GESCHIED- EN LETTERKUNDIGE NASPORINGEN OMTRENT DE AFKOMST EN VERSPREIDING DER TALEN VAN DE ONDERSCHEIDENE VOLKEREN. Gedrukt te 's Gravenhage, bij Gebr." GUUNTA D'ALBANI. MET EEN INLEIDING TOT DE ALGEMENE TAALKUNDE. BEARBEID VOOR ONGELEERDEN. DOOR Mr....

332



GESCHIED- EN LETTERKUNDIGE NASPORINGEN

OMTRENT


DE AFKOMST EN VERSPREIDING DER TALEN

VAN DE ONDERSCHEIDENE VOLKEREN.

Gedrukt te 's Gravenhage, bij

Gebr." GUUNTA D'ALBANI.



MET EEN INLEIDING TOT DE ALGEMENE TAALKUNDE.


BEARBEID VOOR ONGELEERDEN.


DOOR


Mr. J. C. W. LE JEUNE.




TWEEDE STUK.

Te DELFT, bij

de Wed. X. XXXXXX.

1827.


Gedrukt te 's Gravenhage, bij

Gebr." GUUNTA D'ALBANI.


STICHTING DE GIHONBRON

MIDDELBURG

2019



MET DANK AAN GOOGLE







ALGEMEEN OVERZICHT.


Het vergelijken van deze geslachtboom der talen

tegen de oudere verzamelingen toont welke uit

xxxxxxxx ook dit vak van wetenschap heeft onder

gaan, zelfs na J. c. VOLLBEDING's Stammtafel aller

Sprachen, in 1802 uitgekomen, tot in 1817, toen

VATER de laatste hand aan de Mithridates gelegd

had. Ten einde het tegenwoordig overzicht, dat

men ook vooraan in het Eerste Stuk kan plaatsen,

van meer dienst zou kunnen zijn, vindt men met

cursieve letters de namen aangewezen , meest van de

kleinere stammen en van tongvallen, die, naar mijn

xxxxxx, niet zijn opgenomen in het werk zelf, de

zelve elders aantreffende kan men nu lichtelijk zien

in welke afdeling zij vallen.

De ingeslotene ( ) verschillen alleen in naam van degene waarop zij

onmiddellijk volgen, en de tussen, twee haakjes

[ ] staande behoren naar hun afkomst, of woon

plaats, niet in de landstreek waar zij vermeld worden.




II ALGEMEEN OVERZICHT.


E E R S T E S T U K.


ALGEMENE INLEIDING.

-





I. De spraak de mens-alleen eigen. Bl. 9.

II. Van de spraak- en taalvorming in het algemeen. 11. -

III. De vorming der geluiden. 14.

IV. De spraakwerktuigen. 16.

V. De klinkletters. 19.

VI. De medeklinkers. 20.

VII. Eerste woordvorming. 26.

VIII. Éénlettergrepige woorden. 27.

IX. De spraak nabootsing van het gehoorde. 28.

X. Van de gelijkluidende woorden. 31.

XI. Van het gering getal der wortelklanken. 3a.

XII. De spraak uitdrukking der gedachten. 33.

XIII. Van de verscheidenheid van de toon in de éénlettergrepige talen. 36. -

XIV. Uitbreiding der talen. Meerlettergrepige talen. 37.

XV. Van de klemtoon. 40.

XVI. Soorten en verbuigingen der woorden. 41


ALGEMEEN OVERZICHT. III

XVII. De delen der rede. Bl. 44.

XVIII. De woordvoeging. 48.

XIX. Afleiding der woorden. 51.

XX. Van de overgedragen denkbeelden. 53.

XXI. Van de wortelwoorden. 57.

XXII. Invloed der taalbeschaving. 58.

XXIII. Voordelen der taalkunde. 60.


AFKOMST EN VERSPREIDING DER TALEN, NAAR DE GESCHIEDENIS,


I. Van de oudste talen , en van Azië

in het algemeen. Bl. 70.

II. Éénlettergrepige talen. 76.

I. CHINA. Het Mandarijnsch (Kuonhoa). 80.

II. THIBET. 89.

III. Het rijk der Birmans (Barma, Boman). AvA. Arrakan. Koloun. Magah. Banga. Karaga. 94.

IV. Pegu. Moan. 96.

X. XXxxx. Tonkin. Kochinchina. Quan-to. Laos. Kambodja. 97. -

vi. Siam. Tai. Xxx-xxxx. 99.


IV ALGEMEEN OVER ZICHT

III. MEERLETTERGREPIGE TALEN. Bl. 101.

I. INDISCHE TAALSTAM.

I°. Maleische taal. Malakka. 101.

2°. Eigenlijk Indië. 107. Sanskritsche taal (Granthamisch); Prakrit; Apabhransa; Bali. 117. ,

Hofspraak, Orduzaban. Mongolisch Indostansch (Moorsch), Bombaysch. 122.

Hoog-Indostansch, Xxxx-Xxxxxx , 000.

Xxxxx (Xxxxxxxxxx), Xxxxxxxx, Kaschemir. De Sikhs. Panjab, Lahor, Brybhakka, Moultan, de Katri, Rajapoeten, Jats, Bhagulpocr, Guzuratte (Gurjara), de Parzen, Tatta (Sind), Wutch,

Debul, Singanen, Ballotscheu, Sumcanen, Salconen. 128.

Bengale (Gaura); Xxxxxx, Garrows, Koekoes (Lunctas), Nepaul, Joypoer, Oedipoer, Mait'hila (Torhutiya), Xxxxx (Xxxxxx, Xxxxxx/x), Xxxxxxx, Xxxxxx, Xxxxx. 000.

Xxxxx, Xxxxxxx, Xxxxxx, Xxxxxxxxx, eigenlijk Dekan (Daknisch), Berar, Chohans (Gaunds), de Maratten, Konkan, Ballagate. 130.

Lakedivise en Maldivise eilanden. 134.

Kust van Coromandel, Tamulisch, Telugisch (Warugisch), Talengasch (Badaga). 134.

-

VI ALGEMEEN OVERZICHT

I. Ceylon, het Candysch (Bali), Cingaleesch. Bl. 135.

II. Zwervende volksstammen.

1°. Heidens (Gypsies, Zigeuners, Zinganen). 138.

2°. Afgans (Patanen, Puktho, Pasti). 140.


IV. MEDISCHE TAALSTAM.

I. Medië; het Zend (Sind, Pa-zend), de Ghe

bers. Het Pehlvi (Asyarisch), Paddars. 142.

II. Perzië, het Parzisch, Deri. Valaat, Balaibalan, Gilan, Ambarlinen, Mazenderan, Thaberistan, Tatta. 146.

III. Kurdistan, de Assidi (Douasii). Marden. 148.

IV. Westelijk Azië. 151.


I. Semitische volks- EN TAALTAK. 151.

1°. Arameïsch. 155.

De Chaldeën. Babylon. 156.

Assyrië. Het Karkopisch. Nabatheïsch. 160.

Elam. 161. Syrië. Het Palmyreensch. Maronitisch. Mendaisch. Sabiërs. 162.

2°. Kananitisch. 164. Philistijnen. Pheniciërs. 166. Karthago, Punisch (Xxxxxx xxxxxxx). 167.

Hebreeuwen; Oud-Hebreeuwsch, Joods, Syrisch,Chaldeeuwsch, Samaritaansch, Galileesch. 168.


VI ALGEMEEN OVER ZICHT.

3°. Arabisch; Homeritisch, Koresch, Beduïnen, Moen, Mosarabisch, Abaai, Basciari. Bl. 177. Aethiopiërs, Abyssiniërs. 181. Mapulen, Kulias. 183. Maltha. 184.

II. ARMENISCHE TAAL; Dsulfa. 186.

III. GEORGIsciIE TAAL (Iberisch); Xxxxxxx, Grusinië, Imirette (Meletinië), Mingrelië, de

Modschuali, de Suani, de Tuschinski. 188.


IV. Volksstammen van de Kaukasus. Melitihen, Kumuken. 191.

Abkhassen. Circassiërs (Adige). Kabarders. Hattiquahe. Osseten. 191. -

Kisti (Mizdscheg); Xxxxxxxxx,Tschetschenzi,Lamoes, Galgai, Karabulaken (Arschte),

Gichen, Attigeërs. Thuschi, Schalcha. 194.

Lesguis, Awaren (Chunsug), Anzug, Dschar, Dido, Unso; Kaboetsch (Kube

schanen), Xxxx , Akuscha, Zadoch, Kasi - Kumuken ; Xxxxxxxxxx , Xxxxxxx. 000. -

Xxxxxx. Tartaarsche stammen; Tatt. 194.


vi. Middel-Azië. 196.

I. TURKSCH-TARTAARSCHE VOLKS- EN TAAL

TAK. 200.

1°. Zuidelijke Tartaren, of Turken. Turko

mannen (Xxxxxxxxx), [Xxxxxxxx, Xxxxx

ren, Karakalpaken.] - Begdeleërs, Mutuali, Uruken, Nauwaërs, Asscharen. 201


ALGEMEEN OVERZICHT, , VII

Usbcks (Charasmi, Utii, Uzen), Bukharen, Taschkenters, Balkers, Chiwaërs, Karamanië. Bl. 203.

Ottomannen. Turksche taal. 204.

. Noordelijke Tartaren. 206.

Krimsche-, Nogaïsche- en Kubansche- Tartaren (Mankat) , Chondorowsche Tartaren. Schugaltai tongval. Mansoeren, Terkische Tartaren, Basianen, (Scheki), Kumuken, Dagestansche-, Schiryansche

en Scrawansche Tartaren. [Utiguren. Kumanen]. 207.

Kasansche-, Orenburgsche-, Ufische – Tartaren. Mestschirjeken; Baschkiren, Kara

kalpaken (Aralen); Astrakansche Tartaren, Kirgizen, Bnrutten. 209. *

Turansche- of Siberische- Tartaren; Obysche-, Tomskische-, Taraïsche-, Tobols

kische- Tartaren ; Barabinzen; Turalin, 2 IO, * ,

Mongolsche Tartaren; Krasnojarschen, Kusnetzische Tartaren, Sojeten, Katschin

zen, Tschulymsche Tartaren. 210.

Teleuten (Telengoeten, Witte Kalmukken); Kustinischen, Tulibertische Tartaren, Al

binzen (Abadar); Werchotomskische Tartaren; Xxxxxxxx, Yakoeten. Tschoewassen. 21 1. -


VIII ALGEMEEN OVERZICHT,

II. MoNGoLiscHE TAK. Bl. 211.

1°. Mongolen; Kalkas; Xxxxxxx, Xxxxx, Tummut. 213.

2°. Kalmukken (Eleuten); Choscot (Tufans , Sifans), Sonjoren, Torgoten, Derbeten. 214.

3°. Buratten (Bratzki); Burga Burat. 214.


III. MANTscHoERscHE TAK. 216.

1°. Bodoitzen (Bogdoi, Niu-tsche). 218.

2°. Daoeren (Solonen). 218.

3°. Tongoezen; Xxxxxxxx; Xxxxxxxxx. 219.

4°. Youpi. Ketsching (Fiatta, Giljaki). Humar. 219. A

5". Xxxxxx Xxxxxxx (Okoe). Tschika (Jedso). 220.


LIV. Korea. 220.

vII. Noordelijk Azië. .

I. Siberië. 222.

1°. Permïer (Biarmïer), Sirjanen. 223.

2°. Wogulen. 225.

3°. Irtische- (Beresofsche) Kondasche- Ostia

ken. (Tube. Manst). 226.

4°. Tcheremissen. 226.

5°. Wotiaken. 226.


III.

6°. Morduïnen; Xxxxxxx, Xxxxx, Xxxxxxxxx. 226.

7°. Teptjeren. Bobulen. 227.

SAMoJEEDSCHE volks- EN TAALTAK. 227.

1°. Samojeden (Xxxxxx, Chosovo); Laghe,

Wanuta. Mesensche Samojeden, Objon

diren, Tihijondiren; Pustoserische-, Pet

schorische (jugrische)-, Tawgische-, Man

gaseische (Turuchanische)- Samojeden,

Guarizi, Juraken. 228.

2°. Narimskische- en Tomskische- Ostia

ken. 228.

3°. Kamaschen. 229.

4°. Karagassen. Taiginzen.

5°. Tubinsken.

6°. Koibalen.

7°. Motoren.

8°. Sojeten.

Weinig bekende stammen in het noordoosten van Azië. 229.

Jeniseïsche Ostiaken; Imbatzkische- en Pom

pokolische- Ostiaken ; Arinzen . . jarinen,

Psoektjinen, Kaidinen, Xxxxxxxx (Kunski);

Assanen. 229.

Jukagiren. Tschoektschen, Schelagen, Ko

reken ; Toemoehoetoe, Oloctorzen (Eluto

ren). 230.


Xxxxxxxxxxxxx. Xx Xxxxx. Xx Xxxxxxxxxx

xxxxxxxx; Matmai. De Aleutische-, Berings

koper-, Andreanofsche- en Vossen - eilan

den. 231.


VIII. Eilanden ten oosten van Azië. 231.

I. JAPAN ; Niphon. 213.

II. Eilanden van Lieo - Keo. 235.

III. Formosa. 236.


IX. Eilanden ten zuiden van Azië. 237.

I. Andaman- en Nikobar-eilanden. 238.

II. Sumatra, Batta's, Lampongs. Eilanden

Neas, Enganho. 239.

III. Nassau (Poggy)- eilanden. 240.

IV. Java; Prinsen-eiland. Sundasche eilanden.

Bali. Sumbawa. Bima. 240.

V. Borneo; Xxxxxxxxxx, Xxxxxxx (Xxxxx, Xx

xxxxx, Xxxxx, Xxxxxxxxx). Xxxxx. 000.

VI. Celebes; Xxxxxx (Xxxxxxxx), Makassa

ren. 242.

vII. Xxxxxxxxx xxxxxxxx, Alfoerezen (Araso

ras). Eiland Savu. 242.

VIII. Solo-eilanden. 243.

IX. Mindanao. De Bantschilen. Malanisch.

Subanisch. Lutaisch. 243.


X. Philippijnsche eilanden; Ygolotes (Hillo

nas). Xxxxxx Xxxxx (de Zambalen, Ta

galen); Calingas. Eiland De los Negros

(Bocglas). Eiland Capul, Inabacnum. 243

x. Europa in het algemeen. BI. 248.


XI. KANTABRISCHE OF BASKISCHE STAM. 252.

Iberiërs. Kantabriërs. Liguriërs. Basken; in

Spanje in Guipuscoa , Viskaya en Alava ; in

Frankrijk in Neder-Navarre en Labour. 254.


XII. KELTISCHEVOLKS- EN TAALSTAM. 259.

I. Oude Kelten. 259.

II. Afstammelingen der Kelten. 263.

w 1°. Ierland. (Ersisch). 267.

2°. Bergschotsch. (Gaelisch). 274.

Eiland Man. 276.

Over Ossian. 277.


XIII. KIMBRIscHE oF KELTISCH – GERMAANSE STAM. 294 (*).

I. In Brittannië, Wallis, Anglesey, Cornwall. 295.

II. In Bretagne, in Trequier, St. Xxxx xx Xxxx, Xxxxxxx - Xxxxxxxx (Cornouailles),

Vannes. 297.

(*) Het, regel 14 van deze bladzijde, van de aldaar bedoelde

volkeren van de Keltischen stam gezegde, is bij vergissing in het

meer- in plaats van in het enkelvoud gesteld.


XIV. GermaansE volks- EN TAALSTAM. Bl. 299.

I. Duitse hoofdtak. 307.

1°. OpperDuits. 308.

Alemannen en Sueven. Tongval in

Zwitserland, Grauwbunderland , den

- Elzas, Zwaben. 313. Longobarden.

- Tongval in Beijeren, Tyrol, Saltz

burg, Oostenrijk, Siermark, Karinthie,

Karniole,Tredecilen Sette-communi. 316.

-

Silesië. Moravië. Hongarije. Zevenbergen. 318.

Joods-Duits. 319.

Xxxx - Walsch. 320.

2°. Neder-Duits. 320.

Franken. 322.

Friezen. 323. 19. Bataafsche Friezen; Hindelopensch. 325. 2°.

Kauchische Friezen. 328. 3°. Noord - Friezen.

Eilanden Helgoland, Amröm. 329.


Batavers. Nederlands ; Brabandsch oVlaamsch ;

NederDuits, boersche uitspraak, Xxxxxxxx , Xxxxxxxxx ,

Xxxxxxxxxxxxx, Xxxxxxxxxx; Neger Engels (Creoolsch). 330.

Saksen. Plat-Duits, Holsteinsch, Hamburgsch, Wismarsch, Brunswijksch,

op de Hartz, Xxxxxxxxxx, Nederrhijnsch. 335.


II. Skandinavise hoofdtak. Oude Noordsche

taal (Svio-Gothisch). Bl. 347. -

1°. Xxxxxxxxx. 000. - - -

0x. Xxx- xxxxxxxx. Faar-, Hebridische- en Schetlandse-eilanden. 349,

3. Denemarken, Jutsch. 349. !

4”. Zweden ; Dalekarlisch. 349.

5°. IJsland. 350. Runische schrijftekens. 351.

III. Brittannische hoofdtak. Xxxxxx, Xxxxxx;

Denen, Fransen in Engeland, tong

vallen der graafschappen Devon, Berk,

Oxford, Norfolk, Lancaster, York, West/ xxxxxxxx. Schotland. Ierland. 351.


3. TW E E D E STUK.


XV. THRACIscHE volks- EN TAALsTAM. 1.

I. Thracische tak. 4.

1°. In Klein-Azië. Pamphiliers, Pisidiers,

Phrygiers, Thyniers , Bithyniers, Heneten, Mysiers, Trojanen, Maeoniers,

Xxxxxxx, Kariers, Lyciers. 5.

2°. In Europa. Kimmeriers. 7. Tauriers. 9.

Thraciers. 10. Geten, Daciers 11. Moesiers, Macedoniers. 12. Xxxxxxxx, Xxxx

xxxxx, Molossers, Thesprotiers. 15.


Abanten, Illyriers. 17. Veneten, Pannoniers. Bl. 18.

II. Pelasgische tak. 19.

Lelegen, Kureten, Dryopen, Lapithen,

Centauren, Perrhebeërs, Telchinen, Ektenen, Hyanten, Xxxxx, Xxxxxxxx,

Tyrrheners, Arkadiers , Oenotriers,

Grieken, Cretensers en andere eilanders.

-

III. Hellenisch-Griekse tak. 24.

- 1°. Oud-Aeolisch. 42.

- ' In Griekenland. 42.

-

In Klein-Azië; Xxxxxxxxx, Lydisch, Karisch. 44.

Andere volkeren in Klein-Azië. Paphlagoniërs, Galaten; Kappadociërs;

Ciliciërs; Lyciërs; Solymi: Pisidiërs;

, Lycaoniërs; Isauriërs, Pamphiliërs. 45.

2°. Het klassieke Grieks. 46.

Aeolisch. 47. Dorisch. 48. Ionisch. 49.

Attisch; Atticisten.49. Alexandrijnsch.53.

3°. Hedendaags Grieks, Athene, Cyprus, de Mainoten, Korsika. 56.

IV. Latijnse tak. 62.

A. Oude volkeren in Italië. 64.

1°. Illyriërs, Liburniërs, Sikulers, Heneten. 65.


2°. Iberiërs. 3°. Kelten, Ombren. 66.

4°. Pelasgen. 68. 5°. Etrusken, Falis

ken. 69.

B. Latijnse taal. Oscisch. Volskisch.

Sabijnsch. Samnitisch. Marsisch. Hispinisch. 72.

C. Talen hoofdzakelijk uit de Latijnse afkomstig. 79. - te


1°. Italiaansche taal. Romana rustica.

Toskaansche taal. 84.

Lombardijsche tongvallen. 87.

Macaronische verzen. 89.

Savoye, Piemont, de Waldenzen,

Nizza, Monaco, Genueesch, Mi

laneesch, Bergamisch,Venetiaansch,

Paduaansch, Frioulsch, Boloneesch,

- Neder-Lombardijsch. 90.

Toskaansch , Napolitaansch, Siciliaansch, Sardinisch, Korsisch. 93.

2. Spaanse en Portugeesche talen. 96.

Spaans (Kastiliaausch ), Katalonisch, Arragonisch, Gallicisch. 100.

Portugeesch. 102.

. 3°. Franse taal. Romansch. Langued'oc.

Provençaalsch. 103.-

Zuidelijke tongvallen: Provençaalsch,

Languedocsch, Toulousisch (Moundi), Auvergneesch, Bressesch, Dau

phineesch, Gasconsch, Bcarnsch,

t Royerguesch (Ruthcnisch), Xxxxxxxxxx, Perigordsch, Poitevinsch;

Noordelijke tongvallen: Normandisch,

Picardisch, van Metz, les Vosges,

Lotharingcn , Ban de la roche,

Franche comté, Bourgogne, le pays de Vand. Wallonsch. 109.

-

4°. Romansche taal. Arumaunsch. Ladinisch. 110.

5°. Wallachische taal. Wallachije. Moldavië. 115.



XVI, Slavische volks- en taalstam.

- I. Antische of Oostelijke hoofdtak. 132.

- 1°. Rusland. 132.

Slavenische kerktaal. 136.

Russische taal , Susdaalsch , Malo

(Klein) Russisch; Kozakken, Rusniaken,

Mazoraken, Goralen. 139. Kriwitzen. 140.

2°. Illyrische Slaven. 141.

Servis (Illyrisch); Herzegowinisch,

Sirmisch, Slavonisch, Dalmatisch. 143.

Kroatisch. 145. Wendisch. 146.

3°. Gemengde Slaven. Uskoks. Morlaken.

Ragusa. Bulgaren. 149.

II. West-Slavische hoofdtak.

1°, Polen. 151. Masuren; Kassuben; Silesië, I5I.

2°. Bohemen. Bl. 154. Moravis, Hanaken,

Podluzaken, Walaken, Slowaken, Sotaken. 156.

3°. De Serben (Wenden). Lausnitz. 158.

4°. Noordelijke Wenden (Obotriten, Wiltzen) Polaben. 161.


XVII. Germaans - Slavische oF LETTIscHE TAALSTAM. 162.

I. Oud-Pruissisch. 165.

II. Pruissisch-Litthausch; Insterburgsch. 165.

III. Poolsch-Litthausch (Samogitisch). 166.

IV. Eigenlijk Lettisch; Semigallisch, Lijflands. 166. - -



XVIII. TschoEDIscHE STAM. 167.

X. Xxxxxx; Karelisch, Olonetzisch. 172.

II. Laplanders; Torneasch, Piteasch en Luleasch. 173.

III. Esthen; Xxxxxxxx, Dorpatsch. 174.

IV. Lieven. 175.


XIX. Gemengde talen in het zuidoosten van Europa. 176

I. Hongaren (Madjiaren); Xxxxxxx, Debretzinsch; Seklers. 180.

II. Albaniërs (Arnauten, Skipatar), Clementiners. 181 (**).


XX. Afrika in het algemeen. B1. 183.


XXI. Noord-Afrika. 199. -

I. BERBERs, en hun TAALTAK. 200

1°. De Amazirgh (Xxxxxxx, Schoviah). 206.

2°. De Kabylen (Gebali). 207.

3°. De Tuaryks. 208.

4°. De Tibbo. 209.

II. Guanches. 214.


XXII. Middel - Afrika. 216.

I. Noordoostelijke volkeren van Afrika. 2 19.

1°. KoPTEN, in Egypte; Memphitisch,

Saïdisch , Baschmurisch. 219.

2°. Volkeren in Nubië en Abyssinië. 225.

AMHARA, Cancam. 231.

Tigre, Havasa, Argubba, Suakem,

Massua. 231.

De Agows van Sera, Tagazze en Damot. Xxxxxx Xxxxx. Boja. Barea. 232. *

De Gafat. De Falascha. 233.

Dungola. De Barabras. 234.

II. Landen tussen de Zahara en de Niger - 235.

1°. Landen onder het westelijke deel van de woestijn. Gualata. Ginea (Yani).

Melli. Tombuktoe. Gago. 238.


2". Landen onder het oostelijke deel van

de Woestijn, Soedan (Afnu, Haoessa, Asna). Bl. 24I.

Zanfara. Zegzeg. Agades. Cano. Casena. Guangara. Begarmi (Begoma).

Kanem. Kuku (Xxxxxx, Lussi). Wady. Nafi. 242.

3°. De Foelahs (Felops. Faelbies.) Torodos, Banyonen. Xxxxxxx'x. Suso. Phellata. 244-


4°. Vermengde Negers en Noord-Afrikanen. SUNGAY- (Soechday-) taal; en

der Gubers. 249.


III. Het eigenlijke Middel - Afrika. 251.

1". De Yalofs; Xxxxxxxx, Serreres. 254.

2°. De Serawollies (Seracolet's). 255.

3°. De MANDINco's en hun TAALTAk.

Kaap Verdische- en Bissayos-eilanden.

Jallonka's. Sokko's. 256.

4°. De Bullam. Soesoe. Kanga. Mangree.

Gien. Quoja. 258.

5°. De Manoe. Issinezen, 258.

6'. De AMINA's, en hun TAALTAK : Fantijnen, Akripons. Denkira. Fetoe.

Vassa. Tmba. Kwaka's. Adampen (Tambi).

Ada. Fidda. Watje. Papea. Ardra.

