Université Royal de droit et des Sciences Economiques

សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទន្ីតិសាស្ត្រ ន្ិងវិទ្យាសាស្ត្ស្ដ្ឋកិច្ច

Royal University of Law and Economics

សារណាបញ្ច ប់ការ្កិ ា

កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ចសៅកមុពជាតាមរយៈ វិ្យឧ្ាហកមម

ស្រាវស្រាវចាប់ពីថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ឆ្ន ២

តាក់ខតងឡAើងឡោយ

០២២ ដល់ថ្ងៃទី២៣ ខែឧសភា ឆ្ន ាំ ២០២២

ាស្ត្ាា ចារ្យខែនា

និសសត

ឡ្ម ោះ គួង មយអម

បែឌិ ត ង៉ា ន្់ ្˜ន្

សដ្ត

វុទ្យធ ដាសន្

ថ្នន ក់បរ្ញ្ញ

ា បស្រត ឡសដឋកិច្ចអភិវឌ្ឍន

ឆ្ន ច្

ូលសិកា ២០១៨

ជាំនាន់ទី ៦

ឆ្ន ស

រ្ឡសរ្ារ្ណា ២០២២

ស្ច្កថ្រ លែងអំ*រគុ*

ឡយើងែញ្ាំឡ្ម ោះ គួង មួយអុីម និង វុទ្យធ ដាសន្ ានិសសតិ ថ្នន កបរ្ញ្ញ់ ា បស្រត ខនកឡសន ដកច្អភវឌ្ឍន៍ិចិឋ

ជាំនាន់ទី៦ ថ្នាកលវទាល័យភមននតាស្ត្សិីទិូ ា នងវទិ ាាស្ត្សាឡសដកច្។ចិឋ កងកានញ រ្សឡសរ្ារ្ណាបញ្ច បកា់ រ្

សិកាឡនោះ ស្រកុមរ្បស់ែញ្ាំបានឡស្រជើសឡរ្សយកស្របធានបទ “ កាំឡែើ នឡសដកច្ឡៅចិឋ កមាពញ តាមរ្យៈវស័យឧសាហកមម

“ មកច្ងស្រកងារ្បាយការ្ែ៍ ស្រាវស្រាវបញ្ច ប់ការ្សិកាថ្នន ក រ្ញ្ញា បស្រត ឡយើងែសូ្ាំញ មឡោរ្ព នងខងងអែរ្គែញាំែិ យ៉ា ងស្រាលឡស្រៅបាំនញតដូច្តឡៅ ៖

ាដាំបូងឡយើងែញ្ាំសូមសាំខដងនូវការ្ដឹងគញែដ៏ស្រាវឡស្រៅច្ាំឡБោះឡោកឪពញក អនកម្តា យខដលបានច្ិញ្ច ឹម

បីបាច្់ខងរ្កា និងនាល់នូវដាំបូនាម នលអៗច្ាំឡБោះរ្ូបកូន ាពឡិ សសបានជយទនកបស្រមងោុញាំ ាំស្រទដល់ការ្សិកាតាាំងពី

ថ្នន ក់បឋមសិការ្ហូតបញ្ច ប់ថ្នន ក់បរ្ញ្ញ

ា បស្រត។ ឡលើសពីឡនោះឡៅឡទៀតឡោកបានបឡញ្ច កម្តែ ង

កាយ ច្ិតា ស្របាា

ាម រ្តី ឡដើមបរ្ី កងវការ្មកនគតនងដល់គ់ ់ការ្សិការ្បស់កូន។ គែដធឡធងឡនោះកូាំ៏ញ ននងច្ងចាឹ ាំទកឡោញ យែតែស្របងឹាំិ

ខស្របងឡរ្ៀនសូស្រតឲ្យសមាកូនលអសស្រម្តប់ស្រគួារ្ និងសងគមាតិនាឡពលអនាគត។

ឯកឧតាមថ្នាកលវទាធ

រ្ ាកលវទ

ាធិការ្រ្ង ស្រពឹតបញរ្ស នាយកថ្នន ក់ឡស្រកាយបរ្ញ្ញ

ា បស្រត ស្របធា

នការ្យ

ល័យ និងបញគគលិកសិកា ស្រពមទាំងាស្ត្ាា ចារ្យស្រគប់មញែវា

ា ថ្នាកលវទ

ាល័យភូមិនទនីតិាស្ត្សា និង

វទាាស្ត្សាឡសដឋកិច្ចខដលបានន

ការ្អប់រ្ ាំ និងច្ាំឡែោះដឹងាឡស្រច្ើនដល់ឡយើងែញ្ឡាំ ដើមបា

ាព ន្នឡៅរ្កភាព

ឡាគជ័យនាឡពលអនាគត។

ឡោកាស្ត្ាា ចារ្យបែឌិ ត ង៉ា ន្់ ្˜ន្

សដ្ត ខដលបានែិតែាំបង្ហា ត់បឡស្រងៀន ជួយឡស្រាមខស្រជង ដឹកនា

ឡស្រជើសឡរ្សនវឯការ្លូ អៗយកមកបង្ហា នងនលាិ ់នវគនតលិាំូ អៗកងកានញ រ្ឡរ្ៀបច្សាំ រ្ឡសរ្ារ្ណាមយួ ឡនោះ នងខកិ

សស្រមួលនូវច្ាំែញ ច្ែវោះខាតចាប់តាាំងពីច្ាំែញ ច្ឡនាើមរ្ហូតទទួលបានឡាគជ័យ។

ាទីបញ្ច ប់ ឡយើងែញ្ាំសូមជូនពរ្ដល់មិតាអនកអាន អនកស្រាវស្រាវ ឡោកស្រគូ អ ស្រគូ ាស្ត្ាា ចារ្យ នងមតាិិ

និសសតទាំងអស់ទទលបាួ ននវពរ្ទូ ាំងឡាយបនួ សមបតិបា ី អរ្យស្រទពយស្របាាំពរ្ី នងិ ម្តនឡសច្កសាី ញែ សាំណាងល

ស្រគប់ឡពលឡវោ ឡាគជ័យឡលើការ្សិកា និងឡាគជ័យនូវឡោលបាំែងខដលប៉ាងស្រគប់ៗោន កញាំបខានឡAើយ។

សូមាវ គមន៍មិតាៗនិសសត ស្របយិ មតអកអានាិ ន នងអកសិនិ កាស្រាវស្រាវាទឡោី រ្ព។ ឡសៀវឡៅារ្ណា

ខដលឡោកអនកកាំពញងខតកាន់អានឡនោះ ាសមិទធិនលឡកើតឡAើងឡោយឡយើងែញ្ាំផ្ទទ ល់ខដលបានែិតែាំស្របឹងខស្របង និង យកច្ិតាទញកោក់ស្រគប់សកមមភាពទាំងអស់រ្ហូតស្របមូលនញាំាច្ងស្រកងបានាឡសៀវឡៅឡនោះឡAើងខដលកញនងឡនាោះម្តន

ទក់ទងឡៅនឹងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចឡៅកមញពាតាមរ្យៈវស

័យឧសាហកមម។

ែឹែមារ្ថ្នការ្ស្រាវស្រាវកញនងឡសៀវឡៅឡនោះនឹងនាល់នូវច្ាំឡែោះ ក៏ដូច្ាជួយអនកឲ្យាគ ល់ពី វស

័យឧសាហ

កមមឡៅកមញពា មូលឡហតញខដលនាាំឲ្យម្តនកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច និងបញ្ញា យញទធាស្ត្សាមួយច្ាំនួនតូច្ឡៅតាមលទធភាព ខដលែញាំ្ធាែ ប់បានសិកាស្រាវស្រាវកនែងមក និងតាមឯការ្ឡយងែែោះៗឡៅកញនងបណាា ល័យ អីញនធឺឡែត និង

កខនែងឡនសងៗ។ ស្រកុមឡយើងែញ្ាំឡធវើកិច្ចការ្ស្រាវស្រាវឡនោះឡAើងសងឃមថ្នកច្ចិ ការ្ស្រាវស្រាវឡនោះនងកាឹ ែ យាឡសៀវឡៅដ៏

លអ និងាមូលោឋ នមួយសស្រម្តប្នឡៅរ្កភាពលាំអតសិ ស្រម្តបមតទាិ់ ាំងអស់ោន នងនិសិ សតាកា់ ពខានឡA យ។

ាច្ញងឡស្រកាយឡយើងែញាំ្រ្ងចាាំទទួលការ្រ្ោះិ គន់ និងគាំនិតងមីៗពីសាំណាក់អនកអាន ឡោកស្រគូ អនកស្រគូ ាស្ត្ាា ចា

រ្យ មិតារ្មជនាាំ ន់ នងបនអូិ ៗជ ន់ឡស្រកាយ រាល់កាំហញសែសឆ្គងБកយឡពច្ន៍ ឃ្លែ ឡវយាករ្ែ៍ អកខវរ្ិ ញទធ ឡដើមបជួយខក

លាំអរ្ឡសៀវឡៅឡនោះឲ្យម្តនភាពសញស្រកឹត។

ទាំព័រ្

បញ្ាីអកសរ្កាត់ iv

បញ្ាីតារាង v

បញ្ាីស្រកាហិវក vi

ស្ច្កីសរ ្ើរម

១. លាំនាបញ្ញា 1

២. កមមវត ញ ថថ្នការ្ស្រាវស្រាវ 1

៣. ច្ាំឡណាទបញ្ញា 2

៤. ារ្ៈសាំខាន់ថ្នការ្ស្រាវស្រាវ 2

៥. ទាំហាំ ន ិ ងខដនកាំែត់ថ្នការ្ស្រាវស្រាវ 2

៦. វធ ី ាស្ត្សាថ្នការ្ស្រាវស្រាវ 2

៧. រ្ច្នាសមព័នធថ្នការ្ស្រាវស្រាវ 3

ជំពូកទ្យី១

រលឹកទ្ទ្យឹ្កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច

១.១ កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច 5

១.១.១ ន ិ យមន័យថ្នកាំឡែ ើ នឡសដឋក ិ ច្ច 5

១.១.២ ស្រទ ឹ ស ី ាថ្នកាំឡែ ើ នឡសដឋក ិ ច្ច 5

១.១.២.១ ស្រទ ឹ ស ី ាបញរាែ 6

១.១.២.២ ស្រទ ឹ ស ី ាសម័យងម ី 6

១.១.២.៣ ស្រទ ឹ ស ី ាកាំឡែ ើ នឡសដឋក ិ ច្ចងម ី 7

១.១.២.៤ ស្រទ ឹ ស ី ាកាំឡែ ើ នបស្រងួបបស្រងួម 7

១.១.៣ ការ្វាស់កាំឡែ ើ នឡសដឋក ិ ច្ច 8

១.២ ទ្យ្សន្ៈទាន្អំពីវិ្័យឧ្ាហកមមសលើកំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច 10

១.៣ វិ្័យឧ្ាហកមម 13

១.៣.១ ន ិ យមន័យឧសាហកមម 13

១.៣.២ ទស្រមង់ថ្នឧសាហកមម 14

១.៣.២.១ ឧសាហកមមខនអកឡល ើ វត ញ ថធាតញឡដ ើ ម 14

១.៣.២.២ ទស្រមង់ឧសាហកមមតាមទាំហាំ 14

១.៣.២.៣ ទស្រមង់ឧសាហកមមកមមស ិ ទធ ិ 16

១.៤ ករ*ី ្ិកាវិ្័យឧ្ាហកមមជទ្មុញកំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ចបរសទ្យ្ 17

១.៤.១ ការ្ស ិ កាឡល ើ វស័យឧសាហកមឡៅម ស្របឡទសស ិ ងបរ្ញា ី 17

១.៤.២ ការ្ស ិ កាឡល ើ វសិ យ ័

១.៤.៣ ការ្ស ិ កាឡល ើ វស យ

ឧសាហកមមឡៅស្របឡទសឥែ ូ ឌ ឡនសញ ី 19

ឧសាហកមមឡៅស្របឡទសថ្ង 20

១.៥ វិ្័យឧ្ាហកមមជទ្មុញកំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ចសៅកម ុ ពជា 22

័យសាំែង់ ន ិ ងអច្លនស្រទពយ 25

័យកស ិ -ឧសាហកមម 26

ជំពូកទ្យី២

ទ្យិដ្ឋភាពទ្យូសៅនន្វិ្័យឧ្ាកមមសៅកមពុជា

២.១ ្សងេបសាា ន្ភាពស្ដ្ឋកិច្ចកមព ុ ជា 28

២.២ សាា ន្ភាពវិ្័យឧ្ាហកមមកមព ុ ជា 28

២.២.១ ស្របវតា ិ សឡងខបថ្នវស័យឧសាហកមម 29

២.២.២ រ្ច្នាសមព័នធឧសាហកមម 30

២.៣ សាា ន្ភាពវិ្័យឧ្ាហកមមសទ្កាយសពលមាន្សោលន្សោបាយ 31

២.៣.១ ឡោលនឡយបាយអភ ិ វឌ្ឍន៍វ ស

័យឧសាហកមមរ្បស រា

ជរ្ោឋ ភ ិ បាល 31

២.៣.២ ភាពចាាំបាច្់ថ្នឡោលនឡយបាយអភ ិ វឌ្ឍន៍វស័យឧសាហកមម 31

២.៣.២ បញ្ញា ស្របឈម ថ្នការ្អភ ិ វឌ្ឍន៍ឧសាហកមមឡៅកម ញ ពា 33

២.៣.៣ យញទធាស្ត្សាគនែ ឹ ោះថ្នការ្អភ ិ វឌ្ឍន៍វស័យឧសាហកម 34

២.៣.៤ ការ្អនញឡស្រោោះច្ាំឡБោះសហស្រោសខដលម្តនអនញឡោមភាពារ្ឡព ើ ពនធែពស 35

២.៤ អតាទ្បសោជន្៍រប្់ឧ្ាហកមមកន ុ ងការរមច្ថ្ំ *កដ្លស់ ្ដ្កច្ចិឋ កម ុ ពជា 35

២.៤.១ បឡងក ើ តការ្ង្ហរ្ដល់ស្របាពលរ្ដឋ ន ិ ងឡល ើ កកមពស់គញែភាពរ្ស់ឡៅ 36

២.៤.២ បឡងក ើ នការ្នាាំឡច្ ន ិ ងពស្រង ឹ ងБែ ិ ជាកមមអនារ្ាត ិ 37

២.៤.៣ ជួយសស្រមួលដល់ឡសដឋក ិ ច្ចាត ិ 37

២.៤.៤ កាត់បនថយភាពស្រក ី ស្រក ន ិ ងការ្ឡធវ ើ ច្ាំណាកស្រសុក 38

២.៤.៥ ទក់ទ វ ន

ិ ឡយគគ ិ នបរ្ឡទស 38

ជំពូកទ្យី៣

ការវិភាគសលើទ្យិន្នន្័យ

៣.១ ការ្កាំែត់អឡងរ្ ន ិ ងគាំរ្ូវភាគ 41

៣.២ ទាំនាក់ទងរ្វាងវ ស

័យឧសាហកមម ន ិ ងនល ិ តនលក ញ នងស្រសុកសរ្ញប 41

៣.៣ ការ្វ ភា

ស្ច្ក្រ

គទ ិ ននន័យ 43

ន្ដាឋ ន្ 46

ការ្រល់អន្ុសា្ន្៏ 47

ឯកសារសោង ឧប្មព័ន្ធ

បញ្ជីអកសរកាត់

ល.រ	អកសរកាត់	ពាកយសពញជាភាសាអង់សគែ្	ពាកយសពញជាភាសាថ្មមរ
១	GDP	Gross Domestic Product	នលិតនលាតសិ រ្ញប
២	OPEC	Organization Of The Petroleum Exporting Country	អងគការ្នាាំឡច្ឡស្របង
៣	EU	European Union	សហជីពអឺរ្ញប៉ា
៤	FDI	Foreign Direct Investment	ការ្វនិ ិឡយគផ្ទទ ល់ពីបរ្ឡទស
៥	CVEA	Cambodian Valuers And Estate Agents Association	សម្តគមអនកវាយតថ្មែ និងភាន ក់ង្ហរ្ អច្លវតញថកមញពា
៦	MFN	Most Favoured Nation	សិទិធអនញឡស្រោោះពនធ
៧	GSP	Generalized System Of Preferences	ស្របព័នធអនញឡស្រោោះពនធទូឡៅ
៨	AEC	Asean Economic Community	សហគមន៍ឡសដឋកិច្ចអាា៊ា ន
៩	RCEP	Regional Comprehensive Economic Partnership	កិច្ចស្រពមឡស្រពៀងБែិ ជាកមមឡសរ្ ី
១០	TNI	Total Net Income	ស្របាក់ច្ាំែូ លាតិសរ្ញប
១១	Ex-IM	Export-Import	ការ្នាាំឡច្- ការ្នាាំច្ូល
១២	LDC	Least developed countries	ស្របឡទសអភិវឌ្ឍន៍តិច្តួច្
១២	WTO	World Trade Organization	អងគការ្Бែិ ជាកមមពិភពឡោក
១៣	TIFA	Trade Investment Framework Agreement	កិច្ចស្រពមឡស្រពៀងស្រកបែ័ែឌ វនិ ិឡយគ Бែិ ជាកមម
១៤	AFTA	ASEAN Free Trade Area	តាំបន់Бែិ ជាកមមឡសរ្អាី ា៊ា ន
១៥	SOE	state-owned enterprise	សហស្រោសរ្ដឋ

• តារាងនិយមន័យថ្នសហស្រោសធញន មីស្រកូ តូច្ មធយម និងធៃន់រ្បស់រាជរ្ោឋ ភិបាល 15

• តារាច្ាំខែកសហស្រោសខដលបានច្ញោះបញ្ា ីអាជីវកមមស្រសបច្ាប់គិតា(%) 16

• តារាងទិននន័យវស

• តារាងទិននន័យវសិ

័យឧសាហកមមឡៅស្របឡទសឥែូឌ ឡនសញី 20

័យឧសាហកមមឡៅស្របឡទសថ្ង 22

• តារាងរ្ច្នាសមព័នធឧសាហកមមកមញពា(ាБន់ឡរ្ៀន) 30

• តារាងទិននន័យការ្នាាំឡច្ (%GDP) ឡៅកមញា(២០០៩-២០២០) 37

• តារាងទិននន័យកាំឡែើ នស្របាក់ច្ាំែូ លថ្នមនញសសម្តន ក់ឡៅកមញា 38

• តារាងទិននន័យថ្នការ្វនិឡយគផ្ទទ ល់ពបរ្ឡទសី ឡៅស្របឡទសកមាពញ (២០០៩-២០១៩) 39

• តារាងខដលបង្ហា ទនា

ក់ទាំនងរ្វាងវស

័យឧសាហកមម និងនលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប 42

• ស្រកាហវិកទិននន័យថ្នការ្នាាំឡច្ សឡមែៀកបាំБក់ និងខសបកឡជើងឡៅកមញពា(២០០០-២០១៨) 23

• ស្រកាហិវកទិននន័យច្ាំនួនឡភ្ៀវឡទសច្រ្ែ៏ ថ្នកមញពា(២០១៤-២០១៩) 25

• ស្រកាហវិកថ្នទិននន័យកាំឡែើ នស្របឡទសកមញពា (២០១៦-២០២០) 26

• ស្រកាហិវកទិននន័យការ្ខច្កចាយការ្ង្ហរ្តាមវស័យឡសដកច្(២០០ចិឋ ៩-២០១៩) 36

• ស្រកាហវិកទិននន័យរ្វាង%GDP និង%Industry Sector 47

ស្ច្កីស្មរើ

១. លំនប

ញ្ហ

ស្ច្កីសរ ្ើរម

ចាប់តាាំងពីសស្ត្ង្ហគ មសញីវលស្រតវបាូ នបញ្ច បកងរ្យនញ់ ៈឡពលាឡស្រច្នទសើ វតសកនងមកែ ស្របឡទសកមាពញ រ្កា

បានកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចែពស់គួរ្ឲ្យកត់សម្តគ ល់ ឡБលគការ្្នឡឆ្ព ោះឡៅសឡស្រមច្ឋានៈស្របឡទសម្តនច្ែាំ ូ ល

មធយមខដលតស្រមូវឲ្យម្តនការ្ខកទស្រមង់រ្ច្នាសម័ពនធសីញជឡស្រៅ សាំឡៅពស្រងឹងពិពិធកមមឡសដឋកិច្ច និងភាពស្របកួតស្របខជង ខដលធានាបាននូវកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចស្របកបឡោយច្ីរ្ភាព និងម្តនការ្ខបងខច្កខនែផ្ទក ស្របកបឡោយសមធម៌។ ទនឹទម

នឹងការ្សឡស្រមច្បាននូវបឡង្ហគ លច្រ្ាស្របវតិាាស្ត្សាឡនោះបានឡលើកទឹកច្ិតារ្ោឋ ភិបាលឲ្យសមឹែងឡឆ្ព ោះឡៅមញែតាមរ្យៈ

ការ្បនាអនញវតាកមមវធ

ីខកទស្រមង់សាំខាន

និងោក់ឡច្ ឡោលនឡយបាយអភិវឌ្ឍន៍ឧសាហកមមាបនាបនាទ ប់ឡដើមប

ជស្រមុ ឲ្យម្តនកាំឡែើ នឡសដកឋ ិច្ចាតិ និងខស្របកាែ យកមញពាឡៅាស្របឡទសម្តនច្ាំែូ លមធយមកស្រមិតែពស់។

ាក់ខសាង វស័យឧសាហកមកាម

ស្របភពច្ាំែូ លមួយដ៏សាំខាន់ និងាសូនលរ្បស់ស្របឡទសកមញពានងខដរ្

បនាទ ប់ពីវស័យកសិកមខដលបាម នរ្ម

ច្ាំខែកដល់ការ្រ្កច្ឡស្រមនឥតឈបឈរ្ថ្នឡស់ើ ដកច្ាចិឋ ត។ិ ាឡហតញ កងឆ្នញ ន

២០១៥រាជរ្ោឋ ភបា

លបានសឡស្រមច្ោក់ឡច្ នូវឡោលនឡយបាយអភិវឌ្ឍន៍វស

័យឧសាហកមម សាំឡៅនាល់នូវ

ស្រកបែែឌ ឡោលនឡយបាយ និងយនាការ្ាក់ោកស

ស្រម្តប់ជាំរ្ញ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចកមញ

និងបឡងកើតការ្ង្ហរ្ឡផ្ទា ត

ឡលើការ្អភិវឌ្ឍន៍វសយ័ កមនាលាម កសិឧសាហកមម នងសិ ហស្រោសធនតច្ូញ នងមធយម។ិ តាមរ្យៈឡោល

នឡយបាយឡនោះ កមញពានឹងសឡស្រមច្បាននូវការ្ផ្ទែ ស់បូារ្រ្ច្នាសមព័នធឡសដឋកិច្ចមួយយ៉ា ងស្រាលឡស្រៅឡោយ្នពី

រ្ច្នាសម័ពនធខដលពឹងខនអកឡលើវស័យកសិកមឡៅម បឡងតើក ឡសដកច្ខដលចិឋ ពងខនកសាំអឹ ខានឡលើ់ កមនាលាម និងកសិ

ឧសាហកមម ឡហើយ្នឡៅដលកា់ ឧសាហកមមខដលឡស្របើស្របាស់បឡច្ចកវទ

រ្ឡលើកកមពស់ និងពិពិធកមមឧសាហកមមកញនងវសិ

ា និងនវានញវតាន៍កញនងដាំណាក់កាលច្ញងឡស្រកាយ។

័យឡនសងៗឡទៀត ាពិឡសស

២. កមមវតុានន្ការទ្សាវទ្ជាវ

តាមរ្យៈការ្សិកាមញែវាា ឡសដឋកច្អភវឌ្ឍនិចិ

នែងមក សឡងកតឡ ើ ថ្នវស

័យឧសាហកមមពិតាម្តន

ឥទធិពលឡៅឡលើឡសដឋកិច្ចស្របឡទសនីមួយៗ ាពិឡសសច្ាំឡБោះឡសដឋកិច្ចស្របឡទសកមញពាគឺម្តនកាំឡែើ នាលាំោប់ ឡនោះ

ាឡហតញខដលពួកែញាំ្សឡស្រមច្ច្ិតាឡស្រជើសស្របធានបទ កញនងឡោលបាំែងច្ង់ស្រាវស្រាវបខនថមតាមច្ាំនញច្ខាងឡស្រកាមឡនោះ៖

• ការ្វាស់កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច

• ស្របឡភទនានាថ្នវស

័យឧសាហកមមឡៅកមញពា

• កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចតាមរ្យៈវស័យឧសាហកមម

• តួនាទីថ្នវស

័យឧសាហកម

ញនងឡសដឋកិច្ចាតិ។

៣. ច្ំសណាទ្យបញ្ហ

កញនងបរ្បទថ្នការ្អភវឌ្ឍស្របិ ឡទស កដច្ាូ៏ ជរ្ញាំ កឡែាំ ើ នឡសដកច្ាចិឋ តមយួិ រ្យៈកាលកនងមកែ កមាពញ

ខតងខតពឹងខនអកឡលើវស

័យកសិកមមាសូលដសាំ៏ ខាន់ បខនបច្បបនកនចញា៉ាញ មាពញ បាន្ននតពស្របឡទសីញ ពងខនកអឹ

ទាំងស្រសុងឡៅឡលើវសយ

កសិកមម មកពឹងខនអកឡលើឧសាហកមមវ ិ ឡស្រБោះវស

័យឡនោះចាប់ឡនាើមម្តនកាំឡែើ នែពស់ និង

នាល់ច្ាំែូ លដល់ស្របឡទសាតិយ៉ា ងឡស្រច្ើន។ ឡោយឡយងតាមការ្ឡរ្ៀបរាប់ខាងឡលើឡយើងែញាំ្សូមឡលើកាសាំនួរ្ថ្ន

ឡតើវស

័យឧសាហកមមបាននល

់ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចដូច្ឡមាច្ែែោះ?

៤. សារៈ្ំខាន្់នន្ការទ្សាវទ្ជាវ

ារ្ៈសាំខាន់ថ្នអតថបទថ្នការ្ស្រាវស្រាវឡនោះ គឺច្ង់បង្ហា ដល់មិតាអនកអាន និងមិតានិសសត

ាឡស្រច្ើនដូច្ា៖

• ារ្ៈសាំខាន់ថ្នវសិ

• ខសវងយល់ពីនលវបា

័យឧសាហកមមថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច

ក និងដាំឡណាោះស្រាយឡៅឡលើបញ្ញា ស្របឈមនានាថ្នវស

័យឡនោះ

• យល់ដឹងពីឡោលនឡយបាយ ឬយញទធាស្ត្សារ្បស់រាជរ្ោឋ ភបា

៥. ទ្យំហំ ន្ិងថ្ដ្ន្កំ*ត់នន្ការទ្សាវទ្ជាវ

ល ឡៅឡលើវសយ

ឡនោះ

វស័យឧសាហកមមឡៅកមញពា គម្ត

នទក់ទងវសយ

ាឡស្រច្ើន ាក់ខសាងអតថបទឡនោះពួកែញាំ្បកស្រាយខតវ

ស័យសាំខាន់ៗទាំង៤ ខដលាសរ្ថ្ស្មដ៏សាំខាន់ថ្នឡសដឋកិច្ចកមញពា ម្តនដូច្ា វស័យកាតឡដរ្់ វស័យ

ឡទសច្រ្ែ៏ វស័យសាំែងនងអច្លិ់ ស្រទពយ នងកសិិ -ឧសាហកម។ម ច្ឡБាំ ោះទននយ័និ នានាខដលម្តនឡៅកងអតថនញ

បទឡនោះ ឡយើងយកស្រតឹមទិននន័យដញលខដលម្តនស្រាប់រ្បស់ស្របឡទសកមញពា ខដលទិននន័យទាំងឡនាោះបានោក់ បង្ហា ឡៅតាមឡគហទាំព័រ្រ្បស់ស្រកសួងនានាខដលាប់Бក់ព័នធ ទិននន័យទាំងអស់ឡនោះឡយើងែញ្ាំយកខតទិននន័យពី

ឆ្ន ២០១០-២០១៩។

៦. វិធីសាស្ត្នរ ន្ការទ្សាវទ្ជាវ

ឡដើមបច្

ងស្រកងឡច្ ាឡសៀវឡៅ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចឡៅកមញពាតាមរ្យៈវសយ

ឧសាហកមម ឡនោះពួកែញាំ្បាន

ឡស្រជើសឡរ្សវធីាស្ត្សាបរ្ម្តែ (Quantitative Method) កងកានញ រ្ខសវងរ្កទននយ័និ នងស្របមលូិ ទននយ័និ ទាំងឡនាោះ

ឡដើមបឡី នទៀងផ្ទទ ត់អាំពីទាំនាក់ទាំនងរ្វាងវស័យឧសាហកមម នងិ កឡែាំ ើ នឡសដកច្។ចិឋ

• តស្រមូវការ្ទិននន័យស្រាប់ឡធវើការ្វភាគ គឡស្របស្របាើឺ ស់ទននយ័និ ទ២ី (Secondary Data)។

• ទិននន័យបានដកស្រសង់ឡច្ ពី ស្រកសួងាប់Бក់ព័នធម្តន៖ ស្រកសួងឡសដឋកិច្ចនិងហិរ្ញ្ា វតញថ អគគនាយកពនធ

ោរ្ ស្រកសួងឡរ្ៀបច្ាំខដនដីនគរ្រ្ូបនីយកមម និងសាំែង់ ស្រកសួងឡទសច្រ្ែ៏ ស្រកសួងБែិ ជាកមម។

• ធានាោរ្ពិភពឡោក(World Bank) ឡវបាយខដលម្តនទិននន័យБក់ព័នធនានា។

• ទិននន័យខដលស្របមូលបាននឹងយកមកច្ងស្រកង ឡរ្ៀបច្ាំឲ្យកាែ យឡៅាអតថបទស្រាវស្រាវមួយខដលម្តន

លកខែៈបឡច្ចកឡទសសមស្រសបឡៅតាមឡហតញនលខដលបានឡកើតម្តនឡៅកញនងការ្វភាគកឡែាំ ើ នឡសដកច្ចិឋ

និងបង្ហា ពីលទធនលថ្នការ្ស្រាវស្រាវនងខដរ្។ ទិននន័យខដលស្រតូវយកមកសិកាគឺវាស់ាភាគរ្យទាំង

