Werknemer over zijn pensioen:

                Pensioen               

Werknemer over zijn pensioen:

Mag ik ook even wat zeggen!?

Het Nederlandse pensioenstelsel kraakt. Er is sprake van een transitieproces naar een nieuw stelsel. Oude normen en waarheden kunnen we vergeten. We zijn op weg naar een meer geïndividualiseerd stelsel op basis van nieuwe uitgangspunten.

Door Xxx Xxxxxxxxx en Xxxxx xxx xxx Xxxx

t Nee, je moet als orndernemingsraad niet afwachten welke voorstellen de werkgever doet, word pro-actief!

t Een DC-regeling (premieovereenkomst) is niet per definitie slechter dan een DB-re- geling (uitkeringsovereenkomst). Onder de huidige omstandigheden al helemaal niet. Integendeel!

M

aatschappelijke ontwikkelingen waren aanleiding om pensioenre- gelingen aan te passen: van zorg

naar beloning; gelijke behandeling mannen en vrouwen; meer individuele keuzemoge- lijkheden.

De extreem lage rente en de gevolgen van langer leven en de vergrijzing maakten de financiering van eindloon- en (geïndexeer- de) middelloonregelingen vrijwel onmoge- lijk; althans werkgevers waren niet meer be- reid de veel hogere premies te betalen. Zij werden geholpen door de overheid, die het premieniveau – dat fiscaal aftrekbaar is – naar beneden heeft bijgesteld.

In een relatief korte tijd hebben we een situ- atie bereikt waarin AOW en het aanvullende pensioen later ingaan (nu 67) en de bijdrage van de werkgever aan de pensioenregeling is gemaximeerd of uitgangspunt is geworden. Dat heeft tot gevolg dat de pensioenuit- komst voor de werknemer uitermate onze- ker is geworden. Dat vereist een actievere rol van zowel de werknemer zelf als van de or.

De formele situatie

Pensioen moet ingevolge de Pensioenwet (PW) worden ondergebracht bij een be- drijfstakpensioenfonds (BPF), een onderne- mingspensioenfonds (OPF) of bij een verze- keraar. Inmiddels zijn deze mogelijkheden verruimd met de premiepensioeninstelling (PPI) en het Algemeen pensioenfonds (APF). De PPI en het APF kunnen de regelingen van meerdere bedrijven uitvoeren. Dat was ook het doel.

Bij een bedrijfstak speelt de or geen rol. Zo- wel bij het cao-overleg als bij het BPF zelf zitten de vakorganisaties aan tafel. Overi- gens staan (ook) binnen bedrijfstakken zo- wel de verplichtstelling als de doorsneepre-

mie als de (intergenerationele) solidariteit ter discussie.

Bedrijven, die niet onder een verplichtge- stelde bedrijfstak-cao vallen, sluiten voor de uitvoering van hun pensioenregeling een uitvoeringsovereenkomst met de gekozen uitvoerder. Tegenwoordig is dat een uitke- ringsovereenkomst of een premieovereen- komst. Onder een uitkeringsovereenkomst wordt pensioen opgebouwd (DB = defined benefit). Onder een premieovereenkomst wordt kapitaal opgebouwd (DC = defined contribution), waarvoor op een later tijdstip (meestal de pensioendatum) een pensioen wordt gekocht.

Erfenis

Vrijwel elk nieuw bedrijf of een bedrijf dat met een pensioenregeling begint, sluit te- genwoordig een premieovereenkomst. Ook veel bedrijven, die een traditionele uitke- ringsregeling (DB) hadden, schakelen over naar een premieregeling (DC). Daarbij komt natuurlijk ook de vraag op: wat doen we met de erfenis van het reeds opgebouwde pensioenvermogen. Inmiddels hebben we namelijk in Nederland met elkaar zo’n €

1.400 miljard aan pensioenvermogen ge- spaard. En dat zijn grotendeels gegaran- deerde pensioenen. Er is een belangrijke taak weggelegd voor de or om deze oude rechten te beschermen en het eventuele winstpotentieel ten goede te laten komen aan de deelnemers.

Een mooie uitdaging voor de or

Waar alles anders wordt, verandert natuur- lijk ook de rol van de or ten opzichte van het pensioendossier. Pensioen is niet moei- lijk (het is moeilijk gemaakt), maar een goe- de overeenkomst afspreken is echt een uit- daging. Oude uitgangspunten en dogma’s zijn niet meer van toepassing.

In formele zin is de rol van de or door de nieuwe wetgeving al uitgebreid. De or moet betrokken worden in vrijwel alle gevallen, waarin sprake is van een aanpassing van de pensioenovereenkomst (de regeling) en/of de uitvoeringsovereenkomst. Maar er is meer.

t Niet het pensioen, maar de premie daar- voor is de arbeidsvoorwaarde geworden. Ga bij aanvang dus niet onderhandelen over het pensioen, maar over de premie-in- spanning door de werkgever.

t Vervolgens moet die premie worden ver- taald in een pensioenregeling. Daarbij moet de ondernemingsraad nadrukkelijk rekening houden met de individuele be- langen van de achterban.

t Wel of geen verplichte werknemersbijdra- ge aan de collectieve regeling? Of mag de individuele werknemer beslissen of hij/zij daar een pensioenbestemming aan geeft of niet?

t En dan de uitvoering. Die wordt nog steeds geregeld in een uitvoeringsovereen- komst tussen de werkgever en de uitvoer- der. Is dat wel terecht, de premie is toch eigendom van de werknemer? Kan het ook anders? Ja! En die mogelijkheden worden zeker uitgebreid in de komende jaren.

t De ondernemingsraad moet een actieve rol spelen bij de totstandkoming van de over- eenkomst tussen werkgever en uitvoerder. Maar ook daarna, door de resultaten con- tinu te monitoren.

t Verlies de opgebouwde pensioenen respec- tievelijk het opgebouwde pensioenvermo- gen (de erfenis!) niet uit het oog. Er zijn altijd veel kapers op de kust als ergens een (enorme) pot met geld staat.

