១- កតកាិ សញ្ញដ អ. pactបារ. pacte (m.) កិច្ចរពមពរពៀងមយួ ដដលរតូវបានពធើវពឡងើ រវាង ភាគើពើរឬពរច្ើនឬរវាងរដឌនិងរដឌ ទងាំ ផូលវការ ទងាំ មិនផូលវការ ពដើមផពើ ធើវអវើមយួ រមួ គ្នប កុបងពគ្នលបាំណង បពរមើផលរបពោជន៍រវាងគ្នប ពៅវញិ ពៅមក។ឧ. ពៅកុបងអាំឡុងសង្គ្រគ មពោកពលើកទើ២...

បច្ចកសព្វិទ្យាសាស្រសនច្ោបាយ និង ការទ្យត ដែល

គណៈកម្មា ធិការជាតិភាសាដមរ / គ.ជ.ភ.ម.

(បចុប្បនន ក្កុមក្ប្ឹកាជាតិភាសាដមរ / ក.ជ.ភ.ម.)

បានអនមត

3

១- កតកាិ សញ្ញដ អ. pact បារ. pacte (m.)

កិច្ចរពមពរពៀងមយួ ដដលរតូវបានពធើវពឡងើ រវាង ភាគើពើរឬពរច្ើនឬរវាងរដឌនិងរដឌ ទងាំ ផូលវការ ទងាំ មិនផូលវការ ពដើមផពើ ធើវអវើមយួ រមួ គ្នប កុបងពគ្នលបាំណង បពរមើផលរបពោជន៍រវាងគ្នប ពៅវញិ ពៅមក។ ឧ. ពៅកុបងអាំឡុងសង្គ្រគ មពោកពលើកទើ២ (១៩៣៩-១៩៤៥) របពទសអាលឺមល ៉ង់ អុើតាលើនិងជបុ៉នបានច្ុុះកតិកាសញ្ញដ មយួ មាន ព្ម ុះថា “ កតិកាសញ្ញដ រម៉ ដប៊រឡងាំ តូកយូ ” ពដើមផរើ បួ រមួ កមាល ងាំ ពោធាគ្នប របឆងាំ នឹងសហរដឌ អាពម៉រកិ អង់ពគលស បារងាំ និងសហភាពសូពវៀត។

២- កមាល ងាំ នពោបាយ អ. political force បារ. force politique (f.)

ការដសថងពច្ញឱ្យពTញើ ជាសាធារណៈនូវឫទន នុ- ភាពឬសនុធុះខាងនពោបាយ ទងាំ រូបើ ទងាំ អរូបើ។ ឧ. ការដហកផួនមានមនុសសដ៏ពរច្ើនកុុះករគរគឹក គពរគង ពៅកុបងការពោសនាពបាុះពឆប តគឺជាការ បរា ញឱ្យពTញើ ពើកមាល ងាំ នពោបាយរបស់ គណបកសណាមយ។

៣- កលយិ ុគនពោបាយ អ. political trouble បា. trouble politique (f.)	សាទ នភាពច្ោច្លរជួលរច្បល់វកឹ វរខាងដផបក នពោបាយដដលបងកឱ្យមានបញ្ញា អសទិរភាព ោ៉ ងធងន់ធងរពៅកុបងសងគម។ ឧ. កលិយុគនពោបាយសម័យលដងវកកុបងរជជ- កាលរពុះសតាទ ទើ១ដដលបងកពោយទាំនាស់នពោ- បាយកុបងរពុះរជវងានុវងសនិងបញ្ញា សាសនា។
៤- ការកសាងសនភាិថ ព អ. peace building បារ. recherché (f.) de la paix	ដាំពណើ រការការររពឆព ុះពៅរកវតុទបាំណងរកា សនិថភាពរមួ គ្នប ននគូបដិបកខនិងពិភពពោក។ ឧ. ការមិនរកើ សាយអាវុធរបល័យពោកគឺជា មាគ្ន៌ ពឆព ុះពៅរកការកសាងសនិថភាព។
៥- ការកាត់ពសច្កើថ ឧរកដិ កឌ មសម ង្គ្រគ ម អ. war crimes trials បារ. procès (m.) de crime (m.) de guerre (f.)	ការកាត់ពសច្កថើច្ាំពbុះអាំពពើទងាំ ឡយណា ដដលរតូវបានពគពោទរបកាន់ពៅពលើបទរពាំ ោភ ច្ាប់សង្គ្រគ មនិងទាំពនៀមទមាល ប់សង្គ្រគ មធងន់ធងរ និង ពគ្នលការណ៍ ននច្ាប់អនថរជាតិ។ ឧ. ដែវច្ិ ិឆកា ឆប ១៩៩៤ រកុមរបឹកាសនិថសុែ អងគការសហរបជាជាតិបានអនុម័តពសច្កថើ សពរមច្ច្ិតថពលែ៩៥៥ បពងើកតសាោជរមុះកថើ ឧរកិដឌកមមអនថរជាតិសរមាប់កាត់ពទសពៅ របពទសរវា៉ ន់ោ។ សាោជរមុះកើថពនុះមានសិទនិ អាំណាច្កាត់ពទសបុគគលទងាំ ឡយណាដដល ទទលួ ែុសរតូវច្ាំពbុះអាំពពើរបល័យពូជសាសន៍ និងអាំពពើរពាំ ោភបាំbនធងន់ធងរននច្ាប់មនុសសធម៌ អាំឡុងសង្គ្រគ មសុើវលិ ឆប ១៩៩៤ កុបងរបពទស រវា៉ ន់ោ។

៦- ការរតតួ ពិនតិ យ ព័តមា៌ ន អ. information control បារ. contrôle (m.) des informations (f.)

ការអពងកតនិងតាមោនែលឹមសារព័ត៌មានដដល របព័ននផសពវផាយទងាំ អស់របស់រដឌនិងឯកជន ពោយដផែកពលើច្ាប់និងរកមសើលធម៌វជាិ ជ ជើវៈ សារព័ត៌មានរបស់របពទសនើមយួ ៗ។ ឧ. នាពពលបច្ុចបផនបពនុះ របព័ននផសពវផាយពៅ របពទសមយួ ច្ាំននួ សិតទ ពៅពរកាមការរគប់រគង និងការរតួតពិនិតយព័ត៌មានពើរដឌោ៉ ងតឹងរុងឹ ។

៧- ការទូត អ. diplomacy បា. diplomacie (f.)

ទាំនាក់ទាំនងផូលវការរវាងរដឌ និង រដឌ កុបងពគ្នល- បាំណងភាជ ប់ទាំនាក់ទាំនងការររជាមយួ គ្នប ដូច្ជា ការដសវងរកសនិថភាព bណិ ជជកមម សង្គ្រគ ម ពសដឌកិច្ច និង វបផធម៌ ជាពដើម។ មុែររច្មផង របស់ការទូតគឺការច្រោពដើមផបើ រា ញនូវផល របពោជន៍ទូពៅរបស់រដឌមួយ ឬ តួអងគមិនដមន រដឌ ដូច្ជា អងគការអនថរជាតិ និង ពដើមផពើ ោុះ- រសាយជពមាល ុះអើវមយួ ដដលពកើតមានពៅកុបង ទាំនាក់ទាំនងអនថរជាតិ។ ឧ. សង្គ្រគ មសុើវលិ ពៅកមុពជាដដលអូសបនាល យ ជិតពើរទសវតសររ៍ តូវបានបញ្ច ប់តាមរយៈការពរបើ របាស់នូវនពោបាយការទូតរបស់គូភាគើបដិបកខ ពៅកុបងជពមាល ុះ ដដលរមួ មានភាគើរដឌកមុពជា ភាគើ កមុពជារបជាធិបពតយយ(ហ៊ុនវ សុិនបុិច្ ដែមររកហម និង រណសិរសរបួ រមួ ជាតិរពាំ ោុះរបជាពលរដឌដែមរ) ពហយើ ជាលទនផលនននពោបាយការទូតពនុះ

	ភាគើទងាំ អស់បាន្នដល់កិច្ចរពមពរពៀង សនិថភាពមយួ ដដលពធើវពឡងើ ពៅទើរកុងបា៉ រសើ ច្ុុះ នថងទើ២៣ ដែតុោ ឆប ១ាំ ៩៩១ពដើមផបើ ញ្ច ប់ជពមាល ុះ ពៅកមុពជា។
៨- ការបរងបួ បរងមួ ជាតិ អ. national reconciliation បារ. réconciliation nationale (f.)	ការបរងួបបរងួមភាគើពផសងៗដដលមាននិនាប - ការនិងមពនាគមវជាិ ជ នពោបាយែុសគ្នប ឬ ការ ដបកបាក់គ្នប របស់ជាតិមយួ ឱ្យរបួ រមួ គ្នប ពឡងើ វញិ ពោយតមកល់ផលរបពោជនន៍ ិងបញ្ញា ជាតិជាធាំ។ ឧ. កិច្ចរពមពរពៀងរកុងបា៉ រសើ នាឆប ១៩៩១ គឺ ជាលទនផលននការបរងួបបរងួមដែមរពរច្ើនភាគើ ពដើមផបើ ញ្ច ប់សង្គ្រគ មសុវើ លិ ពៅកមុពជាដដលអូស បនាល យជាងពើរទសវតសរ។៍
៩- ការបពណថ ញពច្ញ ពើអណាាំ ច្ អ. overthrow from a position of power by force បារ. chute (f.) du pouvoir (m.) par une contrainte	ការបងាំខនរណាមាប ក់ឬរកុមណាមយួ ឱ្យពច្ញពើ តាំដណង មុែររ តនាួ ទើ កុបងគណបកសនពោ- បាយ ឬ សាទ ប័នរដឌ ពើពរbុះពកួ ពគបានបាត់បង់ ជាំពនឿទុកច្ិតថពើរកុមឬសាទ ប័នរបស់ែួលនឬពោយ- សារដតពកួ ពគមិនពគ្នរពតាមលកខែណឍ ច្ាប់និង ពគ្នលការណ៍ ពផសងៗននរកុមរបស់ែួលន។ ឧ. ពៅនថងទើ១៨ ដែមើនា ឆប ១៩៧០ សពមថច្ រពុះ នពរតថម សើហនុ រតូវបានពសនារបមុែ លន់ នល់និងអបកអងគមាច ស់ សុើសុវតទិ សិរមើ តៈ បានពធវើរដឌរបហារបពណថ ញពច្ញពើអាំណាច្ ពោយសាររពុះអងគរតូវបានពគពោទរបកាន់ថា

មិនអាច្រគប់រគងសាទ នភាពនពោបាយនិងវបិ តថិ ពសដឌកិច្ចពៅពពលពនាុះបាន។

១០- ការពបាុះពឆប តជា កញ្ច ប់ អ. bloc voting បារ. vote bloqué (m.)

ការពបាុះពឆប តពដើមផអើ នុម័តឬសពរមច្បញ្ញា ជា ពរច្ើន កុបងពពលដតមួយ ពោយសមាជិកមាប ក់ពរបើ សនលឹកពឆប តឬសាំពឡងដតមួយ។ នើតិវធិ ើពនុះរតូវ បានដករសង់ពើរដឌធមមនុញ្ដរបពទសបារងាំ យក មកដកនច្បពៅតាមបរបិ ទនពោបាយកមុពជា ដដលអបកនពោបាយដែមរយកមកពរបពើ រកាយពើ ជាប់គ្នងាំ នពោបាយពើឆប ២ាំ ០០៣ រហូតដល់ ដែកកកោ ឆប ២ាំ ០០៤។ ឧ. ពរកាយការពបាុះពឆប តសកលពរជើសពរសើ តាំណាងរង្គ្សថឆប ២ាំ ០០៣ គណបកសរបជាជន កមុពជាជាប់ពឆប តបាន៧៣អាសនៈ គណបកស ហ៊ុនវ សុិនបុិច្បាន២៦អាសនៈ និង គណបកស សម រងសុើ បាន២៤អាសនៈ។ ពោងតាមច្ាំនួន ពនុះ គ្នម នគណបកសណាមួយមានសាំពឡងរគប់ ច្ាំននួ ពើរភាគបើ ពដើមផបើ ពងើកតរោឌ ភិបាលដតមាប ក់់ ឯងបានពទ។ តាមច្ាប់រដឌធមមនុញ្ដឆប ១៩៩៣ ការពបាុះពឆប តពរជើសពរសើ របធាននិងអនុរបធាន រដឌសភា ក៏ដូច្ជាពរជើសពរសើ នាយករដឌមង្គ្នើថរតូវ ការសាំពឡងគ្នរាំ ទពើរភាគបើ ពទើបអាច្ពរជើសតាងាំ បាន ពហយើ ពោយសារគណបកសហ៊ុនវ សុិនបុិច្

និង គណបកស សម រងសុើ បានបពងើកតសមព័ននភាព អបករបជាធិបពតយយដដលមិនរពមឱ្យគណបកស ណាមយច្ូលជាមយគណបកសរបជាជនកមុពជា ពដើមផបើ ពងកើតរោឌ ភិបាល(ពបើច្ូល ច្ូលទងាំ អស់ គ្នប ពបើពច្ញ ពច្ញទងាំ អស់គ្នប )។ សាទ នភាព នពោបាយក៏រតូវបានកកសធុះ។ ពរកាយមក ដាំពណាុះរសាយច្ាំពbុះភាពទ័លរច្កបានពច្ញ រច្ួ ពោយគណបកសហ៊ុនវ សុិនបុិច្រពមច្ូលរមួ បពងកើតរោឌ ភិបាលច្រមុុះជាមួយគណបកសរបជា- ជនកមុពជា។ ការពរជើសតាងាំ របធានសភា និង រោឌ ភិបាល អាណតិថទើ៣ តាមច្ាប់រដឌធមមនុញ្ដ តាំណាងរង្គ្សថ រតូវពបាុះពឆប តពរជើសពរសើ របធាន អនុរបធាននិង គណៈកមមការនានាជាមុនសិន។ ពរកាយពើពបាុះ ពឆប តពនុះពហយើ ពទើបពបាុះពឆប តពរជើសនាយក រដឌមង្គ្នថើពច្ញពើគណបកសដដលមានអាសនៈពរច្ើន ជាងពគកុបងរដឌសភា។ ដតពោយការបាត់ជាំពនឿទុក ច្ិតថពលើគណបកសនដគូ ពគបានពធើវវពិ សាធកមមរដឌ ធមមនុញ្ដពោយបញ្ូច លការពបាុះពឆប តជាកញ្ច ប់ ពដើមផសើ ពរមច្បញ្ញា ពើរកុបងពពលដតមួយ។

១១- ការពបាុះបង់ តាំដណង

ការពដើរពច្ញឬការោឈប់ពើមុែដាំដណង ពោយសារមូលពហតុពផសងៗ ដូច្ជា ការមិនពពញ

អ. abandonment of a position បារ. abandon (m.) d’une position/ fonction ច្ិតថនឹងការររ ទាំហកាាំ រររហសួ ពើសមតទភាព ឬ រងសមាព ធនពោបាយណាមយ។ ឧ.បនាធ ប់ពើទទលួ ជ័យជមបុះពលើរបបសាធារណ- រដឌដែមរ ពៅនថងទើ១៧ ដែពមសា ឆប ១៩៧៥មក របបកមុពជារបជាធិបពតយយ ដដលមានសពមថច្- រពុះ នពរតថម សើហនុ ជារពុះរបមុែរដឌ បានោប់ ពផថើមពឡងើ កាន់កាប់អាំណាច្ ពៅរបពទសកមុពជា ោប់ពើនថងទើ១៧ ដែពមសា ឆប ១ាំ ៩៧៥ ។ បុ៉ដនថ ពៅឆប ១៩៧៦ រពុះអងគបានសពរមច្រពុះទ័យ ពបាុះបង់អាំណាច្ជារពុះរបមុែរដឌពោល។ ឧ. ពរកាមការដឹកនារាំ បស់ពោករបធានាធិបតើ បូរសើ ដយលសុើន ពើឆប ១៩៩១ដល់ឆប ២ាំ ០០០ សហព័ននរុសសុបាើ នជបួ របទុះនូវវបិ តិថនពោបាយ និងពសដឌកិច្ចោ៉ ងធងន់ធងរ។ មូលពហតុដដលពធវើ ឱ្យមានវបិ តិថទងាំ ពនុះគឺ ពោយសារការផ្តថ ច្់ែួលន របស់របពទសច្ាំននួ ១៥ពច្ញពើសហភាពសូពវៀត បញ្ញា នពោបាយពៅអឺរុប៉ ខាងពកើត ការដលរលាំ ជញ្ញជ ងាំ ដប៊រឡងាំ ការដកកងទ័ពរុសសុពើ ច្ញពើ អាហវហាកនើសាទ ន និង ការផុធុះសង្គ្រគ មមយួ ពៅ ពេពេនើ។ ដូពច្បុះពហយើ ពោយមិនអាច្ពោុះ រសាយវបិ តិថទងាំ អស់ពនុះបាន ពោករបធានា- ធិបតើ បូរសើ ដយលសុើន បានពបាុះបង់តាំដណង របស់ែួលនជារបធានាធិបតើ ពោយពផធរអាំណាច្