ឡៅកញនងវស័យឧសាកមម ឡៅកងនញ នលិតនលកងស្រសនញ ុកសរ្បញ (GDP)។

៧. រច្ន្មព័ន្ធនន្ការទ្សាវទ្ជាវ

រ្ច្នាសមព័នធថ្នកស្រមងាន ថ្ដារ្ណា ថ្នស្របធានបទឡនោះម្តនបីជាំពូកសាំខាន់ៗ ម្តនដូច្ា៖

• ជាំពូកទីមួយ បកស្រាយរ្លឹកអាំពីនិយមន័យ និងស្រទឹសីាបទថ្នБកយគនឺែោះថ្នស្របធានបទ និងបកស្រាយពីទ

សសែៈខដលាប់Бក់ព័នធឡនសងៗរ្បស់ស្របធានបទ ក៏ដូច្ារ្ម រ្បស់ស្របឡទសជិតខាងនងខដរ្។

បញ្ូច លទាំងការ្សិកាវសយ

ឧសាហកមម

• ជាំពូកទីពីរ្ ឡធវើការ្បង្ហា ពីាថ នភាពឡសដឋកិច្ច និងាថ នភាពថ្នឧសាហកមមឡៅកមា កដច្ាូ៏ បក

ស្រាយអាំពីារ្ៈសាំខាន់ថ្នឧសាហកមមកញនងឡសដឋកិច្ាតិ។

• ជាំពូកទីបី គឺាការ្ឡធវើការ្វភាគទននយ័និ នងបកស្រាយិ ទ ននយ័ ពទនាី នឡសដឋកិច្ចកមញពា។

ក់ទាំនងរ្វាងឧសាហកមម និងកាំឡនើ

ជំពូកទ្យី១

រលក

ទ្ទ្យឹ្នី

ន្កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្

១.១ កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច

ជំពូកទ្យី១

រលឹកទ្ទ្យឹ្នរ ន្កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច

ឡសដឋកិច្ចគឺាការ្សិកាអាំពភាពែវោះខាត នងនលិ ប៉ាោះБល់រ្បស់វាច្ឡБាំ ោះការ្ឡស្របស្របាើ ស់ធនធាន ការ្នលិ

តទាំនិ និងឡសវាកមម កាំឡែើ នថ្ននលិតកមម និងសញែញម្តលភាពតាមឡពលឡវោ និងបញ្ញា សញមគាម ាឡស្រច្ើន ឡនសងឡទៀត ខដលាកងវល់ដ៏សាំខាន់ច្ាំឡБោះសងគម។ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចស្រតូវបានកាំែត់យ៉ា ងលអបាំនញតថ្នាការ្ឡកើន ឡAើងស្របកបឡោយនិរ្នារ្ភាពថ្នសកាា នញពលនលិតភាពយូរ្អខងវង ឬសមតថភាពរ្បស់ស្របឡទសមួយ។ កាំឡែើ នឡកើត

ឡច្ ពីការ្ពស្រងីកទាំងបរ្ម្តែ នងិ គែភាញ ពថ្នកតាា ធាតច្លូញ ខដលឆ្ោះបញ្ញែញ ច ាំងឡៅកងនលិនញ តភាពែសព ់ នងឥទិធិ

ពលកាំឡែើ នថ្នការ្ថ្ច្នស្របឌ្ិត។ ាពិឡសសសស្រម្តប់ស្របឡទសកាំពញងអភិវឌ្ឍន៍ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចស្របកបឡោយនិរ្នារ្

ភាព គឺាកតាា សាំខាន់សស្រម្តបកា

រ្កាត់បនថយភាពស្រកីស្រកខាែ

និងការ្ឡលើកកមពស់កស្រមិតជីវភាពាមូលោឋ ន។ អតថ

ស្របឡយជន៍ដ៏ម្តនសកាា នញពលមួយឡទៀតថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចសស្រម្តប់ស្របឡទសខដលម្តនច្ាំែូ លទប និងមធយម គឺ

ថ្នវានឹងទក់ទ លាំហូរ្ច្ូលកាន់ខតឡស្រច្ើនថ្នការ្វនិឡយគផ្ទទ ល់ពបរ្ឡទសី (FDI)។ ការ្បខនមឡដមើថ ទនឡៅញ កងនញ

ឡសដឋកិច្ចម្តននិនាន ការ្បឡងកើននលិតភាពការ្ង្ហរ្។ ឧបករ្ែ៍ ងមី លអាង និងឡស្រច្ើនឡទៀត ម្តនន័យថ្ន កមមករ្អាច្ន លិតទិនននលបានឡស្រច្ើនតាមឡពលឡវោ។ ាឧទហរ្ែ៍ ាមញ្ា អនកឡនាទខដលម្តនសាំណា ់នឹងចាប់ស្រតី ឡស្រច្ើនាងកញនងមួយឡម្ត៉ា ងាងអនកឡនាទខដលមិនម្តនសាំណា ់ ។

១. ១.១ ន្ិយមន្័យនន្កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច

កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច ឡទោះបីស្រតូវបានចាប់យកកញនងរ្ង្ហវ ស់ឡនសងឡទៀតាឡស្រច្ើនក៏ឡោយ ស្រតូវបានកាំែត់ា ច្មបងថ្នាការ្ឡកើនឡAើងថ្ននលិតកមមទាំនិ និងឡសវាកមមឡៅកញនងឡសដឋកិច្ចមួយ (Ackermann, 2012)។ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចអាច្វាស់ខវងបាន ឡៅឡពលខដលការ្ពិតពីសិថតិថ្នឡសដឋកិច្ចឡៅកញនងច្ាំែញ ច្ពីរ្ឡនសងោន កញនងឡពល ឡវោស្រតូវបានឡស្របៀបឡធៀប ឡហើយឡពលឡវោច្ញងឡស្រកាយបង្ហា ពីទាំនិ និងឡសវាកមមកាន់ខតឡស្រច្ើន ឡសដឋកិច្ចា

ទូឡៅស្រតូវបានចាត់ទញកថ្នកាំពញងរ្កច្ឡស្រមន។ើ កាំឡែើ នឡសដកច្ាចិឋ ធមតាម ស្រតវបាូ នបង្ហា ឡៅកងនលិនញ តនលកងស្រសនញ ុក

សរ្ញប (GDP) ថ្នស្របឡទសមួយ។ កតាា សាំខាន់ៗខដលБក់ព័នធកញនងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចគឺ បឡច្ចកវទ ឡដើមទញន។

១.១.២ ទ្ទ្យឹ្នរ ន្កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច

ា កម្តែ ងពលកមម និង

ការ្ឡកើនឡAើងថ្នទាំនិ និងឡសវាកមមខដលនលិតឡោយឡសដឋកិច្ច ាទូឡៅស្របឡទសមួយ គឺាកាំឡែើ ន ឡសដឋកិច្ច ។ វាស្រតូវបានវាស់ខវងាភាគរ្យ ថ្នការ្ឡកើនឡAើង ថ្ននលិតនលកញនង ស្រសុកសរ្ញបពិតស្របាកដ (GDP) ខដលានលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប (GDP) ខដលស្រតូវបានខកសស្រមួល សស្រម្តប់អតិនរ្ណា។ GDP គឺាតថ្មែទីនារ្ ថ្នទាំនិ និងឡសវាកមមច្ញងឡស្រកាយទាំងអស់ ខដលនលិតឡៅកញនងឡសដឋកិច្ច ឬស្របឡទសមួយ។ ដូឡច្នោះឡតើស្របឡទសមួយ

ឬឡសដឋកិច្ចបនាបឡងកើន GDP ដូច្ខដលនិនាន ការ្កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចឡកើនឡAើង ឡោយរ្ឡបៀបណា? ម្តនស្រទឹសីដកាំឡែើ ន ឡសដឋកិច្ចសាំខាន់ៗច្ាំនួន4តាមឡពលឡវោ ខដលពាយម ឡឆ្ែើយសាំែួ រ្ពិតស្របាកដឡនាោះ។ដូច្ឡនោះ ស្រទឹសីដបញរាែ

ស្រទឹសីាសម័យងមី ស្រទឹសីាកាំឡែើ នងមី និងស្រទ ីាកឡែាំ ើ នបស្រងបបស្រងមួួ នងស្រឹ តវបាូ នពពែិ ៌ នា។

១.១.២.១ ទ្ទ្យឹ្បី ុរា*

ស្រទឹសីដកាំឡែើ នបញរាែដ៏ឡលច្ឡធាែ ស្រតូវបានបឡងើកតឡAើងឡោយ Xxxx Xxxxx xិង Xxxxxx Xxxxxxx ។ ស្រទឹសីដទាំងឡនោះបានខសវងយល់ពីនលប៉ាោះБល់ថ្នការ្ឡកើនឡAើងច្ាំនួនស្របាជនឡលើកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច។ ស្រទឹសីដ កាំឡែើ នខបបបញរាែ គឺាស្រទឹសីដឡសដឋកិច្ចខដលរ្កាថ្នការ្ឡកើនឡAើងថ្នកាំឡែើ នស្របាជននាាំឡៅរ្កការ្ងយច្ញោះថ្ន កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច (Gardon, 2022)។ ឡយងតាមស្រទឹសីដឡនោះ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្នច ឹងឈប់ឡៅឡពលខដលម្តនការ្ ឡកើនឡAើងថ្នច្ាំនួនស្របាជន ឡនោះគឺឡោយារ្ខតឡៅឡពលខដលច្ាំនួនស្របាជនឡកើនឡAើង ធនធានម្តនកស្រមិត ខដល បណាា លឱ្យម្តនការ្ធាែ ក់ច្ញោះថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច។ អនកោាំស្រទស្រទឹសីាឡនោះឡជឿថ្នការ្នញទោះ ឬការ្ឡកើនឡAើងច្ាំនួនស្របា ជនគឺបណាា លមកពីការ្ឡកើនឡAើងបឡណាា ោះអាសននថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញបរ្បស់ស្របឡទសមួយ។ ឡទោះាយ៉ា ង

ណាក៏ឡោយ ឡៅឡពលខដលម្តនការ្នញទោះឡAើងថ្នច្ាំនួនស្របាជន វាម្តនតស្រមូវការ្ែពស់ និងធនធានម្តនកស្រមិត ខដល

នាាំឱ្យច្ញងបញ្ច ប់ថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច។ តួយ៉ា ង ឡៅសម័យឡដើម ម្តនដីស្រគប់ស្រោន់សស្រម្តប់ស្រគួារ្ ាកខនែងខដល ពួកឡគឡធវើការ្ និងទទួលបានជីវភាព។ ឡៅច្ាំែញ ច្ែែោះ ដីលអ និងនលិតភាពទាំងអស់ស្រតូវបានកាន់កាប់ ឡហើយឡៅ ឡពលខដលច្ាំនួនស្របាជនឡកើនឡAើង ដីខដលម្តនតស្រមូវឱ្យម្តនការ្ែិតែាំស្របឹងខស្របងបខនថមឡទៀត និងបឡងកើតនលបាន តិច្តួច្។ ដីបានកាែ យាខដនកាំែត់សស្រម្តប់ច្ាំនួនស្របាជន ឡហើយនលិតភាពធាែ ក់ច្ញោះ។

១.១.២.២ ទ្ទ្យ្ី្ម័យល

Xxxxxx Xxxxx xិង Xxxxxx Xxxx xានបឡងើកតស្រទឹសីាកាំឡែើ ន neoclassical ស្រទឹសីដឡនោះជួនកាលស្រតូវ បានឡគឡៅថ្ន Xxxxx-Xxxx model ។ ចាប់ពីឆ្ន ាំ 1956 ស្រទឹសីាកាំឡែើ នឡនោះ គឺាគាំរ្ូសស្រម្តប់កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចរ្ យៈឡពលខវង។ ស្រទឹសីដកាំឡែើ ន neoclassical គឺាស្រទឹសីដមួយខដលរ្កាបាននូវឡដើមទញន កម្តែ ងពលកមម និង

បឡច្ចកវា

ា ខដលបានខកសស្រមួលយ៉ា ងលម្ត

នារ្ៈសាំខាន់សស្រម្តប់កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចខដលម្តនសិថរ្ភាព។ ឡដើមបឱ្យ

វាឡកើតឡAើង លាំនឹងបឡណាា ោះអាសននគឺស្រតូវបានទមទរ្ ឡБលគឺឡដើមបឱ្យឡសដកច្ដឡែាំចិឋ ើ រ្ការ្បានស្រគបស្រោ់ ន់ ទាំហ

ឡដើមទញនសម្តម្តស្រត និងកម្តែ ងពលកមមសមស្រសប គួបនសន

ឹងបឡច្

វទាស្រតូវខតម្តន (Gordan, 2022)។ ស្រទឹសីដឡនោះ

ក៏បានោក់ារ្ៈសាំខានាឡស្រច្នឡលើើ តនាួ ទថ្នបឡច្កវចី ទាកងកានញ រ្រ្កច្ឡស្រមនថ្នឡសើ ដកច្មយួចិឋ ។កឡែាំ ើ នឡសដកច្ចិឋ

ខដលស្របឡទសមួយទទួលបាន និងលាំនឹងថ្នឡសដឋកិច្ចស្រតូវបានកាំែត់ឡោយឡស្របើស្រទឹសីាកាំឡែើ ន neoclassical ។ រ្ូប មនាសស្រម្តប់ការ្បា៉ា ន់ស្របម្តែស្រទឹសីាកាំឡែើ ឡនោះគឺ៖

Y = AF (K, L)

Y តាំណាងឱ្យ GDP រ្បស់ស្របឡទសមួយ។ K តាំណាងឱ្យច្ាំខែកថ្នឡដើមទញន L គឺាកស្រមិតថ្នកម្តែ ងពល

កមមោម នជាំនា ឡៅកញនងឡសដឋកច្ិ ច A តាំណាងឱ្យកស្រមិតថ្នបឡច្ចកវទ

ា។ ឡយងតាមស្រទឹសីដឡនោះ ងវីតបត

ខតឡដើមទញនខដល

ទទួលបានឡោយស្របឡទសមយ

ម្តនារ្ៈសាំខាន់ច្ាំឡБោះកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចក៏ឡោយ ការ្រ្ម

បញ្ូច លបឡច្ចកវទ

ា ក៏ដូច្

ានលិតភាពការ្ង្ហរ្ក៏ម្តនារ្ៈសាំខាន់នងខដរ្កញនងការ្សឡស្រមច្បាននូវកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចស្របកបឡោយសិថរ្ភាព។

១.១.២.៣ ទ្ទ្យឹ្ីកសំ *ើ ន្ស្ដ្ឋកច្ចល

ស្រទឹសី endogenous គាឺ ស្រទសីឹ ដហិរ្ញ្ា វតខដលថញ អោះអាងថ្ន កឡែាំ ើ នហិរ្ញ្ា វតញ ឬឡសដកច្ស្រតវបាូចិឋ នបឡងតើក

ឡច្ ពីដាំឡែើ រ្ការ្ថ្នទកញ (ាាងខាងឡស្រៅ) នងធាិ តច្លូញ ។ ស្រទសីឹ ដកតសាំ់ ោល់ថ្ននលិតភាពអាច្ស្រតវបាូ នខកលមអ

ឡោយស្របសិទធភាពថ្នកម្តែ ងពលកមជនាាំម នងឡោិ យឡស្របបឡច្កវទចើ ាស្រតមស្រតវ។ូឹ ស្រទសីឹ ដកឡែាំ ើ ន Endogenous

នញទយឡៅនឹងស្រទឹសីាឡសដឋកិច្ច neoclassical ខដលអោះអាងថ្ន ការ្អភិវឌ្ឍន៍បឡច្ចកវទា នងិ ធាតខាញ ងឡស្រៅឡនសងឡទៀត

គឺាស្របភពច្មបងថ្នកាំឡែើ នរ្ូបិយវតញ នងឡសិ ដកច្។ចិឋ គួរ្កត់សាំោល់បាំនញត ឡសដវទឋ ូខដលម្តនការ្លូតោស់មនិ

ច្ាស់ោស់ឡជឿថ្នការ្ខកលមអនលិតភាពអាច្ភាា ប់ឡោយផ្ទទ ល់ឡៅនឹងការ្ថ្ច្នស្របឌ្ិតឡលឿនាងមញន និងការ្វនិឡយ

គកាន់ខតឡស្រច្ើនឡៅកញនងធនធានមនញសស។ ពួកឡគឡផ្ទា តឡលើនលប៉ាោះБល់ថ្នការ្នាល់នូវវធីាស្ត្សាបែញា ោះបណាា ល

កាន់ខតស្របឡសើរ្ឡAើង ការ្ស្រាវស្រាវ និងការ្អភិវឌ្ឍន៍ និងវធីនលិតភាពថ្ច្ស្រន បឌ្តបខនមថិ ឡទៀត។ ដូឡច្នោះ ស្របសិនឡបស្រកមុើ

ហ៊ាញនច្ង់សឡស្រមច្បាននូវកាំឡែើ នស្របកបឡោយនិរ្នារ្ភាពឡនាោះ ចាាំបាច្់ស្រតូវវនិឡយគឡលើធាតច្លូញ ខដលមនម្តិ ន

ស្របភពច្ាស់ោស់ ដូច្ា ធនធានមនញសស ការ្ស្រាវស្រាវ បឡច្ចកវទាថ្ច្ស្របឌ្តិន នងកតាិ ា endogenous ឡនសងឡទៀ

ត។សូមរ្ល

ឹកថ្ន វាគឺាឥទធពិ លថ្នការ្ងយច្ញោះថ្នស្របាក់ច្ាំែូ លឡៅកញនងគាំរ្ូកាំឡែើ ន neoclassical ខដលកាំែត់

ការ្ពស្រងីកទិនននល និងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច។

ឡដើមបជ

មនោះការ្រ្ត

តបត

ឡនោះច្ាំឡБោះកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច EGM ជាំរ្ញ ឱ្យម្តនការ្បឡងកើនស្របាក់ច្ាំែូ លឡAើងវ

។ មញែង្ហរ្នលិតកមម Xxxx Xxxxxxx បញរាែបង្ហា ការ្វលស្រតAបមកវ់ ិ ឡងរ្ឡដមបម្តើ ស្រតោឋ នឡៅធាតបញ្ញ ូចល

កតាា ។ ឡនោះមិនទញករ្ង្ហវ ន់ឬការ្ឡលើកទឹកច្ិតាសស្រម្តប់ភាន ក់ង្ហរ្ឡសដឋកិច្ចឱ្យច្ូលរ្មកងនញ សកមមភាពខដលជរ្ញាំ ឱ្យម្តន

ការ្រ្ក

ច្ឡស្រមើនខននកបឡច្ចកវទ

ា។ ដូឡច្នោះស្រទឹសីដណាមួយខដលឡធើវឡអាយវឌ្ឍនភាពបឡច្ចកវទ

ាមិនអាច្ខនអកឡលើលាំនឹង

ស្របកួតស្របខជងខដលកតាា ស្រតូវបាននាល់រ្ង្ហវ ន់ឡោយឡយងឡៅតាមនលិតនលរ្មរ្បស់ពកឡគ។ួ សស្រម្តប់ភាពាមញ្

និងការ្យល់ដឹងកាន់ខតច្ាស់ ស្រកោសឡនោះនឹងឡរ្ៀបរាប់លមអិតឡលើ 3 (បី) ថ្នគាំរ្ូការ្លូតោស់រ្បស់ endogenous

ទូឡៅបាំនញត (Onyimadu, 2015):

• គាំរ្ូ AK

• គាំរ្ូនលិតនលច្ស្រមុោះ

• គាំរ្ូកាំឡែើ ន Schumpeterian។

១.១.២.៤ ទ្ទ្យឹ្កី ំស*ើ ន្បទ្ងួបបទ្ងួម

បឡងកើតឡAើងឡោយ Xxxx Xxxxx និងសហអនកនិពនធរ្បស់ោត់ឡដើមបឡី ោោះស្រាយ ឡដើមបពនយល់ពភាី ព

ឡទៀងទត់ាក់ខសាងសាំខាន់ៗឡៅកញនងដាំឡែើ រ្ការ្រ្កច្ឡស្រមនថ្នឡសើ ដកច្បគលគញចិឋ នងឡសិ ដកច្ពភពឡិចិឋ ោកទាំងមលូ ។

ស្រទឹសីដកាំឡែើ នបស្រងួបបស្រងួម ខសវងយល់ពីអនារ្កមមរ្វាងការ្វវិ តាន៍ថ្នសម្តសភាពថ្នច្រ្តមនសញ ស នងដឡែាំិ ើ រ្ការ្លូត

ោស់។ ាពិឡសស វាជាំរ្ញ ឱ្យម្តនសមមតិកមមខដលថ្ន កម្តែ ង

វវិ ត

៍ម្តនតនា

ទីយ៉ា ងសាំខាន់កញនងការ្វវិ តាន៍ថ្នឡសដឋ

កិច្ចពិភពឡោកពីការ្ាប់ោាំងរ្ហូតដល់កាំឡែើ ន។ (Galor, 2005)ស្រទឹសីដកាំឡែើ នបស្រងួបបស្រងួម ពាយមបញ្ូច ល

ោន នូវធាតញនសឡាំ នសងៗោន ាឡស្រច្ើនថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច៖

• ភាពាប់ោាំងខននកឡសដឋកិច្ច ខដលកាំែត់លកខែៈភាគឡស្រច្ើនថ្នស្របវតាិាស្ត្សា រ្បស់មនញសសាតិរ្ហូត ដល់សតវតសទីដប់ស្របាាំបី។

• បដិវតាន៍ឧសាហកមមដាំបូង និងការ្ចាប់ឡនាើមថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច។

• តួនាទីថ្នការ្បឡងកើតមូលធនមនញសសកញនងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច។

• ពនយល់ពីភាពែញសោន ថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចឡៅទូទាំងស្របឡទស។

១.១.៣ ការវា្់កំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច

កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចស្រតូវបានវាស់ខវង ាភាគរ្យថ្នការ្ឡកើនឡAើងថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប (GDP) ខដលានលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប (GDP) ខដលស្រតូវបានខកសស្រមួលសស្រម្តប់អតិនរ្ណា។ តថ្មែទីនារ្ថ្នទាំនិ និងឡសវាកមមច្ញងឡស្រកាយទាំងអស់ ខដលនលិតឡៅកញនងស្របឡទស ឬឡសដឋកិច្ចស្រតូវបានឡគឡៅថ្ន GDP ។ អនក ស្របវតាិាស្ត្សាឡសដឋកិច្ចបានពាយមបឡងើកតស្រទឹសីាថ្នដាំណាក់កាល ខដលឡសដឋកិច្ចនីមួយៗស្រតូវឆ្ែងកាត់ឡៅឡពលវា

អភិវឌ្ឍ។ ឡដើមបពនយល់ពវឌ្ឍនភាី ព ពដណាាំី កកា់ លមយួ ឡៅ ដណាាំ កកា់ លបនាទ បស្រទសីឹ់ ាឡនសងៗស្រតវបាូ នឡសើនឡAើង។

អនកឡសដឋកិច្ចឡស្របើវធីាស្ត្សាាឡស្រច្នើ ឡដមបកើ ាំែតថ្ន់ ឡតឡសើ ដកច្រ្កចិឋ ច្ឡស្រមនឡលើ ឿនបណាញ៉ា ា ។ នលិតនលកងនញ

ស្រសុកសរ្ញបពិតស្របាកដ ឬ GDP ពិតស្របាកដ គឺាមឡធាបាយាមញ្ា បាំនញតកញនងការ្វាស់ខវងឡសដឋកិច្ច។ GDP គឺា

តថ្មែសរ្ញបថ្នអីវស្រគប់យ៉ា ងខដលនលិតឡៅកញនងឡសដឋកិច្ចរ្បស់ឡយើង រ្មទាំងទនិាំ នងឡសិ វាកមនងខដរ្ម ។ Бកយ "ពតិ

ស្របាកដ" បង្ហា ថ្នច្ាំនួនសរ្ញបស្រតូវបានខកតស្រមូវកញនងគែនីឥទធិពលអតិនរ្ណា។

កាំឡែើ ន GDP ពិតស្របាកដអាច្ស្រតូវបានវាស់ខវងយ៉ា ងតិច្បីវធីឡនសងោន ។ វាម្តនារ្ៈសាំខានណា់ ស់កងនញ

ការ្ដឹងថ្នមួយណាស្រតូវបានឡស្របើស្របាស់ និងភាពែញសោន រ្វាងពួកវា។ (Gandhi, 2022) វធីាស្ត្សាាមញ្ា បាំនញត ច្ាំនួនបីសស្រម្តប់គែនា GDP ពិតស្របាកដគឺ៖

• វិធីសាស្ត្ច្

*ូ ល៖ ស្របាក់ច្ាំែូ លខដលទទួលបានពីការ្នលិតទាំនិ និងឡសវាកមម គឺាច្ាំែញ ច្

ចាប់ឡនាើមសស្រម្តប់រ្ូបមនាវធ

ីាស្ត្សាច្ាំែូ ល GDP ។ ឡយើងគែនាស្របាក់ច្ាំែូ លខដលរ្កបានឡោយ

កតាា ទាំងអស់ថ្ននលិតកមមឡៅកញនងឡសដឋកិច្ចមួយឡោយឡស្របើវធីាស្ត្សាច្ែាំ ូ ល។ ធាតញច្ូលខដលច្ូលឡៅ

កញនងការ្នលិតនលិតនល ឬឡសវាកមមច្ញងឡស្រកាយស្រតូវបានឡគឡៅថ្នាកតាា ថ្ននលិតកមម។ ឡៅកញនងស្រពាំខដន

កញនងស្រសុករ្បស់ស្របឡទសមួយ កតាា នលិតកមមសស្រម្តបអាជវកមគដធីែីឺមី កម្តែ ងពលកមម ឡដមទនញើ នងកាិ រ្ស្រគប់ ស្រគង។

GDP (តាមការ្វាស់តាមច្ែូ ល) = TNI + Sales Taxes, Depreciation + NF (factor income)

∙ TNI (Total Net Income): ស្របាក់ច្ាំែូ លាតិសរ្ញប គឺានលបូកថ្នស្របាក់ឈួនល ការ្ជួល ការ្ ស្របាក់ និងស្របាក់ច្ាំឡែ ទាំងអស់ឡៅកញនងស្របឡទស។

∙ Sales Taxes: ពនធឡលើការ្លក់ស្រតូវបានបង់ឡោយរ្ោឋ ភបា មម។

លឡលើការ្ទិ ទាំនិ និងឡសវាក

∙ Depreciation ការ្រ្ឡាំ ោោះគឺាច្ាំនួនទឹកស្របាក់ខដលស្រតូវបានសនមតថ្នាស្រទពយសកមមឡោយខនអក

ឡលើរ្យៈឡពលខដលវានឹងស្រតូវបានឡស្របើស្របាស់។

∙ NF (Net Foreign factor income): ស្របាក់ច្ែូ លកតាា បរ្ឡទសសញទធ គឺាភាពែសោន រ្វាង

ស្របាក់ច្ាំែូ លសរ្ញបខដលបឡងកើតឡោយពលរ្ដឋ និងស្រកុមហញ៊ានឡៅឡស្រៅស្របឡទសឡដើមរ្បស់ពួកឡគ និងស្របាក់ច្ែូ លសរ្ញបខដលបឡងកើតឡោយពលរ្ដឋបរ្ឡទស និងស្រកុមហញ៊ានឡៅកញនងស្របឡទសឡនាោះ។

• វិធីសាស្ត្ច្ំណាយ៖ វធីាស្ត្សាទពរ្ីី ខដលឡគាគ ល់ថ្នាវធីាស្ត្សាច្ណាាំ យ គនយទញឺ ពវធី ីាស្ត្សាថ្ន

ស្របាក់ច្ាំែូ ល ឡស្រБោះវាចាប់ឡនាើមឡោយស្របាក់ច្ាំណាយឡលើទាំនិ និងឡសវាកមម ាាងច្ាំែូ ល។ ខម៉ាស្រតឡនោះ

វាស់ច្ាំនួនសរ្ញបខដលបានច្ាំណាយឡលើទាំនិ និងឡសវាកមមឡោយអងភា ស្រសុករ្បស់ស្របឡទសមួយ។

ពទាំងអស់ឡៅកញនងស្រពាំខដនកញនង

ឡតាោះឡមើលរ្ឡបៀបគែនា GDP ឡោយឡស្របើវធាី ស្ត្សាច្ណាាំ យ៖

GDP (Expenditure approach) = C + I + G + (EX-IM)

∙ C: Consumer Expenditure ខដលសាំឡៅឡៅឡលើឡពលខដលមនញសសច្ាំណាយឡលើទាំនិ និងឡសវា កមមឡនសងៗ។ ឧទហរ្ែ៍ អាហារ្ ហាគ ស និងឡាន។

∙ I: Investment Expenditure ខដលសាំឡៅឡលើឡពលខដលអាជីវកមមច្ាំណាយលញយឡដើមបវី និ

កញនងស្របតិបតាិការ្រ្បស់ពួកឡគ។ ឧទហរ្ែ៍ ការ្ទិ ដី ឡស្រគឿងច្ស្រក និងរ្បស់រ្បរ្ឡនសងៗឡទៀត។

ិឡយគ

∙ G: Government Expenditure ខដលសាំឡៅឡលើច្ាំនួនងវកា អភិវឌ្ឍន៍ឡនសងៗ។

ខដលរ្ោឋ ភបា

លច្ាំណាយឡលើគឡស្រម្តង

∙ (EX-IM): ការ្នាាំឡច្ដកការ្នាាំច្ូល ឬការ្នាាំឡច្សញទធ។ ឧ. ឡយើងគែនា GDP ឡោយរាប់ បញ្ូច លការ្នាាំឡច្ ឡៅកាន់ស្របឡទសឡនសងឡទៀត និងដកការ្នាាំច្ូលពីស្របឡទសឡនសងឡទៀតមកស្របឡទស រ្បស់ឡយើង។

• វិធីសាស្ត្ទ្យ

ិន្ន្ល៖ តថ្មែរ្ូបិយវតញ

ឬទីនារ្ថ្នទាំនិ និងឡសវាកមមទាំងអស់ខដលនលិតកញនងស្រពាំខដន

រ្បស់ស្របឡទសមួយស្រតូវបានគែនាឡោយឡស្របើវធីាស្ត្សាទននលនិ GDP ។ GDP ឡៅតថ្មែឡងរ្ ឬ Real

GDP ស្រតូវបានគែនាឡដើមបឡី ជៀសវាងការ្បងូខច្ស្រទង់ស្រទយថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប ឡោយារ្ការ្ ផ្ទែ ស់បូារ្កស្រមិតតថ្មែ។

GDP ស្រតូវបានគែនាឡោយឡស្របើវធីាស្ត្សាទននលនិ ឡោយឡស្របើរ្ូបមនខាា ងឡស្រកាម៖

GDP (as per output method) = Real GDP (GDP at constant prices) – Taxes + Subsidies

