CYFRIFON BLYNYDDOL 2019-20

CYFRIFON BLYNYDDOL 2019-20

Cynnwys

	Tudalen
Manylion Gweinyddol a Chyfeirio	1-2
Adroddiad Blynyddol yr Ymddiriedolwyr a'r Swyddog Cyfrifyddu
Datganiad Llywodraethiant (yn cynnwys strwythur a rheolwyr)	3-12
Amcanion a Gweithgareddau	13-14
Cyflawniad a Pherfformiad	15-19
Adolygiad Ariannol	20-22
Adroddiad Xxxxxxxxxxxxx	00
Polisïau yn ymwneud â staffio	24
Cynlluniau ar gyfer cyfnodau yn y dyfodol	25-26
Datganiad Cyfrifoldebau'r Bwrdd a'r Llyfrgellydd	27
Tystysgrif ac Adroddiad Archwilydd Cyffredinol Cymru i Gynulliad Cenedlaethol Cymru	28-30
Datganiad o Weithgareddau Ariannol	31
Y Fantolen	32
Llif arian	33
odiadau ar y Datganiadau Ariannol	34-55

MANYLION GWEINYDDOL A CHYFEIRIO

Yr Ymddiriedolwyr (at ddibenion cyfraith elusennau) a wasanaethodd yn ystod y flwyddyn

ac ers i’r flwyddyn ddod i ben:

Y rhai a benodwyd gan y Gweinidog:

Xxxxxx Xxxx Xxxxxx (Llywydd, hyd 31 Mawrth 2020) Meri Huws (Is-lywydd, o 1 Medi 2019)

Yr Arglwydd Aberdâr Xx Xxxxxxxxx Xxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxx

Xxxxxxx Xxxxxxxx (o 1 Medi 2019)

Xxxxxxx Xxxxxx (o 1 Medi 2019)

Xxxx Xxxxxxxx (o 1 Medi 2019)

Y rhai a benodwyd gan y Llyfrgell Genedlaethol:

Xxx Xxxx-Xxxxx (Trysorydd)

D. Xxxx Xxxxxx

Xx Xxxxxx Xxxxx (tan 31 Hydref 2019) Xxxx Xxxxxx (tan 29 Chwefror 2020)

Xxxxxxx Xxxxxxxx (tan 29 Chwefror 2020) Xxxxxx Xxxxx Xxxxx

Xxxxx Xxxxxx Xxxxxxxxx

Dr Gwenllian Xxxxxxxx Xxxxxx (o 1 Mawrth 2020) Xx Xxxxx Xxxxx (o 1 Mawrth 2020)

Xx Xxxx Xxxxxx (o 1 Mawrth 2020)

Aelodau'r Xxx Gweithredol ar 31 Mawrth 2020:

Prif Weithredwr a Llyfrgellydd a Swyddog Cyfrifyddu (o 1 Ebrill 2019)

Xxxx xx Xxxxx JP, BA, MA, DAA, MCIPD Siartredig

Cyfarwyddwr a Dirprwy Brif Weithredwr a Llyfrgellydd (Adnoddau Corfforaethol)

Xxxxx X Xxxxxxx FCPFA, MCIPS

Cyfarwyddwr a Dirprwy Brif Weithredwr a Llyfrgellydd (Casgliadau a Rhaglenni Cyhoeddus) (penodiad dros dro o fis Mai 2019; penodiad parhaol o fis Tachwedd 2019)

Xx Xxxxx Xxxxxxx Mphys (Anrh), PhD, MInstP

Cynghorwyr:

Bancwyr Banc National Westminster, Aberystwyth

Cyfreithwyr Geldards LLP, Caerdydd

Xxxxxxxxx Xxxxxxx & Xxxx, Aberystwyth Xxxx Xxxxx, Caerdydd

Archwilwyr Allanol Archwilio Cymru, Caerdydd

Archwilwyr Mewnol RSM, Caerdydd (tan fis Gorffennaf 2019)

Gwasanaeth Archwilio Mewnol Llywodraeth Cymru (o fis Gorffennaf 2019)

Broceriaid Buddsoddi Investec Wealth and Investment, Llundain

Cyngor Actiwaraidd a Phensiwn Xxxxxx Xxxxxx Xxxxxx, Caeredin

Rhif Cofrestru’r Elusen 525775

Rhif TAW 905194137

Cyfeiriad Cofrestredig: Llyfrgell Genedlaethol Cymru Penglais

Aberystwyth Ceredigion SY23 3BU

Treth Corfforaeth: Mae'r Llyfrgell wedi'i heithrio rhag talu Treth Corfforaeth o xxx Xxxxx 505 o Ddeddf Trethi Incwm a Chorfforaeth 1988

1 DATGANIAD LLYWODRAETHIANT 2019 - 2020

1.1 Y cefndir Statudol a'r Ddogfen Lywodraethol

Sefydlwyd Llyfrgell Genedlaethol Cymru (‘y Llyfrgell’) drwy Siarter Frenhinol ar 19 Mawrth 1907. Dyfarnwyd Siarteri Atodol yn 1911 ac yn 1978, gyda mân ddiwygiadau cyfansoddiadol. Ar 19 Gorffennaf 2006, rhoddwyd Siarter Atodol newydd i'r Llyfrgell gan y Frenhines Xxxxxxxxx XX. Newidiodd Siarter Atodol 2006 gyfansoddiad a llywodraethiant y Llyfrgell yn sylweddol a chydnabod datganoli’r llywodraeth o San Xxxxxxx i Gymru. Yn y gorffennol roedd gan y Llyfrgell Lys o Lywodraethwyr a Chyngor, ond nawr mae gennym Fwrdd o Ymddiriedolwyr.

Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru hefyd yn Elusen Gofrestredig (rhif: 525775) ac yn Gorff a Noddir gan Lywodraeth Cymru. Fe’i hariennir drwy gyfuniad o gymorth grant a ddyrennir gan Lywodraeth Cymru, ac incwm a geir trwy weithgareddau masnachol, xxxx xxxxx a rhai am dâl. Mae llythyr cylch gorchwyl blynyddol y Gweinidog sydd â chyfrifoldeb am y Llyfrgell yn gosod xxxxx dyraniad ac amodau cymorth grant y Llyfrgell.

Mae natur ddeublyg y Llyfrgell fel sefydliad Siarter Frenhinol ac Elusen Gofrestredig, a hefyd Xxxxx a Xxxxxx xxx Lywodraeth Cymru yn llywodraethu sut mae’n gweithredu ac yn cyflawni ei rôl a’i rhwymedigaethau, sy’n gofyn am gadw cydbwysedd gofalus rhwng mynd ar drywydd a chyflawni (a) ‘gwrthrychau’ ei Siarter a’i statws Elusennol, sy’n adlewyrchu ei diben sylfaenol a (b) egwyddorion llywodraethiant hyd xxxxxx. Y gwrthrychau yw “casglu, diogelu a rhoi mynediad at xxx math a ffurf ar wybodaeth gofnodedig, yn enwedig mewn perthynas â Chymru a Chenedl y Cymry a phobloedd Celtaidd eraill, xx xxxx y cyhoedd, gan gynnwys y rhai sy’n ymroi i ymchwil a dysg.”

1.2 Sgôp Cyfrifoldeb

Y Prif Weithredwr a’r Llyfrgellydd yw’r Swyddog Cyfrifyddu, ac sydd, ynghyd â’r Bwrdd Ymddiriedolwyr, yn gyd gyfrifol am gynnal system gref o reolaeth fewnol sy’n cefnogi bwriadau ac amcanion y sefydliad wrth ddiogelu’r cronfeydd cyhoeddus a’r asedau maent yn bersonol gyfrifol amdanynt, yn unol â’r cyfrifoldebau sydd wedi eu neilltuo iddynt.

Mae cyfrifoldebau priodol y Dirprwy Weinidog, Xxxxx Noddi (CyMAAL), Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Llywydd, a’r Prif Weithredwr a Llyfrgellydd wedi eu hamlinellu yn y Ddogfen Fframwaith a ddrafftiwyd gan yr Adran Amgueddfeydd Archifau a Llyfrgelloedd (MALD) yn 2010 sy’n rheoli’r berthynas rhwng Llywodraeth Cymru a’r Llyfrgell.

Rôl y Bwrdd yw darparu arweinyddiaeth effeithiol, diffinio a datblygu cyfeiriad strategol, gosod amcanion heriol, hyrwyddo safonau uchel o gyllid cyhoeddus, sicrhau bod y Llyfrgell yn cyflawni ei swyddogaethau’n effeithiol ac effeithlon, a monitro perfformiad, gan gynnwys perfformiad y Prif Weithredwr a Llyfrgellydd, i sicrhau bod y Llyfrgell yn gyfan gwbl gwrdd â’i nodau, amcanion a thargedau perfformiad a gwasanaeth yn erbyn cynlluniau a chyllidebau. Mae'n rhaid i'r Ymddiriedolwyr weithredu xx xxxx yr elusen yn unig, ac ni chânt dâl ar hyn x xxxx. Fodd bynnag, yn eu cyfarfod ym mis Chwefror, penderfynodd Bwrdd yr Ymddiriedolwyr roi cydnabyddiaeth i Lywyddion y dyfodol.

Y Llywydd yw’r prif gyfrwng rhwng y Bwrdd a’r Dirprwy Weinidog a rôl y Llywydd yw sicrhau bod aelodau eraill y Bwrdd yn cael gwybod yr ohebiaeth ddiweddaraf. Cyfrifoldeb y Llywydd hefyd yw sicrhau bod polisïau a gweithredoedd y Bwrdd yn cefnogi polisïau strategol ehangach y Dirprwy Weinidog a bod trafodion y Bwrdd yn cael eu cynnal yn gywir.

Fel y Swyddog Cyfrifyddu, y Prif Weithredwr a Llyfrgellydd sydd yn bersonol gyfrifol am stiwardiaeth yr arian cyhoeddus mae ganddo xx xxx hi ofal amdanynt, gweithrediadau o ddydd i ddydd a rheolaeth y Llyfrgell ac am sicrhau cydymffurfiaeth gyda Rheoli Arian Cyhoeddus Cymru (Ionawr 2016). Mae rôl a chyfrifoldebau penodol y Swyddog Cyfrifyddu hefyd yn cael eu hamlinellu yn y ddogfen hon.

1.3 Fframwaith Llywodraethiant Corfforaethol

Mabwysiadwyd Fframwaith Llywodraethiant Corfforaethol gan Fwrdd yr Ymddiriedolwyr ym mis Medi 2013, ynghyd â Fframwaith Sicrwydd sy’n ymwneud â Rheoli Risg. Mae’r Fframwaith Llywodraethiant Corfforaethol yn nodi prif gyfrifoldebau Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a Thîm Gweithredol y Llyfrgell; pwerau dirprwyo'r Bwrdd a’r ymddygiad a ddisgwylir gan y Bwrdd. Mae’r Fframwaith Llywodraethiant diwygiedig hefyd yn ymgorffori Cod Ymddygiad yr Ymddiriedolwyr. Cymeradwywyd y Rheoliadau, sy’n gosod xxxxx drafodion y Bwrdd a’i Bwyllgorau, gan Fwrdd yr Ymddiriedolwyr yn Chwefror 2017 a chymeradwywyd diwygiadau pellach i’r Fframwaith Llywodraethiant a’r Rheoliadau gan Fwrdd yr Ymddiriedolwyr ym mis Chwefror 2018.

1.4 Recriwtio a phenodi Ymddiriedolwyr

Mae Bwrdd y Llyfrgell yn cynnwys 15 Ymddiriedolwr; penodir wyth gan Lywodraeth Cymru a saith gan y Llyfrgell. Mae’r Ymddiriedolwyr yn cynnwys tri Swyddog y Llyfrgell - y Llywydd, yr Is-lywydd a’r Trysorydd. Penodir y Llywydd a’r Is-lywydd gan Lywodraeth Cymru a’r Trysorydd gan y Llyfrgell. Penodir yr Ymddiriedolwyr yn unol â Statudau a Rheoliadau’r Llyfrgell, ac egwyddorion dethol agored fel yr argymhellir yn Adolygiad Xxxxx.

Bu'r Llyfrgell yn gweithio'n agos gyda'r Uned Cyrff Cyhoeddus yn ystod y flwyddyn i gyflwyno ymgyrch recriwtio lwyddiannus i benodi Is-lywydd a thri Ymddiriedolwr newydd a benodwyd gan Lywodraeth Cymru, sef Meri Huws fel Is-lywydd, a Xxxx Xxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxxxx a Xxxx Xxxxxxxx fel Ymddiriedolwyr. Daeth cyfnod swyddi tri o benodiadau’r Llyfrgell i ben yn ystod y flwyddyn, sef Xx Xxxxxx Xxxxx ym mis Hydref a chafodd cyfnod Xxxx Xxxxxx a Xxxxxxx Xxxxxxxx, a ddylai fod wedi dod i ben ym mis Tachwedd, eu hymestyn tan fis Chwefror 2020. Yn sgil ymgyrch arall tua diwedd 2019, a oedd yn benodol yn anelu at wella cydbwysedd y Bwrdd o ran rhyw, penododd y Llyfrgell dair Ymddiriedolwr, Dr Gwenllian Xxxxxxxx Xxxxxx, Xx Xxxxx Xxxxx a Xx Xxxx Xxxxxx. Diolchwn i'r Ymddiriedolwyr sy'n gadael am eu gwasanaeth ymroddedig i'r Llyfrgell yn ystod eu deiliadaeth ac estynnwn groeso cynnes i’r aelodau newydd.

Aeth y Llywydd yn xxx ym mis Medi ac nid oedd yn gallu cyflawni ei ddyletswyddau am weddill ei gyfnod yn y swydd a arweiniodd at weld yr Is-lywydd yn ymgymryd â rhai o'i ddyletswyddau, gan gynnwys rôl Cadeirydd y Bwrdd. Daeth cyfnod y Llywydd yn y swydd i ben ar 31 Mawrth 2020, ac oherwydd y sefyllfa bresennol gyda COVID-19, cafodd pob ymgyrch penodiadau cyhoeddus ei hatal dros dro; felly, cadarnhaodd yr Uned Cyrff Cyhoeddus benodiad Meri Huws, Is-Lywydd, fel Llywydd dros dro, am gyfnod o ddeuddeg mis o 1 Ebrill 2020.

1.5 Sefydlu a hyfforddi ymddiriedolwyr

Dilynodd pob Ymddiriedolwr newydd raglen gynefino ar ôl cael ei benodi, a oedd yn cynnwys trafodaethau wyneb yn wyneb â staff allweddol am faterion strategol a'r amrywiaeth o wasanaethau a ddarperir gan y Llyfrgell, copi o’r Llawlyfr Ymddiriedolwyr cynhwysfawr, a chynnig ymweliadau pellach i ddysgu mwy am waith unigolion neu adrannau.

Roedd y rhaglen hyfforddi ar gyfer y flwyddyn yn cynnwys hyfforddiant ffurfiol gan y Pennaeth Cyllid ar gyflwyno'r Cyfrifon Rheoli a'r Cyfrifon Blynyddol, tra cafodd dogfennaeth ddefnyddiol ar xxxx xxxxx i elusennau a seiberddiogelwch ar gyfer aelodau'r Bwrdd, y ddau bwnc wedi’u hamlygu fel anghenion hyfforddi yn yr arfarniadau blynyddol, eu huwchlwytho i safle porth ar-lein diogel Bwrdd yr Ymddiriedolwyr. Bydd rhaglen hyfforddi ar gyfer 2020/21 yn cael ei datblygu yn dilyn canlyniadau arfarniadau 2019 a'r argymhellion a wnaethpwyd yn yr Adolygiad Teilwredig.

1.6 Y Bwrdd a’i Bwyllgorau

Xxx xxx aelodau Bwrdd yr Ymddiriedolwyr gyfrifoldeb am gymeradwyo Cynlluniau Strategol a Gweithredu’r sefydliad, ei Adroddiad a Chyfrifon Blynyddol a’r Gyllideb Flynyddol. Mae’r tri phwyllgor sefydlog yn trafod busnes y Llyfrgell fel y’i nodir yng nghylch gorchwyl xxx pwyllgor, ac yn gwneud argymhellion i Fwrdd yr Ymddiriedolwyr ar y camau i’w cymryd. Mae’r cyfrifoldeb am unrhyw benderfyniad a wneir yn xxxx xxxx Bwrdd yr Ymddiriedolwyr. Mae’r Prif Weithredwr a Llyfrgellydd, a’r Dirprwy Brif Weithredwr a Llyfrgellydd yn mynd i xxx cyfarfod y Bwrdd a’i Bwyllgorau.

Cyfarfu’r Bwrdd bum gwaith yn ystod 2019/20. Mae cofnodion y Bwrdd yn cael eu cyhoeddi ar wefan y Llyfrgell, ynghyd â chrynodeb o bapurau sydd i’w cyflwyno yng nghyfarfodydd Bwrdd. xxxxx://xxx.xxxxxxxxx.xxxxx/xx-xxxx/xxxxxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxxxxx-xxxx

Ceir bywgraffiadau o aelodau’r bwrdd ar wefan y Llyfrgell;

xxxxx://xxx.xxxxxxxxx.xxxxx/xx-xxxx/xxxxxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxxxxx-xxxx/xxxxxxxx-xxxxx

Etholiadau	Cyfrifoldebau allweddol
Archwilio a Risg	Pwyllgor sefydlog sy’n cwmpasu anghenion sicrwydd Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Swyddog Cyfrifyddu am faterion yn ymwneud â chyllid, risgiau, rheolaeth fewnol a llywodraethiant. Mae’r Pwyllgor hefyd yn ymwneud â gwaith Archwilio Mewnol ac Allanol a materion yn ymwneud ac adrodd ariannol.
Llywodraethiant a Pherfformiad	Pwyllgor sefydlog sy’n cwmpasu anghenion monitro llywodraethiant a pherfformiad Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Xxx Gweithredol. Mae’r Pwyllgor yn ymwneud â gwaith Swyddfa Archwilio Cymru gan ddilyn yr argymhellion a wneir ganddynt parthed trefniadau llywodraethiant.
Cynllunio Ariannol	Pwyllgor sefydlog sy'n cwmpasu anghenion monitro perfformiad ariannol Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a'r Xxx Gweithredol, yn enwedig portffolio buddsoddi'r Llyfrgell a'r defnydd o'i chronfeydd preifat, ei gweithgareddau masnachol, a pherfformiad ei hymgyrchoedd xxxx xxxxx.

Aelodaeth y Bwrdd a’i Bwyllgorau

	Cyfnod presennol	Dirwyn i ben	Bwrdd	Archwilio a Risg	Llywodraethiant a Pherfformiad	Cynllunio Ariannol
Xxxxxx Xxxx Xxxxxx	1af	31.03.2020	Llywydd	-	-	-
Meri Huws	1af	31.08.2023	Is-lywydd	-	-	-
Xxx Xxxx- Xxxxx	1af	31.07.2021	Trysorydd	Aelod ex officio	-	Cadeirydd
Xxxx Xxxxxx	2il	31.10.2020	Aelod	Cadeirydd	-	Aelod
Arglwydd Aberdâr	2il	31.10.2020	Aelod	-	-	-
Xxxx Xxxxxx	1af	30.11.19 (wedi'i	Aelod	-	Aelod	Aelod

		ymestyn tan 29.02.2020)
Xxxxxxxxx Xxxxxxx	1af	31.10.2019 (wedi'i ymestyn tan 31.10.2020)	Aelod	-	Aelod	-
Xxxxxxx Xxxxxxxx	1af	30.11.19 (wedi'i ymestyn tan 29.02.2020)	Aelod	Aelod	-	-
Xxxxxx Xxxxx	1af	31.10.2019	Aelod	-	Aelod	-
Gwilym Xxxxx Xxxxx	1af	31.01.2021	Aelod	-	Aelod	Aelod
Xxxxx Xxxxxxxx	1af	31.01.2021	Aelod	Aelod	-	-
Xxxxx Xxxxxx Xxxxxxxxx	1af	30.06.2021	Aelod	-	Aelod	-
Xxxx Xxxxxxxx	1af	31.08.2023	Aelod	Aelod	-	-
Xxxxxxx Xxxxxx	1af	31.08.2023	Aelod	-	-	Aelod
Xxxx Xxxxxxxx	1af	31.08.2023	Aelod	-	-	Aelod

Yn ogystal â’r pwyllgorau sefydlog, sefydlodd y Bwrdd Banel Ymgynghorol Adeiladau hefyd i oruchwylio'r rhaglen adeiladu cyfalaf a ddechreuodd ym mis Gorffennaf. Cadeirydd y Panel yw Xx Xxx Xxxxxxx, Ymddiriedolwr.

Cedwir cofrestr o fuddiannau’r Bwrdd gan y Rheolwr Llywodraethiant Corfforaethol ac mae’n agored i’w harchwilio yn y Llyfrgell ar gais. Mae ffurflenni datganiad o fuddiannau gorffenedig ar gyfer 2020 wedi'u cynnwys yn y gofrestr.