Dahomy. Calbra. Camacons. Kaap Lo

bo Gonsalvos. 259.


7°. De coNGo en hun TAALTAK : Xxxxxx,

Xxxxxxx, Xxxxxx, Xxxxxxxx, Xxxxx, Xxxxx. Xx. 000.

8°. De Kalabari. Ibo. Igan. Evo. Bibi.

Ansiko (Mokko). Wawoe. Temboe. 264.

9°. De Krepe. Asshantijnen. Akwapim. Kassenti. 265.

10°. Bornoe. Gaog. Asfadeh. Mobba. Xxx Xxxxxx. 000.

00x. Xx Xxxxxxxxxx. Xxxxxx. 268.

12. Dar- Foer. Ronga. Koella. Sangalla.

De Somauli; Hurrur; Sowafel. 269.


IV. Weinig bekende binnenlanden van Afrika.270.

De Mallays. 27 1.

1°. De Makua (Makuana). 272.

2°. De Monjoe. 273.

3°. De Shiho; Danakil; Adajel. 273.

4°. De Bertuma- en Boren-Gallas. 274.

5°. De Agagi (Giachi). Anziges. Aijos.

Kumbas-Manez. Gala-Manu. 275.

6'. Zangebar. Anjoane. 278.

7°. Madagaskar. Madekassisch. 279.


V. Landen der KAFFERs en hun TAALTAK. 280.

De Koossa; Xxxxxxxx, Maduana, Bri

gua; Beetjuana; Maatjaping, Muhru

xxxx, Xxxxxxxxxx; Xxxxxxxx, Thamma

t cha, Xxxxxx, Xxxxxxxxx; Xxxxxxx. 284.


XXIII. Zuidelijkste gedeelte van Afrika. Bl. 287.

De Hottentotten; Dammaras, Namikwas,

Gessikwas, Kakobikwas, Korakwas, Ko

xxxxx, Xxxxxxxx (Xxxxxxxxx); Xxxxx

na; Chineesche Hottentotten. Saabs

(Boschjesmans). 288.


XXIV. Amerika in het algemeen. 295.


XXV. Zuid-Amerika. 336.

I. Zuidpunt van Amerika. 336.

1°. Het Vuurland. De Kennekas. 337.

2°. Patagonië en Chili. De Moluchen.

- Araukos. Lecheyel, Tekinahue. Het

CHILISCH. Tehuel-het, Tacana-Sehuau

Cutilau-cunny (Callile het, Serranos),

Puelche (Pampa). Pehuenche, Picun

he, Ranquclche, Vilimoluche. Querandi 338. 1


II. De oostkust van de Rio de Plata tot aan de Maragnon. 344.

1°. De Charrua. Taro. Xxxxxx. Chana.

Minuane. Guenoa. Kasigua. 344.

-

2°. De GUARANy's en hun TAALTAk. 345.

, Zuid - Guarany's ; Xxxx - Xxxxxxx'x,

Xxxxxxxxxx, Xxxxxxx, Xxxxxxxxx, Xxxxxxxx. 000.-

Xxxxx - Xxxxxxx'x (Xxxxxxxx), Toepi,

Tupinaba, Tupinaquini, Tapiguae. 349.


III. Landen aan de oostzijde van de rivier

Paraguay aan de Parana en de Uruguay. Bl. 350.

1°. Enenvijftig stammen : De Xxxxxxxx,

Xxxxxx (Xxxxxxxx), Xxxxxxx, Xxx

nase en Tuguarana, Carariu of Tacariu, Anace en Acangussu, Aroa,

Tremembre, Payacu, Grens, Xxxxxx,

Curumare, Tapirapez en Acroa, Bacure

(Guacure), Paraci, Barbudo, Bororo

(Xarayes), Potentu, Maramomi, Payaya, Curati, Curura, Barbado,

Caraya, Tacarayba, Araya, Gayapi,

Cavaleiro, Imare, Xxxxxxxx, Xxxxx

xxxx, Comanacho, Patacho, Guegere,

Timbira, Acroamirim, Paracati, Geico, Amapuru, Guanare, Arandi,

Caicaize, Alurari, Menhari, Goaregoa

re, Xxxxxxxxxx, Amanipuque, Payaya

C€ 2 350


2°. De Guasarapa's, Xxxxxxx, Guachaga,

Xxxxxxx , Guayana , (Ocayes, Gualacha) Guayaki. 351.


IV. Landen aan de westzijde van de rivier

Paraguay, tot aan de vlakten en de bergen in Chaco. 351.

1°. De Aquiteguadichaga. 352.

2°. De Guato. 353.

3°. De Ninaquigila. Bl. 353.

4°. De Guana. Chana. 354.

5°. De Mbaya; Xxxxxxxxx. Toba. Enakaga's. 356. .

6°. De Payagua. Tacunbu. Sarigue. 358.

7°. De Lenguas. Enimaga. Guentuse. Ya

kurure. Machikuy. Matiguaya, Malhalae, Pitilaga. Abipons. Mokoby.

Aguilot, Chumipy. Vilela. Lule. 358.


X. Xx xxxx van Peru. 360.

1°. QUICHUA- TAAL (Kitschilja). 361.

2°. AYMARA - TAAL. De Pacases. Canas.Lupacas. Kanchis. Charcas. 364.

3°. en 4°. De Puquina en de Yunka – Mos Hika. 365.


VI. Landen in het oosten van Peru, opwaarts naar de Ucayale. 365.

1°. De Chiquitos. Zamuca. Satiënos, Caipotorades. Moratocos. 367. t

2°. De Moxos. Mobimi, Cayubabi, Itona* mi, Sapiboconi, Herisbocona,

Chiriba, Canisiana, Mopeziana, Caisina. 367.

3'. De Mexe. Mure. Cavinae. Collae. 367.

4°. De Carapuchos. Casibos. Panos. (Chipeërs. Mananagua, Xitipos, Chamicu

ros). Cuniva-taal: Manama-bobo,


Mananbua. Comata-taal: Guinua, Inuaco, Ruanabo, Zepo. Campa-taal:

Amfemhuaco, Curano, Manoa, Nanerua,

Nesahuaco, Sepaunabo, Tasto. Pira

taal: Custtinayo, Manatinavo, Upati

rinayo. Pana-taal: Pelado, Xitipo.

Ginori-taal: Camacori, Acamaori, Ike

cojenori , Pajanori, Tremojori. Mochova - taal. Rema-taal. Bl. 368.


VII. Landen ten oosten van Quito, aan den

Maragnon, tot omstreeks de Rio Negro. 369.

1°. Achttien volkeren: Aguanos. Xeberos.

Cutinanas, Paranapuras, Chayabitas.

Muniches; Cahuapano. Mainas. Xiba

ros. Andous. Ajacore. Parana. Enca

bellada. Quixos, Quitus. Masteles. Tquitos. Gaës. Pinches.

Urarinas. Tamaeos. 370.


2°. De Omagua. Yari. Aissuari. Tahuas. Peyas. Ticuna. 372.

VIII. Landen tussen de Rio Negro en de Opper-Orinoko. 374.

1°. De Maipuren; Cabres, Guipunavi, Pareni, Avane. 375.

2°. De Salivi; Piaroi. Quaqui. 377.

3°. De Guaivi; Xxxxxxx, Xxxxxxxxx, Kaiukussianu, Assawanu, Saliwanu, Waju

du. Achagua. 377.


IX. Landen bij de Cazanare en de Neder Orinoko. Bl. 378.

De Yarura (Sarura, Jirara). Maron

Negers. - Touvingas. - Betoi; Situfa, Airico. Gtrari. Ottomaken.

Guama. Guaneri. 378.


X. Noordkust van Zuid-Amerika. 380.

1°. De Tamanaken. Guaraunen. 380.

2°. De Arawaken. - Neger-Engels. Creoolsch. 380.

3°. De KARAïBEN; (Galibis). Palenco. 381.


XI. Noordwestelijke berglanden tot aan de landengte van Dariën. 385.

1°. De Goahiros. Cocinas. Muysca (Moska). Chiazake. Agnala Caivana.

Chimica. Kurumene. Gorrane, Quaracpoana. Guerica. Nataguima. Queca. 385.

2°. Popayan. Arma. Pancura. 387.

3°. Guaimie. Urabae. Idibae. 388.



XXVI. Middel-Amerika. 388.

I- De eilanden: Cuba, Jamaica, de Lucaysche eilanden. 389.

II. Het vaste land. 390. -


1°. Van Dariën tot Guatimala.

2°. Coribici.

3°. De Chorotega-, Chontal-,

Utlateca-, Kacchi- en Poconchi-talen. Bl. 390.

De Maya-taal. 391.

Bergvlakte van Mexiko. 392.

MIXTECA. Zapoteca; Popoluca. Talen in Chiapa : Zoque, Mame,

Lacandona, Celdala, Chiapaneca. In Oaxaca: Chontal, Chocona,

Mazateka, Mixe, Chinanteca. 397.

Totonaka: Xxxxxxxxxxxx, Xxxxxxxxxxx, 0 xxxxxx, Xxxxxxxxx. 398.

Mexiko. Tolteken. Cicimechen. Azteken. 399.

Huasteken. Othomi; Matlatzinchen; , Macahui. 411.

Mechoacan. Tarasken. Piranda. 412.

Landen tussen de Rio Colorado ten

westen en de Rio del Norte ten oosten - 4 13

De Kora-taal. Tepehuana. Topia.

Acaxee. Xixime. Sicuruba. Xxxx-Xxxxx. Tubar. Tarahumara. 414.

De Mayo-taal. Taqui. Zuake. Ahome. Guayave. Pimas. Endeve. Opata.

Tumas. Cocomericoopas, Nichoras. Seres. Het Batuca. Soyaipure. Bl. 415


xxvII. Noord-Amerika. 416.

I. De Westkust van Amerika, tussen 33

en 60 graden noorderbreedte. 417.

1°. De Comanches (Padoecas, Hiëtans),

Kiaways. Xxxx. Nanahas. 418.

De APACHEs: - Tontos-, Gilenos-,

Mimbrenos-, Chiricaguis-, Mescaleros-,

Faraones-, Llaneros-, Lipanes-, der

zeven rivieren-, de Navayo (Nabajoa)-en Vaqueros. 419.

De Pima. Xumana. Lana. Zura. Tigua, Pecuri, Kera. De Moqui. 421.

2°. Kalifornie. De Pericoe (Utschiti). Guai

coeren. Cochimi. Laymones. 422.

3°. De kust, van Kalifornie tot Noetka

Sond. Nieuw Kalifornie (Nieuw Albion), Rumsen en Escelen. (Eslenes.

- Rumsienes.) bij Monterey. Ecclemachs.- , Achastaliers. 423.

. De kust, tussen Noetka-Sond en Prins Williams-Sond. 425.

De Ugaljachmutzi. Atnah. Koloschen;

S-chit-cha-chon. Tschinkitani. Bij port des Français. Bl. 426.


II. Landen ten westen van de Missisippi,

bij de Missoeri en Arkansas. 428.

I°. De Zwartvoet-,

2°. Paegan-

3 en Bloed-Indianen

4°. Waterval-Indianen. Minetares.

Slang-Indianen. Xxxxxx (Sissatone ?) 431.

De Mandans. Kraai-Indianen. 432.

De Nadowessies (Sioux). Assinipoils

(Steen-Indianen). 433.

De Sakies. Ottogamies (Renards). A. joua. Menomenes (Folle avoine). 435.

De Osages; Winnebagies (Puants).

Xxxxx, Xxxxxxxxx, Xxxx'x (Octolactos).

Arkansas. Kan zes. 435. *

De Panis. Ricaras. Tancards. Towiaches. 436.


5* De Caddos (Cadodaquioux), Xxxxx

xxxx, Nubadaches, - Intes ; 2 attasies,

Natchitoches. Adayes ; Nacoydoches,

Xxxxx, Tunicas, Bedias, Aliche, Accocesaws, Mayes, Cances, Caranco was,

Attakapa, Appalotºsa, Chaktoes, Washas. Tachias. Pacanas. Pascagolas.

Boluxas. 436. -


III. Landen ten oosten van de Missisippi

tot aan de Ohio en de grote meren.

Bl. 437.

1°. De Timuaca-taal. Appalachen: Xxxxxxx, Xxx. Choriuco. Doguenes.

Mendica. Queyenes. Mariames. Gualstones.

Tguaces. Acubadaos. Quitoles. Avaya

res. Muliacones. Cutalchiches. Susolas.

Comos. Camoles. 437. De Natchez. 438.

2°. De Muskoghe (Creeks); Chikkasah;

Xxxxxxx; Xxxxxxxx (Woccons. Katah

ba. Tamaste. De Mobile-taal(Mowill).439.

3°. De Zes Natien (Iroquois, Konunzi

Oniga): Senekas; Xxxxxx, Xxxxxxxx

goes, Xxxxxxxxx, Oneydas, Cajugas,

Tuskarora. Conoys. Nauticokas. HuTOnS. 440.


IV. Landen aan en boven de grote meren,

tussen de Hudsons-baai en de westelijke gebergten. 445.

De CHIPPEwAys; Crees, Neposongs

(Algonkins), Xxxxxxxx, Musanongs.


1°. Zuidelijke tak. De Sawanoes. Miamis,

Illinezen. Kikkapoes. Pampticough. Pian

keshaws. Pottawattamak. 445.


2°. Oostelijke tak. De Dellawaren (Lenni

Lennape) ; Xxxxxx , Wunalacktigo,

Munseys (Minisst). Nieuw Zweden,

Sankikani. Bl. 446.

3°. De Narragansets. Pequods. Naticks.

Abenakies (Loups, Mahegans, Muhikun

ni). Micmaks. Souriquois (Gaspesien),

Xxxxxxxxx. Estccheminos. 448.

Middeltak. Chippeways. Messisagies.

Algonkins. Xxxxxxxx'x. Nehethawa.

Skoffie. 449.

4. Noordwestelijke tak. Chepewyan: Nagailen;

Bever-Indianen. Rots-Indianen. 450.


V. Noordelijke kusten. EsKIMo's (Karalit). 452

1°. Groenland. Xxxxxxx-xxxx. Xxxxxxxx, 000.

2°. De westelijke volksstammen in Rusfisch Amerika : Tschoegassen. Konae

gen. Norton - Sond. Tschocktschen. Aljaksa. Unalaschkische taal: Aleutische-,

Vossen-, Andreanofsche- eilanden. Atchoe. 456.




xxvIII. Australië. 458.


I. Stammen van het kroesharige Negerras. 461.


ALGEMEEN ovERz1GT. XXXI.

1° Nieuw Holland (Ulimaroa). Bediagal. Van Diemensland. Bl. 462

2° Nieuw Guinea, Papoa, Louisiada. 467.

3°. Nieuw Brittannie. Nieuw Ierland (Salomons-eilanden); Portlands- en Admira

liteits-eilanden. Eiland York. Eiland Sandwich. Freewill-eilanden. 468.

4. Nieuw Georgie. Koningin Charlotte eilanden. Egmonds-eiland

(Nieuw Guernesey). 468.

5. De Nieuwe Hebriden; Xxxxxxxxx, Xxxxx. 468.

6°. Fidgi (Blighs) eilanden. 469.

7°. Nieuw Caledonie. 570.



II. Stammen van het koperkleurige ras met lang haar. 470.

1°. De westelijke eilanden. 470.

w Pelew (Palaos) eilanden. Marianen

(Ladrones, Dieven) eilanden ; Tinian,

Guan. Carolinen-eilanden. Eilanden van

Monteverde. Nederlands eiland. Mul

graves-eilanden. 471.


2°. De oostelijke eilanden. Bl. 472.


AUSTRALISCHE TAAL. 474.

Vriendelijke- (Schippers-), Gezelschaps

(Society-), Markiezen- (Xxxxxxx'x-)

en Xxxxxxxxxx'x-, Vlakke- (Lage-) eilanden. Nieuw Zeeland.

Het Paascheiland (Waihoe). De Sandwichs- eilanden. 476.


---------

(**) Xxxx Xxxxxxxxx, Précis de la géographie universelle,

T. VI, zijn meer dan een derde van de wortels van het Alba

nisch, Griekse, namelijk in de ruimeren zin van (oud-) Xxx

lisch, dat is Pelasgisch.




XV.


THRACISCHE VOLKS- EN TAAL STAM.

-

Later dan de volksstammen die wij reeds in Europa beschouwd hebben, schijnt die der Thraciërs

uit het Aziatisch moederland te zijn overgekomen, dewijl wij er denzelven in de oostelijke delen, en

ook in de westelijke van Klein-Azië, aantreffen.

Toen HERoDorus, omstreeks het midden der vijfde eeuw vóór onze tijdrekening, zijne Geschiedenis

voor de vergaderde Grieken onder uitbundige toejuichingen voorlas, beschreef hij de Thraciërs als,

na de Indianen, het grootste volk van de aardbodem zijnde, dat onoverwinnelijk zou zijn Zo het

onder één vorst verenigd of onderling eensgezind was. Het besloeg het zuidoosten van ons

werelddeel, ter wederzijden van de Donau totaan de gebergten die zich aan de keten der Alpenvasthechten en Noricum, dat door Kelten bezet- was, het tegenwoordige Stirië en Karinthië, insluiten, terwijl het zich ten noorden tot aan en overden Xxxxxxxxxxx, Dnieper, uitstrekte. In volgen


( 2 )de tijden was wel de naam van Thracië en Thraciërs tot een klein gedeelte van deze landen bepaald, toen het tussen de Haemus en de Macedonische berggrenzen beperkt was, te voren kenden de Griekse en Romeinse schrijvers, van HOMERUs af, alle de daar wonende volkeren onderdien algemeen en naam, vooral vóór dat de Grieken, als een volk op zich zelf, zich van hun hadden afgescheiden. De meesten worden als ruwen ten dele van de roof levende, voorgesteld, enige stammen echter bezaten reeds vroegtijdig een zekeren graad van godsdienstige en burgerlijke beschaving, waaruit de Grieken het eerste de hunne ontleenden. Tweeërlei weg kan dit volk hierheen komende uit Azië hebben ingeslagen, hetzij ene der beide zeeëngten die Europa ten zuiden afscheiden, overstekende , hetzij benoorden de Zwarte zee omtrekkende (1). Dezen laatsten, schoonde andere korter was, heeft het waarschijnlijk genomen, dewijl het in Europa als machtig en talrijk voorkomt, deszelfs in Klein-Azië gevestigde stamgenoten, daarentegen, zwak waren, en ook de tijd van het overkomen van deze bekend is. Het duldt geen twijfel of een Zo uitgebreide volksstam moet zijne op zich zelve staande taal ge


(1) Een ander gevoelen laat de oudste bewoners in Griekenlandkomen uit Klein-Azië, vóór dat een overstroming der Zwartezee de Straat van de Bosphorus en de Archipel vormde; men meent dat deze doorbraak gestaafd wordt door sporen van de vroegere gesteldheid des aardbols.


( 3 )

had hebben. Elke taal aan haren eigen voortgang

overgelaten, zonder de invloed van geweldige be

wegingen, bereikt zekere grenzen, voorbij welke

zij van lieverlede in een andere taal overgaat. Het

is even zeker dat die taal in vele tongvallen moet

gesplitst zijn geweest, bij het aantal van ver ver

spreide, aan geen verenigingspunt gehechte en

veeltijds in vijandschap levende volkeren, aan wie

zij ten dienst stond. Xxxxxx echter weet men hier

van in bijzonderheden. Dat het Thracisch, in des

zelfs eerste afkomst, een gemeenschappelijke bron

moet gehad hebben met andere der oudste taaltak

ken, bewijzen de wortelwoorden die het later daar

uit ontstane Grieks gemeen heeft met het Kel

tisch, Germaans, Finsch en Slavis; want daar

de Grieken, nadat zij in de rang der volkeren

optraden en hun taal gevestigd was, in gene

onmiddellijke aanraking met die volkeren zijn ge

weest, kan men deze wortelwoorden niet anders

dan voor overblijfsels houden van de taal der Thra

ciërs, die in deze oudste tijden de naburen der

evengenoemde volksstammen waren. De Grieken,

machtig geworden, en overal hun volkplantingen

uitbreidende, verdrongen de Thraciërs van de kus

ten en eindelijk uit het grootste gedeelte van Klein

Azië. De Gallische Kelten, die aldaar 278 jaren

vóór J. C. het Galatische gebied, naar hunnen

naam, stichteden, gaven op hunnen tocht een schok

aan de Thracische Staten in Europa. Nog later

bracht de Romeinse heerschappij het Latijn in de

ze gewesten, waarvan nog sporen zijn in Walla


( 4 )

chije en Albanië. Overal elders verdrongen de

Slavische, Germaanse, Hongaarse en Turk

sche volkeren wat voormaals tot de Thracischen

taalstam behoord had. Het kan voor ons oogmerk

niet belangrijk zijn bij de afwisselingen van alle de

ze Staten ons optehouden, werpen wij een vlugti

gen blik op dezelve, en wel het eerst op die van

Klein-Azië, de tijdsorde in dit geval omkerende,

ten einde ons vervolgens van die van Europa tot

den beroemden Grieksen tak te begeven. Wij

beschouwen



I. de THRACISCHEN TAK.

1°. IN KLEIN-Azië.


In de vroegste tijden was waarschijnlijk dit schier

eiland door volkeren van de Semitischen stam be

zet, die zich nog lang in Cilicië en Kappadocië

staande hielden, benevens hier en daar kleinere

volkjes van verschillende afkomst en taal, gelijk

wij zodanige overblijfsels ook op de Kaukasus

hebben aangetroffen; maar in het westelijke deel

hadden zich de Thraciërs gevestigd, ten koste der

vroegere bewoners; reeds vóór de krijg van Troje

waren er ook Pelasgen gekomen, en na denzelven

maakten Griekse volkplantingen zich overal van

de xxxxxx xxxxxxx, de oude inwoners in de ge

bergten dringende, of hen verplichtende het land te

ruimen. Zo veel wij naar de uitgang der namen

van vele plaatsen mogen oordelen, behoorden tot

( 5 )



de inwoners van Thracische afkomst de PAMPHI

LIERs en PISIDIERs. Xxxxxxxxx weet men dit no

pens de PHRYGIERs, die zich wel een inlandsen

oorsprong, en de rang van het oudste volk der

aarde toeschreven, doch 90 jaren vóór het inne

men van Troje uit Europa overkwamen. Zo wa

ren, ten noorden van hen, de THYNIERS en BI

THyNIERs, en naast deze de HENETEN in Paphla

gonië, geroemd door XxXXXXx om hun muil

ezels. Ten westen hadden zich de MysIERs (Moe

siers in Europa geheten) gevestigd, benevens de

XXxXXXXX, en de MAEoNIERs, stamgenoten van

den zanger die ze vereeuwigd heeft, naderhand

LYDIERs genaamd, van welke de Tyrrheners, in

Italië te vermelden, een volkplanting waren. Ten

zuiden woonden de KARIERs; deze hadden de te

voren alhier gevestigde Pheniciërs verdreven; zij

gaven zich uit voor verwanten van de Lydiërs en

Mysiërs, de Griekse schrijvers doen hen afstam

men van Pelasgen uit de nabijliggende eilanden. In

beide de vooronderstellingen behoren zij tot den

Thracischen stam (2). Zij waren bekend door de

bijzondere zorg waarmede zij zich op krijgszaken

toelegden; de oude dichters gewagen van de Ka

rische lederen riemen en breedhangende helmkam

men, hoedanig welligt die was van Hektor, met


(2) AGATHIAs, p. 51, heeft een opschrift bewaard, dat hij te

Tralles, een Pelasgische volkplanting, vond (niet ouder, wel is

waar, dan Xxxxxxxx), in de Dorischen tongval, die aan het oud

Aeolisch, en dus Pelasgisch, na verwant is.

( 6 )


"Zwarte paardenmanen , Die van de kopren helm hem fladdren om de leén.”


Tevens hadden zij een harde, onaangename en

zware uitspraak, meer dan alle de omliggende vol

keren; XXXXXXx onderscheidt hen naar deze bij

zonderheid, die later de naam van Xxxxxxxx aan

alle niet-Griekse volkeren deed geven (3). 'Door

de Iöniers en Doriërs van Milete, Ephesus en dat

gedeelte der kust zuidwaarts gedreven, maakten zij

zich later door zeeroverij geducht, en dienden

ook als huurbenden in Griekenland. Eindelijk be

hoorden tot dezen stam de LYCIERs, op de zuid

kust, naar welke zij, volgens enigen, van het

eiland Kreta, volgens anderen, van het eiland Rho

dus, overgestoken waren, en er de vroegere inwoners

te onder gebracht hadden, wier naam, Xxxxxx, ons

op hunnen Kananitischen oorsprong wijst, en van

welke men vindt aangetekend dat zij drie hunner

voornaamste mannen na derzelver dood als Xxxxx

vereerden (4). Genoeg, om ons, dit gedeelte des

aardbols overziende, te overtuigen dat, twaalf eeu

wen reeds vóór onze tijdrekening, deszelfs Aziati

sche bevolkers de plaats voor een jeugdiger volks

stam hadden moeten inruimen, die er bijna even

Zo vele eeuwen later voor de woesten moed

van nieuwe Aziaten moest bukken. In de wijden


(3) Barbarophonous. STRABo, XIV. boek.

(4) STEPHANUs, Dict. Hist, op soLYMA, en de Schrijvers al

daar bijgebracht.


