QHWPHOL÷L
Ticaret %RUVDODUÕ ile Ürün øKWLVDV %RUVDODUÕQGD Alivre ve Vadeli $OÕP 6DWÕP
<|QHWPHOL÷L
8.1.2005 7$5ø+ –25694 SAYILI 5(60ø GAZETE
%ø5ø1&ø BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve 7DQÕPODU
Amaç
Madde 1 — Bu <|QHWPHOL÷LQ DPDFÕ ticaret ERUVDODUÕ ile ürün ihtisas ERUVDODUÕQGD LúOHP görecek alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP LúOHPOHULQLQ usul ve HVDVODUÕQÕ düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, borsalarda \DSÕODFDN alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODUÕQ úHNOL DOÕP VDWÕP yapan gerçek ve tüzel NLúLOHULQ faaliyet ve denetim HVDVODUÕ ile yükümlülükleri, LúOHPOHULQ tescil, takip ve kontrolü, verilen hizmetlere NDUúÕOÕN DOÕQDFDN ücretler ile teminatlara LOLúNLQ usul ve HVDVODUÕ LKWLODIODUÕQ halli ve ROXúDQ
]DUDUODUÕQ tazmini, ERUVDQÕQ yetki ve VRUXPOXOXNODUÕQÕ NDSVDPDNWDGÕU
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 18/5/2004 tarihli ve 5174 VD\ÕOÕ Türkiye Odalar ve Borsalar %LUOL÷L ile Odalar ve Borsalar Kanununun 46 QFÕ maddesinin üçüncü IÕNUDVÕ 48 inci maddesinin ikinci IÕNUDVÕ ve 53 üncü maddesinin yedinci IÕNUDVÕQD GD\DQÕODUDN KD]ÕUODQPÕúWÕU
7DQÕPODU
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Kanun: 5174 VD\ÕOÕ Türkiye Odalar ve Borsalar %LUOL÷L ile Odalar ve Borsalar Kanununu,
%DNDQOÕN Sanayi ve Ticaret %DNDQOÕ÷ÕQÕ Birlik: Türkiye Odalar ve Borsalar %LUOL÷LQL
Borsa: Ticaret ERUVDODUÕ ile ürün ihtisas ERUVDODUÕQÕ
Üye: Bu Yönetmelik hükümlerine göre üreticilerden, gerçek ve tüzel NLúLOHUGHQ ve GL÷HU VDWÕFÕODUGDQ vadeli ürün DOÕPÕ ve/veya ürün VDWÕúÕ yapmaya üyesi EXOXQGX÷X borsa WDUDIÕQGDQ yetki YHULOPLú borsa üyesi gerçek veya tüzel NLúLOHUL
Ürün: Alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPD konu olacak borsa kotasyonundaki ürünleri,
Vadeli DOÕP VDWÕP 6DWÕFÕQÕQ VDWÕODQ ürünü veya mevzuata uygun olarak ürünü temsilen oÕNDUÕODQ senetleri devir ve teslim HWWL÷L ancak DOÕFÕQÕQ devir veya teslim DOGÕ÷Õ ürüne LOLúNLQ bedeli belli bir vade sonunda ödemeyi taahhüt HWWL÷L DOÕP VDWÕPÕ
Alivre DOÕP VDWÕP 6DWÕFÕQÕQ VDWÕODQ ürünü veya mevzuata uygun olarak ürünü temsilen oÕNDUÕODQ senetleri belli bir vade sonunda devir ve teslim etmeyi, DOÕFÕQÕQ ise ürün bedelini belli bir vade sonunda ödemeyi taahhüt HWWL÷L DOÕP VDWÕPÕ
Taahhütname: Xxxxxx ve vadeli DOÕP VDWÕP V|]OHúPHOHULQLQ WDUDIODUÕ ve üyeler WDUDIÕQGDQ bu Yönetmelikte öngörülen ERUVDQÕQ yetki ve LúOHPOHULQL kabul HGHFH÷LQH dair borsaya verilecek taahhütnameyi,
Teminat: Alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP V|]OHúPHOHULQGH öngörülen veya asgari RUDQÕ borsa WDUDIÕQGDQ belirlenerek alivre veya vadeli DOÕP VDWÕP LúOHPL ED]ÕQGD DOÕFÕGDQ ve/veya VDWÕFÕGDQ talep edilen ve V|]OHúPH\OH taahhüt DOWÕQD giren taraf veya taraflarca borsaya verilmesi zorunlu olan, para, banka teminat mektubu veya borsa yönetim kurulunca belirlenen EDúND bir WHPLQDWÕ
Hakem veya hakem kurulu: Üyeler DUDVÕQGD veya alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP V|]OHúPHOHULQGH DQODúPD]OÕN durumunda çözüm için ERUVDQÕQ KDNHPOL÷LQH EDúYXUXODFD÷ÕQD dair hüküm EXOXQPDVÕ durumunda taraflar DUDVÕQGD ya da borsa LúOHPOHULQGHQ GROD\Õ oÕNDQ LKWLODIODUÕ çözmekle görevli ve yetkili, ilgili PHY]XDWÕQD göre VHoLOPLú hakemi veya hakem kurulunu,
ifade eder.