Presenoldeb yng Nghyfarfodydd y Bwrdd a’i Bwyllgorau

	Bwrdd	Archwilio a Risg	Llywodraethiant a Pherfformiad	Cynllunio Ariannol
Xxxxxx Xxxx Xxxxxx	2/5	-	-	-
Xxx Xxxx- Xxxxx	5/5	3/4	-	3/3
Meri Huws	3/3	1/4 (ex officio)	-	1/3 (ex officio)
Arglwydd Aberdâr	5/5	-	-	-
Xxxx Xxxxxx	4/5	-	1/1	2/3
Xxxx Xxxxxx	5/5	4/4	-	-
Xxxxxxxxx Xxxxxxx	4/5	-	0/1	-
Xxxxxxx Xxxxxxxx	4/5	4/4	-	-
Xxxxxx Xxxxx	0/3	-	1/1	-
Gwilym Xxxxx Xxxxx	5/5	-	1/1	1/1
Xxxxx Xxxxxxxx	5/5	3/4	-	-
Xxxxx Xxxxxx Xxxxxxxxx	5/5	-	1/1	-
Xxxx Xxxxxxxx	2/3	1/2	-	-
Xxxxxxx Xxxxxx	3/3	-	-	2/2
Xxxx Xxxxxxxx	2/3	-	-	0/2

Y Pwyllgor Archwilio a Risg

Yn unol â Rheoliadau’r Llyfrgell xx xxxxx da xxx’r Pwyllgor Archwilio a Risg hefyd yn cynnwys dau aelod annibynnol, Xxxxxx Xxxxxxx a Xxxxxx Xxxxxx, a gafodd eu penodi yn dilyn proses benodi agored. Daeth tymor swydd y ddau aelod i ben ar 29 Chwefror a chynhelir proses ddethol agored i benodi eu holynwyr.

Mae archwilwyr mewnol y Llyfrgell a chynrychiolwyr o Swyddfa Archwilio Cymru hefyd yn mynychu cyfarfodydd Pwyllgor. Xxx xxxxx noddi’r Llyfrgell, CyMAAL, yn cadw’r hawl i gynrychiolydd fynychu un cyfarfod y flwyddyn.

Bu’r Pwyllgor Archwilio a Risg yn gyfrifol am y gwaith o reoli risg, a phrif risgiau strategol y Llyfrgell, gan graffu'n ofalus drwy gydol y flwyddyn, ac ar gais Cadeirydd y Pwyllgor Archwilio a Risg, cyflwynir y Gofrestr Risg Gorfforaethol i Fwrdd yr Ymddiriedolwyr ym mhob cyfarfod, ar ôl i’r Pwyllgor ei hadolygu a'i diwygio.

Penodwyd Xxxx Xxxxxxxx i'r Pwyllgor ym mis Medi yn dilyn ei benodiad i’r Bwrdd.

Pwyllgor Cynllunio Ariannol

Neilltuodd y Pwyllgor lawer o'i amser yn ystod y flwyddyn i graffu ac adolygu'r Cynllun Ariannol Tymor Canoli a baratowyd gan y Xxx Gweithredol, gyda'r nod o ganfod arbedion cost yn y tymor canolig i'r hirdymor. Ystyriodd y Pwyllgor hefyd unrhyw geisiadau i ddefnyddio cronfeydd preifat y Llyfrgell a gwnaeth argymhellion yn unol â hynny i Fwrdd yr Ymddiriedolwyr ynghylch a ddylid cymeradwyo'r rhain ai peidio.

Cafodd y cyfarfod y dylid bod wedi'i gynnal ar 14 Mehefin ei ganslo, a chafodd y busnes ei ddwyn ymlaen i'r cyfarfod nesaf.

Penodwyd Xxxxxxx Xxxxxx a Xxxx Xxxxxxxx i'r Pwyllgor ym mis Medi yn dilyn eu penodiad i’r Bwrdd.

Pwyllgor Llywodraethiant a Pherfformiad

Craffodd y Pwyllgor yn fanwl ar y dangosyddion perfformiad, yn ogystal â chymharu perfformiad yn 2019/20 â'r perfformiad yn 2018/19. Cafodd y dangosyddion diwygiedig ar gyfer 2019/20 eu trafod yn fanwl hefyd. Cafodd y Pwyllgor hefyd Lawlyfr Ymddiriedolwyr wedi'i ddiwygio, a thrafodwyd pa mor ymarferol oedd paratoi copi electronig o'r Llawlyfr yn y dyfodol. Trafodwyd hefyd gynnydd y Llyfrgell tuag at gyflawni amcanion Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015.

Yn absenoldeb Cadeirydd parhaol, cadeiriodd Xxxxx Xxxxxx Xxxxxxxxx y cyfarfod ar 17 Mai. Gohiriwyd dau gyfarfod Pwyllgor gan na fyddent yn gallu gwneud cworwm.

Ar hyn o xxxx, xxx'r Llyfrgell yn aros i'r Adolygiad Teilwredig, a gychwynnwyd gan Lywodraeth Cymru, gael ei gyhoeddi a bydd yr adolygiad hwn yn cynnwys ystyriaeth o'r trefniadau llywodraethu a strwythurau'r pwyllgorau. Nid yw'r Pwyllgor Llywodraethiant wedi cyfarfod yn ddiweddar ac mae'n debygol y byddai llawer o'i swyddogaethau yn berthnasol i gylch gwaith y Pwyllgor Archwilio pan gaiff y rhain eu hadolygu.

Perfformiad y Bwrdd

Dechreuodd y Llywydd gynnal arfarniadau o aelodau'r Bwrdd yn ystod y flwyddyn, a chawsant eu cwblhau gan yr Is-lywydd yn dilyn salwch y Llywydd. Cynhaliwyd arfarniad y Llywydd gan Gyfarwyddwr CyMAAL. Er bod y Bwrdd wedi cytuno i gynnal asesiad o'i effeithiolrwydd ei hun, caiff hyn ei ohirio nes cyhoeddi adroddiad yr Adolygiad Teilwredig, a fydd yn cael ei gyhoeddi ym mis Ebrill.

Mae’r Bwrdd yn fodlon ei fod yn cael gwybodaeth amserol a chywir ar gyfer yr xxxx feysydd mae'n gyfrifol amdanynt, ac mae'n hyderus bod ansawdd a chywirdeb yr wybodaeth honno yn ddigonol iddo gyflawni ei rôl.

Yn ogystal â derbyn cofnodion pob cyfarfod o'r Pwyllgor Archwilio a Risg, y Pwyllgor Cynllunio Ariannol a'r Pwyllgor Llywodraethiant a Pherfformiad, derbyniodd y Bwrdd hefyd gofnodion o xxx cyfarfod y Panel Ymgynghorol Adeiladau.

Derbyniodd y Bwrdd hefyd adroddiadau ar berfformiad strategol ac ariannol, rheoli risg, buddsoddiadau’r Llyfrgell, y Cynllun Pensiwn ac adroddiadau cynnydd ar berfformiad yn erbyn y targedau a osodwyd yn y cynllun gweithredu blynyddol.

Yn ogystal â'r eitemau sefydlog, ystyriodd y Bwrdd y materion pwysig canlynol hefyd yn ystod y flwyddyn:

⮚ Archif Ddarlledu Genedlaethol - cymeradwyodd Cronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol gyllid Xxxxx 2 ym mis Mehefin a rhoddodd ganiatâd ffurfiol i'r Llyfrgell ddechrau'r prosiect ym mis Hydref. Mae'r Pwyllgor Archwilio a Risg a Bwrdd yr Ymddiriedolwyr yn parhau i drafod y ddwy brif risg - penodi staff i weithio ar y prosiect a chost yr adeilad i gadw'r archif ffisegol.

⮚ Adolygiad Teilwredig – Cytunodd Bwrdd yr Ymddiriedolwyr i’r Llyfrgell fod y sefydliad cyntaf yng Nghymru i gymryd rhan mewn Adolygiad Teilwredig a chynhaliwyd cyfweliadau a gweithdai gyda staff a rhanddeiliaid yn ystod mis Awst a mis Medi. Disgwylir i'r adroddiad terfynol gael ei gyhoeddi ym mis Ebrill 2020

⮚ Cynllun Ariannol Tymor Canolig - cyflwynwyd hwn i Fwrdd yr Ymddiriedolwyr ym mis Ebrill, a neilltuwyd cryn dipyn o amser i drafod hyfywedd ariannol y Llyfrgell yn wyneb y toriadau mewn cyllid, a ffyrdd o sicrhau arbedion cost ac effeithlonrwydd

⮚ Cymeradwyo Cyllideb Flynyddol 2019 – 2020

⮚ Cymeradwyo Adroddiad Blynyddol 2018 – 2019

⮚ Er mwyn gwella cynaliadwyedd, cymeradwyodd y Bwrdd symud tuag at ddosbarthu papurau’r Bwrdd ar ffurf electronig yn unig, a hefyd i gyhoeddi'r Adroddiad Blynyddol a’r Llawlyfr Ymddiriedolwyr mewn fformat electronig yn unig o 2019 ymlaen

⮚ Rhaglen Cyfalaf Adeilad - arweiniodd y rhaglen fawr xxx x xxxxx cynnal a chadw at adleoli gwasanaethau a staff o fewn yr adeilad dros dro. Y gobaith yw y bydd y gwaith adnewyddu wedi’i gwblhau erbyn diwedd 2020

⮚ Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 – cyflwynwyd Datganiad Lles a Chanllawiau Llesiant y Llyfrgell i'r Bwrdd

⮚ Cydnabyddiaeth y Llywydd – cymeradwyodd y Bwrdd gydnabyddiaeth i rôl y Llywydd a fydd yn dod i rym pan fydd yr Uned Cyrff Cyhoeddus yn hysbysebu'r rôl yn ddiweddarach yn 2020

1.7 Archwilio mewnol

Parhaodd y Llyfrgell i weithio'n agos gyda'i harchwilwyr mewnol, RSM, nes i'w contract ddod i ben ym mis Gorffennaf, a phenodwyd gwasanaeth archwilio mewnol Llywodraeth Cymru i gynnal ei wasanaeth archwilio mewnol o fis Awst ymlaen. Darperir yr archwiliad mewnol gan Wasanaeth Archwilio Mewnol Llywodraeth Cymru yn unol â Safonau Archwilio Mewnol y Sector Cyhoeddus. Mae’r Pwyllgor Archwilio a Risg wedi cytuno ar raglen waith ar gyfer 2019/20 ac wedi'i chymeradwyo.

Xxx blwyddyn, mae'r gwasanaeth archwilio mewnol yn adrodd yn annibynnol ar ddigonolrwydd ac effeithiolrwydd system rheolaeth fewnol y Llyfrgell, ynghyd ag argymhellion ar gyfer gwella. Cyflwynir adroddiadau archwilio mewnol rheolaidd i'r Pwyllgor Archwilio a Risg er mwyn galluogi aelodau i adolygu a herio datganiadau sicrwydd a thystiolaeth arall a ddarperir gan reolwyr. Barn Pennaeth Archwilio Mewnol y Llyfrgell am y deuddeg mis a ddaeth i ben 31 Mawrth 2020 yw bod gan y sefydliad drefniadau i sicrhau llywodraethiant, rheoli risg a rheolaeth fewnol, o fewn y meysydd hynny a gafodd eu hadolygu, sy'n wedi’u cynllunio'n addas a'u cymhwyso'n effeithiol.

Cynhaliwyd yr archwiliadau mewnol canlynol yn ystod 2019/2020: Sicrwydd Iechyd a Diogelwch (RSM)

Adolygiad Seiberddiogelwch (RSM)

Taliadau Credydwyr (Gwasanaeth Archwilio Mewnol Llywodraeth Cymru)

Gweithdrefnau Recriwtio a Rheoli Perfformiad (Gwasanaeth Archwilio Mewnol Llywodraeth Cymru)

Cafwyd sicrwydd rhannol ar gyfer yr archwiliadau Iechyd a Diogelwch a Seiberddiogelwch, a chafwyd sicrwydd rhesymol o ran Taliadau Credydwyr ac Archwiliadau Recriwtio a Gweithdrefnau Rheoli Perfformiad.

1.8 Cod Arfer Gorau ar Lywodraethiant Corfforaethol

Hyd y gŵyr Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Swyddog Cyfrifyddu a’r Bwrdd, nid oes dim gwybodaeth archwilio berthnasol nad yw archwilwyr y Llyfrgell yn ymwybodol ohonynt. Mae’r Swyddog Cyfrifyddu a’r Bwrdd hefyd wedi cymryd yr xxxx gamau angenrheidiol neu y dylent fod wedi’u cymryd i sicrhau eu bod yn gwybod am unrhyw wybodaeth archwilio berthnasol ac i sefydlu bod archwilwyr y Llyfrgell yn ymwybodol o’r wybodaeth honno. Mae’r Llyfrgell wedi gweithredu’n unol â’r Cod Llywodraethiant Da: Cod ar gyfer y Trydydd Sector yng Nghymru (2012) ac mae Bwrdd yr Ymddiriedolwyr wedi sicrhau, unwaith eto yn unol â’r cod ymarfer penodol hwn, bod gan y Llyfrgell drefniadau llywodraethiant cadarn ar waith i hyrwyddo perfformiad uchel a diogelu priodoldeb a rheoleidd-dra.

A hithau’n Elusen Gofrestredig, mae'r Llyfrgell wedi gweithredu'n unol â Chod Llywodraethiant Elusennol y Grŵp Llywio Llywodraethiant, a chanllaw a chodau ymarfer y Comisiwn Elusennau, sef Yr Ymddiriedolwr Hanfodol (CC3).

1.9 Rheoli Risg a Dulliau Rheoli

Mae system rheolaeth fewnol y Llyfrgell fel y'i disgrifir yn ei Fframwaith Sicrwydd yng nghyswllt Rheoli Risg yn seiliedig ar broses barhaus o nodi a blaenoriaethu’r risgiau i gyflawni ei Chynllun Gweithredol blynyddol a’i Strategaeth; i werthuso’r tebygolrwydd o’r risgiau hynny’n digwydd a'r effaith potensial pe baent yn digwydd; a'u rheoli'n effeithlon, yn effeithiol ac yn ddarbodus.

Mae’r Gofrestr Risgiau Corfforaethol wedi adnabod, cofnodi, asesu ac ystyried y risgiau strategol a gweithredol allweddol sy’n berthnasol i weithgareddau’r Llyfrgell. Mae'r rhain yn cael eu hadolygu'n gyson gan y Xxx Gweithredol a pherchnogion risg penodedig eraill a chymerir camau fel y bo'n briodol i reoli a lliniaru'r risgiau hyn. Hysbysir staff o'u dyletswyddau yng nghyswllt rheoli risg drwy'r Briff Craidd, (dull o gyfleu negeseuon corfforaethol allweddol i staff), a chânt eu hannog i gyfrannu at y broses.

Ni chynhwyswyd unrhyw risgiau newydd yn ystod y flwyddyn, ond ar gais y Pwyllgor Archwilio a Risg, cafodd COVID-19 ei gynnwys yn Risg 17, Digwyddiad aflonyddgar sy’n xxxx y Llyfrgell rhag parhau â'i gwaith.

Yn dilyn argymhellion gan yr archwilwyr mewnol, ailgynlluniwyd y Gofrestr i gynnwys perchnogion risg benodol ar gyfer pob risg strategol gyda chyfrifoldeb am adolygu'r risg yn rheolaidd ac am nodi a sicrhau gweithredu camau i'w rheoli, cysoni risgiau i nod strategol a ffynonellau sicrwydd.

Cymeradwyodd Bwrdd yr Ymddiriedolwyr Bolisi, Strategaeth a Phroses Rheoli Risg ddiwygiedig ym mis Chwefror, sy'n nodi dull y Llyfrgell o reoli risg. Mae’r Llyfrgell yn rheoli risg mewn modd gofalus o hyd o ran ei chyfrifoldebau fel xxxxx cyhoeddus, ac mewn meysydd megis cydymffurfio â deddfwriaeth neu amodau a osodwyd gan Lywodraeth Cymru. Bydd xxx amser yn ceisio cydymffurfio yn ddieithriad. Y risg fwyaf sylweddol i’r Llyfrgell yn y dyfodol yw’r posibilrwydd o ostyngiadau pellach yn y Cymorth Xxxxx xxxx wrth Lywodraeth Cymru oherwydd pwysau yn y dyfodol ar wariant cyhoeddus y DU, yn

enwedig yng ngoleuni'r argyfwng COVID-19 presennol, i lefel lle na fydd y Llyfrgell yn gallu cyflawni ei hamcanion.

Caeodd adeilad y Llyfrgell i'r cyhoedd ar 23 Mawrth 2020 yn dilyn canllawiau'r Llywodraeth ynghylch COVID-19. Dim ond staff diogelwch sydd yn yr adeilad, ac mae mynediad i staff eraill wedi'i gyfyngu i'r rhai sy'n gorfod mynd i’r adeilad ar gyfer tasg benodol. Mae prosesau llywodraethiant a rheoli'r Llyfrgell wedi parhau i raddau helaeth drwy gyfarfodydd ar-xxxx, xx eithrio Pwyllgor Archwilio mis Ebrill a gafodd ei ganslo. Mae nifer cyfyngedig o brosesau a dulliau rheoli wedi newid, er enghraifft gydag amserlenni talu credydwyr yn cael eu hawdurdodi drwy e-xxxx yn hytrach na’u llofnodi â llaw. Fodd bynnag, ystyrir na fu unrhyw newid sylweddol yn yr amgylchedd rheoli cyffredinol a bod safonau llywodraethiant wedi'u cynnal, ac y byddant yn parhau i wneud hynny. Rhagwelir y bydd y cynllun Archwilio Mewnol ar gyfer y flwyddyn yn cael ei gwblhau i raddau helaeth, er y bydd rhywfaint o oedi wrth gwblhau rhai archwiliadau o bosibl. Xxxxx, dylid parhau i roi ffynhonnell briodol o sicrwydd i'r Pwyllgor Archwilio a'r Bwrdd a sicrhau bod dulliau rheoli mewnol yn cael eu cymhwyso'n briodol a bod risgiau'n cael eu rheoli.

Mae effaith uniongyrchol argyfwng COVID-19 wedi'i lliniaru drwy fesurau xxxxxx busnes a roddir ar waith yn y rhannau hynny o'r Llyfrgell y xxx xxxxx iddynt weithredu er mwyn i'r sefydliad barhau, fodd bynnag, i nifer fawr o staff sy'n ymdrin â'r casgliadau a'r cyhoedd, bydd eu dyletswyddau'n gyfyngedig nes y xxxxxxx ddychwelyd i'r adeilad yn ddiogel. Mae'r Llyfrgell yn rhagweld y bydd y cyfyngiadau presennol ar symud yn cael eu llacio ar wahanol adegau yn y dyfodol ac mae'n bwriadu ailagor yr adeilad yn raddol, i'r staff yn y lle cyntaf ac yna i'r cyhoedd, gyda mesurau iechyd a diogelwch priodol yn eu lle. Mae'r risgiau sy'n gysylltiedig ag ailagor mewn modd diogel a rheoledig yn cael eu nodi a'u rheoli'n briodol a byddant yn cael eu hadrodd i'r Pwyllgor Archwilio.

Mae risgiau tymor hir COVID-19 yn dechrau dod i'r amlwg xxxxxxx xx xxx'r Llyfrgell yn rhagweld effaith andwyol ar ei hincwm masnachol a'i gallu i ddarparu gwasanaethau a digwyddiadau o fewn yr adeilad. Er na fydd y Llyfrgell yr un mor awyddus i gymryd risgiau ariannol oherwydd yr ansicrwydd, mae cyfle enfawr hefyd i'r Llyfrgell gynyddu ei gwasanaethau digidol a chyrraedd cynulleidfa newydd ac ehangach. O ganlyniad i COVID-19 mae'r Llyfrgell hefyd yn y broses o adolygu'r prosiect Archif Ddarlledu Genedlaethol, a newid y pwyslais o gyfleuster storio ar gyfer yr archif ffisegol i ddarpariaeth ddigidol ac ymgysylltu â'r gymuned ehangach.

Wrth weithredu ei rhwymedigaethau statudol ac yn benodol Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, mae'r Llyfrgell wedi ymrwymo nid yn unig i ddarparu gwasanaethau sy'n diwallu'r anghenion presennol, ond sydd hefyd yn diogelu cenedlaethau'r dyfodol a'u hanghenion. Er mwyn cyflawni hyn, mae’r Llyfrgell wedi llunio Datganiad a Chanllawiau cynhwysfawr ar Lesiant sy'n nodi cyfrifoldebau'r Llyfrgell o ran cyflawni ei rhwymedigaethau xxx y Ddeddf Llesiant. Mae hyn xxxxxxx wedi'i brif ffrydio ym mhob gweithgaredd ac mae'n rhaid i staff gwblhau templed llesiant wrth gychwyn prosiect neu wasanaeth newydd.

Fel tystiolaeth xxxxxxx o gydymffurfiaeth, cynhaliodd Archwilio Cymru archwiliad o brosiect ‘Datgloi Ein Treftadaeth Xxxx’ y Llyfrgell o xxx y Ddeddf, a rhoddodd adroddiad cadarnhaol i'r Llyfrgell, a ddangosodd fod y prosiect yn cyflawni nifer o ofynion y Ddeddf.

Cafodd y Llyfrgell achrediad Cyber Essentials/IASME ym mis Hydref, ac yn dilyn profion a gynhaliwyd gan gwmni allanol ar ein rhwydwaith a'n systemau, cafodd achrediad Cyber Essentials + ym mis Tachwedd. Mae'r staff wedi cael hyfforddiant ar we-rwydo a chynhelir profion rheolaidd i sicrhau bod y staff yn gallu adnabod negeseuon e-xxxx gwe-rwydo.

Cafodd yr xxxx ddigwyddiadau diogelwch gwybodaeth eu hadrodd yn llawn i'r Pwyllgor Gweithredol a’r

Pwyllgor Archwilio a Risg, a'u trin yn fewnol.

Yn ystod y flwyddyn, rhoddwyd gwybod i'r Comisiynydd Gwybodaeth am ddau achos o xxxxx mesurau diogelwch, ond yn dilyn ymchwiliadau, ni wnaeth y Comisiynydd gymryd camau pellach o ran y xxxxx xx'r llall.

Llofnodwyd ar ran y Bwrdd:

Pedr ap Xxxxx Xxx Xxxx-Xxxxx

Llyfrgellydd a Phrif Weithredwr a Swyddog Cyfrifyddu Trysorydd

24 Gorffennaf 2020 24 Gorffennaf 2020

2 AMCANION A GWEITHGAREDDAU

2.1 Prif amcanion

Prif amcan y Llyfrgell, fel y mynegwyd yn Siarter Atodol 2006, yw:

⮚ casglu, diogelu a rhoi mynediad i xxx math a ffurf ar wybodaeth gofnodedig, yn enwedig mewn perthynas â Chymru, y Cymry a phobloedd Celtaidd eraill, xx xxxx y cyhoedd, gan gynnwys y rhai sy’n ymroi i ymchwil a dysg.