∙ Real GDP (GDP at constant prices): GDP ពិតស្របាកដ (GDP ឡៅតថ្មែឡងរ្)

∙ Taxes: ពនធ

∙ Subsidies: ស្របាក់ឧបតថមភ

∙ GDP (as per output method): GDP (តាមវធីាស្ត្សាទននលនិ ) ។

១.២ ទ្យ្សន្ៈទាន្អំពីវិ្័យឧ្ាហកមមសលើកំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ច

ទាំនាក់ទាំនងរ្វាងឧសាហកមម និងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចាទូឡៅ ម្តនឡៅទូទាំងស្របឡទស និងកស្រមិតស្របាក់ច្ាំ

ែូ ល។ ទិននន័យអនារ្ាតិបញ្ញា ក់ថ្ន សម្តម្តស្រតថ្នការ្នលិតឡៅកញនងឡសដឋកិច្ចឡកើនឡAើង ឡៅឡពលខដល នលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប (GDP) ឡកើនឡAើងសស្រម្តប់ស្របឡទសខដលម្តនច្ាំែូ លមធយមកស្រមិតទប មធយមទប

និងមធយមកស្រមិតែពស់។ ការ្ាប់ទក់ទងោន ឡនោះឡកើតឡAើងវ ិ ឡៅឡពលខដលស្របឡទសម កាែ យាឡសដកច្ខដលចិឋ

ម្តនស្របាក់ច្ែូ លែពស់ ខដលឡសវាកមមចាប់ឡនាើមទទួលបានច្ាំខែកែពស់ាងការ្នលិត។ ឡនោះគឺឡោយារ្ខតការ្

នលិតនាល់នូវអតថស្របឡយជន៍នលិតភាពាឡស្រច្ើន។ (Yong, 2021)ទីមួយ ការ្នលិតស្រទង់ស្រទយធាំរ្មបញ្ូច លនវូ

ឡសដឋកិច្ចថ្នម្តស្រតោឋ ន៖ ការ្នលិតឯកតាកាន់ខតឡស្រច្ើន ថ្ងែឡដើមកញនងមួយឯកតាកាន់ខតទប ឡហើយឡោយឡហតញឡនោះ

ការ្បឡងើកនតថ្មែថ្នទិនននលកញនងមួយធាតញច្ូល។ ទីពីរ្ ការ្នលិតម្តនទាំឡនារ្ម្តនទាំនាក់ទាំនងយ៉ា ងរ្ងម្តឡាំ ៅនងខនកនឹ

ឡនសងឡទៀតថ្នឡសដឋកិច្ច បឡងើកតតស្រមូវការ្ជាំនា ធាតញច្ូល សម្តសធាតញនលិតកមម ការ្ដឹកជញ្ូា ន និងការ្នញទក។ ឡនោះ

ម្តនន័យថ្ន កាំឡែើ នកញនងវស័យនលិតកមជរ្ញាំម ឱ្យម្តនកឡែាំ ើ នឡព មយសាំួ ែញាំ សកមភាម ពដទល៏ ាំទោយូ រ្ម

ទាំងកញនងវស័យឡសវាកមនងខដរ្។ម ទបីី ការ្ថ្ច្ស្របឌ្តិន នងភាិ ពឡជឿនឡលឿនខនកបឡច្កវទចន ាភាគឡស្រច្នម្តើ នស្របភពឡច្

ពីវស័យនលិតកមម ខដលបនាទ បមកអា់ ច្បញ្ូច លឡៅកងវសនញ

័យឡសដឋកិច្ចឡនសងឡទៀត ខដលឡធវើឲ្យពួកឡគម្តននលិត

ភាពកាន់ខតឡស្រច្ើននងខដរ្។

ឡនោះាភ័សញាតាងច្ាស់ោស់ខដលថ្នវស័យនលិតកមខដលម រ្កច្ឡស្រមើនគឺាគនឹែោះកញនងការ្បឡងកើននលិតភាព

ឡហើយដូឡច្នោះកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច។ ការ្មកដល់ថ្នវស័យនលិតកមឡៅម សតវតសទដបស្របា់ី ាំបី នងទដបស្របា់ីិ ាំបនបាួ ន

បដិវតារ្ច្នាសម័ពនធនលិតភាពថ្នទវីបអឺរ្ញប

និងសហរ្ដឋអាឡមរ្ក

ឡហើយឧសាហូបនីយកមមគឺាកម្តែ ង

ជាំរ្ញ ឡៅពី

ឡស្រកាយអពូភតឡហតញឡសដឋកិច្ចងីមៗបខនថមឡទៀត ដូច្ាការ្ផ្ទែ ស់បូារ្ឡសដឋកិច្ចអាសញីបូБ៌ តាាំងពីទសវតសរ្ឆ្ ម។

ន ាំ 1960 ាឡដើ

ច្ាំឡБោះស្របឡទសកមញពាាតាំបន់ឡធើវកសិកមមឡៅសហវតសទីមួយ និងទីពីរ្មញនគ.ស។ រ្ដឋកញនងតាំបន់ឡនោះឡធើវ Бែិ ជាកមមឡៅមហាសមញស្រទឥណាឌ និងនាាំឡច្ឡលើសអងករ្។ ស្របព័នធធារាាស្ត្សាសញមគាម ស្រតូវបានាងសង់ឡៅ

សតវតសទី 9 ។ សម័យអាណានិគមបារាងបានបនសល់ទកដសីញ កិភា ូមដធឡៅាំ៏ិ ដខដល។ នវងលនែូ ់ នងនវខដកស្រតូែូិ វបាន

ាងសង់ ឡហើយឡៅសូ ស្រសូវ នងឡБិ តបានោាំដោះ។ញ ឡស្រកាយឯករាជយ ស្រពោះសីហនបាញ នបនឡោា លនឡយបាយឯក

រាជយឡសដឋកិច្ច ឡោយធានាបាននូវជាំនួយ និងការ្វនិឡយគពស្របឡទសី មយួ ច្នន។បនាួាំ ទ បពកាី់ រ្បរាជយ័ ថ្នរ្បបខែរ្ម

ស្រកហម ខននការ្ស្របាាំឆ្ន ស្រាំ តូវបានអនញម័តកញនងឡោលបាំែងឡធើវឱ្យស្របឡសើរ្ឡAើងនូវវស័យកសិកមម ឧសាហកមម នងកាិ រ្

ខច្កចាយ ឡោយម្តនБកយឡាែ កថ្ន "ការ្នាាំឡច្ និងសនសសាំថ្ច្" ។ សពវថ្ងៃឡនោះ ស្របឡទសកមាពញ ឡៅខតាឡសដឋ

កិច្ចកសិកមមដ៏ឡស្រច្ើន ឡហើយការ្អភិវឌ្ឍន៍ឧសាហកមមម្តនភាពយឺតយ៉ា វ។ ដូច្ឡនោះឡដើមបឡី អាយស្របឡទសរ្កច្ឡស្រមនើ វ

ស័យឧសាហកមមឡៅកមញពាក៏ស្រតូវម្តនការ្វវិ តាន៏ ឡដើមបជស្រមុ កឡែាំ ើ នឡសដកច្កមាពញចិឋ ។ ខាងឡស្រកាមឡនោះនងឡធកាើវឹ រ្

បកស្រាយ ទាំនាក់ទាំនងរ្វាងឧសាហកមម និងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច ឡោយឡយងតាមការ្វាស់កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចតាម

វធីាស្ត្សាច្ាំណាយ៖

GDP = C + I + G + (EX-IM)

តាមរ្យៈសមីការ្ខាងឡលើឡនោះ អាច្សឡងកតបានថ្នកតាា ទាំង៤ឡនោះសញទធខតសាំខាន់សស្រម្តប់ឡសដឋកិច្ចថ្ន

ស្របឡទសនីមួយ ឡស្រБោះឡគអាច្ខបងខច្ក វាយតថ្មែាស្របឡទសអភិវឌ្ឍន៏ ឬស្របឡទសកាំពញងអភិវឌ្ឍន៏ គឺស្រតូវយកទិននន័យ

ទាំង៤មកឡធវើការ្វភា

គឡដើមបវា

ស់ឡសដឋកិច្ចរ្បស់ស្របឡទសនីមួយៗ។ ដូច្ឡនោះកតាា ទាំង៤ឡនោះគឺម្តនឥទធិពលមកឡលើ

ឡសដឋកិច្ចស្រគប់ស្របឡទសទាំងអស់។ បញ៉ាខនាច្ាំឡБោះទាំហាំថ្នឥទធិពលគឺម្តនភាពែញសោន រ្វាងស្របឡទសអភិវឌ្ឍន៏ និង

ស្របឡទសកាំពញងអភិវឌ្ឍន៏ឡោយារ្ខតាថ នភាពឡសដឋក ចម្តនភាពែញសោន ។

• កតារ ការសទ្បើទ្បា្់(C)៖ ការ្ឡស្របើស្របាស់គឺាគាំនិតធាំមួយឡៅកញនងឡសដឋកិច្ច ឡហើយម្តនារ្ៈសាំខាន់

ខាែ ាំងណាស់ឡស្រБោះវាជយកែតកឡែាំ់ាំ ើ ន នងភាិ ពឡាគជ័យថ្នឡសដកច្។ចិឋ អាជវកមអាមី ច្ឡបើកច្ហាំ រ្ នងិ

នាល់ជូននូវនលិតនលលអៗស្រគប់ស្របឡភទ ប៉ាញខនាស្របសិនឡបើឡយើងមិនទិ ឬឡស្របើស្របាស់នលិតនលរ្បស់ពួកឡគ ឡទ ពួកឡគនឹងមិនអាច្បនាអាជីវកមមបានយូរ្ឡនាោះឡទ។ ប៉ាញខនាឡៅស្របឡទសកមញពាាស្របឡទសឡៅម្តនច្ាំែូ ល

ទបឡៅឡAើយ ឡោយាស្របឡទសម្តនតថ្មែពលកមទប ឡស្រБោះមលូ ធនឡៅម្តនកស្រមតច្ឡБាំិ ោះច្ឡនោះាំ

ជាំនា នានា។ ដូច្ឡនោះការ្ច្ាំណាយរ្បស់ស្របាជនក៏ឡៅតាមកស្រមិតនថ្នស្របាក់ច្ែូ លខដលទទល នងខដរ្។

បាន

• ការច្ំណាយរប្់រាជរដាឋ ភិបាល (G)៖ ការ្ច្ាំណាយរ្បស់រ្ោឋ ភិបាលតាំណាងឱ្យការ្ច្ាំណាយ

ឡលើការ្ឡស្របើស្របាស់រ្បស់រ្ោឋ ភិបាល និងការ្វនិឡយគសរ្ប។ញ រ្ោឋ ភបាិ លច្ណាាំ យស្របាកឡលើ់ ឧបករ្ែ៍ ឡហ

ោឋ រ្ច្នាសម័ពនធ និងស្របាក់ឡបៀវតសរ្។ ការ្ច្ាំណាយរ្បស់រ្ោឋ ភបាិ លអាច្កានខតម្ត់ នារ្ៈសខាាំ នទ់ កទង់

ឡៅនឹងសម្តសធាតញឡនសងឡទៀតថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញបរ្បស់ស្របឡទសមួយ ឡៅឡពលខដលការ្

ច្ាំណាយរ្បស់អនកឡស្របើស្របាស់ និងការ្វនិឡយគអាជវកមទមី ាំងពរ្ធាី ែ កច្ោះយញ់ ៉ា ងខាែ ាំង។ (ឧទហរ្ែ៍ ឡនោះអាច្

ឡកើតឡAើងឡៅឡពលម្តនវប ច្ាំែូ លទប ដូច្ឡនោះងវកាិ

តាិឡសដឋកិច្ច។ )។ ដូច្ខដលដឹងថ្នស្របឡទសកមញពាឡៅាស្របឡទសម្តនស្របាក់ រ្សស្រម្តប់ច្ាំណាយរ្បស់រាជរ្ោឋ ភិបាលកមញពាឡៅម្តនកស្រមិតឡៅឡAើយ ឡោយ

កាំAញងឡពល១០ឆ្ន ឡាំ នោះ(២០១០-២០១៩) ការ្ច្ាំណាយរ្បស់រាជរ្ោឋ ភិបាលម្តនាមធយម ២០% ប៉ាញឡណាា ោះថ្ននលិតនលសរ្ញបកញនងស្រសុក។

• ទ្បាក់ច្*ូ លជាតិ (ការនសំ ច្ញ-ការនច្ូល)៖ ការ្នាាំឡច្រ្បស់កមាពញ ស្រតូវបានស្រគបដែដ ប់

ឡោយទាំនិ វាយនភែឌ ខដលម្តនស្របខហល 70 ភាគរ្យថ្នការ្នាាំឡច្សរ្ញប។ នលិតនលនាាំឡច្ ឡនសង

ឡទៀតរ្មម្តន សឡមែៀកបាំБក់ ខសបកឡជើង ឡៅសូ៊ាធមមាតិ និងស្រតីាឡដើម។ ថ្ដគូនាាំឡច្ សាំខាន់ៗរ្បស់កមញព

ា គឺសហរ្ដឋអាឡមរ្ក ហញងកញង សិងបរ្ញា ី កាណាោ អាលឺែម៉ាង់ នងច្ស្រកភពអងឡគសែ់ិ ។ ប៉ាញខនាទាំហាំថ្នការ្នា

ឡច្ ឡៅតូច្ាងការ្នាាំច្ូល ខដលាឡហតញនាាំឡអាយម្តនឡអានភាពនលិតកមម។ ឡោយស្របឡទសកមញពា ភាគឡស្រច្ើននាាំច្ូលនលិតនលឡស្របង ស្រកណាត់ យនយនា អាំឡបាោះលក់ដាំញ បារ្ ីឧបករ្ែ៍ ទាំនាក់ទាំនងអគិគសនី

និងថ្នន ាំឡពទយ ។ល។ ថ្ដគូនាាំច្ូលសាំខាន់ៗរ្បស់កមញាគឺច្និ ថ្ង ហញងកញង ឡវៀតណាម ថ្តវា៉ា ន់ នងិ កូឡរ្ខាង

តបូង។ ឡនោះបង្ហា បានការ្នគត់នគង់នលិតនលឡៅតិច្ ឡោយកងវោះបឡច្ចកវទាទឡនបើាំ ធនធានជនាាំ នងិ

ថ្ដគូរ្សហការ្ែ៏ ឬវនិឡយគាឡដម។ើ

• ការវិន្ិសោគ ៖ សាំឡៅឡលើការ្វនិឡយគកងស្រសនញ ុកឯកជន ឬការ្ច្ណាាំ យឡដមទន។ញើ អាជវកមមី

ច្ាំណាយស្របាក់ឡដើមបវី និឡយគកងសនញ កមមភាពអាជវកមមី រ្បស់ែនែួ ឧទហរ្ែ៍ អាជវកមអាមី ច្ទិ ឡស្រគឿងច្

ស្រក។ ការ្វនិឡយគអាជវកមគាឺមី ធាតនសដញ ៏សាំខានថ្ននលិ់ តនលកងស្រសនញ ុកសរ្បញ ចាបតា់ ាំងពវាី បឡងនសកើ មតថ

ភាពនលិតភាពថ្នឡសដឋកិច្ច និងបឡងើកនកស្រមិតការ្ង្ហរ្។ ឡោយារ្ស្របឡទសកមញពាឡៅាស្របឡទសកាំពញង

អភិវឌ្ឍន៏ ដូច្ឡនោះច្ាំនួនអនកវនិឡយគតច្ិ នងិ មលូ ធនរ្បស់វនឡិ យគនកនញិ ងស្រសុកឡៅម្តនកស្រមតិ មិនអាច្

ោាំស្រទឬទិ ឡៅឧបករ្ែ៏ បឡច្ចកវទ

ាទាំឡនើបៗ និងធញនធៃន់បានឡទ ដូច្ឡនោះឡហើយពួកឡគស្រតូវរ្កថ្ដគូរ្វន

ិឡយ

គ ាពិឡសសវន

ិឡយគិនបរ្ឡទស ឡដើមបច្ូលរ្ម

ាភាគហ៊ាញនថ្នស្រកុមហ៊ាញនសហស្រោសរ្បស់ែួែន។

ឡោយលាំហូរ្វនិឡយគផ្ទទ ល់ពបរ្ឡទសី (FDI) ឡៅកមាពញ ច្ឡនាែ ោះБកកណា់ ា លឆ្ន ាំ ១៩៩៤ ដល់ច្ញងឆ្ន

២០២១ ម្តនច្ាំនួន ១៦៨,៨ Бន់Бន់ោនឡរ្ៀល (៤១,០ Бន់ោនដញោែ រ្) ឡកើនឡAើង ១១,២ ភាគរ្យឡធៀបនឹង

ដាំណាច្់ឆ្ន ាំ ២០២០ ឡោយតាំបន់មហាច្ិនឡៅខតាទីនារ្ស្របភពកាំពូលរ្បស់ស្រពោះរាាណាច្ស្រកកមញពាឡនោះឡបើតាម

រ្បាយការ្ែ៍ ងីម (Phanet, 2022)។ ស្របឡទសកមញពាឡដើមឡAើយាស្របឡទសកសិកមម បញ៉ាខនាឡដើមបម្តនការ្វវិ តន៏ា ឡសដឋ

កិច្ចម្តនការ្រ្កច្ឡស្រមនើ ស្របឡទសកមាពញ កស្រតវវូ៏ វិ តនឡៅ៏ា ាស្របឡទសឧសាហកមទឡនបឡដមបជើើាំម

ស្រមុ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច

ាតិ។ មួយច្ាំខែកធាំថ្នការ្វន

ិឡយគិនផ្ទទ ល់បរ្ឡទសឡនោះ ភាគឡស្រច្ើនវន

ិឡយគឡៅឡលើវស

័យឧសាហកមម ឡៅកមញព

ា ម្តនខបងខច្កតាមវស័យ ហិរ្ញ្ា វតបាថញ នឈរ្ឡៅលាំោបកពលាំ់ កងបញ្នញ ា ី FDI ខដលម្តនទកស្របាឹ កច្ននួាំ់ 9.4

Бន់ោនដោែ រ្បានបណាា ក់ទញនឡៅកញនងតាំបន់ បនាទ ប់មកឡោយសហស្រោស (8.5 Бន់ោនដោែ រ្) អច្លន ស្រទពយ (4.9 Бន់ោនដញោែ រ្) សណាឋ ោរ្ និងឡភាជនីយោឋ ន (4.4 Бន់ោនដញោែ រ្) កសិកមម (4.2 Бន់ោន ដញោែ រ្) អគិគសនី (2.6 Бន់ោនដញោែ រ្) និងសាំែង់ (1.6 Бន់ោនដញោែ រ្) ាមួយនឹង 5.3 Бន់ោនដញោែ រ្

នឹងច្ូលឡៅកញនងវស

័យឡនសងឡទៀត។

ឡនោះាភសញាតាងមួយខដលអាច្បញ្ញា ក់បានថ្ន វនិឡយគនផ្ទិ ទ ល់បរ្ឡទស ពតាិ ម្តនារ្ៈសាំខាន់ច្ាំឡБោះវ

ស័យឧសាហកមម ឡោយារ្ខតលាំហូរ្មូលធនបរ្ឡទសមួយភាគធាំ គឺវនិឡយគឡៅឡលើឧសាហកមឡសើម ទរ្ទាំងអស

ឡហើយឧសាហកមមាមយខន ធថ្នកឡែាំាំ ើ នឡសដកច្កមាពញចិឋ ។ ឡោយម្តនតនាួ ទីជយួ បឡងនឲ្កាកើ សការ្ង្ហរ្

បឡងកើនឡដើមទញន លាំហូរ្ច្ូលបឡច្ចកវទាទឡនបើាំ ទឡនបកមមើាំ ថ្នកសិកមបឡងននលិើកម តនលកងស្រសនញ ុក ន

ាវស

័យមួយ

ខដលោាំស្រទវស័យកសិកមម វសយការ្Бរ្ាតិ នងវសិ

័យឡសដឋកិច្ចឡនសងៗឡទៀត។

១.៣ វិ្័យឧ្ាហកមម

ឧសាហកមមគឺា សកមភាពាមលោឋ នឡៅកងឡសនញ ដកច្ចិឋ ថ្នស្របឡទសណាមួយ ឡហយវាទទលួ ែសញ ស្រតវូ

ច្ាំឡБោះការ្ខកថ្ច្ន និងការ្ផ្ទែ ស់បូារ្នលិតនលធមាតិ (វតធាថញ តឡដមើញ ) ឡៅានលិតនលសឡស្រមច្ នងБិ កកណា់ ា ល

សឡស្រមច្ឡនសងឡទៀត។ ឧសាហកមមទាំឡនើបបានចាប់ឡនើាម ាមួយនឹងបដិវតាន៍ឧសាហកមមខដលបានឡកើតឡAើងឡៅ កញនងស្របឡទសអង់ឡគែសកញនងសតវតសទី8; វាគឺាការ្អរ្គញែច្ាំឡБោះការ្បឡងកើតម្ត៉ា សញីនងមី ខដលបាំឡព ភារ្កិច្ចខដលបាន អនញវតាពីមញន ឡោយមនញសសស្របកបឡោយស្របសិទធភាពាងមញន។ ារ្ៈសាំខាន់ថ្នឧសាហកមមមិនអាច្បដិឡសធ

បានឡទ វាគឺាការ្រ្កច្ឡស្រមើនបនច្មងៗាាិ នងកាិ រ្ពស្រងកឧសី ាហកមម ខដលនាាំឡៅដល់ការ្បឡងតើក នងពស្រងកវសីិ ័យ

ឡនសងឡទៀត ខដលឥAូវឡនោះាខននកថ្នសងគមទាំឡនើប ដូច្ាធនាោរ្ នលិតកមមឧសាហកមមកញនងស្រទង់ស្រទយធាំ ការ្

ស្របមូលនញាាំឡដើមទញន ការ្ខបងខច្កកម្តែ ងពលកមម ការ្បឡងកើននលិតភាព ការ្ថ្ច្នស្របឌ្ិតងីម បឡច្ចកវទា។ល។

ឡស្រច្ើនសាំឡៅឡលើ វសិ ័យកាត់ឡដរ្ កសិ-ឧសាហកមម សាំែង់ និងឡទសច្រ្ែ៍ ។ រាជរ្ោឋ ភិបាលកមញា

ាក់ខសាង វសិ ័យឧសាហកមមឡៅកមញា

ព (ឡលើកខលង ឧសាហកមមនិសារ្ែកមម និងការ្រ្ញករ្កខរ្)៉ា ភាគ

ព បានកាំែត់ ទសិ ឡៅកងកានញ រ្ខស្របកាែ យស្របឡទសកមាពញ ឲ្យកាែ យឡៅាស្របឡទស ខដលម្តន ស្របាក់ច្ាំែូ លមធយមកងឆ្នញ ន ២ាំ ០៣០

នងម្តិ នច្ាំែូ លែពស់កងឆ្នញ ន ២ាំ ០៥០ ដូច្បានកាំែត់កងនញ ខននការ្យញទធាស្ត្សាអភវឌ្ឍន៍ិ ាតិឆ្ន ាំ ២០១៤-២០១៨។ ទសិ ឡៅឡនោះ បញ្ញា ក់ពតនាួី ទីថ្នវសិ ័យឧសាហកមម នងសិ ហស្រោសធញនតូច្ នងិ មធយម ខដលាកតាា ជរ្ញាំ ដ៏ សាំខាន់ ច្ាំឡБោះកឡែាំ ើ ននាឡពលអនាគត។ កាលពីខែមនាី ឆ្ន ២ាំ ០១៥ រ្ោឋ ភបាិ ល បានឡរ្ៀបច្ាំ នងិ អនញម័ត ឡោល នឡយបាយអភវឌ្ឍន៍ិ វសិ ័យឧសាហកមម ខដលាមគគឡញ ទសក៍មួយ ឡដមបនើ ាល់នូវដឡណាាំ ោះស្រាយាលកខែៈស្របព័នធ កងកានញ រ្អភវឌ្ឍវសិ ិ ័យឧសាហកមមឱ្យម្តនភាពស្របកួតស្របខជង ឡៅកងនញ ស្របឡទស កមាពញ ។ វសិ ័យឧសាហកមមច្ាំបងៗ រ្មួ ម្តន វសិ ័យកាត់ឡដរ្ នងវសិ ិ ័យសិបបកមមខកថ្ច្នមបអាាូ ហារ្ (កសិ-ឧសាហកមម) វសិ ័យសាំែង់នងិ អច្លនស្រទពយ នងវសិ ិ ័យឡទសច្រ្ែ៍ (ឧសាហកមមោម នខនសង) ស្រពមទាំងវសិ ័យរ្ញករ្កខរ្ ៉ា នងិ ការ្រ្ញករ្កឡនសងៗឡទៀត ខដលកាំពញងឡកតើ ម្តន។

១.៣.១ ន្ិយមន្័យឧ្ាហកមម

ឧសាហកមម សាំឡៅឡលើសកមមភាពឡសដឋកិច្ចខដលБក់ព័នធនឹងការ្នលិតទាំនិ ការ្ទ យកខរ្ ៉ា ឬការ្នា

ល់ឡសវាកមម។ឧសាហកមមគាស្រកមថ្នស្រកមហុុ ៊ាញនខដលБកពនឡោធ័់ យខនកឡលសើអ កមភាម ពអាជវកមច្មបងរ្បសមី ់ពកួ

ឡគ។ ឡៅកញនងឡសដឋកិច្ចទាំឡនើប ម្តនការ្ចាត់ថ្នន ក់ឧសាហកមមរាប់សិប។ ច្ាំណាត់ថ្នន ក់ឧសាហកមមាធមមតាស្រតូវ

បានោក់ាស្រកុមឡៅាស្របឡភទធាំាងខដលឡៅថ្នវស័យ។ ស្រកុមហ៊ាញនបញគគលាទូឡៅស្រតូវបានចាត់ថ្នន ក់ឡៅា

ឧសាហកមមឡោយខនអកឡលើស្របភពច្ាំែូ លធាំបាំនញតរ្បស ួកឡគ។ ាឧទហរ្ែ៍ ែែៈឡពលខដលស្រកមហុ ញ៊ាននលិត

រ្ងយនាអាច្ម្តនខននកហិរ្ញ្ា បបទនខដលរ្មច្ខែាំ ក 10% ដល់ស្របាកច្ែាំ់ ូ លសរ្បរ្បសញ ់ស្រកមហុ ៊ាញនស្រកមហុ ញ៊ាននងឹ

ស្រតូវបានចាត់ថ្នន ក់ឡៅកញនងឧសាហកមមនលិតរ្ងយនាឡោយស្របព័នធចាត់ថ្នន កភាគឡស្រច្ន។ើ ស្រកុមហ៊ាញនស្រសឡដៀងោន ឡនោះ

ស្រតូវបានោក់ាស្រកុមរ្មោន ាឧសាហកមម ឡហើយម្តនឧសាហកមមឡនសងៗោន ាឡស្រច្ើនដូច្ា ហាងលក់ទាំនិ និង ស្រកុមហ៊ាញននលិតខសបកឡជើង។ ការ្ោក់ាស្រកុមឧសាហកមមគឺខនអកឡលើនលិតនលច្មបងខដលស្រកុមហ៊ាញនបឡងកើត ឬល ក់។ ទនឹទមនឹងឡនោះ ឧសាហកមមស្រតូវបានស្របមូលនញាំាោន ាខននក។

១.៣.២ ទ្យទ្មង់នន្ឧ្ាហកមម

ឧសាហកមមស្រតូវបានចាតថ្ន

ន ក់ឡលើមូលោឋ នថ្នវតញថធាតញឡដើម ទាំហាំ និងកមមសិទិធ៖

១.៣.២.១ ឧ្ាហកមមថ្្ក

សលវ

តុាធាតុសដ្ម

ឧសាហកមមខនអកឡលើវតញថធាតញឡដើមម្តននយថ្ន ាស្របឡភទឧសាហកមខដលម ឡស្របស្របាើ ស់ធនធានខដលែនែួ

ម្តន មកនលិតានលិតនលឬទាំនិ ឡនសងៗ ខដលទាំនិ ទាំងអស់ឡនាោះម្តនឥទិធពលសាំខាន់ ជាំរ្ញ កាំឡែើ នឡសដឋ កិច្ចាតិ។ ឧសាហកមមទាំងអស់ឡនាោះម្តន៖

• ឧសាហកមមខដលម្តនមូលោឋ នឡលើកសិកមម៖ ឡស្របើស្របាស លិតនលខដលម្តនមលូ ោឋ នឡលើរ្កាខញ តិ នងិ

សតវាវតញថធាតញឡដើមរ្បស់ពួកឡគ។ ឧទហរ្ែ៍ ដូច្ា ការ្ខកថ្ច្នមូាបអាហារ្ ឡស្របងបខនែ វាយនភ័

ែឌ កបាស នលិតនលទឹកឡោោះឡោ និងឧសាហកមមខសបក។

• ឧសាហកមមខដលម្តនមូលោឋ នឡលើខរ្៖ ឧសាហកមបឋមឡស្របស្របាើម ស់ខរ្ខ៉ា រ្ាវតធាថញ តឡដមើញ ។ នលិតនលថ្ន

ឧសាហកមមទាំងឡនោះច្ិញ្ច ឹមឧសាហកមមមយឡនសងឡទៀត នលិតនលមយួ គខដកនលិឺ តពខរ្ខី ៉ា ដក ឡស្របាើ វតថញ

ធាតញឡដើមសស្រម្តប់នលិតនលិតនលមួយច្ាំនួនឡទៀត ដូច្ាឡស្រគឿងច្ស្រកធញនធៃន់ សម្តភ រ្សាំែង់ និងស្រគូប ងវឹកនូែវខដក។

• ឧសាហកមមខដលម្តនមូលោឋ នឡលើសមញស្រទ៖ ឡស្របើស្របាស់នលិតនលពីសមញស្រទ និងមហាសមញស្រទាវតញថធាតញ

ឡដើម។ ឧទហរ្ែ៍ ខដលបាននាល់ឱ្យគឺឧសាហកមមខកថ្ច្នអាហារ្សមញស្រទ ឬនលិតឡស្របងស្រតី។

• ឧសាហកមមខដលម្តនមូលោឋ នឡលើថ្ស្រពឡឈើ៖ ឡស្របើស្របាស់ថ្ស្រពឡឈើាវតញថធាតញឡដើម។ ឧសាហកមមខដល