ពៅឱ្យពោក បាល ឌើមា ពូទើន រគប់រគងអាំណាច្ ជាំនសួ វញិ ពហយើ រង់ោរាំ ហូតដល់មានការពបាុះ ពឆប តសាជាថើម។ ឧ. ពរកាយពើការពបាុះពឆប តពរជើសពរសើ តាំណាង រង្គ្សថនើតិកាលទើ៣ រោឌ ភិបាលច្រមុុះមយរតូវ បានបពងកើតពឡងើ ដដលកុបងពនាុះ គណបកសរបជា ជនកមុពជានិងគណបកសហ៊ុនវ សុិនបុិច្ បានរពម ពរពៀងគ្នប ពធវើជានដគូកុបងការដឹកនារាំ ោឌ ភិបាល រហូតដល់ច្ប់អាណតិថ។ បុ៉ដនថ ពរកាយមក ពោយសារគណបកសរបជាជន និង គណបកស សម រងសុបាើ នឯកភាពគ្នប ពធវើវពិ សាធនកមមរដឌធមម- នុញ្ដពោយដកដរបមារតាននរដឌធមមនុញ្ដសថើពើការ ពបាុះពឆប តផថល់ពសច្កថើទុកច្ិតថបពងកើតរោឌ ភិបាល ពោយសាំពឡងពើរភាគបើមកពៅរតឹមដតសាំពឡង ហាសិបបូកមយួ ពនុះ គណបកសហ៊ុនវ សុិនបុិនក៏ ដលងជានដគូសាំខាន់ពៅកុបងការអនុម័តច្ាប់និង ការពធវើវពិ សាធនកមមរដឌធមមនុញ្ដពទៀតពហយើ គឺ ច្ាំណុ ច្ពនុះពហយើ ដដលជាគាំនាបនពោបាយពធវើ ឱ្យសពមថច្រកុមរពុះ នពរតថម រណបញទនិ ពបាុះបង់ តាំដណងជារបធានរដឌសភាអាណតិថទើ៣មុនពពល ច្ប់អាណតិថ។

១២- ការរកាសនភាថិ ព អ. peace keeping

ការរកាសនថិភាពពកើតពច្ញមកពើការពោុះរសាយ រវាងគូរបឈមពើរឬពរច្ើនរកុម ពហយើ ដច្កជាពើរ របពភទ ៖

បារ. maintien (m.) de la paix ទើ១. សាំពៅពលើភាគើកងកមាល ងាំ របោប់អាវុធពើរ ដដលរបឈមមុែគ្នប ពហយើ បានឯកភាពរពម ពរពៀងពលើពគ្នលការណ៍ សនភាថិ ព ការឈប់បាញ់ គ្នប ពដើមផពើ ោុះរសាយរល់បញ្ញា ទងាំ ឡយណា ដដលរបឈម។ ឧ. ពរកាយពើរបាសាទរពុះវហាិ ររតូវបានោក់ ច្ូលជាពបតិភណឍ ពិភពពោក កាលពើនថងទើ០៧ ដែកកកោ ឆប ២ាំ ០០៨ កងទ័ពនថបានច្ូលមក រពាំ ោភបូរណភាពទឹកដើរបពទសកមុពជា។ បញ្ញា ពនុះបានបពងើកតឱ្យមានការផុធុះអាវុធជាពរច្ើន ពលើក។ ពរកាយមក ភាគើទងាំ ពើរបានច្រោគ្នប ពដើមផរើ កាសនិថភាពរវាងភាគើកងទ័ពកមុពជានិង កងទ័ពនថពៅតាមដែសរពាំដដនរសុកជាកាំ ានថ ពែតថរពុះវហាិ រ។ ទើ២. សាំពៅពលើភាគើកងកមាល ងាំ របោប់អាវុធពរច្ើន រកុមដដលរបឈមមុែោក់គ្នប ពហយើ បានឯក- ភាពរពមពរពៀងពលើពគ្នលការណ៍ សនិថភាពបញ្ឈប់ ការបាញ់គ្នប ពោយយកតួអងគណាមយជាអាជាញ កណាថ ល។ ឧ. ជពមាល ុះរុ នាំ រជា៉ ងពើរទសវតសររ៍ វាងច្តុភាគើ កមុពជាបាន្នពៅរកកិច្ចរពមពរពៀងសនិថភាព ទើរកុងបា៉ រសើ ពោយមានអងគការសហរបជាជាតិ ពដើរតជាួ អបកសរមបសរមួលកុបងការពោុះរសាយ។

១៣- ការរត់របណាងាំ សbវ វធុ អ. arms race បារ. course (f.) aux armements (m.)

ការរបកតួ របដជងខាងការបពងើកតសbវ វុធពោយ ភាគើពើរោ៉ ងតិច្ដដលរបឈមគ្នប ពដើមផឧើ តថម ភាពខាងពរគឿងសbវ វុធ។ ដាំពណើ រការមូលោឌ ន កុបងការរត់របណាងាំ សbវ វុធពនុះគឺសាំពៅពៅពលើ ដបបបទននរបតិកមមពេើលយតបរបស់ភាគើដដល របកតួ របដជង។ ជាទូពៅ ការរបកួតរបដជងពនុះ ជាំរុញឱ្យមានការផុធុះពឡងើ នូវអាំពពើហងិ ា និង សង្គ្រគ ម ដូច្ជាការរត់របណាងាំ សbវ វុធរវាង សហភាពសូពវៀតនិងសហរដឌអាពមរកិ បានពធវើឱ្យ របពទសតូច្ៗនិងរបពទសជិតខាងជួបរបទុះភាព តានតឹងនិងផុធុះសង្គ្រគ ម។ ដតផុធយពៅវញិ ការ របកតួ របដជងដបបពនុះក៏អាច្នាមាំ កនូវការរកើ ច្ពរមើនជាវជិ ជមានជាពរច្ើនខាងដផបកវទិ ាសាង្គ្សថ ផងដដរ ជាក់ដសថងដូច្ជា កុបងសង្គ្រគ មពោក ពលើកទើ១ ការរត់របណាងាំ ខាងនាវារវាងច្រកភព អង់ពគលស និង ច្រកភពអាលឺមល ៉ង់។

១៤-ការពលកើ ដលងពទស អ. amnesty បារ. amnistie (f.)

ការសពរមច្ច្ិតថមយួ ដដលបដិពសធ (រកពច្ញ ពើ)នើតិវធិ ើច្ាប់ឬការផថនាធ ពទសច្ាំពbុះអបក របរពឹតថពទសកាំហុសមយួ ច្ាំននួ (ជាធមមតាគឺជា ពទសនពោបាយ)។ ការពលើកដលងពទសមាន ន័យរបហាក់របដហលគ្នប ពៅនឹងការអភ័យពទស បុ៉ដនគ្នម នន័យោក់កាំបាងាំ ននការអត់ឱ្នពទស

ដដលអនុវតថជាធមមតាពនាុះពទ។ ការពលើកដលង ពទសអាច្ពធវើជាទូពៅឬជាដផបកជាក់ោក់ពពញ ពលញឬមិនពពញពលញ។ bកយពនុះរតូវបានពគ ពរបើជាទូពៅកុបងទាំនាក់ទាំនងច្ាំពbុះអបកពទស សង្គ្រគ មនិងអបកពទសមនសិការ។ អងគការពលើក ដលងពទសអនថរជាតិ គឺជាអងគការមិនដមនរោឌ ភិ បាលដដលយកច្ិតថទុកោក់ច្ាំពbុះការពមើលែុស រតូវ(ការពិនិតយពិច្័យ)ពៅពលើភាពលពមៀែ ងោ៉ ង ធាំពធង ពៅពលើពិភពពោក ពលើករណើ ពផសងៗ ដូច្ជា បុគលមាប ក់ៗឬរកុមណាមយួ ដដលរតូវ ពគផថនាធ ពទស ពើពរbុះដតទសសនៈនពោបាយ និងសាសនារបស់ពកួ ពគ។

១៥- ការសរមុះុ សរមលួ អ. accomodation បារ. conciliation (f.)

ដាំពណើ រការដដលពធវើឱ្យតួអងគកុបងទាំនាស់ឯកភាព ទទលួ យកសាំពណើ របស់ភាគើមាខ ងពទៀតដដលមិន ប៉ុះbល់ផលរបពោជន៍មូលោឌ នរបស់ពកួ ពគ ទងាំ សងខាង។ ការសរមុុះសរមួលរតូវសនមតថា ជាជពមាល ុះអនថរជាតិ មិនដមនដូច្ពៅកុបងរទឹសថើ ដលផង ឬ ការរបកតួ របដជងដដលកុបងពនាុះ ភាគើ មយួ ឈុះប ពហយើ ជាស័វយរបវតថិ ភាគើមាខ ងពទៀត ោញ់ពនាុះពទ។ ការសរមុុះសរមួលអាច្សនមតថា ភាពច្ុុះសរមុងទងាំ រសុងខាងផលរបពោជន៍ មិនអាច្សពរមច្បានពទ។ ដូពច្បុះ ការសរមុុះ

សរមលជាច្ាំណុ ច្កណាថ លននបញ្ញា របឈមនិង ការច្ុុះសរមុងគ្នប ។ bកយពនុះ ជាធមមតារតូវបាន ពគពរបើទក់ទងនឹងផលរបពោជន៍ ដូពច្បុះមិនដមន គ្នម នទឡកាើ រណ៍ ែុសេគង ឬ ការបាំភាន់ពនាុះពទ។

១៦- ការោិ ធបិ ពតយយ អ. bureaucracy បារ. bureaucratie(f.)

របព័ននរដឌបាលរបស់អងគភាពមយដដលតាមរយៈ របព័ននពនុះ ការដបងដច្កការរររតូវបានពរៀបច្ាំ ជាឋានានុរកម ពដើមផអើ នុវតថនូវភារកិច្ចជាំនាញ ពោយឈរពលើមូលោឌ នវធាិ ននផធកុបង និង នើតិវធិ ើ របស់អងគភាពពនុះ។ bកយពនុះរតូវបានពគពរបើ សាំពៅពៅពលើរដឌបាលរបស់រោឌ ភិបាល ជាពិពសស អាំពើមង្គ្នើថរជការពៅកុបងរោឌ ភិបាល និង ពសវា សាធារណៈពផសងៗ។ តាមន័យអវជិ ជមាន ពគដតង ពរបើbកយពនុះពដើមផសើ មាគ ល់របព័ននរដឌបាលសាញាំ ុ ាំ ដដលអនុញ្ញដ តឱ្យមង្គ្នើថរជការពេលៀតយកអាំណាច្ ដដលរដឌរបគល់ឱ្យ ពដើមផបើ ពរមើបុពវសិទនិរបស់ែួលន ពហយើ ដដលពធើវឱ្យប៉ុះbល់ដល់របពោជន៍របស់ អបកដដលសិទតពៅពរកាមការរគប់រគងរបស់ែួលន។ ឧ. ពៅសហរដឌអាពម៉រកិ ការោិ ធិបពតយយពនុះ បានរកើ ដុុះោលដដលពធើវឱ្យែូច្របពោជន៍របស់ វណតៈអធន ពហយើ បានដកហូតយកអាំណាច្ពើ វណតៈពនុះ។

១៧- កច្ិ ចរពមពរពៀង អនថរជាតិ អ. international agreement បារ. accord international (m.)

មានន័យដូច្សនិនសញ្ញដ ដដរ បុ៉ដនថមានលកខណៈ ផូលវការតិច្ជាងសនិនសញ្ញដ ។ លកខណវនិ ិច្ឆ័យនន កិច្ចរពមពរពៀង គឺ ៖ - រតូវបានពរបើជាពិពសសសរមាប់លិែិតូបករណ៍ ដដលមានលកខណៈបពច្ចកពទសឬរដឌបាល។ - កិច្ចរពមពរពៀងមិនទមទរឱ្យមានការផថល់ សោច ប័នពើសភាពឡយើ ។ - កុបងករណើ ែលុះកិច្ចរពមពរពៀងអាច្មិនមាន ទរមង់ជាោយលកខណ៍ អកសរ ដូច្ជា កិច្ចរពម ពរពៀងផ្តធ ល់មាត់ដដលអាច្ជាកិច្ចសនា ដដល ពធើវពឡងើ ពោយនាយករដឌមង្គ្នថើ រដឌមង្គ្នើថការ បរពទសននរបពទសមយួ ជាមយួ នដគូរបស់ែួលន ឬជាមយរដឌដនទពទៀត។ ឧ. កិច្ចរពមពរពៀងទូពៅសើថពើbណិ ជជកមមនិង ពននគយ (General Agreement on Trade and Tariff) ។

១៨- កុបកមម អ. riot បារ. émeute (f.)

ការបុះពបារឬច្ោច្លពោយពរបើអាំពពើហងិ ាបងក ពឡងើ ពោយមនុសសមយួ រកុមឬពរច្ើនរកុមពៅពពល ពកួ ពគមិនពពញច្ិតថពៅពលើបញ្ញា ណាមយួ ។ កុបកមមអាច្ពកើតពច្ញពើកូដកមមឬបាតុកមម ពៅ ពពលដដលកូដករឬបាតុករោប់ពផថើមដរបកាល យការ តវា៉ ឬទមទរពោយសនថិវធិ ើពៅជាការតវា៉ ឬទម ទរពោយពរបើអាំពពើហងិ ា។ ឧ. ពៅនថងទើ២៩ ដែមករ ឆប ២ាំ ០០៣ កុបករ បាននាគ្នាំ ប ពធវើកុបកមមវាយបាំផ្តល ញសាទ នទូតនថ។

១៩- កុមុយម នសើ ថ អ. communist បារ. communiste (m.)	ពគពរច្ើនពរបើbកយពនុះជាគុណនាម ៖ របពទស កុមុមយនើសថ របបកុមុមយនើសថ។ របពទសកុមុមយនើសថ ជាសងគម ដដលរទពយផលិតកមមជាកមមសិទិនរបស់ សមូហភាព ពហយើ របព័ននដឹកនារាំ បពទសសទិត ពរកាមអាំណាច្ផ្តថ ច្់មុែរបស់បកសកុមុមយនើសថ។ ឧ. ពៅនថងទើ១៧ ដែតុោ ឆប ១៩១៧ របពទស រុសសុបាើ នពធបើវ ដិវតថន៍ផួថលរលាំ ាំរបបសកិថភូមិ ពហយើ បូថររបបដឹកនារាំ បពទសពៅជារបបកុមុមយ- នើសថវញិ ។
២០- កូដកមម អ. strike បារ. xxxxx (f.)	ការសដមថងអាកបផកិរោិ របឆងាំ ច្ាំពbុះពរឿង ឬ កិច្ចការណាមួយដដលែួលនមិនពពញច្ិតថ តាមរយៈ ការមិនច្ូលរមួ បាំពពញភារកិច្ចអើវមួយ ការមិនច្ូល ពធវើការ ការោក់ទណឍ កមមែួលនឯង ពហយើ កុបងករណើ ែលុះអាច្្នពៅរកការពធវើអតថោត។
២១- កណាំ តទ់ ូត អ. note verbale បារ. note verbale (f.)	ជាលិែិតទក់ទងផូលវការរវាងរកសួងការបរពទស និងរកសួងការបរពទសរបស់រដឌនានាឬជាលិែិត ទក់ទងរបស់សាទ ប័នននរដឌមយជាមយសាទ នទូត បរពទស ពៅកុបងរបពទសរបស់ែួលន ពដើមផជាើ ការ ជូនដាំណឹ ងនិងសហរបតិបតថិការពផសងៗពទៀត។
២២- ខាល អាសុើ អ. asian tigers បារ. tigres (m.) d’Asie	bកយពនុះជានិមិតថរូបដដលនិោយសាំពៅពៅរក រកុមពសដឌកិច្ចអាសុើដដលធាល ប់មានបទពិពសាធ ពជឿនពលឿនដផបកពសដឌកិច្ចោ៉ ងរហ័ស ពៅកុបង អតើតកាលថើមៗរបស់ែួលននិងរតូវបានពគោត់ទុក

	ថា ជារកុមគាំរូសរមាប់ពសដឌកិច្ចទើផារពសរ ើ និង ពសរនើ ិយមខាងពសដឌកិច្ច។ ជាធមមតា រកុមពសដឌ- កិច្ចអាសុើច្ាំនួនរបាាំ ដដលពគសាគ ល់ មាន ជបុ៉ន កូពរខា៉ ងតផូង សិងាបុរ ើ ហុងកុង និង នតវា៉ ន់។ របពទសដដលពគសនមតពៅជាទូពៅថា ជាកូន ពតា រមួ មាន ឥណូឍ ពណសុើ មា៉ ពឡសុើ និង នថ។ បនាធ ប់ពើឆប ១ាំ ៩៩៧ របពទសច្ិនដដលរមួ បញ្ូច ល ទងាំ ហុងកុងផងពនាុះ ពគអាច្ពណ៌ នារបដូច្ពៅ នឹងនាគ ពៅថា នាគអាសុើ ពហយើ តាមទសសនៈែលុះ ខាល អាសុើ ពគពៅថាជា នាគអាសុើ វញិ ។
២៣- ពគ្នលការណ៍ មិន ពរជៀតដរជក អ. non-interference principle បារ. principe (m.) de non-ingérence (f.)	ជាពគ្នលការណ៍ ទូតដដលមិនអនុញ្ញដ តឱ្យរដឌ មយួ មានសិទនិពធវើអនថរគមន៍ពៅកុបងកិច្ចការនផធកុបង ននរដឌមយួ ពទៀត ទងាំ ដផបកនពោបាយ ពោធា ពសដឌកិច្ច បពច្ចកពទស និង វបផធម៌៘ ឧ.ពៅឆប ១៩៧៥ ពគ្នលការណ៍ មយួ ននពសច្កថើ ដថលងការណ៍ ពៅដហលសុិនគើ បានអនុញ្ញដ តឱ្យ សហភាពសូពវៀតរបកាសពថាក លពទសបសិចម របពទសដដលគ្នរាំ ទអបករបឆងាំ ឬអបករត់ពោល ជរួ ពើរបពទសកុមុមយនើសថ។
២៤- ពគ្នលនពោបាយ ការបរពទស អ. foreign policy បារ. principe (m.) de politique étrangère (f.)	យុទនសាង្គ្សថឬដផនការដដលពរៀបច្ាំពឡងើ ពោយអបក ពធវើពសច្កថើសពរមច្របស់រដឌមួយច្ាំពbុះរដឌដនទ ពទៀតឬនើតិបុគគលអនថរជាតិនានា ពដើមផសើ ពរមច្ បាននូវពគ្នលបាំណងជាក់ោក់សរមាប់ជាតិរបស់ ែួលន។ ពគ្នលពៅនននពោបាយការបរពទសមាន

បើគឺ សនិថសុែជាតិ សុែុមាលភាពពសដឌកិច្ចនិង អតថសញ្ញដ ណជាតិ។ សនថិសុែជាតិមានន័យថា គឺការការbរអធិបពតយយ បូរណភាពទឹកដើ, សុែុមាលភាពពសដឌកិច្ច គឺការរកើ ច្ពរមើនដផបក ពសដឌកិច្ច និង អតថសញ្ញដ ណជាតិ គឺការការbរ វបផធម៌ របនពណើ ទាំពនៀមទមាល ប់។

២៥- ច្រកពតនថិ យិ ម អ. imperialism បារ. impérialisme(m.)

