ÜMUMİ MÜDDƏALAR
XXX SIĞORTASININ QAYDALARI
ÜMUMİ MÜDDƏALAR
Bu Qaydalar Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, «Sığorta fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu və digər normativ-hüquqi aktlara uyğun olaraq hazırlanmışdır.
1. SIĞORTA PREDMETİ ВЯ СЫЬОРТА СИНФИ
Bu Qaydalar əsasən sığorta predmeti sığorta müqaviləsi üzrə sığortalanan əmlak mənafelərinin aid olduğu yükdür.
Bu Qaydalarla müəyyən olunan sığorta növü sinfinə görə yüklərin (nəqliyyat) sığortası sinfinə aid edilir
2. SIĞORTANIN ƏHATƏ DAİRƏSİ
a. Bu sığorta Qaydaları (şərtləri) ilə, sığorta müqaviləsinin mövzusuna daxil xxxx xxxxx, müqavilədə göstərilən vaxt və ya daşıma müddəti ərzində müqavilədə göstərilən dəniz, avtomobil, hava nəqliyyat vasitələri və habelə dəmir yolu vasitəsilə ilə daşınması və yaxud daşınması xxxxxx xxxx hansısa bir anbarda müvəqqəti olaraq saxlandığı zaman məruz qaldığı sığorta hadisələri nəticəsində dəyən ziyan və zərərlərə əlavə edilmiş xüsusi şərtlər daxilində təminat verilir.
b. Sığorta müqaviləsində istifadə edilən Xxx xxxxxxx, həyata keçiriləcək daşımanın xarakterinə uyğun olaraq qablaşdırılmış kommersiya mallarını əhatə edir. Bununla birlikdə Sığortaçı qəbul etdiyi hallarda istifadə edilmiş əşyalar, qüsurlu və ya xxxx qaytarılan mallar, Sığortalının razılığı ilə gəminin göyərtəsində daşınan yüklər, eləcə də örtüksüz xxx maşınında və ya açıq vaqonda daşınan yüklər, şəxsi əşyalar və ya əl yükləri, canlı heyvan və poçt göndərişləri də, bu ümumi şərtlərə əsasən Xxx sayılır.
3. SIĞORTA TƏMİNATININ ƏHATƏ DAİRƏSİ
Sığorta təminatı baş vermiş hadisə nəticəsində yükə dəymiş ziyan və zərəri və yaxud onlarla əlaqədar xərcləri əhatə edir. Ziyan və zərərin və yaxud xərclərin miqdarı və mahiyyəti, təminata daxil edilən hadisələr və istisnalar sığorta şəhadətnaməsinə əlavə edilən xüsusi şərtlərə (klozlara) əsasən müəyyən edilir.
4. SIĞORTA TƏMİNATINA DAXİL XXXX ZƏRƏR
Sığorta şəhadətnaməsinin şərtləri daxilində aşağıdakı hadisələr nəticəsində dəyən ziyan və zərər sığorta təminatına daxil olunur:
• Fırtına, gəminin batması, sahilə toxunması, quru və ya qum üzərinə çıxması kimi hallarla əlaqədar sığortalanmış əmtəələrin, qismən və ya tamamilə zərər çəkməsi;
• Kapitan və ya gəmi işçilərinin fırıldağı;
• Gəminin oturması, toqquşması, hərəkətsiz və ya səyyar bir cismə (buz da daxil olmaqla) toxunması ilə əmtəənin dənizə atılması;
• Yanğın, partlayış;
• Yükləmə (yenidən yükləmə) və boşaltma zamanı bir və ya bir neçə bağlamanın düşməsi;
• Dəniz qəza təhlükələri ilə əlaqədar xxxx bütün növ ziyan və zərər
5. SIĞORTA TƏMİNATINA DAXİL OLMAYAN ZƏRƏR (İSTİSNALAR)
a.Aşağıdakı hadisələr nəticəsində dəyən zərər və ziyanlar sığorta təminatına daxil deyildir:
• Oğurluq, müsadirə, həbs, təsir göstərmə, gecikmə və ya bunlarla əlaqədar hər cür təşəbbüslər;
• Düşmənçilik və müharibə xarakterli hərəkətlər (müharibə elan edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq). Xxxxx bu şərt, təcavüzkar bir dövlət tərəfindən və ya təcavüzkar bir dövlət əleyhinə xxxx hərəkətlər ilə əlaqədar (gəminin və ya toqquşma zamanı bu toqquşmaya qarışmış digər bir gəminin həyata keçirdiyi səfər xidmətin növü və ya mahiyyətindən asılı olmayaraq) olmazsa, toqquşma, (mina istisna olmaqla) hərəkətsiz və ya hərəkət edən bir cismə toxunma, quruya oturma, fırtına və yanğın sığorta təminatından kənarda qala bilməz; (bu maddəyə əsasən, dövlət tabeçiliyində və sərəncamında xxxx dəniz, quru və ya hava silahlı qüvvələri dövlət anlayışı ilə eyniləşdirilir).