Бក់ព័នធាមួយថ្ស្រពឡឈើគឺ ឡមៅ និងស្រកោស ឱ្សង ឡស្រគឿងសង្ហា រ្មឹ

១.៣.២.២ ទ្យទ្មង់ឧ្ាហកមមតាមទ្យំហំ

ទាំហាំថ្នឧសាហកមមស្រតូវបានវាស់ឡោយច្ាំនួនស្របាក់ខដលស្រតូវបានវន

និងអោរ្។

ិឡយគ ច្ាំនួនបញគគលិក និងទាំនិ

ខដលនលិត។ សហស្រោសខាន តតូច្ មធយម និងខាន តធាំ ក៏ជាំរ្ញ នងខដរ្ដល់ការ្បឡងើកតការ្ង្ហរ្ឡៅទូទាំងស្របឡទស។

សនញទោះកាំឡែើ នច្ាំនួនសហស្រោសទាំងឡនោះ ាឡហតញឡធ យ ការ្ឡធច្ាំណាវើ កស្រសុករ្កការ្ង្ហរ្ឡៅកាន់ស្របឡទសជតខាិ ង

និងអស្រតាោម នការ្ង្ហរ្បានងយច្ញោះគួរ្ឲ្យកត់សម្តគ ល់ ខដលាលទធនលបណាា លឲ្យម្តនការ្កាត់បនថយភាពស្រកីស្រក ឡៅកញនងស្របឡទស។

ដូច្ោនឡៅនឹងស្របឡទសកាំពញងអភិវឌ្ឍន៍ដថ្ទឡទៀតខដរ្ សហស្រោសខាន តតូច្ មធយមនិងធាំគឺាឆ្ឹអងែនងថ្នឡសដឋ

កិច្ចកមញពា ខដលឡនោះបានរ្មច្ាំខែកដល់ការ្អភិវឌ្ឍឡសដឋក ច នងិ សងគម បានឡដរ្តួើ នាទយី ៉ា ងសាំខាន់ឡៅកងនញ ការ្៖

(១) បឡងកើតការ្ង្ហរ្ (២) បឡងកើតស្របាក់ច្ាំែូ លសស្រម្តប់ស្របាជនខដលម្តនស្របាក់ច្ាំែូ លទប និងស្របាជនង្ហយរ្ង

ឡស្រោោះ និង (៣) ជាំរ្ញ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច ឡសថរ្ភាពសងគម និងរ្មច្ាំខែកដល់ការ្រ្ក

ច្ឡស្រមើនថ្នវស

័យឯកជនយ៉ា ង

ខាែ ាំង។ រ្បាយការ្ែ៍ សិថតិស្របចាឆ្ន ២០១៨ រ្បស់ស្រកសួងឧសាហកមម នងិ សិបបកមម ខដលបច្បបននចញ ស្រតូវបានបាូ

រ្ឡ្ម ោះមកស្រកសួងឧសាហកមម វទាាស្ត្សា បឡច្កវទច ា នងិ នវានញវតាន៍ បានបង្ហា ថ្នសហស្រោសខាន តតូច្ មធយម

និងធាំឡដើរ្តួនាទីយ៉ា ងសាំខាន់កញនងការ្រ្មច្ាំខែកដល់ឡសដឋកិច្ចរ្បស់ស្របឡទសកមញពា ែែៈខដលវាបានបឡងើកត

ការ្ង្ហរ្ឡសើមនឹងច្ាំនួន៧០% ថ្នការ្ង្ហរ្សរ្ញប៩៩,៨% ថ្នច្ាំនួនស្រកុមហ៊ាញនសរ្ញប និងរ្មច្ាំខែក៥៨% ថ្ននលិតនល កញនងស្រសុកសរ្ញប (GDP)។

ស្របឡទសកមញពា ចាត់ថ្នន ក់សហស្រោសាច្ាំនួន៤ស្របឡភទគឺ មីស្រកូសហស្រោស សហស្រោសខាន តតូច្ ខាន ត មធយម និងសហស្រោសខាន តធាំ។

ច្ាំណាត់ថ្នន ក់	និយមនយ័ រ្បស់រ្ោឋ ភបាិ ល
ច្ាំណាត់ថ្នន ក់	ច្ាំនួននឡយជិក (នាក់)	ស្រទពយសកមម (មិនរាប់បញ្ូច លដី និងគិតា ដញោែ រ្អាឡមរ្កិ )
មីស្រកូសហស្រោស	<១១	<៥០ ០០០
សហស្រោសខាន ត តូច្	១១ – ៥០	៥០ ០០០ - ២៥០ ០០០
សហស្រោសខាន ត មធយម	៥១ – ១០០	២៥០ ០០០ - ៥០០ ០០០
សហស្រោសខាន តធាំ	>១០០	>៥០០ ០០០

ស្របភព៖ ស្រកបែ័ែឌ អភិវឌ្ឍន៍សហស្រោសខាន តតូច្ និងមធយម

ខនអកឡលើរ្បាយការ្ែ៍ ស្របចាឆ្ន ២ាំ ០១៧ រ្បស់ស្រកសួងឧសាហកមម វទិ ាាស្ត្សា បឡច្ចកវទិ ា និងនវានញវតាន៍ បានបង្ហា ថ្នច្ាំនួនសហស្រោសខាន តតូច្ និងមធយម ម្តនច្ាំនួនសរ្ញប ១៥ ៧០៧ និងសហស្រោសខាន តធាំម្តនច្ាំនួន សរ្ញប ១ ៥២២។ ស្រសបឡពលោនឡនោះខដរ្ មីស្រកូសហស្រោសខដលម្តននិឡយជិកតិច្ាង១០ ម្តនច្ាំនួន ១៣៩ ៩៣៣ នាក់។អវីខដលគួរ្កត់សម្តគ ល់ឡនាោះគឺ កម្តែ ងាំ ពលកមមរ្បស់ស្ត្សីម្តា នច្ាំនួនឡស្រច្ើនាងបញរ្សឡៅស្រគប់ស្របឡភទ និងទាំហាំថ្ន

សហស្រោស ែែៈអាជីវកមមខដលកាន់កាប់ឡោយស្ត្សីាម្តនច្ាំនួនតិច្តួច្ឡៅកញនងវសិ យ័ ឧសាហកមម។

សហស្រោសខាន តតូច្ និងមធយមភាគឡស្រច្ើនាវនិ ិឡយគកញនងស្រសុក និងម្តនលកខែៈបឡស្រមើឲ្យការ្ឡស្របើស្របាស់ កញនងស្រសុក។ ែែៈខដលសហស្រោសខាន តធាំ ឬឧសាហកមមធញនធៃន់ គឺភាគឡស្រច្ើនាស្របឡភទវនិ ិឡយគបរ្ឡទស ខដល

ាទូឡៅឡផ្ទា តសាំខាន់ឡលើសកមភាម ពនាាំឡច្។ ស្រកុមហ៊ាញនកញនងវសិ ័យនាាំឡច្ភាគឡស្រច្ើនាសហស្រោសខាន តមធយម និងធញនធាំ ឡហើយច្ូលរ្មួ កញនងវសិ ័យវាយនភែឌ សឡមែៀកបាំБក់ និងការ្នលិតខសបកឡជើង។ ច្ាំខែកឯមីស្រកូសហ ស្រោស និងសហស្រោសខាន តតូច្ ច្ូលរ្មួ ាច្ាំបងកញនងវសិ ័យខកថ្ច្នអាហារ្។ ឡៅឆ្ន ាំ ២០១៧ ឡបើបូករ្មួ បញ្ូច លោន រ្វាង មីស្រកូសហស្រោស សហស្រោសខាន តតូច្ និងមធយម សហស្រោសទាំងអស់ឡនោះបានបឡងើកតការ្ង្ហរ្ាងមួយោន កខនែង ែែៈខដលសហស្រោសខាន តធបាាំ នបឡងើកតការ្ង្ហរ្ជិតមួយោនកខនែងនងខដរ្។

ច្ាំខែកថ្នសហស្រោសខដលបានច្ញោះបញ្ា ីអាជីវកមមស្រសបច្ាបគិតា (%)

ទាំហាំ/ស្របឡភទថ្នសហ ស្រោស	បានច្ញោះបញ្ា ីនូែវការ្			ម្តនតារាងតញលយការ្
ទាំហាំ/ស្របឡភទថ្នសហ ស្រោស	២០១០	២០២០	២០២៥	២០១០	២០២០	២០២៥
សហស្រោសខាន តតូច្	៣៧	៧០	៨០	៤	៣០	៥០
សហស្រោសខាន តមធយម	៧២	៨០	៩០	២៤	៥០	៧០
សហស្រោសខាន តធាំ	៩៣	១០០	១០០	៦៦	១០០	១០០

ស្របភព៖ ឡោលនឡយបាយអភិវឌ្ឍន៍ឧសាហកមមកមញពាឆ្ន ាំ ២០១៥–២០២៥

ឡៅឆ្ន ២០១៤ ស្រកសួងឧសាហកមម នងសិិ បបកមម ស្រតូវបានស្របគល់ការ្ទទួលែញសស្រតូវសស្រម្តប់ការ្ច្ោះបញ្ញ ា

សហស្រោសខាន តតូច្ និងមធយម។ឡៅឆ្ន ២០១៨ ច្ាំនួនសហស្រោសខាន តតូច្ នងិ មធយមខដលបានច្ោះបញ្ញ ា ីសរ្ញបបាន

ឡកើនឡAើងដល់ច្ាំនួន ១៥៥ ៧៤៥។ ស្រកសួងឧសាហកមម និងសិបបកមមក៏ឡបាា្ ពស្រងឹង និងអភិវឌ្ឍសហស្រោសខាន ត

តូច្ និងមធយម ទក់ទងនឹងការ្ច្ញោះឡ្ម ោះឲ្យបានស្រសបច្ាប់ និងការ្ឡធើវកាំែត់ស្រតាហិរ្ញ្ា វតញថ។ ឡៅស្រតឹមឆ្ន ២០២៥

សហស្រោសខដលម្តនច្ាំនួនឡសើមនឹង៨០% និង៩៥% ថ្នសហស្រោសទាំងអស់ ស្រតូវបានឡគរ្ពឹងថ្ននងច្ោះបញ្ញឹ ា ីនវែូ

ការ្ ឡហើយែែៈ៥០% និង៧០% ថ្នសហស្រោសខាន តតូច្ និងមធយម គួរ្ខតម្តនកាំែត់ស្រតាស្របវតាិហិរ្ញ្ា វតញថ និង តារាងតញលយការ្ឲ្យបានស្រតឹមស្រតូវ។រ្ូបខាងឡលើបង្ហា ពីច្ាំខែកថ្នសហស្រោសខដលបានច្ញោះបញ្ា ីនូែវការ្ ឡហើយម្តន

កាំែត់ស្រតាតារាងតញលយការ្ស្រតឹមស្រតូវកញនងឆ្ន ២០១០ នងិ ការ្ពាករ្សស្រម្តប់ឡពលអនាគត។

១.៣.២.៣ ទ្យទ្មងឧ

្ាហកមក

មម្ទ្យ

វស័យឯកជន វស

័យរ្ដឋ ឬវស

័យាធារ្ែៈ វស

័យរ្ម

និងវស

័យសហករ្ែ៍ គឺាការ្ចាត់ថ្នន ក់ថ្ន

ឧសាហកមមឡោយខនអកឡលើកមមសិទិធ។

• ឧសាហកមមវសយ

• ឧសាហកមមវសិ យ័

ឯកជន គឺស្រគប់ស្រគង និងដាំឡែើ រ្ការ្ឡោយបញគគល ឬស្រកុមបញគគល។

ាធារ្ែៈ គឺស្រគប់ស្រគង និងដាំឡែើ រ្ការ្ឡោយរ្ោឋ ភិបាល ដូច្ាស្រកុមហ៊ាញន

• ឧសាហកមមវសយ

រ្ម

ាកមមសិទធិ និងដាំឡែើ រ្ការ្ឡោយរ្ដឋ និងបញគគល ឬស្រកុមបញគគល។

• ឧសាហកមមវសយ

សហករ្ែ៍ ស្រគប់ស្រគង និងដាំឡែើ រ្ការ្ឡោយអនកនលិត ឬអនកនគត់នគង់វតញថធាតញឡដើម។

កមញពាបច្ញចបបននម្តនសហស្រោសរ្ដឋច្ាំនួន ១៥៖ អគគិសនីកមញពា កាំពង់ខនសយ័តស្រកងស្រពោះសីុ ហនញ

ទូរ្គមនាគមន៍កមញពា ទីភាន ក់ង្ហរ្ដឹកជញ្ូា នកមញពា ឡសវាថ្ស្របសែី យ៍កមញពា ធនាោរ្អភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ស្រកុមហ៊ាញន

Green Trade ស្រកុមហ៊ាញនឡបាោះពញមព រ្ោឋ ករ្ទឹកសវយ័តស្រកុងឡសៀមរាប សាំែង់ និង មនីទរ្ពិឡាធន៍ាធារ្ែៈ រ្ោឋ

ករ្ទឹកសវយ័តស្រកុងភនាំឡព កាំពង់ខនសវយ័តភនាំឡព ធានារា៉ា ប់រ្ងកមញពារ្ ី ធានារា៉ា ប់រ្ងអាយញជីវតកមាពញ នងនាិ រ្មលូ

បស្រតកមញពា។ ឡយងតាមច្ាប់សីាពីាថ នភាពទូឡៅថ្នសហស្រោសាធារ្ែៈ SOE Бែិ ជាកមមឡៅកញនង ស្របឡទសកមញពាម្តនពីរ្ស្របឡភទគឺ មួយស្រតូវបានស្រគប់ស្រគងឡោយរ្ដឋ 100 ភាគរ្យ មួយឡទៀតគឺាស្រកុមហញ៊ានបណាា ក់

ទញនរ្មោន ខដលឡដមទនភាញើ គឡស្រច្នាើ រ្បស់រ្ដ។ឋ ឡហើយមយួ ភាគតច្ស្រតវបាូូ នស្រគបស្រគងឡោ់ យអកវនន ិឡយគឯកជន។

SOE នីមួយៗសិថតឡៅឡស្រកាមការ្ស្រគប់ស្រគងរ្បស់ស្រកសួង ឬាថ ប័នរ្ោឋ ភិបាល ឡហើយស្រតូវបានស្រតួតពិនិតយ

ឡោយស្រកុមស្របឹកាភិបាលខដលស្រតូវបានដកឡច្ ពីកញនងច្ាំឡណាមមស្ត្នាីាន់ែស់រ្ោឋ ភបាលិ ។ សហស្រោសឯកជនា

ទូឡៅស្រតូវបានអនញញ្ញា តឱ្យស្របកួតស្របខជងាមួយសហស្រោសរ្ដឋឡស្រកាមលកខែែឌ ឡសើោន ។ SOEs កសិ៏ ថតឡស្រកាមការ្

យកពនធដច្ោន និងឡោលនឡយបាយបញ្ញច ោះតថ្មែពនធឡលើតថ្មែបខនថមដូច្សហស្រោសវសិ យឯកជនខដរ្។ SOEs

ស្រតូវបានស្រគបដែា ប់ឡស្រកាមច្ាប់សីាពីលទធកមមាធារ្ែៈ ខដលស្រតូវបានស្របកាសឱ្យឡស្រប ញនងខែមករា ឆ្ន ាំ 2012

ឡហើយរ្បាយការ្ែ៍ ហិរ្ញ្ា វតញថរ្បស់ពួកឡគស្រតូវបានឡធវើសវនកមមឡោយស្រកសួងសមស្រសប ស្រកសួងឡសដឋកិច្ច និងហិរ្ញ្ វតញថ និងអាា្ ធរ្សវនកមមាតិ។

១.៤ ករ*ី ្ិកា ្ិកាវិ្័យឧ្ាហកមមជទ្មុញកំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ចបរសទ្យ្

វស័យឧសាហកមមបានឡដើរ្តួនាទីយ៉ា ងសាំខាន់ឡៅកញនងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចរ្បស់ស្របឡទសនីមួយៗ ឡហើយ

បានជួយកាត់បនយអស្រតាភាពស្រកស្រកី នងវសិ មភាពទាំងមលូ កដច្ាូ៏ ជយួ បឡង នវស្របាូ កច្នលូាំ់ ដល់ឡសដកច្ាចិឋ តិ

នងខដរ្។ ទនទឹមនឹងឡនោះឡបើឡយើងស្រកឡAកមកឡមើលបណាា ស្របឡទសមួយច្ាំនួនដូច្ា៖

១.៤.១ ការ្ិកាសលើវិ្័យឧ្ាហកមមសៅទ្បសទ្យ្្ិងាបុរ ី

វស័យនលិតកមម និងឧសាហកមមគាខនកមយួន ដសខាាំ៏ នថ្នកឡែាំ់ ើ នឡសដកច្រ្បសចិឋ ់ស្របឡទសសិងបរ្។ញា

ឡៅБក់កណាា លទសសវតសឆ្ន ១

៩៧០ ស្របឡទសឡនោះម្តនការ្អភិវឌ្ឍន៍យ៉ា ងឡស្រច្ើនឡៅឡលើវស

័យឧសាហកមមឡោយ

ខនអកឡលើកម្តែ ង

ពលកមមខដលម្តនតថ្មែទប បឡច្ចកវទ

ាកស្រម

ទបដល់កស្រមិតមធយម និងម្តនការ្ឡកើនឡAើងយ៉ា ង

រ្ហ័សថ្នការ្នាាំឡច្ ។ កញនងឆ្ន ១

៣៥២៦០០នាក់។

៩៨៨ សិងាបញរ្ម្ត

នឡរាងច្ស្រកនលិតច្ាំនួន៣៦៩៤ខដលម្តនបញគគលិកច្ាំនួន

បនាទ ប់ពីឆ្ែងកាត់អស់រ្យោះឡពលាឡស្រច្ើនឆ្ន ក

នែងឡៅ សិងាបញរ្ម្ត

នឧសាហកមមសាំខានៗ

ាឡស្រច្ើនដូច្ា

ឡអAិច្ស្រតូនិច្ ការ្ច្ស្រម្ត ់ឡស្របងកាត វស

័យគីមី វស

វកមមឡមកានិក និងបឡច្ចកឡទសជីវឡវជាាស្ត្សា។ សិងាបញរ្គឺា

មជឈមែឌ លច្ស្រម្ត ់ន ខច្កចាយឡស្របងដសាំ៏ ខានឡហ់ ើយកា៏ អកនតនងឡស្រគឿងបនា់គ់គន ែ ស់ឡអAិច្ស្រតនច្ដសខាាំ៏ិូ ននង់

ខដរ្ និងាស្របឡទសនាាំមញែឡគខាងគីមីាពិឡសសគីមីឥនធនៈ។ ឡៅឆ្ន ២០០៥ ឧសាហកមមម្តនច្ាំនួន៣៣.៦%

ខដលទិនននលនលិតកមមបានឡកើនឡAើងដល១

២.៨% នងិ នាលកា

រ្ង្ហរ្ដល់ស្របាពលរ្ដឋច្ាំនួន២០.៥% រ្ហូតមក

ដល់ឆ្ន ២

០១២ ឧសាហកមមជីវឡវជាាស្ត្សារ្បស់សិងាបញរ្ម្ត

នការ្ឡកើនឡAើងែពសា

ងឡស្រគឿងឡអAិច្ស្រតូនិច្ាអនករ្ម

ច្ាំខែកដ៏ធាំបាំនញតកញនងការ្នលិតខដលបឡងើកតបាន២៥.៥% ឡធៀបនឹង២៥%ថ្នខននកឡនសងឡទៀត។

ឡៅកញនងស្រតីម្តសទី១ ឆ្ន ២

០២១ ស្របឡទសសិងាបញរ្ស

ឡស្រមច្បានកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចរ្បស់ែួែនយ៉ា ងោប់ស្របឡសើ

រ្។ ឡБលគឺចាប់ពីខែមករា ដល់ខែមីនានលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញបឡកើនបាន១.៣%ឡធៀបនឹងស្រតីម្តសឆ្ន ២០២០

ម្តនកាំឡែើ នខត០.២%បញ៉ាឡណាា ោះ។ មូលឡហតញច្មបងាងឡគខដលឡធើវឲ្យកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចសិងាបញរ្ឡី កើនខាែ ាំងឡៅបីខែ

ដាំបូងគឺឡោយារ្ម្តនការ្ឡកើនឡAើងតស្រមូវការ្ថ្នការ្នាាំឡច្ ពីសិងាបញរ្។

ាក់ខសាងនលិតនលកញនងវសយ

ឧសាហ

កមមស្របឡទសសិងាបញរ្ឡី កើនឡAើងដល់ឡៅជិត១១%ឡធៀបនឹងរ្យោះឡពលដូច្ោន កាលពីឆ្ន ២ នលិតនលទូឡៅមិនខមនឡស្របងឡកើនឡAើងជិត១០%។

០២០ រ្ឯ

ការ្នាាំឡច្

ឡបើឡយងឡៅតាមស្រកសួងឧសាហកមម និងБែិ ជាកមមសិងាបញរ្ ី តាមរ្បាយការ្ែ៍ ឡសដឋកិច្ចស្របចាាំស្រតីម្តស

ទី១ឆ្ន ២០២១បានឲ្យដងថ្នឹ វសយ័ នលិតកមម នងឧសិ ាហកមស្រតវបាូម នឡគរ្ពឹងថ្ននងពស្រងកែនកាែួីឹ នខតខា់ ែ ាំងាង

មញនឡទៀតឡោយារ្ខតម្តនតស្រមូវការ្ឡស្រគឿងបងញាំគឡអAិច្ស្រតូនិកសស្រម្តប់ឧបករ្ែ៍ 5G និងឡស្រគឿងបងញាំរ្គ ងយនាម្តនការ្

ឡកើនឡAើង។ស្របឡទសសិងាបញរ្បានបង្ហា ពឡោី លឡៅជស្រមុ វស័យឧសាហកមនលិម តរ្បស ួែនឲ្យឡកនឡAើ ើងដល

ឡៅ៥០%ឡៅកញនងរ្យោះឡពល១០ឆ្ន ខាងមែឡដមបធាើញ នាឲ្យបានថ្នវស័យមយួ ឡនោះនងឡៅឹ ខតបនច្លូា រ្ម

ច្ាំខែក

អភិវឌ្ឍន៍ឡសដឋកិច្ចាតិស្របម្តែ២០%កញនងរ្យោះឡពលមធយម។

រ្ដឋមស្ត្នាីស្រកសួងБែិ ជាកមម និងឧសាហកមមសិងាបញរ្ ី បានគស

បញ្ញា ក់ថ្នឡោលឡៅខដលបានកាំែត់ឡនោះ

គឺមិនខមនស្រតឹមខតាតួឡលែធមមតាឡនាោះឡទ ខតាការ្បឡងកើតគនែងងមីសស្រម្តប់ការ្ផ្ទែ ស់បូារ្ស្របកបឡោយគញែភាព

ឡស្រБោះវស័យឧសាហកមទឡនបនងកាឹើាំម ែ យាច្ខែកកាាំ នខតធឡៅាំ់ កងឡសនញ ដកច្ាិឋ ត។ិ ឡោកពនយល់ថ្ន កាលពី

ជាំនាន់មញនវស័យឧសាហកមនលិម ត ស្របកតស្របខជងោួ ន ឡៅឡលើតថ្មខតស្រតវបាូែ នជនសួាំ ឡោយនលិតនលខដលម្តន

តថ្មែទបមកពីស្របឡទសដថ្ទ នញទយឡៅវ ិ ការ្កាំែត់ឡោលឡៅលូតោស៥០%ឡៅឡពលឡនោះគសិឺ ងបរ្ច្ញា ងរ្ញ់

ស្រចានវស័យឧសាហកមឡនោះឲ្យកាម ែ យឡៅាវស័យឧសាហកមទឡនបខដលកាើាំម រ្ស្របកតស្របខជងមនខមនសិិួ ថតឡៅឡលើ

តថ្មែឡទៀតឡនាោះឡទគឺខនអកឡៅឡលើកមមសិទិធបញ្ញា គញែភាពនលិតនល និងភាពច្ាស់ោស់ឡៅកញនងវសយ

ឡនោះ។

យ៉ា ងណាមិ ឡដើមបស

ឡស្រមច្ឡោលឡៅឡនោះ រាជរ្ោឋ ភិបាលសិងាបញរ្ស

ងឃម

ថ្ននឹងអាច្ទក់ទ ស្របាជន

សិងាបញរ្ឲ្យច្លូ មកវនិឡយគកងវសនញ

័យឡនោះឡហើយក៏បនាទក់ទ ការ្វនិឡយគសកាា នពលញ ពឡស្រៅី ស្របឡទស នងជស្រមុិ

ស្រកុមហញ៊ានកញនងស្រសុកឲ្យច្ូលរ្មវស

័យឧសាហកមមទាំឡនើបឲ្យបានកាន់ខតឡស្រច្ើន។ បច្ញចបបននវស

័យឧសាហកមមសិងា

បញរ្ម្ត

នតថ្មែស្របម្តែ៨០Бន

នដញោែ រ្អាឡមរ្ក

ឬឡសើមនឹង ២១% ថ្នGDP រ្បស់ស្របឡទសសិងាបញរ្ឡី ោយម្តន

បញគគលិកាង៤៥មឺននាក់ និងម្តនស្របាក់ឡបៀវតសាមធយមស្របម្តែ៣៥០០ដញោែ រ្អាឡមរ្ក។ (ច្័នទតារា, 2021)

១.៤.២ ការ្ិកាសលើវិ្័យឧ្ាហកមមសៅទ្បសទ្យ្ឥ*ឌូ សន្្ីុ

ឥែូឌ ឡនសញីស្រតូវបានឡគឡមើលឡ ើ ថ្នាមហាឡសដឋីឡសដឋកិច្ចនាឡពលអនាគត និងាឡសដឋកិច្ចធាំបាំនញតឡៅ

អាសញីអាឡគនយ៍។ មិនខតប៉ាញឡណាា ោះ ឥែូឌ ឡនសញីគឺាឡសដឋកិច្ចទីនារ្ខដលម្តនធនធានធមមាតសិ ស្របាជនរ្ហូតដល់ឡៅ ២៧៧.៧ោននាក់ និងម្តនកម្តែ ងពលកមម ១៣៥ ោននាក់ឡៅឆ្ន ២

មបរ្ូ ខបប និងម្តន

០២២។ ស្របឡទស

ឡនោះបានផ្ទែ ស់បូារ្ពីឡសដឋក ចខដលពងខនកខាអឹ ែ ាំងឡលើកសិកមឡៅម ាឡសដកច្ខដលម្តចិឋ នតលញ យភាពាងមនខដលញ កាត់

បនថយការ្ពឹងខនអកខបបស្របថ្ពរ្បស់ែួែនឡលើការ្នាាំឡច្ ច្មបង។ វស័យកសិកមបាម នរ្មច្ខែកដលាំ ់ ១៣.៧% ថ្ន

នលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញបរ្បស់ស្របឡទស និងនាលការ្ង្ហរ្ដល់ ២៧.៧% ថ្នច្ននស្របាួាំ ជនសកមកងឆ្នញម ន ២

០២១។

ឥែូឌ ឡនសញីាស្របឡទសនលិតឡៅសូ៊ាធាំទីពីរ្កញនងពិភពឡោក ឡហើយដាំណាស

ាំខាន់ៗឡនសងឡទៀតរ្ម

ម្តនស្រសូវ អាំឡៅ កា

ឡហវ ខត ថ្នន ាំជក់ ដូងឡស្របង ដូង និងឡស្រគឿងឡទស។ ឡស្រៅពីឡនោះ ស្របឡទសឡនោះាស្របឡទសនលិតខរ្នីខកលធាាំ ងឡគឡលើ

ពិភពឡោក ឡហើយបានកាែ យាស្របឡទសនាាំឡច្ ខដកអីែញ កដ៏ធាំមួយ។ ថ្នទដីរ្បស់ឥែូឌ ឡនសញីឡស្របើសស្រម្តប់កសិកមម កាំពញងឡកើនឡAើង ឡហើយបច្ញចបបននម្តនស្របខហល ៣០% និងបានបឡងកើតច្ម្តក រ្ខាន តធាំសស្រម្តប់ការ្នលិតដូងឡស្របង ( ការ្ នាាំឡច្ ធាំទីពីរ្ )។ ាពិឡសសឥែូឌ ឡនសញីាស្របឡទសខតមួយគត់ខដលបានច្ូលាសម្តជិក OPEC ។

ឡបើស្រកឡAកមកឡមើល ឧសាហកមមឡៅកញនងស្របឡទសឡនោះវ ិ បានរ្មច្ខាំ ែកស្របខហល ៣៨.៣% ថ្ន

នលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប និងបាននាល់ការ្ង្ហរ្ ២២.៧% ថ្នកម្តែ ងពលកមកងឆ្នញម ន ២

០២១។ វស

័យឧសាហកមម

រ្ម

ម្តនការ្នលិតវាយនភ័ែឌ សីញម៉ាង់ ជីគីមី នលិតនលឡអAិច្ស្រតូនិក សាំបកកង់ឡៅសូ

សឡមែៀកបាំБក់ និង

ខសបកឡជើង ( ភាគឡស្រច្ើនសស្រម្តប់ទីនារ្អាឡមរ្ក )។ ការ្ខកថ្ច្ឡឈកា៏ើន សកមភាម ពសាំខានមយួ់ នងខដរ្ ឡោយារ្

ស្របឡទសឡនោះាអនកនលិតឡឈើដ៏ធាំបាំនញតមួយរ្បស់ពិភពឡោក។ ឡបើឡយងតាម ការ្អនញវតាច្ាប់ថ្ស្រពឡឈើ អភិបាល

កិច្ច និងБែិ ជាកមមឥែូឌ ឡនសីញបានឡលើកឡAើងថ្ន ការ្ស្របយញទធស្របឆ្ងនងកាឹ រ្កាបឡឈែសើ់ ច្ាបកពងម្តញាំ់ នការ្រ្ក

ច្ឡស្រមើន ឡហើយឥែូឌ ឡនសញីបានកាែ យាស្របឡទសដាំបូងឡគកញនងពិភពឡោកខដលទទួលបានការ្ឡលើកខលងពីការ្ស្រតួត

ពិនិតយ ឡដើមបធានាថ្នឡឈរ្បសើ ់ែនម្តែួ នស្របភពស្រសបតាម EU បទបបញ្ា ត។ិា ថ្ស្រពឡឈើឥែូឌ ឡនសញីាង៣ ោនហិក

តាស្រតូវបានបញ្ញា ក់ទទួលាគ ល់ ឡហើយាង២.២ ោនហិកតាកញនងច្ាំឡណាមឡនាោះគឺាសមបទនថ្ស្រពឡឈើនលិតកមម ធមមាតិ។

ច្ាំខែកឯ វស័យឡសវាកមម ( ាថ បនហ័ ិរ្ញ្ា វតថញ ការ្ដកជញ្ឹ ូា ន នងទនាាំិ កទនងាំ់ ) បានរ្មច្ាំខែកដល់ឡៅ