Y pwrpas a’r weledigaeth sylfaenol oedd sicrhau bod xxxxx, diwylliant a threftadaeth unigryw Cymru, sydd wedi’i ddogfennu mewn ffurfiau a chyfryngau amrywiol dros y blynyddoedd, ar gael xxx amser i alluogi pawb i gael gwell dealltwriaeth o bwy ydym, i esbonio’r etifeddiaeth hanesyddol a diwylliannol sydd wedi ein ffurfio ni fel cenedl dros y canrifoedd, ac i ysgogi dysg ac ymchwil. Xxx xxxx ddau ddimensiwn - adeilad ffisegol ysblennydd yn Aberystwyth sy’n gartref i gasgliadau print, llawysgrifol, gweledol a chlyweledol a hefyd yn llyfrgell, archifdy a phresenoldeb digidol ar y rhyngrwyd.

2.2 Xxxx i’r Cyhoedd

Mae'r Ymddiriedolwyr wedi cydymffurfio â'r ddyletswydd yn adran 2 o Ddeddf Elusennau 2011 i roi sylw dyladwy i'r canllawiau a gyhoeddir gan y Comisiwn Elusennau ar y xxxx i’r cyhoedd. Xx xxx’r prif fuddiolwyr yw’r bobl sy’n byw yng Nghymru, mae gwaith y Llyfrgell yn rhoi xxxx byd-xxxx i ymwelwyr a defnyddwyr ar-lein.

2.3 Prif Weithgareddau

Dyma ein prif weithgareddau:-

2.3.1. Casglu:

Casglu deunyddiau drwy adneuon cyfreithiol, pryniannau, rhoddion, cymynroddion, cyfnewid, ac adneuo, yn unol â pholisïau datblygu casgliadau y cytunwyd arnynt.

Cyflawnir y swyddogaeth hon drwy:

⮚ lunio casgliad mor gyflawn â phosib o ddeunydd cyhoeddedig yn ymwneud â Chymru (a gwledydd Celtaidd eraill i raddau llai helaeth), ym mhob cyfrwng, yn cynnwys cyhoeddiadau electronig ac wedi’u hargraffu a deunydd xxxx/delweddau symudol;

⮚ cynnal a chadw (yn bennaf drwy adneuon cyfreithiol a phryniannau) y casgliad mwyaf cynhwysfawr yng Nghymru o ddeunyddiau wedi’u hargraffu a gyhoeddwyd yn y DU, ac Iwerddon, a deunydd ymchwil o wledydd eraill;

⮚ datblygu casgliadau o ddeunyddiau heb eu cyhoeddi yn ymwneud â Chymru neu’n deillio o

Gymru, yn cynnwys archifau a gwaith artistig;

⮚ cael mynediad i ddeunydd a gafaelwyd, ei brosesu, ei gatalogio a’i storio yn y ffordd fwyaf

effeithiol.

2.3.2. Cadw a Diogelu:

Cadw a diogelu’r casgliadau. Cyflawnir y swyddogaeth hon drwy:

⮚ sicrhau bod amodau o ran yr amgylchedd, storio a thrin a thrafod yn briodol ar gyfer diogelu’r

casgliadau yn barhaus;

⮚ ymyrryd er mwyn cadw'r deunyddiau i’w hatal rhag dirywio neu atgyweirio’r difrod;

⮚ trosglwyddo gwybodaeth i fformatau cadw mwy addas.

2.3.3. Darparu mynediad a gwybodaeth:

Darparu mynediad cyhoeddus addas/effeithiol i adeilad, casgliadau a gwasanaethau’r Llyfrgell, a gwybodaeth

amdanynt. Cyflawnir y swyddogaeth hon drwy:

⮚ fonitro a dadansoddi anghenion y defnyddiwr;

⮚ darparu mynediad i fannau, casgliadau a chyfleusterau cyhoeddus yn yr adeilad;

⮚ trefnu mynediad i eitemau o gasgliadau a gwasanaethau gwybodaeth ar gyfer defnyddwyr ar y safle neu drwy gyfathrebu ar-lein ar gyfer defnyddwyr x xxxx;

⮚ darparu mynediad hawdd i gatalogau o gasgliadau ac adnoddau electronig y Llyfrgell, ac i'w fersiynau digidol cyfatebol.

2.3.4 Rhoi cyhoeddusrwydd a dehongli:

Codi ymwybyddiaeth o waith a chasgliadau’r Llyfrgell a lledaenu gwybodaeth amdanynt. Cyflawnir y swyddogaeth hon drwy:

⮚ ddeunyddiau ar wefan y Llyfrgell;

⮚ canllawiau a deunydd cyhoeddusrwydd ar bapur ac ar-lein;

⮚ arddangosfeydd a gweithgareddau cymunedol/addysgol sy’n deillio o’r casgliadau, yn y Llyfrgell

ac mewn lleoliadau eraill ledled Cymru;

⮚ digwyddiadau, darlithoedd a seminarau.

2.3.5. Cydweithio proffesiynol:

Cydweithio â grwpiau proffesiynol cysylltiedig, ac weithiau eu harwain, ledled Cymru a thu hwnt. Cyflawnir y swyddogaeth hon drwy:

⮚ weithredu fel canolbwynt ar gyfer cyrff archifau a llyfrgelloedd yng Nghymru;

⮚ gweithio gyda chyrff yng Nghymru a thu hwnt i gyflawni mentrau a phartneriaethau cydweithredol yn y sectorau gwybodaeth, diwylliant a threftadaeth xxxx, a datblygu ymarfer proffesiynol.

Swyddogaethau cefnogi:

Caiff y swyddogaethau craidd eu cefnogi gan swyddogaethau rheoli a busnes hanfodol, yn cynnwys: rheoli a datblygu staff; rheoli a bod yn atebol am adnoddau ariannol a chynhyrchu incwm; a chynnal a chadw a datblygu seilwaith TGCh ac adeilad a chyfleusterau'r Llyfrgell.

Dyma'r prif weithgareddau a gynhaliwyd i hyrwyddo dibenion yr elusen xx xxxx y cyhoedd yng Nghymru.

Mae’r Llyfrgell yn cyflwyno Cynllun Gweithredol Blynyddol i Lywodraeth Cymru ar sut y caiff y gweithgareddau eu cynnal a thargedau yn erbyn y gweithgareddau hyn. Mae rhagor o fanylion am sut cafodd y strategaeth hon ei llunio a’i chyflawni wedi’u cynnwys yn adran 7.

3. CYFLAWNIAD A PHERFFORMIAD

3.1 Prif uchafbwyntiau yn 2019/20

3.1.1 Archif Ddarlledu Genedlaethol

Lansiwyd y prosiect i sefydlu Archif Ddarlledu Genedlaethol ym mis Gorffennaf 2019. Bydd y prosiect 5 mlynedd cyffrous ac arloesol hwn gwerth dros £9m yn sefydlu Archif Ddarlledu Genedlaethol i Gymru, yr archif ddarlledu genedlaethol gyntaf yn y DU. Bydd yn galluogi'r cyhoedd i gael gafael ar y cyfoeth o ddeunydd darlledu ar-xxxx xx mewn canolfannau newydd yng Nghaerdydd, Wrecsam a Chaerfyrddin erbyn Medi 2021, gan alluogi'r cyhoedd i weld, gwrando a mwynhau'r casgliad cyfan hwn, ynghyd â chasgliad Sgrin a Xxxx ITV Cymru a Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

3.1.2 Datblygu Adeilad y Llyfrgell

Mae adeilad eiconig y Llyfrgell yn Aberystwyth wedi bod yn destun rhaglen adnewyddu helaeth, diolch i gyllid cyfalaf gan Lywodraeth Cymru. Yn ogystal â gwaith adnewyddu, mae ffocws o'r newydd ar ddatblygu adeilad y Llyfrgell i ddenu a chroesawu ymwelwyr. Yn ystod 2019-20 comisiynwyd gwaith i ddatblygu arddangosfa barhaol newydd yn y Prif Gyntedd.

Cynhaliwyd trafodaethau hefyd ynghylch datblygu Xxxxx Xxxxxxxx ymhellach.

3.1.3 Datgloi ein Treftadaeth Xxxx

Xxx’r prosiect Datgloi ein Treftadaeth Xxxx yn xxxx xx ariannu gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol a'i arwain gan y Llyfrgell Brydeinig. Nod y prosiect yw cadw recordiadau xxxx prin ac unigryw o xxx cwr o'r DU yn ddigidol. Mae 10 o Ganolfannau Gwarchod Xxxx Rhwydwaith wedi’u sefydlu i ddelio â'r bygythiad sy'n wynebu recordiadau xxxx. Xxx Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn un o'r canolfannau a fydd yn digido 5,000 o recordiau xxxx o Gymru, catalog o hyd at 15,000 o recordiau, hawlfraint clir ar gyfer dros 500 o eitemau a'u defnyddio mewn gweithgareddau dysgu ac ymgysylltu.

3.1.4 Y Prosiect Cof Byw

Mae'r prosiect Cof Byw yn ceisio gwireddu potensial casgliadau gweledol a graffigol Llyfrgell Genedlaethol Cymru i hwyluso therapi cof gyda phobl hŷn a'r rhai sy'n byw gyda dementia. Cafodd ei dreialu gyda Bwrdd Iechyd Hywel Dda, ac yn dilyn ymgynghoriad ar-lein i staff yn y sector iechyd a gofal cymdeithasol penderfynwyd ymestyn y prosiect Cof Byw i fod yn gynllun cenedlaethol. Y cam cyntaf fu cynnal gweithdai i staff yn y sector ar sut i ddod o hyd i adnoddau addas ar-lein. Ers hynny, mae'r Llyfrgell wedi paratoi, cynhyrchu a dosbarthu pecynnau o ffotograffau a ffilmiau archif i'w defnyddio gan gartrefi gofal a sefydliadau iechyd, grwpiau gwirfoddol a llyfrgelloedd ledled Cymru. Dosbarthwyd y ffotograffau ar ffurf copi caled, a chyflwynwyd y ffilmiau a’r ffotograffau hefyd mewn fformat USB, DVD ac e-lyfr y gellir eu llwytho i xxxx. Bu staff yr Uned Gwirfoddoli hefyd yn ymweld â chartrefi gofal i gyflwyno adnoddau Cof Byw ac i gofnodi sut mae pobl yn ymateb i'r adnoddau, a chynhyrchwyd ffilmiau o'r recordiadau hyn. Dosbarthwyd mwy na 200 o becynnau adnoddau Cof Byw ledled Cymru, gan gynnwys 25 pecyn i ardaloedd Cyfuno Sir Gaerfyrddin. Traddodwyd sesiwn o Ffilm a Therapi Cof yn Eisteddfod Genedlaethol Conwy mewn partneriaeth â BAFTA Cymru, a daeth aelod o Swyddfa Comisiynydd y Gymraeg i agor y sesiwn.

3.1.5 WiciLlên

Bu'r Llyfrgell yn gweithio mewn partneriaeth â Xxxxxx Iaith Môn ar brosiect WiciLlên, oedd yn canolbwyntio ar rannu gwybodaeth am lenyddiaeth Cymru ar brosiectau Wikimedia. Roedd y prosiect yn cynnwys dwy brif elfen. Yn gyntaf, dechreuodd y Llyfrgell Genedlaethol rannu set ddata o'r xxxx lyfrau o ddiddordeb Cymreig a gyhoeddwyd yng Nghymru. Roedd y set ddata hon yn cynnwys gwybodaeth am xxxx xxxxxx miliwn o lyfrau, eu hawduron a'u cyhoeddwyr, ac roedd y 50,000 cyntaf o'r cofnodion hynny yn cael eu cyfoethogi a'u rhannu fel data agored cysylltiedig ar Wikidata fel rhan o'r prosiect WiciLlên. Roedd ail elfen y prosiect yn canolbwyntio ar wella cynnwys y Wikipedia Cymraeg. Cyflwynodd y Llyfrgell ddigwyddiad Hackathon a chyfres o weithgareddau golygu Wikipedia, tra’r oedd Swyddog Preswyl Wikipedia Xxxxxx Môn yn cyflwyno digwyddiadau i blant ysgol o wahanol oedrannau. Arweiniodd y prosiect at greu dros 500 o erthyglau Wikipedia newydd gan 51 o gyfranwyr, mwy na 70,000 o eitemau newydd gan Wikidata am lyfrau Cymraeg a 12 digwyddiad.

3.1.6 Dysgu Cymraeg – Gwobr Cymraeg yn y Gweithle

Yn seremoni wobrwyo Dysgu Gydol Oes - Dysgu Cymraeg Ceredigion, Powys a Sir Gaerfyrddin a gynhaliwyd ym Mhrifysgol Aberystwyth, enillodd LlGC y wobr am Ddysgu Cymraeg - Cymraeg yn y Gweithle (Cyflogwr). Rhoddwyd y wobr i'r cyflogwr sydd wedi gwneud y mwyaf i annog a chefnogi ei weithlu i ddysgu a defnyddio'r Gymraeg yn y gweithle. Mae'r Llyfrgell wedi darparu gwersi dwys wythnosol i ryw 16 aelod o staff yn ystod y tair blynedd diwethaf. Mae nifer o'r dysgwyr hynny wedi sefyll arholiadau ar wahanol lefelau.

Mae'r gwersi wedi arwain at gynnydd yn xxxxx y dysgwyr ac wedi eu galluogi i sgwrsio yn Gymraeg, anfon negeseuon e-xxxx syml yn Gymraeg a hefyd gwneud cyfweliad yn Gymraeg. Mae'r Llyfrgell hefyd wedi cefnogi aelodau staff i fynd ar gyrsiau preswyl i ddatblygu eu sgiliau ysgrifenedig ac wedi darparu hyfforddiant dwys i wella sgiliau Cymraeg siaradwyr Cymraeg a dysgwyr.

3.1.7 Rhwydwaith i greu Cofrestr Fyd-xxxx o Destunau wedi'u Digido

Roedd y Llyfrgell yn xxxxxxx mewn prosiect cydweithredol gyda Phrifysgol Glasgow, Ymddiriedolaeth Hathi yn Unol Daleithiau America, Llyfrgell Genedlaethol yr Alban, y Llyfrgell Brydeinig ac Research Libraries UK i archwilio dichonoldeb sefydlu cofrestr fyd-xxxx o destunau wedi'u digido. Mae'r gofrestr yn cyfuno gwybodaeth am y gwaith argraffu sydd wedi cael ei ddigido ar draws y sefydliadau hyn, gyda'r nod o ehangu ar raddfa fyd-xxxx. Ariannwyd y prosiect blwyddyn o hyd gan Gyngor Ymchwil y Celfyddydau a'r Dyniaethau ac mae'r sefydliadau xxx sylw xxxxxxx yn trafod y camau nesaf yn y xxxxxx hon.

3.1.8 Cynhadledd Xxxxx Meddygaeth yng Nghymru

Cynhaliwyd cynhadledd undydd ‘Xxxxx Meddygaeth yng Nghymru’ cyn prosiect y Gwasanaeth Iechyd Gwladol yn y Llyfrgell ym mis Tachwedd. Cafwyd cyflwyniadau ar bynciau megis lloches ac ymprydio, amodau hylendid yng nghefn gwlad, peryglon y diwydiant glo, dileu twbercwlosis a defnyddio cerrig iacháu. Roedd hwn hefyd yn gyfle i weld y casgliad meddygol ar-lein am y tro cyntaf mewn cyflwyniadau rhyngweithiol, ac arddangosfa ddethol o eitemau o'r casgliad meddygol o ddeunydd printiedig. Roedd y digwyddiad hwn yn rhan o brosiect a gyllidwyd gan Ymddiriedolaeth Wellcome sy'n ceisio codi ymwybyddiaeth o'r cyhoeddiadau ar feddygaeth ac iechyd o fewn casgliadau'r Llyfrgell Genedlaethol. Datblygodd y Llyfrgell fynediad i rannau o'r casgliad hanfodol hwn drwy gatalogio a digido nifer sylweddol o eitemau a gyhoeddwyd cyn 1900.

3.1.9 Salem

Ym mis Hydref roedd y Llyfrgell Genedlaethol yn hynod x xxxxx o fod wedi diogelu'r gwaith eiconig 'Salem' o 1909 gan Xxxxxx Xxxxxx Xxxxxx (1866-1942) ar gyfer y genedl. Mae'r gwaith hwn mewn dyfrlliw yn darlunio cynulleidfa yng Nghapel Salem, Cefncymerau, Llanbedr ger Harlech, gyda chymeriad Xxxx Xxxx mewn gwisg Gymreig draddodiadol yng nghanol y llun. Ar draws y degawdau, daeth 'Salem' yn symbol eiconig o hunaniaeth Gymreig ac o'r traddodiad anghydffurfiol yng Nghymru. Lluniodd Vosper ddau fersiwn o 'Salem' yn ystod ei oes. Cafodd y cyntaf ei greu yn 1908, ac fe'i prynwyd gan y diwydiannwr Xxxxxxx Xxxxxxx Lever a ddefnyddiodd y ddelwedd i hysbysebu ei gynnyrch 'Sunlight Soap'. O ganlyniad, datblygodd 'Salem' yn ddelwedd eiconig ar draws Prydain. Credai llawer y gallent weld delwedd o'r diafol ym mhlyg siôl Xxxx Xxxx, a ychwanegodd lawer o ddiddordeb yn y gwaith. Cafodd yr ail fersiwn a brynwyd gan y Llyfrgell Genedlaethol ei greu ar gyfer Xxxxx Xxxxxxxx Xxxxx, cyfreithiwr o Ferthyr a brawd-yng-nghyfraith yr arlunydd.

3.2. Dangosyddion Cyflawni Allweddol

Adroddwyd ar berfformiad y Llyfrgell yn erbyn ei thargedau i Lywodraeth Cymru yn 2019/20 fel a ganlyn:

		Targed	Cyrhaeddiad
1a	Nifer yr ymwelwyr (cyfanswm)	1,865,000	2,072,694
1b	Nifer yr ymweliadau â gwasanaethau a chasgliadau digidol y Llyfrgell (cyfanswm)	1,800,000	1,977,561
1c	Defnyddwyr newydd i gasgliadau a gwasanaethau digidol y Llyfrgell	1,000.000	1,249,445
1d	Nifer yr ymwelwyr â safleoedd ffisegol ac ystafelloedd darllen y Llyfrgell	65,000	95,133
1e	Nifer yr ymatebion i ymholiadau x xxxx	7,000	8,791
2a	Boddhad ymwelwyr - ymweliadau ffisegol	96%	100%
2b	Boddhad ymwelwyr - ymweliadau digidol	80%	84%
3a	Cyfanswm nifer y digwyddiadau	300	530
3b	Digwyddiadau ar y safle a drefnwyd gan y Llyfrgell	150	271
3c	Digwyddiadau ar y safle wedi'u trefnu gan eraill (defnydd o’r cyfleusterau gan sefydliadau allanol)	50	107
3d	Nifer y digwyddiadau estyn allan a drefnwyd gan y Llyfrgell	100	152
4a	Nifer y cyfranogwyr ym mhob un o weithgareddau’r Llyfrgell (cyfanswm)	15,000	14,819
4b	Nifer y cyfranogwyr mewn digwyddiadau ar y safle a drefnwyd gan y Llyfrgell	11,000	8,851
4c	Nifer y cyfranogwyr mewn digwyddiadau estyn allan a drefnwyd gan y Llyfrgell	4,000	5,968
5a	Nifer yr oriau ffisegol a wirfoddolwyd	7,000	9,136
5b	Nifer y gwirfoddolwyr ffisegol a gofrestrwyd ar y rhaglen yn ystod y flwyddyn	95	105
5c	Nifer y gwirfoddolwyr ffisegol o gefndiroedd amrywiol a difreintiedig	30	35
5d	Gwirfoddolwyr digidol	600	673
6a	Nifer y digwyddiadau Cyfuno a gweithgareddau'r Gwasanaeth Addysg	50	62
6b	Nifer y cyfranogwyr mewn digwyddiadau Cyfuno a gweithgareddau’r Gwasanaeth Addysg	1,300	1,549
7a	Nifer yr eitemau sy'n cael eu harddangos (yn adeilad y Llyfrgell ac ar fenthyg)	400	649
7b	Tudalennau digidol newydd wedi'u creu drwy raglen ddigido'r Llyfrgell	200,000	337,467
8a	Nifer yr argraffiadau ar draws sianeli cyfryngau cymdeithasol	2,750,000	3,554,905
8b	Cyrhaeddiad cynnwys y Llyfrgell ar Wikimedia	190,000,000	206,092,689

Mae perfformiad yn erbyn targedau yn cael ei adolygu gan Lywodraeth Cymru a’r Bwrdd gyda

nodiadau a dehongliadau’n cael eu darparu am yr hyn a gyflawnir yn erbyn y targed.

Rydym yn rhwym i fonitro’n barhaus a gwerthuso ein gwaith mewn ffyrdd meintiol ac ansoddol. Er bod ein dangosyddion cyflawni meintiol yn rhoi ciplun ar berfformiad, mae'r data ansoddol o astudiaethau achos ac adroddiadau naratif yn parhau i roi ciplun manylach, a chyfle i fyfyrio ar ein gwaith a’i gyfoethogi.