នពោបាយមយួ ននការពរបើអាំណាច្រតួតរតារបស់ រដឌមយួ ពៅពលើរដឌដនទពទៀត។ ការរតួតរតាពនុះ អាច្មានលកខណៈជាពសដឌកិច្ច និង ហរិ ញ្ដវតុទ ដូច្ជា ពពលដដលអាំណាច្ច្រកពតថិនិយមពលើក ទឹកច្ិតថឱ្យមានការពរៀបច្ាំោក់ទុននិងតាងាំ សហ- រគ្នសរបស់ពគពៅកុបងរបពទសមយួ ពផសងពទៀត ជាពដើម ពហយើ ទិញមកវញិ នូវវតុទធាតុពដើមកុបង តនមលទប។ ការរតួតរតាពនុះអាច្មានទរមង់ជា វបផធម៌ កាលណារបពទសមយយកភាសា ដែស ភាពយនថ និង រច្នាបថរបស់ែួលនពៅផសពវផាយ ពៅបរពទស កុបងពគ្នលបាំណងបងាំខឱ្យទទលួ យក។ ច្រកពតិថនិយមមិនដមនសុទនដតប៉ុះbល់ ជាោបាច្់ដល់ឯករជយនពោបាយននរបពទស ដដលពគពរងើកែួលនពគពនាុះពទ ពើពរbុះរបពទស ទងាំ ពនាុះអាច្រកានូវរោឌ ភិបាលរបស់ែួលន។ ឧ. ជនជាតិរុសសុបាើ នពរងើកឥទនិពលរបស់ែួលន

ពៅពលើរបជាជនសុើពបរ ើ តាមរយៈការពរបើនពោ- បាយច្រកពតថិនិយមពៅសតវតសរទ៍ ើ១៩និងជន ជាតិជបុ៉នបានពរងើកឥទិនពលរបស់ែួលនពៅ របពទសច្ិនពៅឆប ១៩៣៧។

២៦- ច្លនាមនិ ច្ូលបកស សមនព័ ន អ. non-aligned movement បារ. mouvement (m.) des non-alignés (m.)

និនាប ការនពោបាយននរបពទសកាំពុងអភិវឌណ មយច្ាំនួនដដលរបកាសថាមិនច្ូលកុបងបុលក នពោបាយណាមយ។ ច្លនាពនុះរតូវបានបពងកើតជាផូលវការពៅទើរកុង ដបលរកាដ(Belgrade) ពៅឆប ១៩៦១ ពរកាម គាំនិតផួថច្ពផថើមរបស់របធានាធិបតើយូពហាគ សាល វ ើ Sosip Xxxx Xxxx នាយករដឌមង្គ្នថើឥណាឍ Xxxxxxxxxx Xxxxx របធានាធិបតើពអហសុបើ Gama lAbdel Nasser របធានាធិបតើហាក ណា Xxxxx Xxxxxxx របធានាធិបតើឥណូឍ ពណសុើ Xxxxxx Xxxxxxx និង អធិរជពអតយូពើ Xxxxx Xxxxxxxx។ ច្លនាពនុះមានពគ្នលបាំណងធានា ឯករជយជាតិ អធិបពតយយ បូរណភាពទឹកដើ និង សនថិសុែននបណាថ រដឌជាសមាជិកកុបងការតសូ៊ របឆងាំ ច្រកពតិថនិយម អាណានិគមនិយម អាណានិគមនិយមដបបថើម ការរបកាន់ពូជសាសន៍ និយមនិងរល់ទរមង់ននការ្ល នbន ការកាន់ កាប់ ការរគប់រគង ការពរជៀតដរជកឬអនុតថរភាព

	ក៏ដូច្ជាការរបឆងាំ នឹងមហាអាំណាច្ និង បុលក នពោបាយ។
២៧- ពៅហាវ យពឡងើ បុណយ ែុនពឡងើ សកឋិ	ការពឡងើ បុណយ ឬ ឥទិនពលតាមរយៈពៅហាវ យ នាយរបស់ែួលន។ ជាធមមតា កាលណាពៅហាវ យ នាយពឡងើ បុណយ ែុនដដលជាមង្គ្នថើពធវើការពរកាម ឱ្វាទដតងដតពឡងើ សកិឋតាមឋានៈែលុះៗ ឬ ោ៉ ង ពហាច្ណាសក់ ៏បានទទួលឥទិនពលពើពមែុះល ៗដដរ។
២៨- ច្ាបអ់ នថរជាតិ អ. internalional law បារ. droit internalional (m.)	របព័ននននវធាិ នសថើពើសិទនិនិងភារកិច្ចរបស់រដឌនានា ពៅកុបងទាំនាក់ទាំនងរវាងរដឌទងាំ ពនាុះ។ ច្ាប់អនថរជាតិដផែកពលើទសសនាទនននសមភាព និងអធិបពតយយរបស់រដឌនានានិងដផែកទងាំ រសុង ពៅពលើការរពមពរពៀងរវាងរដឌទងាំ ពនាុះ។ ម៉ាង ពទៀត ច្ាប់អនថរជាតិគឺជាសាំណុាំ ននពគ្នលការណ៍ និងវធាិ នដដលរគប់រគងពលើសិទិននិងភារកិច្ចរបស់ រដឌនានា អងគការអនថរជាតិនានានិងមនុសសទូពៅ ពៅកុបងទាំនាក់ទាំនងរបស់ពួកពគពៅពលើពិភព ពោក។ ច្ាប់អនថរជាតិផថល់នូវមគុគពទធសន៍ សរមាប់សកមមភាពរបស់រដឌជាសមាជិកនិងផថល់ នូវវធិ ើសាង្គ្សថសរមាប់ពោុះរសាយជពមាល ុះរវាងរដឌ នានាពោយសនិថវធិ ើនិងពោយពោងតាមបទោឌ ន ដដលបានយល់រសបទងាំ អស់គ្នប ជាជាងពរបើ កមាល ងាំ បាយ។

ជាទូពៅ ច្ាប់អនថរជាតិមានពគ្នលពៅរគប់ រគងរល់សកមមភាពកុបងទាំនាក់ទាំនងអនថរជាតិ រវាងរដឌនិងរដឌ បុ៉ដនថ បច្ុចបផនបពនុះ ច្ាប់អនថរជាតិ ក៏យកច្ិតថទុកោក់កាន់ដតខាល ងាំ ពឡងើ ពៅពលើ បុគគលនានាផងដដរ ជាពិពសស ការរបរពឹតថរបស់ រដឌពៅពលើបុគគលឬក៏សកមមភាពបុគគលពៅពលើរដឌ។ ដូពច្បុះពហយើ ទងាំ បុគគល ក៏ដូច្ជារបពទសនានា មានកាតពវកិច្ចនិងសិទិនពៅពរកាមច្ាប់អនថរជាតិ នានា។ ឧ. ច្ាំពbុះរបពទសជាសមាជិកននអងគការ សហរបជាជាតិ ពគមានច្ាប់អនថរជាតិដដល របពទសជាសមាជិករតូវដតពគ្នរពនិងអនុវតថពៅ តាមពគ្នលការណ៍ ននច្ាប់ដដលបានអនុម័ត។ ជាក់ដសថង ពៅនថងទើ០២ សើហា ១៩៩០ ដល់នថង ទើ២៨ ដែកុមភៈ ១៩៩១ របពទសអុើរ៉ ក់បានពធវើ សង្គ្រគ ម្ល នbនរបពទសកូដវត៉ ពហយើ ពពល ពនាុះ ពគបានយកច្ាប់អនថរជាតិពៅពរបើ ពោយ អងគការសហរបជាជាតិបានោត់កងកមាល ងាំ សនថិ- សុែពៅបង្គ្រក បរបពទសអុើរ៉ ក់ពោយពជាគជ័យ។

២៩- ពេងវ នយិ ម អ. leftism បារ. gauchisme (m.)

និនាប ការឬមពនាគមវជាិ ជ នពោបាយដដលនិយម កាំដណទរមង់រជុល និង និយមការពធវើបដិវតថន៍ ពដើមផផ្តើ ល ស់បូថរសណាថ ប់ធាប ប់សងគម កុបងពគ្នល

បាំណងពរងើកពសរភាើ ពនិងសុែុមាលភាពសងគម សរមាប់របជាជន ពោយរបយុទនតសូ៊របឆងាំ នឹង វសិ មភាពសងគម ពហយើ របកាន់យកពគ្នលការណ៍ សមភាព។ ពៅកុបងវសិ ័យពសដឌកិច្ច និនាប ការ ពេវងនិយមរបកាន់ពគ្នលការណ៍ អនថរគមន៍របស់ រដឌតាមរយៈការោក់បទបញ្ញជ និងជាតូបនើយកមម ជាពដើម។ ពគអាច្កាំណត់ពេវងនិយមបាន តាម រយៈការដឹកនាសាំ ងគម ការរគប់រគងរដឌ ពសដឌកិច្ច និង នពោបាយ។ ឧទហរណ៍ ៖ - មពនាគមវជាិ ជ ពេវងនិយមមានឥទនិពល ពរកាយសង្គ្រគ មពោកទើ២។ - ពៅសហរដឌអាពម៉រកិ មានគណបកសបើ គឺ League for Progressive Political Action, American Labor Party និង Black Panther Party ដដលរបកាន់យកលទនិពេវងនិយម។

៣០- ជាតនិ យិ ម អ. nationalism បារ. nationalisme(m.)

ការពលើកតពមងើក ជាតិសាសន៍ែួលនឯងឱ្យោច្់ពគ ការឱ្យតនមលទបជាងែួលនដល់ជាតិសាសន៍ដនទ ដដលជារដឌឯករជយដូច្គ្នប ។ ពលើសពើពនុះពទៀត ជាតិនិយមគឺជាការពធើវឱ្យមានមពនាសពញ្ច តនា ច្ាំពbុះជាតិោ៉ ងពុុះកពង្គ្ញ្ញជ ល ការរសឡញ់ ជាតិរបស់ែួលនពៅកុបងមហច្ិ ឆតា ពហយើ ពៅពពល ែលុះ រហូតដល់សែប់និងពរសើ ពអើងជាតិសាសន៍ដនទ ដថមពទៀត។

	ឧ. មុនសង្គ្រគ មពោកពលើកទើ២ ជនជាតិ អាលឺមល ៉ង់ជាជនជាតិដដលជាតិនិយមពលើកតពមកើង ជាតិសាសន៍ែួលនឯងជាងពគ ដដលជាបុពវពហតុ នាឱ្ាំ យមានការរបកាន់ពូជសាសន៍និងការបពងកើត សង្គ្រគ ម។
៣១- ជកើ ពមម ជកើ ទងាំ បសញ អ. to get to the root of the problem បារ. combattre le xxx x xx xxxxxx	bកយពរបើរបាស់ជាសាកលកុបងរបបផ្តថ ច្់ការ។ ពោយដឡក កុបងសងគមដែមរ bកយពនុះបានយក មកពរបើពពញនិយម និង អនុវតថកុបងរបបកមុពជា របជាធិបពតយយ(១៩៧៥-១៩៧៩)។ តាមន័យ រតង់ ពដើមផកើ ុាំឱ្យពមម ដុុះសាជាថមើ ពគរតូវជើកយក ទងាំ បញស។ តាមន័យនពោបាយ ពបើពគយល់ថា រកុមណាឬបុគគលណាមយួ ដដលជាគូរបដជងឬគូ របឆងាំ មិនពពញច្ិតថពៅនឹងមពនាគមវជាិ ជ របស់ពគ រតូវពគកពមធច្ពោលទងាំ អស់ ពដើមផកើ ុាំឱ្យរបឆងាំ តបតមកវញិ ។ ឧ. ពៅឆប ១ាំ ៩១៧ បដិវតថន៍រុសសុបាើ នអនុវតថនពោ បាយ ជើកពមម ជើកទងាំ ឫស ពោយបានសមាល ប់ រជវងសពសថច្តារទងាំ ពូជ។
៣២- ជងាំ តឺ ឯួ ក អ. egotism បារ. égotisme (m.)	ទសសនៈអាតាម និយម បុគគលនិយមដដលរបកាន់ ថា មានដតែួលនពទដដលលោែ ច្់ពគ ពលើសពគ ផុត ពគ ជាអបកសាំខាន់ឬអសាច រយជាងពគ របសិនពបើពុាំ មានវតថមានរបស់ែួលនពទ ពុាំមាននរណាពផសងអាច្ ជាំនសួ ែួលនបានពឡយើ ។

៣៣- ជនាំ យួ សាម រតើ អ. aide-memoire បារ. aide mémoire (f.)	លិែិតដដលរបគល់ឬពផញើជូន បនាធ ប់ពើមានកិច្ច សនធនាការទូតមយួ ពដើមផពើ ជៀសវាងការយល់ រច្ឡគ្នាំ ប ទក់ទងនងឹ ពសច្កថើដថលងពៅពពលសនធនា ជាមយគ្នប ។ ឧ. ជាំនយួ សាម រតើសើថពើការផថល់រគូបរា ត់កើឡ របស់របពទសជបុ៉នមកបរា ត់កើឡករកមុពជា។
៣៤- តុលយភាពអណាាំ ច្ អ. balance of power បារ. équilibre (f.) de pouvoirs (m.)	ការដបងដច្កអាំណាច្ននរដឌនិងរដឌឬបកសសមព័នន និងសមព័ននមិតថដដលរបឆងាំ គ្នប ពហយើ ការដបង ដច្កពនុះមិនមានរដឌឬបកសសមព័ននណាមយួ មាន ពរបៀបជាងរដឌឬបកសសមព័ននណាមយពទ។ ឧ. សហរដឌអាពម៉រកិ និងសហភាពសូពវៀតបាន រកាឱ្យមានតុលយភាពអាំណាច្កុបងការពរបើរបាស់ ច្ាំននួ អាវុធនុយពកលដអ៊រពសមើគ្នប ពៅកុបងទសវតសរ ៍ ៧០-៨០ននសតវតសរទ៍ ើ២០ ដដលបានជួយពធើវឱ្យ មាននិរនថរភាពននតុលយភាពអាំណាច្ខាងពោធា។
៣៥- ទណឍ កមច្ម ាប់ សង្គ្រគ ម អ. sanctions of war laws បារ. sanctions (f.) en application (f.) des xxxx (f.) de guerre (f.)	ជាវធាិ នការផូលវច្ាប់សថើពើការោក់ពទសច្ាំពbុះ អបកដកឹ នារាំ ដឌឬរកុមមនុសសណាមយួ ដដលមិន ពគ្នរពច្ាប់សង្គ្រគ មអនថរជាតិកុបងការពធវើសង្គ្រគ ម។ ច្ាប់អនថរជាតិ ជាពរឿយៗ រតូវបានពគរុះិ គន់ ពោយពហតុថា គ្នម នការោក់ទណឍ កមម។ ជាការ ពិតណាស់ ពបើពរបៀបពធៀបពៅនឹងច្ាប់របស់រដឌ ច្ាប់អនថរជាតិមានការោក់ទណឍ កមមតិច្តួច្ ណាស់។ ច្ាប់សង្គ្រគ ម ជាញឹកញប់ រតូវបាន

ពគរពាំ ោភបាំbន បុ៉ដនថ ច្ាប់អនថរជាតិពុាំមាន មពធាបាយណាមយួ ពដើមផបើ ងាំខឱ្យរដឌទងាំ អស់ របតិបតិថតាមច្ាប់ពនុះពឡយើ ។ ជាទូពៅ ពៅកុបង ករណើ របពទសមហាអាំណាច្ជាអបកបងកសង្គ្រគ ម របពទសពនាុះមិនរតូវបានពគោក់ទណឍ កមមពនាុះ ពទ។ ផុធយពៅវញិ របពទសតូច្តាច្និងទន់ពែាយ ដតងដតទទលរងការោក់ទណឍ កមមសង្គ្រគ ម។