៤៤.៤% ថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប និងនាល់ការ្ង្ហរ្ដល់ ៤៩.៦% ថ្នច្ាំនួនស្របាជនសកមមកញនងឆ្ន ២

០២១។

ទនទឹមនឹងឡនាោះ វស

័យធនាោរ្ស្រតូវបានអភិវឌ្ឍយ៉ា ងលអ ឡហើយវស

័យឡទសច្រ្ែ៍ គឺាស្របភពច្ាំែូ លដ៏សាំខាន់ ឡបើ

ឡទោះបីាវស័យឡនោះបានទទលួ រ្ងការ្គរាាំ មកខហាំ ងពឡភរ្វករ្ី នងឡិ ស្រោោះមហនរាា យធមាម តកងរ្យនញិ ៈឡពលបនា៉ាញ ម នឆ្ន

ច្ញងឡស្រកាយឡនោះក៏ឡោយ។ ចាប់ពីខែមករា ដល់តញោឆ្ន ាំ ២០១៩ ស្របឡទសឡនោះទទួលបានឡភ្ៀវឡទសច្រ្ច្ាំនួន ១៣.៦

ោននាក់ និងឡកើនឡAើង៤.៦% ឡបើឡធៀបនឹងរ្យៈឡពលដូច្ោន ថ្នឆ្ន ាំ ២០១៨។ រ្ោឋ ភិបាលរ្ពឹងថ្ន ស្របឡទសឡនោះនងឹ

កាែ យឡៅាឡោលឡៅឡទសច្រ្ែ៍ អាសញី និងពិភពឡោក្នមញែឡគឡៅឆ្ន ាំ ២០៤៥ាមួយឡភ្ៀវឡទសច្រ្ែ៍ ៧៣

ោននាក់។ (Stanbic, 2022)

១.៤.៣ ការ្ិកាសលើវិ្័យឧ្ាហកមមសៅទ្បសទ្យ្នល

ស្របឡទសថ្ង គឺាស្របឡទសខដលម្តនឡសដឋកិច្ចធាំាងឡគទីពីរ្ឡៅអាសញីអាឡគយន

ាមួយនឹងាថ នភាពស្របាក់ច្ែាំ ូ លមធយមកស្រមិតែពស់។ ស្រសបឡពលោន ឡនាោះខដរ្ ការ្វន

៍បនាទ ប់ពីស្របឡទសឥែូឌ ឡនសញី

ិឡយគាធារ្ែៈស្រតូវបាន

ពាករ្ែ៍ ថ្ននឹងឡៅខតាកតាា ជាំរ្ញ ដស

ាំខាន់ ឡោយឡកើនឡAើងកញនងរ្យៈឡពលប៉ាញនាម នឆ្ន ខាងមែឡនោះស្រសញ បតាម

ខននការ្ឡហោឋ រ្ច្នាសមព័នធរ្បស់រ្ោឋ ភបា

លកញនងការ្ទក់ទ ការ្វនិឡយគឯកជន នងបនខកលាិ មវសអ ័យ

ឡទសច្រ្ែ៍ ខងមឡទៀត។ ស្របឡទសថ្ងម្តនកម្តែ ងពលកមច្នាំម ួន ៣៩ ោននាកកនញ់ ងឆ្ន ២

០២០ កញនងច្ាំឡណាមស្របា

ជនច្ាំនួន ៦៩.៨ ោននាក់។ ឡសដឋកិច្ចរ្បស់ស្របឡទសឡនោះពឹងខនអកខាែ ាំងឡលើវស

័យកសិកមមខដលបានរ្មច្ខែកាំ

៨.៦% ថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប និងនាលការ្ង្ហរ្រ្ហូតដល់ ៣១.២% ថ្នច្ននស្របាួាំ ជនសកមកងឆ្នញម ន

២០២១។ ស្របឡទសឡនោះាអនកនលិតឡៅសូ៊ាធមមាតិធាងឡគបនតឡៅញាំ ឡលើពិភពឡោក នងាិ ស្របឡទសនលិត នងិ

នាាំឡច្ អងករ្្នមញែឡគ។ ឡហើយក៏ម្តនសករ្ ឡБត ខសែ កបាស និងថ្នន ាំជក់នងខដរ្កញនងច្ាំឡណាមដណាាំ ាំសាំខាន់ៗ។ ឡបើស្រកឡAកមកឡមើល ការ្ឡនាទវ ិ គឺាសកមមភាពមួយដ៏សាំខាន់ ឡោយារ្ស្របឡទសថ្ងាស្របឡទសនាាំឡច្បង្ហគ

កសិកមមដ៏សាំខាន់មយ។ ឡទោះាយ៉ា ងណាកឡោ៏ យ ការ្រ្មច្ខែករ្បសាំ ់វស

័យកសិកមមច្ាំឡБោះនលិតនលកញនង

ស្រសុកសរ្ញបកាំពញងធាែ ក់ច្ញោះែែៈការ្នាាំឡច្ ទាំនិ និងឡសវាកមបា

នឡកើនឡAើង។ ច្ាំខែកឯ វស័យនលិតកមវម

ម្តនច្ាំនួន ៣៣.១% ថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញបកញនងឆ្ន ២០២១ នឡហើយស្រតវបាូ នឡធពពធកមយមិិើវ ៉ា ងលអ នងបាិ ន

នាល់ការ្ង្ហរ្រ្ហូតដល់ ២២.៥% ថ្នច្ាំនួនស្របាជនសកមម។ ឧសាហកមមសាំខាន់ៗរ្បស់ថ្ងគឺ ឡអAិច្ស្រតូនិច្ ខដក

និងរ្ងយនា ាពិឡសសក៏ម្តនមជឈមែឌ លស្របមូលនញស

ស្រម្តប់ម្ត៉ា ករ្ងយនាអនារ្ាតិនងខដរ្។ ឡស្រគឿងបរ្កា

ខ រ្អគិគសនី

កញាំពយូទ័រ្ ការ្នលិតសីញម៉ាង់ត៍ ឡស្រគឿងសង្ហា រ្ម នងនលិិ តនលផ្ទែ សិទកកា៏ ខនកសាំន ខានន់ ងខដរ្។ ស្រសបោន ឡនាោះខដរ្ វស

យវាយនភ័ែឌ ម្តនបញគលិកតច្ាិ ងមយភាួ គបនថ្នច្ននស្របាួាំួ ជនសកមម នងខលិ ងម្តនភាពាវ ហាបដច្វសូ់ ័យ

ឡទសច្រ្ែ៍ ខដលាស្របភពសាំខាន់ថ្នរ្ូបិយប័ែា បរ្ឡទស។

វស័យទីបី រ្ម

ទាំងឡសវាហិរ្ញ្ា វតញថកាំពញងឡកើនឡAើងខដលបានរ្ម

ច្ាំខែកដល់ ៥៨.៣% ថ្ននលិតនលកញនង

ស្រសុកសរ្ញប និងនាល់ការ្ង្ហរ្ដល់ ៤៦.៣% ថ្នច្ាំនួនស្របាជនសកមមកញនងឆ្ន ២០២១។ រ្ឯ វស័យឡទសច្រ្ែ៍ កបា៍ ន

ឡដើរ្តួនាទីយ៉ា ងសាំខាន់កញនងឡសដឋកិច្ចថ្ងនងខដរ្។ (Stanbic, Main Sectors of Industry, 2022)

១.៥ វិ្័យឧ្ាហកមមជទ្មុញកំស*ើ ន្ស្ដ្ឋកិច្ចសៅកមុពជា

ឧសាហកមមាសូនលរ្បស់កមញពា បានរ្មច្ខែកដលាំ ់ការ្រ្ក

ច្ឡស្រមើនឥតឈប់ឈរ្ថ្នឡសដឋកិច្ចរ្បស់កមញព

ាចាប់តាាំងពីបញ្ច ប់សស្ត្ង្ហគ មសញីវល ខដលទាំងឡនោះបណាា លមកពកា

រ្អនញវតាឡោលនឡយបាយឡបើកទូោយ ឡលើក

ទឹកច្ិតាដល់ធញរ្កិច្ច និងឡោលនឡយបាយឡសរ្ដថ្ទឡទៀត។ កឡាំ ែើ នស្របកបឡោយច្រ្ភាី ព នងឡសិ ថរ្ភាពកងវសនញ ័យ

ឧសាហកមមសឡស្រមច្បានឡោយារ្ការ្អភិវឌ្ឍន៍វស័យកាតឡដរ្់ វស័យឡទសច្រ្ែ៍ វស័យសាំែង់ នងអច្លិ ន

ស្រទពយ និងវស័យកសិឧសាហកមម ខដលឡដរ្តនាួើ ទយី ៉ា ងសាំខានកងកានញ់ រ្ពស្រងកទនាីី រ្កមាពញ ។ ឡហើយកងរ្យនញ ៈឡពល

ប៉ាញនាម នឆ្ន ងីមៗឡនោះឡសដកឋ ចកពង្ញាំ នដល់ដណាក់កាលមយថ្នការ្ឡធពពិិើវ ធកមដសាំ៏ម ខានឡោយ់ ផ្ទែ ស់បរ្ឡៅាូ រ្ក

ការ្នលិតខដលម្តនតថ្មែែពស់ គញែភាព និងនលិតកមមខដលឡស្របើស្របាស់ជនា កានខតឡស្រច្ន។ើ់

១.៥.១ វិ្័យកាត់សដ្រ

វស័យកាត់ឡដរ្ គឺាឆ្អឹងែនងថ្នឡសដឋកិច្ចកមញពា ខដលម្តនការ្នាាំឡច្ ទាំនិ ស្របចាាំឆ្ន ច្ាំនន៧៤%ួ កងរ្យនញ ោះ

ឡពលាងពីរ្ទសវតសកនងមកឡនោះ។ែ ឡយងតាមអគគនាយកោឋ នគយ នងរ្ោិ ឋ ករ្ឡស្រកាមស្រកសួងឡសដកច្ចិឋ និងហិរ្ញ្

វតញថបានឲ្យដឹងថ្នស្រពោះរាាណាច្ស្រកកមញពាបាននាាំឡច្ នូវនលិតនលសឡមែៀកបាំБក់ និងខសបកឡជើងខដលម្តនតថ្មែ

ជិត៨Бន់ោនដញោែ រ្កញនងរ្យោះឡពល៩ខែដាំបូងថ្នឆ្ន ២០១៩ឡБលគឡកនឡAើឺ ើង១៣% ឡបឡធៀបនងរ្យឹើ ោះឡពលដច្ូ

ោន កញនងឆ្ន ២០១៨។ រ្ហូតដល់ឆ្ន ២០២១ វស័យឡនោះបានឡកនឡAើ ើងរ្ហូតដល់ ១៥.២% ថ្នការ្នាាំឡច្ នងម្តិ ន

ឡរាងច្ស្រក ាខាស្របខហល ១១០០កខនែង ខដលនាល់ការ្ង្ហរ្ដល់កមមករ្ស្របម្តែ ៧៥០០០០នាក់ ខដលភាគឡស្រច្ើន

ាស្ត្សីា។ ភាគឡស្រច្ើនថ្នការ្នាាំឡច្ ទាំងឡនោះស្រតូវបានដឹកឡៅទីនារ្អឺរ្ញប

សហរ្ដឋអាឡមរ្ច្

និងជបញ៉ាន។ ការ្បនារ្ក

ច្ឡស្រមើនឡនោះគឺឡោយារ្ឡោលនឡយបាយឡសដឋកិច្ចឡបើកទូោយរ្បស់កមញពាខដលាទីតាាំងភូមិាស្ត្សាអាំឡណាយ

នល និងកម្តែ ងពលកមដស៏ម មបរ្ខបបខដលូ បានទកទ់ ស្របាពលរ្ដកងស្រសនញឋ ុក នងជនបរ្ឡទសិ ឲ្យមកវនិឡយគ

ឡៅកញនងវស័យឡនោះកានខតឡស្រច្ន។ើ់ ឡលើសពឡនោះឡទៀតកម្ត៏ី នការ្នតឡនមកងកានញើាាួ រ្បែញា ោះបណាា លកមករ្កាម តឡដរ្ឡោ់ យ

នាល់នូវជាំនា ឯកឡទសបខនថមឡទៀតខដលាកតាា សាំខាន់ឡដើមបឡី លើកកមពស់ស្របាក់ច្ាំែូ ល និងស្របសិទិធភាពថ្ន

ឧសាហកមមទាំងមលូ

(realestate, 2019)

ឡហើយច្ខាំ ែកឯស្របាក់ឈួនលអបបបរ្ម្តសស្រម្តប់វស

័យឡនោះនឹងម្តនការ្ឡកើនឡAើងឡទវដង។

១.៥.២ វស័យទេសចរណ៍

ស្របឡទសកមញពាស្រតូវបានឡគាគ ល់ថ្នាទស

ឡៅឡទសច្រ្ែ៍ វបបធម៌ និងធមមាតិដ៏លបល

ា មួយ។ វស

យឡទសច្រ្ែ៍ ម្តនការ្រ្ក

ច្ឡស្រមើនឥតឈប់ឈរ្ និងបានរ្ម

ច្ាំខែកដល់ាង១០%ថ្ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប

ាតិ(នសស) កញនងទសវតសឆ្ន ២

០០០ រ្ហូតដល់ឆ្ន ២

០១៨ បានឡកើនឡAើងដល់ ១២.៣%ថ្ននលិតនលកញនងស្រសុក

សរ្ញប ឡហើយវស

័យឡនោះស្រតវូ បានកាំែត់ថ្នាវស

័យអាទិភាពកាំពល

ឡហើយខងមទាំងស្រតូវបានឡគោក់ឡ្ម ោះថ្ន

ម្តសថ្បតង ពីឡស្រБោះវស័យឡនោះមនស្រតមខតបឡងនឪកាកើឹិ សការ្ង្ហរ្ ឡលើកកមសព ់ជវភាី ពស្របាជន នងបឡងនស្របាកើិ ក់

ច្ាំែូ លាតិប៉ាញឡណាា ោះឡទ បញ៉ាខនាក៏បានទក់ទ ការ្វនិឡយគផ្ទទ ល់កងស្រសនញ ុក នងបរ្ឡទសិ កដច្ាូ៏ លាំហូរ្រ្បយិូ បែ័

អនារ្ាតិនងខដរ្ ខដលទាំងអស់ឡនោះបានរ្មច្ខែកដលាំ ់ការ្អភវឌ្ឍនឡស៍ិ ដឋកិច្សច ងមរ្បសគ ់ស្របឡទសកមាពញ ទាំងមូ ល។

វស័យឡទសច្រ្ែ៍ ឡៅខតបនាកាែ យា សសរ្សាមភថ្នកាំឡែើ នស្របចាាំឆ្ន ឡាំ ៅកញនងស្របឡទសកមញពា ខដលបាន

ជាំរ្ញ ឡោយអនកឡទសច្រ្ែ៍ ដ៏ឡស្រច្ើនសនឹធកសនាធ ប់ ខដលបានច្លមកទសសនាស្របាាទអងគរ្វតាខដលស្រតូវបានអងគ

ការ្យូនីសូគោក់បញ្ូច លាឡបតិកភែឌ ពិភពឡោក ឡោយការ្នាល់ច្ាំណាត់ថ្នន ក់ឡនោះបានរ្មច្ខែកយាំ ៉ា ងធឡធងាំ

ដល់ការ្រ្កច្ឡស្រមនខនកឡទសនើ ច្រ្ែ៍ អនរ្ាា តឡៅិ កមាពញ ។ ឡយងតាមតឡលួ ែឡភៀវឡ្ ទសច្រ្ែ៍ អនារ្ាតបាិ នបង្ហ

ថ្ន ឡភ្ៀវឡទសច្រ្ែ៍ អនារ្ាតិច្ាំនួន ៦,២ោននាក់បានច្ូលមកស្របឡទសកមញពាកញនងឆ្ន ២០១៨ នងឆ្ិ ន ២០១៩ ឡភៀវ្

ឡទសច្រ្ែ៍ បានងយច្ញោះបនាិច្ខដលម្តនច្ាំនួន ៤,៨ោននាក់បញ៉ាឡណាា ោះរ្ហូតដល់ច្ញងឆ្ន ២០១៩ បានឡកនឡAើ ើង

វ ិ ច្ាំនួន ៥,៦ោននាក់។ែែៈខដលឡសៀមរាប និងភាំនឡព ឡៅខតាមជឈមែឌ លដ៏សាំខានសស្រម្តបកឡែាំ់ ើ នឡនោះ

ឡោយឡែតាឡសៀមរាបបាននាាំមញែកញនងការ្ទក់ទ ឡភ្ៀវឡទសច្រ្ែ៍ កញនងរ្យៈឡពលបញ៉ានាម នឆ្ន ឡាំ នោះ។ អវីខដលគួរ្ឲ្យចាប់ អារ្មមែ៍ ឡនាោះគឺរាជធានីភាំឡន ព បានទក់ទ ឡភ្ៀវឡទសច្រ្ច្ាំនួនជិត ៣០មឺននាក់ឡៅស្រតឹមស្រតីម្តសទី៣ ឆ្ន ាំ

២០១៩។

រ្បាយការ្ែ៍ ដខដលពីស្រកសួងឡទសច្រ្ែ៍ ក៍បានបង្ហា នងខដរ្ថ្ន ៧០% ថ្នឡភ្ៀវឡទសច្រ្កញនងស្របឡទស បានមកដល់អាកាសច្រ្ែ៍ តាមរ្យៈអាកាសយនោឋ នអនារ្ាតិច្ាំនួន៣ ខដលម្តនដូច្ាអាកាសយនោឋ ន អនារ្ាតិភនាំឡព (PNH) ខដលទទួលឡភ្ៀវឡទសច្រ្ែ៍ ភាគឡស្រច្ើនគឺ ៣២,៦%។ អាកាសយនោឋ នអនារ្ាតិ

ឡសៀមរាប (REP) សិថតឡៅឡលែ២ ជិត ២៦,៥%។ ឡហើយច្ញងឡស្រកាយគឺ កញងឡែងអាកាសយនោឋ នកញនងស្រកុងស្រពោះ

សីហនញ (KOS) ម្តនអស្រតា ១១,៤% ថ្នច្ាំនួនឡភ្ៀវឡទសច្រ្ែ៍ មកដល់ស្រតីម្តសទី៣ ឆ្ន ២០១៩ នងបាិ នឡកើនឡAើង

រ្ហូតដល់ ៣០០% ថ្នច្ាំនួនឡភ្ៀវឡទសច្រ្ែ៍ ១៣៤.៦៦៣នាក់ឡៅឆ្ន ២០១៨ ដល់ច្ាំនួន៥៤៩.៤៨១នាក់។ ឡែតា

ស្រពោះសីហនញម្តនភាពលបល

ា ឡោយារ្ការ្អភិវឌ្ឍ និងភាពរ្ក

ច្ឡស្រមើនយ៉ា ងឆ្ប់រ្ហ័ស និងាឡោលឡៅ

ឡទសច្រ្ែ៍ តាំបន់ឡឆ្នរ្សមញស្រទដ៏សាំខាន់បាំនញតមរ្បស់កមញពា។ ការ្វន

ិឡយគកញនងវស

័យឡទសច្រ្ែ៍ ការ្សញីែូ និងឡហ

ោឋ រ្ច្នាសម័ពនធខដលБក់ព័នធបានហូរ្ច្ូលកញនងតាំបន់ឡឆ្នរ្សមញស្រទមួយឡនោះ។ មូលឡហតញច្មបង មួយថ្នភាពរ្កច្ឡស្រមនើ

ឡនោះគឺការ្ពស្រងីកអាកាសយនោឋ នអនារ្ាតិស្រកុងស្រពោះសីហនញឡដើមបបឡងនឡជងឡហាោះឡហើើក ើរ្អនរ្ាា តបខនមឡទៀតពីថិ

ស្របឡទសច្ិន ឡវៀតណាម ហវីលីពីន និងម្ត៉ា ឡAសីញ។ (realestate, ឡទសច្រ្ែ៍ , 2019)

១.៥.៣ វិ្័យ្ំ*ង់ ន្ិងអច្លន្ទ្ទ្យពយ

ឧសាហកមមសាំែង់ ឡៅកមញពាស្រតូវបានឡគឡមើលឡ ើ ថ្នម្តនកាំឡែើ នឡងរ្កញនងរ្យោះឡពលមួយទសវតស

ច្ញងឡស្រកាយឡនោះ។ ឡយងតាមរ្បាយការ្ែ៍ រ្បស់ធនាោរ្ពិភពឡោកឡៅខែឧសភា ឆ្ន ២០១៩ ស្របឡទសកមាបាពញ ន

ឡកើនឡលើសតួឡលែខដលបានពាករ្ែ៍ ឡៅកញ កឡែាំ ើ នស្របចាាំឆ្ន សស្រម្តប ន ២០១៨ ាមយនងកឡែាំឹ ើ ននលិតនល

កញនងស្រសុកសរ្ញប៧.៥%។ ាលទធនលធនាោរ្ពិភពឡោក និងអាា៊ា នបានរ្ពឹងថ្នកឡែាំ ើ ននលិតនលកងស្រសនញ ុក

សរ្ញប៧% នឹងបនាសស្រម្តប់ស្របឡទសកមញពាឡហយធនាោរ្ព ពឡោកករ្ព៏ ឹងថ្នវស័យសាំែងរ្បស់ ់កមាញ នងច្លូឹ

រ្មច្ខែកយាំ ៉ា ងសាំខានដល់ ់កឡែាំ ើ នឡនោះ។

វស័យសាំែង់បានទក់ទ វនិឡយគនបរ្ឡទសិ ាឡស្រច្នើ កងឡនានញ ោះស្របម្តែ៩០% ថ្នការ្វន

ិឡយគឡោយ

ផ្ទទ ល់ពីបរ្ឡទស(FDI) គឺវនិឡយគិនតបនអា់ាំ សញី។ ស្របឡទសខដលច្លូ រ្មច្ខែកកញាំ វស័យសាំែងភា់ គឡស្រច្នគឺើ

ស្របឡទសច្ិន ជប៉ាញន កូឡរ្ ៉ា ថ្តវា៉ា ន់ សិងាបញរ្ ី និងហញងកញង ស្រសបោន ឡនាោះខដលស្របឡទសច្ិនបានច្ូលរ្មច្ខែក៤ាំ ០% ថ្ន

FDI កញនងឆ្ម្តសទី១ថ្នឆ្ន ២

០១៩។ ទនឹទមនឹងឡនាោះ វន

ិឡយគិនបរ្ឡទសបានឡផ្ទា តាពិឡសសឡៅឡលើការ្ាងសង់

ឡហោឋ រ្ច្នាសមព័នធឡោយម្តនការ្វន

ិឡយគធាំៗពីរ្ោឋ ភិបាលច្ិនស្រពមទាំងធនាោរ្ពិភពឡោក។ ឡគរ្ព

ឹងទញកថ្នទញន

វនិឡយគពីបរ្ឡទសសរ្ញបឡៅកញ វស

័យឡហោឋ រ្ច្នាសម័ពនធឡៅច្ឡនាែ ោះឆ្ន ២

០១៣ ដល

០២២នឹងសិថតឡៅច្ឡនាែ ោះពី

១៤Бន់ោនឡៅ១៦Бន់ោនដោែ រ្។

ឡលើសពីឡនោះក៏ម្តនការ្រ្ពឹងថ្ន សកមភាម ពសាំែងរ្បស់ ់ស្របឡទសកមាពញ ទនងាាំ នឹងបនឡកនឡAើា ើងកងអនញ

ស្រតាដូច្ោន ឡហើយរ្ោឋ ភិបាល និងវន

ិឡយគិនបរ្ឡទសកាំពញងនាល់អាទិភាពដលកា

រ្អភិវឌ្ឍន៍ឡហោឋ រ្ច្នាសមព័នធ

ាមួយវស័យសាំែងឯកជន។់ ឡបស្រកឡAើ កមកឡមលើ តស្រមវូ ការ្សស្រម្តបកា់ រ្អភវឌ្ឍនអច្ល៍ិ ស្រទពយ ាពឡសិ សការ្

អភិវឌ្ឍន៍បញរ្ឡី ៅខតម្តនកស្រមិតែពស់ទូទាំងស្របឡទសកមញ ឡោយារ្ខតច្ននស្របាួាំ ពលរ្ដកពងឡកនឡAើញាំឋ ើងយ៉ា ង

ឆ្ប់រ្ហ័សឡៅតាមឡៅស្រកុង។ ច្ាំខែកឯវស

័យអច្លនស្រទពយវ ិ បច្ញចបបននវស

័យឡនោះកាំពញងម្តនសនញទោះខាែ ាំងា

ពិឡសសគឺវស័យដីធឡហយែី វស័យឡនោះអាច្សកាា នពលញ យូរ្អខងងឡទៀតឡៅវ កមាពញ ឡស្រБោះាស្របឡទសខដលម្តនសិថរ្

ភាពកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច និងម្តនស្របឡទសាឡស្រច្ើនកាំព

សស្រមុកមកោក់ទញនវន

ិឡយគ។ ឡបើឡយងឡៅតាមស្របធាន

សម្តគមអនកវាយតថ្មែ និងភាន កង្ហរ្អច្លនវតកមាពញថញ (CVEA) កធា៏ ែ បបា់ នពាករ្ែ៍ ថ្នវសយ

អច្លនស្រទពយឡៅ

កមញពានឹងម្តនសនញទោះខាែ ាំងឡA វ ិ ឡៅបនា៉ាញ ម នឆ្ន ខា

ងមញែឡនោះ ឡោយរ្ព

ឹងថ្នលាំហូរ្វន

ិឡយគបរ្ឡទសអាច្នឹងម្តន

ដល់៣០ ឡៅ៤០%។ (realestate, ការ្ាងសង់, 2019)

១.៥.៤ វិ្័យក្ិ-ឧ្ាហកមម

វស័យកសិឧសាហកមមគាឺ វស

័យទីមួយនង និងទីពីរ្២នងខដលាសកមភា

ពច្មបងទក់ទងឡៅនឹង

ការ្ខកថ្ច្នកសិនល និងជលនលឡៅានលិតនលឧសាហកមម ឬБក់កណាា លឧសាហកមម។ ការ្អភិវឌ្ឍន៍វស

យកសិឧសាហកមមនឹងបឡងកើនតថ្មែបខនថមឡលើកសិនលខដលនឹងជាំរ្ញ កសិករ្ឲ្យចាកឡច្ ពការ្ឡធកសិើវ កមម

សស្រម្តប់ហូប និងឡលើកទឹកច្ិតាឲ្យម្តនការ្ច្ូលរ្ម

កញនងសកមភា

ពទីនារ្កសិកមម។

ឡបើឡយងតាម ស្រកសួងកសិកមម រ្ញកាខ ស្របម្ត ់ និងឡនាទងីមៗឡនោះបានបង្ហា ពីវឌ្ឍភាពថ្ននលិតកមម

ដាំណាាំកសិ-ឧសាហកមមសាំខាន់ៗច្ាំនួន៦មញែខដលបាននាាំឡច្ ឡៅកញនងឆ្ន ២

០២០ឡោយសឡស្រមច្បានការ្នា

ឡច្ សរ្ញបាង៨ោន៥ខសនឡតានឡសើមនឹងទឹកស្របាក់ ២Бន់ោនដញោែ រ្។ ទាំងឡនោះបានបង្ហា ឲ្យឡ ើ ថ្នវស

យកសិ-ឧសាហកមមគឺាខននកសាំខាន់មួយសស្រម្តប់អភិវឌ្ឍន៍ស្របឡទសកមញពាឡស្រБោះវស ច្ាំែូ លដល់ស្របាជនកាន់ខតឡស្រច្ើន ឡហើយឡសដឋកិច្ចក៏កាន់ខតលូតោស់។

័យឡនោះអាច្នាល់ស្របាក់

ជំពូកទ្យី២

ទ្យិដ្ឋភាពទ្យូសៅនន្វិ្យ័

កមុពជា

ឧ្ាហកមមសៅ

ជំពូកទ្យី២ ទ្យិដ្ឋភាពទ្យូសៅនន្វិ្័យឧ្ាហកមមសៅកមុពជា

២.១ ្សងេបសាា ន្ភាពស្ដ្ឋកិច្ចកមពុជា

ឡស្រកាយពីសស្ត្ង្ហគ មសញីវលខដលបានអសបនាែ យអស់រ្យោះឡពលាងបទសី វតសកនងមកឡនោះែ ស្របឡទសកមាពញ

បានទទួលសនភាពចាបតា់ ាំងពឆ្ន ១៩៩៨ នងបាិ នកពងាញាំ ថ បនាឡAើងវ ិ នវឡហោូ ឋ រ្ច្នាសមនឡសធ័ព ដកច្ចិឋ នងិ

រ្ច្នាសមព័នធាមូលោឋ នរ្បស់សងគម និងកាំពញងនាលលទភាធ ពឲ្យស្របឡទសអាច្បខងរ្ទសិវ ថ្នធនធាន និងកម្តែ ង

រ្បស់ែួែនឡឆ្ព ោះឡៅរ្កទិសឡៅថ្នការ្អភិវឌ្ឍន៍ស្របកបឡោយច្ីរ្ភាព និងភាពឡសើមោន ។ ាក់ខសាងស្របឡទសកមញពា បាន

ចាប់ឡនាើមកាងស្របឡទសពីបាតថ្ដទឡទ បនាទ ប

ីបរាជ័យថ្នរ្បបខែមរ្ស្របហមរ្ច្

មកឡោយចាប់តាាំងពីឡដើមទសវតសទី

៩០មកឡសដឋកិច្ចម្តនកាំឡែើ នខាែ ាំង ាពិឡសសាមយនងកាឹ រ្អនវតកខែទស្រមង់ាំាញ ម្ត៉ា ស្រកឡសូ ដកច្ចិឋ នងធមនយីមិ កមម

ឡសដឋកិច្ច និងទាំនាក់ទាំនងБែិ ជាកមមាមួយបណាា ស្របឡទសកញនងតាំបន់ ឡហើយកញនងឆ្ន ១៩៩៤ ដល១៩៩៨កមពញ

ាសឡស្រមច្បានអស្រតាមធយមស្របចាាំឆ្ន ៦.៣%។ រ្ហូតមកដល់ឆ្ន ២០០៣ អស្រតាកឡែាំ ើ នាមធយមស្របចាាំឆ្ន ឡាំ កនដលើ

៨.៨%ខដលកាំឡែើ នឡនោះបានមកពីវសយ

ខដលម្តនសនញទោះខាែ ាំងច្ាំនួនពីរ្គឺ វស

កាត់ឡដរ្ និងឡទសច្រ្ែ៍ ។

ពីឡដើមទសវតសទី៨០រ្ហូតដល់១៩៩១ ឡសដឋកិច្ចកមញពាស្រតូវបានឡរ្ៀបច្ាំខបបលកខែៈស្របមូលនញាាំ ប៉ាញខនា