( 7 )

omkring der algemene Geschiedenis zijn de volke

ren gelijk aan een slaauw hemellicht van de minste

grootte, en verdwijnen in het verschiet der eeuwwen



2°. IN EUROPA.


De volkeren van de Thracischen stam zal ik

hier wederom naar de volgorde der ligging opnoe

men, van het noordoosten beginnende. Ten noor

den van de Zwarte zee en die van Azof woonden,

in de vroegsten tijd der geschiedenis van Europa,

de KIMMERIERs, ter wederzijde van de Dnieper

en tot aan de noordelijken oever van de Donau,

en in het schiereiland zelf dat langen tijd naar hen

genoemd werd, hebbende steden aan de oevers van

de straat die in de Palus Xxxxxxx voert: , Pantica

pea aan de Europesche zijde, Kimmeris, in Stra

xx'x tijd niet meer in wezen, aan de Aziatische

zijde, waar later Phanagoria is gesticht. Naar de

wijze van alle woeste volkeren kwelden zij de

rondom liggende stammen door hun jaarlijksche

rooftochten, zelfs had het tegenover gelegen Klein

Azië meermalen van hunnen overmoed te lijden.

Onder anderen deden zij aldaar ruim 900 jaren vóór

J. Christus. een zodanigen inval, en in 634 vóór J. C.

in de landen ten westen van hun gelegen. Van

dezen laatsten tocht terug komende vonden zij de

Skythen, hun noordoostelijke naburen, in hun

land gevallen, en, te zwak om wederstand te bie

den, weken zij langs de noordelijke kust tot in

( 8 )

Klein-Azië, daar zij zich van Sardes meester

maakten, doch enentwintig jaren later door den

Koning xxx Xxxxx, Xxxxxxxx, verjaagd werden.

Voorts dreven de Skythen hen geheel uit Europa.

XXXxXxx Xx, die als een geboren Klein-Aziër zeer

goed onderricht heeft kunnen zijn van de lotgevallen

der volkeren in dit gedeelte der wereld, zegt het

stellig, en zijne herhaalde getuigenis deswegens,

gevoegd bij het verschil tussen de woorden die

wij van deze taal overig hebben en het Kimbrisch,

waarvan ik vroeger gesproken heb, bewijzen vol

doende dat het een dwaling is, die alleen op de

bijna-gelijkheid van de naam rust, dat men de

- Kimbren in het westen van Europa van deze Kim

meriërs heeft willen doen afstammen. Deze dan,

geen vasten voet in Azië hebbende kunnen verkrij

gen, verdroegen zich met hnnne overwinnaars de

Skythen, die hun, tegen een jaarlijksche schat

xxxx, vergunden te wonen aan de zeestraat, die

thans gewoonlijk het kanaal van Kaffa heet, en

waar zij de grond legden van het Koningrijk van

den Bosphorus, dat onder menigerlei lotsverwisse

lingen tot aan xxXXXXXXXXX xx Xxxxx toe is in

stand gebleven.

Een deel der Kimmeriërs, voor de Skythen wij

kende, schijnt in de ontoegankelijkste gebergten,

taur's (5), in het zuidoosten van het schiereiland,


(5) Het komt mij niet twijfelachtig voor dat dit woord, van

een ouden Oosterschen wortel, waarvan de Westersche talen haar

woord dat toren betekent, ontleend hebben, in het algemeen een

hooggebergte heeft aangeduid; reeds oudtijds heette Zo een zeer

bekende bergketen in Azië, de bergen die in het zuidelijk gedeelte

van Salzburg een verlenging zijn der Alpen, worden nog door de

inwoners taurns genaamd.

( 9 )


de Krim, terug getrokken, en uit dien hoofde

TAURIERs genaamd te zijn. Toen hun stamge

noten aan de Xxxxxxxxx, die van hun zijn bij

naam ontvangen heeft, terug keerden, kregen zij

meer lucht en breidden zich weder uit, tot dat zij

in het jaar 62 na J. C. door de Alanen werden

uitgeroeid. Zij schijnen dit harde lot wel verdiend

te hebben door hun wreedheid omtrent de vreem

delingen die op de kust vervielen, welke zij aan

hunne Godin Orsiloche, dat is Xxxxx volgens

XXXXXXXx XXXXXXXXXXx (6), offerden, en de

hoofden aan de muren van de tempel hechtten. "

Een aantal kleine stammen, tussen de Donau,

ten noorden, de Geten, ten westen, Macedonië

en de zee ten zuiden en oosten, in later tijd (7)

l t


(6) Waarom? Wie was zij? Misschien verwarden zij deze Go

din, in het Grieks somtijds Hekaté genoemd, met de beruchte

toveres Hekaté, die in dat land gebood, en haar verblijf hield in

de hoge geheiligde wouden, volgens xxXXXXx, Gedaantewisseling,

VII. boek, en vALERIUs FLAccUs, VI. boek. Mogelijk laat zich

haar Thracische naam wel ontcijferen uit het jongere Grieks, en

is hij een Zo goed als woordelijke overzetting van uitvindster,

verwekster van kunstenarijen, listen en logen. Zo men, in plaats

der oudere lezing, Oreiloche lezen moet, dan zou het de listige

bergbewoonster, de bergtoveres, zijn. Bij denzelfden volksstam

vindt men ook de gelijken mansnaam, in de oudste Geschiedenis.

In de Odinische fabelleer kent men de bedriegelijken Loke, en

dit schijnt bij te dragen tot bevestiging van het gevoelen der ge

nen die deze Mythologie afkomstig achten van de Palus Meotis.

(7) Omstreeks 432 jaren vóór J. C. XXXX, Histoire des Rois

de Thrace, p. 3. - e


( 10 )

onder een opperhoofd der Odrysiërs verenigd,

maakten het eigenlijk gezegde thracische rijk uit,

het tegenwoordige Romanië bevattende; het werd

in dat van Macedonië ingesmolten, onder Xxxxxx

chus, omtrent 320 jaren vóór J. C., doch behield

zijne afzonderlijke vorsten tot onder Keizer cLAU

DIus (8). De woorden die vele der oude schrij.

vers ons als Thracische bewaard hebben, behoren

bij dit volk te huis. De voornaamste dezer stam

men waren de Xxxxx, die in 't gebergte Xxxxxx

woonden, een roversvolk, dat zelfs bij de tog

xxx Xxxxxx zijne onafhankelijkheid wist te verdedi

gen, de Paeoniërs, van wie de Teukren in Klein

Azië afstamden, de Samothraciërs op het eiland van

dien naam en op het vaste land, bekend door den

zeer ouden eerdienst dien zij aan de Kabiren bewezen.


Meer ten noordwesten aan de overzijde van den

Donau, treffen wij in de oude Geschiedenis de

ceten aan of Daciers, gelijk de Romeinen hen

gewoonlijk noemden. Vroeger was deze naam van

ene veel algemener betekenis, en omvat bij HE

Rodotus ook de reeds vermelde Thraciërs, of

Griekse Geten, denkelijk om de vele Griekse

volkplantingen die zich onder hen bevonden, de

Tyri - Geten, die aan de Tyras (Niester) woon

den, en de Thraco- Geten, de Kimmeriërs aan den

Bosphorus. Zijne Massageten, echter, behoorden

niet tot dezen stam, maar in Azië te huis, en wa

(8) XXXX, x. 30, et 80.

( 11 )


ren een geheel verschillend volk. Alle de eerstge

noemden erkennen de geloofwaardigste schrijvers

voor Thraciërs, met bijvoeging - dat zij deze taal

spraken. Over hun verwantschap tot de Ger

maansche Gothen heb ik vroeger mijne gedachten

gezegd (9). Oorspronkelijk woonden deze Geten

in het tegenwoordig Bulgarië en een klein gedeelte

van Servië. Door de uitbreiding der Macedoniërs

gedrongen gingen zij de Donau over en leefden,

zonder vaste woonsteden te hebben, al rondtrek

kende, hetzij met of tegen dank der Skythen, in

de steppen die deze, en vroeger de Kimmeriërs,

bezaten, tussen de Donau en de Niester, en

wijders Zo verre naar het westen als tot aan de

Teys in Hongarije. De Geten ten zuiden van den

Donau bedwong Xxxxxxxx, makende hun land tot

een wingewest des Rijks, onder de naam van

Moesië, Trajaan onderwierp die ten noorden van

den Donau in Dacië, dat hij met Romeinse volk

planters aanvulde, door welke er de Latijnse taal

werd ingevoerd. De drang van nieuwe uit Azië

afkomende volkeren, onder de algemenen naam

van Barbaren in de Geschiedenis van dit tijdvak

bekend, noodzaakte in de derde eeuw Aureliaan

Dacië prijs te geven en de Romeinse koloniën

naar het westelijkste gedeelte van Moesië te verleg

gen, op hetwelk de naam van Dacië overging.

Niet lang na dezen tijd overstroomden de West

Gothen, en na hen andere Barbaren, alle deze

(9) I. Stuk, bl. 311.


( 12 )

landen, en de vroegere inwoners trokken terug in

de bergstreken, waar hun nakomelingen, de Wa

lachiërs, de Latijnse taal, schoon niet onverbas

terd, behouden hebben.

" Het overbrengen van vijftigduizend Geten, uit de

landstreken aan de noordzijde naar die aan de zuid

zijde van de Donau, door Xxxxxx Xxxxx, onder

de regering van Xxxxxxxx, gaf aanleiding om dit

gedeelte van Thracië met de naam van Moesië te

onderscheiden, dien een Thracische stam in Klein

Azië, en waarschijnlijk reeds te voren, tussen

den Donau en het Haemusgebergte wonende, voer

de. XXXXXx tekent aan dat de XXXXXXx xxxxxx

xxx ontleenden van het Lydische (dat is, gelijk wij

gezien hebben, een Thracisch) woord, mysos, beu

kenboom. Men weet dat, Zo bar en vlak als

vele streken zijn aan de Zwarte zee, daarentegen

zware bossen de berglanden bedekken; het ge

deelte van Moldavië, tussen het Karpatisch ge

bergte en de Pruth, dat de Turken in 1777 aan

Oostenrijk afstonden, draagt de naam van Xxxxx

wina, het beukenwoud.

Een andere Thracische stam, die ten tijde van

HoMERUs nog niet afzonderlijk bekend was, die

der MACEDONIERs, heeft later een grote ver

maardheid verworven. Wanneer een ruw en half

wild volk een zekeren trap van beschaving be

reikt, dan heeft het de geschikten wasdom ver

kregen tot het maken van veroveringen. Zulk ene

beschaving ontvingen de Macedoniërs van de Grie

xxx, hun zuidelijke naburen, want, om niet te


( 13 )

gewagen van de vele Griekse volkplantingen op

de kusten, zoon hadden reeds 720. (10) jaren vóór

X. X. xx Xxxxxxxxx uit Argos, zich in Neder

Macedonië gevestigd en de grond gelegd voor het

Rijk van dien naam. Er verliepen nog meer dan

anderhalve eeuw eer zij hun armoede en kleding

van dierenvellen begonnen te verwisselen tegen ene

meer beschaafde levenswijze, die hen deed afdalen

in de vlakkere delen des lands, en dezelve bebou

wen, steden aanleggen en verfraaijen. Te voren

bestonden zij, naar de aard der wilde volkeren,

uit afzonderlijke kleine stammen, waarvan PLINIus

er tot honderd vijftig opnoemt. Dit gedeelte van

Xxxxxxx was het vaderland der oudste dichters onder

de Grieken, Orpheus en Linus. Uit hoofde der

gelijkheid, Zo van gebruiken als van taal, reken

de men tot de Thraciërs alles wat westwaards tot

aan de Sicilische of Adriatische zee woonde. Dat

enige oude schrijvers de Macedoniërs tot de Illy

riërs of tot de Pelasgen rekenen, maakt geen wezenlijk

verschil, xxxxxx ook deze aanverwanten waren van

denzelfden hoofdstam. In lateren tijd, toen het

Grieks de hoftaal was geworden in Macedonië,

bleef het volk Thracisch spreken. Wij zien dit uit

het geval der overrompeling van Messene, ene

stad in het zuiden van de Peloponnesus, met mu

ren omgeven, welker wederga Xxxxxxxxx nergens

had aangetroffen (11). Weinige jaren, namelijk,


(10) Volgens XXXXX 814. l

(11) Men is het niet eens over de ligging dezer stad; de meeste

schrijvers en D'Anville plaatsen haar enige mijlen landwaards in,

N. van de golf van Coron, DE L'Isle daarentegen op de oostkust

van die golf.



( 14 )

vóór dat het Macedonische rijk door de Romein

sche wapenen werd vernietigd, zendt Xxxxxxxxx,

zeer grote behoefte aan geld hebbende, enige

xxxxxx onder zijn zoon Xxxxxxxxx af, die, in ene

kleine haven van Argolis geland, de kortsten weg

door aan hem bekende toegangen inslaat, met het

ligtst gewapende volk dat hij bij zich heeft voor

aan, en vóór het krieken van de dag over de

muren geraakt, die tussen het kasteel van Itho

me, aan dien kant op een steile rots liggende, en

de stad in waren. De Messeniërs zich door hunne

naburen en oude vijanden, de Lacedemoniërs, be

sprongen achtende, stellen zich dapper te weer,

doch een geweldige schrik bevangt hen toen zij

aan wapenrusting en spraak de aanvallers voor Ma

cedoniërs herkennen, die door krijgskunde en ge

xxx steeds allerlei vijanden hadden overwonnen

Dan, uit de grootheid -zelve van het gevaar, en

ene bijzondere beschikking der Goden die zij hier

in menen te ontwaren, moed vattende, drijven de

mannen met wapentuig, de vrouwen door het wer

pen van stenen, de aanvallers, reeds vermoeid

van de tocht, in wanorde op de vlugt, vele van

welke van de rotsen neerstorten, en slechts weini

ge, de wapens wegwerpende, met lijfsbehoud het

ontkomen (12). Dit zelfde verschil van taal blijkt


(12) XXXXXXXXx, IV. boek.


( 15 )

ons, in vroegeren tijd, uit de vraag van Xxxxxxxxx,

toen Xxxxxxxx zich ten aanhoen van het leger zou

verdedigen, of hij Macedonisch spreken zou, en

xxxxxxxx antwoord dat hij meende gemakkelijker

verstaan te zullen worden, Zo hij van dezelfde

taal als de Koning gebruik maakte, dewijl er ook

anderen (Grieken) in het leger waren (13). Nog

heden ten dage zijn de gemene Macedoniërs geen

Grieken, en spreken zij ook geen Grieks maar

Albanisch. In het noordelijke gedeelte van Thes

salië tot aan de Peneus toe, woonde mede een

Xxxxxxxxx volk, over wiens tongval ons echter gee

me bijzonderheden bewaard zijn.

Meer weet men van de EPIRoTEN, uit veertien

stammen bestaande, onder welke de Chaoniers en

de Molossers de voornaamste waren, die zich bei

de, de een na de ander, het gezag over allen

hebben aangematigd. De laatstgenoemde waren van

een zeer woesten aard en bekend door hun hon

den, waarvan het ras nog bestaat en vermaard is.

Sommige schrijvers brengen de Epirotische stammen

tot de Illyriërs, andere tot de Pelasgen, dat in

den grond der zake weinig onderscheid maakt, de

wijl ook deze tot de Thracischen stam behoren.

Bij de Thesprotiërs te Dodona was de oudste zetel

van de Pelasgischen godsdienst. Xxxxxx'x vermaar

de godspraken werden er door duiven verkondigd,

naar het gemeen volksgeloof; eigenlijk door pries

xxxxxxxx, die, naar de oudste overleveringen, van

(13) Q. CURT1Us, VI. 9.

( 16 )


dezelfde Phenicische afkomst waren als die het

orakel van Jupiter Ammon te Thebe in Egypte

had doen ontstaan (14). Ieder die lust heeft den

gang van 'den menselijken geest omtrent gods

dienstbegrippen mategaan, zal met belangstelling bij

XXXxxxxxx de navorschingen lezen die hij deswe

gens deed, en wat hij bericht over de oorsprong

der Griekse goden. Ons onderwerp laat niet toe

dit hier in te lasschen; alleenlijk zijne mening

over het verhaal deze priesteressen betreffende

Toen zij begonnen hadden de Griekse taal te

spreken en dus van dat volk verstaan te worden,

verdween het wonderdadige althans voor de helft,

men wist dat zij vrouwen waren, die ingevingen

bekwamen. In vroeger tijd vergeleek men hare, voor

de Grieken onverstaanbare, Thessalische uitspraken

bij het gekir ener duive; of, (want HERobotus'

gezegde schijnt voor meer dan ééne opvatting vat

baar,) er was een dubbelzinnige gelijkluidendheid

in de naam, die zoowel een duive als een pries

teres betekende, mogelijk lag er een zinspeling

in de bruine of donkere loodkleur dezer vogels (15)

op die van het gelaat der priesteressen. Voor het

overige is het bekend genoeg dat de duif ene

grote vertooning maakte in de bijgeloovigheden der

Syriërs en andere West-Aziatische volkeren (16).


(14) HERoDoTUs, B. II. Hoofdst. 55 en volg.

(15) Columba-palumbus en-aenas. ,

(16) Waarover men sELDEN, de dtis Syris, of uit hem GoE

REE, Voorbereidselen tot de Bijbelsche wijsheid, II. 1371, kan

nazien


( 17 )

De naast aan de Epiroten sluitende stammen der

Akarnaniërs en Leukadiërs waren Hellenen, en be

hoorden tot dien tongval, waarvan wij nader zullen

spreken. In het eiland Euboea, ten zuidoosten van

Thessalië, waren de ABANTEN , die het grootste

gedeelte der bevolking uitmaakten, en reeds bij

HoMERUs voorkomen, mede van de Thracischen

stam. Vele van hun gingen in later tijd met de

Iöniërs naar Klein-Azië over.

Een uitgebreider tak, tot welken weder verschei

den kleinere volkeren behoorden, onder welke de

Dalmatiërs en Albaniërs nog tot op heden hunnen

naam hebben achtergelaten, is die der ILLYRIERs,

in de landstreken tussen de Adriatische zee en

de bergruggen die dezelve, ten noordoosten, van

Pannonië, thans Bosnië, scheiden, en volgens som

migen nog veel westelijker. Dat ook deze Thra

ciërs waren kan blijken, en uit de gelijkheid van

vele namen van plaatsen met die bij andere Thraci

sche volkeren , en hieruit dat dezelfde stammen

door de enen ouden schrijver als Illyriërs, door

den anderen als Thraciërs worden opgegeven, en een

ander hen allen tot deze laatsten rekent. Zij ston

den onder een Koningin Xxxxx, toen de Romei

nen, 225 jaren vóór J. C., een gezantschap af

vaardigden om herstelling te vorderen van de na

delen door de Illyrische zeerovers aan enige

kooplieden toegebracht. Vruchteloos echter, want

het vrijbuiten ter zee was als gebruik gewettigd.

De oorlog die er uit volgde bracht de Romeinen

het eerst voor de ogen van Griekenland. In de


( 18 )

zelfde eeuw drong een Keltisch volk uit Gallië,

de Skordisken, in dit land, vermeesterde en ver

woestte het, zodat de Romeinen het naderhand

weder door koloniën trachtten te bevolken, die

met de oude overgeblevene inwoners te zamen ge

smolten, vermoedelijk in het oostelijke gedeelte den

grond gelegd hebben voor de tegenwoordige Alba

nische taal. Het westelijke gedeelte hebben, later,

volkeren van de Slavischen stam met hun taal

overstroomd. /

Naast deze woonden de vENETEN aan het bo

venste van de kom der Adriatische zee, zonder dat

men stellig kan bepalen of zij, behalve dien naam,

die kustbewoners in sommige talen betekende,

enige gemeenschap hebben gehad met de Veneten

in Gallië of de Heneten in Klein-Azië. Met de

eerstbedoelde is het hoogst onwaarschijnlijk, dewijl

deze Kelten waren; wat de laatsten betreft is het,

behalve een overlevering die daarvan bestond, op

merkelijk dat zij in Klein-Azië, na de krijg van

Troje, uit de Geschiedenis verdwijnen.

Laatstelijk behoorden tot de Thracischen stam de

PANNoNIERs, ten noorden van de Illyriërs, tus

schen de Donau en de gebergten, van Noricum

tot aan Macedonië. ADELUNG verwerpt hunne

naamsafleidingen, die men bij DIo CAssIUs, BUs

scHING en MANNERT vindt, uit het Latijn of uit

het Slavis, en het gevoelen dat zij van dezen

laatsten stam zouden zijn, en houdt, met de oude

geschied- en aardrijksbeschrijvers, hen voor aanver

wanten van de Illvriërs. -

( 19 )

Wij wenden ons ten zuidoosten naar den


II. Pelasolschen TAk.


Een grote natuurschok, die mogelijk vele der

punten en inhammen en afgebroken stukken rondom

den zuidoostelijken uithoek van Europa verspreid,

heeft doen ontstaan, had , 1760 jaren vóór onze

tijdrekening, de landschappen tussen de golf van

Lepante en de straat van Negropont onder de wa

teren bedolven, en nauwelijks aan de geringe be

volking de bergtoppen tot wijkplaatsen gelaten.

Derdehalve eeuw daarna had een dergelijk lot, bij

ene geweldige overstroming van de Peneus, al

les getroffen wat tussen de bergketens van den

Pindus en de Olympus, die als verlenging van

het Akrokeraunisch gebergte Thessalië ten noorden

en ten zuiden omvatten, gelegen was. Vóór en

tussen die gebeurtenissen waren, naar het waar

schijnlijkste gevoelen, zwermen van wilde volkeren

uit Azië, bezuiden de Donau, van de Haemus,

waarvan de oudste dezer benden de naam van

Xxxxxxxxx ontleenden, door de Pelasgen gevolgd,

door Xxxxxxx en Macedonië herwaarts getogen.

Voor hen lag het uiterste schiereiland, dat naar

Pelops genoemd is (17) en, om zijne puntige kus


(17) Nes is nog in het Deensch, Zweedsch, Russisch en ande

te talen een uitstekende punt, een kaap, een neus. Vergelijk

XXXXXXX op dit laatste woord. De betekenis van voorgebergte

of voorland is desgelijks duidelijk in Cherso-nesus, en welligt de

oorsprong van Halikar- nassus, van Parnassus de voorst uitste


( 20 )

ten, van ouds werd vergeleken bij de gedaante van

het sierlijke blad van de platanus, die er welig

groeit. Hierin verspreidde zich een deel dezer

volkeren, door de landengte van Korinthe, die,

bij het toenemen der bevolking, de terugtocht

moeilijker makende, de aldaar aangekomenen tot

meer bestendigheid noodzaakte,

Vóór de tijd, derhalve, waarop de eigenlijk

Griekse geschiedenis aanvangt, speelden de Pe

lasgen gedurende verscheiden eeuwen de voornaam

ste rol op dien grond. Want hoezeer de overleve

ringen der fabel het eerst gewag van hen maken

in de Peloponnesus (18) en hen van daar naar

Thessalië geleiden, is er veel, niettemin, dat den

xxx doet dat dit gewest en Epirus hun eerste

woonplaats was; hetgeen ook de rede zijn mag dat

Zo vele fabelwezens aldaar te huis behoren,

Woest, onrustig en talrijk, waren zij gedurig in

beweging op dien voor hun te bekrompen bo

dem, en verhuizende en zich uitbreidende, dan in

Klein-Azië , dan op de eilanden der omgevende

zeeën, dan in Italië, daar zij reeds vroeg den

kende bergtop na de watervloed enz. - Omtrent de laatsten stelt

MALTEBRUN, Précis de la Geographie universelle, een Indische

etymologie voor. -

(18) XXXXXXXXx, Xxxxx. c. VII en Arcad. c. II, handelende

van de Olympische spelen, schrijft dezelve en het stichten van den

tempel aldaar, aan de oudste bevolkers van Griekenland toe, die

er hunnen eersten vorst, Xxxxxx, vereerden, en dit verhaal van

de bewoners van Xxxx, die, zegt hij, de gedachtenis der oudste

gebeurtenissen bewaard hadden, schijnt XXxxxXxx, in derzelver

dichterlijke voorstelling, in zijne Theogonie, te bevestigen.


( 21 )

naam van Grieken ontvingen. De genen die op

het zuidoostelijk schiereiland bleven drong welhaast

de noodzakelijkheid enige beschaving aantenemen

en zich, op verscheiden plaatsen, aan de Hellenen

te onderwerpen, met welke te zamen zij naderhand

den jongeren tak der Grieken uitmaakten, zodat

men ten tijde van XXXxXxXXx en van Xxxxxxxxxx

in Azië en in Europa nog maar enkele zuiver Pe

lasgische overblijfsels aantrof. Met de vele gissin

gen omtrent de naaste afkomst en de naam der

Pelasgen zullen wij ons niet vermoeien. De oude

schrijvers onderscheiden hen door de algemene be

naming van Barbaren, daarmede bedoelende dat zij

xxxx Xxxxxxx waren ; bij HoMERus komen zij

voor, hun naam aan een der oostelijke landschap

pen van Thessalië, ten zuiden van de Olympus,

maar nog niet aan de gehelen tak gevende. Vijf

honderd jaren later (19) bestond er nog een over

(19) Ten tijde van Xxxxxxxxx. zie zijn I. Boek, Hoofdst. 57,

alwaar hij de verhuizingen der Pelasgen, die hij onderscheidt van

de Hellenen (Grieken), aanwijst, en waaruit valt optemaken dat zij

oudtijds aan de zeekust van Thessalië woonden, daarna binnen

waarts eerst noordelijk en daarna zuidelijk gedreven, en later in

den Peloponnesus gekomen zijn, waar men hen als een Dorisch

volk en aldus als voorvaders der Lacedemoniërs beschouwde ; ter

wijl die van Attischen of Iönischen oorsprong, sedert hun ver

menging met de Hellenen de kenmerken van hun Pelasgische af

komst, tot zelfs in het veranderen van de namen der steden, ver

xxxxx xxxxxx. Vergelijk cHANDLER, Reize door Griekenland, bl.