ឧ. ពោក Xxxxxxxx Xxxxxxxxx (១៩៤១-

២០០៦) ដដលជារបធានាធិបតើសាធារណរដឌ ដសប៊ើ ពើឆប ១៩៨៩ដល់១៩៩៧ និង ជារបធាន សហព័ននសាធារណរដឌយូពហាគ សាល វ ើ ពើឆប ១៩៩៧-

២០០០ រតូវបានពគពោទរបកាន់ជាឧរកិដឌជន សង្គ្រគ ម ពហយើ រតូវបានពគកាត់ពទសតាម ច្ាប់អនថរជាតិសើថពើឧរកិដឌកមមសង្គ្រគ ម។

ទណឍ កមមសង្គ្រគ មមានដូច្តពៅ ៖

១-ការផ្តច ញ់តប (reprisal) : ជាវធាិ នការដ៏ ច្ាំណាស់មយួ ពៅកុបងច្ាំពណាមវធាិ នការនានានន ច្ាប់អនថរជាតិ។ ការផ្តច ញ់តប គឺជាមពធាបាយ

មយួ ពដើមផបើ ងខាំឱ្យបណាថ រដឌដដលព្ល ុះគ្នប ទងាំ

អស់របតិបតិថតាមវធាិ នននការពធវើសង្គ្រគ ម។ កុបង ពពលថមើៗពនុះ ការផ្តច ញ់តប ជាពរឿយៗ ពធើវឱ្យរោឌ ភិបាលមានជពមាល ុះរបតិបតថិតាមវធាិ នននច្ាប់

សើថពើសង្គ្រគ ម។

២- ការោក់ទណឍ កមមពលើឧរកិដឌជនសង្គ្រគ ម (punishment of war criminals): ជនណា ដដលមានកាំហុសពើបទឧរកិដឌសង្គ្រគ មអាច្រតូវ បានោប់ែួលននិងកាត់ពទស។ ពរកាយសង្គ្រគ ម ពោកពលើកទើ២ មានឧរកិដជឌ នសង្គ្រគ មមួយច្នាំ នួ រតូវបានពគTុែាំ ួលន និង ជនដដលពគរកពTញើ ថា មានកាំហុសពើបទឧរកិដឌកមមសង្គ្រគ ម រតូវបានពគ កាត់ពទស។ ពៅកុបងច្ាំពណាមសវនការសើថពើបទ ឧរកិដឌកមមសង្គ្រគ ម មានសវនការ ពៅទើរកុង នុយរម៉ ដប៊រ និង ទើរកុងតូកយូ។ ៣- សាំណង(compensation): រដឌមានជពមាល ុះ មយួ ដដលរពាំ ោភបាំbនពលើច្ាប់នានាដដល ទក់ទងពៅនឹងសង្គ្រគ មអាច្រតូវបានបងាំខឱ្យបង់ សាំណងសរមាប់ការរពាំ ោភបាំbនពនាុះ។ មារតា៣ននអនុសញ្ញដ ទើរកុងឡពអ នាឆប ាំ ១៩០៧ ដច្ងថា “ រដឌមយដដលបានរពាំ ោភ ច្ាប់សង្គ្រគ មអាច្រតូវបានបងាំខឱ្យបង់សាំណង ច្ាំពbុះការរពាំ ោភបាំbនពនាុះ”។

៣៦- ទកឹ ដអាើ ណានគិ ម អ. colony បារ. colonie (f.)

ទឹកដើរបស់របពទសមយដដលមានអាំណាច្ទន់ ពែាយរតូវបានរគប់រគងពោយរដឌបរពទសមយួ ដដលមានអាំណាច្ខាល ងាំ ជាង។ ឧ. ពៅច្ុងសតវតយរទ៍ ើ១៩ របពទសកមុពជា ពវៀត ណាម ឡវ គឺជាទឹកដើអាណានិគមរបស់របពទស បារងាំ ។

៣៧- ធមនម ុញ្ដ អ. charter បារ. charte (f.)	រកមឬលិែិតូបករណ៍ នានាដដលមានលកខណៈ ផូលវការកុបងការបពងើកតអងគការអនថរជាតិណាមយួ ឬសាទ ប័នណាមយ។ ឧ. ធមមនុញ្ដអងគការសហរបជាជាតិ ធមមនុញ្ដ អាជាញ ធរជាតិរបឆងាំ នឹងជាំងឺពអដស៍ ធមមនុញ្ដ គណៈកមាម ធិការអូឡពាំ ិកអនថរជាតិ។
៣៨- នពោបាយ អ. politics បារ. politique (f.)	វធិ ើសាង្គ្សថ សិលផៈ បពច្ចកពទសកុបងការដឹកនាាំ រគប់រគងរដឌឬរោឌ ភិបាល។ តាមន័យពនុះ ពយងើ អាច្សពងកតពTញើ ថា bកយ នពោបាយ មាន ទាំនាក់ទាំនងោ៉ ងជិតសិបទនពៅនឹង រដឌ មានន័យ ថា ពៅពពលមានរពាំសើមាឬបុរ ើ ពៅពពលពនាុះ ការរគប់រគងនពោបាយ គឺជាកិច្ចការដដល ទក់ទងពៅនឹងមនុសសពៅកុបងរដឌឬបុរ។ើ ឧ. ពៅពដើមសតវតសទើ១ននរគិសថសករជ របពទស កមុពជាបានបពងកើតពៅជារដឌ ពោយមានការរគប់ រគងតាមដបបនពោបាយដដលមានកសរតើ លើវ យើ ជារបមុែដឹកនា។ាំ
៣៩- នពោបាយ កលយិ ុគ អ. chaotic politics បារ. politique chaotique (f.)	សាទ នភាពវកឹ វរទងាំ ឡយដដលបពងើកតពឡងើ ពោយ អបកដឹកនាឬាំ អបកនពោបាយ កុបងសម័យកាល ណាមួយ កុបងពគ្នលបាំណងដពណថើ មយកអាំណាច្ ឬពោុះដូរអាំណាច្ តាមរយៈមហាជន និង តាម មពធាបាយពផសងៗពទៀត។

	ឧ. ពៅនថងទើ២០ ដែមើនា ឆប ២ាំ ០០៣ សហរដឌ អាពម៉រកិ បានពធើវសង្គ្រគ មបពណថ ញពោក សាោាំ ហូពសន របធានាធិបតើរបពទសអុើរ៉ ក់ ពច្ញពើ អាំណាច្ ពោយពោទរបកាន់ថាបានផលិតអាវុធ នុយពកលដអ៊រអាវុធគើមើនិងដឹកនារាំ បពទសផ្តថ ច្់ការ។ ផុធយពៅវញិ តាមរយៈរបាយការណ៍ អពងកតជាក់ ដសថងរបស់ភាប ក់ររជាំនាញអងគការសហរបជា- ជាតិ ពគពុាំបានរកពTញើ ភសុថតាងណាមយួ បញ្ញជ ក់ ថា របពទសអុើរ៉ ក់បានផលិតអាវុធ ដូច្ការពោទ របកាន់ពនាុះពទ។
៤០- នពោបាយការតុ ៉ និងដបាំ ង អ. carrot and stick policy បារ. politique (f.) de la carotte et du bâton	នពោបាយពរបើរបាស់ការទូតផងនិងកមាល ងាំ ផង កុបងពពលដតមយួ តាមរគប់រូបភាពដដលអាច្ពធវើ ពៅបាន រមួ មាន ការច្រោ ការផថល់ជាំនយួ ការ ោក់ទណឍ កមមពសដឌកិច្ច ការផ្តថ ច្់ទាំនាក់ទាំនង ការទូត និង ការពរបើកមាល ងាំ ពោធា ជាពដើម។ ឧ. នពោបាយការុត៉ និង ដាំបងរបស់អងគការ សហរបជាជាតិច្ាំពbុះរបពទសអុើរង៉ ់អាំពើបញ្ញា អាវុធនុយពកលដអ៊រ។
៤១- នពោបាយច្ក័ ច្ក ន័	របពភទនពោបាយមយួ ដដលពគពរៀបច្ាំពឡងើ ពោយមានពហុមពនាគមវជាិ ជ ពដើមផសើ ពរមច្ពគ្នល ពៅណាមយួ របស់អបកនពោបាយ ដូច្ជា ការ បពងើកតរោឌ ភិបាលឬច្លនានពោបាយច្រមុះុ ពណ៌ ។ ឧ. ពរកាយពើការដលួ រលាំរបបកមុពជារបជាធិប-

	ពតយយឆប ១ាំ ៩៧៩ រកុមអបកតសូ៊រតើភាគើដដលមាន និនាប ការនពោបាយច្័កកច្័នបានរបួ រមួ គ្នប របឆងាំ នឹងរបបសាធារណរដឌរបជាមានិតកមុពជា។
៤២- នពោបាយច្រមុះុ ពណ៌ អ. multi-colored politics បារ. politique multicolore (f.)	នពោបាយដដលទទលួ យកមពនាគមវជាិ ជ នពោ- បាយរគប់និនាប ការ កុបងទិសពៅបរា ញពិភព ពោកថា ែួលនមិនពរសើ ពអើងនិនាប ការនពោបាយ។ ឧ. ពរកាយពើការបពងើកតបកសសម័ពននពសអាតូ ពៅ នថងទើ០៨ ដែកញ្ញដ ឆប ១៩៥៤ របពទសកមុពជា បានរបកាសជារបពទសអពារកឹត មិនច្ូលបកស សមព័នន។ ពរកាមនពោបាយពនុះ របពទសកមុពជា បានពរបើរបាស់នពោបាយច្រមុុះពណ៌ ពដើមផអាើ ច្ ទទលួ បានជាំនយួ ពើច្ិន រុសសុើ អាពម៉រកិ ។
៤៣- នពោបាយទនភ់ នល ់ អ. flexible politics បារ. politique flexible (f.)	នពោបាយការទូតដដលពរបើរបាស់កុបងការពធវើ ទាំនាក់ទាំនងដដលមានលកខណៈរបុងរបយត័ ប ពោយពធវើការសិកាសុើជពរៅពៅពលើអរយិ ធម៌ របស់របពទស រកុម ឬ បុគគលពនាុះ ជាមុនសិន មុននឹងពធើវទាំនាក់ទាំនងពៅពលើបញ្ញា ណាមយ។ នពោបាយទន់ភលន់ពនុះក៏ពគអាច្ពរបើរបាស់ សរមាប់ពធវើការពោុះរសាយនពោបាយនផធកុបង ផងដដរ។ ឧទហរណ៍ ៖ - ការពោុះរសាយជពមាល ុះបញ្ញា ពៅមជឈមិ បូb៌

សហរដឌអាពម៉រកិ បានពរបើរបាស់នពោបាយ ទន់ភលន់ ពដើមផសើ ិកាពៅពលើទាំពនៀមទមាល ប់ របនពណើ របស់មជឈមិ បូb៌ ពោយមិនពរបើ ច្ាប់អនថរជាតិ ឬ ការទូតទងាំ រសុងពទ។ - ការជាប់គ្នងាំ នពោបាយពរកាយពើការពបាុះ ពឆប តឆប ២ាំ ០០៣អស់រយៈពពល១ឆប មាំ ក សពមថច្នាយករដឌមង្គ្នថើ ហ៊ុន ដសន បាន ពរបើរបាស់នពោបាយទន់ភលន់ ពដើមផច្ើ ូល ច្រោជាមយួ នដគូហ៊ុនវ សុិនបុិច្។

៤៤- នពោបាយបងកក អ. frozen politics បារ. gel politique (m.)

នពោបាយដដលផ្តថ ច្់ទាំនាក់ទាំនងជាមយួ របពទស ណាមយួ ឬ រកុមណាមយួ ដដលបានប៉ុះbល់ ផលរបពោជន៍ដល់របពទសឬរកុមពនាុះ។ នពោបាយបងកកគឺមានន័យថា បញ្ឈប់ទាំនាក់ ទាំនងការបរពទស ការទូត និង ដផបកពសដឌកិច្ច។ នពោបាយពនុះពកើតពឡងើ ដតពៅកុបងរយៈពពល ណាមយួ ដដលភាគើទងាំ សងខាងមិនទន់ឯក- ភាពឬរសុុះរសលគ្នប ។ ឧ. ពៅនថងទើ០៨ ដែសើហា ឆប ២ាំ ០០៨ ពរកាយ ពើមានទាំនាស់រវាងសហព័ននរុសសុើ និង ហ៊សកហសុើ (Georgia)បានពធើវឱ្យសហគមន៍អឺរុប៉ និងសហ- រដឌអាពមរកិ បងកកទាំនាក់ទាំនងជាមយួ រុសសុ។ើ ឯ រុសសុវើ ញិ បានពេើលយតបនឹងសហគមន៍អឺរុប៉ ពោយ ពធវើនពោបាយបងកកវញិ តាមរយៈការផ្តថ ច្់ការ

	ផគត់ផគង់ថាមពលឧសម័ន ពោយពោទអុ៊យដរកន ថា បានបូមយកឧស័មនរបាសោកពើកិច្ចរពម ពរពៀងដដលពធវើឱ្យទាំនាស់ពនុះកាន់ដតមានសភាព របឈមោក់គ្នប កាន់ដតតានតឹងពឡងើ រវាងរុសសុើ និងអឺរុប៉ រហូតដល់នថងទើ១៨ ដែមករ ឆប ២ាំ ០០៩ ពទើបមានជាំនបួ ពទវភាគើរវាងនាយករដឌមង្គ្នថើអុ៊យ ដរកននិងនាយករដឌមង្គ្នថើសហព័ននរុសសុើ ពដើមផពើ ធវើ ការពោុះរសាយបញ្ញា ពនុះ ពោយមានការច្ូលរមួ ពើរបពទសបារងាំ អុើតាលើ ពអសាញ៉ អាលឺមល ៉ង់ ផង។
៤៥-នពោបាយអតោថ ត អ. suicidal politics បារ. politique suicidaire (f.)	បុគគលឬរកុមបកសនពោបាយណាមយួ ដដលពគ បពងកើតពឡងើ គ្នម នមូលោឌ នរងឹ មាាំ ពហយើ រតូវទទលួ បរជយ័ នងិ បាត់ព្ម ុះពើកុបងបញ្ជ ើគណបកសនពោ បាយពៅវញិ ពរកាយពើមានការរបកួតរបដជង។
៤៦- បទោឌ នសង្គ្រគ ម អ. rule of war បារ. droit (m.) de la guerre	វធាិ នទងាំ ឡយណាដដលមានដច្ងពៅកុបង ច្ាប់អនថរជាតិនិងអនុសញ្ញដ អនថរជាតិសថើពើសិទនិ និងកាតពវកិច្ចរបស់ភាគើbក់ព័នននឹងសង្គ្រគ ម។ សិទនិកាតពវកិច្ចដដលភាគើbក់ព័ននពៅកុបងសង្គ្រគ ម រតូវពគ្នរពពពលពធើវសង្គ្រគ មមានដូច្ខាងពរកាម ៖ ១. អាំឡុងពពលមានសង្គ្រគ ម ការសមាល ប់ជន សុើវលិ គ្នម នអាវុធពោយពច្តនា មិនរតូវ បានអនុញ្ញដ តពឡយើ ។ ២. ទហានមាខ ងមិនអាច្សមាល ប់ឬពធើវឱ្យ របសដល់ទហានមាខ ងពទៀត ដដលបាន

ច្ុុះច្ូលពហយើ ពនាុះពទ។ ៣. មនធើរពពទយមិនរតូវបានប៉ុះbល់ឬវាយ របហារពទ កុបងពពលមានសង្គ្រគ ម។ ៤. ពឈយើល សឹកមិនរតូវបានពគរបរពឹតថពោយ អមនុសសធម៌ឬពធើវទរុណកមមពទ។ ៥. ការោប់យកឬសមាល ប់ច្ាំណាប់ខាម ងាំ មិន រតូវអនុញ្ញដ តពឡយើ ។ ៦. ទហានរតូវbក់ឯកសណាឌ នពដើមផឱ្ើ យពគ បានសាគ ល់អតសញ្ញដ ណច្ាស់ោស់ ពជៀសវាងការរច្ឡជាាំ មយួ ជនសុើវលិ ។ ៧. សមរភូមិរតូវពធវើឱ្យឆង យពើតាំបន់ទើរកុង ដដលមានរបជាជនរស់ពៅ។ ៨. ពៅពពលរតូវវាយរបហារពៅពលើទើរកុង រតូវទុកពពលពវោសរមាប់ជពមលៀសជន សុើវលិ ពច្ញ។ ៩. ជនសុើវលិ សូលតរតង់រតូវទទលួ ការគ្នbាំ រ។

៤៧- បទពលសើម សង្គ្រគ ម អ. war crime បារ. crime (m.) de guerre (f.)