ø.ø1&ø BÖLÜM
Xxxxx, Tip 6|]OHúPH ve Teminat
Beyan ve Tip 6|]OHúPH
Madde 5 — Taraflar, borsa içi alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODUÕ D\QÕ gün, borsa GÕúÕ DOÕP VDWÕPODUÕ en geç 30 gün içinde borsaya beyan etmek ve bunun tescilini \DSWÕUPDN ]RUXQGDGÕU
Alivre veya vadeli DOÕP VDWÕPÕQ tip V|]OHúPHOHUOH \DSÕOPDVÕ HVDVWÕU Tip V|]OHúPH düzenlenmeden \DSÕODQ DOÕP VDWÕPODUGD taraflar, borsaca, DOÕP VDWÕPD LOLúNLQ tip V|]OHúPH düzenlemeye davet edilirler. %RUVDQÕQ bu davetine veya talebine X\XOPDPÕúVD tip V|]OHúPH GÕúÕQGDNL V|]OHúPHOHU de geçerli kabul edilir ve tescil LúOHPL
\DSÕOÕU Ancak bu tür alivre V|]OHúPHOHU tip V|]OHúPHOHU gibi Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde cirosu kabil senetlerden VD\ÕOPD] ve ciro olunamaz. $\UÕFD bir tip V|]OHúPH\OH ED÷ÕWODQPDPÕú alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODUÕQ PXKWHYL\DWÕQGD olabilecek yetersizlik veya eksikliklerden ya da bunlardan kaynaklanan zararlardan tamamen taraflar sorumlu olur.
Tip V|]OHúPHOHUGH DUDQÕODFDN NRúXOODU ve EXQODUÕQ úHNOL borsaca KD]ÕUODQÕU ve Birlikçe RQD\ODQÕU %DNDQOÕN
gerekli J|UG÷QGH tip V|]OHúPHOHUGH GH÷LúLNOLN \DSÕOPDVÕQÕ talep edebilir. Bu durumda borsa ve Birlik, varsa önerileriyle birlikte gerekli GH÷LúLNOLNOHUL yaparak %DNDQOÕ÷ÕQ RQD\ÕQD sunar. Borsalar; Birlik RQD\ÕQÕ %DNDQOÕNoD bir GH÷LúLNOLN talebi ROPXúVD %DNDQOÕN RQD\ÕQÕ takiben bu tip V|]OHúPHOHUL alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP LúOHPOHULQGH kullanabilir.
Teminat
Madde 6 — Taraflarca, alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP V|]OHúPHOHULQGH DOÕP VDWÕPODUÕQ NDUúÕOÕNOÕ teminata ED÷ODQPDVÕ HVDVWÕU Ancak, taraflar XXXXXXXX XXXX XXXXXXX XXXXXXXXX] XXXXXXXX XXXxXXX özel V|]OHúPHOHU de
geçerlidir.