91; men vindt in dezelve het oude en hedendaagse doorgaans in

verband gebracht.- De oorsprong der oude inboorlingen van Attika,

weet men, ligt in het duister; er is een bijzonderheid die aanleiding


( 22 )

blijfsel van dit volk te Krestone in Thracië, en te

Placia op de noordkust van Klein-Azië, dat ene

van die der Grieken verschillende taal had. Er zijn

ons echter gene bijzonderheden daarover nagela

ten. Dat de Pelasgen een volk van de Thraci

schen stam was kan men uit hun woonplaatsen

afleiden, die men in de zuidelijke uithoeken van

Europa vindt aangewezen, zonder dat enig spoor

aanleiding geeft om te denken dat zij er over zee

zouden gekomen zijn. Nu weet men dat ten noor

den van hun de Thraciërs het grootste gedeelte

van het zuidoostelijk Europa besloegen, van wie

men, naar de aard van alle nomadische volkeren,

mag onderstellen dat zij zich allengs uitgebreid en

die uithoeken niet onbezet zullen gelaten hebben.

Bovendien worden verscheiden volkeren, die som

mige oude schrijvers tot de Pelasgen rekenen, door

anderen Thraciërs genoemd. Van hun taal kan

men weinig, en slechts uit enkele woorden en ei

gennamen, oordelen. Die , der goden welke men

aan de Pelasgen toeschrijft, schijnen daartoe te be

hoen. Het langst bleef het Pelasgisch in wezen

in het bergrijke en door gene andere volkeren

overstroomde Arkadië. hun stammen waren voor

geeft om te gissen dat Xxxxxxx niet de eerste vreemde volkplanter

was. Op de kaap Sunium stond een tempel van Neptunus, waar

later die van Minerva werd gesticht. Xxxxxxxx, over wiens ouden

dienst ik nog weinig heb aangetroffen dat voldoet, was een Ly

bische zeegodheid, waarvan de dienst mogelijk voor dien van Mi

nerva moest wijken; de landbouw verving het vissersleven. Zie

daar enen sleutel voor de fabel van de bekenden twist.


( 23 )

namelijk: de LeLegen, met hulp van welke er

van de KURETEN, die in het bijzonder de Phrygi

sche xxxxx Xxxx vereerden, Xxxxxxxxx in het vroeg

ste tijdvak der Europesche geschiedenis, de andere

Pelasgische stammen verdreef, die zich niet tot een

geregeld gemeenschappelijk leven wilden verenigen.

Men vindt de eerstgenoemden ook in andere ge

deelten van het voormalig Griekenland en in Klein

Azië; de DRyoPEN ten zuiden van de berg Oe

ta, die zich van daar naar Euboea, Cyprus en in

den Peloponnesus verspreidden; de THEsPRoTIERs

van wier hoofdstad, Dodona, ik reeds gesproken

heb; de LAPITHEN, een woeste bergstam aan den

mond van de Peneus, beoorloogd door de na

burigen stam der cENTAUREN, die uit hun met

wolken omgeven woonsteden te paard gezeten af

daalden en Zo veel schrik verwekten; zij grens

den aan de PERRHEBEERs, die zij verdrongen tot

aan de Olympus; de TELCHINEN die achtervol

gens naar de eilanden Kreta, Cyprus en Xxxxxx

verhuisden ; de EKTENEN , de oudste bewoners

der omstreken van Xxxxx, ten tijde van hunnen

Koning Xxxxxx; zij stierven uit aan een pest

ziekte, waarna de HYANTEN en AONEN hunne

plaats innamen, waarvan de eersten door Xxxxxx

naar Phocis werden gedreven, de laatsten zich aan

hem onderwierpen en één volk met het zijne uit

maakten ; de KAUKoNEN, zoowel in de Pelo

ponnesus als in Klein-Azië, het waren deze die de

Trojanen ter hulpe kwamen, de TYRRHENERs,

welken naam zij, Zo 't schijnt, niet van de Tyr

( 24 )

xxxxxxx in Italië ontleend, maar reeds zeer vroeg

gevoerd hebben, en nog vóór hun verhuizingen

daarheen, na welken tijd zij eerst dien van Pelas

gen ontvingen. Volgens XXXXXXXXXx was het ene

algemene benaming van alle de Pelasgen, op de

kusten van Klein-Azië en de eilanden van de Ae

geïsche zee, die van slavenhandel en zeeroverij

bestonden, en onder anderen het beeld van Xxxx

van Samos wegvoerden. Verder, de ARKADIERs,

de enige in de Peloponnesus die niet in de om

wenteling deelden, welke de terugkomst der Hera

kliden te wege bracht; de oENoTRIERs en de GRIE

XXX die uit Thessalië naar Italië togen, een kleine

xxxx, aan wien de eer voorbehouden bleef van zijn'

naam in het beroemdste van alle volkeren te ver

eeuwigen; de CRETENSERs, eindelijk, de bewoners

van LEMNos, IMBRos, LESBos en meer eilanden.


III. HELLENISCH - GRIEKSE TAK:

Wij zijn in de gang onzer nasporingen tot den

naasten oorsprong der Griekse taal gevorderd,

van haar verband met die der Thraciërs en der Pe

lasgen zullen wij in 't vervolg spreken. Het is in

de Hellenische Staten dat zij tot de schitterende

hoogte gestegen is waarop wij haar bewonderen ;

uit dit land hebben ondernemende en talrijke volk

plantingen, daarna de zegepralende legers van

Xxxxxxxxx, haar over het grootste deel der oude

bekende wereld verbreid. Griekse plantsteden zijn

gevestigd geworden van de oostelijkste grenzen des

:

:


( 25 )

Syro-Macedonischen rijks tot op de kusten van

Spanje. Als de taal der gebieders verdrong zij de

landtaal in het oosten van Klein-Azië, ten dele

zelfs in Syrië en Egypte. Een tak van deze taal

had aanmerkelijken invloed op het ontstaan der La

tijnsche taal, en ook zijne latere verfijning dankt ,

het Latijn in vele opzichten aan het Grieks. Dit

laatste bleef, toen reeds de Romeinen de meesters

der wereld waren, nog lang de taal der beschaafd

heid in het grote Rijk. En wat heerlijke bloemen

van de beschaving des menselijken geestes, zijn

er ooit, gelijk uit deze taal, ontloken ! Zij was de

kweekster van wetenschap en smaak, zij heeft die

voor het mensdom behouden. Toen de nacht der

onwetenheid het Westen, afgemat of ruw, bedek

te, lichtte een weerschijn der stralen, die aan den

Xxxxxxxx door de schriften der Grieken waren op

gegaan, langs Spanje naar het overige van Europa.

Xxx Xxxxxxxxxxxxxx, waar onder allerlei beroerin

gen, tot aan deszelfs vermeestering door de Tur

ken, de Griekse taal haar gebied had staande ge

houden, brachten hare verdreven kenners de zucht

voor de oude schriften der Grieken mede naar Ita

lië, en wij danken hun het genot der vruchten van

de herstelling der wetenschappen. - -

Er bestaat, menen wij, gene andere taal in de

wereld waarvan men een Zo belangrijk tafereel

kan ophangen. Het zuidelijke halfdeel van Azië

moge aan het Sanskrit zijne zedelijk - wijsgerige en

burgerlijke beschaving, zijne godsdienstbegrippen,

zijn dichterlijken luister te danken hebben, maar

( 26 )

wat is, na de voortgang van Zo vele eeuwen,

de verlichting in Azië, vergeleken tegen Europa?

Wat zou, bij alle hare belangrijkheid, de taal van

Palestina ons gebaat, wie ze tot ons overgebracht

hebben, hadden niet de laatsten van Griekenlands

geleerde zonen er de toegang voor geopend en

den smaak voor geprikkeld in het westen? En is

er, op Arams grond, nog wel ééne loot overig

van de cederen van Xxxxxx? Het zal dan wel de

moeite belonen een poos te blijven staan bij den

wortel der Griekse taal, al kunnen wij dien ook

niet tot de diepsten grond nadelven, waar hij met

die der Perzische, Germaanse en andere taalstam

men is ineen gegroeid. Wij willen hier Zo ver

gaan als hij zich, in Klein-Azië, in en tegenover

Griekenland, bij de Thracische en Pelasgische vol

keren uitstrekt, hetgeen wij tot nu toe moesten

besparen, daar wij over het weinig bekende geen

licht dan uit het meer bekende kunnen verkrijgen.

Met Xxxxxxxxx en zijn zoon Xxxxxx vangt het

tijdvak der beschaving van Griekenland aan. Hij

was, meent men, het hoofd van een stam die aan

den Parnassus woonde, en de eerste inboorling die

op het daarstellen van een meer geregelden maat

schappelijken Staat bedacht was.

Vóór HERoDoTUs vinden wij de volkeren die het

schiereiland bewoonden onder geen algemenen

naam aangeduid. Deze schrijver, en andere na

hem onderscheiden alleenlijk de vroegere takken,

als Pelasgen, van de lateren de Hellenen, een lijn

die men echter niet al te scherp moet doorsnijden,

( 27 J

als of de nakomelingen van Deukalion en zijne

tochtgenoten de vroegere stammen geheel verdre

ven en de landen van nieuws bevolkt zouden heb

ben. Het laat zich veleer vermoeden dat zij lang

zamerhand zich hebben uitgebreid en de oude in

woners teruggedrongen, en dat deze hier en daar

met hen zijn te zamen gesmolten (20), en de ove

rigen uit Thessalië verhuisd. Niet overal zal dit

ineen smelten, waar de oude inwoners nog het

grootste aantal uitmaakten, een dadelijken invloed

op de taal gehad hebben; de verhalen der ge

schiedschrijvers van de huwelijken en verbindtenis

sen door de hoofden des nieuwen volks aange

gaan, tonen genoegzaam dat men hier veleer aan

een langzaam vestigen van gezag dan aan de ge

weldigen drang van xxxx volksstroom denken

moet. Een zodanigen invloed ener nieuwe op

permacht leert de geschiedenis dat op meer dan ene

wijze kan worden verkregen. Somtijds ontlenen

nieuwe volkplanters, hetzij dat zij zich met of te

gen de zin der inwoners vestigen, hun overwigt

van een zekeren hogeren graad van beschaafdheid

die, op zich zelve misschien niet veel beduidend,

hun echter aanzien genoeg verschaft om nadrukke

lijk en rustig op die nieuwere inwoners te wer

ken. Dit was het geval bij de verschijning der

Europeërs omtrent vele der zachtaardige Ameri

kaansche volksstammen, en iets dergelijks kan heb

ben plaats gegrepen met de Egyptische en Phenici

(20) Zie mijne voorgaande aantekenirg.


( 28 )

sche volkplanters in Griekenland (21). Dien staat

van wildheid afgelegd hebbende, waarin de mens

nog alleen op het voldoen van de honger en de

dringendste behoeften des dierlijken levens bedacht

is, is zijne vatbaarheid lichter te scherpen voor de

handwerken, kunsten en begrippen der zamenle

ving, en zelfs de verhuizende leden van zulk een

half wilden stam verkrijgen door de omstandigheden

die hun vereniging vergezellen voorrechten bo

ven de verstrooid blijvende. Somtijds gebeurt het

ook dat ruwe maar krijgszuchtige hopen, bij het

indringen in reeds beschaafde landstreken, voordee

lige indruksels van die beschaving aannemen, ter

wijl zij wederkerig hun kracht mededelen aan

het ligchaam waarvan zij een deel wierden. Ge

beurt zulks onder het geleide van een aanvoerder,

wiens meesterlijke hand, voor de teugels opgewas

sen, deze gemengde menigte weet te besturen, dan

legt hij de grond voor een nieuwen trap van

voortgang in beschaving en in de kunsten, somwij

len, der weelde. Dit had enigermate plaats bij

de tochten der Aeoliërs, Iöniërs en Doriërs naar de

bloeijender kusten van Klein-Azië.

Moeilijk zou het zijn, te bepalen op welke

van deze beide wijzen de oude bewoners van

Griekenland de invloed ondervonden van Xxxxx


(21) Cecrops, Cadmus (en met hem Arabieren, naar sTRA80,

X. in 't begin), de eerste ongeveer 50 jaren vóór, de andere kost

na de vloed van Deukalion. zie de tafels van XXXXX, en De "0"

gine des lois, I. p. 62 et suiv. (Edit. in 4to).


- ( 29 )

lion en de zijnen; dat die invloed en in de onder

linge betrekkingen der onderscheiden stammen en in

den toestand dezes gehelen volks, door de natuur

met uitstekende voorrechten begiftigd, aanmerkelijk

was en een nieuwe orde van zaken daarstelde, is

kennelijk uit alles wat wij met enige zekerheid

vernemen van een Zo afgelegen tijd. Wij moe

ten ons hier echter gene plotselijke gehele om

kering van de staat der zaken voorstellen. Bij de

eerste nationale onderneming, die tegen Troje,

zien wij een verbond van machten, maar nog niet

de macht van één volk, tot de groten strijd aan

gegord. Deze onderneming had, veel meer, twis

ten onder de heerschende geslachten en veranderin

gen in de onderscheiden Staten ten gevolge, het

heen- en weertrekken duurde nog voort, en er

verliep nog een geruimen tijd eer de zaken zoo

verre tot rust kwamen, dat het gansche volk der

Hellenen daardoor in wasdom en bloei toenam.

Verlangt men wat nader de toestand te beschou

wen van de volkeren dezer landen bij de aanvang

van het tijdperk waarvan wij spreken; THUcYDIDEs

beschrijft dien ten naastenbij Zo als cAEsAR en

TACITUs Germanië tekenen. Al ligt verhuisde een

stam bij het aandringen van een talrijkeren. Zij be

teelden uit dien hoofde niet meer land dan volstrekt

noodig was, en waren te lichter bereid om verder

te trekken. Steden of plaatsen van verdediging wa

ren er van belang nog niet. Hoe vruchtbaarder

landstreek, hoe meer aanleiding voor het indringen

van vreemden en het onderling smaldelen, dat door

( 30 )

de welvaart toenam. Dus ging het in Thessalië,

in Boeötie en in de Peloponnesus, met uitzonde

ring van Arkadië. In dit gewest, even als in het

armere Attika, bleven dezelfde inwoners, vestig

den en versterkten er zich met anderen die deze

staat van zekerheid uitlokte. Een dergelijk klein

en arm land was het eigenlijke Xxxxx aan de zuide

lijke afhelling van het Pindusgebergte. STRABo

vergelijkt het met de Zo even medegedeelde aan

merkingen van THUCYDIDEs over Attika en past

ze toe op de afzondering in zeden en taal van des

zelfs bewoners. Uit Xxxxx zakten , aan het hoofd

der ruwe bergbewoners, met welke enige andere

xxxxx zich vermengden, de nakomelingen van

Xxxxxxxx, wier voorouders, vóór verscheiden ge

slachten, uit het vaderlijk erfgoed Mycene en Argos

verdreven waren, af naar het zuiden van het schier

eiland aan gene zijde der landengte, en vestigden

er een duurzame heerschappij over de meeste lan

den, tevens met de Xxxxxxxxx xxxxxxx (22). Der

zelver inwoners worden gezegd te voren de Aeo

lischen gesproken te hebben, waaruit, onder ande

xxx, blijkt dat zij het land niet verlaten hadden,

en inderdaad lezen wij van de Achaiërs alleen, dat

(22) Tachtig jaren na de val van Troje. Men verschilt over

den tijd en het getal der ondernemingen van de vorsten uit dit

stamhuis, om zich weder in de Peloponnesus te vestigen; de

laatste, in welke zij slaagden, wordt algemeen op dezen tijd ge

steld. Van nu af komt er meer licht in de Griekse geschiedenis

Het bewijst het reeds gezegde over de langzamen gang dezer

staatsverandering.

( 31 )

zij, door de Herakliden verdrongen, wegtogen, en

op hun beurt, van de kusten van het later eigen

lijk genoemd Achaie de uit Attika gekomen Iöni

sche stammen verdreven, die zich aldaar hadden

gevestigd. de Aeolischen tongval, en een Aeo

lische afkomst, van een zoon van Xxxxxx, kent

men toe aan alle de Hellenen ; met uitzondering

van de reeds genoemde Iöniërs in Attika, een deel

van welke zich naderhand ging neêrslaan op de

westkust van Klein-Azië, van de voormelde Achai

ers, en van de eerst in hun klein land besloten

en vervolgens door de Peloponnesus verspreide -

Doriërs. De uitbreiding der Aeolische volksstammen

was dienvolgens de eerste en voornaamste tot wel

ke Deukalion aanleiding had gegeven ter beschaving

van Griekenland.

De Griekse Staten hadden zich gevormd door

ondernemingen die wel enige overeenkomst heb

ben met de riddertijd der middeleeuwen ; deze

gedurige bewegingen waren oorzaak dat deze stam

men en Staten, hoezeer zij voor 't overige op zich

zelve stonden, door velerlei betrekkingen als één

volk verbonden waren en bleven, hetgeen in het

tijdvak hetwelk dat van Deukalion vooraf was ge

gaan , en dat men gewoonlijk het Pelasgische

noemt, niet alZo was. Nadat nu deze Staten

meer gevestigd waren en van binnen meer rust ge

noten, terwijl de Griekse natie zich zelve als

één Geheel begon te beschouwen, ontstonden er

drie hoofdafdelingen naar de drie tongvallen die

men opmerkte, de Aeolischen, Dorischen en Iöni

( 32 )

schen, naar de namen, gelijk wij reeds gezegd

hebben, van twee zonen en een kleinzoon van

Hellen. Uit dezen hoofde beschouwden zich alle

als nakomelingen of stamgenoten van dezen, schoon

het zeker is dat vele steden en maatschappijen ge

grondvest waren door Pelasgische, Phenicische,

Egyptische, of Klein-Aziatische hoofden en vor

sten. De meesten nogtans waren werkelijk Helle

nen, en wel, vroeger in Opper-Griekenland, later

de Dorisch-Heraklidische in de Peloponnesus. Van

nu af was ook de naam van Hellenen aan allen ge

xxxx, en ontwikkelde zich met kracht die verhe

ven volksgeest en dat gevoel van zelfstandigheid .

die de beschaving vergezelden. Wie in deze voor

rechten niet verlangde te delen, maar hardnekkig

gehecht bleef aan de voormalige woestheid en taal,

merktekenen van de Pelasgischen tijd, werd be

schouwd als niet behorende tot het ligchaam des

Helleenschen volks, maar als Barbaar, wat voor

heen de oudere inwoners des, ganschen lands ge

weest waren , als vreemdeling in één woord. - 3

Tot de punten van vereniging van dit volk be

hoen voornamelijk de zamenkomst bij de Olym

pische spelen en het Gericht der Amphictyons, -

inrichtingen, welker oorsprong zich in de oudheid

des tijds schier verliest, doch die met wijs over

leg en echten nationaal-geest daargesteld, het oog

merk van de éénheid des gehelen volks te bewa

xxx, juist bereikten; - verder, de voorrang in de

leiding en behandeling der algemene zaken, de

verbindtenissen tussen de Staten onderling en

( 33 )

hun uitgebreide handel, die zich op de vele ver

spreide volkplantingen uitstrekte, hun wederkerige

naijver, gelijk die van hun schrijvers en dich

ters, die zonder een aan allen gemene taal niet

bestaan kon. De gevolgen van deze vereniging

waren aanmerkelijk, en het was door haar dat dit

door de natuur bij uitstek begunstigd volk tot de

hoogte steeg waarop de Geschiedenis het ons heeft

leren kennen. Deszelfs voortreffelijke begaafdhe

den hadden reeds vroegtijdig de schone gedaante

die de Griekse taal Zo voordelig kenmerkt,

bevorderd, en van haren kant wekte de taal aller

lei begaafdheden op bij dit volk.

Door het onophoudelijk vermengen en kruisen

der stammen en der geslachten, van de tijd af der

ondernemingen van Xxxxxxxxx'x en Hellen's nako

melingen, was zij tot ééne taal geworden. Uit

het reeds gezegde kan men lichtelijk de redenen

ontwikkelen waarom deze tongvallen, in plaats van

zich in afzonderlijke talen van xxxxxxxx te verwij

deren, de een van de anderen leende, en daar

door de algemene taal in buigingen en afleidingen

verrijkte. Dit was reeds vroeg een vrucht van

het nieuwe tijdperk, terwijl de stammen, in het

Xxxx-Xxxxxxxxxxxxxx, van elkander vervreemd, ver

moedelijk ook door scherpere tongvallen afgesche

den waren. Naderhand niet met de overigen ver

enigd, bleven zij ten achteren in taalbeschaving,

en aan dat onderscheid kennelijk; wij kunnen het

zelfde in enige hedendaagse talen opmerken, en

het was onder anderen het geval met de kinderen


( 34 )

die de eilanders van Lemnos bij hun aan de

Atheniensers ontroofde vrouwen hadden, en welke

door hun moeders in het Attisch werden onder

wezen, schoon oorspronkelijk van dezelfde, en wel

Pelasgische, afkomst (23). Van de invloed der

dichters op deze taal, van HoMER Us af, en van

derzelver redenaars, en van beiden op het volk

zelf, behoef ik wel niet te gewagen. Nopens dien

der Egyptische en Phenicische bevolkers, vóór den

oorlog van Troje, zijn minder bepaalde berichten

voorhanden, schoon men, in 't algemeen, aan z00

danigen invloed niet twijfelen kan. De veelvuldige

overeenkomst tussen Griekse en Hebreeuwsche

woorden schijnt of tot dit tijdvak, of tot de ook

in later tijd voortgeduurd hebbende handelsbetrek

kingen met de Phenicische Staten, te behoren; in

het eerstgemelde geval moet deze invloed zich ook

in de taal der Pelasgen geopenbaard hebben, die

xxxx schrijftekens bezaten vóór de gene die zij

van de Pheniciërs ontvingen, en ook in Italië over

brachten, namelijk de A, B, G, D, E, I, K, L,

M, N, O, P, R, S, T, U, waar later de th,

x, ph, ch, z, è, ps en oo, zijn bijgevoegd. Men

meent dat de zachtere Griekse taal hare klinklet

xxxx, in haar Alphabeth uitgedrukt, uit de voor

naamste Phenicische aspiratien ontleend heeft (24),(23) HERoDorus, B. VI. Hoofdst. 137.

(24) verg, oogueT, de l'origine des lois, des arts et des st"

ces, II. L. 2. p. 230, en PLINIUs, VII. c. 56. Deze was het spoor

niet bijster, schrijvende dat het hem altijd was voorgekomen"


- 35 )

Zo men, na het aangevoerde, nog aarzelde om

de éénheid van oorsprong van het Pelasgisch, het

oud-Thracisch en het Helleensch-Grieks voor

bewezen aantenemen , overwege men nog de na

volgende van de oude schrijvers ontleende daadza

ken. 1°. Van de Pelasgische volkplantingen in

Italië heeft het Latijn een van deszelfs grondbe

standdelen ontleend, en dit bestanddeel is, kenne

xxxx en echt, Grieks, naastbij komende aan het

Aeolisch - Dorische dialekt. Deze Pelasgische volk

plantingen zetteden er zich reeds neder vóór den

krijg tegen Troje.


2°. Wanneer de nauwkeurige

geschiedschrijver XXXXXXXXX vAN HALIKARNAssus de

Pelasgen voor Hellenen verklaart, dan moet de

overeenkomst van taal één, Zo niet te dien tijde

het enig overgeblevene, der bewijzen geweest zijn

die hij daarvoor had (25). 3°. Er bestaan gene

gronden om de Lelegen, de Kureten en andere

stammen die Deukalion en Hellen vergezelden en

de Pelasgen verdrongen, tot een geheel anderen

volks- en taalstam te brengen. De eerstgenoemde

toch, hoezeer veeltijds voor een gemengden hoop

gehouden, ontmoet men, deels in Klein-Azië,

deels in de noordelijke streken van Griekenland,

te midden van andere voor Pelasgische erkende

stammen; de Kureten, in hun oudste Europe

deze letters van de Assyriërs afkomstig waren. Vergelijk ons I.

Stuk, bl. 155, 161, 166, en PETITY, Encyclopedie elementaire,

III. p. 380-386 en 407 et sutv.

(25) Hij leefde omstreeks het begin onzer tijdrekening.