អនិយតកមមឡសដឋកិច្ចស្រតូវបានចាប់ឡនាើមអនញវតាចាប់តាាំងពីឆ្ន ១៩៩២មក។ កងអAាំនញ ញងទសវតសទ៩០ី ស្របឡទសកមាពញ

បានឆ្ែងកាត់ដាំណាក់កាលផ្ទែ ស់បូារ្ពីឡសដឋកិច្ចខននការ្ឡៅឡសដឋកិច្ចទីនារ្ ច្ាំខែកឯកាំខែទស្រមង់ និងឡោលឡៅ

នឡយបាយសស្រម្តប់ជាំរ្ញ ការ្អភិវឌ្ឍវស័យឯកជនខដលបានអនមតកងឆ្នញ័ញ ន ១៩៨៩ នង១៩ិ ៩០បានឡបកទោយូើ

ឡសដឋកិច្ចតាមរ្យោះការ្រ្ោយឡចាលការ្ស្រតតពួ ិតយតថ្មែ នងជរ្ញាំិ ការ្អភវឌ្ឍិ វស័យឯកជនរ្មទាំងការ្វនិឡយគ

ឡស្រៅស្របឡទសឡោយកញនងរ្យៈឡពលឡនាោះកាំឡែើ នបានមកពីវស័យនលិតកមម នងឡសិ វា។

ាលទធនលកញនងឆ្ន ២

០០៩ ឡសដឋកិច្ចកមញពាក៏បានឡងើបរ្ច្

ពីវប

តាិឡនោះឡោយសឡស្រមច្បាននូវកាំឡែើ នច្ាំនួន

៦% ឡហើយកញនងឆ្ន ា

បនាបនាទ ប់កមញា

សឡស្រមច្បាននូវកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចាមធយម៧%។ (ជួនណារ្ន

, ២០១៥)

២.២ សាា ន្ភាពវិ្័យឧ្ាហកមមកមពុជា

កញនងឆ្ន ២០២១ កនងឡៅែ ឡរាងច្ស្រកធនធខដលាំញ ដឡែាំ ើ រ្ការ្ឡៅកមាពញ បានបឡងក

ការ្ង្ហរ្ច្

ួនជិត១ោន

នាក់ និងម្តនតថ្មែបរ្ម្តែនលិតនលសរ្បស្របម្តញ ែាង៧.៤៣៣ោនដោញ ែ រ្អាឡមរ្ច្ ឡហើយកងច្ឡណាាំនញ ម

ទាំនិ ខដលម្តនតថ្មែាង៧.៤៣Бន់ោនដញោែ រ្អាឡមរ្កឡនាោះទនាី រ្កងស្រសនញ ុកម្តនច្ននាួាំ ង១.៩៧៧ោន នងិ

តថ្មែបរ្ម្ត

ែសស្រម្តប់នាាំឡច្ ម្តនច្ាំនួនាង៥.៤៤៦ោនដញោែ រ្អាឡមរ្ក

។ ឡយងតាមរ្ដឋមស្ត្នីាស្រកសួងឧសាហ

កមម វទ

ាាស្ត្សា បឡច្ចកវទ

ា និងនវានញវតាន៍បានឲ្យដឹងថ្នវស

័យឧសាហកមបា

នរ្ម

ច្ាំខែកដល់ការ្អភិវឌ្ឍ ការ្

ស្រទស្រទង់ និងឡលើកកមពស់កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចនងខដរ្។

២.២.១ ទ្បវតរិ្សងេបនន្វិ្័យឧ្ាហកមម

តាមស្របវតិាាស្ត្សាបង្ហា ថ្ន មញនឡពលទទួលបានឯករាជយភាពពីអាណានិគមនយ

មឆ្ន ១

៩៥៤ វស័យ

ឧសាហកមមកមញពាឡសើទរ្ខតពញាំម្តនវតាម្តន។ ឡៅសម័យឡនាោះឡរាងច្ស្រកឧសាហកមមខដលបានដាំឡែើ រ្ការ្រ្មម្តន

ឡរាងច្ស្រកថ្ច្នជ័រ្ឡៅសូ ឡរាងច្ស្រកម្ត៉ា សីញនកនិ ស្រសូវ ឡរាងច្ស្រកតមា ខដលឡធសើវ កមភាម ពកងទសិនញ ឡៅបឡស្រមឲ្យកាើ រ្នាាំ

ឡច្ ឡៅកាន់ស្របឡទសឡស្រកាមដាំបូលអាណានិគមខតមួយ។ ឡស្រៅពីឡនោះម្តនខតសិបបកមមមួយច្ាំនួនតូច្ប៉ាញឡណាា ោះ។

បនាទ ប់ពីទទួលបានឯករាជយ ស្របឡទសកមញពាបានោក់ឡច្ នូវទិសឡៅនឡយបាយអភិវឌ្ឍវស័យឧសាកមាម តិ

ខដលរ្ហូតដល់សមយ

មញនសស្ត្ង្ហគ មបានឡធវើឲ្យវស

័យឧសាហកមមម្តនការ្រ្ក

លូតោស់គួរ្ឲ្យកត់សម្តគ ល់។ ប៉ាញខនា

លទធនលថ្នសស្ត្ង្ហគ មសញីវល

ឆ្ន ១

៩៧០ ដល់១៩៧៥ និងឡស្រកាមការ្ស្រគប់ស្រគងថ្នរ្បបប៉ាញលពតឆ្ន ១

៩៧៥ ដល

១៩៧៩បានឡធវើឲ្យវស័យឧសាហកមាម តទទលិ

រ្ងវនាសសកមយម ៉ា ងដែាំ ាំ ។ បនាទ បពបាី់ ននលួ រ្លាំរ្បបបលញ៉ា ពត

នាឆ្ន ១៩៧៥ រ្ោឋ ភបាលិ កមាពញ បានឡស្រជសើ ឡរ្ស

ម្តោ៌ អភិវឌ្ឍឡសដឋកិច្ចរ្បស់ែួែនឡោយឡធវើការ្ាា រ្វស

័យឧសាហ

កមមាតិខដលបានឡែទច្ខាទ ាំឡោយសស្ត្ង្ហគ មឡហើយវសយឡនោះបានឡដរ្តនាួើ ទយី ៉ា ងសាំខានទី២់ កងឡសនញ ដកច្កមាពញចិឋ ។

ដូច្ខដលឡយើងបបញ្ញា ក់កនែងមកឡហើយថ្ន ឡៅឆ្ន ១

៩៨៩ វស

័យឧសាហកមម្ត

នទាំហាំ១៤.៦% ថ្នន.

ស.ស ឡហើយបាននគត់នគង់ការ្ង្ហរ្ពលកមមជិត៣.១%ថ្នស្របាជនខែមរ្ឡយើងនាសម័យឡនាោះ។ រ្ច្នាសម័ពនធនលិតកមម

រ្មម្តនអគសិគ នី សាំបកកងរ្ងយ់ នា នងឡទិ ច្ស្រកយន ឡៅសូ៊ាខស្រកប ឧសាហកមគមីីម ឧសាហកមឡស្រគឿងសាំម ែង់

ឧសាហកមមច្ាំែី អាហារ្ ឧសាហកមមវាយនភែឌ ឧសាហកមមនលិតបារ្ ី និងឡនសងៗឡទៀត។ ច្ាំឡБោះនលិតកមម

ខដលឡលច្ឡធាែ ាងឡគនាសម័យឡនាោះរ្មម្តនការ្នលិតឧបករ្ែ៍ កសិកមម នងឡស្រគឿងបិ នាែ ស់ ការ្ខកថ្ច្នឡោហធាតញ

ការ្ខកថ្ច្ននលិតនលកសិកមម និងឡរាងច្ស្រកសិបបកមម។ តាំបន់ឧសាហកមមម្តនទីតាាំងសិថតឡៅរាយបា៉ា យឡនសងៗោន ថ្នថ្នទស្របឡទស ប៉ាញខនាសស្រម្តប់រាជធានីភាំនឡព តាំបន់ាយស្រកុង និងតាំបន់ឡែតាកណាា លបានស្រគបដែា ប់រ្ហូតដល

៤០%ថ្នឡរាងច្ស្រកឧសាហកមមរ្បស់ស្របឡទស។ រ្ឯឡែតកាំា ពងចា់ ម កពងឡាម់ាំ បាតដបងាំ់ ថ្ស្រពខវង កពតាំ បានស្រគប

ដែា ប់៦០%ថ្នច្ាំនួនឡរាងច្ស្រកសរ្

។ ប៉ាញខនាទាំហាំនលិតកមមទាំនិ ឧសាហកមស

ស្រម្តប់ឡរាងច្ស្រកសហស្រោសឡៅ

តាំបន់ភាំនឡព ម្តនលទធភាពនលិតរ្ហូតដល់៧៣%ថ្នច្ាំនួននលិតនលសរ្ញប។ រ្ឯ ថ្នន ក់ឡលែ២។

ឡែតាបាត់ដាំបងាប់ច្ាំណាត់

គួរ្បញ្ញា ក់ថ្ន ឡៅស្របឡទសកមញពាសម័យឡនាោះវសយឧសាហកមរ្កម លូតោស់ខតឧសាហកមធនស្រាលញម

និងមធយមខតប៉ាញឡណាា ោះឡហើយាថ នភាពឡរាងច្ស្រកឧសាហកមម និងឡស្រគឿងសម្តភ រ្នលិតកមមឡនសងឡទៀតសញទធាឡរាង

ច្ស្រកឡសសសល់ពស

ម័យសស្ត្ង្ហគ ម ឡហើយាឡស្រគឿងច្ស្រកនលិតឡៅបណាា ស្របឡទសអតីតស្របឡទសសងគមនយ

ម និង

មូលធននិយម។ ឡោយារ្ខតាថ នភាពឡរាងច្ស្រកម្តនភាពស្រទុឌ្ឡស្រទមឡធើវឲ្យសមតថភាពនលិតកមមទទួលបាន

បរ្ម្ត

ែកញនងកស្រមិតទប ឡហយើ ទមទរ្ចាាំបាច្់នូវការ្ខកលមអឡAើងវ ិ និងឡធវើឲ្យម្តនទាំឡនើបកមមឧសាហកមម។

(ណារ្ន, ២០១៧)

២.២.២ រច្ន្មព័ន្ធឧ្ាហកមម

ដាំឡែើ រ្ការ្ឡសដឋកិច្ចរ្បស់កមញពាម្តនលកខែៈគួរ្ឲ្យចាប់អារ្មមែ៍ ណាស់ ឡៅច្ឡនាែ ោះឆ្ន ១

៩៩៨ដល

២០០២។ វស័យឧសាហកមគាឺម កាលម្ត៉ា សីញនយ៉ា ងស

ន់ថ្នកាំឡែើ ន។ នលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញបឧសាហ

កមមបានឡកើនឡAើងាមធយម១៦%កញនងមួយឆ្ន ។

វស័យឡនោះរ្មម្តនាសខាាំ នអនវសញ់ ័យឧសាហកម(៧៨ម .៥%)

និងអនញវស័យសាំែង(១់ ៨.៨%)។

អនញវស័យសឡមៀកបБាំែ ក់ នងវាិ យនភែ័ ឌ បាននាាំឲ្យម្តនសនោះឡនោះខដលទញ បានបង្ហា ឲ្យឡ ើ ថ្នម្តន

ភាពគួរ្ឲ្យកត់សម្តគ ល់។ ឧសាហកមមសឡមែៀកបាំБក់កមញ បានបង្ហា ឲ្យឡ ើ នវកឡែាំូ ើ នយ៉ា ងខាែ ាំងបនាទ បពី់

សហរ្ដឋអាឡមរ្កបាននលា ់ឲ្យាថ នភាពឡនាោះឲ្យទទលួ បានសិទធ

នញឡស្រោោះែពស់បាំនញត។ ឡៅកញនងឆ្ន ១៩៩៦ នងស្របពនធ័ិ

ទូឡៅសីាពីការ្បនូធរ្ពនធ (GSP)ឡៅកញនងឆ្ន ១

៩៩៧។ ភាពម្តនការ្ង្ហរ្ឡធវើឡៅកញនងវសយ័ សឡមៀកបាំែ Бក់ នងវាិ យនភ័

ែឌ គឺាកម្តែ ង

ឡធវើឲ្យម្តនឡសថរ្ភាពយ៉ា ងខាែ ាំងសស្រម្តប់ស្របាជន និងឡសដឋកិច្ចឡៅកញនងរ្យៈឡពលបនាម នឆ្ន ងីមៗឡនោះ

ឡោយារ្ខតវស

័យឡនោះបានស្រសូបយកកម្តែ ងពលកមខដលម្តម នជនាាំ នងБិ ក ណាា លជនា យ៉ា ងឡស្រច្នាើ

ពិឡសសកមមករ្ស្ត្សីាស្រកីស្រកខដលឡបើមិនឡធើវការ្ឡៅកញនងវស័យឡនោះឡទនឹងោម នការ្ង្ហរ្ឡធខតមង។ាវើ

ច្ាំខែកឯឧសាហកមមឡៅខតបនាបង្ហា នូវសនញទោះឡងើបឡAើងគួរ្ឲ្យកត់សម្តគ ល់ខដលឡនោះគឺាលទធនល

យ៉ា ងសាំខាន់ខដលបានមកពីនឡយបាយឡសរ្ភាវបនយីូ កមឡសម ដកច្ខដលចិឋ កពងញាំ ខតអនវតឡAាញ ើងឡោយរាជរ្ោឋ ភបាិ

ល។ អស្រតាកាំឡែើ នាមធយមគ

២.៥% ឡៅកញនងឆ្ន ១

៩៩៤-១៩៩៨ បនារ្ហូតមកដលឆ្ន ១

៩៩៧ខដលធាែ ក់បនិាច្

ឡៅកញនងឆ្ន ១៩៩៨ (-២.៥%) ឡោយារ្ខតស្រពតកាាិឹ រ្ែ៍ ថ្នកងរ្បសនញទ ់កមាពញ នងឡោិ យារ្ខតវប

តាិហិរ្ញ្ា វតញថកញនងតាំប

ន់។ កាំឡែើ នឧសាហកមមម្តនសនញទោះខាែ ាំងឡៅច្ឡនាែ ោះឆ្ន ១

៩៩៩-២០០២ (២០.២%)។ ការ្ច្ូលរ្មច្ខែករ្បសាំ ់វ

ស័យឡនោះឡៅកញនងនលិតនលសរ្ញបាតិឡកើនឡAើងពី១១.៦% ឡៅកញនងឆ្ន ១៩៩៣ ឡៅ ១៧%ឡៅកងឆ្នញ ន ១៩៩៨ នងិ

២៦.២%ឡៅកញនងឆ្ន ២០០៦ឡហើយធាែ កមកស្រតម២២.៤ឹ់ %ឡៅកងឆ្នញ ន ២០០៨។ ឧសាហកមច្មបងឡៅម កងស្របឡទសនញ

កមញពាគឺ ខរ្ ៉ា មូាបអាហារ្ ឡភសជាៈ ថ្នន ាំជក់ សឡមែៀកបាំБក់ ឡឈើ ស្រកោស និងការ្ឡបាោះពញមពឧសាហកមមឡៅសូ៊ាអគគិសនី

ឧសម័ន ទឹកាអ ត និងសាំែង់។ ឧសាហកមមសាំខាន់ឡៅកញនងស្របឡទសកមញពាគឺ វាយនភ័ែឌ ខដលច្លរ្មច្ខែកាំ

៤៦%ថ្នទិនននលឧសាហកមម (២.៣Бន់ោនដញោែ រ្អាឡមរ្កឡៅកងឆ្នញ ន ២០០៨) ខដលបនាទ បមកគសាំឺ់ ែង់

(២៧%) មូាបអាហារ្ ឡភសជាៈ និងថ្នន ាំជក់(១០%) ឡឈើ ស្រកោស នញងការ្ឡបាោះពញមព(៣%) អគិគសនី ឧស័មន និងទឹក

ាអ ត(២%) និងខរ្(៉ា ២%)។ ខននកឡនោះនឹងជួយពនយល់នូវការ្វភាគយ៉ា ងពាិ ា រ្ទកទងឡៅ់ នងខតឧសឹ ាហកមសាំម ខា

ន់ៗ។ (ជួនណារ្ន

, ឡសដឋកិច្ចថ្នស្របឡទសកមញពា, ២០១៥)

២.៣ សាា ន្ភាពវិ្័យឧ្ាហកមមសទ្កាយសពលមាន្សោលន្សោបាយ

២.៣.១ សោលន្សោបាយអភិវឌ្ឍន្៍វិ្័យឧ្ាហកមមរប្់រាជរដាឋ ភិបាល

ឡៅឆ្ន ២

០១៥ រាជរ្ោឋ ភិបាលកមញពាបានអនញម័ត ឡោលនឡយបាយអភិវឌ្ឍន៍វស

័យឧសាហកមម

(២០១៥ -២០២៥ ) ឡោយបានោក់ឡច្ វធានការ្លមតស្របម្តអិ ែា ១០០ច្ែាំ ញ ច្សស្រម្តបឡោ់ ោះស្រាយវសយ

អាទិភាពាឡស្រច្ើនដូច្ា ការ្ការ្អភិវឌ្ឍន៍ជាំនា បឡច្ចកវទា ហិរ្ញ្ា វតថញ នងកាិ រ្សស្រមបសស្រមលБួ ែិ ជកមមា និងកា

រ្វនឡិ យគាឡដម។ើ រាជរ្ោឋ ភបាិ លកមាពញ ម្តនច្កវសខញ ័យជរ្ញាំ ខកខស្រប នងឡធទាំវើិ ឡនបកមរ្ច្នាមើ សម័ពនធឧសាហកមមឡៅ

កមញពាពីឧសាហកមមអតិពលកមម្នឡៅឧសាហកមមខនអកឡលើជាំនា ស្រតឹមឆ្ន ២០២៥ តាមរ្យៈការ្តភាា បឡៅ់

នឹងខែសច្ង្ហវ ក់ស្រច្វា៉ា ក់តថ្មែសកល សម្តហរ្ែកមមឡៅកញនងបណាា នលិតកមមតាំបន់ និងការ្អភិវឌ្ឍន៍កឡនាម

នលិតកមមស្របទក់ស្រកឡា ទនឹទមនឹងការ្ពស្រងឹងភាពស្របកួតស្របខជង និងការ្ឡលើកកមពស់នលិតភាពឧសាហកមមកញនង

ស្រសុក ឡហើយ្នឡៅរ្កអភិវឌ្ឍន៍ឧសាហកមមទាំឡនើបខដលខនអកាសាំខាន់ឡលើមលោឋ នបឡច្កវទច ា នងច្ឡែោះដឹាំិ

ង។ ការ្សឡស្រមច្ឡាគជ័យនូវច្កញខវស

័យមួយឡនោះនឹងរ្មច្ខែកដាំ ល់ការ្អភវឌ្ឍនឡស៍ិ ដកច្ាចិឋ តិ កឡែាំ ើ នឡសដកច្ចិឋ

ែពស់ស្របកបឡោយច្ីរ្ភាព និងបរ្យ

ប័នន ការ្បឡងកើតការ្ង្ហរ្ ការ្បឡងើកនតថ្មែបខនថមឡៅកញនងវស

័យឡសដឋកិច្ច និងការ្

ឡកើនស្របាក់ច្ាំែូ លដល់ស្របាជនកមញពា។ (រាជរ្ោឋ ភិបាលកមញពា, ២០១៥)

២.៣.២ ភាពចបាច្់នន្សោលន្សោបាយអភិវឌ្ឍន្៍វិ្័យឧ្ាហកមម

ទសសនវស័យខវងឆ្ៃ យរ្បស់កមាញ ឡឆ្ព ោះឡៅឆ្ន ២០៣០ នងិ “ យញទធាស្ត្សាច្តឡកាញ ែដណាាំ កកាលទ៣ី “

បានច្ងញអលបង្ហា ពីការ្ខស្របស្របួលរ្ច្នាសម័ពនធឡសដឋកិច្ចកមញពាខដលកាំពញង្នឡៅសឡស្រមច្ឋានៈស្របឡទសម្តន

កស្រមិតច្ាំែូ លមធយម និងបានចាត ញកវស ឧសាហកមាម មល

ោឋ នស្រគឺោះថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចកមញពា។ កញនង

ឡោលឡៅឡនោះរាជរ្ោឋ ភិបាលបានឡរ្ៀបច្ាំនឹងោក់ឡច្ ន

“ ឡោលនឡយបាយអភវិ ឌ្ឍនវ៍ ស័យឧសាហកមម “ ឡដមបើ

ាមគញគឡទទសក៏ជាំរ្ញ ការ្អភិវឌ្ឍន៍វស

័យឧសាហកមមឡៅកមញា

ខដលនឹងរ្ម

ច្ាំខែកដល់ការ្រ្កាកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច

ែពស់ស្របកបឡោយច្ីរ្ភាព និងបរ្យបនទ័ ។ មា៉ា ងឡទៀតឡោលនឡយបាយឡនោះនងកាឹ ែ យា “ យញទាស្ត្សាធ កឡែាំ ើ ន

ឡសដឋកិច្ចងមី “ ខដលឡផ្ទា តាសាំខាន់ឡលើការ្ឡធវើពិពិធកមមឡសដឋកិច្ច ការ្ពស្រងឹងភាពស្របកួតស្របខជង និងការ្ឡលើកកមពស

នលិតភាពស្រសបតាមននាទ ការ្ខស្របស្របលួ រ្ច្នាសម័ ធឡសដកច្កងស្រសនញចិឋ ុក នងកាិ រ្វវិ តថ្ននម្តិា ម បនកមឡសម ដកច្ចិឋ ពភពិ

ឡោក និងតាំបន់ក៏ដូច្ាការ្ឡស្របើស្របាស់សកាា នញពលធនធានសរ្ញបាតិឲ្យអស់លទភាព។

ការ្ខស្របស្របួលឆ្ប់រ្ហ័សថ្ននិម្តម បនកមមពិភពឡោក និងតាំបន់រ្មទាំងទនាាំ កទនងភមាស្ត្សិូាំ់ ានឡយបាយ

បានគូសបញ្ញា ក់ច្ាស់ពកាោនវតភាាញ ពសស្រម្តបការ្អភវិ ឌ្ឍឧសាហកមឡៅម កមាញ ។ ាកខស់ ាង កងស្រកបែនញ ែឌ ស

ម្តហរ្ែកមម និងឡសរ្ភាវបនយីូ កមឡសម ដកច្តបនពឡសិ់ាំចិឋ សការ្បឡងតសហកើ គមនឡស៍ ដកច្អាចិឋ ា៊ា ន (AEC) នងិ

ភាពាថ្ដគូឡសដឋកិច្ចស្រគប់ស្រជុងឡស្រាយតាំបន់ (RCEP) កមញពានឹងសឡស្រមច្នូវការ្តភាា ប់ទាំងខននករ្ូបវនា និងាថ ប័ន

រ្មទ សម្តហរ្ែកមទលាំូម ទោយូ ឡលើស្រគបវស់ ័យខដលន រ្មច្ខែកដលាំ ់ការ្ឡបកស្រច្ើ កទនាី រ្ងៗីម ការ្ទក់

ទ ទញនវនិឡយគ នងកាិ រ្ឡនរ្បឡច្កវទចទ ាមកកមាពញ ។ កងនយ័នញ ឡនោះ វស

័យБែិ ជាកមម និងឧសាហកមមកមញពានឹង

ទទួលស្របឡយជន៍ពីសកលភាវូបនីយកមមារ្ម

ពិឡសសការ្វន

ិឡយគពីស្របឡទសច្ិន កូឡរ្ ៉ា និងជប៉ាញនក៏ដូច្ាពីសហ

គមន៍អឺរ្ញប នងសិ ហរ្ដអាឋ ឡមរ្កខដលកពងសញាំ វោះខសវងរ្កឪកាសБែិ ជកមមា នងវនិ ិឡយគឡៅកងទនាីនញ រ្លូតោស

ងមីដូច្ាកមញពា។ ារ្ម ឡលបឿនថ្នការ្ផ្ទែ ស់បរ្រ្ច្នាាូ សមនឧសធ័ព ាហកមឡៅម កមាពញ នងស្រតូឹ វកាំែត់ឡោយកតាា សតា

នញម័តសាំខាន់ៗបីគឺ ៖ “ ការ្ខស្របស្របលរ្ច្នាសមនព ធថ្ងកងតបនាំនញែ ់ “ រ្មទ កថ្ស្រមស្របាកឈន់ នងខដរ្ “ ននាិ ទ ការ្តភាា ប

ឧសាហកមមតាំបន់ “ ខដលកមញពាសិថតឡលើទីតាាំងភូមិាស្ត្សាអាំឡណាយនលរ្វាងតាំបន់ឧសាហកមមសកាា នញពលទី

ស្រកុងបាងកក និងហូជីមិ ក៏ដូច្ាឡៅជិតឡសដឋកិច្ចអាសញីធាំៗរ្មម្តនច្និ ជបនញ៉ា នងកឡូិ រ្ ៉ា នងិ “ ននាិ ទ ការ្រ្កាសថិរ្

ភាពថ្នខែសច្ង្ហវ កនគតនគង់ “ ច្ាំឡБោះមញែហានិភ័យខដលបណាា លមកពីកតាា ភូមិាស្ត្សានឡយបាយ ឡស្រោោះមហនារាយ

ធមមាតិ ជឡម្តែ ោះការ្ង្ហរ្ និងភាពរ្ខានឡនសងៗ។

រ្ម

ាថ នភាពអាំឡណាយនលឡោយារ្ការ្ឡបើកច្ាំហឡសដឋកិច្ច និងរ្ច្នាសម័ពនធឡសដឋកិច្ចខដលកាំពញងផ្ទែ ស់បូារ្ ទាំងកតាា នលោភស្របាាស្ត្សា និងសកាា នញពលសាំខាន់ៗឡនសងឡទៀតបាននាល់នូវលកខែែឌ ចាាំបាច្់ស្រគប់ស្រោន់

សស្រម្តប់ការ្អភិវឌ្ឍន៍ និងការ្ឡធើវទាំឡនើបកមមវស័យឧសាហកមកម មាពញ ។ កងនយ័នញ ឡនោះការ្ោកឲ្យអនវតនវូាញ់ “ឡោល

នឡយបាយអភិវឌ្ឍន៍វស័យឧសាហកម”ម រ្បស់រាជរ្ោឋ ភបាិ លនងកាឹ ែ យាបនាែ ស់បរ្ថ្នវធាាូ នដសខាាំ៏ នកងនយ័នញ់

ជាំរ្ញ សនញទោះ និងរ្កាច្ីរ្ភាពថ្នកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច ការ្បឡងើកតការ្ង្ហរ្ និងការ្ឡលើកសួទយជីវភាពស្របាជនឡោយឡស្របើ

ស្របាស់ឲ្យអស់លទភាពនវសូ កាា នពលញ ាតសខាាំិ នៗ់ ដច្ាូ ស្របភពកម្តែ ងពលកមវយម ឡកងម្តម នការ្បែញា ោះបណាា ល

បានលអ និងស្របកបឡោយច្ាំឡែោះដឹងែពង់ែពស់ សកាា នញពលខដលឡកើតឡច្ ពីសមិទធិនលថ្នការ្វនិឡយគយ៉ា ងឡស្រច្នើ

សនធឹកសនាធ ប់កញនងឡហោឋ រ្ច្នាសម័ពនធឡសដឋកិច្ច និងសងគម។ ពិឡសសវស័យដកជញ្ឹ ូា ន នងថ្និ មពលកាោនវតាញ

ភាពБក់ព័នធនឹងនិនាទ ការ្នគរ្រ្ូបនីយកមម និងការ្រ្កលូតោស់ថ្នស្រសទបស្របា់ ជនថ្នន កកណា់ ា លខដលម្តន

កស្រមិតស្របាក់ច្ាំែូ លែពស់ក៏ដូច្ាភាពឡជឿនឡលឿន និងទាំឡនបើ កមមកញនងវស

័យកសិកមម និងវស

័យឡសវាោាំស្រទឡនសង

ឡទៀតស្រពមទាំង “ឧតាមភាពថ្នការ្អភវិ ឌ្ឍន្

នឡស្រកាយឡគ”។ ាមយ

ោន ឡនោះ សម្តព ធថ្នការ្ឡកើនឡAើងស្របាក់ឈួនល

បានតស្រមូវឲ្យឧសាហកមមកមមនាាលបច្ញចបបននដូច្ា វស័យកាតឡដរ្ា់ ឡដមែតិើ ែស្របងខស្របងបឡងននលិកើឹាំ តភាព

រ្បស់ែួែនឡដើមបរ្ី កាភាពស្របកួតស្របខជងឡៅកញនងខែសច្ង្ហវ ក់តថ្មែសកលខដលកតាា ឡនោះនឹងជាំរ្ញ ឲ្យកមញពាចា ច្ស្រតវឡធើវូ់

ពិពិធកមមវស័យឧសាហកមឲ្យបាម នឆ្បរ្ហស់ ឡដមបកាើ តបនយថ់ សម្តព ធថ្នការ្ឡកនឡAើ ងើ ស្របាកឈលនួ់ ឲ្យស្របស្រពតឡៅាឹ

ាជាំហានៗស្របកបឡោយសញែដញមភាព និងធានាបាននូវការ្បឡងកើតការ្ង្ហរ្ស្របកបឡោយគញែភាព និងម្តននិរ្នាភា ព។

ការ្អភិវឌ្ឍន៍វស

័យឧសាហកមមគា

ឧបករ្ែ៍ ឡោលនឡយបាយស្របកបឡោយស្របសិទធភាពសស្រម្តប់ការ្ត

ភាា ប់រ្វាងវស

័យឡសដឋកិច្ចសាំខាន់ៗខដលា “ឃ្លន ស់” ជាំរ្ញ កាំឡែើ ន និងការ្ង្ហរ្បខនថមកញនងវស

័យកសិកមម

ឡទសច្រ្ែ៍ និងឡសវាកមម។ ឧសាហកមមនឹងរ្ម

ច្ាំខែករ្ឡាំ ោោះអតិឡរ្កពលកមមពីវស

័យកសិកមមខដលឡធើវឲ្យនលិត

ភាពសរ្ញបឡកើនឡAើង និងម្តនច្ាំែូ លែពសា

ងមញន។ ច្ាំែូ លខដលទទួលបានពីវស

័យឧសាហកមមនឹងស្រតូវយក

ឡៅច្ាំណាយឡលើមូាបអាហារ្ និងសម្តភ រ្ៈឡនសងៗខដលទ ឲ្យម្តនកាំឡែើ នខននកនលិតកមមឧសាហកមម និងឡសវា កមមបខនថមឡទៀត។