ការរពាំ ោភខាងពោធាពៅពលើបទោឌ នននការពធវើ សង្គ្រគ ម រមួ មាន សកមមភាពពោរពៅ ការពធើវទុកខ បុកពមបញ ពៅកុបងពពលពធើវសង្គ្រគ ម។ បទពលើសម សង្គ្រគ មរមួ មាន ៖ ១. ការពរបើរបាស់អាវុធដដលហាមោត់ ២. ការមិនយកច្ិតថទុកោក់ដល់អបកជាំងឺ ឬ អបករបសួ ៣- ការរពាំ ោភបាំbនរថយនថដដលមានទង់

	ឬ សញ្ញដ កាកបាទរកហម ៤-ការបាំbនពោយមិនពោុះដលងអបកពទស ឬ ពោយបទឈប់បាញ់គ្នប ៥- ការសមាល ប់ច្ាំណាប់ខាម ងាំ ៦- ការសមាល ប់ររគ លជនមិនដមនសុើវលិ ឬ បោច មិតថ ដដលបានច្ុុះច្ូល ៧- ការបាំផ្តល ញនាវាច្មាាំងពោយមិនបាន យកអបកដាំពណើ រ ឬ បុគគលិកនាវាពៅោក់ កដនលងមានសុវតិទភាព ៨- ការទមាល ក់រគ្នប់ដបកពលើទើកដនលងដដល គ្នម នរបាងាំ ការbរអើវទងាំ អស់ ឬ អគ្នរនានា ដដលមិនដមនជាពគ្នលពៅខាងពោធា។
៤៨- បាតុកមម អ. demonstration បា. manifestation (f.)	អាំពពើជាក់ដសថង ការពធើវឱ្យដឹងឬឱ្យពTញើ របាកដ ការពលើកគ្នប ពដើរដដងាជាកផួនពដើមផើសដមថងពសច្កថើ មិនពពញច្ិតថច្ាំពbុះអាំពពើអើវមយួ ឬទទូច្សុាំរសុុះ គ្នប ឱ្យសពរមច្ផលរបពោជន៍អើវមយួ តាមពសច្កថើ ពពញច្ិតថរបស់រកុមែួលន។
៤៩- បុពសវ ទិ កាិន រទូត អ. diplomatic privileges បារ. privilèges diplomatiqes (m.)	សិទិនទងាំ ឡយដដលរដឌមាច ស់ផធុះផឋល់ជូនសកមម ភាពការរររបស់ពបសកកមមការទូតទងាំ ពនាុះ ពដើមផពើ ោុះរសាយបាំបាត់ភាពសាញាំ ុ រាំ ដឌបាល ទូពៅពៅកុបងរដឌមាច ស់ផធុះ ដូច្ជា ការពលើកដលង ការបង់ពននដើរបស់សាទ នទូត ពននពលើពបៀវតសរ ៍ របស់បុគគលិកសាទ នទូត ការនាច្ាំ ូលសមាភ រៈ និង ោនជាំនិុះសរមាប់សាទ នពបសកកមមនិងបុគគលិក

	ផ្តធ ល់ែួលន ពោយការបង់ពននជាបនុធករបស់រដឌ មាច ស់ផធុះ។
៥០- ពបសកកមមការទូត អ. diplomatic mission បារ. mission diplomatique (f.)	សាទ នតាំណាងផូលវការរបស់របពទសមួយរបោពាំ ៅ ធានើននរបពទសមយួ ពទៀត ពហយើ ពបសកកមម ពនុះអាច្បពងើកតពឡងើ បាន លុុះរតាដតមានការ រពមពរពៀងគ្នប ជាមុនរវាងរបពទសទងាំ ពើរ។ ឧ. ពៅនថងទើ១៥ ដែឧសភា ឆប ១៩៩៦ រពុះ រជាណាច្រកកមុពជាបានរពមពរពៀងជាមយួ សាធារណរដឌកូពរ(៉ កូពរខា៉ ងតផូង)ពដើមផសាើ ទ បនា ពឡងើ វញិ នូវពបសកកមមការទូត ដដលបានអាក់ ខានអស់រយៈពពលជាង២០ឆប មាំ កពហយើ ។
៥១- របជាជាតិ អ. nation បា. nation (f.)	រកុមមនុសសដដលរស់ពៅពលទើ ឹកដើមយួ សិទតពៅ ពរកាមការរគប់រគងរបស់រោឌ ភិបាលមយួ មាន សញ្ញជ តិនិងភាសាផូលវការដតមយួ មានវបផធម៌ ដូច្ គ្នប ឬពផសងៗគ្នប ទាំពនៀមទមាល ប់របហាក់របដហល គ្នបមានរបវតឋិសាង្គ្សឋទក់ទងរវាងជាតិសាសន៍ដដល រស់ពៅជាមួយគ្នប ។ ឧ. មុនដែមិថុនា ឆប ១៩៩១ អតើតរបពទស យូពហាគ សាល វជាើ រដឌសហព័ននដដលមានរបជាជាតិ ៦ជាផូលវការ រមួ មាន ដស៊បើ៊ រកូអាត អាល់បានើ សូលពវនើ មា៉ ពសោវ ន និង មុ៉ងពតពណរកូ ។
៥២- ផ្តឋ ច្កា់ រ អ. absolute	- បញ្ដតថិដដលដសថងពើបុគគលដដលពធវើពឡងើ ពោយ មិនច្ាំណុ ុះពៅពលើអើវមយួ ។

បារ. absolu (m.)	- បញ្ដតថិដដលដសថងពើការគ្នម នការដបងដច្ក អាំណាច្។
៥៣- ផ្តឋ ច្កា់ រនយិ ម អ. absolutism បារ. absolutisme (m.)	ទរមង់ដឹកនារាំ ដឌដដលអាំណាច្ដឹកនាសាំ ិទតពៅកុបង កណាថ ប់នដមនុសសមាប ក់នូវអាំណាច្ទងាំ បើ គឺ អាំណាច្នើតិបញ្ដតថិ អាំណាច្នើតិរបតិបតថិ និង អាំណាច្តុោការ។ ឧ. របបរជានិយមផ្តថ ច្់ការ។
៥៤- ពធិ សាើ រ អ. protocol បារ. protocole (m.)	ឯកសារដដលមានតនមលពសមើកិច្ចរពមពរពៀង ដត ពិធើសារពនុះមានលកខណៈផូលវការតិច្ជាងកិច្ច- រពមពរពៀង។ ពិធើសារមានឋានានុរកមដូច្តពៅ៖ - ពិធើសារច្ុុះហតទពលខា គឺជាឯកសារបនាធ ប់ បនសរាំ បស់សននិសញ្ញដ ។ ពិធើសារពនុះសរមាប់ ពោុះរសាយបញ្ញា បនាធ ប់បនសនានា ដូច្ជា ការ បករសាយែពិពសសនានារបស់សនិនសញ្ញដ ពោយែទងាំ ពនុះមិនមានបញ្ូច លកុបងសននិសញ្ញដ ឬបទបញ្ដតថិននបញ្ញា បពច្ចកពទស ជាពដើម, ឧ. ពិធើសារសថើពើឋានៈរបស់ជនពភៀសែួលន ឆប ាំ ១៩៦៦។ - ពិធើសារជពរមើសជាឯកសារដដលរតូវបាន អនុម័តកុបងនថងដតមយួ ជាមួយនឹងសននិសញ្ញដ ។ ពិធើសារពនុះផថល់ឱ្យភាគើទងាំ ឡយដដលបាន ច្ុុះសននិសញ្ញដ ជាមយួ គ្នប បពងើកតនូវលទនភាព

	រច្នាសមព័ននននកាតពវកិច្ចរវាងគ្នប បដនទមពលើ កាតពវកិច្ចដដលមានកុបងសនិនសញ្ញដ , ឧ. ពិធើសារ នាឆប ១៩៥៣ សើថពើការដកដរបអនុ- សញ្ញដ ទសភាព ឆប ១៩២៦។ - ពិធើសារពធើវវពិ សាធនកមម គឺជាឯកសារមយួ ដដលដច្ងអាំពើបទបញ្ដតិថទក់ទងនឹងវពិ សាធន- កមមពលើច្ាំណុ ច្ណាមយួ ឬ ច្ាំណុ ច្មយួ ច្ាំនួន ននសនិនសញ្ញដ ពដើម, ឧ. ពិធើសារជពរមើសននទើរកុងវដើ យនឆប ១៩៦១ សថើពើទាំនាក់ទាំនងការទូតដដលពផ្តថ តពៅពលើការ ពោុះរសាយជពមាល ុះពោយបងាំខ។
៥៥- ពភិ ពពោកមយួ ភូមមិ យួ អ. one world one village បារ. un monde un village	bកយពពញនិយម ដដលពគពរបើរបាស់កុបងសម័យ សាកលភាវូបនើយកមមសាំពៅពៅពលើទាំនាក់ទាំនង របស់មនុសសកាន់ដតមានភាពរយរសួល និង ឆប់រហ័ស ឯឥទនិពលនិងផលប៉ុះbល់ ក៏មាន ភាពរលោលោ៉ ងឆប់រហ័សbសពពញពិភព ពោកដដរ កុបងវសិ ័យទងាំ ឡយ ដូច្ជា នពោ- បាយ ពសដឌកិច្ច សងគម វបផធម៌ បរសាិ ទ ន ព័ត៌មាន បពច្ចកវទិ ា ការអប់រ ាំ ជាពដើម។ ឧ. វបិ តិថពសដឌកិច្ចពៅច្ុងឆប ២ាំ ០០៨ បានពធើវឱ្យ ប៉ុះbល់ដល់ពសដឌកិច្ចទូទងាំ ពិភពពោក។

៥៦- ភារធារ ើ អ. chargé d'affaires បារ. chargé (m.) d'affaires (f.)

១- របមុែពបសកកមមការទូតថាប ក់ទើ៣ ពៅជា អច្ិនង្គ្នថយអ៍ មរកសងួ ការបរពទស។ ២- សមាជិកពបសកកមមការទូតទទលួ បនុធក ទទលួ ែុសរតូវជារបមុែពបសកកមមការទូត សឋើទើកុបងករណើ អវតថមានរបស់របមុែពបសក កមមការទូត។ ៣- តាមរកមរដឌរបពវណើ មានន័យថា មង្គ្នើថការ ទូតដដលទទលួ ភារកិច្ចជាមង្គ្នើថអរតានុកូល- ោឌ នរបោសាាំ ទ នទូត។ មង្គ្នឋើការទូតជាន់ែពស់ដដលមានឋានៈបនាធ ប់ពើ ឯកអគគរដឌទូត ពហយើ ទទួលភារកិច្ចជារបធាន ពបសកកមមការទូត ពោយជាំនសួ ឯកអគគរដឌទូត ពៅពពល ដដលឯកអគគរដឌទូតអវតឋមាន។ ឧ. ពោក R. Eko Indiarto R រតូវបាន ដតងតាងាំ ឱ្យមកពធវើជារបធានពបសកកមមការទូត ឥណូឍ ពណសុើបពណាឋ ុះអាសនបរបោរាំ ពុះរជាណា ច្រកកមុពជា ដដលមានឋានៈជាភារធារ ើ បនាធ ប់ពើ ឯកឧតឋម Nurrachman Oerip អតើតឯកអគគ រដឌទូតសាធារណរដឌឥណូឍ ពណសុើរបោរាំ បពទស កមុពជាបានបញ្ច ប់ពបសកកមមការទូតរបស់ែួលន។

៥៧- មូលធននយិ ម អ. capitalism បារ. capitalisme (m.)

របព័នននពោបាយនិងពសដឌកច្ិ ចដដលតាមរយៈ ពនាុះ ឯកជនពរៀបច្ាំនិងរគប់រគងវសិ ័យbណិ ជជ- កមម និងឧសាហកមម។

៥៨- យុទសាន ង្គ្សថដុតឱ្យ	យុទនសាង្គ្សថរបស់អបកនពោបាយ ដដលរុញឬ
ពខាល ច្ពរច្ឱ្យពៅ	បរែ ក់បញ្ញា ណាមយួ ឱ្យបរជ័យពហយើ បរា ញ
	បញ្ញា ពនាុះឱ្យសាធារណជនពមើលពTញើ ពដើមផើ
	េក់យកអាំណាច្ឬយកពរបៀបខាងនពោបាយ។
	មាង៉ វញិ ពទៀត ពដើមផោើ ប់កាំហុសឬទមាល ក់នរណា
	មាប ក់ពច្ញពើតាំដណង ពគក៏ពរបើវធិ ើពនុះផងដដរ។
៥៩- យុទសាន ង្គ្សថរពញួ មយួ បាញ់បានសតពវ ើរ អ. kill two birds with one stone បារ. faire d' une pièrre deux coups (m.)	ភាពបុិនរបសប់របស់អបកនពោបាយកុបងការពោុះ រសាយបញ្ញា អវើមយួ ពោយពរបើមពធាបាយដតមយួ ពហយើ អាច្ពោុះរសាយបញ្ញា ពើរឬពរច្ើន ឬ ផួថល គូរបដជងពើរឬពរច្ើនបាន។
៦០- រដធឌ មមនុញ្ដ អ. constitution បារ. constitution (f.)	ច្ាប់កាំពូលរបស់រដឌដដលរតវូ បានពរបើជាមូលោឌ ន សរមាប់បពងើកតច្ាប់ពផសងៗ ពដើមផរើ គប់រគងរដឌ។ ច្ាប់ពនុះកាំណត់អាំពើពគ្នលការណ៍ រមួ ននការដបង ដច្កអាំណាច្ពៅកុបងការរគប់រគងរដឌ ដាំពណើ រ របរពឹតឋពៅននសាទ ប័នកាំពូលរបស់រដឌ និង សិទនិ និងការទទលួ ែុសរតូវជាមូលោឌ នរបស់ពលរដឌ រគប់រូប។ ឧ. រដឌធមមនុញ្ដដាំបូងននរពុះរជាណាច្រកកមុពជា រតូវបានរបកាសឱ្យពរបើជាផូលវការពោយរពុះបាទ នពរតឋមសើហនុពៅឆប ១ាំ ៩៤៧ បនាធ ប់ពើសភា ជាតិបានអនុម័តរច្ួ មក។

៦១- រោឌ ភិបាល អ. government បារ. gouvernement (m.)	អងគការោត់តាងាំ របស់របជាជនពៅកុបងរដឌមួយ ដដលមានរច្នាសមព័ននរគប់រគងច្ាស់ោស់និង រគប់រគងកិច្ចការនានារបស់រដឌ។ រោឌ ភិបាលគឺជា ដផបកមួយរបស់រដឌគ្នម នលកខណៈអច្ិនង្គ្នឋយ៍ និង អាច្មានការផ្តល ស់បូឋរតាមរយៈបដិវតឋន៍ រដឌរបហារ ការពបាុះពឆប ត និង វធិ ើពផសងៗខាងផូលវច្ាប់។ ឧ. ច្លនាតសូ៊របស់ដែមររកហមផួឋលរលាំ ាំរោឌ ភិបាលសាធារណរដឌដែមររបកបពោយពជាគជ័យ ពៅនថងទើ១៧ ដែពមសា ឆប ១ាំ ៩៧៥។
៦២- រោឌ ភបាិ លផ្តឋ ច្់ការ អ. absolute government បារ. gouvernement absolu (m.)	រោឌ ភិបាលដដលដកឹ នាពាំ ោយមនុសសមាប ក់ឬមនុសស មយួ រកុម ពហយើ រគបដណឋ ប់ពលើអាំណាច្ទងាំ បើ គឺ អាំណាច្នើតិបញ្ដតិឋ អាំណាច្នើតិរបតិបតិឋ និង អាំណាច្តុោការ។ រោឌ ភិបាលរបពភទពនុះមិនអនុញ្ញដ តឱ្យរបជាជន មានសិទិនពបាុះពឆប តតាមលទិនរបជាធិបពតយយ ពសរពើ ហុបកស និង មានសិទនបិ ពញ្ច ញមតិកុបងកិច្ច ការរដឌពឡយើ ។ ឧ. របព័ននដឹកនារាំ ដឌដបបរជានិយមផ្តថ ច្់ការនិង កុមុមយនើសឋនិយម ដតងដតដឹកនារាំ ដឌពោយរោឌ - ភិបាលផ្តឋ ច្់ការ។
៦៣- លែិ តិ េងល ដដន អ. passport បារ. passeport (m.)	ឯកសារផូលវការដដលបញ្ញជ ក់អាំពើអតថសញ្ញដ ណនិង សញ្ញជ តិរបស់ពលរដឌ ដដលអាជាញ ធរមានសមតទ កិច្ចផថល់ឱ្យសរមាប់ពធើវដាំពណើ រពៅបរពទស ពរកាម ការគ្នbាំ ររបស់រោឌ ភិបាលសាមើ។

៦៤- លែិ តិ េងល ដដន ការទូត អ. diplomatic passport បារ. passeport diplomatique (m.) លិែិតេលងដដនដដលអាជាញ ធរមានសមតទកិច្ចផថល់ ឱ្យមង្គ្នើថការទូតនិងឥសសរជនជាន់ែពស់ សរមាប់ បាំពពញពបសកកមមពៅបរពទសតាមការកាំណត់ របស់រដឌនើមយួ ៗ។ ឧ. ពោងអនុរកឹតយពលែ២០២ អនរក-បក ច្ុុះ នថងទើ០៣ ដែធូប ឆប ២ាំ ០០៨របស់រជរោឌ ភិបាល កមុពជា លិែិតេលងដដនការទូតពច្ញថាវ យនិងជូន ដល់ឥសសរជនជាន់ែពស់និងមង្គ្នថើការទូតដែមរ ពៅ តាមលាំោប់ននឋាននថរសកថិនិងមុែតាំដណង រពម ទងាំ សហព័ទននិងកូន ដដលពៅកុបងបនុធកពៅលើវ ពហយើ មានអាយុពរកាម១៨ឆប ាំ ដូច្ខាងពរកាម៖ ១- រពុះមហាវរើ កសរត រពុះវររជមាតា រពុះមហា កសរត រពុះមហាកសរតិោនើ ឬ សពមថច្រពុះ រជអគគមពហសើ។ ២- រពុះរជបុរតា រពុះរជបុរតើ រពមទងាំ រពុះរជ វងានុវងស ដដលបញ្ញជ ក់ពោយរកសួងរពុះ បរមរជវាងាំ ។ ៣- របធាន អនុរបធាន និង សមាជិករពឹទនសភា របធាន អនុរបធាននិងសមាជិករដឌសភា។ ៤- របធាន និង សមាជិករកុមរបឹកាធមមនុញ្ដ។ ៥- នាយករដឌមង្គ្នើថ ឧបនាយករដឌមង្គ្នថើ ពទសរដឌ មង្គ្នើថ រដឌមង្គ្នថើ រពមទងាំ រដឌពលខាធិការ(ដដល ជារបធានសាទ ប័នរបស់រជរោឌ ភិបាល)