( 36 )

sche woonplaatsen (26), Aetolië en Akarnanië,

staan almede op Pelasgischen bodem. En nog dui

delijker is de inmenging van Pelasgische stammen

in de Hellenische volkplanting der Iöniërs op de

kust van Klein-Azië , uit Abanten bestaande

van Euboea, uit Kadmeërs, Dryöpers, Phoceërs,

Molossers, Arkadiërs, Epidauriërs enz., allen steeds

tot de Pelasgen, of Doriërs, gerekend. Dat ge

heel woeste volkeren, gelijk de Xxxxxxx en Teu

tonen waren, op hun rooftochten stammen van

andere afkomst met zich medegesleept hebben, zou

niet vreemd zijn, maar tot meer bezadigde volk

plantingen voegen zich gene mensen bijeen die

niet in de gemeenschappelijke of nabijkomende taal

een wederzijdschen band of hulp vinden. Dit be

let niet dat deze Iönische tongval na verloop van

tijd Zo onderscheiden werd van dien der oude be

woners dezer kusten, die, naar men meent, van

de eilanden waren gekomen, dat men ze als twee

talen kan beschouwen, althans even verschillende

als bij voorbeeld het NederDuits en het Deensch,

in de twaalfde eeuw. 4°. Dat dit onderscheid in

vroegere tijden minder aanmerkelijk was, is ook as

tenemen uit de omstandigheid dat wij, in de uitvoe

rige taferelen van de onderhandelingen en gebrui

xxx, bij de Klein-Aziatische, Griekse en Thraci

(26) Ik ben niet onbewust dat men hen van de Indische Ketri

en de oevers van de Perzischen zeeboezem, wil laten komen,

hetgeen misschien een nieuw licht kan verspreiden over de over

eenkomst van het Grieks met het Perzisch. Ik laat deze gis.

sing hier onaangeroerd. -


( 37 )

sche stammen geen tolken tussen dezelve, of zin

spelingen daarop aantreffen, al ware het ook dat

de dichters zich van de omslag en het herhalen

van een gesprek in de mond van de tussen

spreker gelegd, hadden ontslagen. Als HoMERUs

Xxxxxxx op de kust van Afrika bij de Lotophagen

brengt, zendt deze een bode onder geleide van

twee mannen uit om het land te verkennen, maar

de dichter, het onderscheid van taal niet aanroe

rende, zorgt voor het behouden der waarschijnlijk

xxxx, en laat hem niet verhalen wat zij met de in

woners gesproken hebben. Omgekeerd, hebben

AEscHYLUs en EURIPIDEs geen zwarigheid gemaakt

om hun Trojanerinnen Grieks te laten spreken.

Zelfs in de omstandigheid dat bij de eerstgenoem

den, in zijn treurspel van Xxxxxxxxx, de over

winnaar niet verstaat wat Xxxxxxxxx met schijnbare

opgeruimdheid zegt, ligt geen stellig bewijs van

het tegendeel, althans niet van zodanig taalver

schil dat met de verwantschap onbestaanbaar zou

zijn. Xxxxxxxx, als Pelops, een Phrygiër of Ly

diër, in de Peloponnesus , als Bellerophon van

Korinthe in Lycië komt, en zij daar zonder geweld

van wapenen hun gebied vestigen, als Paris zich

te Xxxxxxxxx ophoudt, dan geven deze omstandig

heden te zamen genomen ons een wenk om aan

overeenkomst van taal te denken. Wat er ook

van het heen- en wedertrekken der helden en volks

xxxxx in de Griekse fabeleeuw bij het licht der

Geschiedenis verdwijne, die verhalen gronden zich

ten minste op overleveringen of op een van ouds


( 38 )

bestaand denkbeeld wegens die overeenkomst. 5°,

Deze wordt niet weinig bevestigd door de eenstem

mige berichten der Ouden, die de beginsels der

Griekse dichtkunst, vóór XxXXXXx, aan de in

boorlingen van Thracië en van het westen van Klein

Azië toeschrijven. Niet slechts noemen zij Tha

xxxxx, die zich in een wedstrijd waagde met de

Peloponnesische Muzen, en zijne nederlaag met het

gemis van zijne lier en zijn gezicht boette, als een

Thraciër, en bepaaldelijk uit de omstreken van den

Edon, een berg in of op de grenzen van Xxxxxx

nië, waar zich ook de priesteressen ophielden van

Bacchus (27), welker geestvervoering Zo ver

schrikkelijk ontaarde; de Muzen zelve waren uit

Piëria, een landstreek van Macedonië, Orpheus

was uit Thracië, Olympus, de vader der Griek

sche toonkunst, (en aan wien is het onbekend hoe

eng toon- en dichtkunst bij de Ouden verbonden

waren,) was uit Phrygië, in het algemeen getuig

sTRABo, dit onderwerp in zijn Xde boek behande

lende, dat de muzijk der Grieken van Thracischen

of Phrygischen oorsprong was. Bij de invoering

van de eerdienst van Apollo in het eiland Delos

werden gezangen hem ter ere gezongen, waarvan

Olen, de Lyciër, de maker was, andere van hen

voor Xxxxxx, bij het strooijen van de asch des

brandoffers, aan de grafstede van Argis en Ops,

op een talloze schare van kranken die het altaar

omringde (28), werden het nog ten tijde van PAU


(27) Bacchanten, Menaden, Edoniden.

(28) HERoDoTUs, IV. c. 35.


( 39 )

xXXXXx, die ze schijnt gekend te hebben (29); hij

noemt hen de oudsten der Griekse hymnendich

xxxx, en schrijft hem de uitvinding van de hexa

meter toe. 6°. Indien er al enige twijfel oprees

in hoeverre men genoegzaam kan aangaan op de

berichten van XXXxxxxxx, stRABo en anderen,

omtrent de talen van enkele volksstammen waar

van gesproken is, de moeilijkheden in aanmerking

nemende die van het vergelijken van talen en tong

vallen onafscheidelijk zijn: Zo moet die twijfel ver

vallen als men bedenkt welk nut wij in onzen tijd

trekken van zorgvuldige en oordeelkundige opmer

kingen, die door reizigers in vreemde landen ver

zameld zijn. Bovendien, al zijn eens sommige van

deze onderzoekers door schijnbare trekken van over

eenkomst misleid geworden, om daarin bewijzen te

zien van een in de wezenlijkheid niet bestaande

verwantschap, Zo ontbreekt het ons niet aan voor

beelden van zodanige onmiskenbare verwantschap,

bij de verwijdering en afwijkingen die in latere tij

den zijn tussen beide gekomen. En hierin ligt

een nieuwe grond om aan die oude schrijvers ge

loof te geven, dewijl zij meestal veel meer op de

trekken van verscheidenheid, dan op die van ver

wantschap hebben gelet, waarvan men onder ande

ren een aanmerkelijk voorbeeld vindt bij HeRobo

Tus, als hij zegt, dat de tongval van de steden

van Xxxxx niets gemeens had met xxxx xxx Xxxxxx,

en, gelijktijdig, dezelve tot de Iönischen brengt.

(29) Olen was ouder dan Orpheus. PAUSANIAs, IX.

( 40 )


En Xxxxxxxxx, de oudheden beschrijvende die in

de omstreken van Lerna gevonden werden, merkt

van enige opschriften aan, die in de Dorischen

tongval gesteld waren, dat zij, mogelijk naar de

vroegere vernieuwd, maar niet Zo oud zijn kon

den als men verhaalde, van vóór de terugkomst

namelijk der Herakliden, omdat toen de Argiviërs

dezelfde taal spraken als de Atheniensers, en de Do

riërs nauwelijks in Griekenland bekend waren. Uit

deze en andere voorbeelden blijkt derhalve hoe

nauwkeurig deze schrijvers te werk gingen in het

onderscheiden der tongvallen, en dat men de woor

den van HERoDoTUs (30) in veel te ruimen zin

opvat als men, uit hetgeen hij van het Pelasgisch

in onderscheiding van het Grieks zegt, wil af

leiden dat hij dezelve als twee talen beschouwt die

gene de minste verwantschap met elkander hebben.

7°. Het reeds bijgebrachte laat niet toe de overeen

komst van het oud-Pelasgisch met het Hellenisch

Grieks als een gevolg te beschouwen van het

overnemen door nabuurschap en gemengde inwo

ning. De gevallen waarin dit plaats had gegrepen

onderscheiden de oude Geschiedschrijvers uitdrukke

lijk. Het aannemen van een andere taal, een der

moeilijkste opofferingen, kost dan alleen minder

als beide van één stam zijn en nog redelijk veel

naar elkander gelijken. Zo zweemde het Hebreeuwsch

der Joden veel naar het oud- Arameïsch

of Chaldeeuwsch dat ten tijde hunner wegvoering in( 41 )

Babel gesproken werd. Hetzelfde kan hebben plaats

gehad met de Kauniërs en de Kariërs, omtrent

welke HERoDoTUs niet durft beslissen wie van de

ze beide volkeren de taal van het andere had over

genomen. Zo wilden ook de inwoners van Colo

nides niet voor Messeniërs doorgaan, maar voor

ene uit Attika daarheen gebrachte volkplanting, die

naderhand de Xxxxxxxxx xxxxxxx, dien de Messe

niërs spraken, had aangeleerd. 8°. Eindelijk heb

xxx xxx nog een aanmerkelijken grond voor de ver

wantschap van het Grieks met het Pelasgisch, in

de taal der Arkadiërs, die, niet door de Herakli

den overheerst, onmiddellijk van de oude Pelas

gen afstamden, naar de eenstemmige getuigenis der

schrijvers. STRABo (31), de volkeren van de Pe


(31) In het begin van zijn VIIIste boek, waarin hij zich bij

zonder toelegt om de aardrijkskunde van HoMERUs optehelderen en

met die van zijn leeftijd te vergelijken. - Op het einde van dit

boek spreekt hij van de Arkadiërs als van het oudste der Griekse

volkeren, in welks beschrijving hij zich echter zegt te bekorten,

dewijl mn het land geheel en al verwoest was, en deszelfs steden,

alom vermaard in de vroegere eeuwen, door de langdurigheid der

oorlogen tot in de grondslagen vernield waren. Het is wel niet

mogelijk in korter woorden de achtervolgende tijdperken van onbe

mijde eenvoudigheid en rust, van opkomst, van bloei, en van on

dergang van een volk uittedrukken. Zodanig was dus reeds vóór

achttienhonderd jaren het grootste deel der binnenlanden van het

tegenwoordig Morea; hoe moeten deszelfs inwoners, niet delende

in de handel die in het tijdvak van de grootheid der Venetianen

op de kusten bloeide, zijn achteruit gegaan ! vreen de volkeren,

er indringende, brachten er hun woestheid en overheersching- -

In 't voorbijgaan zij hier opgemerkt dat dezelfde stRABo aantee

xxxx van Mycene, de beroemde koningszetel van Xxxxxxxxx, dat


( 42 )

loponnesus onder twee hoofdverdelingen brengen

de, de Aeolische en de Dorische, zegt dat de be

woners van Xxxx, als een aan Jupiter Olympius

bijzonder geheiligde stam, en de Arkadiërs, uit

hoofde hunner afgezonderde ligging in de geberg

ten, niet in de gebeurtenissen, die de uitbreiding

der Doriërs ten gevolge had, deelden, maar, lan

gen tijd, onderling in vrede, onaangevallen en af

gescheiden waren blijven bestaan; dat zij beide,

voorts, van Aeolischen oorsprong waren, hebben

de, tot terugbrenging der Herakliden, te gelijk met

Oxylus de wapenen opgevat. Zij spraken ook Aeo

lisch, hoewel niet overal even onverbasterd.


1ste

Dit geleidt mij tot het reeds aangevoerde (32)

dat het zeker is dat de Pelasgen Aeolisch gesproken

hebben, onderscheiden zekerlijk van het Aeolisch

Zo als het de Lesbische dichters beschaafden,

maar overeenkomende met hetgeen men in de grond

slagen van de Latijnse taal herkent, en dat wij

duidelijkheidshalve oUD - AEoLISCH noemen zullen.

Dit spraken alle de volksstammen die onder en na

Deukalion zich langzamerhand van bijna geheel

er in zijn tijd geen spoor meer van te vinden was, en dat dus

noch het kasteel van Karvathi (in sommige kaarten Agios Adrianos

geheten), aan de voet van het gebergte van Tricorpha , ten

noorden van Argos, noch een dorp onder de naam van Mycene,

overblijfsels van deze aloude stad zijn kunnen.

(32) Hier boven, bl. 35, n°. 1.


( 43 )

Griekenland meester maakten, met uitzondering van

de, later zich uitgebreid hebbende, Doriërs, Iö

niërs en Achajers; denkelijk echter niet zonder af

wijkingen en verschil in de uitspraak, gelijk men

uit de vergelijking met het Xxxxxxx, dat in den

grond dezelfde tongval was, kan opmaken (33).

Zulke verscheidenheden moesten blijven bestaan zoo

lang deze kleine volkeren op zich zelve en nog

niet tot één ligchaam verbonden waren, wanneer

zij de kern van de Hellenisch - Grieksen volks

en taalstam geworden zijn.

Het is gene gewaagde gevolgtrekking, te stellen

dat het Pelasgisch, in Europa gesproken en met

het oud-Aeolisch overeenkomende, in de grond

niet verschilde van de taal der Pelasgische gewesten

in Klein-Azië. Het kan zijn dat deze hun dialek

ten hadden, waaruit naderhand bijzondere talen

ontstonden, en zulks te lichter omdat zij niet door

geschriften tot een vasten standaard waren gebracht,

en tevens het heen- en wedertrekken der volkplan

tingen, meest over de Hellespont, ten dele ook

uit de eilanden, dezelve voor veranderen en ver

xxxxxxxx xxxxx stelde. Hierbij kunnen Semitische,

misschien ook meer noordoostelijke volksstammen

invloed op hun Pelasgische naburen hebben ge

had. Van de dialekten dezer Aziatische Pelasgen

-mm-"

(33) Bij voorbeeld voor pais (kind) zeiden de Laconiërs poir,

de Latijnen puer. Het veelvuldig gebruik van de r in het midden

zoowel als op het einde der woorden, waarover sTRABo, L. X',

zegt dat de Aeoliërs bespot werden door de blijspeldichters, was,

Zo ik meen, aan dit oude Aeolisch eiger


( 44 )

waren vermoedelijk het PHRyoische, dat het naast

van de Thracischen hoofdtak uitging, het LyDI

scHE en het KARISCHE de drie verstverbreide in

het zuiden en westen van Klein-Azië, tot de tijd

toe dat de Griekse volkplantingen op de kusten

aan het Grieks de overhand gaven, dat sedert,

en vooral onder en na XXXXXXXXX xx Xxxxx,

de heerschende taal werd. Van het Karisch in het

bijzonder weet men dat verscheiden volkeren het

spraken die, in de eerdienst der Goden, van de

Kariërs verschilden, welke anders een groot punt

en bewijs van vereniging bij de oudste volkeren

was , , weshalve ook de Mysiërs en de Lydiërs,

stamgenoten der Kariërs, gezamenlijk bij Mylassa

een zeer ouden tempel van Jupiter hadden. Om

trent het Phrygisch heeft men bij de Ouden ver

scheiden voorbeelden van benamingen, tot de eer

ste noodwendigheden des levens betrekkelijk, waar

van de afleiding niet uit het Grieks, maar uit de

eerstgenoemde taal moet gehaald worden; er waren

zelfs schrijvers die dezen tongval tot aan Armenië

toe uitstrekten, en de Armeniërs oorspronkelijk

voor Phrygiërs hielden.

Laat ik, terwijl wij ons in dit gedeelte der we

reld bevinden, de gelegenheid waarnemen om nog

een woord te zeggen over de talen van KLEIN

Azië, ter aanvulling van het reeds vroeger bijge

brachte (34).

Men verdeelt de westelijke derzelve wel eens in

(34) Iste stuk, bl. 202, 203, en II. bl. 4-6. -



( 45 )

twee hoofdtakken (35): de Karische, waarvan dan

het Lydisch, Mysisch en eigenlijk Karisch de tong

vallen waren, en de daarvan geheel onderscheiden

Phrygische. Deze verdeling schijnt voldoende ge

noeg voor een algemeen overzicht, en niets belet

ons deze dialekten te beschouwen als de voornaam

ste der meer of min onderling verwante talen tot

aan Kappadocië, doch op stellige daadzaken en bij

zonderheden rust zij niet.

De verder noordwaarts en oostwaarts in Klein

Azië wonende volkeren hadden hun grotendeels

met het Syrisch verwante tongvallen.

Het PAPHLAGONISCH noemt STRABo als ene

taal op zich zelve, het Kappadocisch had er vele

woorden van, waarschijnlijk behoorde het in de

hoofdzaak tot de Thracisch-Pelasgischen stam.


De GALATEN hebben wij reeds vroeger gezegd

dat tot de Kelten behoorden.

De KAPPADocIERs waren, naar de eenstemmige

berichten der Ouden, van de Syrischen stam; de

Perzen hadden hun dezen naam ter onderscheiding

van de andere Syriërs gegeven, en zij werden,

met een Grieksen naam, blanke Syriërs (36) ge

noemd. De Kataoniërs, in het zuiden van Klein

Armenië, spraken mede het Kappadocisch.

De cILICIERs waren ook van Syrische en Phe

nicische afkomst. Enige Griekse schrijvers hou

(35) HEREN, de linguis Regni Persici, in Comment. Societe

Gotting. Vol. XIII.

(36) Leuco-Syroi.


( 46 )

den hen voor een Argivise volkplanting, doch,

behalve de oudere getuigenis van HERoDoTUs,

strijdt hier ook tegen dat er vóór de tijd van

XXXXXXXXX nauwelijks twee Griekse steden in

dit land waren. Waarschijnlijker is het dat de Lx

cIERs van hun waren uitgegaan. Van de soLYMI,

een deel derzelve, wordt uitdrukkelijk gezegd dat

zij Phenicisch spraken (37).

Nopens de PISIDIERs heeft men gene zeker

heid; men zou ze eerder tot de westelijke dan tot

de oostelijke, en dus tot de Thracischen stam

kunnen brengen, daar toch de LYCAoNIERs en

XxXXXXXXx, ten oosten van hun, tot dezen be

hoorden (38), en men in nog overige PAMPHYLI

sche woorden mede de sporen van de Pelasgisch

Griekse afkomst opmerkt.


Na dezen uitstap keren wij terug, om van de

eigenlijke Griekse tongvallen xxxx xxxxx verslag


(37) Xxxxxxxx, tegen Xxxxx, I. 22.

(38) Van het Lycaonisch wordt Handel. der Apostelen XIV-11

gewag gemaakt. De taalkundigen hebben deswege meer dan één

gevoelen. Dat het van het toenmalige Grieks verschilde blijkt

uit de bijvoeging, , zij zeiden in 't Lykaonisch,” zonder dat wij

lezen van welke taal Xxxxxx zich tegen de schare bediende. Echter

hadden de Lykaoniërs de Griekse namen der Goden t Dios en

Xxxxxx, die onze Westersche overzetters naar het Latijn herdoopt

hebben, denkelijk op voorgang der Vulgata, althans de Slavische

overzetting van METHODIUs en cYRILLUs, van de negende eeuw,

heeft die van de oorspronkelijken tekst behouden.


( 47 )

te geven. De oorzaken waarom de uit de gemee

nen wortel opgeschoten Thracische en Pelasgische

takken in andere talen overgingen, terwijl de Griek

sche tot een eigen stam opwies, hebben wij in het

voorgaande aangetoond. Men onderscheidt vier

hoofddialekten van deze taal die ieder voor zich,

hoezeer niet in alle soorten, door geschriften tot

ene gevestigde taal beschaafd waren, en een me

nigte van plaatselijke tongvallen, die zich onder

een der vier eersten brengen laten, doch die men

niet Zo zeer als uit dezelve ontstaan dan wel als

verwaarloosde aanverwanten derzelve moet beschou

wen. Terwijl intussen deze vier tongvallen, om

hunne in schrift bevestigde vormen, meer dan pro

vincialismen waren, vindt men er bij vele der oude

Griekse schrijvers de scherpste onderscheidingen

van verzacht en daardoor de taal tot een zekeren

aan allen gemenen tongval gebracht, die men veel

tijds als een vijfden beschouwt en die in de late

ren tijd des Grieksen volks vooral plaats greep.

Dat zodanig Middel-Grieks reeds vóór de tijd

der Macedonische Koningen zou hebben bestaan,

ofschoon niet als geschrevene taal, en het naast aan

het toenmalig Thessalische gekomen zijn, schijnt in

genen dele uitgemaakt.

Uit het Oud-AEoL1scHE , dan, vormde zich een

jonger dialekt van denzelfden naam, in het eigen

lijke Griekenland en, bezuiden de landengte, in

Arkadië en Elis, ook in de Aeolische volkplantin

gen op de westkust van Klein-Azië en in de noor

delijke eilanden van de Aegeïsche zee. Behalve an

( 48 )

dere eigenheden was het kennelijk aan de hulp

klank der w (39), dien de oudere Grieken in plaats

xxxx h vóór een of tussen twee vokalen lieten

hoen, en die bijzonder bij hun Lyrische dich

ters voorkomt. Het Thessalisch was een bijtak van

dezen tongval.

Even hard, de gewone kenmerken der bergtalen

bezittende, de wijdgapende klinkers a en oo be

minnende, was het DoRIscH; in het gewest van

dien naam, en waaraan het Boëotisch zeer nauw

verwant was, in Megaris waar het het Attisch

had verdrongen, in Messenië waar het zich zeer

lang staande hield, in Lakonië waar het in 't bij

zonder door vele provincialismen onderscheiden

was en nog kennelijk gesproken wordt (40), voorts

(39) De digamma Aeolicum. Taalkundigen beweren dat de

Aeolische blaasklank w, door de lippen voortgebracht, te onrecht

dubbelde g genoemd is, en geen, van de Pheniciërs ontleende,

keel-klank zijn kan, als niet behorende tot hetzelfde spraakwerk

tuig. Ik geef in bedenking of deze aan het binnenste einde der

luchtbuis opgehaalde klank niet wel tot aan en buiten de lippen

uitgeblazen kan worden en als een voortzetting beschouwd? Den

naam der Negers die de Engelsen Serawollies noemen, spreken

de Fransen uit Seracollets; men beproeve de zeer onaangena

men klank chwol , diep uit de keel opgehaald, uitteblazen. Zie

voorts over de digamma Naturae et Script. concordia, p. 63 ee

283, en J. PosTER, Essay on the different nature of accent and

quantity, with their application in the English, Latin and Greek

languages, p. 96 and foll., waar men dingen aantreft die beves

tigen dat het Pelasgisch nog meer dan het klassieke Grieks met

het Duits overeenkwam.

(40) volgens XxxXXX, Notice sur la vie de X. xx Xxxxxxxxx

lue dans l'Institut national, 11 Avril 1806. -


( 49 )

op de zuidwestelijke uitbeken van Klein-Azië, op

Xxxxxx en Kreta, ook in de voornaamste volk

plantingen in Sicilië en die elders in Italië waren,

bij voorbeeld te Tarentum. Bij voortgang van tijd

verloor het iets van zijne hardheid, gelijk dit in

de gedichten van XxxxxXXXXx, een Syracusaner,

doorstraalt.

In tegenoverstelling van deze twee tongvallen had

de Griekse taal hare twee zachte; het 1öNISCH

en het Attisch, op de noordkust van de Pelo

ponnesus, beide van Athene uitgegaan en in zeer

nauw verband staande. Het eerste, kennelijk aan

zijne weekheid en het uiteenzetten der klinkletters,

schijnt de invloed der luchtstreek van Klein-Azië

te hebben ondervonden, waar men het in de xxxx

xxxx xxx xx xxxx- en van de noordkust sprak, ook

in die van de Middellandse zee, met name te

Marseille. Het had wederom vier onderscheidingen.

Het ATTIscH, tussen het weke : Iönisch en

het harde Dorisch geplaatst, verenigde zachtheid

en kracht. Tot een minder uitgebreid grondgebied

bepaald, onderscheidde het zich niet Zo zeer door

onderverdelingen als door de veranderingen die de

verfijning hier vooral aanbracht. Van daar kwam

het dat men de wetten van Xxxxx, ten tijde van

Lysias, dat is, 150 jaren later, nauwelijks meer

verstond.

Naar ons aangenomen bestek, ten behoeve voor

al van lezers die zich in gene nadere kennis met

deze taal inlaten, zullen deze bijzonderheden, mee

nen wij, voldoende zijn, er is er nog ene, ech


( 50 )

ter, die wij niet stilzwijgend kunnen voorbijgaan,

omdat, Zo ik mij niet bedriege, nauwelijks eni

ge andere taal een gelijksoortige oplevert, dat na

melijk deze tongvallen, als geschrevene taal, door

vermaarde schrijvers die er zich van bediend heb

ben, tot grondslag geworden zijn van vier soorten

van geschriften, waarin men ze, op derzelver voet

spoor, naderhand gebruikt heeft. Op de kust van

Klein-Azië, bij de bloei der Iönische steden, en

waar later ook de ' Aeolische bloeiden, nam de

dichtkunst het eerst hare hoge vlugt. In HoME

Rus ontdekt men nog de oudere, minder scherp

afgescheidene taal, en hoe zich toen eerst het Iö

nisch als tongval begon te vormen. Zijne taal is

de taal van het heldendicht geworden, en met ge

ringe veranderingen tot bij de laatste dichters ge

bleven, terwijl zij in 't algemeen op de dichtertaal

der Grieken een veelbeduidenden invloed heeft ge- -

oefend. Het Aeolisch - Dorisch werd de taal der

lierzangen, ten dele omdat zij in gebruik was ge

bleven in de gezangen van de eerdienst, die xxx

Xxxxx, Xxxxx en Delphi oorspronkelijk schijnt; ten

dele door de kracht welke PINDARus in dezelve

heeft aan de dag gelegd. ,, Hij toch, die vaak

-, zijne vrolijke tafelzangen aan de toonkunst ge

, xxxx had, nam de Dorische lier van de wand,

, wanneer de zucht voor Pisa's renperk zijne in

, gevingen opwekte, en hij bekroonde de over

, winnaar met het Aeolische lied (41).” Hij ont


(41) Zie de eerste zijner Olympische Oden, ter ere van Hiero

(

51 )

week daarin nogtans het voor vele der , andere

Grieken vreemde van de Dorischen tongval zon

derden nadruk van xxxxxxxx uitspraak te verminde

ren. Het is uit hoofde van derzelver lyrischen

oorsprong, dat de Griekse treurspeldichters dien

tongval behouden hebben in hun koren, voor

't overige de Attischen gebruikende in hunnen

ernstigen en door de vaderlandse oudheden die

zij voorstelden verheven toon. In de blijspelen

daarentegen bediende men zich van de taal des da

gelijkschen levens, dan in het een dan in een an

der dialekt. In ongebonden stijl hebben zoowel

het Dorisch als het Iönisch schrijvers van naam

optewijzen, maar nog meer het Attisch, dat in

het tijdvak van de sierlijksten bloei der Griekse

beschaving de algemene taal der wetenschappen

Werd.