• Vətəndaş müharibəsi, iğtişaş, üsyan və ya bunların səbəb olduğu daxili münaqişə, habelə dəniz quldurluqları; (Bütün hallarda, mina, bomba və digər hərbi silahların və sursatların sığortalanmış əmtəəyə vurduğu ziyan və zərər sığorta təminatına daxil deyildir.)
• Tətil, müəssisələrin sahibkar tərəfindən bağlanması, lokaut, iğtişaşlar və xalq hərəkatları;
b.Aşağıdakı halların birbaşa və ya dolayısıyla səbəb olduğu ziyan və zərər sığorta təminatına daxil deyildir:
• Gizli və ya qadağan olunmuş ticarət, qaçaqmalçılıq;
• İdxal, ixrac və tranzit qayda və qanunlarının pozulması;
• Sığorta müqaviləsi bağlanan zaman yalan məlumat vermə Sığortalının, vəkil və ya nümayəndəsinin qəsdən və ya qüsurlu hərəkətləri.
c.Aşağıdakı xüsusi hallar, sığorta müqaviləsi xüsusi qəzalar da daxil edilməklə bağlansa da, sığorta təminatı xaricindədir:
• Əmtəə daşınmasında səbəbindən asılı olmayaraq baş vermiş gecikmələr, zəmanət və ya dayanmalar;
• Yükləmə və ya boşaltma əməliyyatları və bunlara aid xxxx xxxxx, rüsum və xərclər
• Valyuta məzənnəsi və bazar qiymətinin fərqləri və ya faiz itkiləri;
• Təhvil verməyə və ya gecikməyə görə ödənilən cərimə faizləri, gəlirdən məhrum olma;
• Əmtəələrə təsir edə biləcək bütün növ qəza, ziyan, dağılma və itkilər;
• Əmtəələrin lazımi qaydada hazırlanmaması və ya qablaşdırmanın keyfiyyətsizliyindən irəli gələn ziyan və zərər;
• Hava və atmosfer şəraitinin təsiri, çürümə və aşınmalar, siçovul, gəmirici və digər həşəratların vurduğu zərər;
d. Sığortanın daşımanı bilavasitə özü və ya işçiləri vasitəsi ilə həyata keçirdiyi təqdirdə, kapitanın və gəmi işçilərinin pis niyyətli hərəkətlərinin, diqqətsizliklərinin, ehtiyatsızlıqlarının səbəb olduğu ziyan və zərər sığorta təminatına daxil deyildir.
e. Sığortalı məlumatı olduğu halda, barıt, fulmikaton, kibrit, xam neft, benzin, fosfor, kimyəvi maddələr, dinamit, nitroqliserin və bu kimi tez reaksiyaya girən və partlaya bilən maddələr və sönməmiş əhəng, dağıdıcı mayelər, zəhərləyici və yaxud pis qoxulu maddələr, sığortalanmış əmtəələrlə bir yerdə yüklənib və ya boşaldılırsa, bu cür əmtəələrin bir yerdə olması və ya onlara yaxın qoyulması ilə əlaqədar meydana gələcək ziyan və zərər sığorta təminatına daxil xxxx hər hansı bir hadisənin baş verib - verməməsindən asılı olmayaraq Sığortaçı tərəfindən ödənilmir.
6. ƏLAVƏ SIĞORTA MÜQAVİLƏSİ BAĞLAMAQLA SIĞORTA TƏMİNATINA
DAXİL XXXX ZƏRƏR
a. Yağış suyu, anbar buğları və bunların səbəb olduğu zərər;
b. Oksidləşmə və ya paslanma, sınma, oğurlanma, qeyri-adi axın, malın özəyində, görünüşündə, rəngində, dadında və ya iyində (qoxusunda) dəyişiklik əmələ gətirən hər cür xarab olmalar, (ziyan və ya zərər sığortalanmış risklərdən birinin nəticəsində baş vermiş olsa belə);
c. Əmtəələrin dağılıb saçılması, qızışması və quruması dəymiş ziyan və zərər sığortalanmış riskdən baş vermiş olsa belə sığorta təminatı xaricindədir.