4 ADOLYGIAD ARIANNOL

4.1 Canlyniadau a Dyraniadau Arian

Paratoir y cyfrifon xxx Xxxxx 9(4) o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992 ar ffurf a bennir gan weinidogion Llywodraeth Cymru gyda chymeradwyaeth y Trysorlys. Roedd yr adnoddau net a derbyniwyd gan y Llyfrgell am y flwyddyn ariannol yn £808k (2018/19: £1,362k)). Cyfanswm yr adnoddau a dderbyniodd y Llyfrgell oedd £14.54m (2018/19: £15.32m) a chyfanswm yr adnoddau a wariwyd oedd £13.73m (2018/19: £13.96m).

Gostyngodd y gronfa gyhoeddus anghyfyngedig o £692k i £338k. Mae'r gronfa gyhoeddus anghyfyngedig mor isel fel na ellir cynnal colled yn y dyfodol, yn rhannol o ganlyniad i reolau Llywodraeth Cymru ynghylch xxxxx xxxxx ymlaen a lefel y cyllid a ganiateir ar ddiwedd y flwyddyn ariannol.

Roedd balansau’r cronfeydd ar 31 Mawrth 2020 yn £75.8m (31 Mawrth 2019 £93.4m), gyda cholled actiwaraidd ar y cynllun pensiwn buddiannau diffiniedig yn cyfrif am £13.89m o'r gostyngiad.

4.2 Datganiad o'r Arferion a Argymhellir ar gyfer Elusennau

Cyhoeddodd y Comisiwn Elusennau Ddatganiad o’r Arferion a Argymhellir (SORP) ar gyfer elusennau ym mis Hydref 1995 a ddiweddarwyd yn fwyaf diweddar gan SORP Elusennau 2015. Mae'r Llyfrgell wedi cydymffurfio â'r SORP ers cyfrifon 1996/97.

4.3 Prisio'r Asedau Sefydlog Diriaethol

Comisiynodd y Llyfrgell y Syrfewyr Siartredig, Xxxxx xx Xxxxxxxxx i gynnal ailbrisiad o adeiladau a thir rhydd-ddaliad y Llyfrgell ar 31 Mawrth 2020. Dangosir gwerth tir ac adeiladau wedi eu haddasu’n flynyddol drwy fynegeio rhwng pob prisiad ffurfiol sy’n digwydd xxx xxx mlynedd. Ni chaiff asedau sefydlog eraill eu hailbrisio na'u mynegeio, ac o 2017-18, maent yn cael eu cyfrifo ar gost wreiddiol llai dibrisiant.

4.4 Polisi Cronfeydd Wrth Gefn Elusennau

Yn unol â SORP Elusennau 2015, rhaid i'r Llyfrgell ddatgelu ei pholisi ar Gronfeydd Wrth Gefn.

4.4.1 Cronfeydd Cyhoeddus Anghyfyngedig

Ar hyn o xxxx, xxx’r Llyfrgell yn ddibynnol ar Lywodraeth Cymru i gynnal y rhan fwyaf o'i gweithgareddau. Polisi cronfeydd wrth gefn Cronfeydd Cyhoeddus y Llyfrgell yw cydymffurfio â gofynion Dogfen Fframwaith Llywodraeth Cymru, sy'n nodi'r fframwaith ariannol y mae'n ofynnol i'r Llyfrgell weithredu ynddo. Prif ofyniad y Ddogfen Fframwaith yng nghyswllt cronfeydd wrth gefn yw mai dim ond 2% o Grant Cymorth gros y gellir ei gynnal fel balansau xxxxx xxxxx. Xxx'r gofyniad hwn yn arbennig o anodd ar adeg o ansicrwydd ariannol a byddai lliniaru risgiau yn cyfiawnhau cario lefelau uwch o gronfeydd wrth gefn oherwydd y rhagolygon ariannol. Xxxxx, xxx'r Llyfrgell yn agored i lefel uchel o risg ariannol ac nid yw gofynion Llywodraeth Cymru yn helpu i hyrwyddo rheolaeth ariannol a risgiau da mewn perthynas â lefel y cronfeydd wrth gefn a gedwir.

4.4.2 Cronfeydd Cyhoeddus Cyfyngedig

Mae cronfeydd cyfyngedig cyhoeddus yn cynrychioli Grantiau Cyfalaf a Phwrcasu a dderbyniwyd gan Lywodraeth Cymru neu unrhyw grant a dderbyniwyd gan gorff cyhoeddus at ddibenion penodol. Mae'r arian hwn hefyd wedi'i gyfyngu i 2% o Grant Cymorth gros i’w drosglwyddo mewn balansau xxxxx xxxxx.

4.4.3 Cronfeydd Preifat Anghyfyngedig

Mae tri phrif amcan gan gronfeydd preifat anghyfyngedig y Llyfrgell:

• Cyfrannu at gostau refeniw rhedeg gwasanaethau'r Llyfrgell.

• Ategu'r Grant Prynu Casgliadau i alluogi'r Llyfrgell i gyflawni ei pholisi casgliadau.

• Ariannu buddsoddiad cyfalaf neu ddatblygiadau yn y dyfodol gan gynnwys offer, adeiladau a chaledwedd a meddalwedd cyfrifiadurol.

Ar 31 Mawrth 2020:

• Clustnodwyd £2.5m tybiedig ar gyfer darparu arian cyfatebol ar gyfer prosiect yr Archif Ddarlledu Genedlaethol;

• Clustnodwyd £300k y flwyddyn fel cyfraniad tuag at y diffyg yng nghyllideb gyfalaf y Llyfrgell;

Mae gwerth cronfeydd elusennol anghyfyngedig y Llyfrgell felly yn debygol o ostwng dros y cyfnod hyd at 2021. Xxx xxxxx y cronfeydd wrth gefn yn cael ei hadolygu a'i monitro gan y Bwrdd drwy'r Pwyllgor Cynllunio Ariannol.

4.5.4 Cronfeydd Preifat Cyfyngedig

Dim ond yn unol ag unrhyw delerau penodedig pob cymynrodd benodol y gellir defnyddio cronfeydd cyfyngedig preifat y Llyfrgell. Dim ond at y dibenion a ddisgrifir y gellir eu defnyddio ac felly fe'u defnyddir dim ond pan fydd yr eitem gwariant sy'n ymwneud yn uniongyrchol â'r gronfa yn cael ei gymeradwyo gan y Bwrdd neu'r ariannwr.

4.6 Polisi Buddsoddi

Mae’r portffolio wedi ei fuddsoddi mewn ecwitïau a bondiau ac mae'r swm y gellir ei fuddsoddi mewn categorïau asedau gwahanol wedi'i bennu yn unol ag asesiad risg. Ystyrir bod agwedd y Llyfrgell at risg yn un "canolig", gan dderbyn y bydd rhaid, os am gael enillion uwch na gosod yr arian mewn cyfrif cadw, derbyn risg fydd yn deillio o fuddsoddi mewn bondiau ac ecwitïau.

Mae’r Bwrdd yn adolygu’r Polisi a Strategaeth Buddsoddi xxx blwyddyn, sy’n cynnwys ystyried

buddsoddiadau cymdeithasol, amgylcheddol neu foesegol.

Mae’r Llyfrgell wedi penodi rheolwyr buddsoddi, Investec Wealth & Investment, sy’n gyfrifol am fuddsoddi’r portffolio cronfeydd preifat. Mae meincnod wedi’i osod i’r rheolwyr ar gyfer perfformiad y portffolio buddsoddi, ac yn 2019/20 sicrhawyd elw o -4.99% yn erbyn meincnod o

-4.81% (2018/19: 5.07% yn erbyn meincnod o 6.05%).

Rheolwyd y buddsoddiadau ar sail ddewisol yn unol â gofynion Deddf Buddsoddi gan Ymddiriedolwyr 1961 ac yn fwy diweddar, Deddf Ymddiriedolwyr 2000. Caiff perfformiad y portffolios ei fonitro a’i gyflwyno ar ffurf adroddiad yn rheolaidd i’r Pwyllgor Cynllunio Ariannol a’r Ymddiriedolwyr. Ar 31 Mawrth 2020, gwerth yr xxxxx xxxxx a'r buddsoddiadau yn y farchnad oedd £11.15m (£11.74m ar 31 Mawrth 2019).

4.7 Prif risgiau ac ansicrwydd

4.7.1 Ansicrwydd ariannol

Er bod y grant craidd wedi cynyddu 1.5% yn y tymor byr yn 2019-20, mae’r Bwrdd a’r rheolwyr yn

parhau i bryderu am y lleihad sylweddol yng ngrant y Llyfrgell gan Lywodraeth Cymru.

Er bod modd ariannu’r diffyg o’r cronfeydd preifat anghyfyngedig yn y tymor byr, gall fod angen ad- drefnu pellach i greu arbedion yn yr hirdymor, ac mae’r Bwrdd yn poeni na fydd y Llyfrgell yn gallu cyflawni ei hamcanion yn y dyfodol os bydd toriadau i’r gyllideb yn parhau.

4.7.2 Cynllun Pensiwn

Cafwyd prisiad actiwaraidd o’r cynllun ar 31ain Mawrth 2019. Mae prif ganlyniadau prisiad actiwaraidd y Cynllun fel a ganlyn:

• Mae'r lefel ariannu ar 31 Mawrth 2019 wedi cynyddu i 100% (2016: 99%).

• Erbyn hyn mae gwarged o asedau o'i gymharu â rhwymedigaethau cronedig o £0.3 miliwn (2016: roedd diffyg o £0.4 miliwn).

• Mae cyfradd y cyfraniadau y mae’n rhaid i’r Llyfrgell eu talu i fodloni'r croniad o fuddion gwasanaeth yn y dyfodol, gydag oedran ymddeol arferol o 65, wedi cynyddu i 34.2% o gyflogau pensiynadwy (2016: 27.2%)

Bydd y gyfradd gyfrannu ychwanegol yn cael ei rhoi ar waith o 1af Ebrill 2021 yn dilyn cyfraniad ychwanegol gan y cyflogwr o £400k ym mis Mawrth 2020.

Mae staff hefyd yn cael y dewis i un ai cyfrannu 3% o’u cyflog tuag at beidio â chael lleihad yn eu pensiwn os ydynt yn ymddeol yn 60 mlwydd oed, neu dderbyn fod yr oed ymddeol wedi ei newid i 65 mlwydd oed, ac felly y bydd lleihad actiwaraidd ar y pensiwn os byddant yn ymddeol cyn y dyddiad yma.

5 ADRODDIAD CYNALIADWYEDD

Paratowyd yr adroddiad hwn yn unol â’r canllawiau a gyflwynwyd gan Drysorlys EM yn Public Sector Annual Reports: Sustainability Reporting Guidance. Yn ystod 2019-20, cyflawnwyd y canlynol -

	2019-20	2018-19	2017-18
Y defnydd o ddŵr
Y defnydd o ddŵr m3	9,585	10,323	11,753
Y defnydd o ddŵr m3 fesul WTE*	43.37	40.48	44.52
Costau cyflenwad dŵr £	£39,191	£47,054	£46,762
Y defnydd o bapur
Y defnydd o bapur mewn rimiau (allanol a mewnol)	000	000	000
Y defnydd o bapur mewn rimiau (defnydd mewnol)	000	000	000
Gwastraff
Cyfanswm gwastraff (xxxxxxx)	42.44	35.11	30.33
Wedi’i ailddefnyddio, ei ailgylchu, ei gompostio	33.9	26.6	9.86
Tirlenwi	8.58	8.51	20.47
Peryglus	-	-	-
Wedi’i ailddefnyddio, ei ailgylchu, ei gompostio fel % o’r xxxx wastraff	79.8%	75.8%	32.5%
Cyfanswm cost gwaredu £ (heb gynnwys Gwastraff Tân)	£9,125	£4,953	£6,538
Allyriadau nwyon tŷgwydr
Cyfanswm y tunelli o allyriadau CO² cyfatebol
Oherwydd teithio busnes	17	16	21
Oherwydd y defnydd o ynni (1,000 tCO²e)
Trydan a Nwy	1,276	1,368	1,462
Oherwydd y defnydd o ynni
Trydan (kWh)	2,521,075	2,649,751	2,844,453
Nwy (kWh)	3,458,695	3,510,705	3,706,998
Gwariant ar deithio busnes £ (Car, Trên, Bws ac Awyren)	£49,360	£51,591	£43,297
Gwariant ar Fan y Llyfrgell	-	-	£9,507
Cyfanswm gwariant ar ynni £	£394,724	£366,057	£355,072

*WTE = cyfwerth ag amser cyflawn Nodyn ar Ynni:

Mae’r costau yn rhoi’r cyfanswm ar gyfer y safle gan gynnwys ynni a ddarparwyd i adeilad cyfagos ond mae’r defnydd ar gyfer adeiladau'r Llyfrgell Genedlaethol yn unig. Mae Cynllun Lleihau Carbon yn cael ei ddiweddaru ar y cyd â'r Ymddiriedolaeth Garbon. Er mwyn cyflawni unrhyw arbedion sylweddol, mae'r Cynllun wedi nodi y bydd angen buddsoddi'n sylweddol ac, felly, bydd yn rhaid cael rhagor o xxxxx xxx Lywodraeth Cymru i'w weithredu. Mae nifer o gynlluniau wedi cael eu hadnabod ynghyd â rhagamcan o’r costau a chyfnodau ad-dalu; bydd y rhain yn cael eu hystyried a'u datblygu dros y blynyddoedd nesaf yn dibynnu ar yr arian a fydd ar gael.

Mae gwastraff garddwriaethol a gynhyrchir ar y safle yn cael ei gompostio ar y safle. Nid yw maint y gwastraff hwn yn cael ei fesur.

6 POLISÏAU YN YMWNEUD Â STAFFIO

6.1 Cyflog Byw

Mae’r Llyfrgell wedi ymrwymo i dalu’r cyflog byw fel y nodwyd gan y Sefydliad Cyflog Byw ers mis

Ebrill 2014.

6.2 Recriwtio a Chadw Staff

Dim ond drwy ymrwymiad ei staff y gall y Llyfrgell gyflawni ei nodau, xxxxx xxx’r Llyfrgell yn canolbwyntio ar ddarparu rhaglen hyfforddiant a datblygu staff yn flynyddol i sicrhau bod yr xxxx aelodau staff yn cyflawni eu potensial.

6.3 Cyflogi Pobl Anabl

Xxx xxx y Llyfrgell drefn recriwtio nad yw’n gwahaniaethu ac mae xxx amser yn fodlon ystyried ceisiadau gan bobl anabl, a’u penodi. Mae'r Llyfrgell yn ymdrechu'n galed i sicrhau bod gweithwyr anabl yn cael y cyfleusterau sydd eu xxxxxx arnynt i gyflawni'u gwaith yn effeithiol.

6.4 Ymgynghori â Gweithwyr

Mae’r Llyfrgell yn cyfleu gwybodaeth i staff mewn sawl ffordd gan gynnwys cyfarfodydd staff, negeseuon e-xxxx wythnosol, sesiynau briffio xxx, Briff Craidd, ac ymgynghori a negodi rheolaidd gyda’r Cyngor Partneriaeth a chynrychiolwyr yr Undebau Llafur cenedlaethol. Mabwysiadodd y Llyfrgell Strategaeth Cyfathrebu Mewnol yn 2016 a bydd gweithredu’r Strategaeth hon yn gyfle pellach i ddatblygu’r berthynas rhwng rheolwyr a staff.

6.5 Adroddiad Tâl

Mae'r Llyfrgell yn talu xx xxxx staff o xxx system talu a graddio y cytunwyd arni. Cymeradwywyd y system bresennol gan Dîm Gweithredol y Llyfrgell a chytunodd yr undebau staff iddi drwy’r trefniadau cydfargeinio. Xxx xxxxxx apelio annibynnol ar waith i ystyried materion yn ymwneud â graddio.

Xxx blwyddyn, mewn ymgynghoriad ag undebau'r staff, mae'r Llyfrgell yn ystyried pecyn taliadau'r Llyfrgell yn erbyn cymaryddion allanol, symudiadau yn yr economi ac unrhyw annhegwch mewnol a all fod wedi datblygu. O hyn, cynhyrchir cylch cyflog neu gynnig, a chyflwynir hwn i Lywodraeth Cymru i'w gymeradwyo, ac yna fe'i negodir yn ffurfiol â’r undebau. Mae hyn yn arwain at becyn tâl ac amodau newydd ar gyfer xxxx staff y Llyfrgell sy’n gyfrwymol tan y xxxxx negodi nesaf. Mae codiadau cynyddrannol xxx y cylch cyflog yn dibynnu ar system y Llyfrgell o arfarniadau blynyddol. Mae elfennau chwyddiant sydd wedi'u cynnwys yn y cylch cyflog y cytunwyd arno yn cael eu dyfarnu'n awtomatig i xxx aelod staff.

Mae cyflog y Prif Weithredwr a Llyfrgellydd a’r ddau Gyfarwyddwr a Dirprwy Brif Weithredwyr wedi ei gynnwys fel rhan o’r broses negodi cylch cyflog ar gyfer xxxx staff y Llyfrgell. Xxx xxx y Prif Weithredwr a’r Llyfrgellydd presennol gytundeb cyflogaeth tymor penodol, ac xxx xxx y ddau Gyfarwyddwr/Dirprwy Prif Weithredwyr gytundebau parhaol. Mae’r tri yn aelodau cyffredin o gynllun pensiwn y Llyfrgell.

Cymeradwyir y cylch cyflog gan Lywodraeth Cymru. Dangosir aelodau'r Xxx Gweithredol ar dudalen 2 a cheir rhagor o fanylion am y tâl a’r buddion pensiwn yn Nodyn 8 (c) y cyfrifon. Y cyfnod rhybudd ar gyfer aelodau’r Xxx Gweithredol yw 3 mis. Mae darpariaeth ar gyfer digolledu am derfynu'n gynnar wedi ei chynnwys yng nghytundeb diswyddo safonol y Llyfrgell.

7 CYNLLUNIAU AR GYFER Y DYFODOL

Yn ystod 2016/17, datblygodd y Llyfrgell Gynllun Strategol am y cyfnod 2017-2021 sy’n canolbwyntio ar bwysigrwydd cyfrifoldeb y Llyfrgell i gasglu, rheoli a rhoi mynediad i’r casgliadau cenedlaethol yn y tymor hir.

Y prif amcanion strategol yw:-

⮚ Bod yn warchodwyr rhagorol o’n casgliadau;

⮚ Cyfrannu at Lesiant Cenedlaethau'r Dyfodol;

⮚ Sicrhau mynediad hirdymor i’r casgliadau cenedlaethol;

⮚ Bod yn ganolog i fywyd diwylliannol y genedl;

⮚ Sicrhau gwytnwch hirdymor.

Wrth i'r Llyfrgell ymuno â blwyddyn olaf y Cynllun Strategol cyfredol bydd ffocws ar ddatblygu cynllun strategol newydd a fydd yn rhoi cyfeiriad strategol i'r Llyfrgell hyd at 2026. Bydd cyflawni'r prosiect Archif Ddarlledu Genedlaethol yn ganolog i gynlluniau'r dyfodol, yn ogystal â chanolbwyntio o’r newydd ar gyflenwi digidol a thrawsnewid ar draws yr xxxx sefydliad. Mae’r cynllun strategol cyfredol yn nodi’r targedau hirdymor canlynol ar gyfer y cyfnod 2017-2021:

⮚ Cynnal ein gwasanaethau a’n gweithgareddau craidd fel Llyfrgell Adnau Cyfreithiol cenedlaethol ar yr xxxx y bydd llinell sylfaen ein xxxxx xxx Lywodraeth Cymru yn parhau’n sefydlog dros y pedair blynedd;

⮚ Parhau i hyrwyddo ac annog defnyddio’r Gymraeg yn ein xxxx weithgareddau mewnol ac allanol a chydymffurfio â’n dyletswyddau statudol i gyflawni Safonau’r Gymraeg a gytunwyd arnynt gyda Chomisiynydd y Gymraeg;

⮚ Sefydlu Partneriaeth Strategol gyda Cadw, Amgueddfa Cymru, Comisiwn Brenhinol Henebion

Cymru a’r Undebau Llafur i ddatblygu Cymru Hanesyddol;

⮚ Gweithredu strategaeth gychwynnol i ddarparu gofynion statudol Deddf Llesiant Cenedlaethau’r

Dyfodol (Cymru) erbyn Rhagfyr 2017;

⮚ Cwblhau Archwiliad Sgiliau a Rhaglen Ddatblygu, a gweithredu Strategaeth Pobl a Chynllun

Datblygu’r Gweithlu erbyn 2018;

⮚ Cwblhau adroddiad cwmpasu er mwyn sefydlu fframwaith ar gyfer Archif Genedlaethol i Gymru erbyn Mawrth 2019;

⮚ Cymryd rôl arweiniol i weithredu Strategaeth Cadwedigaeth Ddigidol Genedlaethol i Gymru erbyn 2019;

⮚ Parhau i gyfrannu adnoddau addysgol digidol ar Hwb, darparu rhaglen Casgliad y Werin Cymru mewn partneriaeth, a chefnogi’r gwaith o ddarparu Rhaglen Cymru’n Cofio 1914-1918, a thrwy hynny, cynyddu ein hallbwn o 10% erbyn 2019;

⮚ Gwella a xxxxxxxx xxxxxxxxxx technegol a chynnwys y Bywgraffiadur, gan weithio mewn

partneriaeth â’r Ganolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd, erbyn 2019;

⮚ Cwblhau rhaglen gyfalaf fawr a datblygu Cynllun Rheoli Asedau newydd erbyn 2020;

⮚ Parhau i ymestyn ein strategaethau marchnata ac ymgysylltu â defnyddwyr, cefnogi Blwyddyn Chwedlau yn 2017 a Blwyddyn y Môr yn 2018, a chodi’r nifer o ymwelwyr i’r Llyfrgell a’r nifer sydd yn cymryd rhan mewn gweithgareddau o 15% erbyn 2021;

⮚ Cynyddu incwm masnachol, grantiau a rhoddion, er mwyn codi £1 miliwn xxx blwyddyn erbyn 2021;

⮚ Dyblu ein defnydd digidol i 3 miliwn o ymweliadau erbyn 2021;

⮚ Dyblu nifer yr eitemau digidol i 10 miliwn erbyn 2021;

⮚ Cynyddu ein gwaith estyn allan ac ymgysylltu ar gyfer y Rhaglen Gyfuno o 20% erbyn 2021;

⮚ Datblygu perthynas strategol â BBC Cymru Wales, S4C ac ITV Wales i warchod a rhoi mynediad at ddeunyddiau darlledu erbyn 2021;

⮚ Cadw ein hachrediad Rhagoriaeth mewn Gwasanaeth Cwsmer a Safon Aur Croeso Cymru tan 2021;

⮚ Parhau i weithio gyda Wikimedia UK i ddatblygu a gwreiddio ymgysylltu digidol â’n cynnwys agored ar Wikipedia a llwyfannau trydydd parti eraill er mwyn cynyddu nifer y bobl sy’n gweld cynnwys y Llyfrgell i 250 miliwn erbyn 2021 a chyfrannu’n weithredol at ddatblygu cynnwys yn Gymraeg ar Wicipedia.