Men kan de invloed van de tongval der Griek

sche schrijvers op de soort der voortbrengsels niet

wel aan hun beroemdheid toeschrijven; het is

echter niet moeilijk dien te verklaren uit de vor

men die zij kneedden voor de taal. Naar mate

dat een taal meer wordt bearbeid, verrijkt zij ha

ren woordenschat met de uitdrukkingen aan het be

handelde onderwerp eigen, en latere schrijvers ne

men die over. Het is bekend dat iets dergelijks

gewoonlijk en zelfs onvermijdelijk, van de ene

taal in betrekking tot de andere, plaats grijpt; in

van Syracusa, die in de wedloop te paard, in tegenoverstelling

van een wagenspan, de prijs behaald had.


( 52 )

de benamingen van de scheepvaart der Nederlanders

ontleend, zal men de tongval van de Duitsen

Alpenbewoner niet ontdekken ; men herkent ge

makkelijk genoeg de zeef door welke de zoge

naamde vreemde woorden ener taal gegaan zijn (42);

maar, in dezelfde taal blijvende, gaat dit onder

scheid wel niet verder dan enkele provincialis

men (43), of een verschil in de uitspraak van een'

klank (44). De rede waarom in de Griekse taal

de zaak een anderen loop nam, is, dunkt mij,

daarin gelegen dat de Griekse volkeren, schoon


(42) Zo noemt, bij voorbeeld het Engelseh, een zegening naar

het Latijn, benedictio, benediction, het Schotsch en oud-Engels,

naar het Frans, benir, benison.


(43) Stukken in een bijzonder dialekt geschreven, maken hierop

gene uitzondering, want zij zijn bepaaldelijk bestemd voor zoda

nig gewest, bij voorbeeld de Poëtes Languedociens, onder de niet

juisten naam van Xxxxxx Xxxxxxx. Amst 1700, uitgegeven; G. JA

Pix, X. XXXXXXXXX enz. in het Friesch. Even min komen hierte

gen in aanmerking dialekten, vóór dat de taal van een geheel volk

gevormd was, gelijk het Plat-Duits, het Provençaalsch, het Pi

cardsch der trovères, het Limonsynsch van de Spaanse toneel

spelschrijvers, die onder de naam van de Poëtas Valencianos be

kend zijn. Eindelijk ontmoet men, zonder dat zij in het geval

zijn der Griekse tongvallen waarover wij hier spreken, navol

gingen in een ouderen stijl en spreektrant. Het naïve, bij voor

beeld, dat de Fransen in de vertalingen uit de pen van XXXxx,

in hun oudere dichters, als XXXxX, BELLEAU en anderen, onder

den naam van stile marotique, roemen, en dat bijzonder van de

verkleiningswoordjes zijne zachtheid ontleent die het voor veld- en

liefdezangen schikt, en door de jongeren somtijds gelukkig nage

bootst is, onder anderen in BERQUINs Idylle: l'orage.

(44) Gelijk ai voor ei. Zie SIEGENBEEK, Spelling, bl. 140 en

wEILAND, Woordenboek, op ai. -


( 53 .

door belangen verenigd, door hun zucht tot de

vrijheid hun onafhankelijkheid in hun tongval

len hadden behouden, op de tijd toen elk gewest

zijne schrijvers en de kundigheden waarover zij

handelen bezat. Men gevoelt welken gunstigen in

vloed dit op de rijkdom en de buigzaamheid der

taal moest uitoefenen, toen onder Xxxxxxxxx en

zijn zoon Xxxxxxxxx xx Xxxxxxx in het ligchaam

der Macedonische Monarchie begrepen werden. De

Attische vormen nogtans werden daarbij hoofdzake

lijk behouden, maar niet de gestrenge zuiverheid

van sommige taalzifters die, later, dezelve weder

zochten te doen herleven, en gewoonlijk Atticisten

genaamd worden. Alexandrië in Egypte, onder de

Ptolemeën de zetel van geleerdheid en geleerde in

richtingen, bood bijzonder een punt van vereniging

en gelegenheid tot opkweking der nieuwere taal

4all.


Tot dezen tijd behoort de bekende vertaling der

Zeventigen, van het Oude 'Testament, maar er

bestonden aanmerkelijke omstandigheden die invloed

op dezelve hadden. In Egypte woonden vele Jo

den, het was het eerste hoofdverblijf van het Griek

sche Jodendom, hetwelk deze taal bij zijn eerdienst

begon te gebruiken, en hare kennis verspreidde on

der de Joodse, in vele landschappen der Griek

sche, heerschappij verstrooide, gemeenten. Er is

veel voor om te denken dat de Joden het Grieks

met een kennelijk eigen dialekt gesproken hebben,

het schijnt tevens dat hun overzetters noch het

Grieks zuiver genoeg kenden, noch in de kunst

( 54 )

van vertalen genoegzaam geoefend waren, misschien

ook uit godsdienstige schroomvalligheid te veel aan

het taaleigen van de oorspronkelijken tekst hecht

ten; althans hun overzetting is een Hebreeuws

Grieks geworden, aan de schrijvers van dit volk

eigen, enkelen uitgezonderd welke een zuiverder

Grieks schrijven, met name XXXXx en XxxXXXXx.

Uit dit Alexandrijnsche Joods-Grieks is de taal

die wij in het Nieuwe Testament aantreffen ont

staan.

Het zou tegen alles aanlopen wat de Geschie

xxxxx der talen ons leert, indien men meende dat

het Grieks, van de tijd af dat alle de Staten

waar het gesproken werd de Romeinsen schep

ter huldigden , niet in de lotwisselingen zoude

hebben gedeeld, die van de nabuurschap of inval

xxx xxx xxxxxxx volkeren, de omgang met vreem

de krijgslieden en ambtenaren, of van de meerver

wijderde en heimelijk ondermijnende oorzaken af

hangen, die verandering in de zeden en denkwijze,

en achteruitgang in kundigheden en beschaving be

werken. Het overbrengen van de Keizerlijken ze

tel met de praal en de stijl van het Hof herstel

de Griekenland niet, op de Grieksen bodem;

de mond der Xxxxxx'x en der Xxxxxxxxxxxxxx was

gesloten voor het gestoelte der Alleenheerschers, en

de welsprekendheid vond alleen het oor open voor

de lofredenaars. Zij had, het is waar, nog ge

sproken door XXXXXXXXx xXX XXXXXXxXx en cHRx

sosToMUs, maar de spitsvindigheden der wijsbe

xxxxxx, de haarkloverijen der verketterende godge

( 55 )

leerdheid, hadden de aandacht afgewend van de

lieflijkheden der welluidende dichters, vervalschte

smaak van de enen en vervalscht gevoel van den

anderen kant hadden de onderwerpen der oude zan

gers waardig, doen vervangen door minder belang

rijke in gezwollener stijl voorgedragen. Na de da

gen van Xxxxxxxxxx en Xxxxxxx, na de schan

delijke taferelen door sUEToNIus vruchteloos ge

tekend, aan wie zou de geschiedschrijver zijne

lessen verspild hebben ! Want wij moeten, in het

beschouwen van de invloed der letteren op dit

tijdvak, de Latijnen niet van de Grieken afzonde

ren. Twee nieuwe onderwerpen boden zich aan

de Griekse schrijvers en geleerden aan; de uit

legkunde en kerkelijke geschiedenis, uit de nieu

wen godsdienst, de rechtsgeleerdheid, uit de nieu

we wetgeving, ontstaande; de behandeling van bei

de moest in de taal gelijk in de stijl verandering

te weeg brengen. De mannen van letteren, hoe

langer hoe schaarscher geworden, vonden alleen

veiligheid in ballingschap van de vaderlandsen

grond (45), toen in 1453 Konstantinopel, dat in

vroegere eeuwen onder de bescherming had gestaan

van Athene, in handen der Turken viel. Zij gin

gen naar Italië over, waar Xxxxxxxx Xxxxxx van


(45) Dit was het dat de ziel drukte van Xxxxxxx Xxxxxxxx, die

een afstammeling was der Griekse Keizers, en dat Zo roerend

doorstraalt in het grafschrift dat hij voor zich zelf dichtte; het

komt hier op neer: Xxxxxxxx rust in een vreemde aarde. Gastvrij

ontvangen, klaagde hij niet over vreemden. Dat Griekenland gee

ne vrije grafstede heeft voor hare kinderen, beweende hij.


( 56 )

Thessalonika ruim honderd jaren te voren had be

gonnen het klassieke Grieks te herstellen, dat

men dus ten minste van dien tijd af als een doode

taal moet aanmerken. Het Italiaansch der Genue

zen in de veertiende en vijftiende eeuwen, dat der

Venetianen in de twee volgende, gevoegd bij de

taal, van een geheel anderen stam, van de Turk

sche meesters, hadden in de laatste plaats rijkelijk

toegebracht om het te verbasteren.


3e .

Het HEDENDaagsE Grieks is uit deze ver

bastering gesproten, en in Zo verre hadden de

lotgevallen van deze taal gelijkheid met die der

Latijnse, _ maar met dezen geheel verschillenden

uitslag, dat uit een bedorven Latijn nieuwe talen

ontstaan, gevormd en bloeijend opgewassen zijn,

het Grieks daarentegen van het standpunt ener

vervallene taal meer en meer is teruggegaan. De

Grieken noemen haar, sedert, de Romeinse, ge

lijk zich zelve Romeinen, naar het voormalig Oos

tersche rijk. Tot het verval der volkstaal heeft

bijgedragen dat de taal in alle stukken, regerings

zaken betreffende, is afgeschaft, en van de andere

zijde voor de weinige letterkundige voortbrengsels

het klassieke Grieks Zo goed als uitsluitend is

gebruikt gebleven; weshalve de schrift- en kerk

taal, Zo als zij zelfs te Konstantinopel door de

beschaafde standen gesproken wordt, en, van de

zestiende eeuw af, onder regels gebracht en in

( 57 )

spraakkunsten en woordenboeken voorhanden is,

minder van het echt - Griekse afwijkt dan de on

derscheidene volksspraken. In de tweede helft der

zestiende eeuw bestonden er meer dan zeventig

zodanige, en daaronder was die van Athene wel de

meest bedorvene. Het wordt, zegt men, nog het

zuiverst gesproken in de omstreken xxx xx xxxx

Xxxxx, waar nog vele kloosters aanwezig zijn, in

enige delen van Morea, en op de eilanden Paros

en Nicaria. Op Cyprus moet de uitspraak wel bedor

ven maar anders nog veel oud-Grieks in de taal

overig zijn. Op Kandia hebben de Sfachioten, een

overblijfsel der oude Kretensers, hun onafhanke

lijkheid in een tak van het Witte gebergte tot in

1770 verdedigd; hun tongval zou uit dien hoofde

een bijzonder onderzoek verdienen. Een zeer af

wijkend en bedorven Grieks is ook dat der Mai

noten, omstreeks het oude Sparta; van waar zij

echter niet oorspronkelijk zijn, maar van vreemden .

die zich onder Xxxxx aldaar verzamelden tot dat,

het land weder onder het verbond der Acheërs ge

komen zijnde, zij met de andere inwoners veree

nigd geraakten. Een kleine hoop van dezelve, om

trent duizend zielen sterk, onder welke de Stefa

xxxxxx'x de aanzienlijksten waren, nam in 1676,

nadat de Turken in 1669 Kandia veroverd en door

een onverhoedschen inval van de zeekant in deze

ontoegankelijke bergen van Morea waren ingedron

gen, de wijk naar Korsika. Zij breidden er zich

aanvankelijk uit in de streek Paomia, in het rechts

gebied van Vico, doch werden in het eerste derde

( 58 )

deel der afgelopen eeuw naar de even schaars be

volkte van Zellao, waarvan Ajaccio de enige stad

is, verplaatst (46). - Omtrent gebeurtenissen en

bijzonderheden, die op het opbouwen der nieuw

Griekse taal konden werken, verdient vermel

ding dat op aanzoek van de Nederlandsen ge

zant te Konstantinopel, en aandrang van de geleer

den GoLIUs, het Nieuwe Testament (47) daarin

ten behoeve der Griekse Christenen het licht

zag, vele van welke echter, in Klein-Azië, hunne

voorvaderlijke taal niet meer kennen en Turksch

spreken, schoon de liturgiën er nog in werden

voorgelezen, in de tijd van XXXXXXXX (48).

Ene vertaling van de Reis van de jongen XXX

xXXXxXx in dezelve, is in het laatst der vorige

eeuw te Wenen verboden en verbrand (49).

Ik heb het noodeloos geacht uitteweiden over

het karakter der klassieke Griekse taal, tot het

leren van welke dagelijks gelegenheid is. Laat

mij alleen zeggen van hare welluidendheid, dat zij

dezelve aan het aantal der klinkletters, lange en

korte, en der tweeklanken, aan het vermijden van


(46) Men vindt dit bij BoswELL en anderen omstandig.!

(47) Bij ELZEVIER, in 1638, 2 delen in 4to. Zie BAUMGAR

TEN, Nachrichten, VIII. s. 1.

(48) Klein-Azië, bl. 374 en 390. In zijne Reize door Xxxx

kenland, bl. 213, vermeldt hij een ander, voorzeker zeldzaam,

letterkundig voortbrengsel.

(49) Zie Vaderlandse Letteroefeningen, 1803. Mengelwerk,

bl. 721 en het verder aldaar verhaalde.

( 59 )


harde en stotende 'zamenvoegingen (50), aan de

zorgvuldige en sierlijke woordschikking, verschul

digd is, van hare rijkheid, dat levendigheid, gees

tigheid, smaak, wijsgerige scherpzinnigheid, daar

(56) Een groot kunstrechter in het vak van smaak, wINKEL

XXXX, Von der Nachahmung der Griechischen Werke, s. 107

109, draagt enige gedachten voor, betreffende de invloed van de

lands- en luchtsgesteldheid op de taal der Grieken, die dit karak

ter der taal ontwikkelen, en tevens uitnemend bevestigen wat wij

op dat onderwerp in het algemeen in onze Inleiding hebben ter ne

der gesteld. » Mij dunkt,” zegt hij, na op het spoor van Xxxxx

xXXXXx en de abt Xx Xxx te hebben aangemerkt hoe een gema

tigde luchtstreek, heldere hemel, zuiver water, gelijk de bron van

Xxxxxxxx, toebrengen om een schoner ras van mensen te vor

men, gelijk zij dieren beter doen gedijen en aan de vruchten de

volkomenste rijpheid schenken, - » mij dunkt dat men uit de taal

» der Grieken van hun ligchaamsgestalte kan oordelen. De na

» tuur vormt bij elk volk de werktuigen der spraak naar de in

w, vloed der landstreek. Zo verhaalt PLINIUs van de Troglodyten

» (die in Ethiopië in spelonken woonden) dat zij meer krijschten

» dan spraken; anderen bewegen nauwelijks de lippen; anderen

» brengen een doffen of heeschen klank voort. Onder een ruwen

» hemel zijn de tonen grof en de delen des ligchaams die daar

» toe medewerken, kunnen niet van de fijnste zijn.”

» De voorrang dien het Grieks boven alle andere talen in wel

» luidendheid heeft is onbetwistbaar. Alle de Noordsche talen zijn

» met medeklinkers overladen, in de Griekse daarentegen zijn

» zij Zo afgewisseld, dat elke medeklinker van enen klinker ver

» gezeld is; niet ligt staan er twee van deze bij elkander, zonder

» inéén te smelten. De zachtheid der taal duldt niet dat een letter

» greep met de harde klanken th, ph, ch eindige, en de verwis

»seling van letters van hetzelfde werktuig grijpt plaats als zij de

w, hardheid van een toon kan wegnemen. Waaromtrent enige wei

» nige woorden die ons hard voorkomen, geen tegenwerping kun

» nen maken omdat wij de echte uitspraak van het Grieks zoo

» weinig weten als van het Latijn. Deze dingen bijeengenomen

( 60 )

toe om strijd hebben bijgedragen, in het, met

doorgaande regelmatigheid, vormen, aanknopen,

uitstrekken en schakeren tot in de fijnste onder

scheidingen der begrippen, van een menigte aflei

» deden de taal zacht vloeijen, gaven verscheidenheid aan de

» klanken en een gemakkelijkheid om dezelve te zamen te voe

» gen, die onnavolgbaar is in elke andere. De gisfing schijnt daar

» om niet ongegrond, dat XXXXXXx, onder de taal der Goden, het

» Grieks, onder de taal der mensen, het Phrygisch bedoeld

w, hebbe.”

» In het bijzonder stelde de overvloed der klinkers het Grieks

we in staat om door de klank en de rangschikking der woorden de

» zaak zelve te doen hoen, of ze te schilderen”- (een onderwerp

met smaak behandeld door wEBB, On the beauties of poetry). -

» HoMERUs tekent in twee verzen het drukken, de snelheid, de

» verminderde kracht in het indringen, de langzaamheid in het

» doorgaan en het stremmen der beweging van de pijl die Pando

» rus afschiet op Menelaus (Ilias, IV. vs. 135 en 136). Desgelijks

» ziet men bij hem (aldaar, XVI. vs. 215) de ineengedrongen

» bende der Myrmidonen schild aan schild, helm aan helm, man aan

» man, staan.”

» Bij dit alles moet men zich geen verkeerd denkbeeld van deze

» taal maken door ze zich voortestellen als een beek zonder enig

, geruisch, gelijk loNGINUs de stijl van XXXXx beschrijft; zij ver

» heft zich bij wijlen als een geweldige wegslepende stroom, als

v, de winden die de zeilen van Xxxxxxx xxxxxxxxxxx (Xxxxx XX. vs.

» 71). Te onpas echter aangebracht, hield men zulke zamenzet

, tingen of harde uitdrukkingen voor onaangenaam.”

,, een zodanige taal vorderde fijne en rassche werktuigen, voor

- op welke de talen van andere volkeren minder geschikt waren. Een

, der Griekse Kerkvaders klaagt dat de Romeinse wetten in

, een taal geschreven waren die Zo vreesselijk hard was.”

, Zo men dan van de gesteldheid der spraakdelen tot die des

, gehelen ligchaams besluiten mag, waren de Grieken van ene

, fijne stof bewerkt; zenuwen en spieren waren op de gevoeligste

, wijze veerkrachtig en bevorderden de buigzaamste bewegingen,


( 61 )

dingen uit het wortelwoord van een eerste denk

beeld. Hieruit is een verscheidenheid van verbui

gingen, van tijden, van wijzen , voortgevloeid,

die vele andere talen missen (51). Trouwens men

zal zich des niet verwonderen als men het oog

slaat op de reeks van eeuwen (52), die aan deze

taal vergunde, van de - onnavolgbaren HoMERUs

af, schrijvers over allerlei onderwerpen, een PLA

To, een ARistoTELEs, te vormen. Toen de echt

Griekse geest was uitgedoofd, en hare zeggens

kracht door een spitsvindige, beschouwende ge

leerdheid en een overlading van woordrijkheid was

verdrongen, stond de taal Zo gevestigd, dat zij

, die van bevalligheid vergezeld gingen. Men houde echter, naar

» deze beschrijving, de Grieken niet voor een week volk. Men

» hoe hoe XXXXXXXx de Atheniensers op dit stuk tegen de Sparta

» nen verdedigt, enz.” - Laat ik ter bevestiging van het natuur

xxxxx xxxx der schone Griekse gedaante, de oud - Grieksen

schedel bijbrengen, in de verzameling van XXXXXXXXXX, welke de

bedenking omverwerpt als of die gedaante niet meer ware dan een

aangenomen tekenstijl, zonder oorspronkelijk beeld. Zie de Let

terbode 1818. II. 162. * -

(51) Het tweevoud in de verbuigingen, de werkwoorden die gee

ne lijdelijkheid maar een lijdelijke daad, ook wel een die op

den dader zelven werkt, uitdrukken, bij voorbeeld als een woord

betekent, in de werkenden, zin, de wet geven, verhuren, te

pand geven, wachthouden, dan drukt het, door een verandering

in de uitgang, in de lijdendwerkenden, het denkbeeld uit van

de wet aannemen, huren, te pand ontvangen, zich voor iets wach

ten. Voorts drieërlei toekomende tijden, verschillende aanduidin

gen van het verledene, enz. *- -

(52) Tweeduizend vierhonderd jaren ten minste, van vóór Xx

MERus tot de val van het Oostersche Rijk.


( 62 )

niet zodanig zonk in het algemeen verval of zij

kon nog luisterrijke voorbeelden opwijzen; onder

andere de prinses XXXX xxXXXXX, die in het be

ginder twaalfde eeuw het leven van haar' vader,

xx Xxxxxx Xxxxxx, beschreven heeft (53). -

es. Wat het hedendaags Grieks aangaat, deszelfs

verschil van het klassieke is ten dele gelegen in

de uitspraak, het verwisselen en het tussenschui

ven van sommige letters, of in het begin der

woorden afbijten van een klinkletter, ten dele.

in het onveranderd gebruiken van een woord in

meer dan enen naamval of tijd, ten dele in het

missen van tijden en wijzen, en in het aanbrengen

van hulpwoorden

In de nieuw-Griekse dichtkunst is het rijm in

gevoerd, zonder achtgeven op de oude toontee

kens.




IV. LATIJNSE TAK.


Wij hadden, in het volgen der taalverspreiding

naar Europa, gezien welke volkeren het westen

van dat deel der wereld reeds zeer vroeg hadden

ingenomen, Iberiërs, Kelten, Germanen. Wij moes

ten, van dezelve voor een poos afstappende, ons

toen bezig houden met de Thraciërs, niet slechts

omdat ook zij in zeer ouden tijd een deel van Eu

ropa bevolkten, maar om de invloed dien hunne

afstammelingen, de Grieken, op die van de ge

noemde stammen hadden. Wij gaan denzelven thans


(53) Essay on accent and quantity, p. 237 and foll.


( 63 )

overwegen. De Grieken hebben Europa wel niet

als overwinnaars overstroomd, zij namen, als men

het tweehonderdzestigjarig tijdvak uitzondert waar

in zij zeer ernstig in de zaken van Sicilië, oud

tijds door hen bevolkt, betrokken waren (54),

geen deel in de oorlogen die de oudste stammen

verdrongen, verdelgden of herschiepen. Men kan

wel van een Zo levendig volk niet verwachten

dat zij minder onrustig zouden zijn geweest, maar

hunne binnenlandse onlusten en de oorlogen met

hunne oostelijke Aziatische naburen gaven hun de

handen vol, deze oorlogen wendden welligt daar

heen de aandacht der Macedonische vorsten en den

stroom van het Westen af, dat door denzelven

onder wie weet welke betrekkingen zou geraakt

zijn, geheel verschillende van die nu hebben plaats

gegrepen. De Grieken zijn op een andere en

duurzamer wijze daarmede in aanraking gekomen,

door hun volkplantingen, namelijk, en koophan

del en door de lessen die wetgevers, wijsgeren,

letteroefenaars en kunstenaars bij hen gingen ha

len. De Griekse, en in vele opzichten de Thra

cische taal in 't algemeen, was de moeder der La

tijnsche, tot welke wij ons nu begeven.

Het lange schiereiland van Italië is, gelijk ieder

een weet , ten noorden door de Alpen halvemaans

gewijze omgeven. Tussen dit uitgestrekt geberg

te en de Donau namen de Iberiërs, Kelten en

Illyriërs de weg naar het Westen en het Xxxxxx,

(00) Tussen 000-000 xxxx J. C.


( 64 )

waarheen vele hunner stammen ter zijden afweken

door drie tussenruimten, die aan de beide einden

en in het tegenwoordig Tyrol daartoe opening lie

ten. Wanneer dit geschiedde is onbekend. HoMe

Rus en zijne Helleensche tijdgenoten spraken van

Italië even gelijk de Europeërs langen tijd deden

van het onbekende Zuiden, het was voor hun het

land der verdichtselen. Deszelfs geschiedenis neemt

eerst tweehonderd jaren later een aanvang. Het is

niet onwaarschijnlijk dat de drang van deze en van

de andere horden uit Azië achtervolgens en in het

zelfde tijdperk voorviel, Zo lang tot dat het aan

groeijend mensengeslacht genoegzaam evenredig

verdeeld was in de opvoedingsgewesten die des

zelfs alwijze Vader daarvoor bestemde. Naar den

e gang dien wij reeds meermalen hebben opgemerkt,

zijn de verst vooruitgedrongenen, die Calabrië en

van daar Sicilië ingenomen hebben, de oudsten ge

weest.