7. ƏLAVƏ SIĞORTA HAQQI ÖDƏMƏKLƏ SIĞORTA TƏMİNATINA DAXİL
XXXX ZƏRƏR
x.Xxxxxxx edilmiş və ya təsdiqlənmiş hərəkət marşrutunun və ya son ünvanın dəyişdirilməsi və yaxud daşıma müqaviləsinə əsasən gəmi sahibinə və ya gəmi icarədarına verilən səlahiyyətlərindən hər hansı birinin düzgün yerinə yetirilməməsi nəticəsində sığorta riskinin mahiyyətində hər hansı bir dəyişiklik baş verərsə, və yaxud sığortalanmış əmtəənin, gəminin və ya səfərin tarif və ya cədvəlində nə isə yaddan çıxarsa və ya bir yanlışlıq olarsa, bu zaman sığorta, tələb olunan əlavə haqqın ödənilməsi şərti ilə qüvvədə qalır.
x.Xxxxxxx müqaviləsi ilə gəmi sahibinə və ya gəmi icarədarına verilmiş səlahiyyətlərin hər hansı birinin yerinə yetirilməsi nəticəsində əmtəənin, həmin müqavilədə göstərilən limana deyil, başqa bir limana aparıldığı hallarda:
• Əmtəələr, bu liman və ya ərazidə satılıb qurtarana qədər və ya sığorta müddətinin başa çatması Sığortaçıya bildirilənə qədər, tərəflər arasında razılaşdırılaraq əlavə sığorta haqqı ödənilməsi şərti ilə, sığorta şəhadətnaməsində göstərilən şərtlər daxilində, sığorta təminatı daxilindədir. Sığorta müddətinin başa çatması ilə əlaqədar bu bənddə göstərilən iki şərtdən hansı tez gerçəkləşərsə, sığorta həmin şərtə əsasən başa çatmış olur;
• Əmtəələrin, yenidən sığorta şəhadətnaməsində göstərilən təhvil vermə yerinə və ya hansısa digər bir təhvil vermə yerinə göndərilməsi hallarında, yenə də tərəflər arasında razılaşdırılacaq əlavə sığorta haqqının ödənilməsi şərti ilə, əmtəələr həmin təhvil vermə yerinə çatdırılana qədər sığorta şəhadətnaməsinin şərtləri daxilində sığorta təminatı altında olurlar. Sığortaçı daşıma müqaviləsi başa çatdıqdan sonra gecikmə, Sığortalı əmtəənin qüsurlu olması, növü və mahiyyəti ilə əlaqədar xxxx xxxxx və zərərə görə cavabdeh deyildir.
8. SIĞORTA HAQQININ ÖDƏNİLMƏSİ
Sığortaçının məsuliyyəti sığorta müqaviləsi imzalandığı andan başlayır. Sığorta haqqı, başqa bir şərt nəzərdə tutulmazsa, sığorta şəhadətnaməsi tərtib edilməmiş olsa da, müqavilə imzalandığı zaman ödənilir.
9. SIĞORTA DƏYƏRİ
a. Tərəflər arasında qiymətləndirmə zamanı başqa şərtlər nəzərdə tutulmamışdırsa, yükün yüklənmə tarixindəki dəyəri və gəmiyə yüklənənə qədər (sığorta haqqı da daxil olmaqla) çəkilən bütün xərclərin cəmi yükün sığorta dəyərini əmələ gətirir. Tərəflərin qarşılıqlı razılığına əsasən nəqliyyat haqqı, daşıma zamanı və yükün ünvanlandığı son məntəqədə çəkilən xərclər də sığorta dəyərinə əlavə edilə bilər. Nəqliyyat haqqı və yuxarıda göstərilən xərclər sığorta etdirilmiş olsalar da, hadisə baş verdiyinə görə həmin xərclərin çəkilməyən hissələrinə görə ödəniş verilmir.
b. Sığortalı, nəzərdə tutulan gəlir və ya komission haqlarını da sığorta etdirmək istəyərsə, bu, sığorta şəhadətnaməsində ayrıca göstərilməlidir.
10. YÜKÜN DƏYƏRİNDƏN ARTIQ VƏ ƏSKİK XXXX SIĞORTA
Sığorta məbləği sığorta dəyərindən xxx xxx bilməz. Belə xxxx xxxxx artıq xxxx hissə etibarsız sayılır. Sığorta məbləği sığorta dəyərindən az olduğu hallarda sığorta ödənişi sığorta məbləği ilə sığorta dəyəri arasındakı nisbətə uyğun olaraq ödənilir.
11. SIĞORTANIN MÜDDƏTİ, TƏMİNATIN BAŞLANMASI VƏ SONA ÇATMASI x.Xxxxxxx, şəhadətnamədə göstərilən müddət və hərəkət marşrutu üçün etibarlıdır.
Səfərin və ya müddətin başlaması, davametmə müddəti və sona çatması sığorta şəhadətnaməsinə əlavə edilən xüsusi şərtlərə (klozlara) əsasən müəyyən edilir.
x.Xxxxxxx şəhadətnaməsində göstərilən hərəkət marşrutu və ya nəqliyyat vasitəsi, hadisə baş verməmişdən əvvəl, Sığortalının razılığı olmadan dəyişdirildiyi təqdirdə sığorta təminatı, vəziyyətin Sığortaçıya bildirilməsi və lazım olarsa, əlavə sığorta haqqı alınması şərti ilə davam etdirilə bilər.