Erbyn Mawrth 2021, amcanion y Llyfrgell yw y byddwn wedi llwyddo i:

⮚ ddatblygu a chytuno ar Gynllun Strategol ar gyfer y cyfnod 2021-26;

⮚ gweithredu rhaglen ailstrwythuro corfforaethol i gyflawni ei Chynllun Strategol;

⮚ weithredu prif argymhellion yr Adolygiad Teilwredig;

⮚ gynyddu defnydd ac ymwybyddiaeth pobl o'i chasgliadau, gwasanaethau a gweithgareddau ar draws Cymru a thu hwnt;

⮚ barhau i ddarparu yn llwyddiannus ei dyletswyddau statudol fel Llyfrgell Adnau Cyfreithiol o xxx ei Siarter ac wedi cyflawni ei blaenoriaethau strategol yn unol â Llythyr Cylch Gorchwyl blynyddol Llywodraeth Cymru;

⮚ weithredu trefniadau llywodraethiant a strategaethau blaengynllunio ariannol fel y gall wynebu’r

cyd-destun ariannol ansicr ar gyfer cyrff cyhoeddus yn fwy gwydn;

⮚ sicrhau bod staff y Llyfrgell yn gweithio mewn strwythur sefydliadol sy'n cefnogi datblygu sgiliau a hyrwyddo cydweithrediad a gweithio hyblyg;

⮚ gryfhau ein partneriaethau strategol yn y sector diwylliant a threftadaeth yng Nghymru a thu hwnt. Drwy wneud hyn, bydd yn ehangu ei chyrhaeddiad yn ddigidol a ffisegol, gan ddarparu gwasanaethau lle gall pobl eu derbyn yn y ffordd sydd hawsaf iddynt;

⮚ gyfrannu'n llawn at fywyd diwylliannol y genedl, gan weithredu ar draws Cymru, a chanolbwyntio ar ardaloedd lle cyfyngir mynediad at weithgareddau diwylliannol a chefnogi gwasanaethau yn Gymraeg;

⮚ ehangu ei rôl arweiniol yn rheoli, gwarchod a darparu gwybodaeth ddigidol yng Nghymru, gan gynnig ei harbenigedd i sefydliadau eraill lle bo adnoddau'n caniatáu;

⮚ barhau yn sefydliad cenedlaethol dwyieithog unigryw a gwerthfawr.

Ymddiriedolwyr

Mae'r Ymddiriedolwyr wedi cydymffurfio â'u dyletswydd i roi sylw dyladwy i'r canllawiau a gyhoeddir gan y Comisiwn Elusennau.

Archwilydd

Mae'r Cyfrifon yn cael eu harchwilio gan Archwilydd Cyffredinol Cymru yn unol ag Adran 9(8) o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992 ar gyfer Cymru.

Pedr ap Xxxxx	Xxx Xxxx-Xxxxx
PRIF WEITHREDWR A LLYFRGELLYDD	TRYSORYDD
24 Gorffennaf 2020	24 Gorffennaf 2020

DATGANIAD CYFRIFOLDEBAU'R BWRDD A'R LLYFRGELLYDD

O xxx Xxxxx 9(4) o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992, mae’n ofynnol bod Bwrdd Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn paratoi datganiad cyfrifon ar gyfer pob blwyddyn ariannol ar y ffurf ac ar y sail a bennir gan Weinidogion Llywodraeth Cymru gyda chydsyniad y Trysorlys. Paratoir y cyfrifon i roi darlun cywir a theg o weithgareddau ariannol y Llyfrgell yn ystod y flwyddyn ac am ei sefyllfa ariannol ar ddiwedd y flwyddyn.

Wrth baratoi cyfrifon y Llyfrgell, mae’n ofynnol bod y Bwrdd yn:-

• Glynu wrth y cyfarwyddyd cyfrifyddu a gyhoeddir gan weinidogion Llywodraeth Cymru gan gynnwys y gofynion datgelu a chyfrifyddu perthnasol, a’u defnyddio'n gyson.

• Gwneud penderfyniadau a rhagamcanion sy'n rhesymol a darbodus.

• Dweud a yw’r safonau cyfrifyddu perthnasol a’r datganiadau o'r arferion a argymhellir wedi cael

eu dilyn, a datgelu ac esbonio unrhyw wyriadau o bwys yn y datganiadau ariannol.

• Paratoi’r datganiadau ariannol ar sail busnes gweithredol, oni bai nad yw’n briodol tybio y bydd

y Llyfrgell yn parhau i weithredu.

Mae’r Prif Swyddog Cyfrifyddu ar ran Gweinidogion Llywodraeth Cymru wedi dynodi’r Llyfrgellydd yn Swyddog Cyfrifyddu ar gyfer y Llyfrgell. Mae ei chyfrifoldebau/gyfrifoldebau perthnasol fel Swyddog Cyfrifyddu, gan gynnwys ei chyfrifoldeb/gyfrifoldeb am briodoldeb a rheoleidd-dra’r cyllid cyhoeddus y mae hi’n/ef yn atebol amdano a thros gadw cofnodion priodol, yn cael eu disgrifio ym Memorandwm Swyddogion Cyfrifyddu Llywodraeth Cymru.

Datganiad Datgelu Gwybodaeth Archwilio Berthnasol

Hyd y gŵyr y Swyddog Cyfrifyddu, nid oes dim gwybodaeth archwilio berthnasol nad yw'r archwilwyr yn ymwybodol ohoni, ac mae’r Swyddog Cyfrifyddu wedi cymryd yr xxxx gamau y dylai eu cymryd i sicrhau ei bod/fod yn gwybod am unrhyw wybodaeth archwilio ac i sicrhau bod yr archwilwyr yn ymwybodol o’r wybodaeth honno.

Pedr ap Llwyd

PRIF WEITHREDWR A LLYFRGELLYDD

24 Gorffennaf 2020

Llofnodwyd ar ran y Bwrdd gan:

Xxx Xxxx-Xxxxx TRYSORYDD

24 Gorffennaf 2020

Tystysgrif ac adroddiad archwilio annibynnol Archwilydd Cyffredinol

Cymru i’r Senedd

Adroddid ar yr archwiliad o’r datganiadau ariannol

Rwyf yn ardystio fy mod wedi archwilio datganiadau ariannol Llyfrgell Genedlaethol Cymru ar gyfer y flwyddyn a ddaeth i ben 31 Mawrth 2020 o xxx xxxxx 9 o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992. Mae’r rhain yn cynnwys y Datganiad o Weithgareddau Ariannol, y Fantolen, y Datganiad Llif Arian a nodiadau cysylltiedig, gan gynnwys crynodeb o bolisïau cyfrifyddu arwyddocaol. Paratowyd y datganiadau ariannol hyn o xxx y polisïau cyfrifyddu a nodir ynddynt. Y fframwaith adrodd ariannol a ddefnyddiwyd wrth eu paratoi yw cyfraith gymwys, Safonau Cyfrifyddu y Deyrnas Unedig gan gynnwys Safon Adrodd Ariannol 102, y Safon Adrodd Ariannol sy’n gymwys yn y DU a Gweriniaeth Iwerddon (Ymarfer Cyfrifyddu a Dderbynnir yn Gyffredinol yn y Deyrnas Unedig).

Yn fy marn i, mae’r datganiadau ariannol:

• yn rhoi darlun gwir a theg o sefyllfa Llyfrgell Genedlaethol Cymru ar 31 Mawrth 2020 ac o’i hincwm net, ei henillion a’i cholledion cydnabyddedig a’r llifoedd arian ar gyfer y flwyddyn a ddaeth i xxx xxxx hynny; ac

• wedi eu paratoi’n briodol yn unol â chyfarwyddiadau Gweinidogion Cymru a gyhoeddwyd o

xxx xxxxx 9 o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992.

Pwyslais Mater - effeithiau Covid-19 ar brisio tir rhydd-ddaliadol ac adeiladau Llyfrgell Genedlaethol Cymru

Tynnaf sylw at Nodyn 10 at y datganiadau ariannol, sy'n disgrifio cymal ansicrwydd prisio materol yn yr adroddiad prisio ar dir rhydd-ddaliadol ac adeiladau Llyfrgell Genedlaethol Cymru sy'n codi o amgylchiadau a achoswyd gan bandemig Covid-19. Nid yw fy marn wedi'i haddasu mewn perthynas â’r mater hwn.

Sail y farn

Rwyf wedi cynnal fy archwiliad yn unol â chyfraith gymwys a Safonau Archwilio Rhyngwladol yn y DU. Mae fy nghyfrifoldebau o xxx y safonau hynny wedi eu disgrifio ymhellach yn adran cyfrifoldebau’r archwilydd o ran archwilio’r datganiadau ariannol yn fy adroddiad. Rwy’n annibynnol o Lyfrgell Genedlaethol Cymru yn unol â’r gofynion moesegol sy’n berthnasol i’m harchwiliad o ddatganiadau ariannol yn y DU, gan gynnwys Safonau Moesegol y Cyngor Adrodd Ariannol, ac rwyf wedi cyflawni fy nghyfrifoldebau moesegol eraill yn unol â’r gofynion hyn. Credaf fod y dystiolaeth archwilio yr wyf wedi’i chael yn ddigonol ac yn briodol i ddarparu sail o’m barn.

Casgliadau’n ymwneud â’r busnes gweithredol

Nid oes gennyf ddim i’w adrodd mewn cysylltiad â’r materion canlynol y mae’n ofynnol i mi adrodd

arnynt, yn ôl Xxxxxxx Archwilio Rhyngwladol (y DU), os:

• nad yw’r defnydd o sail gyfrifyddu busnes gweithredol yn briodol wrth baratoi’r datganiadau

ariannol; neu

• nad yw Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Llyfrgellydd fel y Swyddog Cyfrifyddu wedi datgelu yn y datganiadau ariannol unrhyw ansicrwydd perthnasol a allai fwrw amheuaeth sylweddol ar allu Llyfrgell Genedlaethol Cymru i barhau i fabwysiadu sail gyfrifyddu busnes gweithredol am gyfnod o ddeuddeg mis o leiaf o’r dyddiad pan awdurdodir y datganiadau ariannol i’w cyhoeddi.

Gwybodaeth arall

Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Llyfrgellydd fel Swyddog Cyfrifyddu sy’n gyfrifol am yr wybodaeth arall yn yr adroddiad a’r cyfrifon blynyddol. Mae’r wybodaeth arall yn cynnwys yr wybodaeth yn yr adroddiad blynyddol sy’n wahanol i’r datganiadau ariannol a’m hadroddiad archwilio ar hynny. Nid yw fy marn ar y datganiadau ariannol yn cynnwys yr wybodaeth arall ac, ac eithrio pan fo hynny wedi ei ddatgan yn glir yn fy adroddiad, nid wyf yn mynegi unrhyw ffurf o gasgliad sicrwydd ar hynny.

O ran fy archwiliad o’r datganiadau ariannol, fy nghyfrifoldeb i yw darllen yr wybodaeth arall i nodi anghysondebau perthnasol â’r datganiadau ariannol a archwilir a nodi unrhyw wybodaeth sy’n ymddangos yn berthnasol anghywir ar sail yr wybodaeth a gafwyd gennyf wrth berfformio’r archwiliad, neu yn berthnasol anghyson â hi. Os dof yn ymwybodol o unrhyw gamddatganiadau neu anghysondebau perthnasol ymddangosiadol, byddaf yn ystyried y goblygiadau ar gyfer fy adroddiad.

Barn ar reoleidd-dra

Yn fy marn i, ym mhob agwedd berthnasol, mae’r gwariant a’r incwm yn y datganiadau ariannol wedi eu cymhwyso at y dibenion a fwriadwyd gan y Senedd ac mae’r trafodion ariannol a gofnodwyd yn y datganiadau ariannol yn cydymffurfio â’r awdurdodau sy’n eu llywodraethu.

Adroddiad ar ofynion eraill Barn ar faterion eraill

Yn fy marn i, mae’r rhan o’r Adroddiad Cydnabyddiaeth Ariannol i’w harchwilio wedi ei pharatoi yn

briodol yn unol â chyfarwyddiadau Gweinidogion Cymru a wnaed o xxx xxxxx 9 o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992.

Yn fy marn i, ar sail y gwaith a gyflawnwyd drwy gydol fy archwiliad:

• mae’r wybodaeth a roddwyd yn y Datganiad Llywodraethiant ar gyfer y flwyddyn ariannol y paratowyd y datganiadau ariannol ar ei chyfer, yn gyson â’r datganiadau ariannol ac mae’r Datganiad Llywodraethiant wedi’i baratoi yn unol â chanllawiau Trysorlys Ei Mawrhydi;

• mae’r wybodaeth a roddwyd yn yr Adroddiad Blynyddol ar gyfer y flwyddyn ariannol y paratowyd y datganiadau ariannol ar ei chyfer yn gyson â’r datganiadau ariannol ac mae’r Adroddiad Blynyddol wedi ei baratoi yn unol â gofynion cyfreithiol cymwys.

Materion yr wyf yn adrodd arnynt drwy eithriad

O ystyried yr wybodaeth a’r ddealltwriaeth o Lyfrgell Genedlaethol Cymru a’i hamgylchedd a gafwyd yn ystod yr archwiliad, nid wyf wedi nodi camddatganiadau perthnasol yn yr Adroddiad Blynyddol nac yn y Datganiad Llywodraethu.

Nid oes gennyf ddim i’w adrodd mewn cysylltiad â’r materion canlynol, y byddaf yn adrodd arnynt os,

yn fy marn i:

• nad yw cofnodion cyfrifyddu digonol wedi eu cadw;

• nad yw’r datganiadau ariannol a’r rhan o’r Adroddiad Cydnabyddiaeth Ariannol i’w harchwilio

yn cyd-fynd â’r cofnodion a’r datganiadau cyfrifyddu;

• na ddatgelir gwybodaeth a nodwyd yn benodol gan Weinidogion Cymru o ran cydnabyddiaeth ariannol a thrafodion eraill; neu os

• nad wyf wedi cael yr xxxx wybodaeth ac esboniadau sydd eu xxxxxx arnaf ar gyfer fy archwiliad.

Adroddiad

Nid oes gennyf unrhyw sylwadau i’w gwneud ar y datganiadau ariannol hyn.

Cyfrifoldebau

Cyfrifoldebau Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Llyfrgellydd o ran y datganiadau ariannol

Fel yr eglurwyd yn fanylach yn y Datganiad o Gyfrifoldebau Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Llyfrgellydd, mae Bwrdd yr Ymddiriedolwyr a’r Llyfrgellydd fel Swyddog Cyfrifyddu yn gyfrifol am baratoi’r datganiadau ariannol yn unol â Deddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992 a chyfarwyddiadau Gweinidogion Cymru a wnaed o xxx y ddeddf honno, am fod yn fodlon eu bod yn rhoi darlun gwir a theg ac am y fath reolaeth fewnol y mae’r Bwrdd a’r Llyfrgellydd yn pennu ei bod yn angenrheidiol er mwyn ei gwneud yn bosibl paratoi datganiadau ariannol nad ydynt yn cynnwys camddatganiadau perthnasol, boed hynny drwy dwyll neu wall.

Wrth baratoi’r datganiadau ariannol, mae’r Bwrdd a’r Llyfrgellydd yn gyfrifol am asesu gallu Llyfrgell Genedlaethol Cymru i barhau fel busnes gweithredol, gan ddatgelu fel sy’n gymwys, faterion sy’n ymwneud â busnes gweithredol, a defnyddio sail cyfrifyddu busnes gweithredol oni bai y bernir bod hynny’n amhriodol.

Cyfrifoldebau’r Archwilydd o ran archwilio’r datganiadau ariannol

Fy amcanion i yw cael sicrwydd rhesymol o ran a yw’r datganiadau ariannol ar y cyfan yn rhydd o gamddatganiadau perthnasol, boed hynny drwy dwyll neu wall, a chyhoeddi adroddiad archwilio sy’n cynnwys fy marn i. Mae sicrwydd rhesymol yn lefel uchel o sicrwydd, ond nid yw’n gwarantu y bydd archwiliad a gynhaliwyd yn unol â Safonau Archwilio Rhyngwladol (y DU) xxx amser yn dod o hyd i gamddatganiad perthnasol pan fo hwn yn bodoli. Xxxx camddatganiadau ddeillio o dwyll neu wall ac ystyrir eu bod yn berthnasol pe gellid disgwyl yn rhesymol y byddent, yn unigol neu o’u

cyfuno, yn effeithio ar benderfyniadau economaidd y defnyddwyr a wnaed ar sail y datganiadau ariannol hyn.

Ceir disgrifiad manylach o xxxxxxxxxxxxx’r archwilydd o ran archwilio’r datganiadau ariannol ar wefan y Cyngor Adrodd Ariannol yn xxx.xxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Mae’r disgrifiad hwn yn rhan o’m hadroddiad archwilio.

Cyfrifoldebau am reoleidd-dra

Y Llyfrgellydd sy’n gyfrifol am sicrhau rheoleidd-dra ar gyfer y trafodion ariannol.

Rwy’n cael digon o dystiolaeth i roi sicrwydd rhesymol bod y gwariant a’r incwm wedi eu cymhwyso at y dibenion a fwriadwyd gan y Senedd a bod y trafodion ariannol yn cydymffurfio â’r awdurdodau sy’n eu llywodraethu

Xxxxxx Xxxxxxxx 24 Heol y Gadeirlan

Archwilydd Cyffredinol Cymru Caerdydd

26 Awst 2020 CF11 9LJ

DATGANIAD O WEITHGAREDDAU ARIANNOL AM Y FLWYDDYN A DDAETH I BEN 31 MAWRTH 2020

Nodiadau		CRONFEYDD	CYHOEDDUS	CRONFEYD D	PREIFAT	2019/20	2018/19
		Anghyfyngedig	Cyfyngedig	Anghyfyngedi g	Cyfyngedig	Cyfanswm	Cyfanswm
		£’000	£’000	£’000	£’000	£’000	£’000
Incwm:
Rhoddion a chymynroddion	15b	-	-	938	497	1,435	650
Gweithgareddau elusennol
Grantiau’r Llywodraeth	2	9,985	1,828	-	-	11,813	13,534
Grantiau Eraill	3	-	407	-	-	407	288
Gweithgareddau masnachu eraill	4	610	-	-	-	610	613
Incwm Buddsoddi	15b	-	-	267	5	272	239
Cyfanswm Incwm		10,595	2,235	1,205	502	14,537	15,324
Gwariant:
Xxxxxx xxxx xxxxx	5	811	83	42	1	937	1,089
Gweithgareddau elusennol:
Casglu	5	2,355	474	-	-	2,829	2,602
Darparu Mynediad a Gwybodaeth	5	2,807	549	28	-	3,384	3,584
Hyrwyddo a Dehongli	5	1,378	373	-	-	1,751	1,898
Cadwraeth a Diogelu	5	3,081	501	-	-	3,582	3,612
Llywodraethiant	5	1,077	153	-	-	1,230	946
Cyfanswm gwariant		11,509	2,133	70	1	13,713	13,731
(Enillion)/Colled ar waredu asedau sefydlog		-	-	-	-	-	11
(Enillion)/Colled ar waredu buddsoddiadau	15b	-	-	(230)	(4)	(234)	(80)
Costau Cyllid Pensiwn	22d	250	-	-	-	250	300
Cyfanswm gwariant		11,759	2,133	(160)	(3)	13,729	13,962
Incwm /(Gwariant) net		(1,164)	102	1,365	505	808	1,362
Trosglwyddiadau gros rhwng cronfeydd	15	-	349	(324)	(25)	-	-
Enillion /(Colledion) cydnabyddedig eraill:		(1,164)	451	1,041	480	808	1,362
Enillion/ (Colledion) heb eu gwireddu ar fuddsoddiadau	15b	-	-	(1,033)	(17)	(1,050)	290
Ailbrisio Asedau Sefydlog Diriaethol, mynegeio ac amhariad	10	-	(3,393)	-	-	(3,393)	1,186
Enillion (colledion) actiwaraidd ar y cynllun pensiwn buddion diffiniedig	22e	(13,890)	-	-	-	(13,890)	4,360
Cyfanswm enillion/(colledion)		(13,890)	(3,393)	(1,033)	(17)	(18,333)	5,836
SYMUDIAD NET YN Y CRONFEYDD AM Y FLWYDDYN ARIANNOL		(15,054)	(2,942)	8	463	(17,525)	7,198
BALANSAU'R CRONFEYDD A DDYGWYD YMLAEN AR 1 EBRILL	15	(9,098)	83,641	11,999	6,820	93,362	86,164
BALANSAU'R CRONFEYDD A GARIWYD YMLAEN AR 31 MAWRTH	15	(24,152)	80,699	12,007	7,283	75,837	93,362

Mae pob gweithgarwch yn parhau. Caiff yr xxxx enillion a cholledion cydnabyddedig eu cofnodi yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol. Mae’r nodiadau ar dudalennau 34 i 55 yn rhan o’r cyfrifon hyn. Nid oes incwm na gwariant gwaddol i adrodd arnynt.