Hoe pak je het aan?

Kennis opbouwen

Zorg voor basiskennis bij de gehele or. Als je

18 OR informatie 11 | november 2016 @informatief xxx.xxxxxxxxxxxx.xx

een achterstand hebt in kennis en ervaring, moet je goed opletten. Veel van die (basis) kennis is inmiddels achterhaald. Kijk welke veranderingen op dit moment relevant zijn. Elk or-lid moet in ieder geval de eigen rege- ling begrijpen, zijn eigen Uniform Pensi- oenoverzicht (UPO) kunnen lezen en daar- uit de juiste conclusies kunnen trekken.

Or-visie op arbeidsvoorwaarden

Veel or’s hebben weinig ervaring met het onderhandelen over arbeidsvoorwaarden en pensioen is na het salaris wel de belangrijk- ste arbeidsvoorwaarde. Wat is een goed ar- beidsvoorwaardenpakket en wat is een goe- de pensioenregeling anno 2016? Grote kans dat daar in de or heel verschillend over wordt gedacht. Dit kan gepaard gaan met sterke emoties.

Dit stelt hoge eisen aan je interne overleg- vaardigheid. Belangrijk is om de vooronder- stellingen die ten grondslag liggen aan de verschillende opvattingen te verhelderen, aan de hedendaagse realiteit te toetsen en vanuit die verschillende opvattingen te ko- men tot een aantal gemeenschappelijke uit- gangspunten. Voer dit gesprek in de or voordat je aan de slag gaat met het pensi- oendossier. Je staat sterker in gesprekken met de werkgever en met je achterban als je eerst je eigen ideeën hebt gevormd en deze goed kunt onderbouwen.

Onderhandel over het pensioenbudget

Begin met het zoeken naar gezamenlijke

uitgangspunten met de werkgever. Daarmee creëer je een goede basis voor win-winoplos- singen. Maak onderscheid tussen het pensi- oenbudget en de invulling van de regeling. Na een afspraak over het premiebudget (ar- beidsvoorwaarde) zijn tegengestelde belan- gen van werkgever en werknemers minder groot en wordt het overleg om te komen tot een pensioen- en uitvoeringsovereenkomst simpeler.

Proces

Organiseer en geef regie aan het besluitvor- mingstraject. Een succesvolle onderhande- ling begint doorgaans met het uitstippelen van de route. Kom allereerst met je bestuur- der een helder stappenplan en tijdspad overeen. Hierbij moet er aandacht zijn voor: t het verkrijgen van en kunnen beschikken

over de noodzakelijke informatie;

t voldoende tijd voor beeldvorming en oor- deelsvorming over de voorstellen;

t deskundigheidsbevordering van en facili- teiten voor de or;

t onafhankelijke toetsing van de voorstel- len;

t consultatie van de achterban. Maak voor het geheel een draaiboek.

Pensioencommissie

Neem het initiatief voor de vorming van een tijdelijke of permanente pensioencommis- sie (PC). Dat kan ook een PC zijn, waarin de werkgever en/of (een) externe deskundige(n) vertegenwoordigd is/zijn. Vraag de PC een

visie voor de toekomstige pensioenregeling en uitvoering op te stellen, op basis van de inbreng vanuit de or. Voor or-leden binnen de PC is het vergaren van meer specifieke pensioenkennis gewenst.

Betrekken van de achterban

Dat is een behoorlijke uitdaging. De or ver- tegenwoordigt de medewerkers in het over- leg met de bestuurder. Wat vinden die me- dewerkers belangrijk? Hoe reëel zijn hun wensen? Maak tegelijkertijd duidelijk dat de tijden zijn veranderd en welke keuzes er echt te maken zijn.

Verwerf draagvlak door te informeren en te consulteren; ga voor transparantie en zorg- vuldigheid. Communiceer intensief en zorg- vuldig met je achterban: goed informeren over wat er precies aan de hand is, waar je op uit bent, wat je speelruimte is, hoe je het aanpakt.

Ten slotte

De or kan eraan bijdragen dat de werkne- mer zich ervan bewust wordt dat hij uitein- delijk zelf eindverantwoordelijk is voor zijn pensioen en dat pensioen steeds meer een individuele invulling krijgt. Met de or zal de werknemer dan ook roepen: Mag ik ook even wat zeggen!?

Xxx Xxxxxxxxx is trainer/adviseur bij Odyssee. Xxxxx xxx xxx Xxxx werkt bij Stattler & Waldorff, pensioenwijsheid

xxx.xxxxxxxxxxxx.xx @informatief OR informatie 11 | november 2016 19