12. SIĞORTA MÜQAVİLƏSİNƏ VAXTINDAN ƏVVƏL XİTAM VERİLMƏSİ
12.1 Sığorta qanunvericiliyində və ya könüllü sığorta müqaviləsində nəzərdə tutulmuş hallarda, həmçinin tərəflərin başqa cür razılaşmasına əsasən, sığorta müqaviləsinə Sığortalının və ya Sığortaçının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verilərkən, bu barədə bir tərəf digərinə ən azı 30 gün əvvəl (sığorta müqaviləsi beş ildən xxx müddətə bağlanmış olduqda 60 gün, 3 aydan az müddətə bağlanmış olduqda isə 5 iş günü əvvəl), tələbini əsaslandırdığı yazılı bildiriş göndərməlidir.
12.2 Sığorta müqaviləsinə(qrup halında sığorta zamanı həm də müqaviləyə hər hansı bir sığorta predmetinə münasibətdə) Sığortalının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə, sığorta qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, Sığortaçı həmin müqavilə üzrə işlərin aparılması xərclərini çıxmaqla müqavilənin(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmetinə münasibətdə) qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını ona qaytarır. Əgər bu tələb Sığortaçının sığorta müqaviləsi üzrə vəzifələrini yerinə yetirməməsi ilə bağlıdırsa, Sığortaçı sığorta haqlarını (qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarını) bütünlüklə Sığortalıya qaytarır.
12.3 Sığorta müqaviləsinə(qrup halında sığorta zamanı, həm də müqaviləyə hər hansı bir sığorta predmetinə münasibətdə) Sığortaçının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə o, sığorta haqlarını(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarını) bütünlüklə Sığortalıya qaytarır. Əgər bu tələb Sığortalının sığorta müqaviləsi üzrə vəzifələrini yerinə yetirməməsi ilə bağlıdırsa, Sığortaçı həmin müqavilə üzrə işlərin aparılması xərcləri çıxılmaqla, müqavilənin qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarını) qaytarır.
12.4 Sığorta müqaviləsinə(qrup halında sığorta zamanı həm də müqaviləyə hər hansı bir sığorta predmetinə münasibətdə) vaxtından əvvəl xitam verildiyi halda, əgər xitam verilmə anınadək Sığortaçı tərəfindən Sığortalıya ödənilmiş sığorta haqqına(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarına) bərabər və ya ondan xxx miqdarda sığorta ödənişi verilmişdirsə, sığorta haqqı(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqları) Sığortalıya qaytarılmır.
12.5 Sığorta müqaviləsinə vaxtından əvvəl xitam verildiyi halda, əgər xitam verilmə anınadək Sığortaçı tərəfindən Sığortalıya ödənilmiş sığorta haqqından(qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmeti üzrə ödənilmiş sığorta haqlarından) az miqdarda sığorta ödənişi verilmişdirsə, həmin sığorta haqqı məbləği ilə sığorta ödənişi məbləği arasındakı fərq miqdarında sığorta haqqının Sığortalıya qaytarılması müvafiq olaraq bu Maddənin 12.1-ci və 12.2-ci bəndlərində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir.
12.6 Sığorta müqaviləsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada xitam verilmiş hesab edildikdə, Sığortaçı həmin müqavilə üzrə işlərin aparılması xərclərini çıxmaqla müqavilənin (qrup halında sığorta zamanı həm də müqavilənin hər hansı bir sığorta predmetinə münasibətdə) qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını, bu Maddənin 12.3-cü və 12.4-cü maddələrinin tələbləri nəzərə alınmaqla, Sığortalının qanuni nümayəndəsinə qaytarır.
12.7 Əgər Sığorta müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, işlərin aparılması xərcləri dedikdə inzibati xərclər və sığorta ödənişi nəzərdə tutulur.
13. AZADOLMA
Müqavilədə başqa bir şərt nəzərdə tutulmadıqda, ödəniş azadolma tətbiq edilmədən ödənilir. Azadolma nəzərdə tutularsa, onun forması, məbləği və tətbiqi qaydaları xüsusi şərtlə müəyyən edilir.
14. TƏRƏFLƏRİN HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
14.1 Sığortalının hüquqları:
14.1.1 Sığortaçının Sığorta müqaviləsinin şərtlərinə əməl etməsini yoxlamaq, o cümlədən Sığortaçıdan maliyyə sabitliyi barədə, kommersiya sirri olmayan məlumatı əldə etmək;
14.1.2 Sığorta hadisəsi baş verdikdə Sığortaçıdan sığorta ödənişini həyata keçirməyi tələb etmək.
14.2 Sığortalının vəzifələri:
14.2.1 Sığorta haqqını Sığorta müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş məbləğdə və müddətdə ödəmək;
14.2.2 Sığorta müqaviləsinin bağlanması üçün zəruri xxxx, eyni zamanda sığorta müqaviləsi ilə bağlı digər məlumatları Sığortaçıya təqdim etmək;
14.2.3 Sığorta müqaviləsi bağlanarkən Sığortalı özünə məlum xxxx və Sığortaçının müqavilədən imtina etmək, yaxud onu məzmunu dəyişdirilmiş şəkildə bağlamaq qərarına təsir göstərə bilən bütün hallar barədə Sığortaçıya məlumat vermək;