ពទសាភិបាលធនាគ្នរជាតិននកមុពជានិង អគគពលខាធិការរជរោឌ ភិបាល។

៦- របធានតុោការកាំពូល អគគរពុះរជ អាជាញ អមតុោការកាំពូល។

៧- អគគពមបញ្ញជ ការននកងពោធពលពែមរភូមិនធ និង អគគសបងការនគរបាលជាតិ។

៨- ឧតថមរបឹកាផ្តធ ល់របស់រពុះមហាកសរត និង

ឥសសរជនដដលមានររជាសពមថច្។

៩- អតើតរបធានរពឹទនសភា អតើតរបធានរដឌ សភា អតើតនាយករដឌមង្គ្នថើ អតើតឧបនាយក រដឌមង្គ្នើថនិងអតើតរដឌមង្គ្នថើរកសួងការបរពទស។

១០- នាយកែុទធកាល័យរពុះមហាកសរត នាយក

ែុទធកាល័យរបធានរពឹទនសភា នាយកែុទធ- កាល័យរបធានរដឌសភា នាយកែុទធកាល័យ នាយករដឌមង្គ្នើថ ដដលដតងតាងាំ ពោយរពុះ រជរកឹតយ។

១១- របធានពិធើការរបស់រពុះមហាកសរត របធាន ពិធើការរបស់របធានរពទឹ នសភា របធានពិធើ- ការរបស់រដឌសភា និង របធានពិធើការរបស់ នាយករដឌមង្គ្នើថ។

១២- មង្គ្នថើការទូតោប់ពើអនុព័ននពឡងើ ពៅ ដដល

រតូវពៅពធវើការពៅសាទ នទូត និង កុងសុ៊ល ពៅបរពទស។

១៣- លិែិតេលងដដនការទូតពច្ញថាវ យ និង របពគនសពមថច្រពុះអគគមហាសងឃរជាធិបតើ សពមថច្រពុះសងឃរជ ទងាំ ពើរគណៈ និង មង្គ្នើថសងឃដដលមានររជាសពមថច្។

៦៥- លែិ តិ េងល ដដន ធមតាម អ. normal passport បារ. passeport normal (m.)

លិែិតេលងដដនដដលអាជាញ ធរមានសមតទកិច្ចផថល់ ឱ្យពលរដឌដែមរទងាំ ពើរពភទ សរមាប់ពធើវដាំពណើ រពៅ បរពទស តាមការកាំណត់របស់រដឌនើមយួ ៗ។ ឧ. ពោងតាមអនុរកឹតយពលែ៦៨ អនរក ច្ុុះ នថងទើ២៥ ដែតុោ ឆប ១ាំ ៩៩៤ ពៅរពុះរជាណា- ច្រកកមុពជា លិែិតេលងដដនធមមតាសរមាប់ផឋល់ ជូនពលរដឌដែមរទងាំ ពើរពភទដដលមានអាយុោប់ពើ ១៨ឆប ពាំ ឡងើ ពៅសរមាប់ពធវើដាំពណើ រពៅបរពទស។ កុមារអាយុតិច្ជាង១៨ឆប អាាំ ច្ពសើបសុាំលិែិតេលង ដដនពនុះផ្តធ ល់ែួលនបាន ពបើមានការអនុញ្ញដ តជា ោយលកខណ៍ អកសរពើឪពុកមាឋ យ ឬ អាណា- ពាបាលពោយមានភាជ ប់បណតសមាគ ល់រគួសារឬ សាំបុរតកាំពណើ តភាជ ប់មកជាមយួ bកយសុាំលិែិត េលងដដនរបស់សាមើែួលន។ កុបងករណើ មានអាយុតិច្ជាង១២ឆប ាំ ពហយើ ពធវើ ដាំពណើ ររមួ ជាមយួ ឪពុកមាឋ យ ឬ អាណាពាបាល កុមារទងាំ ពនាុះរតូវច្ុុះកុបងលិែិតេលងដដន ឬ ឯក- សារពធវើដាំពណើ ររបស់ឪពុកមាឋ យឬអាណាពាបាល។

៦៦- លែិ តិ េងល ដដន ផូលវការ អ. service passport បារ. passeport (m.) de service (m.) លិែិតេលងដដនដដលអាជាញ ធរមានសមតទកិច្ចផថល់ ឱ្យមង្គ្នើថរជការទូពៅសរមាប់បាំពពញពបសកកមម ជាផូលវការពៅបរពទសតាមការកាំណត់របស់រដឌ នើមយួ ៗ។ ឧ. ពោងតាមអនុរកឹតយ ពលែ៦៨ អនរក ច្ុុះ នថងទើ២៥ ដែតុោ ឆប ១ាំ ៩៩៤ ពៅរពុះរជាណា- ច្រកកមុពជា លិែិតេលងដដនផូលវការផឋល់ជូនមង្គ្នថើ រជការដែមរសរមាប់ដតពៅបាំពពញពបសកកមមផូលវ ការពៅពរៅរបពទសបុ៉ពណាត ុះ៖ ១- សមាជិកគណៈកមាម ធិការជាតិពរៀបច្ាំការ ពបាុះពឆប ត។ ២- ទើរបឹកា ឬ ជាំនយួ ការមានឋានៈពសើមរបធាន នាយកោឌ នដល់អនុរដឌពលខាធិការ។ ៣- អនុរបធានសាោឧទនរណ៍ អគគរពុះរជអាជាញ រងសាោឧទនរណ៍ ពៅរកម រពុះរជអាជាញ និង រពុះរជអាជាញ រង។ ៤- អនុរបធានអាជាញ ធរជាតិ អនុរបធាន គណៈ- កមាម ធិការជាតិ អនុរបធាន រកុមរបឹកាជាតិ និង អនុរបធានសាទ ប័នថាប ក់ជាតិនានា។ ៥- របធានសហរគ្នសសាធារណៈ និង រគឹុះសាទ ន សាធារណៈរបស់រដឌ។ ៦- មង្គ្នថើដដលមានមុែតាំដណងោប់ពើអនុរបធាន ការោិ ល័យពឡងើ ពៅ។

	៧- មង្គ្នើថពោធានិងនគរបាលឋានៈោប់ពើវរ- ពសនើយរ៍ តើពឡងើ ពៅ។ ៨- បុគគលិកបពរមើពសវាសាទ នពបសកកមមការទូត និងកុងសុ៊លពៅពរៅរបពទស ៩- អងគរកសអមដាំពណើ រគណៈរបតិភូថាប ក់ដឹកនាាំ ជាន់ែពស់ននរពឹទនសភា រដឌសភានិងរជរោឌ - ភិបាល។ ១០-លិែិតេលងដដនផូលវការរបពគនមង្គ្នថើសងឃទងាំ ពើរគណៈោប់ពើអនុគណពឡងើ ពៅ។
៦៧- លែិ ិតបូឋរសារ អ. exchange of notes បារ. échange (m.) des notes (f.)	លិែិតរពមពរពៀងរវាងភាគរើ ដឌនានា ដដលមាន លកខណៈមិនដូច្កិច្ចរពមពរពៀងឬសនិនសញ្ញដ ពទ។ លិែិតបូឋរសារអាច្ជាការរពមពរពៀងរវាងរដឌនិងរដឌ មុនពពលសពរមច្ពធវើកិច្ចរពមពរពៀងឬសនសនិ ញ្ញដ ពៅជាំហានបនាធ ប់ពទៀត។ ឧ. អបកតាំណាងឱ្យរដឌមយួ សរពសរលិែិតបូឋរសារ ពធើវពៅរដឌមយួ ពទៀត កុបងលិែិតពនាុះ មាច ស់លិែិត ពលើកពឡងើ ពើែទងាំ ឡយដដលែួលនមានបាំណង ច្ង់បពងកើតពឡងើ ។ របសិនពបើភាគើមាខ ងពទៀតយល់ រពមតាមែទងាំ ឡយពនាុះ ពគនឹងពេើលយតបជា លិែិតបូឋរសារមយួ មកវញិ ។
៦៨- វទិ ាសាង្គ្សឋ នពោបាយ អ. political science	វទិ ាសាង្គ្សឋសងគមមួយដបបដដលសិកាជារបព័នន អាំពើជើវតិ សងគមនពោបាយនិងអាំពរើ គប់បាតុភូត នពោបាយទងាំ អស់ដដលពកើតមានពឡងើ ពbល

បារ. science politique (f.)	គឺទាំនាក់ទាំនងរវាងសាទ ប័ននពោបាយនិងអងគការ នពោបាយ ដដលកុបងពនាុះ មានរោឌ ភិបាល គណបកសនពោបាយ អងគការសងគមនានា។ ឧ. ពៅរបពទសរុសសុើ វទិ ាសាង្គ្សឋនពោបាយបាន កាល យជាវទិ ាសាង្គ្សឋឯករជយមយួ ពៅច្ុងសតវតសរ ៍ ទើ២០។
៦៩- វពិ សាធនកមម អ. amendment បារ. amendement (m.)	ការដកដរបឬបដនទមពៅពលើបទោឌ ននិងមារតានន ច្ាប់រដឌធមមនុញ្ដ ដូច្ជា ច្ាប់អនឋរជាតិឬរដឌ ធមមនុញ្ដ និង ច្ាប់កុបងរសុកមយួ ឬពរច្ើន។ ឧ. រដឌធមមនុញ្ដឆប ១៩៩៣ននរពុះរជាណាច្រក កមុពជារតូវបានពធើវវពិ សាធនកមមរបាមាំ យួ ពលើក។ ការពធវើវពិ សាធនកមមពលើកទើ១គឺដកដរបមារតា២៨ ដដលរតូវបានអនុម័តពៅនថងទើ១៤ ដែកកកោ ឆប ាំ ១៩៩៤។ ពលើកទើ២ ពៅនថងទើ៤ ដែមើនា ឆប ាំ ១៩៩៩។ ពលើកទើ៣ ពៅនថងទើ២ ដែកកកោ ឆប ាំ ២០០១។ ពលើកទើ៤ ពៅនថងទើ៨ ដែកកកោ ឆប ាំ ២០០៤។ ពលើកទើ៥ ពៅនថងទើ១៨ ដែឧសភា ឆប ២ាំ ០០៥ និង ពលើកទើ៦ ពៅ នថងទើ២ ដែមើនា ឆប ២ាំ ០០៦។
៧០- ពវៀតកុង អ. vietcong បារ. viet-cong	យុទនជនកុមុមយនើសថដដលតសូ៊ពៅរបពទសពវៀត- ណាមខាងតផូងកុបងច្ពនាល ុះឆប ១៩៥៤-១៩៧៥។

៧១- ពវៀតមញិ អ. vietminh បារ.viet-minh	រណសិរសទមទរឯករជយពវៀតណាមដដលបពងកើត ពឡងើ ពោយ ហូ ជើមិញ ពៅឆប ១៩៤១។ រណសិរសពនុះរបមូលផុឋាំជនកុមុមយនើសថ និង អបក ជាតិនិយម ពហយើ កាំណត់ពគ្នលពៅពដញជន- ជាតិជបុ៉ននិងបារងាំ ពច្ញពើរបពទសពវៀតណាម។
៧២- សង្គ្រគ មនច្ដនយ អ. accidental war បារ. guerre accidentelle (f.)	ន័យទើ១ ៖ សង្គ្រគ មដដលពកតើ ពឡងើ ជាយថាពហតុ ឥតពរគ្នងទុកដផែកពលើមូលោឌ នពើរ -ទើ១ កាំហុស ខាងបពច្ចកពទស និង -ទើ២ ការយល់ែុស ឬ ការ វាយតនមសាទ នភាពែុស។ ន័យទើ២ ៖ ការវាយតនមលែុសខាងដផបកការទូត និងពោធា ដដលកាំហុសពនុះនាពាំ ៅរកសាទ ន ការណ៍ អារកក់ និង ពធើវឱ្យមានការពាករែុស ពៅពលលើ ទនផលននច្ាំណាត់ការពោធា។
៧៣- សង្គ្រគ មរតជាក់ អ. cold war បា. guerre froide (f.)	ការរបឈមមុែតឹងដតងពលើវសិ ័យការទូត ពសដឌ- កិច្ច ច្ិតថសាង្គ្សថពរច្ើនជាងការពរបើអាវុធរវាងរកុម របពទសពសរនើ ិយមឬមូលធននិយមនិងរបពទស សងគមនិយមឬកុមុមយនើសថ ពរកាយសង្គ្រគ មពោក ពលើកទើ២។
៧៤- សញ្ញជ តិ អ. nationality បារ. nationalité (f.)	ច្រតិ ឬលកខណៈរបស់របជាជាតិមយួ ដដលរស់ពៅ រមួ គ្នប កុបងរកបែណឍ ននសហគមន៍មួយ ដដលមាន ទឹកដើ ភាសា ទាំពនៀមទមាល ប់និងពសច្កឋើប៉ងរបាថាប រមួ ។ លកខណៈពិពសសននសញ្ញជ តិរបស់របជាជាតិ មួយអាច្ពកើតមានពឡងើ តាមរយៈកាំពណើ តឬធមម-

ជាតិនើយកមម សញ្ញជ តូបនើយកមម អតឋសញ្ញដ ណ- កមម អាbហ៍ពិbហ៍ ការសុាំកូនមកច្ិញ្ច ឹម នើតិ- នើយកមមនិងការពផធរការរគប់រគងដដនដើពើរដឌមយួ ពៅរដឌមយពទៀត។ ឧ. ពៅកុបងសម័យកាលសង្គ្រគ មននរបពទសកមុពជា ពើឆប ១៩៧០-១៩៧៩ របជាជនដែមរមយួ ច្ាំននួ បានពភៀសែួលនពៅរស់ពៅបរពទស ដូច្ជា របពទស បារងាំ អាពម៉រកិ អូង្គ្សាឋ លើ។ល។ ពហយើ ពរកាយ មកពកួ ពគបានទទលួ សញ្ញជ តិបារងាំ អាពម៉រកិ និង អូង្គ្សាឋ លើ តាមរយៈនើតិនើយកមម។

៧៥- សនសិន ញ្ញដ អ. treaty បារ. traité (m.)

កិច្ចរពមពរពៀងអនឋរជាតិដដលពធើវពឡងើ រវាងរដឌ និងរដឌ ពៅកុបងទរមង់ជាោយលកខណ៍ អកសរ ពហយើ សិទតពៅពរកាមច្ាប់អនឋរជាតិ។ វាជាកិច្ច រពមពរពៀងរវាងភាគើពើរឬពរច្ើន ដដលជារបធាន នននើតិអនឋរជាតិសាំពៅបពងកើតឱ្យមានឥទនិពល ខាងផូលវច្ាប់ និង សទិតពៅពរៅច្ាប់អនឋរជាតិ។ សនិនសញ្ញដ រតវូ ពធវើពឡងើ ពោយស័មរគច្ិតឋពើភាគើ ទងាំ អស់ ដដលកុបងន័យពនុះ សនិនសញ្ញដ អាច្រតូវ បានោត់ទុកជាកិច្ចសនាគតិយុតឋ ដដលមាន អានុភាពអនុវតឋតាមផូលវច្ាប់ជាលកខណៈបងាំខ ច្ាំពbុះរគប់ភាគើទងាំ អស់ពហយើ ដដលមានភាព ែុសដបលកពើពសច្កើឋរបកាសធមមតា។

	ឧ. សននិសញ្ញដ សនឋិភាពទើរកុងដវកនស(Versailles) ឆប ១៩១៩គឺជាសននិសញ្ញដ មយួ ដដលបានបញ្ច ប់ សង្គ្រគ មពោកពលើកទើ១(១៩១៤-១៩១៨) ជា ផូលវការ។ សននិសញ្ញដ ពនុះបានបពងកើតសងគមរបជា ជាតិដដលបានកាំណត់ពើសិទនិកាតពវកិច្ចរបស់ មហាអាំណាច្ដដលឈុះប និងោញ់សង្គ្រគ ម និង បានបពងកើតរបព័ននោប់បងាំខមួយ ដដលតាមរយៈ ពនុះ របជាជាតិរកើ ច្ពរមើនទទលួ បានការរគប់រគង រសបច្ាប់ពៅពលើរបជាជនដដលសិទតពៅពរកាម អាណានិគមរបស់ែួលន។
៧៦- សារតាងាំ អ. credentials បារ. lettres (f.) de créance (f.)	លិែិតដដលរបមុែរដនឌ នរដឌមយួ ផលឋ ់ជូនឯកអគគ- រដឌទូតរបស់ែួលនពដើមផរើ បគល់ជូនរបមុែរដឌនន របពទសដដលសាទ នទូតរបស់ែួលនតាងាំ ពៅ។
៧៧- សទិ សិន យ័វ សពរមច្ អ. autodetermination បារ. autodétermination (f.)	សិទនិកុងប ការសពរមច្ច្ិតឋពោយឯករជយរបស់ បុគគល រកុម សហគមន៍ សាទ ប័ន ឬ របពទស ណាមយ។ ឧ. រសបតាមសាម រតើរដឌធមមនុញ្ដននរពុះរជាណា- កមុពជាឆប ១៩៩៣ របជាពលរដឌដែមររគប់រូបមាន សិទនិស័វយសពរមច្កុបងការពរជើសពរសើ តាំណាង រង្គ្សឋដដលែួលនពពញច្ិតឋ។ ឧ. ពៅឆប ២ាំ ០០២ របជាជនទើម័រខាងពកើតបាន ពរបើរបាស់សិទនិស័វយសពរមច្កុបងការបពងកើតរដឌឯក- រជយមយួ ពោយែួលនឯង។

៧៨- ពសច្កឋើរបកាស អនឋរជាតិ អ. international declaration បារ. déclaration internationale (f.)