ឡោយខAកសស្រម្តប់ឡោលឡៅរ្យោះឡពលខវង ការ្អភិវឌ្ឍន៍វស័យឧសាហកមខដលម តស្រមវឲ្យម្តូ នការ្ខក

ទស្រមង់សីញជឡស្រៅខននករ្ច្នាសម័ពនធ និងាថ ប័នគួបនសន

ឹងការ្វន

ិឡយគឡលើធនធានមនញសស និងឡហោឋ រ្ច្នាសម័ពនធក៏

ដូច្ាការ្ជាំរ្ញ ការ្អភិវឌ្ឍន៍វស

័យបឡច្ចកវទ

ា និងនវានញវតាន៍នងខដរ្ឡនាោះនឹងបឡងើកតបានាមូលោឋ នស្រគឹោះសស្រម្តប់

ពស្រងឹងសកាា នញពលកាំឡែើ នងីមៗ និងឡលើកកមពស់ភាពស្របកួតស្របខជងខដលាបញឡរ្លកខែែឌ ចាាំបាច្សស្រម្តបកា់ រ្

អភិវឌ្ឍន៍កញនងដាំណាក់កាលបនាទ ប់ឡោយបឡញ្ច ៀសនូវ “អនាទ កស្រ់ បឡទសម្តនច្ែូ លមធយម”។ ាមួយោន ឡនោះកតាា ស្របាាស្ត្សា និងភូមិាស្ត្សានឡយបាយបានបឡងើកតនូវកាោនញវតាដ៏កស្រមបាំនញតសស្រម្តប់ការ្ឡបាោះជាំហានឡលើែពស

រាបងមីមួយឡទៀតថ្នការ្អភិវឌ្ឍន៍ឡសដឋកិច្ច ពិឡសសការ្កាងមូលោឋ នឧសាហកមមរ្ងម្តខាំ ដលនងខស្របកាឹ ែ យកមាពញ

ឡៅស្របឡទសម្តនកស្រមិតច្ាំែូ លមធយមកញនងរ្យោះឡពលដ ែីខាងមែ។ញ (រាជរ្ោឋ ភបាិ លកមាពញ , ឡោលនឡយបាយ

អភិវឌ្ឍន៍វស

យ័ ឧសាហកមមកមញពាឆ្ន ២

០១៥-២០២៥, ២០១៥)

២.៣.២ បញ្ហា ទ្បឈម នន្ការអភិវឌ្ឍន្៍ឧ្ាហកមមសៅកមុពជា

ការ្អភិវឌ្ឍន៍វស័យឧសាហកមឡៅម កមាញ ស្របឈមនងបញ្ញឹ ា ច្ននស្របាួាំ ាំ គ៖ឺ ទ១ី ) កងោះភាវ ពាអកដកនាឹន ាំ,

ការ្សស្រមបសស្រមួល និងការ្សឡស្រមច្ច្ិតាស្របកបឡោយស្របសិទភាពស្រគបកស្រមតិ់ ពឡសិ សការ្ោាំស្រទសាំខានៗБកពនធ័់

នឹងបញ្ញា នគត់នគង់អគគិសន ឡហោឋ រ្ច្នាសមនព័ធ ន Aូជសីិ ទក ធនធានមនសស នងជនាាំិ ស្រពមទ ឡហោឋ រ្ច្នាស

ម័ពនធោាំស្រទឡនសងឡទៀត ទី២) ការ្អភិវឌ្ឍមូលោឋ នច្ាំឡែោះដឹងខននកបឡច្ចកឡទស និងជាំនា ខដលាអាទិភាពសាំខាន់

ឡដើមបខី ស្របកាែ យកម្តែ ង

ពលកមមឲ្យម្តនជាំនា និងម្តនសមតថភាពឡ្ងចាបយ

កបឡច្ចកឡទស និងបឡច្

វទាែពស

ទី៣) ការ្ឡរ្ៀបច្ាំឡហោឋ រ្ច្នាសមព័នធឧសាហកមមឡៅមិនទន់ស្រគប់ស្រោន់ ពិឡសសកងវោះការ្សស្រមបសស្រមួលកញនងការ្វ

និឡយគឡលើឡហោឋ រ្ច្នាសម័ពនធរ្ូបវនាដច្ាូ ការ្នតនងអគសិគ់គ់គ ន,ី ទកាឹ អ ត, បណាា នវគមនាែូ គមន,៍ លូបឡញ្

កាកសាំែល់ និងការ្នល់ឡសវាារ្ធាែៈឲ្យបានស្រគបស្រោ់ ន់ ទ៤ី ) ការ្អភវឌ្ឍទនាីិ រ្ហរ្ិ ញ្ា វតឡៅថញ ម្តនកស្រមតិ

ខដលាឧបសគគដលកា

រ្នាល់ហិរ្ញ្ា បបទនគឡស្រម្តងឧសាហកមមទាំងយនកា

រ្ហិរ្ញ្ា បបទនាធារ្ែៈ និងឯក

ជន និងទី៥) បញ្ញា ទីនារ្ការ្ង្ហរ្ និងទាំនាក់ទ

ងវា

ា ជីវៈខដលាគនែឺោះធានាសិថរ្ភាពទីនារ្ការ្ង្ហរ្ និងការ្នគត់នគង់

កម្តែ ងពលកមកដច្ាូ៏ម ការ្ឡលើកកមស

់នលិតភាព និងជីវភាពរ្បស់ពលករ្ (រាជរ្ោឋ ភិបាលកមញពា, ឡោល

នឡយបាយអភិវឌ្ឍន៍វស

័យឧសាហកមមកមញពាឆ្ន ២០១៥-២០២៥, ២០១៥)។

២.៣.៣ យទ្យ

ធសាស្ត្គ

ន្ែឹឹះនន្ការអភិវឌ្ឍន្៍វិ្័យឧ្ាហកមម

ឡដើមបសឡស្រមច្នវច្កវសខញូ ័យខាងឡលើឡនោះ យញទាស្ត្សធ ាគនោះរ្បសឹែ ់រាជរ្ោឋ ភបាិ លឡផ្ទា តាសខាាំ នឡលើ់ ការ្

ឡរ្ៀបច្ាំ និងអនញវតានូវស្រកបែែឌ ឡោលនឡយបាយម ច្ាស់ោស់ខដលម្តនការ្សស្រមបសស្រមួលស្របទក់ស្រកឡាោ

និងបាំឡព ោន ឡៅវ ិ ឡៅមកឡោយចាប់ឡនាើមពីការ្ខកទស្រមង់ និងការ្ខកសស្រមួលយនាការ្ាថ ប័នឡដើមបធានានវូ

ស្របសិទធភាពថ្នការ្អនញវតា “ឡោលនឡយបាយអភវិ ឌ្ឍនវ៍ ស័យឧសាហកម”ម ។ ស្រកបែែឌ ឡោលនឡយបាយឡនោះរ្ម

ម្តនសសរ្សាមភបួន៖ ទី១. ការ្ទក់ទ វនិឡយគផ្ទទ ល់ពបរ្ឡទសី នងកាិ រ្ឡកៀរ្គរ្វនិឡយគឯកជនកងនញ ស្រសុក

សស្រម្តប់អភិវឌ្ឍន៍វស័យឧសាហកមម ការ្អភវឌ្ឍន៍ិ នងពស្រងកទនាីីិ រ្នាាំឡច្ នងកាិ រ្ជស្រមុ ការ្អភវឌ្ឍន៍ិ នងឡនរ្បទិ

ឡច្ចកវទ

ា ទី២. ការ្អភិវឌ្ឍន៍ និងទាំឡនើបកមមសហស្រោសធញនតច្ូ និងមធយមឡដើមបព

ស្រងីក និងពស្រងឹងមូលោឋ នឧសាហ

កមមកមមនាាល ការ្ឡធវើទាំឡនើបកមមនិងច្ញោះបញ្ា ីសហស្រោសានូែវការ្ ការ្ជាំរ្ញ ការ្អភិវឌ្ឍន

ិងឡនទរ្បឡច្ចកវទ

ានិងការ្

ពស្រងឹងការ្តភាា ប់ឧសាហកមមរ្វាងសហស្រោសកញនងស្រសុកាមួយនឹងសហស្រោសបរ្ឡទស ពិឡសសឡៅកញនងវសយក

សិឧសាហកមម ទី៣. ការ្ខកលមអបរ្ាថ ននយិ តកមឡដម បពស្រងងភាឹ ពស្របកតស្របខជងតាួ មរ្យោះការ្ឡលើកកមសព

បរ្យ

កាសវន

ិឡយគ និងកិច្ចសស្រមួលБែិ ជាកមម ការ្នាល់ពតម្ត

នអាំពីទីនារ្ និងការ្កាត់បនថយច្ណា

យច្មែង

អាជីវកមម និងទី៤. ការ្សស្រមបសស្រមួលឡោលនឡយបាយោាំស្រទរ្មម្តនការ្អភវឌ្ឍនិ នធានមនសញ ស ការ្បែញា ោះប

ណាា លជាំនា និងការ្ខកលមអទាំនាក់ទាំនងឧសាហកមម ការ្អនញវតាខននការ្ឡរ្ៀបច្ាំខដនដីនគរ្ូបនីយកមម និង

ខននការ្ឡស្របើស្របាស់ដីស្រសបតាម “ឡោលនឡយបាយដីធែី” និង “ឡោលនឡយបាយាតសីាពកាី រ្ឡរ្ៀបច្ខដនដ”ីាំ ស្រពម

ទាំងការ្អភិវឌ្ឍន៍ឡហោឋ រ្ច្នាសម័ពនធរ្មម្តនការ្តភាា បស្របពនដកជញ្ឹធ័់ ូា នAូជសិទក នងកាិ រ្តភាា បឌ្ជងលីី់ ការ្នត់គ

នគង់អគិគសនី និងទឹកាអ ត ស្រពមទាំងឡសវាោាំស្រទឡនសងឡទៀតដូច្ាឡសវាាធារ្ែៈ ឡសវាសងគមកិច្ច និងឡសវា ហិរ្ញ្ា វតញថ។

ស្រកបែែឌ យញទធាស្ត្សាខាងឡលើ ម្តនមញែស្រពួ សាំខាន់ពីរ្ខដលបាំឡព ោន ឡៅវ ិ ឡៅមកកញនងឡនាោះ សសរ្សា

មភទីមួយម្តនឡោលបាំែងឡកៀរ្គរ្ទញនវន

ិឡយគឡដើមបប

ឡងើកតឧសាហកមមងីមៗ ស្រទង់ស្រទយធាំខដលម្តនច្រ្ត

ឧសាហ

កមមនាាំមញែ និងបឡស្រមើឲ្យឡោលឡៅឡស្រជៀតច្ូលទីនារ្តាំបន់ និងអនារ្ាតិក៏ដូច្ាការ្តភាា ប់ាមួយខែសច្ង្ហវ ក់តថ្មែ សកល។ សសរ្សាមភទីពីរ្ សាំឡៅពស្រងឹងនិងកាងមូលោឋ នឧសាហកមមកញនងស្រសុកម្តនស្រាប់ឡោយឡផ្ទា តឡលើស

ហស្រោសធញនតូច្និងមធយមឡដើមបអភវឌ្ឍន៍ឧិ សាហកមោម ាំស្រទ នងច្ឡង្ហិ ក មឧសាហកមកងខែសច្ង្ហនញម វ កនលិ់ តកមនងិម

ខែសច្ង្ហវ ក់តថ្មែសាំខាន់ៗខដលអាច្នារ្ភាា ប់នឹងច្ូលរ្មសកមភាម ពនលិតកមាម មយួ នឹងឧសាហកមស្រម បឡភទទមួី

យ។ ឡោយខAក សសរ្សាមភពីរ្ឡនសងឡទៀតម្តនតួនាទីោាំស្រទ និងរ្មច្ខែកដលាំ ់ការ្សឡស្រមច្ឡោលឡៅឡលើការ្ោឋ ន

ពីរ្ខាងឡដើមឡБលគឺការ្បឡងកើតលកខែែឌ អាំឡណាយនលសស្រម្តបទកទ់ ការ្វនិឡយគកងវសនញ ័យឧសាហកមក៏ម

ដូច្ាការ្សស្រមួលសកមមភាពអាជីវកមម និងឧសាហកមមឡៅកមញាខដលБកពននឹធ័់ ងស្រកបែែឌ ច្ាប់ នងនយិិ ត

កមមធនធានមនញសសនិងជាំនា ឡហោឋ រ្ច្នាសម ធឡសដកច្ចិឋ នងសិ ងមកដច្ាូ៏គ ការ្នតនងធា់គ់គ តច្លសូញ ស្រម្តប់

ឧសាហកមមដូច្ាវតញធាតឡដមអគសិគើញ នី ទកាឹ អ តាឡដមើ (រាជរ្ោឋ ភបាិ លកមាពញ , ឡោលនឡយបាយអភវឌ្ឍនវស៍ិ

យឧសាហកមមកមញពាឆ្ន ២

០១៥-២០២៥, ២០១៥)។

ឡយងតាមឡោលនឡយបាយអភិវឌ្ឍន៍វស័យឧសាហកមកមាញម ឆ្ន ២

០១៥-២០២៥ ឡយើងអាច្ទ

បានទាំនាក់ទាំនងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចាមួយវសយឧសាហកមមខាងឡស្រកាមឡនោះ÷

GDP = 𝛽0 + 𝛽1 × 𝐼𝑛𝑑𝑢𝑠𝑡𝑟𝑦 (1)

GDP = តាំណាងឲ្យកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច(គិតា%)

Industry = ាអឡងរ្មួយតាំណាងឲ្យវស

័យឧសាហកមមទាំងមល

(គិតា%)

២.៣.៤ ការអន្ុសទ្ោឹះច្ំសពាឹះ្ហទ្ោ្ថ្ដ្លមាន្អន្ុសោមភាពសារសពើពន្ធមព្

តាមរ្យៈស្របកាសឡលែ០៥៣៦ សហវស្របកច្ញោះថ្ងៃទី២៣ ខែធូ ឆ្ន ២០១៦សីាពច្ណាាំី តថ្នន កថ្នអនឡោមញ់

ភាពារ្ឡពើពនធរ្បស់ស្រកសួងឡសដឋកិច្ច និងហិរ្ញ្ា វតញថ, រាជរ្ោឋ ភិបាលកមញពាបានោក់ឡច្ នូវយនាការ្ឡលើកទឹកច្ិតា

និងអនញឡស្រោោះពនធច្ាំឡБោះសហស្រោសខដលម្តនអនញឡោមភាពារ្ឡពើពនធែពស់ខដលកញនងឡនាោះរ្មម្តន ការ្អនញឡស្រោោះ

ពនធអបបបរ្ម្ត១% ថ្ននលរ្បរ្ស្របចាាំឆ្ន , ការ្បងលវិ សងអាករ្ឡលើតថ្មបខនមឡោថែ យពចាញាំ ាំបាច្ឡធើវ់ សវនកមមឡនទៀងផ្ទទ ត់

ាមញន, និងការ្មិនឡធើវសវនកមមកញនងរ្យៈឡពលសញពលភាពថ្នការ្ឡលើកទឹកច្ិតាខដលអនកាប់ពនធម្តនអនញឡោម

ភាពារ្ឡពើែពស់ទទួលបាន (វទា, ២០១៨)។

២.៤ អតាទ្បសោជន្៍រប្់ឧ្ាហកមមកនុងការរមច្ថ្ំ *កដ្លស់ ្ដ្កច្ចិឋ កមុពជា

ការ្អភិវឌ្ឍន៍ថ្នវទាាស្ត្សា និងបឡច្កវទច ាបានឡធឱ្យម្តើវ នការ្រ្កច្ឡស្រមនើ នងកាិ រ្រ្ករាលោលថ្នឧសាហ

កមមធញនធៃន់។ វឌ្ឍនភាពរ្បស់មនញសសនាឡពលបច្ញចបបននឡនោះ ស្រតូវបានវាស់ឡោយសកាដ នញពលឧសាហកមម និងវបញល

ភាព។ ឡោយបង្ហា ពីអតថស្របឡយជន៍សស្រម្តប់ច្ាំនួនស្របាជនដ៏ឡស្រច្ើន វស័យឧសាហកមបាម នបដវតនរ្ឡបៀបថ្ន៍ាិ

ការ្ង្ហរ្ និងសាង់ោរ្រ្ស់ឡៅរ្បស់ពិភពឡោកឥAូវឡនោះ។ ការ្ឡលើកកាំពស់ជីវភាពរ្ស់ឡៅរ្បស់ស្របាជនរាប់Бន់

ោននាក់ វស

័យឧសាហកម

នស្រតួសស្រតាយនូែវងីមសស្រម្តប់ការ្អភិវឌ្ឍន៍ឡសដឋកិច្ចសងគម។

វាាការ្ពិតខដលមិនអាច្ស្របខកកបានខដលថ្នឡបើោម នវស័យឧសាហកមមឡទឡនាោះក៏ោម នឡសដឋកច្ចិ ណា

អាច្រ្ក

ច្ឡស្រមើនបានខដរ្។ អង

ពនលិតកមម និងឧសាហកមមនាល់អតថស្របឡយជន៍ាឡស្រច្ើនដល់អរ្យ

ធម៌តាម

រ្ឡបៀបឡនសងៗោន ។ គញែសមបតាិមួយច្ាំនួនថ្នឧសាហូបនីយកមមស្រតូវបានរាយខាងឡស្រកាម។

២.៤.១ បសងកើតការងរដ្ល់ទ្បជាពលរដ្ឋ ន្ិងសលើកកមព្់គុ*ភាពរ្់សៅ

ការ្ឡកើនឡAើងថ្នឧសាហូបនីយកមអាច្នាាំឱ្យអស្រតាអកន អតកា់ រ្ង្ហរ្ឡធវើ នងភាិ ពស្រកស្រកទី បឡៅកងតបន់ាំនញ

ខដលបាននាល់ឱ្យ។ ការ្អភិវឌ្ឍន៍ឧសាហកមមនាាំឡៅរ្កការ្ង្ហរ្កាន់ខតឡស្រច្ើនទាំងកញនងអាជីវកមមខាន តធាំ និងខាន តតូច្ ខដលអនញញ្ញា តឱ្យម្តនឱ្កាសកាន់ខតឡស្រច្ើនសស្រម្តប់អនកខដលអាច្នឹងោម នការ្ង្ហរ្ឡធវើ។ វាក៏នាាំមកនូវការ្ង្ហរ្ពីស្របា ជនឡៅជិតតាំបន់ឧសាហកមម ដូច្ាាយស្រកុង និងាយកខដន។

វស័យឧសាហកមមបានរ្ម

ច្ាំខែកយ៉ា ងសាំខាន់ដល

រ្បឡងកើតការ្ង្ហរ្ ការ្បឡងើកនស្របាក់ច្ាំែូ ល និងការ្

ឡលើកកមពស់នលិតភាពតាមរ្យៈការ្វនិឡយគ នងកាិ រ្ឡស្របស្របាើ ស់បឡច្កវទច ាងៗីម រ្មទាំងការ្បឡងតកាកើ រ្ង្ហរ្កងវសនញ ័យ

ោាំស្រទដថ្ទឡទៀតឡៅកញនងស្រគប់ខែសច្ង្ហវ ក់តថ្ម បតា់ ាំងពកាី រ្នលិត នងកាិ រ្នតនងវតថញ់គ់គ ធាតឡដមើញ ឡសវាកមដកជញ្ឹម ូា ន

និងAូជីសិទក វស័យហិរ្ញ្ា វតថញ នងបែិ ញា ោះបណាា លជនាាំ ាឡដម។ើ តាមជឡរ្ឿនឆ្ាំ ន ២០០៨ ច្ននកាួាំ រ្ង្ហរ្កងវសនញ ័យ

ឧសាហកមមបានឡកើនដល់ជិត ៦០មឺនកខនែង ឬឡសើមនឹង ៨,៦% ថ្នច្ាំនួនការ្ង្ហរ្សរ្ញប ប៉ាញខនាតាមការ្អឡងកតថ្នឡសដឋ

កិច្ចឆ្ន ២០១២ ច្ននកាួាំ រ្ង្ហរ្កងវសនញ

័យឡនោះឡកើនឡៅដល់ ១,៤ោនកខនែង ឬឡសើមនឹង ១៨,៦%ថ្នច្ាំនួនការ្ង្ហរ្សរ្ញប

រ្ហូតមកដល់ឆ្ន ២

០២១ វស

័យឧសាហកមបានបឡង ការ្ង្ហរ្ច្ននជតមយួិួាំ ោននាកថ្នឡរា់ ងច្ស្រកធនធ។ាំញ

ការ្ខច្កចាយការ្ង្ហរ្តាមវស

័យឡសដឋកិច្ចពឆ្

ន ាំ ២០០៩ ដល់ឆ្ន ាំ ២០១៩

Employment by Economic Sector(%)

120.00%

100.00%

26.34% 26.65% 26.98% 29.04%

80.00%

31.20% 30.24% 32.61%

36.70%

36.30% 36.60% 37.56%

15.62% 16.04%

60.00%

16.47%

17.76%

19.28%

23.77%

24.92%

25.76% 25.49% 27.02%

27.91%

40.00%

58.04% 57.31% 56.55%

53.21%

20.00%

49.52%

46%

42.47%

37.54%

38.21% 36.38%

34.53%

0.00%

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Agriculture Industry Service

Source: World Bank

សិថតិបង្ហា ពការ្ខបងខច្កការ្ង្ហរ្ឡៅកងស្របឡទសនញ កមាពញ តាមវសយឡសដកច្ពឆ្ីចិឋ ន ាំ 2009 ដលឆ្ន ាំ 2019 ។ កងឆ្នញ ន

2019 បញគគលិកឡៅកមញពាច្ាំនួន 34.53 ភាគរ្យសកមមកញនងវស័យកសិកមម 27.91 ភាគរ្យកងឧសនញ ាហកមម នងិ

37.56 ភាគរ្យឡៅកញនងវស

័យឡសវាកមម។

២.៤.២ បសងកើន្ការនសំ ច្ញ ន្ិងពទ្ងឹងពា*ិ ជជកមមអន្ររជាតិ

ាឡរ្ៀងរាល់ឆ្ន ាំ វស

័យឧសាហកមមបាននាាំឡច្ នូវនលិតនលាឡស្រច្ើនឡៅឡស្រៅស្របឡទស កញនងឡនាោះម្តន

ស្របឡទសច្ិនខដលាថ្ដគូសហការ្ែ៍ Бែិ ជាកមមយ៉ា ងជិតសិនតឡោយបានអនញញ្ញា តាិឲ្យកមញពានាាំឡច្ ទាំនិ មួយ

ច្ាំនួនឡៅច្ិនឡោយអស្រតាតថ្មែពនធសូនយភាគរ្យតាមរ្យៈ CCFTA ។ ឡយងតាមតួឡលែកញនងឆ្ន ២០២០ ខដលបាន

ពីស្រកសួងБែិ ជាកមម ការ្នាាំឡច្ សរ្ញបរ្បស់កមញពាឡៅស្របឡទសច្ិនបានឡកើនឡAើងាង ៨% ឡោយសឡស្រមច្បាន

១០៨៦ Бន់ោនដោែ រ្។

Cambodia: Export (%GDP) ឆ្ន 2009-2019

Year	Export (%GDP)	Export ($Billion)
2009	49.22	5,12
2010	54.08	6,08
2011	54.08	6,9
2012	57.89	8,1
2013	62.39	9,50
2014	62.60	10,46
2015	61.72	11,14
2016	61.28	12,27
2017	6.68	13,46
2018	61.60	15,14
2019	61.09	16,55

Source: World Bank

២.៤.៣ ជួយ្ទ្មួលដ្ល់ស្ដ្ឋកិច្ចជាតិ

វស័យឧសាហកមមបានរ្មច្ខែកដលាំ ់ការ្អភវឌ្ឍន៍ិ ការ្ស្រទស្រទង់ នងឡលើិ កកមសព ់កឡែាំ ើ នឡសដកច្ាចិឋ

តិ។ ាក់ខសាង ឡៅកញនងឆ្ន ២០២១ ម្តនឡរាងច្ស្រកងឡកនឡAើមី ើងច្នន១ួាំ ៦៣ ឡរាងច្ស្រកឡទៀត នងបឡងនកាកើិ រ្នាាំឡច្ ា

ឡស្រច្ើនឡៅឡស្រៅស្របឡទសខដលទាំងឡនោះសញទធខតាសមធិនលខដលទទល

បានពីវសយ

ឧសាសហកមម។ាពិឡសស

អាច្ជួយឲ្យឡសដឋកិច្ចាតិរ្ក ឡោក។

ច្ឡស្រមើននឹងម្តនលទធភាពអាច្ស្របកួតស្របខជងាមួយស្របឡទសមហាអាំណាច្ឡលើពិភព

២.៤.៤ កាត់បន្ាយភាពទ្កីទ្ក ន្ិងការសធវើច្ំណាកទ្្ុក

ភាពស្រកីស្រកាឧបសគគខដលនាាំឲ្យម្តនគម្តែ តរ្វាងអនកម្តន និងអនកស្រកឡៅកញនងស្របទសនិមួយៗ។ ាក់ខសាង

ស្របឡទសកមញពាម្តនវស័យឧសាហកមនាាំមែឡគខដលញ ឡសដកច្កមាពញចិឋ រ្កាបាននវកឡែាំូ ើ នាមធយមច្នួាំ ន ៧.៧%

កញនងមួយឆ្ន ាំ ឡហើយអស្រតាថ្នភាពស្រកីស្រកបានខស្របស្របួលគួរ្ឲ្យកត់សម្តគ ល់។ ឡបើគិតចាប់ពីឆ្ន ២

០០៩ ដល់២០២០ អ

ស្រតាថ្នភាពស្រកីស្រកបានធាែ ក់ច្ោះញ ច្ាំនួន ១.៦% កញនងមួយឆ្ន ឡាំ ោយារ្ម្តនការ្ឡកើនឡAើងថ្នស្របាក់ច្ាំែូ លពលកមម

ខដលឡដើរ្តួាកតាា ជាំរ្ញ មួយខននកធាំ ាពិឡសសបានកាត់បនថយនូវច្ាំនួនពលករ្ច្ណាកស្រសុកនងខដរ្។

GDP per capita growth of Cambodia (2010-2019)

Year	GDP per capita growth(%)	GDP per capital growth ($)
2010	4.3	785.5
2011	5.4	882.3
2012	5.6	950.9
2013	5.6	1,013.4
2014	5.4	1,093.5
2015	5.3	1,162.9
2016	3.3	1,269.6
2017	5.4	1,385.3
2018	5.9	1,512.1
2019	5.5	1,643.1

Source: World Bank

២.៤.៥ ទាក់ទាញវិន្ិសោគគិន្បរសទ្យ្

ឡបើឡយងតាម រ្ដឋមស្ត្នាី ស្រកសួងការ្ង្ហរ្ និងបែញា ោះបណាា លវា

ា ជីវៈបានបង្ហា ឲ្យឡ ើ ថ្ន បច្ញចបបននកមញពា

កញនងច្ាំឡណាមស្របឡទសាសម្តជិកអាា៊ា នទាំង១០ បានកាែ យាស្របឡទសខដលម្តនសកាា នញពលែពស់កញនងការ្ទក់

ទ វនិឡយគទនបរ្ឡទសញ ឡហយើ នងកាឹ ែ យាឡោលឡៅវនិឡយគរ្បស់ស្រកមហុ ញ៊ាននានា ាពឡសិ សច្និ ជបនញ៉ា នងិ

កូឡរ្។ កតាា ឡនោះគាឺ ទAាីករ្ែ៍ បង្ហា ឲ្យឡ ើ នវជឡនឿទកច្តពសាំីាិញាំូ ណាកអកវនន់

ិឡយគបរ្ឡទសឡៅឡលើឡោល

នឡយបាយដ៏ស្រតឹមស្រតូវរ្បស់រាជរ្ោឋ ភិបាលកមញពាខដលធានាបានូវបរ្យកាសវនិឡយគБែិ ជកា មម សិថរ្ភាព

នឡយបាយ និងកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចយ៉ា ងឆ្ប់រ្ហ័ស។ ែែៈឡពលឡនាោះ ការ្វនិឡយគផ្ទទ ល់ពឡស្រៅី ស្របឡទសកងវសនញ

យឧសាហកមមថ្នខននកកាត់ឡដរ្សឡមែៀកបាំБក់បានបឡងើកតការ្ង្ហរ្ដល់ស្របាពលរ្ដឋស្របម្តែ៣ខសន៥មឺញននាក់។

មិនខតប៉ាញឡណាា ោះ វន

ិឡយគិនបរ្ឡទសនាាំមកាមួយពួកោត់នូវបឡច្ចកវទ

ាថ្នការ្នលិត និងរ្ឡបៀបរ្ស់ឡៅឡសវា

ស្រគប់ស្រគង និងការ្អនញវតាធញរ្កិច្ចច្ស្រមុោះច្ាំខែកឯនលប៉ាោះБល់វជ

ាម្តនមកពីខាងឡស្រៅБក់ព័នធនឹងការ្វន

ិឡយគផ្ទទ ល

ពីឡស្រៅស្របឡទសទាំងអស់ឡនោះបាននាល់មកនូវនលស្របឡយជន៍ដល់ស្របឡទសកមញពា។

Foreign Direct Investment in Cambodia (2009-2019)

Year	FDI (%)	FDI ($Billion)
2009	8.93	0,93
2010	12.49	1,40
2011	11.99	1,54
2012	14.15	1,99
2013	13.58	2,07
2014	11.10	1,85
2015	10.10	1,82
2016	12.37	2,48
2017	12.57	2,79
2018	13.07	3,21
2019	13.52	3,66
2020	14.01	3,62
Total	144.88	27,36

Source: World Bank

ាសននិោឋ ន សកមមភាពឡសដឋកិច្ចកញនងវស័យឧសាហមបានឆ្ោះបញ្ញែញ ច ាំងពកឡែាំី ើ នឡសដកច្ចយិឋ ៉ា ងពតស្របាិ ក

ដ។ វស័យម្តនារ្ៈសាំខានស់ ស្រម្តបកឡែាំ់ ើ នយូរ្អខងងស្របកបឡោវ យនរ្នរ្ភាាិ ព នងកាិ រ្កាតបនយភាថ់ ពស្រកស្រក។ី

ឡៅកញនងស្របឡទសខដលបានសិកា ការ្រ្កច្ឡស្រមនថ្នវសើ

័យនលិតកមមបានបឡងកើតឱ្កាសការ្ង្ហរ្ឡៅខាងឡស្រៅវស

យកសិកមម និងដូច្ាការ្នលិតឡៅកញនងស្រសុក។

ជំពូកទ្យី៣.