14.2.4 Sığorta müqaviləsinə aid xxxx sənədlərin qorunub saxlanmasını təmin etmək.
14.3Sığortaçının hüquqları:
14.3.1Sığortalı tərəfindən verilən məlumatları və həmçinin Sığortalı və Sığorta olunan tərəfindən Sığorta müqaviləsinin şərtlərinə riayət edilməsini yoxlamaq;
14.3.2Bu Qaydalarda nəzərdə tutulmuş hallarda sığorta ödənişini həyata keçirməkdən imtina etmək, belə ödənişlərin həyata keçirildiyi hallarda Sığortalı tərəfindən xxxx qaytarılmasını tələb etmək;
14.3.3Sığortalı ona məlum xxxx xxxxxx qiymətləndirilməsi üçün əhəmiyyətli hallar barəsində və sığorta hadisəsi haqqında Sığortaçıya qəsdən yanlış məlumat verməsi aşkar olunarsa sığorta ödənişini həyata keçirməkdən imtina etmək;
14.3.4Sığorta haqqının hər-hansı ödənilməmiş hissəsi sığorta müqaviləsində göstərilən müddət ərzində ödənilmədikdə, Sığorta olunanlara xidmətlərin göstərilməsini dayandırmaq yaxud Sığorta müqaviləsinə xitam vermək;
14.3.5Bu Qaydalarda nəzərdə tutulmuş qaydada və şərtlərlə sığorta müqaviləsinə xitam vermək.
14.4Sığortaçının vəzifələri:
14.4.1Müəyyən edilmiş müddətdə Sığorta şəhadətnaməsini Sığortalıya təqdim etməlidir;
14.4.2Sığorta hadisəsi baş verdiyi halda müvafiq sənədlər əsasında sığorta ödənişi həyata keçirmək;
14.4.3Sığortalı ilə münasibətlərdə məxfiliyi təmin etmək;
14.4.4Sığorta müqaviləsinin vaxtından əvvəl xitam edilməsi halında, bu Qaydalarda müəyyən edilmiş qaydada hesablanmış məbləği 30 (otuz) bank günü ərzində Sığortalıya qaytarmaq.
ZƏRƏR VƏ ÖDƏNİŞ
15. SIĞORTA HADİSƏSİ BAŞ VERƏN ZAMAN TƏRƏFLƏRİN HÜQUQ VƏ
VƏZİFƏLƏRİ
Hər iki tərəfin qarşılıqlı surətdə hüquqlarının qorunması şərti ilə, bütün növ mühafizə tədbirlərinin görülməsi və ya bunların həyata keçirilməsinin aidiyyəti üzrə tələb edilməsi, sığortalanmış əmtəələrin xilas edilməsinə nəzarət və ya xilasetmə işini bilavasitə təşkil etmək Sığortalı üçün məcburidir. Sığortaçının isə bu işlərdə iştirak etmək səlahiyyəti vardır. Sığortaçının bu işlərdə iştirakı, onun səlahiyyət və hüquqların öz üzərinə xxxxxx və ödəniş məsuliyyətini qəbul etməsi xxxx xxxx düşülməməlidir.
Sığortaçı ödəniş hüquqlarını müdafiə və ümumiyyətlə hər cür araşdırmalar aparmağa təşəbbüs göstərə bilər, gəmi zərər çəkərsə və ya səfərə çıxmaq üçün yararsız vəziyyətə düşərsə, Sığortalı əmtəənin başqa bir nəqliyyat vasitəsilə sahibinə göndərilməsinə cəhd göstərə bilər. Sığortalı belə hallarda sığortaçı ilə tam həmrəy olmalı və lazımı sənəd və məlumatları Sığortaçıya təqdim etməlidir.
Sığortalı daşıyıcı və ya bilavasitə cavabdeh xxxx üçüncü şəxslər əleyhinə xxxx Sığortaçı tərəfindən qaldırılmış ödəniş iddialarının və hüquqlarının müdafiə edilməsi üçün lazımi tədbirlər görməyə və lazım olarsa, işin araşdırılması üçün Sığortaçı ilə qeyd-şərtsiz əməkdaşlıq etməyə görə məsuliyyət daşıyır.
Sığortalı mühafizə tədbirlərinin görülməsi ilə əlaqədar, istər özü, istərsə də əmtəəni qəbul edənlərin, ekspeditorların onların işçilərinin və ya öz yerlərinə təyin etdikləri səlahiyyətli şəxslərin səhlənkarlığına görə, Sığortalıya dəyən zərər həcmində cavabdehdir.