លិែិតូបករណ៍ អនឋរជាតិពផសងៗដដលមានលកខណ វនិ ិច្័ឆយ ដូច្ជា៖ ១- រល់ពសច្កើឋរបកាសមិនអាច្ច្ងភាជ ប់ជា កាតពវកិច្ចតាមផូលវច្ាប់ទងាំ អស់ពនាុះពទ ២- ពសច្កើឋរបកាសគឺរគ្នន់ដតច្ង់បរា ញឱ្យដឹង ពើពគ្នលបាំណងអើវមួយរបស់ភាគើណាមួយ ៣- កុបងករណើ មួយច្ាំនួនមានពសច្កឋើរបកាសែលុះ អាច្មានឥទិនពលច្ាំពbុះការអនុវតថជាអនថរ- ជាតិ ពហយើ អាច្ច្ងភាជ ប់កាតពវកិច្ចជា ច្ាប់ទាំពនៀមទមាល ប់អនថរជាតិ និង ច្ាប់ អនថរជាតិទូពៅ កុបងដាំណាក់កាលពរកាយ មកពទៀត។ ឧ. - ពសច្កឋើរបកាសសកលសើឋពើសិទិនមនុសស ពរកាយមកបានកាល យជាច្ាប់អនឋរជាតិដដលច្ង ភាជ ប់របជាជាតិទងាំ ឡយឱ្យពគ្នរពតាម។ - ពសច្កឋើរបកាសសឋើពើដរពកជើកសុ៊យពអ និង ការពរៀបច្ាំពដើមផអើ នុវតឋ ពៅឆប ១៩៥៧។

៧៩- សាឋ នាំ យិ ម អ. rightism បារ. droitisme (m.)

និនាប ការឬមពនាគមវជាិ ជ នពោបាយដដលនិយម ការរកាទុកឬអភិរកស ការដបងដច្កអាំណាច្និង រទពយសមផតិឋ តាមរយៈរបព័ននដដលមានរសាប់ឬ ការដបរពៅរកការរគប់រគងតាមដបបរបនពណើ ។ ពគអាច្កាំណត់ថា សាឋ នាំ ិយមបាន តាមរយៈការ ដឹកនាសាំ ងគម ការរគប់រគងរដឌ ពសដឌកិច្ច និង

	នពោបាយ តាមដបបខាងពលើ។ ឧ. កុបងអាំឡុងសតវតសរទ៍ ើ១៩ ការដបងដច្កនិនាប - ការពេវងនិយមនិងសាថ នាំ ិយម គឺសាំពៅពលើការ ដបងដច្ករវាងអបកគ្នរទរបបសាធារណរដឌនិយម និង អបកគ្នរាំ ទរបបរជានិយម។
៨០- សាទ នកុងសុល៊ អ. consulate បារ. consulat (m.)	ការោិ ល័យដដលបពងើកតពឡងើ ពោយរដឌមយួ ពៅ កុបងរជធានើឬទើរកុងសាំខាន់ៗរបស់រដឌមយួ ពទៀត កុបងពគ្នលបាំណងជយួ គ្នរាំ ទនិងការbររបជា- ពលរដឌរបស់ពគកុបងការពធើវដាំពណើ រ និង សាប ក់ពៅ ទើពនាុះ។ ការោិ ល័យពនុះទទលួ បនុធកពលើការររ រដឌបាលសាំខាន់ៗនានា ដូច្ជា ការពច្ញទិោឌ ការ ឱ្យរបជាពលរដឌពៅកុបងរបពទសពនាុះ ដដលមាន បាំណងពធវើដាំពណើ រពៅរបពទសសាទ នកុងសុ៊ល តាំណាងពនាុះ។ សាទ នកុងសុ៊លទងាំ អស់ ពទុះបើ ជាពៅតាមរជធានើ ឬ ទើរកុងសាំខាន់ៗនានា ក៏ពោយ គឺសិទតពៅពរកាមការរគប់រគងរបស់ឯក អគគរដឌទូត ឬ សាទ នទូតរបស់របពទសសាមើ។
៨១- សាទ នទូត អ. embassy បារ. ambassade (f.)	១- ការោិ ល័យឬនិពវសនោឌ នផូវល ការរបស់អគគ រដឌទូតពៅបរពទស។ ២- ពគ្នលជាំហរ(ឥរោិ បថ) មុែររឬការររ របស់អគគរដឌទូត។ ៣- ពបសកកមមការទូត ដដលដឹកនាពាំ ោយអគគ- រដឌទូត។

	៤- អគគរដឌទូតនិងបុគគលិករបស់គ្នត់។ ៥- មនុសសមយួ រកុមដដលពគបញ្ូជ នឱ្យពៅ បាំពពញពបសកកមមការទូតពៅឯបរពទស។
៨២- សវ័យរគប់រគង អ. self-goverment បារ. libre-administration (f.)	រពបៀបរគប់រគងពោយសវយ័តរបស់បុគគល រគួសារ សហគមន៍ អងគការសាទ ប័ន សហរគ្នស។ ឧ. អគិគសនើកមុពជាទទលួ បានស័វយរគប់រគងពើ រជរោឌ ភិបាលកមុពជា។
៨៣- សវយ័ ធនភាព អ. autarky បារ. autarcie (f.)	របព័ននពសដឌកច្ិ ចបិទជិតននរបពទសមួយដដល មានការរគប់រគងពោយែួលនឯង ពហយើ រស់ពៅ ពោយពឹងដផែកពលើធនធានរបស់ែួលនផ្តធ ល់។ ឧ.ពរកាយវបិ តឋិពសដឌកិច្ចពិភពពោកឆប ១ាំ ៩២៩ មូ៉សូលើនើបានអនុវតឋនពោបាយសវ័យធនភាព ពៅរបពទសអុើតាលើ។
៨៤- សាវ សុបាើ យោប មាតព់ ដព	លផច្ិ កលរបស់អបកនពោបាយឬរកុមណាមួយ ដដលបាំភាន់ការពិត ពោយយកកាំហុសរបស់ែួលន ពៅទមាល ក់ោក់ឱ្យអបកដនទដដលមិនបានរបរពឹតថ កាំហុសពនាុះ។
៨៥- ហាវ សុសើ នយិ ម អ. fascism បារ. fascisme (m.)	លទិនឬរបព័នននពោបាយដដលនាពាំ ៅដល់ការ បពងើកតរបបផ្តថ ច្់ការជាតិនិយមរជុល ការកាថ ប់ អាំណាច្ពោយរកុមអបកជាំនួញ ដដលដឹកនាពាំ ោយ មូសូលនើ ើ ពៅកុងប ឆប ១ាំ ៩២២ ពៅរបពទសអុតាើ លើ។

៨៦- អគគរដឌទូត / អគរគ ជ ទូត(ឯកអគគរដទឌ ូត/ ឯកអគរគ ជទូត) អ. ambassador បារ. ambassadeur (m.)

អបកតាំណាងខាងការទូតរបស់រដឌមយួ ពៅបរពទស ដដលមានតាំដណង(ឋាននឋរសកឋិ)ែពស់ជាងពគ បាំផុត។ ឧ. ពើឆប ២ាំ ០០៥ដល់២០០៨ ឯកឧតឋម ជូពសព មូ៊សូមើលើ(Joseph Mousomely) ជាឯកអគគ- រដឌទូតសហរដឌអាពម៉រកិ របោរាំ ពុះរជាណាច្រក កមុពជា ។

៨៧- អងកាគ រពលកើ ដលង ពទសអនឋរជាតិ អ. amnesty international បារ. amnistie internationale (f.)

អងគការពនុះពធវើយុទននាការអនឋរជាតិកុបងការគ្នរាំ ទ ច្ាំពbុះអបកទងាំ ឡយណាដដលជាប់Tុោាំ ងាំ ពោយជាំពនឿខាងសាសនា និង នពោបាយទូទងាំ ពិភពពោក។ អងគការពនុះបានអនុវតឋនូវពគ្នល នពោបាយសាំខាន់ៗច្ាំននួ បើ ៖ - ទើមយ៖ ពោុះដលងអបកពទសមនសិការ - ទើពើរ៖ បញ្ឈប់ការពធវើទរុណកមមរល់ទរមង់ ទងាំ អស់ រមួ ទងាំ ពទសរបហារជើវតិ - ទើបើ៖ ដសវងរកយុតិឋធម៌និងភាពរតឹមរតូវ កុបងការកាត់ពសច្កឋើច្ាំពbុះអបកពទស នពោបាយទងាំ អស់។ អងគការពនុះមានទើតាងាំ ពៅរកុងឡុងដ៍របពទស អង់ពគលស មានតាំណាងពៅអងគការសហរបជា- ជាតិ ពហយើ បានទទលួ bនររវ ន់សិទនិមនុសស អងគការសហរបជាតិកុបងឆប ១ាំ ៩៧៨។ អងគការ ពនុះទទលួ សាគ ល់ជាផូលវការពោយសហភាពអឺរុប៉

	រកុមរបឹកាននអឺរុប៉ អងកាគ រននរដឌអាពម៉រកិ និងអងគ- ការឯកភាពអាង្គ្ហ៊ិកវ និង កុបងឆប ១ាំ ៩៧៧ អងគការ ពនុះបានទទលbនររវ ន់ណូ ដប៊លសនិឋភាព។
៨៨- អធកាិ របតើ អ. chancellor បារ. chancelier (m.)	របមុែរោឌ ភិបាលននរបពទសមយួ ច្ាំននួ ។ ឧ. របមុែដឹកនារាំ ោឌ ភិបាលននរបពទសអាលឺមល ៉ង់ មានររជាអធិការបតើ។
៨៩- អធបិ ពតយយភាព1 អ. sovereignty បារ. souveraineté (f.)	អាំណាច្ែពស់បាំផុតពៅកុបងរដឌដដលមានសិទនិរគប់ រគង កាំណត់និងរតួតពិនិតយកិច្ចការនានារបស់រដឌ ពោយគ្នម នការពរជៀតដរជកពើអបកដនទ។ អធិបពតយយភាពននរដឌមយួ មានទិដឌភាពពើរគឺ ទិដឌភាពខាងកុបងនិងទិដឌភាពខាងពរៅ។ទិដឌភាព ខាងកុបង គឺរដឌមានអាំណាច្ពពញពលញកុបងការ រគប់រគងរបជាជនទងាំ អស់ពៅកុបងរដឌ។ ទិដឌភាព ខាងពរៅ គឺរដឌមានឯករជយភាពឬមិនច្ាំណុ ុះការ រគប់រគងរបស់បរពទសនិងទមទរឱ្យមានការ

1 កុបងវច្នានុរកមដែមរពរៀបពរៀងពោយសពមថច្រពុះសងឃរជ ជន ណាត រពុះអងបញ្ញគ ជ កថា “(...)កពាំុ របើ

ជា អធិបពតយយភាព ពឡយ ដផត អធបពតយយិ ដរបថា “ ភាវៈឬភាពនន...ជាអធបតើិ ” ដច្គ្នូ ប នឹង

អធិបតិភាព ដដរពរសច្ពៅពហយ,(...)”។ បដុ៉ នពថ បពើ យងសពងតពក ៅពលើវច្នានរុ កមដដដលពនុះ

ពយងពTញថា bកយដដលជានាមសពមយធ ច្នាំ ដច្ជាូ ការុញ្ដ (ពសច្កអាថើ ណិ តអាសរូ ) សាមគគើ

(ពសច្កថើរពមពរពៀង) ... រតូវបានអនុញ្ញដ តឱ្យពរបើជា ការុញ្ដភាព (ភាពននច្ិតថដដលមានករុណា)

សាមគើភាព (ភាពននសាមគ)គើ ... បាន។ កងភាបុ សាដែរម បច្បផចុ នប bកយ “តមាល ភាព” ដដលមាននយ

ច្ាំថា ភាពននភាពថាល រតូវបានពគពរបើកុបងនយថា ភាពថាល ។

ពោយពោងពៅពលើពសច្កថើខាងពលើពនុះ កាលពើនថងពុធ ទើ២១ ដែឧសភា ឆប ២០១៤ រកុម

របឹកាជាតិភាសាដែមរ (ក.ជ.ភ.ែ.)បានអនុមតឱ្យពរបbើ កយ អធបពតយយភាពិ ពោយមានសាំពឡង

គ្នរទ២០សាំពឡង និង មិនគ្នរាំ ទ៥សាំពឡង។ រឯើ bកយ “អធបតភាព” វញ ក.ជ.ភ.ែ.ពរបកងនយបុើ

ដដលរតូវនឹងភាសាបារងថា “(sous) la présidence de …” សរមាបការរបជណាមយាំុ ។

ទទលួ សាគ ល់ពើរដឌដនទ។ ឧ. ពរកាយពើបានទទលួ ឯករជយពើបារងាំ ពៅនថង ទើ៩ ដែវច្ិ ឆិកា ឆប ១ាំ ៩៥៣ របពទសកមុពជាមាន អធិបពតយយភាពពពញពលញ។

៩០- អនុសញ្ញដ អនឋរជាតិ អ. international convention បារ. convention internationale(f.)

ជាទូពៅ ន័យននbកយអនុសញ្ញដ អនឋរជាតិមាន លកខណៈដូច្គ្នប នឹងន័យរបស់bកយសននិសញ្ញដ ដដរ។ លកខណវនិ ិច្័ឆយននអនុសញ្ញដ គឺ ៖ - អនុសញ្ញដ មានន័យនិងោត់ទុកដូច្ជាច្ាប់ សនមត(ច្ាប់មានលកខណៈទូពៅនិងមានភាព របាកដរបជាដដលរតូវបានរបជាជាតិទងាំ ឡយពលើសាកលពោកសុែច្ិតឋទទលួ យក ថា ជាកាតពវកិច្ចខាងផូលវច្ាប់)។ - អនុសញ្ញដ រតូវពបើកឱ្យមានការច្ូលរមួ ពើសាំណាក់ សហគមន៍អនឋរជាតិទងាំ មូលឬពើបណាឋ រដឌ នានាមយច្ាំនួនធាំ។ ឧ. អនុសញ្ញដ សើឋពើការទប់សាក ត់និងការោក់ ទណឍ កមមននឧរកិដឌកមមរបល័យពូជសាសន៍ ឆប ១ាំ ៩៥១អនុសញ្ញដ សើឋពើច្ាប់សមុរទ អនុសញ្ញដ សើឋពើបុពវសិទនិ និង អភ័យឯកសិទនិរបស់អងគការ សហរបជាជាតិឆប ១៩៤៦ អនុសញ្ញដ ទើរកុង វដើ យនសឋើពើទាំនាក់ទាំនងការទូតឆប ១៩៦១។

៩១- អនុសសរណៈនន ការពោគយលគ្ន់ ប អ. memorandum of understanding បារ. mémorandum (m.) d' entente (f.)

លិែិតូបករណ៍ អនឋរជាតិទងាំ ឡយណា ដដល មានទរមង់ជាលិែិតពទល ពហយើ មិនតរមូវឱ្យ មានការផឋល់សោច ប័ន។ ឧ. អនុសសរណៈននការពោគយល់គ្នប រវាងរោឌ ភិ- បាលននរពុះរជាណាច្រកកមុពជានិងរោឌ ភិបាល ននរពុះរជាណាច្រកនថសើឋពើការវាស់ដវងនិងែណឍ រពាំសើមារពាំដដនពគ្នក ច្ុុះនថទង ើ១៤ ដែមិថុនា ឆប ាំ ២០០០ ។

៩២- អនរឋ គមន៍ការទូត អ. diplomatic intervention បារ. intervention diplomatique (f.)