Y FANTOLEN AR 31 MAWRTH 2020

		31ain Mawrth 2020		31ain Mawrth 2019
Nodiadau		£000	£000	£000	£000
ASEDAU SEFYDLOG
Asedau Diriaethol Asedau Annirweddol	10 10	65,152 405		65,908 595
Asedau Treftadaeth	12	21,802		20,982
Buddsoddiadau	11	11,149		11,737
		98,508		99,222
ASEDAU CYFREDOL
Stociau		45		44
Dyledwyr	13	1,893		1,151
Banc		530		3,745
		2,468		4,940
CREDYDWYR
Symiau a ddaw’n ddyledus o fewn blwyddyn	14	(649)		(1,010)
ASEDAU CYFREDOL NET			1,819	3,930
Symiau a ddaw'n ddyledus ar ôl mwy na blwyddyn	14		-		-
Asedau net heb gynnwys rhwymedigaethau'r cynllun pensiwn		100,327		103,152
Ased/(rhwymedigaeth) pensiwn buddion diffiniedig	22	(24,490)		(9,790)
ASEDAU NET GAN GYNNWYS RHWYMEDIGAETHAU'R CYNLLUN PENSIWN		75,837		93,362
PREIFAT	15
Cyhoeddus Anghyfyngedig		338		692
Cronfa Pensiwn		(24,490)		(9,790)
Cyfanswm y Cronfeydd Cyhoeddus Anghyfyngedig		(24,152)		(9,098)
Cyhoeddus Cyfyngedig (heb gynnwys y Gronfa Ailbrisio)		58,877		58,426
Xxxxxx Xxxxxxxxx		21,822		25,215
Preifat Anghyfyngedig		12,007		11,999
Preifat Cyfyngedig		257		213
Casgliadau Cyfyngedig Preifat		7,026		6,607
		75,837		93,362

Mae’r ymddiriedolwyr wedi paratoi’r cyfrifon yn unol ag adran 132 o Ddeddf Elusennau 2011. Mae’r nodiadau ar dudalennau 34 i 55 yn rhan o’r cyfrifon hyn.

Pedr ap Xxxxx	Xxx Xxxx-Xxxxx
PRIF WEITHREDWR A LLYFRGELLYDD	TRYSORYDD
24 Gorffennaf 2020	24 Gorffennaf 2020

DATGANIAD LLIF ARIAN AM Y FLWYDDYN A DDAETH I BEN 31 MAWRTH 2020

		2019/20		2018/19
		£000	£000	£000		£000
Xxxxx xxxxx a gynhyrchwyd drwy weithgareddau gweithredol	17		1,071			4,337
Xxxxx xxxxx o weithgareddau buddsoddi: -
Prynu asedau sefydlog diriaethol ag annirweddol	10	(3,657)		(1,527)
Prynu asedau treftadaeth	12	(401)		(248)
Enillion wrth werthu buddsoddiadau	11	1,144		315
Prynu Buddsoddiadau	11	(984)		(746)
Xxxxx xxxxx net a ddarparwyd gan (a ddefnyddiwyd mewn) gweithgareddau buddsoddi		(3,898)				(2,206)
Cynnydd/(Lleihad) mewn xxxxx xxxxx a’r hyn sy’n gyfwerth ag xxxxx xxxxx		(2,827)				2,131
Xxxxx xxxxx a’r hyn sy’n gyfwerth ag xxxxx xxxxx ar ddechrau’r flwyddyn			5,775			3,644
Cyfanswm yr xxxxx xxxxx a’r hyn sy’n gyfwerth ag xxxxx xxxxx ar ddiwedd y flwyddyn	18		2,948		5,775

Mae’r nodiadau ar dudalennau 34 i 55 yn rhan o’r cyfrifon hyn.

NODIADAU I’R CYFRIFON AR 31 MAWRTH 2020

1 POLISÏAU CYFRIFYDDU

Mae’r prif bolisïau cyfrifyddu a fabwysiadwyd, y penderfyniadau a’r prif ffynonellau o ansicrwydd amcangyfrif wrth baratoi’r datganiadau ariannol fel a ganlyn:

(a) Sail paratoi

Paratowyd y datganiadau ariannol yn unol â'r Safon Adrodd Ariannol sy’n berthnasol yn y DU ac yng Ngweriniaeth Iwerddon (FRS 102), SORP Elusennau (FRS 102) a Chyfarwyddyd Cyfrifon 2000 a roddwyd i’r Llyfrgell gan Lywodraeth Cymru. Paratoir y cyfrifon ar sail cyfrifyddu busnes gweithredol.

Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn cyd-fynd â’r diffiniad o endid xxxx cyhoeddus o xxx FRS

102. Caiff asedau a rhwymedigaethau eu cydnabod i gychwyn ar xxxxx trafodion neu gostau hanesyddol oni nodir yn wahanol yn y nodyn/nodiadau polisi cyfrifyddu perthnasol.

Mae’r cyfrifon yn bodloni gofynion y Safonau Cyfrifyddu a gyhoeddwyd neu a fabwysiadwyd gan y Cyngor Adrodd Ariannol i’r graddau y bo'r gofynion hynny’n briodol. Nid yw'r Cyfarwyddyd Cyfrifyddu yn ei gwneud yn ofynnol i'r Llyfrgell lunio cyfrif incwm a gwariant cryno na nodyn cost hanesyddol ar wargedau neu ddiffygion.

(b) Adnoddau a Dderbyniwyd

Cydnabyddir yr xxxx incwm pan fydd gan yr elusen hawl i’r arian, pan fydd unrhyw amodau perfformiad sy’n gysylltiedig â’r eitem wedi’u bodloni, pan fo’n debygol y bydd yr incwm yn cael ei dderbyn a gellir mesur y swm yn ddibynadwy.

Caiff pob Xxxxxxx Xxxxx xxx Lywodraeth Cymru ei gydnabod yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol fel swm derbyniadwy. Caiff grantiau eraill mwy penodol eu cydnabod fel symiau derbyniadwy pan fydd amodau grant yn cael eu bodloni.

Ar gyfer ewyllysiau, tybir bod hawl yn golygu’r cynharaf o’r canlynol: y dyddiad y daw’r elusen yn ymwybodol bod profiant wedi’i roi, y dyddiad y bydd yr ystâd wedi'i therfynu a bydd yr ysgutor(ion) wedi hysbysu’r Llyfrgell y bydd dosbarthiad yn cael ei wneud, neu'r dyddiad y derbynnir dosbarthiad gan yr ystâd. Lle bo’r elusen wedi’i hysbysu o etifeddiaeth, neu lle bo’r elusen yn ymwybodol bod profiant wedi’i roi, ac nad yw’r meini prawf ar gyfer cydnabod incwm wedi’u bodloni, yna caiff yr etifeddiaeth ei thrin fel ased wrth gefn a’i datgelu os yw o bwys. Rhoddir cyfrif am drosglwyddiadau o gronfeydd preifat ar ôl ystyried y symudiadau yn y cyfalaf gweithio. Bydd incwm a dderbyniwyd yng nghyswllt cyfnodau cyfrifyddu dilynol yn cael ei drin fel incwm gohiriedig.

Cyfrifyddu Xxxxx

Xxx cronfeydd anghyfyngedig (cyhoeddus a phreifat) ar gael i’w gwario ar weithgareddau sy’n datblygu unrhyw un o amcanion cyffredinol y Llyfrgell. Mae’r cronfeydd cyhoeddus cyfyngedig yn cynrychioli Grantiau Prynu a Chyfalaf a dderbyniwyd gan Lywodraeth Cymru at ddibenion penodol.

Mae'r cronfeydd cyfyngedig preifat yn gronfeydd sy'n rhwym wrth gyfyngiadau penodol a osodir gan roddwyr neu gan ddiben yr xxxx. Cronfeydd anghyfyngedig yr elusen yw’r cronfeydd dynodedig y mae’r ymddiriedolwyr wedi penderfynu yn ôl eu disgresiwn eu bod am eu rhoi o’r neilltu at ddiben penodol. Mae'r cronfeydd cyfyngedig preifat yn rhoddion y mae’r rhoddwyr

wedi nodi eu bod am iddynt gael eu defnyddio ar gyfer xxxx penodol o waith y Llyfrgell neu ar gyfer prosiect penodol a gaiff ei gyflawni gan y Llyfrgell.

(c) Gwariant

Caiff gwariant ei gydnabod pan fydd rhwymedigaeth gyfreithiol neu adeiladol i dalu trydydd parti, pan fo’n debygol y bydd setliad yn ofynnol a gellir mesur swm y rhwymedigaethau’n ddibynadwy. Lle yr aed i wariant ymlaen llaw a lle bo’n ymwneud â chyfnod diweddarach, dim ond os bydd rhagdaliad yn xxxxx mwy na £5,000 y caiff ei ystyried. Caiff gwariant ei ddosbarthu o xxx y penawdau gweithgarwch canlynol:

• Mae cost xxxx xxxxx yn cynnwys costau gweithgareddau masnachol, costau xxxx xxxxx a ffioedd rheoli buddsoddiadau.

• Mae gwariant ar weithgareddau elusennol yn cynnwys costau cynnal a chadw casgliadau, cadwraeth, addysg ac arddangosfeydd a gweithgareddau eraill a gynhaliwyd i hyrwyddo dibenion yr elusen.

• Mae gwariant arall yn cynrychioli’r eitemau hynny nad ydynt yn perthyn i unrhyw benawdau

eraill.

(d) Buddsoddiadau

Datganir buddsoddiadau yn ôl eu gwerth ar y farchnad ar ddyddiad y fantolen. Caiff enillion a cholledion wrth waredu eu credydu neu eu cofnodi yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol. Bydd symudiadau yng ngwerth buddsoddiadau ar y farchnad a ddelir ar ddiwedd y flwyddyn hefyd yn cael eu hadlewyrchu yn y datganiad hwnnw yn unol â SORP Elusennau (FRS 102).

(e) Asedau Diriaethol ag Annirweddol

Caiff asedau sefydlog cerbydau xxxxx, offer, peiriannau a chyfarpar unigol sy’n costio £5,000 neu fwy eu cyfalafu ar gost, oni bai bod y cyfarpar yn rhan o grŵp o asedau, rhwydwaith neu brosiect sy’n xxxxx mwy na £5,000. Bydd yr asedau yn colli’u gwerth dros amcangyfrif o’u hoes ddefnyddiol ar sail xxxxxxx xxxx. Xxx pob eitem o natur gyfalaf sy'n costio mwy na £5,000 yn cael eu cyfalafu. Ni chaiff eitemau o natur gyfalaf sy'n costio llai na £5,000 eu cyfalafu ac fe'u dilëir yn ystod y flwyddyn. Mae asedau nad ydynt yn adeiladau (h.y. offer, cherbydau, gosodion, ffitiadau a chyfarpar) yn cael eu cynnal ar gost hanesyddol ac nid eu mynegeio gan fod yr asedau hyn yn cael bywydau economaidd defnyddiol byr neu werthoedd isel (neu'r ddau). Ystyrir hyn yn gynrychiolaeth mwy dibynadwy, priodol a pherthnasol x xxxxx asedau o’r fath. Ceir rhagor o wybodaeth yn Nodyn 10.

Caiff tir ac adeiladau eu prisio'n broffesiynol xxx xxx mlynedd ar sail eu gwerth cyfredol yn ddefnydd presennol, gan dybio y byddai'r eiddo yn cael ei werthu fel rhan o fusnes parhaus ac yn cael eu hailbrisio gan ddefnyddio mynegai yn y cyfamser. Bydd enillion ailbrisio yn cael eu cydnabod yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol o xxx Enillion / (colledion) ar ailbrisio asedau sefydlog, ac eithrio i'r graddau y maent yn gwneud iawn am unrhyw ddileu blaenorol o wariant yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol, ac yn yr achos yna bydd yr ennill yn cael ei wrthdroi yn erbyn y pennawd gwariant perthnasol. Bydd colledion ailbrisio yn cael eu cydnabod fel xxxxx o xxx y pennawd gwariant perthnasol yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol, ac eithrio i'r graddau y maent yn gwneud iawn am unrhyw enillion ailbrisio blaenorol, ac os felly bydd y golled yn cael ei ddangos o xxx Enillion / (colledion) ar ailbrisio asedau sefydlog. Caiff gwaith cynnal a chadw arferol ar adeiladau ei nodi fel gwariant refeniw yn ystod y flwyddyn y gwneir hynny.

Darperir dibrisiant yn llawn yn y flwyddyn gaffael, ar gyfraddau a fydd yn lleihau pob ased i amcangyfrif o'i xxxxx gweddilliol yn wastad dros ei oes economaidd ddefnyddiol ddisgwyliedig, yn unol â chyngor y priswyr, fel a ganlyn:

o Adeiladau rhydd-ddaliad - hyd at 125 mlynedd

o Offer, peiriannau a chyfarpar - hyd at 30 mlynedd

o Offer cyfrifiadurol a datblygiadau digidol - hyd at 10 mlynedd

o Cerbydau Xxxxx - hyd at 5 mlynedd

Nid yw tir rhydd-ddaliad yn cael ei ddibrisio.

Nid yw Pryniannau i'r Casgliadau yn cael eu dibrisio (gweler Asedau Treftadaeth (f)).

Mae asedau annirweddol gyda bywyd economaidd o fwy na blwyddyn a gwerth yn uwch na

£5,000 wedi eu cyfalafu. Mae pob ased annirweddol yn cael eu mesur ar gost. Mae asedau annirweddol yn cael eu hamorteiddio ar sail xxxxxxx xxxx dros gyfnod o 10 mlynedd.

(f) Asedau Treftadaeth

Cyn 1 Ebrill 2001, nid oedd casgliad y Llyfrgell wedi’i gyfalafu yn y fantolen. Rhoddwyd pryniannau i’r casgliad xxx bennawd Cronfeydd Cyhoeddus Cyfyngedig yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol ym mlwyddyn eu caffael. Caiff pryniannau ar gyfer y casgliad eu cyfalafu ym mlwyddyn eu caffael a’u cadw ar eu gwerth hanesyddol; ni chaiff yr asedau hyn eu hailbrisio na'u mynegeio.

Rhoddir cyfrif am eitemau sy'n cael eu rhoi yn rhoddion i'r casgliadau pan xxxx eu derbyn ar ragamcan o'u gwerth ar y farchnad. Ni chaiff yr asedau hyn eu hailbrisio na'u mynegeio.

Nid yw Asedau Treftadaeth yn cael eu dibrisio gan fod iddynt oes amhenodol.

Bydd gwerth ased ar bapur yn cael ei adolygu dim ond lle ceir tystiolaeth o amhariad.

(g) Stoc

Mae cost stoc o eitemau y gellir eu hailwerthu wedi’i gydnabod yn y fantolen yn ôl y gost neu’r gwerth gwireddadwy net, pa un bynnag yw'r isaf. Ni roddir pris ar unrhyw asedau a gafodd eu cynhyrchu gan y Llyfrgell yn y gorffennol lle xxx xxxxxxxx gyfyngedig i’r nwyddau, neu lle ystyrir eu bod wedi eu hamharu.

(h) Costau Pensiwn

Xxx xxx y Llyfrgell ei chynllun pensiwn ei hun sy’n darparu buddion sy'n seiliedig ar gyflog pensiynadwy terfynol. Cofnodir cyfraniadau i'r cynllun yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol er mwyn lledaenu cost pensiynau dros fywydau gweithio'r gweithwyr. Cyfrifir yr hyn a gofnodir yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol ar sail cost gwasanaeth cyfredol fel y'i cyfrifir gan actiwari'r cynllun.

(i) Tâl gwyliau staff

Ar ddiwedd y flwyddyn, xxx xxxx gwyliau staff nad yw wedi’i gymryd eto ac a gaiff ei gario ymlaen i’r flwyddyn ariannol nesaf wedi’i ystyried yn y cyfrifon yn unol â gofynion FRS 102.

(j) Trethiant

Mae Cyllid a Thollau EM wedi rhoi statws elusennol i'r Llyfrgell ac xxxxx xxx wedi’i heithrio rhag treth ac incwm ac enillion sy’n rhan o adran 505 o Ddeddf Trethi 1988 xxx xxxxx 252 o Ddeddf

Trethu Enillion Trethadwy 1992 i’r graddau bo’r rhain yn berthnasol i’w gwrthrychau elusennol. Mae Treth ar Xxxxx nad yw'n adferadwy sy'n deillio o wariant ar weithgareddau anfasnachol yn cael ei chofnodi yn y Datganiad Gweithgareddau Ariannol neu ei chyfalafu os yw'n gysylltiedig ag ased sefydlog.

(k) Meysydd arwyddocaol o amcangyfrif a barnu

Mae paratoi'r datganiadau ariannol yn gofyn am wneud dyfarniadau, amcaniadau a thybiaethau sy'n effeithio ar werthoedd asedau, rhwymedigaethau, refeniw a threuliau a gofnodwyd. Mae natur yr amcangyfrif a’r dyfarnu yn golygu y gallai canlyniadau gwirioneddol fod yn wahanol i'r disgwyl.

Ffynonellau ansicrwydd amcangyfrif

• Caiff y rhwymedigaeth pensiwn buddiannau diffiniedig ei chydnabod a'i datgelu yn unol ag FRS 102. Mae'r prisiad, a baratowyd gan actiwari cymwysedig, yn adlewyrchu nifer o ddyfarniadau ac amcangyfrifiadau gan gynnwys yr adenillion disgwyliedig ar asedau, cyfradd y disgownt, chwyddiant cost a disgwyliad oes.

Mae newidiadau yn y tybiaethau hyn yn cael effaith sylweddol ar xxxxx y rhwymedigaeth pensiwn buddiannau diffiniedig.

• Caiff asedau tir ac adeiladau eu prisio'n broffesiynol x xxxx i'w gilydd. Paratoir y prisiad gan syrfëwr cymwysedig ac fe'i paratowyd yn unol â Llyfr Coch RICS. Mae adeiladau wedi’u prisio ar sail 'gwerth y farchnad agored' neu 'gost dibrisiant adnewyddu' a dangosir y tir yn ôl 'gwerth defnydd presennol'. Mae'r dulliau hyn yn amodol ar wahanol dybiaethau a safbwyntiau a gallai newidiadau i’r xxxxx xxx'r llall gael effaith sylweddol ar y prisiad.

(l) Busnes Gweithredol

Paratowyd cyfrifon y Llyfrgell ar sail cyfrifyddu busnes gweithredol. Mae Bwrdd y Llyfrgell wedi cydnabod y diffygion sylweddol yn y cyfrif refeniw a ragwelwyd, a bydd yn ystyried cynlluniau i fynd i'r afael â'r sefyllfa hon. Bydd lefel sylweddol arian wrth gefn y cronfeydd preifat anghyfyngedig yn sicrhau y gall y Llyfrgell barhau â'r gweithgareddau presennol nes bod camau'n cael eu cymryd i fynd i'r afael â'r diffyg. Nid oes ansicrwydd perthnasol arall ynghylch gallu’r Llyfrgell i barhau i weithredu.

2. GRANTIAU'R LLYWODRAETH

	2019/20	2018/19
Anghyfyngedig	£000	£000
Xxxxxxx Xxxxx	9,985	9,835
Cyfyngedig
Cyfalaf - Grant Pwrcasu	305	200
Cyfalaf – Grant Datblygiadau Digidol	41	64
Cyfalaf - Cyffredinol	1,000	3,000
Llyfrgelloedd Digidol	186	166
Casgliad y Werin Cymru	117	120
ARCW	141	129
Coffáu'r Rhyfel Byd Cyntaf	-	20
Wikipedia	38	-
Cyfanswm y grant a gafwyd gan Lywodraeth Cymru	11,813	13,534

3. GRANTIAU ERAILL

	2019/20	2018/19
Cyhoeddus cyfyngedig	£000	£000
Grantiau’r Undeb Ewropeaidd	-	54
Sefydliad Ffilm Prydeinig	-	53
Cronfa Dreftadaeth y Loteri – Archif Ddarlledu Genedlaethol Cronfa Dreftadaeth y Loteri - Save our Sounds	222 135	73 54
Mân grantiau eraill	50	34
Preifat anghyfyngedig	407	268
Cyfeillion y Llyfrgelloedd Cenedlaethol	-	20
Cyfanswm grantiau i’r gronfa breifat	-	20
Cyfanswm y grantiau eraill	407	288

4. INCWM O WEITHGAREDDAU MASNACHOL ERAILL

	2019/20	2018/19
Incwm cyhoeddus anghyfyngedig	£000	£000
Arlwyo	211	232
Incwm o’r siop	93	116
Digwyddiadau	17	33
Ymgynghori a systemau	46	30
Incwm a grëwyd o gasgliadau	61	34
Trwyddedu a breindaliadau	36	32
Amrywiol	133	118
Xxxx Parcio	13	18
Cyfanswm	610	613

5. DADANSODDIAD O WARIANT

	Costau Staff	Costau uniongyrchol eraill	Dibrisiant ag amorteiddio	2019/20 CYFAN SWM	2018/19 CYFANS WM
	£000	£000	£000	£000	£000
Cost xxxx xxxxx	469	385	83	937	1,089
Gwariant Elusennol
Casglu	1,681	908	240	2,829	2,602
Darparu Mynediad a Gwybodaeth	2,486	614	284	3,384	3,584
Hyrwyddo a Dehongli	1,326	286	139	1,751	1,898
Cadwraeth a Diogelu	3,059	212	311	3,582	3,612
Llywodraethiant	575	502	153	1,230	946
	9,596	2,907	1,210	13,713	13,731

6. INCWM / (GWARIANT) NET AM Y FLWYDDYN

	2019/20	2018/19
Caiff hyn ei nodi ar ôl codi tâl am y canlynol:	£000	£000
Dibrisiant ag amorteiddio	1,210	1,270
Tâl yr Archwilydd allanol	33	33
Ffioedd archwilio mewnol	12	13
Ffioedd rheoli buddsoddiadau	40	41

7. DADANSODDIAD O’R COSTAU CEFNOGI

Mae'r Llyfrgell yn nodi costau ei swyddogaethau cefnogi i ddechrau. Yna mae’n nodi’r costau hynny sy’n gysylltiedig â'r swyddogaeth llywodraethiant. Ar ôl nodi ei chostau llywodraethiant, caiff y costau cefnogi sy’n weddill eu dosrannu rhwng costau xxxx xxxxx a’r pedwar prif weithgarwch elusennol a wnaed yn ystod y flwyddyn.