Xxxxxxxx şəxsdən alınaraq, Xxxxxxxxx tərəfindən, habelə, əmtəəni qəbul edən, ekspeditor, onların nümayəndələri və yaxud öz yerlərinə təyin etdikləri səlahiyyətli şəxs tərəfindən istifadə olunan vəsait Sığortaçının ödəyəcəyi ödəniş məbləğindən çıxılır.
Sığorta ödənişi verildikdən sonra Sığortalının təqsirkar üçüncü şəxslərə qarşı xxxx iddia hüququ Sığortaçıya keçir. Sığortalı, Sığortaçının tələbinə əsasən bu barədə sığorta ödənişi qəbzində və yaxud əlaqədar başqa bir sənəddə müvafiq qeyd etməlidir.
Sığortalıya məxsus hüququn bu prinsipə əsasən Sığortaçıya verilməsi sığorta ödənişi məbləği ilə məhdudlaşır.
16.ZİYAN VƏ ZƏRƏRİN MÜƏYYƏNLƏŞDİRİLMƏSİ
Hadisə zamanı dəyən qismən ziyan və zərər, sığorta şəhadətnaməsinin ümumi şərtləri qüvvədə qalmaqla, Sığortaçının həmin ərazidəki qəza nümayəndəsinin iştirakı ilə və əgər Sığortaçının həmin ərazidə qəza nümayəndəsi yoxdursa, yerli qanun və qaydalara əsasən müəyyən edilir. Bu əməliyyat əmtəənin boşaldılmasından sonra 5 gün ərzində və əmtəə sahibinə təhvil verilməmişdən əvvəl həyata keçirilməlidir. Yuxarıdakı şərtlərin yerinə yetirilməməsi məcburi səbəblərdən irəli gəlmiş olduğu Sığortalı tərəfindən sübut olunmasa, Sığortaçı ödəniş tələbini rədd etmək hüququna malikdir;
Ziyan və zərərin müəyyən edilməsi ilə əlaqədar çəkilən xərclər və ekspertlərə ödənən haqqlar əmtəə sahibi tərəfindən ödənilir.
Müəyyən edilən ziyan və zərər bütövlükdə və ya qismən sığortalanmış riskdən meydana gəlmiş olarsa, Sığortaçı tərəfindən ödənilir.
Sığortaçı xüsusi qəza ilə əlaqədar ödəniş tələb edilən zaman əmtəələrin zərər çəkmiş hissənin qiymətinin müəyyən edilməsi üçün həmin əmtəənin xxxxx yolu ilə satışını tələb edə bilər. Sığortaçının bu hərəkəti, onun sahibkarlıq hüququnu qəbul etməsi xxxx xxxx düşülməməlidir.
17. SIĞORTA ÖDƏNİŞİNİN HESABLANMASI
Sığortalı yükə dəymiş zərərin məbləğini, hadisə baş verən zaman zədələnmiş yükün dəyəri ilə hadisə baş verməmişdən əvvəlki son məntəqədə yükün dəyəri arasındakı faiz nisbətinin sığorta dəyərinə vurulması yolu ilə müəyyən edir. Zədələnmiş yükün dəyəri, qiymətləndirmə yolu ilə, və ya sığortaçının razılığı ilə hərrac yolu ilə müəyyən edilir. Zədələnmiş yükün dəyəri həmin yükün son təyinat məntəqəsindəki bazar qiymətindən xxx xxx bilməz.
18. SIĞORTA ÖDƏNİŞİNİN ÖDƏNİLMƏSİ
Sığortalı tərəfindən müvafiq sənədlərin təqdim olunması vaxtından etibarən 15 iş günü ərzində Sığortaçı sığorta ödənişinin verilməsi, yaxud sığorta ödənişi verməkdən imtina olunması haqqında qərar qəbul edir.
Sığorta ödənişinin həyata keçirilməsi üçün tələb olunan sənədlərin siyahısı:
- Sığorta ödənişinin verilməsi barədə ərizə;
- Sığorta şəhadətnaməsi;
- Baş vermiş hadisə ilə bağlı aidiyyətli orqanların tərtib etdiyi sənədlər (arayış, akt, rəy və s.);
- Yükün daşınmasına aid xxxx sənədlər;
- Yükün siyahısı;
- Zərər dəymiş əmlakın qüsur siyahısı;
- Zərərlə bağlı müstəqil ekspertlərin tərtib etdikləri rəy və zərər hesabı;
- Baş vermiş sığorta hadisəsi üzrə zəruri xxxx digər sənədlər.
Sığortaçının ümumi qəza cavabdehliyi payları və ümumi qəza prinsipləri çərçivəsində ödəməli olduğu ödəniş məbləği, daşıma müqaviləsində göstərilən ərazidə sığorta müqaviləsinin şərtlərinə uyğun olaraq müəyyən edilir. Əgər, bu şərtin həllolunma prinsipi sığorta müqaviləsində qeyd olunmamışdırsa, ödəniş məbləği sığortalanmış səfərin başa çatdığı ərazidə mövcud xxxx qanun və qaydalara əsasən tənzimlənəcək dispaşa vasitəsi ilə müəyyən edilir.