ការវិភាគសលទ្យិន្នន្យ័

៣.១ ការកំ*ត់អសលរ ន្ិងគំរវ

ជំពូកទ្យី៣.

ការវិភាគសលើទ្យិន្នន្័យ

ិភាគ

ឡោលឡៅថ្នការ្ស្រាវស្រាវឡនោះ គឺឡដើមបឡី ធវើវភាគពឥទពលិធី ថ្នឧសាហកមម ឡៅឡលើកឡែាំ ើ នឡសដកច្ថ្នចិឋ

ស្របឡទសកមញពា។ ឡោយការ្វភា

គឡនោះគឺឡធ

រ្បញ្ូច លទិននន័យថ្នវស

័យឧសាហកមម និងកាំឡែើ ននលិតនលាតិ

ច្ូលឡៅ Excel ឡដើមបទទលួ នវតាូ រាង ANOVA នងឡធកាវើឹ រ្បកស្រាយលទធនលតាមតារាងឡនោះខដរ្។

ការ្ស្រាវស្រាវឡនោះម្តនអឡងរ្ពនយល់៤ ឡយងតាមសមីការ្វាស់កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច៖

GDP=C+I+G+NI

អឡងរ្ពនយល់ទាំង៤ម្តនConsumption, Government Expend, Investment, Net Income ាអ ឡងរ្ពនយល់ និង GDP Growth Rate ាអឡងរ្អាស្រស័យឡដើមបខី សវងយល់។ ប៉ាញខនាឡោយារ្ខតស្របធានបទបក

ស្រាយអាំពីវស័យឧសាហកមមនាាំខដលនាាំម្តនកឡែាំ ើ នឡៅកងនញ ឡសដកច្ចិឋ កមាពញ ដច្ឡនោះកងច្ឡណាាំនញូ មអឡងរ្ពនយល

ទាំង៤ ឡយើងសូមទ យកអឡងរ្មួយមកសិកា គឺ FDI ខដលាខននកមួយជាំនួសឡអាយ Investment។ FDI គឺា

ការ្វន

ិឡយគផ្ទទ ល់ពីបរ្ឡទសខដល ម្តនភាគឡស្រច្ើនាការ្វន

ិឡយគផ្ទទ ល់កញនងវស

័យឧសាហកមមឡៅកមញា

ក៏ម្តន

វនិឡយគឡៅកញនងស្រសុកខដរ្។

៣.២ ទ្យំនក់ទ្យងរវាងវិ្័យឧ្ាហកមម ន្ិង្លិត្លកនុងទ្្ុក្រប

នលិតនលាតសរ្ប

កាំឡែើ ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប ឡៅខតម្តនភាពរ្ងម្តឡាំ ៅកងស្របនញ ឡទសកមាពញ ខដលជរ្ញាំ ឡោយវស័យ

អច្លនស្រទពយ សាំែង់ វស

័យកាត់ឡដរ្ និងវស

័យឡទសច្រ្ែ៍ ។ ស្រកុមឡសដឋវទ

ូខដលម្តនមូលោឋ នឡៅច្ស្រកភព

អង់ឡគែសខដលលបខាងការ្វភាគ នងពាិ ករ្ែ៍ ឡសដកច្រ្បសចិឋ ់ស្របឡទសាង២០០ បានទទលួ ាគ ល់ស្របឡទសកមពញ

ាថ្នាស្របឡទសម្តនឡសដឋកិច្ចលូតោស់ឡលឿនបាំនញត និងបានពាករ្ែ៍ ថ្នកាំឡែើ ននលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញប

រ្បស់កមញពានឹងឡៅខតរ្ង

ម្តកញនងរ្យៈឡពលបនា៉ាញ ម នឆ្ន ខាងមែឡនោះញ ឡហ នង្ឹ នដល់កស្រមតលិ អឡលើកឡែាំ ើ ន៦%

កញនងមួយឆ្ន ។ ឡៅច្ងឆ្ញ ន ២

០១៦ កាំឡែើ ន GDP ឡៅកមញពាបាន្នដល់ ៦.៩% និងបានឡកើនឡAើងបនាិច្ ៧%

កញនងឆ្ន ២០១៧ រ្ហូតដល់ឆ្ន ២០១៨ កមាបាពញ នឡកនឡAើ ើងាលទធនលខដលទទលបាួ នកឡែាំ ើ នឡសដកច្លចិឋ

ស្របឡសើរ្ដល់ ៧.៥%។ អស្រតាកាំឡែើ នបច្ញចបបនន និងអនាគតថ្នកាំឡែើ ននលិតនលកញនងស្រសកុ សរ្ញបឡធវើឲ្យកមញពាា

ជឡស្រមើសដ៍សាំខាន់មួយសស្រម្តប់វន

ិឡយគិនបរ្ឡទសខដលកាំពញងខសវងរ្កកខនែងវន

ិឡយគខដលម្តនឡសដឋកិច្ចរ្ក

ច្ឡស្រមើនឆ្ប់រ្ហ័ស និងម្តនសញ្ញា តិច្តួច្ថ្នការ្ធាែ ក់ច្ញោះឡៅកញនងទសវតសរ្បនបនាទ ប់ (Bank, 2010-2019)។

វស័យឧសាហកមម

បនាទ ប ីដឡែាំ ើ រ្ការ្ឡសដកច្រ្ងចិឋ ម្តអស់រ្យៈឡពលពរ្ី ទសវតសរ្ ៍ ស្របឡទសកមាពញ បានផ្ទែ ស់បរ្ឡៅាាូ ស្រកមុ

ស្របឡទសម្តនច្ាំែូ លមធយមកស្រមិតទបឡៅឆ្ន ២០១៥ ឡហើយបានកែតទសិ់ាំ ឡៅថ្នការ្្នឡៅកាែ យាស្រកមុ

ស្របឡទសម្តនច្ាំែូ លមធយមកស្រមិតែពស់ឡៅឆ្ន ២

០៣០។ ការ្នាាំឡច្ រ្បស់កមញា

ស្រតូវបានស្រគបដែា ប់ឡោយសឡមែៀ

កបាំБក់ ខសបកឡជើង និងសម្តភ រ្ៈឡធវើដាំឡែើ រ្។ វស

័យឧសាហកមមខដលម្តនវសយ

កាត់ឡដរ្ាសសរ្សាមភមយថ្ន

ឡសដឋកិច្ចកមញពាឡោយបាននាាំឡច្ សឡមែៀកបាំБក់រ្ហូតដល់១១%ថ្ននលិតនលាតសរ្បកងឆ្នញញ ន ២០១៩ ខដល

ឡនោះបញ្ញា ក់ឲ្យឡ ើ ថ្នវសិ ័យកាតឡដរ្គាឺ់ ច្ខែកមយួាំ យ៉ា ងសាំខានឡៅ់ កងវសនញ យឧសាហកមខម ដលជរ្ញាំ ដល់ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចកមញពា។

តារាងខដលបង្ហា ពីទនា

ក់ទាំនងរ្វាងវស

យ័ ឧសាហកមម និងនលិតនលាតិសរ្ញប

ឆ្ន ាំ	នលិតនលាតសិ រ្បញ %	វសិ ័យឧសាហកមម %
2010	6	12.5
2011	7.1	12.0
2012	7.3	14.1
2013	7.4	13.6
2014	7.1	11.1
2015	7	10.1
2016	6.9	12.4
2017	7	12.6
2018	7.5	13.1
2019	7.1	13.5

ស្របភព ( data.worldbank.org ) , ( www.statista.com )

៣.៣ ការវិភាគទ្យិន្នន្័យ

Chart Title

2010

2011

2012

2013 2014

2015

2016

2017

2018

2019

%GDP

%Industry

តាមរ្យៈស្រកាហវទិនននយខាងឡលើឡយើងអាច្សឡងកតឡ ើ ថ្ន កងរ្យនញ ៈឡពលពរ្ទសី សវតសមនកាញ រ្រាតតាត

ថ្នជាំងឺកូវដ-១៩ ស្របឡទសកមាពញ បានឆ្ងកាែ តកា់ រ្ផ្ទែ ស់បរ្ដសខាាំ៏ាូ នមយួ់ ឡោយ្នដល់ឋានៈម្តនច្ែូ ល

មធយមកស្រមិតទបកញនងឆ្ន ាំ 2015 និងបង្ហា ពីកាីស្របាថ្នន ថ្នការ្សឡស្រមច្បាននូវឋានៈច្ាំែូ លមធយមកស្រមិតែពស់ឡៅឆ្ន 2030។ ជាំរ្ញ ឡោយការ្នាាំឡច្សឡមែៀកបាំБក់ និងឡទសច្រ្ែ៍ ឡសដឋកិច្ចរ្បស់កមញពាម្តននិរ្នារ្ភាព។ អស្រតា

កាំឡែើ នស្របចាាំឆ្ន ាមធយម 7.7 ភាគរ្យឡៅច្ឡនាែ ោះឆ្ន ាំ 1998 នងឆ្ិ ន ាំ 2019 ខដលឡធឱ្យវាវើ កាែ យាស្របឡទសមយួ ខដល

ម្តនឡសដឋកិច្ចរ្កច្ឡស្រមនឡលើ ឿនបនតឡៅញាំ ឡលើពភពឡោិ ក។

កញនងលកខែែឌ ឡនោះពួកឡយើងនឹងឡធើវការ្សិកាវភាគពទាំី នាក់ទាំនងរ្វាងនលិតនលកងស្រសនញ ុកសរ្បញ នងិ

ឧសាហកមមឡៅកញនងកAញងឡពល១០ឆ្ន ច្ញងឡស្រកាយ ឡស្រБោះខតមយួ ទសវតសច្ងឡស្រកាញ យឡនោះវស័យឧសាហកមម្តម ន

ការ្ឡកើនឡAើងាលាំោប់ខដលាឡហតញជស្រមុ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ច ម្តនភាពស្របឡសើរ្ាលាំោប ីមយឆ្ួ ន ឡាំ ៅមយឆ្ួ ន

ឡទោះបីាមិនម្តនសនញទោះខាែ ាំង ប៉ាញខនាឡៅខតសិថតឡៅកញនងលកខែែឌ លអស្របឡសើរ្ឡបើឡស្របៀបឡធៀបឡៅនឹងស្របឡទសកាំពញង

អភិវឌ្ឍន៏ ដថ្ទឡទៀតឡៅកញនងអាសញី។ ច្ាំឡБោះការ្វភាគទនាាំ កទនងរ្វាាំ់ ងនលិតនលកងស្រសនញ ុក នងវសិ ័យឧសាហកមម

ឡយើងរ្កឡោយការ្បញ្ូច លទិននន័យទាំងពីរ្ឡនោះ កញនងកមមវធីExcel ឡដមើ បរ្ី កតឡលួ ែយកមក ជនសួាំ កងសនញ មកាី រ្ខាង ឡស្រកាមឡនោះ៖

GDP%=𝛽0 + 𝛽1 (Industry%)

GDP= 5.95 + 0.086x(Industry) R2= 0.06, n = 10

ឡយងតាមសមីការ្វភា

គទនិ នន័យខាងឡលើ អាច្វភា

គឡ ើ ថ្នឡមគញែ 𝛽1=0.086 រ្បស់វស

័យឧសាហ

កមមម្តនសញ្ញា វជាម្តន ឡនាោះម្តននយ័ ថ្ន កាលណាវសយ

ឧសាហកមមម្តនកាំឡែើ ននាាំឲ្យម្តនកាំឡែើ នឡៅកញនង

ឡសដឋកិច្ចដូច្ោន ។ ាក់ខសាងឡៅច្ឡនាែ ោះឆ្ន ២

០១០-២០១៩ ទាំហាំឡសដឋកិច្ម្តនការ្ឡកនឡAើ ើងាលោាំ ប់

ឡោយារ្វស័យឧសាហកមមម្តនកឡែាំ ើ នាមធយមច្ាំនួន 12.5%។ ឡនោះបញ្ញា កឲ្់ យឡ ើ ថ្នឡោយារ្ភាពរ្ង

ម្តថ្ាំ នវស

័យឧសាហកមមឡទើបនាាំឡអាយស្របឡទសកមញពាម្តនកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចរ្ង

ម្តា

ប់រ្ហូតចាបតា

ាំងពីឆ្ន ាំ 2011

ាមួយនឹងនលិតនលកញនងស្រសុកសរ្ញបាមធយមស្របខហល 7 ភាគរ្យកញនងមួយឆ្ន ាំ ឡហើយកាំឡែើ នឡនោះបានបនារ្ហូត

ដលឆ្ន ាំ 2019។ ឡបើឡយងតាមកាំឡែើ នាមធយមរ្បស់GDP និងវស័យឧសាហកមមខដលម្តនការ្ឡកនឡAើ ើងយ៉ា ង

ឡនោះ ឡោយម្តនឡមគញែទាំនាក់ទាំនង R=0.25 រ្ត ឡៅឡលើកាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចយ៉ា ងពិតស្របាកដ។

ខតបង្ហា ឲ្យកាន់ខតច្ាស់ថ្ន វស

័យឧសសហកមម្ត

នឥទិធពល

ាលទធនលការ្ច្ូលរ្ម

ថ្នវស

័យឧសាហកមមឡៅកញនងកាំឡែើ នឡសដឋកច្ិ ចម្តនខត12.5% ឡៅឆ្ន 2010

ប៉ាញឡណាា ោះ ឡហើយកាំឡែើ នឡនោះឡៅខតបនា ាលាំោប់រ្ហូតដលឆ្ន ាំ 2019 ឡកើនដល់ 13.5% ឡោយកាំឡែើ ន

នលិតនលសរ្ញបកញនងស្រសុកឡកើនពី 6% រ្ហូតដល់ 7.1% ។ តួឡលែទាំងឡនោះគឺលខាែ ាំងណាស់ឡបឡស្របៀបឡធៀបឡៅើ នងឹ

ស្របឡទសដថ្ទឡទៀតឡៅកញនងអាសញី។ កាំឡែើ នឡសដឋកិច្ចឡនោះស្រតូវបានរ្ពឹងថ្ននងម្តឹ នននាិ ន ការ្ឡកនឡAើ ើងាមយួ នងឹ

កាំឡែើ ន 7.0% ខដលស្រតូវបានពាករ្ែ៍ សស្រម្តប់ឆ្ន ាំ 2019 និង 6.8% សស្រម្តប់ឆ្ន ាំ 2020 ឡនោះឡបើឡយងតាម ធនាោរ្អភិវឌ្ឍន៍អាសីញ (ទាំងឡនោះស្រតូវបានឡធវើឡAើងមញនឡពលនលប៉ាោះБល់ថ្ន COVID-19 ឡៅឡដើមឆ្ន ាំ 2020)។

ស្ច្ក្ន្ដាឋ ន្

ន្ិងការ្រលអន្ុសា្ន្

១.ស្ច្ក្

ន្ដាឋ ន្

ស្ច្ក្

ន្ដាឋ ន្ ន្ិង្រល់អន្ុសា្ន្៏

ឡយងតាមការ្បកស្រាយខាងឡលើមក ឡយើងអាច្សននិោឋ នបានថ្នាថ នភាពឡសដឋកិច្ចឡៅស្របឡទសកមញពា

ម្តនភាពលអស្របឡសើរ្ ឡោយម្តនការ្អនញវតាឡោលនឡយបាយម្ត៉ា ស្រកូឡសដឋកិច្ចដ៏ទូលាំទូោយ និងកមមវធីកខែទស្រមង់ាំ

រ្ច្នាសមព័នធ។ ឡដើមបជាំរ្ញ ការ្អភវឌ្ឍនឧស៍ិ ាហកមម រ្ោឋ ភបាិ លបាននលកាា រ្ឡលើកទកច្ឹ ាដស៏ បបរ្សញ ឡដមបទើ ក់

ទ ការ្វនិឡយគផ្ទទ ល់ពបរ្ឡទសី (FDI)។ ការ្ឡលើកខលងពនស្រតវបាូធ ននលា ់ជនឡលើូ ទនិាំ កស្រមតមធយមនាិ ាំច្លូ នងិ

ឡលើការ្នាាំឡច្ ទាំនិ សឡស្រមច្។ ស្របឡទសកមញពាបានកាែ យាសម្តជិកថ្នតាំបន់Бែិ ជាកមមឡសរ្អាា៊ា ន

(សម្តគមស្របាាតអាសីញអាឡគយ៍) កងនញ ឆ្ន ាំ 1999 ឡហើយទបនតអងកាគញាំី រ្Бែិ ជកមពភពឡោកិមា (WTO) កងឆ្នញ ន

2003 ។ លាំហូរ្ច្ូលថ្ន FDI បានឡកើនឡAើងពីស្រតឹមខត 124 ោនដញោែ រ្កញនងឆ្ន ាំ 1993 ដល់ 520 ោនដញោែ រ្កញនង ឆ្ន ាំ 2009 និងដល់ាង 1,500 ោនដញោែ រ្កញនងឆ្ន ាំ 2012 ។

សកមមភាពរ្បស់រ្ដឋាឡស្រច្ើនស្រតូវបានបញ្ច ប់ ឡហើយម្តនខតសហស្រោសខដលម្តនលទភាពឡសដកច្ចិឋ

ប៉ាញឡណាា ោះខដលស្រតូវបានអនញញ្ញា តឱ្យបនា។ សហស្រោសាធារ្ែៈស្របកួតស្របខជងាមួយវស័យឯកជនកងវសនញ យ

ភាគឡស្រច្ើន ឡហើយាទូឡៅម្តនខតការ្រ្ស់រានម្តនជីវតឡោយារ្ឧបសគភមាស្ត្សិូគ ាឡលើការ្ស្របកតស្របខជង។ួ ឡយង

តាមជាំឡរ្ឿនឡសដឋកិច្ចខដលឡធវើឡAើងឡោយវទាាថ នាតសិិ ថតិ កងឆ្នញ ន ាំ 2011 ស្រគោះាឹ ថ នឯកជនម្តនច្ននួាំ 96 ភាគ

រ្យថ្នច្ាំនួនអងគការ្សរ្ញប ែែៈខដលស្រគឹោះាថ នស្រគប់ស្រគងរ្បស់រ្ដឋម្តនតិច្ាង 3 ភាគរ្យ។ កញនងរ្យៈឡពលពីរ្ទសស

វតសច្ញងឡស្រកាយឡនោះ ឡសដឋកិច្ចកមញពាបានរ្ក រ្យកញនងកាំAញងឆ្ន ាំ ២០០៤-២០០៨ ។

ច្ឡស្រមើនកញនងអស្រតាាមធយម ៧,៧ ភាគរ្យកញនងមួយឆ្ន )

និង ១០,៣ ភាគ

ឡបើឡយងតាមធនាោរ្ពិភពឡោក “ឡសដឋកិច្ចរ្បស់ស្របឡទសកមញពាបានរ្កាបាននូវអស្រតាកាំឡែើ នា

មធយម 7% ច្ឡនាែ ោះឆ្ន ាំ 1998 ដលឆ្ន ាំ 2019ខដលឡធវើឱ្យវាកាែ យាស្របឡទសមួយខដលម្តនឡសដឋកិច្ចរ្កច្ឡស្រមនឡលើ ឿន

បាំនញតឡៅឡលើពិភពឡោក” ខដលម្តនសសរ្សាមភទាំងបួនខដលោាំស្រទឡសដឋកិច្ចកមញពា ឬឧសាហកមមសាំខាន់គឺការ្ នាាំឡច្សឡមែៀកបាំБក់ និងខសបកឡជើង ឡទសច្រ្ែ៍ កសិកមម និងសាំែង់ ខដលាទូឡៅទទួលបានកាំឡែើ ន

វជាម្តន និងជួយឡសដឋកិច្ចាតិ ឡោយកាត់បនថយភាពស្រកីស្រកឡស្រБោះម្តនទីនារ្ការ្ង្ហរ្ឡស្រច្ើន ឡោយារ្ខតម្តនវន

ឡយគិនបរ្ឡទសាឡស្រច្ើនឡធវើការ្វនិឡយគឡៅកមាពញ នងឡលើិ កសួទយជរ្ភាី ពស្របាជនកានខតស្របឡសើ់ រ្ ឡោយច្ាំែូ ល

រ្បស់ស្របាជនម្តនការ្ឡកើនឡAើង បូករ្មទាំងការ្បឡងនកាើក រ្នលិតនលកងស្រសនញ ុកនាាំឡអាយការ្ នាាំឡច្នូវ

នលិតនលក៏បានឡស្រច្ើន ខដលជួយឡសដឋកិច្ចយ៉ា ងខាែ ាំង។ លទធនលដ៏រ្ងម្តឡាំ នោះ ភាគឡស្រច្ើនស្រតវបាូ នជរ្ញាំ ឡោយ

ការ្ពស្រងីកាបនាបនាទ ប់ថ្នឧសាហកមសាំខានៗ់ រ្បស់ស្រពោះរាាណាច្ស្រកកមាពញ ។

២. ្រល់អន្ុសា្ន្៏

ាការ្ពិតណាស់កាំឡែើ នថ្នវស

័យឧសាហកមម បាននាល់ារ្ៈស្របឡយជន៏ាឡស្រច្ើនឡៅឡអាយស្របាជន

និងឡសដឋកិច្ចាតិកមញពាទាំងមល។ ាមយួ នងនលឹ ស្របឡយជនថ្នវស៏ ័យឧសាហកមឡនោះម វស

័យឡនោះក៏ឡៅខតជួប

បញ្ញា ន ភាពរាងសទោះាឡស្រច្នឡទៀតើ ខដលវាឡធើវអាកស់ កមភាម ពថ្នការ្អភវឌ្ឍនវស៏ិ

័យឡនោះ បញ្ញា ឡនោះឡហើយខដលរាជ

រ្ោឋ ភ

លគួរ្ខតច្ិតាទញកោក់ និងពស្រងឹងវធា

នការ្ឡដើមបរ្ី កដាំឡណាោះស្រាយថ្នបញ្ញា ឡនោះ ឡអាយភាពធូរ្ស្របឡសើរ្ឡដើមប

ឡអាយឡសដឋកិច្ចកាន់ខតឆ្បម្ត បរ្ឡទសាឡដើម។

នកាំឡែើ ននិងម្តនការ្អភិវឌ្ឍន៏កាន់ខតខាែ ាំងសស្រម្តបកា

រ្វាយលញកច្ល

ទីនារ្

ដូច្ខដលអនកទាំងអស់ោន ដឹងឡហយ

ថ្ន វស

័យឧសាហកមឡម ៅកមញពាគឺម្តនវស

័យសាំខាន់ៗាឡស្រច្ើនា

ពិឡសសវស័យសាំខានទ

ាំង៤សញទធខតជួបនឹងឧបសគគស្របឈមដូច្ោន ។ ាអនញាន៏ ែញ្ាំយល់ឡ ើ ថ្ន កាំខែទស្រមង់

សាំខាន់ៗគឺចាបា

ច្់សស្រម្តប់ស្របឡទសកមញា ឡដមបរ្ើ ី កានរ្ិ នរ្ភាា ពកឡែាំ ើ នខដលោាំស្រទអកស្រកស្រកីន ជរ្ញាំ ការ្ស្របកួត

ស្របខជង ការ្ស្រគប់ស្រគងស្រទពយសមបតាិធនធានធមមាតិស្របកបឡោយនិរ្នារ្ភាព និងឡលើកកមពស់លទធភាពទទួលបាន

និងគញែភាពថ្នឡសវាាធារ្ែៈ។ កមញពាឡៅខតម្តនគម្តែ តខននកឡហោឋ រ្ច្នាសមព័នធធៃន់ធៃរ្ ឡហើយនឹងទទួលបាន

អតថស្របឡយជន៍ពីការ្តភាា ប់ និងការ្វនិឡយគកាន់ខតឡស្រច្ើនឡលើឡហោឋ រ្ច្នាសមព័នជនបទធ នងិ ទស្រកង។ុី ការ្ឡធពពធិិើវ

កមមឡសដឋកិច្ចបខនថមឡទៀតនឹងតស្រមូវឱ្យម្តនការ្ជាំរ្ញ ភាពាសហស្រគិន ពស្រងីកការ្ឡស្របើស្របាស់បឡច្ចកវទា នងកាិ រ្ក

ាងជាំនា ងីមៗ ឡដើមបឡី ោោះស្រាយតស្រមូវការ្ទីនារ្ការ្ង្ហរ្ខដលកាំពញងរ្កច្ឡស្រមន។ើ ាថ ប័នាធារ្ែៈខដលម្តន

ទាំនួលែញសស្រតូវ និងទទួលែញសស្រតូវក៏នឹងម្តនការ្រ្ោះិ គន់នងខដរ្។គញែភាពថ្នធនធានមនញសសនឹងម្តនារ្ៈសាំខាន់

បាំនញត ឡដើមបសឡស្រមច្បាននវឡោូ លឡៅស្របកបឡោយមហិច្តាឆិ រ្បស់ស្របឡទសកមាពញ កងកានញ រ្្នឡៅដល់ឋានៈម្តន

ស្របាក់ច្ែូ លមធយមឡៅឆ្ន ាំ 2030។

ឯកសារសោង

Ackermann, N. (2012, 2 15). study.com. Retrieved from economic growth impact theory: https://study.com/learn/lesson/economic-growth-impact-theory.html

Ashworth, D. (2015, 7 31). Yahoo! Finance. Retrieved from Yahoo!Finance website: https://finance.yahoo.com/news/economic-growth-why-important- 162936556.html?guccounter=1

Bank, T. W. (2010-2019). Retrieved from The World Bank: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?end=2020&locations=kh-er

Galor, O. (2005). From Stagnation to Growth Unified Growth Theory. Amsterdam: Handbook of Economic Growth.

Gandhi, Y. (2022, 2 6). analystic steps. Retrieved from analysticsteps.com: https://www.analyticssteps.com/blogs/what-economic-growth-and-how-measure-it

Onyimadu, C. O. (2015, May 20). Researchgate. Retrieved from Researchgate Web Site: https://www.researchgate.net/publication/314456361_An_Overview_of_Endogenous_Grow th_Models_Theory_and_Critique

Phanet, H. (2022, 4 26). The Phnom Penh Post. Retrieved from Cambodia’s FDI surges 11.2% to $41B in 2021: https://www.phnompenhpost.com/business/cambodias-fdi-surges-112-41b- 2021#:~:text=Broken%20down%20by%20sector%2C%20finance,with%20%245.3%20billion% 20going%20into

realestate. (2019). ការផលិតសម្លៀកបំពាក់. Retrieved from realestate: https://www.realestate.com.kh/km/investment-guide/core-industries/

realestate. (2019). ការសាងសង់. Retrieved from realestate.com.kh:

https://www.realestate.com.kh/km/investment-guide/core-industries/

realestate. (2019). មេសចរណ.

Retrieved from realestate.com.kh:

https://www.realestate.com.kh/km/investment-guide/core-industries/

Stanbic. (2022, June). Main Sectors of Industry. Retrieved from Stanbic: https://www.tradeclub.stanbicbank.com/portal/en/market-potential/indonesia/economical- context?clear_s=y

Stanbic. (2022, June). Main Sectors of Industry. Retrieved from Stanbic: https://www.tradeclub.stanbicbank.com/portal/en/market-potential/thailand/economical- context?clear_s=y

Team, C. (2021, May 6). CFI. Retrieved from CFI Web site: https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/economics/theories-of-growth/

Unwin, A. a. (1986). An International to Development Economics. London: Economic Development and Planing.

Yong, L. (2021, 5 21). Industrial Analystic Platform. Retrieved from Industrial Analystic Platform website: https://iap.unido.org/articles/why-industrial-development-matters-now-more-ever

ច័ន្ទតារា, វ. (2021). មាន្កតាា ជំរុញពីមរកាយអ្វីខ្លះ ម្វើឲ្យមសដ្ឋកិចចសិងហបុរីមាន្កំមណន្លអកនុងរតីមាសេី១មន្ះ? Retrieved from មខ្្ បូណូ ្ីស: https://cambonomist.com/news/behind-singapore-gdp-growth-in-q1-2021-/

ជួន្ណារ ុន្, ប. ហ. (២០១៥). មសដ្ឋកិចចនន្របមេសក្ពុជា. ភ្នំមពញ. ជួន្ណារ ុន្, ប. ហ. (២០១៥). មសដ្ឋកិចចនន្របមេសក្ពុជា. ភ្នំមពញ.

ណារ ុន្, ប. ហ. (២០១៧). មោលន្មោបាយេំនាក់េំន្ងមសដ្ឋកិចចមរៅរបមេសនន្របមេសក្ពុជានាស្័យេំមន្ើប. ភ្នំមពញ: សុីបា៉ា .

រាជរដ្ឋឋ ភ្ិបាលក្ពុជា. (២០១៥). មោលន្មោបាយអ្ភ្ិវឌ្ឍន្៍វស រាជរដ្ឋឋ ភ្ិបាលក្ពុជា. (២០១៥). មោលន្មោបាយអ្ភ្ិវឌ្ឍន្៍វសិ រាជរដ្ឋឋ ភ្ិបាលក្ពុជា. (២០១៥). មោលន្មោបាយអ្ភ្ិវឌ្ឍន្៍វសិ រាជរដ្ឋឋ ភ្ិបាលក្ពុជា. (២០១៥). មោលន្មោបាយអ្ភ្ិវឌ្ឍន្៍វសិ

័យឧសាហក្មក្ពុជាឆ្ន ំ២០១៥-២០២៥. ភ្នំមពញ.

វិេា, ល. (២០១៨, កកកដ្ឋ ២៦). Retrieved from ខ្ខ្មរប៉ាុសាិ៍: https://khmerpostasia.com/archives/15053

ឧប្មព័ន្ធ

ឆ្ន ាំ	%GDP	%Industry
2010	6	12.5
2011	7.1	12
2012	7.3	14.1
2013	7.4	13.6
2014	7.1	11.1
2015	7	10.1
2016	6.9	12.4
2017	7	12.6
2018	7.5	13.1
2019	7.1	13.5

SUMMARY OUTPUT

Regression Statistics

Multiple R	0.254944384
R Square	0.064996639
Adjusted R	-
Square	0.051878781
Standard Error	0.422040449

Observations 10

ANOVA
	df	SS	MS	F	Significance F
Regression	1	0.099054878	0.099054878	0.556118978	0.477165465
Residual	8	1.424945122	0.17811814
Total	9	1.524

	Coefficients	Standard Error	t Stat	P-value	Lower 95%	Upper 95%	Lower 95.0%	Upper 95.0%
Intercept	5.953871951	1.462557337	4.070863959	0.003579135	2.581208684	9.326535219	2.581208684	9.326535219
X Variable 1	0.086890244	0.116516427	0.745733852	0.477165465	- 0.181797119	0.355577606	-0.18179712	0.355577606

Document Metadata

Université Royal de droit et des Sciences Economiques

Document Metadata