Caiff costau cyflogau cefnogi eu dosrannu yn unol â chostau cyflogau ar gyfer pob adran, gyda chostau cefnogi nad ydynt yn ymwneud â staff yn cael eu dosrannu yn seiliedig ar wariant ar weithgarwch.

	Costau xxxx xxxxx	Llywodraethiant	Casglu	Darparu Mynediad a Gwybodaeth	Hyrwyddo a Dehongli	Cadwraeth a Diogelu	Cyfanswm
Cefnogaeth Weithredol	£000	£000	£000	£000	£000	£000	£000
	3	3	9	14	7	17	53
Cyllid	15	31	47	51	26	50	220
Adnoddau Dynol	11	21	34	38	20	38	162
TGCh	71	129	229	274	144	292	1,139
Adeilad	137	317	399	372	191	311	1,727
Arall	2	3	8	12	6	15	46
	239	504	726	761	394	723	3,347

8. DADANSODDIAD O GOSTAU STAFF, TALIADAU A THREULIAU YMDDIRIEDOLWYR A CHOSTAU PERSONÉL RHEOLI ALLWEDDOL

(a) Cyfanswm Costau Staff

	2019/20		2018/19
	£000	£000	£000		£000
Cyflogau		6,336			6,052
Costau Nawdd Cymdeithasol (yn cynnwys Lefi Prentisiaeth)		595			565
Costau Pensiwn
Cost Gwasanaeth Cyfredol	1,673		1,612
Cyfraniad diffyg ar gyfer cost gwasanaeth yn y gorffennol Cyfraniad pensiwn ychwanegol	32 400		32 -
Addasiad FRS 102 ar gyfer cost gwasanaeth cyfredol	560		1,240
		2,665			2,884
Cyflogau fel y nodwyd yn nodyn 5		9,596			9,501
Tâl llog cyllid FRS 102 (gweler nodyn 22d)		250			300
Cyfanswm		9,846		9,801

Nid oedd dim contractwyr byrdymor nac asiantaethau wedi'u cyflogi.

Ar wahân i’r staff a nodwyd yn 8(c), nid oedd unrhyw aelod o staff yn ennill dros £60,000 (2018/19: dim).

(b) Y Cynllun Pensiwn

Mae'r Llyfrgell yn gweithredu cynllun pensiwn a ariennir, sy'n gynllun pensiwn buddion diffiniedig, sy’n darparu buddion ar sail cyflog terfynol pensiynadwy adeg oedran ymddeol arferol. Bydd cyfraniadau'r aelodau sy'n gadael y cynllun ac sydd wedi cyfrannu am lai na 2 flynedd yn cael eu had-dalu iddynt. Mae’r buddion yn cronni ar gyfradd o 1/80fed o’r cyflog pensiynadwy am xxx blwyddyn o wasanaeth. Yn ogystal, telir cyfandaliad sydd gyfwerth â thair blynedd o bensiwn pan fydd gweithiwr yn ymddeol. Pan fydd aelod yn marw, mae pensiynau'n daladwy i'r partner priod ar gyfradd x xxxxxx pensiwn yr aelod. Os bydd aelod yn marw ac yntau'n dal yn y swydd mae'r cynllun yn talu cyfandaliad. Mae ymddeol ar sail feddygol yn bosibl os bydd rhywun yn ddifrifol wael.

Cyfraniadau pensiwn y cyflogwr a dalwyd dros y cyfnod oedd £2.1m (2018/19 £1.6m) Cedwir asedau’r Cynllun ar wahân i rai’r Llyfrgell ac fe’u buddsoddwyd gyda Legal and General tan Chwefror 2018 pan drosglwyddwyd y buddsoddiadau i Blackrock. Dangosai'r prisiad actiwaraidd ar 31 Mawrth 2019 fod gwerth asedau’r Cynllun ar y farchnad yn £73.2m ac roedd gwerth actiwarïaid yr asedau hynny’n xxxxx 99% o rwymedigaethau’r Cynllun. Fodd bynnag, erbyn 31 Mawrth 2020 asesiad interim yr Actiwari oedd bod y Cynllun yn debygol o fod wedi disgyn i ddiffyg o £5.7m. Roedd hyn oherwydd nifer o ffactorau, gan gynnwys y dyfarniad cyflog o 1 Ebrill 2019 a oedd wedi cynyddu'r buddion pensiwn yn sylweddol uwchlaw'r gyfradd y caniatawyd ar ei chyfer yn y prisiad llawn, gostyngiad yng nghyfradd y disgownt a ddefnyddir i gyfrifo buddion pensiwn ac effaith Covid-19 a Brexit ar brisiau asedau. Ar ben hynny, cafwyd effaith tymor hwy ar bris Giltiau mynegrifol sy'n gysylltiedig â'r RPI, sy'n debygol o ostwng pan fydd cynlluniau Llywodraeth y DU i roi'r gorau i ddefnyddio'r RPI a symud i’r CPI yn lle hynny.

Mae nodyn 22 yn rhoi rhagor o wybodaeth am sefyllfa ariannol y cynllun pensiwn er mwyn cydymffurfio â gofynion FRS 102. Cyhoeddir datganiad yr actwari yng Nghyfrifon Blynyddol Cronfa Bensiwn Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Yn 2006/07, rhoddodd Llywodraeth Cymru Warant y Goron i’r Cynllun, sy’n eithrio’r Cynllun rhag y Gronfa Diogelu Pensiynau a’r ardoll gysylltiedig.

(c) Tâl y Xxx Gweithredol

Mae aelodau'r Xxx Gweithredol wedi ei nodi ar dudalen 2 (Manylion Gweinyddol a Chyfeirio). Mae materion yn ymwneud a thelerau’r Xxx Gweithredol yn cael ei nodi yn Rhan 6 o Adroddiad yr Ymddiriedolwyr (6.5).

Roedd cyflog y Llyfrgellydd 3.57 gwaith yn fwy na chyflog canolrif (£26,265) y Llyfrgell. Mae uwch aelodau staff eraill yn derbyn cyflog gros, y penderfynir arno fel rhan o'r broses o negodi'r cylch cyflog ar gyfer xxxx aelodau staff eraill y Llyfrgell.

Cyfrifir gwerth buddion pensiwn fel a ganlyn:

• (gwir gynnydd yn y pensiwn* x20) + (gwir gynnydd mewn unrhyw gyfandaliad*) – (cyfraniadau gan yr aelod)

*heb gynnwys cynnydd oherwydd chwyddiant neu unrhyw gynnydd neu ostyngiad yn sgil trosglwyddo hawliau pensiwn.

Mae'r lluosydd 20 yn cael ei bennu yn y gofynion datgelu. Mae’r Llyfrgell wedi defnyddio’r ffigur hwn i gydymffurfio â'r canllawiau. Nid yw hwn yn swm sydd wedi’i dalu i unigolyn gan y Llyfrgell yn ystod y flwyddyn; cyfrifiad ydyw sy’n defnyddio gwybodaeth o’r tabl buddion pensiwn. Mae llawer o bethau’n gallu dylanwadu ar y ffigurau hyn e.e. newidiadau i gyflog unigolyn, a yw’n dewis gwneud cyfraniadau

ychwanegol i’r cynllun pensiwn o’i gyflog neu beidio a ffactorau prisio eraill sy’n effeithio ar y cynllun

pensiwn yn gyffredinol.

Mae Cynllun Pensiwn Staff Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn gynllun cyflog terfynol a ariennir. Y cyfandaliadau a phensiynau cronedig yw'r symiau a fyddai'n cael eu talu o Ddyddiad Arferol Ymddeol pe bai'r aelod yn gadael y gwaith ar y dyddiad perthnasol. Y Gwerth Trosglwyddo sydd Gyfwerth ag Xxxxx Xxxxx (CETV) yw gwerth buddion y cynllun pensiwn wedi’i gyfalafu a gronnwyd gan aelod ar unrhyw adeg, wedi’i asesu gan actwari, gan gynnwys unrhyw Gyfraniadau Gwirfoddol Ychwanegol a throsglwyddiadau gwasanaeth i'r cynllun. Mae'r gwerthoedd trosglwyddo wedi cael eu cyfrifo yn unol â nodyn canllaw "GN11" a gyhoeddir gan Sefydliad yr Actiwariaid a Chyfadran yr Actiwariaid. Tybiwyd mai cyfradd chwyddiant pris oedd 1.7% (2018/19 2.4%).

Talwyd y taliadau canlynol i aelodau'r Xxx Gweithredol:

	2019/20			2018/19
	Cyflog Cyfunol	Cynnydd/(gosty ngiad) gwirioneddol mewn Buddion	Un Cyfanswm Tâl	Cyflog Cyfunol	Cynnydd/(gosty ngiad) gwirioneddol	Un Cyfanswm Tâl
	£	£	£	£	£	£
Mr X xx Xxxxx Prif Weithredwr a Llyfrgellydd (o 1 Ebrill 2019) Cyfarwyddwr a Dirprwy Brif Weithredwr a Llyfrgellydd tan 31 Mawrth 2019)	94,230	120,950	215,180	76,382	13,330	89,712
Xx. XX Xxxxxxx Xxxxxxxxxxx a Dirprwy Xxxx Xxxxxxxxxx a Llyfrgellydd	80,269	23,263	103,532	77,542	8,036	85,578
Xx X Xxxxxxx Cyfarwyddwr a Dirprwy Xxxx Xxxxxxxxxx a Llyfrgellydd	65,637	37,348	102,985	-	-	-
Ms X Xxxxx Prif Weithredwr a Llyfrgellydd (tan 31 Mawrth 2019)	-	-	-	92,025	26,000	118,025

Arhosodd Ms Xxxxx Xxxxx, y Llyfrgellydd hyd 31 Mawrth 2019, yn y Llyfrgell mewn swydd trosglwyddo yn ystod Ebrill 2019, a thalwyd £11,031 iddi, ac mae £3,362 o hyn yn ymwneud â gwyliau nad oeddent wedi'u cymryd erbyn y dyddiad ymadael. Yn ystod y cyfnod hwn, nid oedd yn gweithredu fel cyfarwyddwr ac felly nid yw'r taliad a wnaethpwyd ym mis Ebrill 2019 wedi'i gynnwys yn y tabl uchod.

Mae hawliau pensiwn staff uwch y Llyfrgell sy’n gyfrifol am redeg adrannau sy’n llunio polisïau yn cael

eu datgelu fel a ganlyn:-

Gwerth Trosglwyddo sydd Gyfwerth ag Xxxxx Xxxxx ar 31/3/19 neu ar y dyddiad y daeth yn gyfarwyddwr os yw ar ôl hynny		Cyfanswm Pensiwn Cronedig ar 31/3/20	Cyfandaliad ar 31/3/20	Gwerth Trosglwyddo sydd Gyfwerth ag Xxxxx Xxxxx ar 31/3/20	Cynnydd mewn pensiwn cronedig net o chwyddiant	Cynnydd yn y cyfandaliad net o chwyddiant	Cynnydd (Gostyngiad) yn y gwerth trosglwyddo net o chwyddiant
	£	£	£	£	£	£	£
Mr X xx Xxxxx Prif Weithredwr a Llyfrgellydd	403,830	21,350	64,050	563,710	5,040	15,110	153,010
Xx XX Xxxxxxx Xxxxxxxxxxx a Dirprwy Xxxx Xxxxxxxxxx a Llyfrgellydd	531,440	23,980	71,940	642,180	1,060	3,170	101,710
Xx X Xxxxxxx Cyfarwyddwr a Dirprwy Xxxx Xxxxxxxxxx a Llyfrgellydd	124,980	8,480	25,440	196,470	1,630	4,890	70,790

(d) Cofrestr Rhoddion

Xxx xxx y Llyfrgell gofrestr rhoddion hefyd. Nid oes dim eitem a nodwyd yn ystod y flwyddyn yn cael ei hystyried o fudd perthnasol i'r datganiadau ariannol hyn.

(e) Taliad setliad

Ni wnaethpwyd unrhyw daliadau setliad yn 2019/20 (2018/19: Dim).

(f) Tâl i’r Bwrdd

Nid oes yr un aelod o’r Bwrdd yn derbyn tâl. Cyfanswm y costau teithio, cynhaliaeth a lletygarwch a wariwyd gan y Llyfrgell ar aelodau’r Bwrdd a’i Bwyllgorau oedd £6,668 (2018/19 £7,634), a hawliwyd hwn gan 16 o aelodau (2018/19: 13 aelod).

9. NIFEROEDD STAFF

Nifer y pen xxx mis, ar gyfartaledd, oedd 244 (2018/19: 255) a nifer y staff cyfwerth ag amser llawn, ar gyfartaledd, a gyflogwyd gan y Llyfrgell (yn cynnwys staff achlysurol a rhan amser) yn ystod y flwyddyn oedd:

Niferoedd staff	2019/20	2018/19
Masnachu i xxxx xxxxx	11.1	11.2
Casglu	39.9	38.1
Darparu Mynediad a Gwybodaeth	57.6	58.3
Rhoi Cyhoeddusrwydd a Dehongli	31.0	31.4
Cadwraeth a Diogelu	68.5	71.9
Llywodraethiant	13.3	13.5
Cyfanswm	221.4	224.4

10. ASEDAU SEFYDLOG DIRIAETHOL AG ANNIRWEDDOL

A. Asedau Diriaethol

	Tir Rhydd- ddaliad ac Adeiladau	Peiriannau, Ffitiadau a Chyfarpar	Cyfarpar cyfrifiadurol	Cyfanswm
Cost a Phrisio	£000	£000	£000	£000
Ar 1 Ebrill 2019	65,378	2,643	3,349	71,370
Ychwanegiadau	3,378	8	271	3,657
Gwarediadau	-	-	-	-
Ailbrisio	(5,656)	-	-	(5,656)
Ar 31 Mawrth 2020	63,100	2,651	3,620	69,371
Dibrisiant
Ar 1 Ebrill 2019	1,610	1,750	2,102	5,462
A godwyd am y flwyddyn	653	113	254	1,020
Gwarediadau	-	-	-	-
Ailbrisio	(2,263)	-	-	(2,263)
Ar 31 Mawrth 2020	-	1,863	2,356	4,219
Gwerth Net ar Bapur
Ar 31 Mawrth 2020	63,100	788	1,264	65,152
Ar 31 Mawrth 2019	63,768	893	1,577	65,908

Cafodd adeiladau a thir rhydd-ddaliad y Llyfrgell eu prisio’n broffesiynol gan Xxxxx xx Xxxxxxxxx, Syrfewyr Siartredig, ar 31 Mawrth 2020. Cynhaliwyd y broses brisio yn unol â Llawlyfr Arfarnu a Phrisio Sefydliad Brenhinol y Syrfewyr Siartredig. Prisiwyd adeiladau ar sail eu “gwerth ar y farchnad agored” neu “gost eu hadnewyddu wedi'i dibrisio”, a dangosir y tir fel “gwerth y defnydd cyfredol ohono”.

Xxx Xxxxx & Xxxxxxxxx yn aelod a reoleiddir gan RICS ac mae wedi dod i'r casgliad bod ansicrwydd materol yng nghyswllt ei brisiad 31 Mawrth 2020 oherwydd COVID-19. Mae wedi cynnwys y geiriad RICS canlynol yn ei adroddiad prisio:

"Mae'r achos o'r Coronafeirws Newydd (COVID-19), y mae Sefydliad Iechyd y Byd wedi'i ddatgan fel "Pandemig Byd-xxxx” ar 11 Mawrth 2020, wedi effeithio ar farchnadoedd ariannol byd-xxxx. Xxx xxx xxxxx o wledydd gyfyngiadau teithio. Mae gweithgarwch y farchnad yn teimlo’r effeithiau mewn llawer o sectorau. Ar y dyddiad prisio, rydym o'r farn y gallwn roi llai o bwys ar dystiolaeth flaenorol y farchnad at ddibenion cymharu, er mwyn llywio barn am xxxxx. Yn wir, mae'r ymateb presennol i COVID-19 yn golygu ein bod yn wynebu set o amgylchiadau na welwyd eu tebyg o'r blaen i seilio barn arnynt. Mae ein prisiad(au) yn cael ei/eu hadrodd felly ar sail 'ansicrwydd prisio materol' yn ôl VPS 3 a VPGA 10 o Lyfr Coch Byd-xxxx RICS. O ganlyniad, dylid rhoi llai o sicrwydd – a defnyddio mwy o bwyll – wrth ystyried ein prisiad nag a fyddai xx xxxxx fel arfer. Ac ystyried yr effaith y gallai COVID-19 ei chael ar y farchnad eiddo tirol yn y dyfodol, rydym yn argymell xxxx bod yn adolygu prisiad [yr eiddo hwn] yn aml.”

Swm cario tir ac adeiladau rhydd-ddaliadol xxx y confensiwn cost hanesyddol fyddai £41,278k (2018- 19: £40,163k).

Defnyddiwyd pob ased diriaethol i hyrwyddo gweithgareddau elusennol y Llyfrgell.

B. Asedau Annirweddol

	Datblygiadau digidol
Cost	£000
Ar 1 Ebrill 2019	1,086
Ychwanegiadau	-
Ar 31 Mawrth 2020	1,086
Amorteiddiad
Ar 1 Ebrill 2019	491
A godwyd am y flwyddyn	190
Ar 31 Mawrth 2020	681
Gwerth Net ar Bapur
Ar 31 Mawrth 2020	405
Ar 31 Mawrth 2019	595

11. BUDDSODDIADAU

	2019/2020	2018/19
	£000	£000
Buddsoddiadau	8,730	9,708
Xxxxx xxxxx a gaiff ei ddal ar gyfer buddsoddiadau	2,419	2,029
Cyfanswm y buddsoddiadau	11,149	11,737
Gwerth ar y farchnad ar 1 Ebrill 2019	9,708	8,907
Xxxxxxxxxxxx yn ôl eu cost	984	746
Llai cost gwaredu	(1,144)	(315)
Elw/Colled o waredu	235	80
(Colled)/Elw heb ei wireddu wrth ailbrisio	(1,053)	290
Gwerth ar y farchnad ar 31 Mawrth	8,730	9,708
Arian yn cael ei gadw ar gyfer buddsoddi
Ar 1 Ebrill 2019	2,029	2,258
Cynnydd/(gostyngiad)	390	(229)
Ar 31 Mawrth 2020	2,419	2,029

	Giltiau, bondiau, dyledebion a blaengyfrannau (preference)	Buddsoddiadau drwy unedau, ecwitïau, eiddo ac asedau amgen	Ecwitïau'r DU a fuddsoddwyd yn uniongyrchol ar farchnad stoc y DU	Xxxxx Xxxxx	Cyfanswm
	£’000	£’000	£’000	£’000	£’000
Xxxxxxxxxx Xxxx 1	1,593	4,538	1,961	849	8,941
Xxxxxxxxxx Xxxx 2	392	186	60	1,570	2,208
	1,985	4,724	2,021	2,419	11,149

Cost hanesyddol y buddsoddiadau ar 31 Mawrth 2020 oedd £10.332m (2018/19 £9.868m). Buddsoddwyd yr asedau fel a ganlyn:- -

Wrth benderfynu ar yr enillion y mae'r Llyfrgell am eu cael o'i phortffolio, a'r cydbwysedd rhwng incwm a thwf cyfalaf, mae'r Llyfrgell yn fodlon derbyn y bydd risgiau'n gysylltiedig â buddsoddi cronfeydd a fydd yn fwy na'r risg sy'n gysylltiedig â dim ond rhoi arian i gadw. Mae’r Llyfrgell yn fodlon derbyn y rhain gyhyd â’u bod o fewn lefelau derbyniol.

“Canolig” yw’r gair gorau i ddisgrifio archwaeth risg y Llyfrgell. Er mwyn sicrhau enillion gwell, mae'r Llyfrgell yn fodlon derbyn bod yn rhaid cymryd risgiau. Ond bydd yr Ymddiriedolwyr hefyd yn ystyried sefyllfa'r Llyfrgell fel elusen a ariennir yn bennaf gan xxxxx xxxx wrth y Llywodraeth ac o'r herwydd y

safonau stiwardiaeth sydd ynghlwm wrth hynny. Felly bydd y risgiau wrth fuddsoddi'n cael eu lleddfu gan y canlynol:

• Dyrannu Asedau - strategaeth dyrannu asedau nad yw'n peri bod yr arian yn rhy agored i amrywiadau mewn un sector penodol o'r sbectrwm buddsoddi - h.y. bydd cydbwysedd yn cael xx xxxx rhwng niferoedd y bondiau, ecwitïau, arian a buddsoddiadau eraill gan gynnwys eiddo, a buddsoddiadau yn y DU a heb fod yn y DU.

• Ansawdd buddsoddiadau - dim ond buddsoddiadau o ansawdd uchel y bydd y Llyfrgell yn eu hystyried megis giltiau a bondiau gradd buddsoddi neu ecwitïau a buddsoddiadau ar y cyd yn y FTSE 350.

12. ASEDAU TREFTADAETH

Cyfalafwyd yr Asedau Treftadaeth ar sail cost hanesyddol.