Sığortalının ümumi qəza cavabdehliyi payı ödədiyi (ödəməyə məsul edildiyi) zaman, əgər cavabdehliyə daxil xxxx əmtəə, ümumi qəzada iştirak payının hamısı ilə sığorta olunmuşdursa, ödənəcək ödəniş məbləği cavabdehlik payının hamısından ibarət olur. Xxxxx, əmtəə bütövlükdə deyil, qismən sığorta olunmuşdursa, Sığortaçı tərəfindən ödənəcək ödəniş məbləği həmin nisbətə uyğun olaraq azaldılır. Əgər iştirak qiymətindən müəyyən çıxılma edilməklə Sığortaçı tərəfindən ödənilməli xxxx xxx xüsusi qəza baş verərsə, Sığortaçının cavabdehlik payının müəyyən edilməsi üçün bu miqdar sığorta dəyərindən çıxılır.
Ümumi qəza prinsipləri çərçivəsində ödənilməli xxxx bilavasitə cavabdehlik payları müəyyən olunması üçün də bu şərt tətbiq edilir.
Göyərtəyə və ya göyərtənin üzərində ayrılmış xüsusi yerlərə yüklənmiş əmtəələrə dair qarşılıqlı bir şərt yoxdursa, Sığortaçı yalnız Sığortalıya aid xxxx ümumi qəza cavabdehlik payları nisbətində, gəminin tamamilə qəzaya düşməsi və ya heç bir məlumat alınmadan xxx olması nəticəsində dəyən zərərə görə məsuliyyət daşıyır. (Bu şərtlə ki, yuxarıda göstərilən hallar bu sığorta ilə təmin edilən risklərdən birinin baş verməsi nəticəsində meydana gəlmiş olsun).
Sığorta müqaviləsi xüsusi qəza xxxxxx (xxxxxx-sifarişçi müştəri tərəfindən ödənilən poçt teleqraf xərcləri) şərti ilə imzalandığı zaman, sığortaçı, aşağıdakı hadisələr nəticəsində baş vermiş, istər maddi, istərsə də xərclərdən ibarət xxxx xxxxx və zərərə görə cavabdeh deyildir:
• Gəminin batması və ya sahilə çırpılması və yaxud torpaq və ya qum üstünə çıxması nəticəsində meydana gələn tamamilə və ya qismən xarab olmalar;
• Gəminin oturması, toqquşması, sabit və ya hərəkət edən bir cismə (buz da daxil olmaqla) toxunması;
• Yanğın, partlayış;
• Yükün hansısa bir sığınma limanında boşaldılması, yükləmə, yenidən yükləmə və boşaltma zamanı bir və ya bir neçə bağlamanın tamamilə zərərə uğraması.
DİGƏR MÜDDƏALAR
19. HÜQUQUN VERİLMƏSİ
Sığorta ödənişi verildikdən sonra Sığortalının üçüncü şəxslərə qarşı xxxx iddia hüququ verilmiş sığorta ödənişi məbləğində Sığortaçıya keçir;
Sığortalı, Sığortaçının tələbinə əsasən bu barədə sığorta ödənişi qəbzində və yaxud bununla əlaqədar başqa bir sənəddə müvafiq qeyd etməlidir.
Bu şərtlər əsasında Sığortalının hüquqlarına sahib olmaq, ödənilmiş xxxx sığorta məbləği ilə məhdudlaşır.
20. XOŞ MƏRAMLILIQ ÖHDƏLİYİ
Tərəflər sığorta müqaviləsi imzalandığı və hüquqi qüvvədə olduğu müddət ərzində xoş məramlı olmalıdırlar. Sığortalı və yaxud sığorta müqaviləsini imzalamaq üçün onun tərəfindən təyin edilən şəxslər, müqavilə şərtlərinə təsir edə biləcək və onlara məlum xxxx bütün məlumatı, sığorta müqaviləsi imzalanmamışdan əvvəl Sığortaçıya bildirməyə görə məsuliyyət daşıyırlar. Bu şərtə əməl edilməməsi xoş məramlılıq prinsipinin pozulması kimi qəbul olunur. Sığortalı və yaxud sığorta müqaviləsini imzalamaq üçün onun tərəfindən təyin edilən şəxslər, özlərinin normal fəaliyyətləri əsnasında bilməli olduqları bütün məlumatı bilmiş hesab edilirlər. Müqavilənin imzalanıb-imzalanmaması və ya şərtlərin dəqiqləşdirilməsi üçün qəbul ediləcək qərara təsir edən bütün amillər, xxxxxx qiymətləndirilməsi baxımından əhəmiyyət daşıdıqlarına görə müqavilənin əsasını təşkil edən amillərdən hesab edilir və bu hallar Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsi, «Sığorta fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununun müddəaları ilə tənzimlənir.