Op de tijd waarin het eerst enig licht in de

geschiedkunde opgaat over Italië ontmoet men er

grotere en kleinere volkstammen, verschillende in

taal, tongvallen en trap van beschaving, alle om

buit en oppergezag met xxxxxxxx in strijd. Er be

staat nog veel onzekers nopens dezelve, onaange

zien de nasporingen van geleerde mannen (55) ,

(55) FRERET, in de Memoires de l'Acad. des Inscriptions, T

18. HEYNE, ad Xxxxxx. Aeneid, VII et VIII. BARDETTI, Dei

( 65 )

waarvan wij het aannemelijkste, Zo ver ons on

derwerp het vordert, gaan voordragen, onderschei

dende deze vijf stammen :

1°. De ILLYRIERs, Thraciërs van afkomst, ge

lijk (hier boven bl. 1 en 17) gezegd is, namen hun’

weg naar Italië door het tegenwoordige Karniole

en Frioul, 1500 jaren vóór J. C. Zij bestonden

uit drie hoofdvolkeren; ten dele, zuidwaarts over

den Po voortgeperst, hielden zij stand in Apu

lië, waar zij de keten der Apennijnen ter rechter

zijde en een zijtak daarvan voor zich hadden. Een

van deze stammen was die der LIBURNIERs, die in

Kroatie hadden gewoond, en, later, in JAPYGIERs,

PEUcETIERs en KALABRIERs onderscheiden werden.

Bij het aannemen van de Latijnse taal verloren

zij de hun niet geheel; XxXXXXXx noemt daarom

nog die van Canusium tweesprakig (56). Dezen

volgden de sIKULERs, van de grenzen gekomen

van Dalmatië; zij besloegen eerst alle de landen

die de Liburniers ten oosten van de Tiber hadden .

opengelaten, maar werden tachtig jaren vóór het

innemen van Troje genoodzaakt naar Sicilië over

te steken; zij zijn de enigen wier naam niet is

uitgestorven. Nog brengt men tot hun de HENE

TEN of vENETEN, die langen tijd onvermengd ble

ven ten noorden van de Po, en die sommigen

onderscheiden van de EUGANEËRS , anderen voor

dezelfde houden.


primi abitatori dell' Italia. XXXXXXX heeft hoofdzakelijk den

eerstgenoemden gevolgd.

(56) Satyr. I. X- 30

( 66 )


2°. De IBERIERs


(56). Van de kust der Mid

dellandse zee van de Pyreneën af, schijnen zij

omstreeks denzelfden tijd door het zuiden van Pro

vence in Liguria, naderhand het Genueesche, te

zijn getogen ; vervolgens in Toskane, Latium en

Kampanië; onder de naam van Xxxxxx, ontleend

van de rivier Sikanus in Katalonië, hun oudste

woonplaats, gingen zij eindelijk zuidwaarts tot bij

Regium en van daar over naar het westen van Si

cilië, terwijl een ander gedeelte van hun uit Tos

xxxx naar Korsika overstak. Bij de bewoners der

binnenlanden van dit eiland vindt men nog, naar

men zegt, sporen van deze afkomst.


3°. De KELTEN of Galliërs


(57). Van hunne eerste komst in Europa af, gevestigd tussen den

Donau en de Alpen in het noorden van Italië,

trokken zij, naar het schijnt, door de xxxxx xxx xx

Etsch naar het Zuiden, waar zij de Illyriërs en

Iberiërs aantroffen en voor zich het land deden

ruimen. De Romeinse schrijvers geven hun den

naam van oMBREN, die een algemene benaming

was van alle de Kelten zoowel ten oosten als ten

westen der Alpen, en van de Rhijn tot aan de

Zee, weshalve er ook de Helvetiërs onder verstaan

(56) Vergelijk ons Eerste Stuk, bl. 252. - ScyLAx, die ten

tijde van Xxxxxxxxx xxx Xxxxxxxxx leefde, is de oudste schrijver

die enigzins uitvoerig bericht over de Liguriërs geeft; hij onder

xxxxxxx langs de kusten van de Middellandse zee, bij de Pyreneën

beginnende, de Idero-lygi, Kelto-lygi en Ita-lygi.

(57) Zie Eerste Stuk, bl. 260.

( 67 )

werden. Zij moeten zeer talrijk zijn geweest, de

wijl zij het gehele land ter wederzijde van den

Po en van de Tiber inhadden. Deels werden zij

door de Etruriërs, deels, ongeveer 600 jaren vóór

J. C., door Galliërs onder Xxxxxxxxxx, verdre

ven. Ten noorden van de Po hielden zij zich

langer staande. Men onderscheidde ze in Insubrier,

beter Isombri, en Ombri, wier hoofdplaats Milaan

was. Ook van hun gingen er naderhand in Korsi

ka over. Er bestaat een zeer kostbaar overblijfsel

van de taal der zuidelijke Umbriërs in de Eugubi

nische tafels, die van brons en zeven in getal, ten

dele in Etruskisch, ten dele in oud Latijns

schrift, in 1444 te Gubio in het Urbinesche zijn

ontdekt. Die vermenging echter met Etruskisch

en Latijn toont dat zij niet Zo oud zijn als men

ze voor had gehouden, gaande zij niet boven 400

jaren vóór J, C. (58).

(58) Deze vermaarde tafels, die in een klein gewelf van den

ouden schouwburg gevonden werden, hebben meer dan twee eeu

wen tot een kruis verstrekt voor de geleerden. XXXXXXXX, XXXXX

sIUs en anderen gaven het ten langen lesten op. De moeilijk

heid lag niet Zo zeer in de letters, die niet veel verschillen van

de Griekse, en op de oude wijze geschreven, of liever gegra

veerd, zijn, die de Grieken ploegens- of vorens-wijze (boustro

xxxxxx) noemden, dat is, waar de regels van de rechter- naar de

linker-, en dan van de linker- naar de rechterhand, doorlopen;

maar men kon uit de woorden geen zin opdelven, van dezelve

nauwelijks enige, en dan nog in half kenbaar Grieks of La

tijn, verstaande. Aanvankelijk, met het denkbeeld ingenomen dat

het Etruskisch onmiddellijk van het Arameesch of Syrisch afstam

de, wilde men ze daaruit ophelderen en geraakte nog verder van


( 68 )

4°. De oude Grieken of PELAsGEN.


Lang vóór dat de eigenlijke Grieken zich in de bene

dendelen van Italië neerzetteden, waren talrijke

benden van hun voorouders in de middelste dee

len aangekomen, daar zij zich onder de vroegste

inwoners vermengden. Dit blijkt uit de taal, ze

den , godsdienst en kunsten. DIoNYsIUs vAN HA

LIKARNAssus laat (in zijne Romeinse oudheden,

I. Boek) de oudste bevolkers van Latium, onder

Oenotrus en Peucetius zeventien geslachten, dat is

ruim 500 jaren vóór het innemen van Troje, te

schepe overkomen uit Arkadië, en later door Pe

'lasgen uit Thessalië volgen. Beide zetteden zich bij

de Ombriërs neder, verjoegen de Sikulers en wer

den de voorvaders der Latijnen. Dit bericht is al

leronwaarschijnlijkst; Arkadië, weet men, lag in.

het binnenste van de Peloponnesus, en HoME

RUs, Zo veel later, spreekt niets van enige

scheepvaart van daar, ook was deze, 1700 jaren -

vóór J. C., zeker nog niet Zo gevorderd bij de

Pelasgen, waar Xxxxxxx eerst 250 jaren daarna

aanlandde, en nog 80 jaren later Danaus met het

het eerste schip dat op de kusten van Griekenland

gezien werd, waar men te voren slechts vlotten

den weg. Men kan over dezelve nalezen PETITY, Encyclopedie

élément. III. p. 421-426 en de lettertekens zien in de plaat bij

p. 406, vergeleken met die bij p. 380; XXXxx, Saggio della lin

gua Etrusca, III. 657; wACHTER, Naturae et scripturae con

xxxxxx, x. 300, tab. 3. De laatstgenoemde herkent ook in de

zelve het Oud - Pelasgisch en de overeenkomst die deze taalstam

met de Duitfchen heeft. -

( 69 )

kende (59). Veleer is het te denken dat de oud

ste Pelasgen uit Thessalië en het noorden van

Griekenland door Xxxxxxx zijn getogen, en de Illy

riërs daardoor voor zich heen gedreven hebben.

Uit hun vermenging met de Keltische Ombren,

mogelijk ook met achtergeblevene Sikulers, ont

stonden de kleine Staten van de Ombriërs, Sabij

nen, Latijnen, Samniten, Ausoniërs, Osken, Oe

notriërs, Lukaniërs, Brutiërs en anderen, die meer

of minder trekken van overeenkomst met de Grie

xxx hadden naar mate het getal der Pelasgen groo

ter of kleiner was in hun midden. hun onder

linge verdeeldheden en verbindtenissen zijn uit de

Romeinse geschiedenis bekend.


5°. De ETRUSKEN.


Een volk aan hetwelk Italië de eerste zaden van beschaafdheid, wetenschap

pen en kunsten te danken had, nopens hetwelk

men nog gedenkstukken, nog veel meer overdre

vene gissingen, en weinig geschiedkundige zeker

heid, bezit. Rome verrijkte zich met de voort

brengselen dier oudheid, maar liet derzelver oor

sprong in vergetelheid zinken. Hun naam, Etrus

xxx, en dien van het land , Etrurië, hadden zij

van de Romeinen, de Grieken noemden hen Tyr

rhenen, ook Pelasgen. - Zij zelve gaven zich den

naam van Rasena, en waren oorspronkelijk Kelten

uit Rhetië of Tyrol, van waar zij omstreeks het

jaar 0.xxx vóór J. C. door het hedendaags Trent

(59) PLINIUs, VII. c. 56.

( 70 )

sche in Italië vielen, de Ombri onderwierpen en

ten dele zuidwaarts jaagden, zich zelve ter we

derzijde van de Po in het westen van Italië uit

breidende. Het bewijs daarvan is de gelijkheid

van de namen der plaatsen en dat de meeste Etrus

kische oudheden in Tyrol gevonden zijn, van waar

de geleerde Xxxxxx ze naar Verona bracht. Dat de

Etrusken weder hun kundigheden van de Pelas

gen verkregen hadden, tonen hun taal, schrift,

godsdienst en hun kunstwerken zelve; wat er

niet-Grieks in hun taal is blijkt tot het Kel

tisch te behoren. Tot hun smaak in de beeldende

kunsten bracht welligt niet weinig toe de overkomst

van Demarates, die om de heerschappij van Kyp

selus te ontwijken , 660 jaren vóór X. X. xxx

ene talrijke volkplanting, waarbij vele kunstenaars

waren, van het toen bloeijende Korinthe naar Etru

xxx xxxx, en wiens zoon Xxxxxxx in 't jaar 615

vóór X. X. xxxxxx werd te Rome onder de naam

xxx Xxxxxxxxxx. Bij de , vroeger vermelden,

inval der Galliërs onder Xxxxxxxxxx, verloren zij

hunne woonsteden ten noorden van de Po tot aan

Mantua en trachtten zich daarop naar het Zuiden

uittebreiden, makende toen nog een bloeijenden

Staat uit, die het Mantuaansche, Etrurië en Pi

cenum bevattede; hun zwakke staatsgesteldheid

echter, daar zij uit onderling verenigde maar on

afhankelijke gemenebesten waren zamengevoegd,

dwong hen in 't jaar 280 vóór J. C. voor de macht

der Romeinen te bukken. De taal van Rome was

aanvankelijk slechts die der steden en voornaamste in

( 71 )

gezetenen; zelfs werd het Etruskisch nog gesproken

ten tijde van Xxxxxxxx, doch het ging eindelijk

verloren, en het raadselachtige der overblijfsels is

nog niet geheel opgehelderd (60).

Tot de Etrusken behoorden mede de FALISKEN,

die een bijzonderen tongval hadden (61); zij woon

den ten noordwesten van de Tiber en hadden aan

den voet van de berg Soractes, waar de weg

van het tegenwoordige Xxxxxx Xxxxxxxxxx naar Ro

me heen loopt, een stad, Feronia geheten, met

een tempel, aan een Godin van dien naam ge

wijd, en jaarlijks door enen verbazenden toevloed

van nieuwsgierigen en geloovigen bezocht om des

zelfs roem van bijzondere heiligheid, daarin be

staande dat de gene die er de ingeving van den

xxxxx ontvingen blootvoets en zonder letsel over

gloeijende kolen en assche wandelden (62).

Na deze schets van de stammen die Italië be

volkt hebben, kunnen wij ons geleidelijk met des

zelfs algemene oude taal, en daarna met de daar

uit afgestamde dochters, die in het zuidwesten

van Europa leven, bezig houden.

(60) Zie hier boven, bl. 67, noot (58) en over de Etruskische .

oudheden, behalve het kostbare Recueil van de Graaf DE cAY

xxx, wINKELMANN, Hist. de l'art chez les anciens. MicALI,

l'Italie avant la domination des Romains.

(61) XXxxxx, op Falae.

(62) XXXXXx, X. Boek en PLINIUs, VII. 2.


( 72 )





B

Latijnse TAAL .


De bewoners van het kleine grondgebied van

Latium, wier naams- oorsprong onzeker is, en die

somtijds Ausoniërs genoemd worden, waren ver

moedelijk een gemengde hoop van Kelten en van

Pelasgen. De talen van deze stammen zijn, ken

nelijk, de bestanddelen van die der Latijnen.

Aan de laatstgenoemde van beide, de Oud - Griek

sche naar de Aeolisch - Dorischen tongval, twijfelt

niemand, van die der eerste zijn de voorbeelden

in menigte voorhanden. Met recht schreef daarom

sALLustius dat de eerste inwoners van Rome van

onderscheiden geslacht en verschillende in taal wa

xxx, en XXXXXXXXX XXX XXXXXXXXXxxXx dat hunne

taal noch geheel Grieks noch geheel Barbaarsch

(on-Grieks) was. Van deze tongvallen, en van

de omliggende stammen uit welke de Romeinse

Staat een aanvang nam, vermelden de oude taal

kundigen: het oPiscH of osciscH, dat, toen die

xxxx reeds had opgehouden als zodanig te be

staan, nog in gebruik bleef in zekere gezangen en

toneelvertooningen die de Romeinen met vermaak

bijwoonden en die van een zeer onkuischen aard

moeten geweest zijn (63); het voLSKISCH, dat la

(63) Het bekende woord obscene, ontuchtig, is daarvan afkom

stig. PtTIscUs, Lex. antiq. v. osc1 en oPICI. In naam meer be

( 73 )

ter in de taal gemengd zal zijn, daar de Volsken

meer dan 200 jaren in vijandschap volhardden tegen

de Romeinen; het SABIJNSCH, een Keltisch dia

lekt van een uitgebreide stam, tot welken de

vrouwen behoorden die Rome bevolkten, en van

welken onderdelen waren de krijgshaftige SAMNI

TEN, bij wie het gebruik bestond dat aan den

braafsten van hun jongelingen de keuze stond

van een vrouw uit alle de dochters van zijn volk,

en vervolgens aan de genen telkens die op hem

volgde in verdiensten (64); de MARSEN die ge

neesmiddelen en bezweringen tegen de slangenbeet

kenden, en de HIRPINEN die hun naam van de

wolven ontleenden en uit welke misschien wel de

zoogster van Xxxxxxx xx Xxxxx was (65). Van

kend en van hetzelfde slag waren de Fescennijnsche gedichten, naar

ene Etruskische stad Fescennia. d

(64) l'Esprit des lois, L. VII. ch. 16. Als men hun een'

Xxxxxxxxxxxxxxx oorsprong toeschrijft, schijnt dit Zo te moeten

verstaan worden dat een deel der Samniten even als de Spartanen

van Pelasgische afkomst waren. -

(65) Mogelijk kleedden zij zich met wolfsvellen, of waren zij

bijzonder afgericht op de wolvenjagt. Irpus was, naar FEstus, de

Samnitische naam van de wolf, en irpices zekere ijzeren eggen

met verscheidene tanden. De roofzieke verscheurende aard van dit

dier gaf daartoe, meen ik, aanleiding. De wortel van het woord

is rp, kennelijk in het Latijnse rap-io, HoogDuits rauben, dat

het NederDuits in roven verzacht, maar in rapen, in een twee

de betekenis, van opvatten, behouden heeft. Vergelijk wEILAND

op roven, en coURT DE gebelin, Dictionn. étym. des racines

latines, op rap; een werk dat, in vele opzichten, een uitmunten

de handleiding is om zich te bereiden voor etymologische studien.

Van de gapenden bek en het inslokken had dit dier, dunkt mij,


( 74 )

de hardere uitspraak der Sabijnen getuigt de hier

onder aangehaalde FESTUs, voor rede gevende dat

zij zich nog niet naar het Grieks geschikt had

den; voor Ganymedes zeiden zij Katamitous (66).

Van deze tongvallen, die bij Zo weinig be

schaafde volksstammen niet vele overblijfsels kun

nen opleveren, is, behalve verspreide woorden in

de oude Romeinse woordverzamelingen (67),

waarschijnlijk een der oudste gedenkstukken, het

gebed dat de Fratres Arvales, een raad van twaalf

priesters, door Xxxxxxx voor de zaken der akker

scheidingen ingesteld (68), bij hun jaarlijksch of

ferfeest zongen : Huisgoden, helpt ons; Krijgs

god, laat geen pest onze velden, geen misgewas

onze halmen, vernielen ; U, tuingoden alle, roe

pen we om hulp aan ! Dit stuk, Zo als het met

het verhandelde door deze Priesters in het jaar 218

zijn anderen, algemener naam loup, uly, xxxx, waaromtrent,

echter, de evengenoemde schrijvers xxxxxx xxxxxx. -

(66) FESTUs op album, xxxxxx, alumento. !

(67) In 't bijzonder bij s• XxXXXXXx XXXXXx. Een zijner voor

gangers was M. vERR1Us FLAccus die hij, met weglating van vele

oude woorden , verkortte. XXXXXX XXXxxXXx behandelde wederom

FEstus zoo, en bracht zijne XX zware boekdelen in een Kort

begrip, ten gebruike van Xxxxx xx Xxxxx, een dienst en arbeid

daar de liefhebbers der zuivere Latiniteit hoog mede liepen, maar

een ontwijfelbaar verlies voor de Keltische taalkunde. Van een

handschrift van de gehelen Festus, dat aan de verwoesting der

middeleeuwen is ontsnapt, is alleen een zeer beschadigd stuk, van

M tot T lopende, later ontdekt. -

(68) over derzelver kleding, plechtigheden en de achting waar

- in zij stonden, zie PLINIUs, XVIII. hoofdst. 2.


( 75 )

na J. C. in steen werd gehouwen, heeft men in het

jaar 1777, bij gelegenheid van een vertimmering

aan de St. Pieters-Kerk te Rome, ontdekt. Niet

veel jonger, misschien nog ouder, is de taal van de

wetten van Numa. Van de tijd van dezen vorst, of

omtrent anderhalve eeuw daarna , waren de Salische

gezangen (69) bij de feesten van Mars en andere

xxxxx, die in de tijd van Xxxxxx en Quintilia

nus noch het volk noch nauwelijks het priester

koor meer verstond, xxxxxxx men in hun tot

een spreekwoord geworden verouderde taal gene

verandering durfde maken, omdat zij bij een voor

schrift van Staat waren aangenomen en de jonge

lieden ze als formulieren leerden. Later zijn zeer

bekend de wetten der XII tafelen, van 450 jaren

vóór J. C., doch minder algemeen de grafschriften

der Scipio's, van de derde eeuw vóór J. C., die

in 1780 gevonden zijn. Op deze volgt in ouder

dom de Columna rostrata; men herkent er nog de

Keltische uitgangen van sommige woorden in, die

naar mate de taal beschaafd werd zich naar het

Grieks vormden. Vervolgens maken LIvIUs AN

DRoNicus, FABIus PictoR, ENNIus, PLAuTus, TE

RENTIUS de overgang naar het klassieke Latijn, dat

men dus noemde omdat het de taal was der voor

name klasse des volks te Rome, in tegenoverstel

ling van wat het overige en de bevolking van het

platte land sprak. Aan beroemde schrijvers zelfs,

(69) TURNEB1us Advers en PITIscUs, Lexicon Antiq. op AxA

MENTA• - f


( 76 )

van dit tijdvak, verweet men hun provincialis

men, bij voorbeeld aan XXxXXx zijn Paduaansch.

Het Latijn bereikte snel zijne voortreffelijkheid.

Daartoe werkte mede, dat het uit zeer gemengde

bestanddelen gevormd was, en derhalve niet zoo

vele lang gevestigde vormen en eigenheden te be

strijden liet, zodat het lichter elke met het Ro

meinse karakter bestaanbare gedaante kon aanne

men die de smaak der schrijvers daaraan wist te

geven. Deze spoedige bloei, vooral na dat Grie

kenland door de Romeinen was te ondergebracht,

veroorzaakte tevens dat de taalverbetering zich niet

Zo algemeen verspreidde als men, onder gunstige

omstandigheden, van een langzamer gang had kun

nen verwachten. Immers treft men in elk land de

taal het zuiverste en meest gevormd aan in de

hogere standen, bij wie de noodige kundigheden

en smaak daartoe bestaan, en waarop dan slechts

ene uitzondering valt als men in die standen, uit

vooringenomenheid met de buitenlandse letterkun

de of gebruiken, uit zucht om zich te onderschei

den, om de gemakkelijkheid van de ouden sleur,

die moeder der onkunde, de vaderlandse taal mis

kent en minacht. Naar mate wetenschappen en

kundigheden toenemen rijst de achting voor de

taal die zich verrijkt en zuiverder gesproken en

geschreven wordt, en het getal van hare beoefe

naars klimt in die verhouding. In de Romein

schen Staat, waar een menigte van vreemdelingen

uit Griekenland en Azië toevloeiden, en ten ge

volge der staatsgebeurtenissen niet zelden lieden

( 77 )

zonder genoegzame opvoeding in de hoogte stegen,

schijnt dat getal kleiner te zijn geweest dan elders.

XXXXXx kende in zijn tijd maar vijf of zes Ro

meinse vrouwen die zuiver Latijn spraken, zijne

schoonmoeder Xxxxxx sprak het als of zij nog in

den tijd van PLAUTUs, honderd vijftig jaren vroe

ger, geleefd had (70). De blijspeldichters zondig

den elk ogenblik tegen de zuiverheid der taal.

Dit mag met opzet geweest zijn, om beter ver

staan te worden of om aan hun zetten meer val

te geven, het bewijst toch hoe het met de volks

taal gelegen was. Uit dien hoofde klaagt QUINTI

XXXXXx dat het voor zijne scholieren midden in

Rome moeilijk viel Latijn te leren , en CICERo

zelf getuigt dat hij somtijds dagen lang werk had

om het zuivere woord dat hij hebben wilde te vin

den.

Van het karakter der Latijnse taal zal het ge

noeg zijn te zeggen, dat zij voor de helft ten

minste uit Griekse woorden bestaande, hare taal

kundige vormen Zo goed als geheel naar deze

aangenomen of veranderd heeft. Zij bleef echter

daaraan minder rijk, hetzij omdat het Grieks,

in Italië doordringende, zelf nog minder gevormd

was, hetzij omdat het Latijn zeer laat toenam in

beschaving. Vooral mist dit de rijkheid der za

menstellingen. XXXXXx en XXxXxXXx beproefden

(70) CiceRo, De Oratore, III. 12, waar hij aanmerkt dat

vrouwen, minder mensen hoende spreken, de taal, Zo als zij

die van jongs af geleerd hebben, eerder behouden.

( 78 )

het de Grieken hierin natevolgen, maar slaagden er

niet in. In de verbuigingen behoort het tot de

begunstigde talen, het heeft zelfs de zesden naam

val meer dan het Grieks. Het tweevoud mist

het; desgelijks het lidwoord, hetgeen, voor ons,

wel eens duisterheid geeft in het verstaan van deze

taal, want ik kan mij nauwelijks voorstellen dat,

voor de Romeinen, die zwarigheid niet geheel zou

zijn weggenomen geweest door het gebruik van de

aanwijzende voornaamwoorden en de woordvoe

ging, en hetgeen men gewoon is de zin te noe

men, waaruit in elke taal de mening van den

spreker niet raadselachtig is, schoon zij het voor

den altijd minder ingewijden vreemdeling schijnt.

Voorts is deze taal meer dan de Griekse gebon

den in de vervoegingen en in het vormen der deel

woorden. Van de schikking der rededelen, zoo

als zij zich daarin, van de Nederlandse bij voor

beeld, onderscheidt, heeft men in de Inleiding tot

deze Verhandeling een proeve gevonden (71).

Over de echte uitspraak zijn verschillende mee

ningen; de Nederlanders schijnen, althans in de u,

te zondigen; de Engelsen nog meer aftewij

ken (72).


(71) Eerste Stuk, bl. 50.

(72) over de rechte uitspraak zie Lipsius, Oper. T. I. en XxX

XXXXx Xxxx Xxxxxxxxxxx, Xxxxxx 0000, s. 105

( 79 )





C.