អនឋរគមន៍មយួ ដដលរតូវបានពធវើពឡងើ ពោយអងគ- ការសហរបជាជាតិឬអងគការអនឋរជាតិពៅពពល មានជពមាល ុះអនឋរជាតិពកើតពឡងើ ។ អនឋរគមន៍ពនុះ មិនមានពរបើអាំពពើហងិ ាដូច្អនឋរគមន៍ពោធាពទ ពហយើ មានទរមង់ច្ាំននួ ៤ ដូច្ខាងពរកាម ៖ ១- ការអពងកត(inquiry)៖ ការដសវងរកការពិត ពោយអបកអពងកតការណ៍អពារកឹត។ ២- ការសរមបសរមួល(good offices)៖ ការ ពលើកទឹកច្ិតឋភាគើនានាឱ្យច្រោគ្នប ពោយ របកាន់ជាំហរអពារកឹតកុបងការច្រោ។ ៣- សនាន នកមម(Mediation)៖ ការពសើបពឡងើ ជា ដាំពណាុះរសាយពោយពធវើជាអនឋរការរើ វាង ភាគើទងាំ សងខាង។ ភាប ក់ររពនុះមានតួនាទើ សរមបសរមួលឱ្យមានដពាំ ណាុះរសាយពោយ សនិឋវធិ ើ បុ៉ដនឋគ្នម នអាំណាច្ោប់បងាំខឱ្យភាគើ

	ជពមាល ុះទទលួ យកដាំពណាុះរសាយរបស់ែួលន ពឡយើ ។ តនាួ ទើរបស់អបកសរមបសរមួលគឺរគ្នន់ដត ផឋល់ឱ្វាទដតបុ៉ពណាត ុះ។ ៤- ការសរមុុះសរមួល(conciliation)៖ នើតិវធិ ើ ដដលរតូវបានបពងកើតពឡងើ ពោយគណៈកមម- ការមយួ ដដលទទលួ បានការទុកច្ិតថនិងមាន ការឯកភាពពើភាគើជពមាល ុះពដើមផតើ រមង់ទិស ភាគើនានាកុបងការដសវងរកដាំពណាុះរសាយ មយួ ដដលមិនច្ងកាតពវកិច្ច និង ពដើមផើ ផសុះផាជពមាល ុះរវាងភាគើនានា។
៩៣- អពារកតឹ និយម អ. neutralism បារ. neutralisme(m.)	លទិនឬរបព័នននពោបាយដដលរបពទសមយួ របកាន់ យកពគ្នលការណ៍ អពារកតឹ កុងប ទាំនាក់ទនាំ ងជាមយួ របពទសណាមយួ ឬ រកុមរបពទសណាមយួ កុងប ពគ្នលបាំណងពគច្ពើការពរជៀតដរជករបស់របពទស មហាអាំណាច្និងពដើមផរើ កាសនិឋភាព។ លទិនពនុះ បាននាមាំ កដល់ការបពងើកតច្លនាមិនច្ូលបកស សមព័នន។
៩៤- អភយ័ ឯកសទិ ិន ការទូត អ. diplomatic immunity បារ. immunité diplomatiques(f.)	សិទិនទងាំ ឡយដដលរដឌមាច ស់ផធុះផឋល់ឱ្យដល់ សាទ នពបសកកមមការទូតនិងបុគគលិកទងាំ ឡយ របស់ពបសកកមមការទូតពនាុះឱ្យរច្ួ ផុតពើអាំណាច្ យុតាឋ ធិការបស់រដមាច ស់ផធុះពោយធានានូវភាព ពុាំអាច្បាំbរបាំbនបាន និង ការbរដល់ការ អនុវតឋមុែរររបស់បុគគលិកទងាំ ពនាុះ។

៩៥- អភយ័ ឯកសទិ ិន ោច្់ខាតការទូត អ. absolute diplomatic immunity បារ. immunité diplomatique absolue (f.)	អភ័យឯកសិទិពន ុាំដមនរតឹមដតមិនអនុញ្ញដ តឱ្យ មានការកាត់ពទសឬការអនុវតឋសាលរកមពៅពលើ អបកការទូតបុ៉ពណាត ុះពទ ដថមទងាំ បានហាមោត់ ការោប់ពផើឋមនូវនើតិវធិ ើរពហទម ណឍ ច្ាំពbុះអបកការ ទូតផងដដរ ដូច្ជា ការពច្ញដើកាពកាុះអពញ្ជ ើញ អបកការទូតឱ្យមកច្ូលរមួ ការជាំនុាំជរមុះកឋើឬពកាុះ អពញ្ជ ើញឱ្យមកពធជាើវ កសិណសាកសជាើ ពដើម។
៩៦- អាណានគិ ម អ. colony បារ. colonie (f.)	របពទសឬតាំបន់មយដដលរតូវបានរគប់រគង ពោយរបពទសពផសងមយួ ពទៀតដដលមានអាំណាច្ ខាល ងាំ ជាង។ ឧ. របពទសកមុពជាធាល ប់ជាអាណានិគមរបស់ របពទសបារងាំ ពើឆប ១៨៨៤ដល់ឆប ១៩៥៣។
៩៧- អាណានគិ មនយិ ម អ. colonialism បារ. colonialisme (m.)	ទរមង់ពោយដឡកមយននរបព័នននពោបាយ ឬ លទនិនិងការអនុវតថជាក់ដសថង ដដលពៅកុបងពនាុះ មហាអាំណាច្មានលកខណៈរងឹ បុឹងពៅបាន ពោយសារការ្ល នbន ការកាន់កាប់ទឹកដើ និងរបជាជនននរបពទសដដលពគពៅថារបពទស អាណានិគម។ ឧ. ពៅនថងទើ១១ ដែសើហា ឆប ១ាំ ៨៦៣ បារងាំ បានោក់អាណាពាបាលពៅរបពទសកមុពជា តាមរយៈការច្ុុះនូវសនិនសញ្ញដ ជាមយួ រពុះបាទ នពរតឋម។ ពរកាយមកពទៀត រូបភាពអាណាពា-

	បាលពនុះរតូវបានដូរមកជាអាណានិគមវញិ តាម រយៈការច្ុុះសននិសញ្ញដ មយួ ថើមពទៀត ពៅនថងទើ១៧ ដែមិថុនា ឆប ាំ ១៨៨៤។
៩៨- អាណានគិ មនយិ ម ដបបថើម អ. neo-colonialism បារ.néo-colonialisme (m.)	ទរមង់ថើមននអាណានិគមនិយមដដលពរបសើ មាព ធ ដផបកពសដឌកិច្ច នពោបាយ វបផធម៌ឬសមាព ធពផសងៗ ពទៀត ពោយរបពទសដដលមានអាំណាច្ខាល ងាំ ជាង ពដើមផរើ តួតរតាឬមានឥទពនិ លពៅពលើរបពទសដដល មានការអភិវឌណតិច្តច្ួ ។
៩៩- អាណាពាបាល អ. protectorate បារ. protectorat (m.)	របបគតិយុតថពោយសនិនសញ្ញដ មយួ ដដលរដឌឬ ទឹកដើមយួ រតូវបានោក់ឱ្យពៅពរកាមការរគប់រគង និងការការbរននរដឌមយួ ពទៀតដដលមានអាំណាច្ ខាល ងាំ ជាង។ រដឌដដលពៅពរកាមអាណាពាបាល មានសទិ ិនរការោឌ ភិបាលឬរដបាឌ លរបស់ែួលនបាន។ ឧ. ពៅនថងទើ១១ ដែសើហា ឆប ១ាំ ៨៦៣ បារងាំ បានមកោក់អាណាពាបាលពៅរបពទសកមុពជា តាមរយៈការច្ុុះសនិនសញ្ញដ ជាមួយនឹងរពុះបាទ នពរតឋម។
១០០- ឧរកដិ ជឌ នសង្គ្រគ ម អ. war criminal បារ. criminel (m.) de guerre (f.)	ជនណាដដលបានរបរពឹតឋឧរកិដឌកមមសង្គ្រគ ម។
១០១- ឯករជយ អ. independence បារ. indépendence(f.)	ភាពននរដឌឬរបពទសដដលមានសិទិននិងពសរភាើ ព ពពញបរបិ ូរកុបងការរគប់រគងរបពទសែួលនឯង មិន ច្ណុ ុះរបពទសដនទ។

	ឧ. របពទសកមុពជាបានទទួលឯករជយពើរបពទស បារងាំ ពៅនថងទើ៩ ដែវច្ិ ឆិកា ឆប ១៩៥៣។
១០២- អណាាំ ច្តុោការ អ. judiciary power បារ. pouvoir judiciaire (m.)	អាំណាច្មួយកុបងច្ាំពណាមអាំណាច្ទងាំ បើរបស់ រដឌដដលទទួលបនុធកជរមុះកថើ។ ឧ. មារតា១២៨ថមើននរដឌធមមនុញ្ដននរពុះរជាណា ច្រកកមុពជាឆប ១៩៩៣បានដច្ងថា អាំណាច្ តុោការធានារកាអនាគតិនិងការbរសិទនិពសរ ើ ភាពរបស់របជាពលរដឌ។ អាំណាច្តុោការរគប ដណថ ប់ពៅពលើពរឿងកើថទងាំ អស់ រមួ ទងាំ ពរឿងកើថរដឌ- បាលផង។ អាំណាច្ពនុះរតូវរបគល់ឱ្យតុោការ កាំពូល និង សាោជរមុះកឋើរគប់ដផបកនិងរគប់ ជានថាប ក់។
១០៣-អណាាំ ច្នតើ បិ ញ្តដ ឋិ អ. legislative power បារ. pouvoir législatif (m.)	- អាំណាច្កុបងការតាក់ដតងនិងអនុម័តច្ាប់។ ឧ. ពៅកុបងរបពទសពសរ ើ ពហុបកស ដូច្ពៅកុបង របពទសកមុពជា អាំណាច្នើតិបញ្ដតថិរតូវបាន របគល់ជូនរដឌសភា និង រពឹទនសភា។ - អាំណាច្របស់សាទ ប័នសភាដដលមានកាតពវកិច្ច បពងកើតនិងអនុម័តច្ាប់។ ពៅកុបងរបពទស កមុពជាអងគការនើតិបញ្ដតឋិ(សភា)គឺមានរដឌ សភានិងរពឹទនសភា។ ឧ. មារតា៩០ថមើននរដឌធមមនុញ្ដននរពុះរជាណា ច្រកកមុពជាដច្ងថា រដឌសភាជាអងគការដដលមាន អាំណាច្នើតិបញ្ដតឋិ ពហយើ បាំពពញភារកិច្ចរបស់

	ែួលនដូច្បានកាំណត់ពៅកុបងរដឌធមមនុញ្ដនិងច្ាប់ ជាធរមាន និង តាមមារតា៩៩ថមើននរដឌធមមនុញ្ដ បានដច្ងថា រពឹទសន ភាជាអងកាគ រដដលមាន អណាាំ ច្ នើតិបញ្ដតិឋ ពហយើ បាំពពញភារកិច្ចរបស់ែួលនដូច្ បានកណាំ ត់ពៅកុបងរដឌធមមនុញ្ដនិងច្ាបជា់ ធរមាន។
១០៤- អណាាំ ច្ នតើ ិរបតបិ តិឋ អ. executive power បារ. pouvoir exécutif (m.)	អាំណាច្មួយកុបងច្ាំពណាមអាំណាច្ទងាំ បើរបស់ រដឌដដលទទលួ បនុធករបតិបតថិតាមច្ាប់និងអនុវតឋ ច្ាប់។ ឧ. ពៅរបពទសកមុពជា អាំណាច្នើតិរបតិបតថិ សាំពៅដល់គណៈរដឌមង្គ្នើឋដដលជារជរោឌ ភិបាល កមុពជាដឹកនាពាំ ោយនាយករដឌមង្គ្នើឋមយួ រូប អម ពោយឧបនាយករដឌមង្គ្នើឋ រពមទងាំ មានពទសរដឌ មង្គ្នើឋ រដឌមង្គ្នឋើ និង រដឌពលខាធិការជាសមាជិក។
១០៥- អាំពពើរបលយ័ ពូជសាសន៍ អ. genocide បារ. génocide (m.)	អាំពពើមយួ កុបងច្ាំពណាមអាំពពើដូច្ខាងពរកាម ពហយើ ដដលបានរបរពឹតថកុបងពគ្នលបាំណងបាំផលិច្ បាំផ្តល ញទងាំ រសុងឬមយួ ដផបកននរកុមជាតិ ជាតិ ពនុន ពូជសាសន៍ ឬ សាសនាណាមួយ ដូច្ជា៖ - ការពធើវមនុសសោតពៅពលើសមាជិកននរកុម - ការពធវើឱ្យរបសួ ោ៉ ងធងន់ធងរដល់រូបរងកាយ ឬសតិបញ្ញដ សមាជិកននរកុម - ការពធវើពោយពច្តនាឱ្យរកុមពនុះទទលួ រងនូវ សាទ នភាពរស់ពៅមយួ ដដលពរៀបច្ាំពឡងើ

សរមាប់បាំផិលច្បាំផ្តល ញរងកាយទងាំ រសុងឬ មយួ ដផបក - ការោក់នូវវធាិ នការនានា ដដលមានបាំណង ររងាំ មិនឱ្យមានការផថល់កាំពណើ តទរក - ការបញ្ូជ នកុមារពោយបងាំខពើរកុមមយួ ពៅឱ្យ រកុមមយួ ពទៀត។

១០៦- អកប ការទូត អ. diplomat បារ. diplomate

អបកដដលពធើវការររទក់ទងពៅនឹងការទូត ពហយើ ដដលរតូវបានបញ្ូជ នពើរបពទសឬសាទ ប័នសាមើ ណាមួយពដើមផពើ ៅបាំពពញការររការទូតពៅ បរពទស។ ឧ. ពោក ោ៉ សូ៊សុើ អាកាសុើ ជាអបកការទូត តាំណាងអងគការសហរបជាជាតិដដលមានពបសក កមមសរមបសរមួលការររកុបងការពរៀបច្ាំការពបាុះ ពឆប តសាកលតាមដបបរបជាធិបពតយយពៅកមុពជា ោប់ពើឆប ១៩៩១ដល់១៩៩៣។ ឧ. ពោករសើ មា៉ ដឺដលន អលរបាយ អតើតរដឌ មង្គ្នឋើការបរពទសសហរដឌអាពម៉រកិ គឺជាអបកការទូត ដ៏លផលើ ាញរបស់សហរដឌអាពម៉រកិ ដដលទទលួ ពបសកកមមកុបងការបញ្ុច ុះបញ្ូច លសមាជិកអងគការ ណាតូ(NATO)និងបណាឋ របពទសដដលbក់ព័នន ឱ្យច្ូលរមួ ពធវើសង្គ្រគ មពៅរបពទសយូពហាគ សាល វ ើ ពៅឆប ១៩៩៧។

១០៧- អកប គ្នរាំ ទ នពោបាយ អ. political supporter បារ. supporteur politique (m.)	ពលរដឌទងាំ ឡយណាដដលច្ូលរមួ គ្នរាំ ទ ពោយ ផ្តធ ល់កឋើ ពោយរបពោលកឋើ ទងាំ ដផបកសាម រតើនិង សមាភ រៈច្ាំពbុះគណបកសនពោបាយណាមួយ ដដលែួលនពពញច្ិតឋ។ ឧ. លទនផលននការពបាុះពឆប តពរជើសពរសើ តាំណាង រង្គ្សថ ច្ាំននួ អាសនៈដដលទទលួ បានបញ្ញជ ក់ពើ សាំពឡងននអបកគ្នរាំ ទនពោបាយ។
១០៨- អកប ពធនើវ ពោបាយ អ. political player បារ. militant politique (m.)	ពលរដឌទូពៅដដលមានគាំនិត ទសសនៈ ច្កុខវសិ ័យ មពនាគមវជាិ ជ នពោបាយ ពហយើ ពធវើសកមមភាព នពោបាយ កុបងបាំណងសពរមច្របពោជន៍អវើមយួ របស់ែួលន។ ឧ.សកមមជនគណបកសនពោបាយទងាំ អស់ជា អបកពធវើនពោបាយ។
១០៩- អកប នពោបាយ អ. politician បារ. politicien (m.)	អបកពធើវការទក់ទងនឹងការររនពោបាយឬជា អបកពោុះរសាយបញ្ញា នពោបាយរគប់របពភទ ពដើមផបើ ពរមើផលរបពោជន៍សងគមជាតិ។ ឧ. សមាជិករពឹទនសភា សមាជិករដឌសភា សមាជិករោឌ ភិបាល ជាអបកនពោបាយ។
១១០- អកប នពោបាយ ផ្តក រកើ រគប់រដូវ	អបកនពោបាយណាដដលយកពទពពកាសលយ សមតទភាព បពច្ចកពទស យុទនវធិ ើ យុទនសាង្គ្សថនិង ទសសនវសិ ័យ ពដើមផសើ ពរមច្បានជ័យជមបុះរគប់ សម័យកាល។

១១១- អកប នពោបាយ រពុះអាទតិ យ អ. sun politician	អបកនពោបាយទងាំ ឡយណាដដលរគប់រគង អាំណាច្ ពហយើ ពៅកុបងកាលៈពទសៈណាមយួ ដដលបានបាតប់ ង់អណាាំ ច្ពនាុះពៅ កុបងរយៈពពល ពរកាយមកពទៀត ក៏បានោប់យកអាំណាច្មក វញិ ។ អបកនពោបាយរបពភទពនុះ ពគពៅថា អបក នពោបាយរពុះអាទិតយ។
១១២- អកប នពោបាយ អសថងតគ	ឥសសរជននពោបាយទងាំ ឡយណាដដល ទទលួ ពជាគជ័យកុងប នពោបាយ ពហយើ ក៏បរជ័យ ពៅវញិ ។ ឧ. របបកមុពជារបជាធិបពតយយដឹកនាពាំ ោយ បុ៉ល ពត បានដលួ រលាំពៅនថងទើ៧ ដែមករ ឆប ១ាំ ៩៧៩ ពហយើ បុ៉ល ពត ក៏បញ្ច ប់ជើវតិ នពោបាយរបស់ ែួលន។

3