21. MƏLUMAT VƏ XƏBƏRDARLIQ
Sığortalının məlumat və xəbərdarlıqları, Sığortaçıya və ya sığorta müqaviləsinin imzalanmasına vasitəçilik edən agentliyə sifarişli məktub vasitəsilə bildirilir.
Sığortaçının məlumat və xəbərdarlıqları Sığortalının sığorta şəhadətnaməsində göstərilən ünvanına, bu ünvan dəyişmişsə, sığorta şirkətinin mərkəzi ofisinə və ya sığorta müqaviləsinin imzalanmasına vasitəçilik edən agentliyə bildirilən son ünvana eyni formada çatdırılır.
Tərəflərə, imza etdirmək şərtilə şəxsən təqdim olunan məktublar və ya teleqraf, teleks və ya faksla bildirilən xəbərdarlıq və məlumat da sifarişli məktub vasitəsilə bildirilən xəbərdarlıq və məlumat səviyyəsində hüquqi qüvvəyə malikdir.
22. KOMMERSİYA VƏ İŞ SİRLƏRİNİN QORUNMASI
Sığortaçı və ya onun səlahiyyətli nümayəndələri, bu müqavilənin bağlanması ilə əlaqədar Sığortalıya aid öyrəndikləri bütün kommersiya və iş sirlərinin gizli saxlanmaması nəticəsində Sığortalıya dəyəcək zərərə görə məsuliyyət daşıyırlar.
23. SƏLAHİYYƏTLİ MƏHKƏMƏ
Bu sığorta müqaviləsi ilə əlaqədar tərəflərin bütün fikir ayrılıqları, sığortaçının mərkəzi ofisinin yerləşdiyi ərazidə bu işə səlahiyyəti xxxx yerli məhkəmələr tərəfindən Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğun olaraq həll edilir.
24. MÜDDƏT
Sığorta müqaviləsi ilə əlaqədar bütün tələblər, Müştərək Qəza fədakarlığı öhdəlik payları istisna olmaqla, malın son təyinat məntəqəsinə çatdırılmasından etibarən iki il ərzində həll olunmazsa, vaxtı keçmiş hesab olunur. Bu müddət Müştərək Qəza fədakarlığı payları üçün bir ildir və dispaşanın hazırlanma tarixindən hesablanır.
25. XÜSUSİ ŞƏRTLƏR
Tərəflərin qarşılıqlı razılığına əsasən bu əsas şərtlərə əlavə ediləcək xüsusi şərtlər (klozlar) hüquqi baxımdan əsas şərtlərdən üstün hesab edilir.
Xxx sığortası üzrə tarif dərəcələrinin əsaslandırılması
Tarif dərəcələri əsaslandırılarkən əvvəlcə netto-dərəcələr hesablanır. Netto-dərəcələrin hesablanmasında aşağıdakı məlumatlardan istifadə edilir:
1. Sığorta hadisəsinin baş verməsi ehtimalı(q) - 0,01;
2. Bir sığorta müqaviləsi üzrə xxxx sığorta məbləği(So) – 160000 manat;
3. Bir sığorta hadisəsi üzrə xxxx sığorta ödənişi(Sö) - 24000 manat;
4. Bağlanılacaq sığorta müqavilələrinin sayı(n) - 450.
Tn, Tə və Tr ilə müvafiq olaraq netto-dərəcəni, onun əsas hissəsini və risk üstəliyini işarə edək. Netto-dərəcənin əsas hissəsi 100 manat sığorta məbləğinə uyğun olaraq aşağıdakı düsturla hesablanır:
Tə=100qSö/So = 100 .0,01-124000/160000 = 0,15 manat
Risk üstəliyini hesablamaq üçün təminat ehtimalını 0,98 götürək. Bu halda həmin ehtimala uyğun əmsal a=2 olur. Risk üstəliyi aşağıdakı düsturla hesablanır:
Tr-1,2Tə.a. ((l-q)/(nq))½ = 0,15.l,2.2. ((l-0,01)/(450.0,01))½ = 0,17 manat
Tn - Tə + Tr = 0,15 + 0,17 = 0,32 manat
Tarif dərəcəsinin strukturu: netto-dərəcə - 70%, yüklənmə - 30%. O cümlədən, işlərin aparılması xərcləri - 28%, tarif mənfəəti - 2%.
Brutto-dərəcəni Tb ilə işarə edək. Onda brutto-dərəcənin hesablanması düsturuna əsasən
Tb = Tn /(1-0 = 0,32/(1-0,3) = 0,46 manat.
Yükün növündən, qablaşdırılmasından, hansı nəqliyyat vasitəsi ilə daşınmasından və s. amillərdən asılı olaraq baza tarif dərəcəsinə azaldıcı və artırıcı əmsallar tətbiq edilir. Ona görə də, yekun tarif dərəcəsi 0,1% - 2,5% aralığında dəyişir.