Prynwyd neu rhoddwyd yn ystod y flwyddyn:

	Llyfrau	Tanysgrifiadau	Lluniau Llawysgrifau a Mapiau	Eraill	Digidol Casgliadau	NSSAW	Cyfanswm
	£’000	£’000	£’000	£’000	£’000	£’000	£’000
Ar 1 Ebrill 2019	1,925	2,755	11,206	380	4,370	346	20,982
Ychwanegiadau	40	44	312	-	-	5	401
Rhoddion	6	-	398	-	-	15	419
Ar 31 Mawrth 2020	1,971	2,799	11,916	380	4,370	366	21,802

Crynodeb ariannol pum mlynedd o'r ychwanegiadau:

	2019/20 £’000	2018/19 £000	2017/18 £000	2016/17 £000	2015/16 £000
Llyfrau	40	51	47	38	63
Tanysgrifiadau	44	55	48	53	109
Lluniau, Llawysgrifau a Mapiau	312	381	148	249	249
Casgliad Digidol	-	-	-	-	-
Ffilmiau a cherddoriaeth	5	12	6	9	29
Cyfanswm yr Ychwanegiadau	401	499	249	349	450

Xxx xxx y Llyfrgell bolisi y cytunwyd arno ar gyfer prynu, diogelu, a rheoli asedau treftadaeth. Xxx xxxx o’r polisi ar gael ar gais. Nid yw'r Llyfrgell yn rhoi benthyg eitemau i ddefnyddwyr, ond xxx xxxx gweld y casgliadau yn yr ystafelloedd darllen a mannau arddangos yn yr adeilad, ac ar-lein.

Ers 1911, xxx xxx y Llyfrgell hawl i dderbyn copi o xxx llyfr, cylchgrawn, papur newydd a deunydd print arall a gyhoeddir yn y DU ac Iwerddon. Deunydd o ddiddordeb Cymreig a Cheltaidd y mae'n ei gasglu'n bennaf. Mae ei chasgliadau ar hyn x xxxx yn cynnwys:

• Deunydd Print: sy'n amrywio o Yny lhyvyr hwn, y llyfr cyntaf yn yr iaith Gymraeg (a argraffwyd yn 1546) i raglenni digwyddiadau lleol megis cyngherddau a sioeau.

• Llawysgrifau ac archifau: sy'n cynnwys eitemau amhrisiadwy o’r Canol Oesoedd fel

Llyfr Llandaf, llawysgrif Chaucer Hengwrt a Llyfr Du Caerfyrddin.

• Mapiau: Hynafiaethol a modern ac atlasau, mapiau Arolwg Ordnans, siartiau moroedd, mapiau ffermydd, ystadau a mapiau degwm, cynlluniau rheilffordd a gwasanaethau cyhoeddus.

• Lluniau: yn portreadu pobl a llefydd yng Nghymru gan gynnwys paentiadau, printiau, ysgythriadau a lluniau eraill.

• Ffotograffau: gwaith Xxxx Xxxxxxx, Xxxx Xxxxxx, X. X. Xxxxxxx a Xxxxx Xxxxxxx.

• Adnoddau electronig a delweddau digidol: Mae'r casgliadau newydd hyn sydd wedi'u creu'n bennaf gan y Llyfrgell yn cynnwys dros 5 miliwn o ddelweddau.

• Xxx xxx Archif Genedlaethol Sgrin a Xxxx Cymru dros 250,000 awr o recordiadau xxxx, 300,000 awr o ddelweddau symudol, 7 miliwn troedfedd o ffilm, 200,000 eitem o Archif ffilm a theledu ITV a 15km o archif unigryw.

Ni chyfalafwyd unrhyw gyflogau yn ystod y cyfnod yma.

13 DYLEDWYR - yn ddyledus o fewn blwyddyn

	31ain Mawrth 2020	31ain Mawrth 2019
	£000	£000
Dyledwyr Masnach	35	61
Ad-daliad TAW yn ddyledus	458	181
Blaendaliadau	496	493
Dyledwyr Eraill ac Incwm Cronedig	239	84
Incwm Cronedig Cronfeydd Preifat	665	332
	1,893	1,151

14 (a) CREDYDWYR - symiau a ddaw’n ddyledus o fewn blwyddyn

	31ain Mawrth 2020	31ain Mawrth 2019
	£000	£000
Credydwyr Masnach	117	466
Croniadau ac incwm gohiriedig	342	354
Incwm gohiriedig Cronfeydd Preifat	-	5
Croniadau tâl gwyliau	190	185
	649	1,010

14 (b) CREDYDWYR - symiau a ddaw’n ddyledus ar ôl mwy na blwyddyn

Nid oes unrhyw gredydwyr yn ddyledus ar ôl mwy na blwyddyn.

15 DADANSODDIAD O’R CRONFEYDD ELUSENNOL

a. Dadansoddiad o symudiad y cronfeydd – Cyhoeddus

	Ar 1 Ebrill 2019	Adnoddau a dderbyniwyd	Adnoddau a Wariwyd	Arall Symudiadau Yn ystod y flwyddyn	Ar 31 Mawrth 2020
CRONFEYDD CYHOEDDUS	£000	£000	£000	£000	£000
Anghyfyngedig - Pensiwn Cyhoeddus	(9,790)	-	(810)	(13,890)	(24,490)
Anghyfyngedig	692	10,595	(10,949)	-	338
Cyfyngedig: -	(9,098)	10,595	(11,759)	(13,890)	(24,152)
Cyfalaf a Datblygiadau digidol	49,768	1,041	(1,210)	367	49,966
Xxxxxx Xxxxxxxxx*	25,215	-	-	(3,393)	21,822
Cronfeydd eraill cyfyngedig	201	889	(923)	(18)	149
Cronfeydd grant pwrcasu	8,457	305	-	-	8,762
Cyfanswm cyfyngedig cyhoeddus	83,641	2,235	(2,133)	(3,044)	80,699
CYFANSWM ARIAN CYHOEDDUS	74,543	12,830	(13,892)	(16,934)	56,547

*Mae’r gronfa ailbrisio wedi’i chyfrifo yn seiliedig ar yr asedau a ail-brisiwyd ers 1999 yn unol â gofyniad FRS 102 i nodi’r gronfa ailbrisio ar wahân. Ni chaiff ailbrisiadau cyn 1999 eu cynnwys yn y gronfa hon.

Ymhlith y symudiadau eraill yn ystod y flwyddyn o £16,934k mae:

• Mynegeio, Ailbrisio ac amhariad Asedau Sefydlog Diriaethol - (£3,393k)

• Enillion/(colledion) actiwaraidd - (£13,890k)

b. CRONFEYDD PREIFAT (yn cynnwys casgliadau)

	Anghyfyngedig	Cyfyngedig	Casglu	Cyfanswm	Cyfanswm
				2019/20	2018/19
Incwm	£000	£000	£’000	£000	£000
Rhoddion a Chymynroddion	938	78	419	1,435	650
Grantiau a dderbyniwyd	-	-	-	-	20
Incwm o fuddsoddiadau	267	0	-	000	000
Cyfanswm	1,205	83	419	1,707	909
Adnoddau a Wariwyd
Costau xxxx xxxxx	42	1	-	43	41
Costau prosiectau preifat	28	-	-	28	27
(Elw)/colled o werthu buddsoddiadau	(230)	(4)	-	(234)	(80)
Cyfanswm	(160)	(3)	-	(163)	(12)
Adnoddau net a Dderbyniwyd / (a Ddefnyddiwyd)	1,365	86	419	1,870	921
Trosglwyddiadau	(324)	(25)	-	(349)	87
	1,041	61	419	1,521	1,008
(Colled)/Elw heb ei wireddu wrth ailbrisio buddsoddiadau	(1,033)	(17)	-	(1,050)	290
Symudiad net yn y cronfeydd preifat yn ystod y flwyddyn	8	44	419	471	1,298
Dygwyd ymlaen ar 1 Ebrill	11,999	213	6,607	18,819	17,521
Cariwyd Ymlaen ar 31 Mawrth	12,007	257	7,026	19,290	18,819

Mae cyfanswm y cronfeydd cyfyngedig a chasglu preifat yn cynrychioli cyfanswm y cronfeydd preifat cyfyngedig o £7,283k.

16. DADANSODDIAD O’R CRONFEYDD NET RHWNG Y CRONFEYDD

	Cyhoeddus anghyfyngedig	Cyhoeddus cyfyngedig	Preifat anghyfyngedig	Preifat cyfyngedig	Cyfanswm
	£’000	£’000	£’000	£’000	£’000
Asedau Sefydlog	-	80,334	10,923	7,251	98,508
Arian yn y banc ac mewn llaw	78	-	450	2	530
Asedau cyfredol net/(rhwymedigaethau) eraill	000	000	000	30	1,289
Credydwyr ar ôl mwy na blwyddyn	(24,490)	-	-	-	(24,490)
Cyfanswm	(24,152)	80,699	12,007	7,283	75,837

17. CYSONI’R INCWM /(GWARIANT) NET Â'R LLIF XXXXX XXXXX NET O

WEITHGAREDDAU GWEITHREDOL

	2019/20	2018/19
	£000	£000
Incwm /(Gwariant) net ar gyfer y cyfnod adrodd (fel y datganiad o weithgareddau ariannol)	808	1,362
Elw o werthu buddsoddiadau/asedau sefydlog	(234)	(69)
Xxxxxxxx Xxxxxxx Llog FRS102	250	300
Taliadau dibrisiant ag amorteiddio	1,210	1,270
(Cynnydd)/Lleihad yn y stoc	(1)	(4)
Rhoddion asedau (dim xxxxx xxxxx)	(419)	(251)
(Cynnydd) /Gostyngiad mewn dyledwyr	(742)	54
(Gostyngiad)/Cynnydd mewn credydwyr	(361)	435
Addasiad cost gwasanaeth cyfredol pensiwn	560	1,240
Llif xxxxx xxxxx net o weithgareddau gweithredol	1,071	4,337

18. CYSONI LLIF XXXXX XXXXX NET Â SYMUDIADAU YN Y CRONFEYDD NET

	2019/20	2018/19
	£000	£000
Xxxxx yn y cyfrifon banc	530	3,745
Arian yn cael ei ddal o fewn y buddsoddiadau	2,418	2,030
Cronfeydd Net ar 31 Mawrth	2,948	5,775

19. TRAFODION PARTÏON CYSYLLTIEDIG

Ystyrir Llywodraeth Cymru yn xxxxx cysylltiedig. Yn ystod y flwyddyn cafodd y Llyfrgell xxxxx xxx y Llywodraeth ar ffurf Cymorth Grant, a Grantiau Prynu, Cyfalaf a Phrosiect fel y'u datgelir yn nodyn 2. Talodd y Llyfrgell y symiau canlynol i Lywodraeth Cymru: -

• Llog a ad-dalwyd - £8,921 (2018/19: £7,923)

Nid oedd unrhyw drafodion partïon cysylltiedig ag aelodau bwrdd yn ystod y flwyddyn.

Mae Xx Xxxxx Xxxxxxx, Cyfarwyddwr a Dirprwy Xxxx Xxxxxxxxxx a Llyfrgellydd, yn aelod annibynnol o Bwyllgor Archwilio Cronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol. Yn ystod 2019/20 derbyniodd y Llyfrgell gymorth grant o £357,000 o Gronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol (2018/19: £127,000).

Datgelir manylion gwariant mewn perthynas â theithio, cynhaliaeth a lletygarwch aelodau'r bwrdd yn Nodyn 8(f).

Mae trafodion a balansau’r cynllun pensiwn yn cael eu datgelu yn Nodiadau 8 a 13.

Ar 31 Mawrth 2020, roedd gan y Llyfrgell ddyledwyr a chredydwyr cyfunol gyda chyrff eraill sy’n

derbyn cyllid gan y Llywodraeth fel a ganlyn:

	Dyledwyr	Credydwyr: llai na blwyddyn	Credydwyr: mwy na blwyddyn
	£000	£000	£’000
Cyrff Llywodraeth Ganolog	491	256	-
Cyrff Llywodraeth Leol	-	-	-
Cyrff Anllywodraethol	1,402	393	-
Cyfanswm	1,893	649	-

20. ASEDAU A RHWYMEDIGAETHAU ARIANNOL - DATGELIAD RISG

Nid oes gan y Llyfrgell fenthyciadau ac mae'n dibynnu'n bennaf ar grantiau adrannol ar gyfer ei gofynion arian ac felly nid yw'n agored i risgiau hylifedd. Datgelir yr unig adnau o bwys yn nodyn 11, ac mae'r xxxx asedau a rhwymedigaethau o bwys mewn sterling, ac felly nid yw'n agored i risg yn ymwneud â'r gyfradd llog neu ag arian cyfred. Yn 2019/20, daeth £11.813m neu 81% o incwm cyfunol y Llyfrgell gan Lywodraeth Cymru (2018/19 £13.534m neu 88%). Daw’r gweddill, £2.54m neu 19% (2018/19 £1.8m neu 12%) o incwm o gronfeydd preifat y Llyfrgell (nodyn 15b), o weithgareddau masnach (nodyn 4) ac o grantiau gan gyrff eraill, fel y datgelir yn Nodyn 3 y cyfrifon hyn.

Mae’r Llyfrgell yn agored i risg y farchnad drwy ei fuddsoddiadau ac mae hyn yn cael xx xxxxx drwy arallgyfeirio’r buddsoddiad, yn ogystal â gosod amcanion i Reolwr y Gronfa ynglŷn ag archwaeth risg a buddsoddiad.

21. PRYDLESI

Ni wnaeth y Llyfrgell unrhyw daliadau prydles yn ystod y flwyddyn na'r flwyddyn flaenorol.

22. COSTAU PENSIWN

Xxx xxx y Llyfrgell gynllun pensiwn buddion diffiniedig gyda buddion yn cronni ar gyfradd o 1/80fed o'r cyflog pensiynadwy ar gyfer pob blwyddyn o wasanaeth. Cafwyd y prisiad actiwaraidd llawn ddiwethaf ar 31 Mawrth 2019 ac aseswyd bod y Cynllun yn cael ei ariannu 100%. Cafwyd y prisiad actiwaraidd llawn ddiwethaf ar 31 Mawrth 2016 ac aseswyd bod y Cynllun yn cael ei ariannu i 99% gyda diffyg o

£370,000. Cytunodd y Llyfrgell i dalu’r diffyg hanesyddol dros y 15 mlynedd nesaf mewn taliadau blynyddol o £32,000. Mae’r trefniant yma wedi dechrau o’r 1af Gorffennaf 2017 a thalwyd £32,000 o daliad diffyg yn y flwyddyn gyfredol (2018/19: £32,000).

Yn ystod 2019/20, cyfrannodd y Llyfrgell 27.2% o gyflogau pensiynadwy ac mae’n debygol y bydd cyfraniadau’r cyflogwr ar gyfer 2019/20 yn £1.7 miliwn, yn ogystal â thaliad diffyg o £32,000 a chyfraniad ychwanegol o £400,000.

(a) Datblygu Xxxxxxxx’r Fantolen Net

	31 Mawrth 2020	31 Mawrth 2019
	£m	£m
Gwerth teg yr asedau (22b)	74.14	73.18
Gwerth actiwaraidd rhwymedigaethau'r cynllun (22c)	98.63	82.97
(Rhwymedigaeth) pensiwn sydd yn y fantolen	(24.49)	(9.79)

(b) Newidiadau yng ngwerth teg asedau’r cynllun

Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2020		Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2019
	£m	£m
Asedau'r cynllun ar ddechrau'r flwyddyn	73.18	70.33
Xxxx a dalwyd o asedau’r cynllun	(2.15)	(2.18)
Cyfraniadau’r cyflogwr	2.10	1.64
Cyfraniadau’r aelodau	0.10	0.10
Costau gweinyddol	(0.11)	(0.09)
Incwm llog ar Asedau’r Cynllun	2.12	1.79
Elw ar asedau’r cynllun sy’n fwy/(llai) na’r gyfradd ddisgownt	(1.10)	1.59
Asedau'r cynllun ar ddiwedd y flwyddyn – (22a)	74.14	73.18

(c) Dadansoddiad o’r newidiadau yn y Rhwymedigaethau Buddion Diffiniedig (DBO)

Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2020		Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2019
	£m	£m
Rhwymedigaethau'r cynllun ar ddechrau'r flwyddyn	82.97	82.94
Cost llog ar y DBO	2.37	2.09
Effaith gwasanaethau’r gweithwyr yn y cyfnod cyfredol	2.55	2.79
Cyfraniadau’r aelodau	0.10	0.10
Xxxx a dalwyd o asedau’r cynllun	(2.15)	(2.18)
Ailfesur y DBO/newid tybiaethau	12.79	(2.77)
Rhwymedigaethau’r cynllun ar ddiwedd y flwyddyn – (22a)	98.63	82.97

(d) Symiau a gofnodwyd yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol (SOFA) (Cyfanswm gwariant)

	Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2020	Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2019
	£m	£m
Effaith gwasanaethau’r gweithwyr yn y cyfnod cyfredol	2.55	2.79
Llog net ar (ased)/rhwymedigaeth buddion diffiniedig net	0.25	0.30
Cost y buddion diffiniedig a gydnabyddir yn P&L	2.80	3.09
Costau gweinyddu yn ystod y cyfnod	0.11	0.09
Cyfanswm y gost a gydnabyddir yn y SOFA	2.91	3.18

(e) (Colledion)/Enillion Actiwaraidd a gofnodwyd yn y Datganiad o Weithgareddau Ariannol

	Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2020	Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2019
	£m	£m
Elw ar asedau’r cynllun sy’n (fwy) / llai na’r gyfradd ddisgownt – (22b)	1.10	(1.59)
(Elw)/colled actiwaraidd sy’n codi yn ystod y cyfnod – (22c)	12.79	(2.77)
Cyfanswm (enillion)/colledion actiwaraidd a gydnabyddir yn y cronfeydd wrth gefn	13.89	(4.36)

(f) Cyfanswm cost y buddion diffiniedig

	Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2020	Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2019
	£m	£m
Cyfanswm y gost a gydnabyddir yn SOFA - 22(d)	2.91	3.18
Effaith yr ail-fesur a gydnabyddir yn y cronfeydd wrth gefn (22(e))	13.89	(4.36)
Cost y buddion diffiniedig	16.80	(1.18)

(g) Xxxxxx Xxxxxxxx’r Fantolen Net

Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2020		Y flwyddyn ddaeth i ben 31 Mawrth 2019
	£m	£m
(Rhwymedigaeth) diffiniedig net ar ddechrau’r flwyddyn	(9.79)	(12.61)
Effaith gwasanaethau’r gweithwyr yn y cyfnod cyfredol (22c)	(2.55)	(2.79)
Llog net ar (ased)/rhwymedigaeth buddion diffiniedig net	(0.25)	(0.30)
Effaith yr ail-fesur a gydnabyddir yn y cronfeydd wrth gefn (22(e))	(13.89)	4.36
Cyfraniadau’r cyflogwr (22b)	2.10	1.64
Costau gweinyddol (22b)	(0.11)	(0.09)
Rhwymedigaethau’r cynllun ar ddiwedd y flwyddyn – (22a)	(24.49)	(9.79)

(h) Gwerth Asedau ar y Farchnad a Xxxxxxx Cyfanswm Asedau’r Cynllun

31 Mawrth 2020			31 Mawrth 2019
	£m	%	£m	%
Ecwitïau	45.00	60.7	40.39	55.2
Bondiau	25.95	35.0	22.69	31.0
Eiddo ac arall	3.19	4.3	10.10	13.8
Cyfanswm gwerth yr asedau	74.14		73.18

(i) Tybiaethau Ariannol

Mae'r tybiaethau ariannol a wnaed er mwyn cyfrifo gofynion datgelu FRS 102 fel a ganlyn:

	31 Mawrth 2020	31 Mawrth 2019
% y flwyddyn		% y flwyddyn
Chwyddiant Prisiau	2.35	2.60
Cyfradd y Cynnydd mewn Cyflogau	2.35	2.60
Cyfradd y cynnydd mewn pensiynau sy'n cael eu talu*	2.35	2.60
Cyfradd ddisgownt**	1.80	2.90

**yn fwy nag unrhyw elfen GMP (Isafswm Pensiwn Gwarantedig)

**wedi'i ragnodi gan Drysorlys EM

Mae’r gyfradd ddisgownt a ddefnyddir ar gyfer datgeliadau FRS 102 yn wahanol i'r un a ddefnyddiwyd gan yr Actwari ar gyfer yr asesiad ariannol mwyaf diweddar o’r Cynllun ar 31 Mawrth 2019. Bydd y gofyniad i ddefnyddio cyfradd ddisgownt y Trysorlys ar gyfer y datgeliad FRS 102 yn golygu y bydd sefyllfa ariannol y Cynllun yn cael ei hasesu’n wahanol xxx y mesur hwn o’i gymharu â'r dull a ddefnyddir ym mhrisiad actiwaraidd ffurfiol y Cynllun.

23. YMRWYMIADAU CYFALAF

Ar ddyddiad y fantolen, mae'r ymrwymiadau sy'n weddill fel a ganlyn:

	31 Mawrth 2020	31 Mawrth 2019
	£000	£000
Xxx gontract – gwaith adeiladu ar Storfa Lyfrau 1 (Gogledd)	20	1,115
Xxx gontract – gwaith amnewid oeryddion Xxx gontract – amlen y prif adeilad Xxx gontract – ffioedd proffesiynol	21 1,817 70	21 - -
	1,928	1,136

24. DIGWYDDIADAU YN DILYN CREU’R FANTOLEN

Ni fu unrhyw ddigwyddiadau perthnasol hyd at y dyddiad yr awdurdodwyd y datganiadau ariannol hyn gan y Swyddog Cyfrifyddu ar 24 Gorffennaf 2020, a fyddai wedi golygu bod rhaid addasu'r cyfrifon.