Taraflarca V|]OHúPHGH teminat |QJ|UOPHPLú olsa bile, borsada tescil olunan DOÕP VDWÕPÕQ JYHQLOLUOL÷L ile olabilecek borsa ve GL÷HU ]DUDUODUÕQÕQ tazmini DPDFÕ\OD DOÕP VDWÕPD dair V|]OHúPH tarihindeki ortalama borsa IL\DWÕ üzerinden % 5 RUDQÕQGD teminat DOÕQÕU Taraflarca V|]OHúPHGH öngörülen teminat bu orandan daha GúNVH teminat WXWDUÕ bu orana WDPDPODWÕOÕU
6|]OHúPH tarihinde o ürün borsada LúOHP J|UPHPLúVH veya borsa IL\DWÕ ROXúPDPÕúVD V|]OHúPHGH beyan olunan DOÕP VDWÕP IL\DWÕ esas DOÕQÕU ve teminat WXWDUÕ KHVDSODQÕU
Piyasa NRúXOODUÕ ile alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODUÕQ nitelikleri, öngörülen vadeler dikkate DOÕQDUDN % 5 RUDQÕQGDNL teminat WXWDUÕ % 2’den az, % 20’den fazla olmamak üzere borsa yönetim kurulunun teklifi üzerine borsa meclisince GH÷LúWLULOHELOLU
Teminat, DOÕP VDWÕPÕQ tescilini takiben en geç 3 LúJQQGH borsa veznesine ya da ERUVDQÕQ EHOLUOHGL÷L birime \DWÕUÕOÕU veya teslim edilir.
Taraflardan biri, DUDODUÕQGDNL V|]OHúPHGH öngörülen veya borsaca asgari teminat RUDQÕQD göre hesaplanarak DOÕQDQ WXWDUÕQ piyasada ROXúDQ fiyat IDUNÕQGDQ GROD\Õ çok yetersiz NDOGÕ÷ÕQÕ bildirerek borsadan bunun DUWÕUÕOPDVÕQÕ isteyebilir. Bu durumda borsa yönetim kurulu, D\QÕ teminat RUDQÕ üzerinden yeni piyasa IL\DWÕQD göre ROPDVÕ gereken teminat WXWDUÕQÕ gözeterek ve durumu inceleyerek LVWH÷L karara ED÷ODU 7HPLQDWÕQ DUWÕUÕOPDVÕ yönünde karar YHULOPLúVH bu durum en geç 3 LúJQQGH taraflara bildirilir. Kararda öngörülen DUWÕúD LOLúNLQ teminat, bildirimi izleyen 3 LúJQ içerisinde borsaya \DWÕUÕOÕU veya teslim edilir. Bu süre içinde WHPLQDWÕQÕ
\DWÕUPD\DQODU KDNNÕQGD bu Yönetmelikte öngörülen disiplin FH]DVÕ X\JXODQÕU
7HPLQDWÕQ øDGHVL
Madde 7 — 6DWÕFÕQÕQ V|]OHúPH VÕUDVÕQGD veya VRQUDVÕQGD VDWÕODQ ürünü veya mevzuata uygun olarak ürünü temsilen oÕNDUÕODQ senetleri hukuken devir ve teslim HWWL÷L durumda nihai DOÕP VDWÕP JHUoHNOHúPLú olur. 7DUDIODUÕQ ürün devir ve tesliminin LKWLODIVÕ] olarak JHUoHNOHúWL÷LQH dair EH\DQÕQÕ da içeren nihai DOÕP VDWÕPÕQ borsaya bildirilmesi üzerine, borsaca buna LOLúNLQ tescil \DSÕOÕU ve varsa fiyat IDUNÕQD LOLúNLQ tescil ücretinin tahsilini müteakip, DOÕQDQ teminat ilgili tarafa iade edilir. Ancak V|]OHúPHGH öngörülen yükümlülüklerini tamamen yerine getirmeyen WDUDIÕQ WHPLQDWÕ yükümlülükler tamamen yerine getirilinceye kadar borsaca tutulur.
7DUDIODUÕQ DQODúDUDN V|]OHúPH\L feshetmeleri durumunda ise teminat taraftarlara geri verilir.
