เครื่องมือที่ใช้ในการดําเนินงาน. ในกระบวนการจัดกิจกรรมกลุ่มย่อยแต่ละกลุ่ม ครู กศน.อําเภอภูซางได้ใช้เครื่องมือต่าง ๆในการดึง ข้อมูลจากชุมชนได้แก่ คิดเห็นกันอย่างมากมายในการทําโอ่งชีวิต จะแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ รายรับ และจ่าย เพื่อจะระดมว่ากลุ่มสะใภ้ ลาวมีรายรับ-รายจ่ายอะไรบ้างที่เข้ามาในและนอกภาคการเกษตร ในตอนแรกจะใช้วิธีการระดมความคิดก่อน เมื่อเสร็จแล้วตอนท้ายจึงจะให้ลงคะแนนว่าภาพรวมของกลุ่มสะใภ้ลาวมีรายได้-รายจ่ายมากที่สุดส่วนไหน จากนั้นก็ลําดับความสัมพันธ์มากน้อยและช่วยกันวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างรายรับ-รายจ่าย ซึ่งจะทําให้ เกิดการคิดเรื่องการบริหารจัดการรายรับ-รายจ่ายในครัวเรือนและชุมชนว่าจะพัฒนาอย่างไร ส่วนใหญ่ข้อมูล มักจะออกมาที่เรื่องของการลดการใช้สารเคมีในการทําการเกษตร หรือบางทีก็เป็นเรื่องค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับการ เล่นหวย ค่าเหล้า-บุหรี่ ซึ่งข้อมูลที่ได้มักจะสอดคล้องกับการทําบัญชีครัวเรือนหลังจากนั้นมีการออกมานําเสนอ ข้อมูลรายรับ-รายจ่ายให้กับสตรีชาวลาวคนอื่นๆได้เห็น และช่วยกันเพิ่มเติมข้อมูลในส่วนที่ขาดหายไป อะไรบ้างทําให้ชุมชนเกิดการแลกเปลี่ยนและมีการแสดงความคิดเห็นที่เป็นเหตุเป็นผล ขั้นตอนการทําปฏิทิน ฤดูกาล โดยคณะครูมีการประชุมถึงขั้นตอนการนําปฏิทินฤดูกาลลงไปใช้กับชุมชนให้เข้าใจอย่างละเอียด จัด เวทีให้กลุ่มสตรีชาวลาวมีการแลกเปลี่ยนและร่วมแสดงความคิดเห็น เช่นให้ชุมชนล้อมรอบ ครูอยู่ตรงกลางทุก คนสามารถมองเห็นปฏิทินได้ ครูคอยตั้งคําถามกระตุ้นให้สอดคล้องกับบริบทพื้นที่ และรอให้กลุ่มสตรีชาวลาว แสดงความคิดเห็นและสรุปในแต่ละประเด็นหลังจากนั้นมีการออกมานําเสนอให้กับสตรีชาวลาวคนอื่นๆได้เห็น ว่าข้อมูลในแต่ละช่วงเวลาว่ามีกิจกรรมอะไรบ้าง มีการแสดงความคิดเห็นและเพิ่มเติมข้อมูลในส่วนที่ขาด หายไป เพื่อแสดงที่ตั้งและลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ทําให้ทราบ เส้นทาง ทิศที่ตั้ง ของพื้นที่หรือสถานที่นั้นๆ เช่น แหล่งน้ํา ภูเขา ทะเล ทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่นแหล่งที่ตั้งวัด ร้านค้า สถานที่สําคัญ ต่างๆ ซึ่งผู้ศึกษาอาจไม่จําเป็นต้องไปเดินสํารวจด้วยตนเอง โดยอาศัยกลุ่มสตรีชาวลาวเป็นคนสํารวจและแสดง ความคิดเห็นแล้ววาดออกมาเป็นแผนที่ แผนที่เดินดิน เป็นแผนที่ที่เกิดจากการสํารวจลักษณะทางกายภาพและสิ่งแวดล้อมของกลุ่มสตรีชาว ลาว ที่เรียกว่าแผนที่เดินดินนั้น เพราะการการหาข้อมูลต้องกระทําโดยการลงไปเดินดู ไปสัมผัส ไปเห็น รูปลักษณะบ้านแต่ละหลังทุกหลังทั้งชุมชน ด้วยสายตาของตนเองเท่านั้น ซึ่งต่างจากแผนที่นั่งโต๊ะที่มักคัดลอก หรือหยิบยืมมาจากที่มีอยู่แล้ว การทําแผนที่เดินดินมีความสําคัญมาก และเป็นสิ่งแรกที่ต้องทําเสมอ เพราะ เป็นวิธีที่จะทําให้เราเห็นภาพรวมของชุมชน ได้ดีที่สุด เร็วที่สุด และได้ข้อมูลมากที่สุดในระยะเวลาที่สั้นที่สุด รู้จักชุมชนอย่างทั่วถึง ทําให้การศึกษาชุมชนมีความละเอียด และครอบคลุมพื้นที่มากขึ้น ไม่จํากัดอยู่แต่ในส่วน พื้นที่ที่ครูเคยชิน หรือเข้าถึงได้ง่าย สิ่งที่เน้นมากก็คือ เราต้องเข้...