Taraflar DUDVÕQGD bir DQODúPD]OÕN oÕNPDVÕ durumunda ise, taraflar DQODúPD\D varana kadar teminat iade edilmez. $QODúPD]OÕN ya da ihtilaf hakem veya hakem kuruluna veya mahkemeye intikal HWWLULOPLúVH hakem kurulunun veya mahkemenin NHVLQOHúPLú NDUDUÕQD kadar teminat tutulur. Teminat KDNNÕQGD bu kararlarda öngörülen úHNLOGH LúOHP \DSÕOÕU
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Tescil <NPOO÷ Taahhütname ve Yetki
Tescil <NPOO÷
Madde 8 — Alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODUÕQ borsalara tescili zorunludur. Alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODUÕQ tescili, Kanunun 46 QFÕ maddesinde öngörülen Yönetmelik hükümlerine tabidir.
Alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODU buna LOLúNLQ V|]OHúPH\L müteakip tescil ettirilir ve en geç 30 gün içinde borsaya tescil ücreti ödenir. Tescil ücreti V|]OHúPH tarihindeki ortalama borsa IL\DWÕQD göre hesaplanan bedel üzerinden tahsil edilir. 6|]OHúPH tarihinde o ürün borsada LúOHP J|UPHPLúVH veya borsa IL\DWÕ ROXúPDPÕúVD V|]OHúPHGH beyan olunan DOÕP VDWÕP IL\DWÕ esas DOÕQÕU ve tescil ücreti KHVDSODQÕU
7DUDIODUÕQ DQODúDUDN V|]OHúPH\L feshetmeleri veya V|]OHúPHQLQ hakem kurulu veya mahkeme NDUDUÕ\OD hukuken geçersiz VD\ÕOPDVÕ durumunda tescil ücreti talep halinde geri verilir.
$OÕP VDWÕPODUGD taraflar ürün devir veya tesliminin \DSÕOPDVÕQÕ müteakip en geç 7 LúJQQGH nihai DOÕP VDWÕPÕ borsaya bildirmek ]RUXQGDGÕU
6|]OHúPH tarihinde hesaplanan tescil ücreti, ürünün devir ya da teslimindeki ortalama borsa IL\DWÕ üzerinden hesaplanan tescil ücretinden GúNVH aradaki fark D\UÕFD tahsil olunur.
Taahhütname
Madde 9 — Alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP V|]OHúPHOHULQLQ WDUDIODUÕ ve üyeler, borsaca talep olunan úHNLOGH ERUVDQÕQ bu Yönetmelik çerçevesinde ROXúWXUXODQ yetkilerini NXOODQPDVÕQÕ ve LúOHPOHU \DSPDVÕQÕ kabul HGHFH÷LQH dair borsaya bir taahhütname verirler.
6|]OHúPH WDUDIODUÕQFD veya üyelerce YHULOPLú geçerli bir taahhütname varsa, o taraf veya üyeden her bir alivre ve vadeli XXXX XXXXXX XXXxXXX taahhütname istenmez.
Yetki
Madde 10 — Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan durumlarda, Kanuna ve ilgili mevzuata D\NÕUÕ olmamak ND\GÕ\OD alivre ve vadeli DOÕP VDWÕPODUÕQ düzenlenmesindeki yerel X\JXODPDODUÕ belirlemeye ve EXQODUÕ uygulamaya borsa yönetim kurulu yetkilidir.
Uygulamalarda WDUDIODUÕQ LWLUD]Õ ROPDVÕ halinde, öncelikle borsa X\JXODPDODUÕ tatbik edilir. 7DUDIODUÕQ borsa X\JXODPDODUÕQÕ NDUúÕ \DUJÕ\D gitme KDNNÕ VDNOÕGÕU
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Hakem ve 8\XúPD]OÕNODUÕQ Çözümü
Hakem
Madde 11 — Üyeler DUDVÕQGD veya alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP V|]OHúPHOHULQGH DQODúPD]OÕN durumunda çözüm için ERUVDQÕQ KDNHPOL÷LQH EDúYXUXODFD÷ÕQD dair hüküm EXOXQPDVÕ durumunda taraflar DUDVÕQGD ya da borsa LúOHPOHULQGHQ GROD\Õ oÕNDQ LKWLODIODUÕ çözmek üzere Kanuna ve ilgili PHY]XDWÕQD uygun olarak hakem veya hakem kurulu seçilir.
Hakem veya hakem kurulunun seçiminde, tahkime EDúYXUPDGD hakemlerin kabul ve reddinde, hakem huzurundaki GXUXúPDODUÕQ JHUoHNOHúWLULOPHVLQGH tahkim yeri ve süresinin tespitinde, hakem NDUDUÕQÕQ LODQÕ ve X\JXODQPDVÕ ile benzer GXUXPODUÕQ LFUDVÕQGD Kanuna ve borsalarda tahkime LOLúNLQ mevzuat hükümlerine uygun olarak LúOHPOHU yürütülür ve tahkim VRQXoODQGÕUÕOÕU
8\XúPD]OÕNODUÕQ Çözümü
Madde 12 — Üyeler DUDVÕQGD veya alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP V|]OHúPHOHULQGH DQODúPD]OÕN durumunda çözüm için ERUVDQÕQ KDNHPOL÷LQH EDúYXUXODFD÷ÕQD dair hüküm EXOXQPDVÕ durumunda taraflar DUDVÕQGD ya da borsa LúOHPOHULQGHQ GROD\Õ oÕNDQ ihtilaflar, hakem veya hakem kurulu DUDFÕOÕ÷Õ\OD çözümlenir.
Hakem veya hakem kurulu; borsaca tescil olunan alivre veya vadeli DOÕP VDWÕP LúOHPOHULQGH WDUDIODUÕQ VRUXPOXOXNODUÕQÕ belirli bir zamanda yerine getirmesini istemeye, LKWLODIODUÕQ halline, WDUDIODUÕQ borsaya verdikleri WHPLQDWÕ nakde çevirmeye, WDUDIODUÕQ ]DUDUODUÕQÕQ tazminine karar vermeye, WDUDIODUÕQ faaliyetlerini geçici olarak durdurmak üzere borsa yönetimine öneride bulunmaya ve benzeri karar ve tedbirler almaya yetkili olur.
Tahkime LOLúNLQ bu Yönetmelikte belirtilmeyen hususlarda borsa tahkim usulüne dair hükümler X\JXODQÕU Hakem kurulunun nihai NDUDUÕQD NDUúÕ WDUDIODUÕQ \DUJÕ\D EDúYXUX KDNNÕ VDNOÕGÕU
%(ùø1&ø BÖLÜM Disiplin ve Para &H]DODUÕ
Disiplin Suç ve &H]DODUÕ
Madde 13 — Üyelerden alivre ve vadeli ürün DOÕP VDWÕPODUÕQ düzenini ve GUVWO÷Q bozan, LúOHUH hile NDUÕúWÕUDQ ve LúOHPOHULQ DoÕN düzenli ve dürüst yürütülmesi için DOÕQDQ kararlara uymayanlarla, PDOODUÕ NDUÕúWÕUDUDN D\QÕ pakette GH÷LúLN ürün teslim edenler ve insan VD÷OÕ÷ÕQÕ bozacak ürünlerin teslimini yapanlar KDNNÕQGD Kanunun 87 nci maddesinin (c) bendinde belirtilen üyelikten geçici oÕNDUPD FH]DVÕ verilir, bu fiilin WHNUDUÕ halinde ise D\QÕ maddenin (d) bendinde belirtilen üyelikten uzun süreli oÕNDUWPD FH]DODUÕ verilir.
$\UÕFD Kanunun 86 QFÕ maddesi ve GHYDPÕQGDNL disiplin ve para FH]DODUÕ disiplin VRUXúWXUPDVÕQÕQ yürütülmesi, VRUXúWXUPDQÕQ DoÕOPDVÕ savunma KDNNÕ ceza VRUXúWXUPDODUÕQÕQ etkisi, NDUDUODUÕQ WHEOL÷L ve para FH]DODUÕQD LOLúNLQ hükümler alivre ve vadeli DOÕP VDWÕP yapan üyeler için de X\JXODQÕU
Bu madde NDSVDPÕQGD verilen cezalar, borsa ilan panosunda bir hafta süre ile ilan edilir.