TALEN HooFDZAKELIJK UIT DE LatijnsE AFKOMSTIG


De Romeinse wereld gevormd, naburige en

overzeesche Staten onder het juk gebracht, terwijl

het Ongelijk, met de onbeschaamde taal der macht en

de redenvloed der vleijerij, op rekening werd gezet

der zwakkeren tot wier verdelging men had beslo

ten, de stuiptrekkingen der volksregering gestild in

den doodslaap van het willekeurig gezag en door

den arm der legerbenden: Zo kent elk uit de Ge

schiedenis die voorbeeldeloze heerschappij waarvan

de grondslag op de PaLatijnsen heuvel gelegd

was. Geen wonder dat Rome zijne taal aan vol

keren opdrong van anderen landaard, dat het de

Griekse in Griekenland zelf trachtte en in des

zelfs volkplantingen, met name te Marseille, wist

buiten gebruik te brengen. De openbare ambtena

xxx, al kende ook een of ander van hun de land

taal, vorderden tot in de afgelegenste wingewesten

dat de inwoners zich naar hen daarin voegden en

den last en het misverstand van xxxxxx voor niets

achtten. De eerste Keizers te Konstantinopel tot

aan JusTINIAAN toe bleven daarbij. Het was,

voorzeker , een listige staatkunde, want niets zoo

zeer dan de taal bindt, op de duur, of verbreekt

den band der natiën. Met het aanleren der taal

verspreidden zich de Romeinse zeden, beschaafd

( 80 )

xxxx, denkwijze, deugden en ondeugden. Maar die

Romeinse wereld neigde door xxxx eigene uitzet

ting ten val, toen zij stootte, stortte zij in; de

beide halfdelen des Rijks lieten los. In het oos

ten van Europa had de Griekse moedertaal hare

rechten hernomen, in het Westen bleef alleen wat

goed was de Romeinsen stempel behouden. De

zeden en gebruiken der nieuwe overwinnaars gin

gen in de taal der wetten over, zelve weinig we

tenschappelijke kennis bezittende, bleef de taal der

oude meesters die van het beperkt getal der ge

leerden, zij alleen stond hier de Kerkvaders ten

dienst. Met de groten gebieder der Franken

ontstond een nieuw tijdvak, wij hebben het reeds

vroeger beschouwd (73). De Latijnse taal, dan,

was van hare gulden eeuw even ras tot hare zil

veren, van deze tot hare koperen eeuw, gedaald,

en 400 jaren na het begin onzer tijdrekening aan

merkelijk bedorven, te meer daar zij, als gespro

xxx xxxx, meest door krijgslieden, slaven, kooplie- -

den, heffers der belastingen en dergelijken was

verbreid, en dus meer het volks dan het klassiek

Latijn was. Naar mate nu deze Romeinse in

woners meer of minder talrijk waren in evenredig

heid der bevolking, verschilde en veranderde de

vermenging en de verbastering. Bij deze oorzaken

voegde zich het verschil in de gesteldheid des lands

en de aard des volks in Italië, in de Galliën, en

in het schiereiland over de Pyreneën.

(73) Eerste Stuk, bl. 342.


( 81 )

Niet alleen onderscheiden zich de van het Latijn

afstammende talen, door de uitspraak, onderling,

en bij de oude taal vergeleken, zodat men de

woorden nog moeilijker dan op het papier her

kent, maar tevens door hare hoedanigheden. De

voornaamste van deze zijn: dat zij alle het lidwoord

hebben, de naamvallen door voorzetsels in plaats

van door de uitgang aanduiden, en de personen

in de werkwoorden door de persoonlijke voornaam

woorden voor dezelve te plaatsen, terwijl de ver

voegingen dan eens sterker dan eens flaauwer, regel

xxxxxxx of onregelmatiger, onderscheiden zijn; de

tijden worden veelal door die van het hulpwoord

hebben (74) aangewezen. Bovendien bezitten deze

talen het voorrecht, dat naast het somtijds veel ver

anderde hoofdwoord een rei van afgeleide woorden

staat, welke de oude gedaante, met verandering slechts

in de uitgang, kennelijk vertonen. Deze zijn

veelal, nadat de talen voor het dagelijksche leven,

als ik het Zo mag uitdrukken, waren doeenge

xxxxx, bij het herleven der wetenschappelijke be

schaafdheid onmiddellijk uit de voorraad der La

xxxxxxxx moeder weder opgeraapt, en hebben, daar

om, niet in die verandering van gedaante gedeeld.

Het is inderdaad, om het in onze Inleiding be

redeneerde wat nader in een voorbeeld te tonen,

wel der moeite waard een ogenblik te blijven

staan bij de oorzaak van die veranderingen in de

(74) Vergelijk wEILAND op hebben; en BILDERDIJK, Geslach

ten der naamwoorden : 2de druk, bl. 160. \


d 82 )

uitgangen en uitspraak. Men gevoelt dezelve uit

het reeds gezegde. De vreemde volkeren die on

der het Romeinse gebied kwamen, schikten zoo

goed als zij konden hun taal naar die hunner

meesters, Zo bedorven als die reeds was; de vol

keren die op hun beurt meesters werden, be

vonden zich niet in die noodzakelijkheid. Onbe

schaafde mensen hechten niet Zo nauw op het

onderscheid van gelijksoortige klinkers of tweeklan

ken; het gemak van het spraakwerktuig is, zonder

dat zij het weten, hun wet. een verouderde

taal gaat het hierin als een die in derzelver kindsch

heid is, en men laat zich nog minder aan haar ge

legen liggen. Uit Oud-Griekse en Westersche

half-beschaafde talen was een mengsel ontstaan, en

daarult het zuivere Latijn; en uit een mengsel van

dit en anderen, ontstonden de sierlijke en regelma

tige nieuwere talen. Wanneer nu de uitgangen der

woorden zonder vasten regel zijn veranderd of af

gesneden en de klanken verwisseld, dient de wortel

der woorden, die veeltijds in die verwisseling deelt,

tot grondslag in de nieuwe taal. Waarom deze of

xxxx uitgang, Zo en niet anders, aan die overge

blevene wortels vastgehecht wordt, is niet altijd

Zo gereedelijk te verklaren, noch in hoeverre de

sprekenden willekeurig dezen of dien naamval in het

nieuwe stamwoord hebben vastgehouden (75). Der

gelijk onderscheid is er in het vormen van de wij

(75) Honor: honneur, honore, honrra. Cognitio: connaissan

ce, cognitione, conoscencia.


( 83 )

zen en tijden der werkwoorden. Hoe meer gebruik

men maakte van hulpwoorden, hoe minder zorg

vuldig men was omtrent de vervoegingen. - Ten

dele mag men die verschillen aan neiging tot deze

of gene uitspraak, ten dele aan de aard der woor

den die in de eeuwen der verbastering van het La

tijn in gebruik waren (76), ten dele aan de ana

logiën die in de vreemde, ingemengde, talen be

staan mogen hebben, toeschrijven ; Zo vervoegen

bij voorbeeld kinderen een werkwoord gelijkvloei

jend dat naar de taalregels ongelijkvloeijend gebruikt

wordt: ik schrijfde, ik heb geschrijfd. In de elfde

en twaalfde eeuwen, toen die talen zich begonnen

te vormen, schreef men weinig, en dit xxxxxxx

derde de willekeurigheid. Het minste wijken, over

't geheel genomen, de Spaanse, meer de Italiaan

sche, het meest de Portugeesche en Franse talen

van de Latijnse moeder af.

Ten aanzien van de zamengestelde woorden en

van de deelwoorden hebben zij veel verloren, ook

daardoor in de woordschikking die veel meer ge

bonden en daardoor stijf is, echter in duidelijkheid

gewonnen heeft; het is bekend dat dit voor- en

nadeel aan het Frans vooral eigen is. Men kan

zeggen dat de oudere talen meer de schilderende


(76) Pater: padre, xxxx. Petrae: pierres, piedras. Turtur :

tourterelle, tortorilla, tortolilla. De Franse verkleinings-uitgan

gen door el, de Spaanse door illo, de Italiaansche meer door

ino gekenmerkt, zijn hun' oorsprong aan de latere Latiniteit ver

schuldigd. Somtijds is de verkleinings-vorm zonder het denkbeeld

overgegaan; bij voorbeeld femelle.


( 84 )

kracht des gevoels en der verbeelding uitdrukken,

de nieuwere de gang der redenering van het be

daard verstand aanwijzen. Dat, voor 't overige,

deze talen doorgaans anders worden uitgesproken

als geschreven, ontstaat hieruit dat de gene die

zich met het in geschrifte brengen het meeste be

xxx hielden, nog enige kennis van het Latijn en

dus van de afkomst der woorden, schoon in het

spraakgebruik verloren, behouden hadden.

Uit het Latijn, dan, ontstonden:


1e

DE ITALIAANSCHE TAAL


Geheel Italië had het Romeins aangenomen (77).

Van daar de naam van lingua Romana rustica,

toen het in de middeleeuwen nog op het land werd

gesproken. Toen Duitse volkeren in het noor

den en midden van Italië, Arabieren, Noormannen

en Spanjaarden in het Zuiden veel van hun talen

hadden overgebracht, verkreeg die van dit gehele

deel van Europa de naam van Italiaansch. Bij al

de verscheidenheid daaruit ontstaande, bleef er bij

de hogere standen en in de beschaafdste gewesten

een zekere kern behouden, die vooral in TosKANE

de oude zetel der Etruskische kundigheden, be


(77) Dat het Grieks voortdurend, ja nog in de zestiende

eeuw, in Italië hier en daar op het land, gesproken zou zijn,

ontkent ADELUNG stellig. -


( 85 )

paaldelijk te Florence, werd aangekweekt. Dit land

leed niet Zo veel als de andere van de vreemde

invallen, en was door zijne ligging een punt voor

, vereniging en gemeenschappelijke taalvorming. Ro

me zelfs, welks tongval meer naar die van Napels

en Apulië geheld had, nam van lieverlede dien van

Toskane aan. In dezen vindt men de invloed van

zuidelijke meer dan van noordelijke tongvallen. Toen

ene gemeenschappelijke taal op nieuw een behoef

te werd voor Italië brachten XXXXX (78), in het

begin, - XXXXXXXX en BoccACIo (79) in de

tweede helft - der veertiende eeuw, alle Floren

xxxxxxx, het overwigt van hunnen tongval in de

taal die zij opbouwden over. Zonder deze omstan

xxxxxxx had misschien Rome een eeuw later nog

maals de toon gegeven, waar toen de geleerdste

lieden verzameld waren. Nu was het gene on

verschillige bijzaak dat de drie Pauzen, die na de

scheuring der westersche en oostersche Kerk man

nen van letteren en voorstanders van wetenschap

pen en kunsten zijn geweest, uit Toskane geboor

tig waren, NIKoLAUs V., namelijk, verkoren in 1447,

Xxxx XX. (de vermaarde Xxxxxx Xxxxxxx Xxxxxxxxxxx)

in 1458, en Xxx X., in 1513, uit dat geslacht

der Medicis wiens zucht voor de bloei van smaak

en letteren de schaal der vermaardheid in evenwigt

houdt tegen de zedeloze bedrijven der staatkunde.


(78) Geboren 1265, gestorven 1321.

(79) De eerste geboren 1304, gestorven 1374. De laatstgenoem

de geboren 13 13 , gestorven 1375.

( 86 )


De gemeenschappelijke taal had zich reeds be

gonnen te vormen vóór XXXXX. Hij onderscheidt

ze in een van zijne schriften onder de naam van

de aanzienlijke landstaal (la volgare illustre), van

het Latijn als taal der geleerden en der Kerk, en

van de volks dialekten. Wat, en hoe zij ontstaan

was, toont hij niet duidelijk aan, en schijnt eer te

gevoelen dan duidelijk te bevatten dat zij de vrucht

was van een stilzwijgende overeenkomst van de

meer beschaafde standen (80). - Zijne eigene onze

kerheid nopens de oorzaken van de onderscheiden

de eigenheden van dit volgare illustre maakten het

hem niet doenlijk zich aan vaste regels te binden.

Niet alleen vindt men provincialismen maar ook

Latijnse en andere vreemde woorden in zijne ge

dichten. Zijn voorbeeld strekte vervolgens tot re

gel, en na hem vestigden XXXXXXxX en Boccacio

de taal, de laatstgenoemde vooral voor de proza

stijl, door zijn' Decameron, waarvan men bij de

honderd Italiaansche uitgaven kent, Sedert hem

droeg deze geschrevene taal bepaaldelijk de naam

Xxx Xxxxxxxxxxxxx en Toskaansch. Florence was

Zo trotsch op deze eer, dat in 1717 zekere

XXXXX die in een geschrift dezelve aan zijne vader

stad Siena had toegekend, zijn boek ten vure ge

doemd en zich zelven uit de Academia della Crus

(80) , Onze illustre taal zou ik hofspraak noemen, Zo wij

een Hof hadden, trouwens ons Hof is, naar het ligchaam, ver

preid.” De vulgari eloquio, p. 29 et 31. Bij nadenken had

hij in Griekenland het voorbeeld tot opheldering kunnen vinden.


( 87 )

ca uitgesloten, en verbannen zag. De onaangena

me keeluitspraak der Toskaners heeft de geschre

vene taal niet benadeeld, die tot na de zestiende

eeuw, het beste tijdvak van de Italiaansche letter

kunde, tot voorbeeld gediend heeft. Thans vindt

dit laatste geen plaats meer; smaak en zeden zijn

veranderd en de schrijfwijze der latere schrijvers

heeft zich meer en meer naar die der Fransen

gevormd, en dit, begrijpt men lichtelijk, is niet

zonder invloed gebleven op de taal. º

Het Romeins had de talen der oude volkeren

van Italie onder ééne gedaante gebracht, de latere

volkeren brachten weder menigen trek van verschei

denheid in het Italiaansch; deszelfs tongvallen zin

menigvuldig (81). In Opper-Italie, daar de veran

deringen veelvuldiger en langduriger waren, is de

hardheid en gemengdheid het ergst, gelijk in het

Genueesch, Milaneesch, Xxxxxxxxx enz. blijken

kan. In de steden nogtans wordt het Toskaansch

vrij zuiver gesproken. Deze noordelijke of Lom

bardiische tongvallen zijn kennelijk zoowel aan het

meer stotende der uitspraak als aan het afkorten

van de woorden en het veeltijds eindigen derzelve

met een” medeklinker ; de zuidelijke, waarvan het

Napolitaansch Zo goed als de fleutel is, klinken

zachter, voller, opener, breeder, meer gerekt, en

hebben de meeste woorden op een klinker uit

(31) Zie XXXXxx, Etudes Romaines, T. III. van wien men

ene voortresfelijke Raccolta d'autori classici Italiani in 10 dee

len heeft.

( 88 )

gaande. Men houdt het er voor dat het op zich

zelf staande Sardinische dialekt de naaste overeen

komst met de moedertaal bewaard heeft. Reeds in

zijn tijd had XXXXX de aandacht op dit onderscheid

der tongvallen gevestigd; in zijn Zo even aange

xxxxx boek brengt hij ze tot veertien, die hij rechts

en links langs de scheidsmuur der Apennijnen,

naar het zuiden toe gerekend, aanwijst. Staatkun

dige gebeurtenissen hebben daarin, na zijn tijd,

veel veranderd; sommige tongvallen zijn elkander

nader bij gekomen, andere hebben hun hardheid

afgelegd. Elk derzelve heeft zijne woorden en ver-,

voegingen der werkwoorden die er aan eigen zijn.

Deze verscheidenheden, in de geschrevene taal over

gegaan, in 't bijzonder bij de dichters, hebben zeer

veel tot de rijkheid der taal bijgedragen. De smaak

van de Italiaan voor het lage -boertige heeft al

vroeg aanleiding gegeven om de tongvallen of volks

taal in geschriften optenemen, want daar deze over

voorwerpen uit het dagelijkse leven spreekt, be

zit zij een aanzienlijken woordenschat voor de ge

wonen maar weinig voorraad voor een deftiger

stijl. Op het toneel zijn deze dialekten in het

bezit geraakt van een daaraan veelal eigen rol,

even als wanneer men bij ons aan een visser al

tijd het Scheveningsch, aan een kantenverkoopster

het Vlaamsch, een turfschipper het Friesch, zou

in de mond leggen. Of de Italiaansche schrijvers

die op deze wijze voor het toneel hebben gear

beid, altijd de dialekten genoegzaam in hun macht

hadden, blijft een andere vraag. Stukken van de


( 89 )

zen aard zagen reeds in 1565 het licht. een niet

onaardige vergelijking van alle de Italiaansche tong

vallen zou een gedicht van XXXXXXX XXXXxXxXXx,

getiteld Xxxxxxx, op het huwelijk van een der Ko

ningen van Xxxxxx, hebben opgeleverd, maar het

werd onderdrukt omdat men het voor beledigend

hield dat de koninklijke waardigheid in de volksdia

lekten werd bezongen. Een andere inval, die bij de

grote overeenkomst tussen het Latijn en Itali

aansch de aandacht verdient der genen die de beide

talen verstaan, zijn de Maccaronische verzen, ge

woonlijk van hekelenden aard, en waarin Italiaan

sche en Latijnse woorden door xxxxxxxx zijn ge

mengd. Men stelt derzelver oorsprong omtrent het

jaar 1520 (82).

(82) Een verslag deswege bevat de Encyclopédie op Macaroni

que. In 1769 zagen nog te Guastalla het licht: Sonetti pedantes

chi di Don Poll PoDio XXXXXXx, in de XIXde van welke, onder

anderen, hij afscheid neemt van zijnen ouden rok, in de volgende

uitdrukkingen:

Ti lascio al sine o veste olim venusta,

Già per due lustri socia inseparabile

Del nostro Microcosmo venerabile

Ne la fredda stagione, ene l'adusta.

Heu come l'à ridotta prima in frusta,

Poscia in atomo il tempo irrevocabile !

Contra la cui possanza x xxxxx e labile

Menfitico obelisco, o mole augusta.

Tu che un abito lungo fosti prima,

Adesso nihil ài de l'attuale,

Né termin v'e, che il tuo quidsis esprima.

Di te pub dirsi in senso litterale

Cio che si ascrive a la materia prima

Neque quid, neque quantum, neque quale.


( 90 )

Laten wij nu, de voornaamste tongvallen korte

lijk aanwijzende, Italië rondgaan, en van het noord

westen beginnen.

Savoije kan men niet meer in het stuk der taal

tot Italië rekenen. Sedert lang wordt er algemeen

het Frans gesproken, zelfs zijn de meeste namen

van steden en dorpen Frans. Op de grenzen van

Dauphiné spreken de inwoners een Romansch idia

lekt, niet veel verschillende van dat in Grauwbun

derland. In Piemont, waar het Frans nog bij

Novalese aan de voet van de berg Cenis heerst,

is de mengeling der twee talen kenbaarder, de

meeste woorden zijn Italiaansche, maar reeds veel

in uitspraak en vooral in schrift veranderd. Bij de

bewoners der valeijen, of Waldenzen, door de hun

aangedane vervolgingen Zo bekend, moet reeds in

de twaalfde eeuw een bijzondere tongval bestaan

hebben, die thans, even als de bevolking, veel

weggesmolten is. In Nizza en Monaco heeft, het

aangrenzend Provençaalsch zich in de taal gemengd

en het Genueesch ; in de laatste plaats, die lang

onder Spaanse bescherming stond, zijn er ook

woorden van deze taal ingeslopen. De tongval van

Genua, dat de volkstaal, Sena en het Seneisch uit

spreekt, is een van de afwijkendste en onaange

naamste, en strekt tot bewijs dat de welluidendheid

ener taal niet enkel van een opeenstapeling van

klinkletters afhangt. - Aan de westelijke bogt van

de zeekust komt het Genueesch nader bij de Fran

sche, aan de oostelijke bogt nader bij de Italiaan

sche dialekten, door zijne veelvuldige verkortingen

( 91 )

is het voor vreemden en zelfs voor andere Italia

nen zwaar om te verstaan, vooral de uitspraak der

Genueesche schippers. De inlanders zijn er nog

tans zeer op gesteld, zelfs in de beschaafdere stan

den kennen vele geen ander Italiaansch. Of hier

nog iets bestaat van de taal der oude Liguriërs,

het Kantabrisch (83), schijnt nog onzeker. Ge

nueesche kolonisten hebben in Provence drie dor

pen bevolkt en er hun tongval overgebracht, die de

ingezetenen niet verstaan. Een der Provençaalsche

dichters, XXXXXxx, de vagueIRAs, die in 1226

overleed, heeft in de Genueeschen tongval ge

schreven. Die van Milaan wordt ook wel, in een'

engeren zin genomen, de Lombardijsche genoemd,

en draagt het kenteken onder anderen van de in

vloed van de Germaanse volkeren in het veeltijds

uitgaan van de woorden op een medeklinker. Zij

toont ook enige gemeenschap met het Piemontee

sche en Genueesche. In de omstreken der, meren

naar de kant der Alpen is het een nog onregel

xxxxxxx xxxxxxx, en nog onverstaanbarer dan dit is

het Bergamisch of Bergamaskisch, dat in 't beder

ven van de woorden en in ruwheid van uitspraak

alle de anderen te boven gaat. Wat moet men

denken van een overzetting van het Oude Testa

ment in verzen in dezen Lombardijschen tongval,

die in 1264 werd ondernomen, of van die van

XXxxx'x Jeruzalem in het Plat-Bergamaskisch, in

(83) Hier boven, bl. (6.

( 92 )

de zeventiende en in het Milaneesch in de afgeloo

pene eeuw?

Het tegenovergestelde van de eerstgenoemde, geeft

de Venetiaansche tongval, in de eilanden afgezon

derd en gevormd, en daarna, met de macht van

dien Staat, op het vaste land tot aan de Etsch

uitgebreid, aan geen anderen iets toe in rijkdom

en bevalligheid, schoon zijne grote zachtheid hem

bijna te week, slepend en lispelend maakt, ver

wisselende de sch, dich, c, sc, en t, in s, ds, g,

ss, en d enz. Ook vermijdt hij dikwijls de ver

dubbeling des medeklinkers. Er is zeer veel voor

het toneel geschreven in dezen tongval. Van den

zelven verschillen, schoon zij naar de voormalige

staatsverdeling onder het gebied van Venetië be

hoorden, het ruwere Paduaansche, en het met

Franse en enige Slavische woorden vermengde

Frioulsche. Dit laatste moet men misschien wel

tot het Romansche brengen, waar, in de veertiende

eeuw, twee patriarchen van Xxxxxxxx door het met

zich brengen van vele geestelijken uit Provence,

Cahors en Gascogne, de eerstgenoemde taal heb

ben doen invloeien. Het is onderscheiden van het

Istrische. In het korte, afgebetene, der tongval

len van het noorden van Italië deelt bijzonder het

Boloneesche, dat het in de tijd van XXXXX een

der beschaafdste was kan alleen in de toenmaligen

bloei der hogeschool van Bolonië gelegen hebben.

Minder afstekend dan de voorgaande is hetgeen ten

zuiden van de Etsch en langs de Po in Cremo

na, Brescia, Mantua, Piacenza, Parma, Modena

( 93 )

en Ferrare, met onderscheiden wijzigingen gespro

ken wordt, en doorgaans het Neder-Lombardijsche

heet. Het Toskaansche, als dialekt aangemerkt,

heeft wederom zijne onderafdelingen, waarvan men

het Florentijnsche niet met de klassieke taal van

Italië moet verwarren. Te Rome wordt het goed

Italiaansch in de hogere standen het beste en zelfs

onder het volk vrij zuiver gesproken; kennelijk

echter aan eigenheden die de montigiani aan de

hoge zijde der stad, de popolanti bij de porta del

popolo, en de trasteverini aan de overkant der

rivier, onderscheiden. Op het land daarentegen is

de uitspraak hoogst bedorven. Van de zuivere taal

veel afwijkende, doch niet onaangenaam is het Na

pelsche dat in Apulië, in Kalabrië, op het eiland Capri

enz., weder verschillend wordt gesproken ; ook in

de hoofdstad zelve heeft dit plaats, Zo als zulks

in alle grote steden, meer of minder opmerkelijk,

het geval is. Het Napelsch is sterk geaccenteerd

en zingende. Het Kalabrisch bezit vele eigene uit

het Grieks ontleende woorden; het maakt den

overgang tot het Siciliaansch. In dit door de na

tuur rijk begiftigde eiland, dat van zijne opvolgen

de beheerschers, Grieken, Karthagers, Romeinen,

Byzantijners, Arabieren, Noormannen, Duitsers,

Fransen, Spanjaarden, weinig aanmoediging tot

beschaving genoot, bestaat hoofdzakelijk maar één

tongval, in welken zich toch de sporen van die

der genoemde volkeren vertonen, voornamelijk

mismaakte Griekse en Provençaalsche en, tegen

over de kust van Afrika, Arabische woorden. De

( 94 )

uitspraak van de gemenen Sicilianer is hard,

zingend of eerder huilend. Het beschaafdst is zij

te Palermo, en dit volks-dialekt hebben de Sicili

aansche dichters en schrijvers gebruikt. Van alle

de Italiaansche dialekten is het het eerst in schrift

gebracht en in Zo verre kan men Palermo als de

wieg der nieuwe Italiaansche dichtkunst aanmerken.

Xxxxxx XXXXXXXX XX. legde er in de dertiende eeuw

den grond voor door in die stad een school voor

de landstaal, de Academia di volgar favella, opte

richten. De stanza is de lievelingsvorm van de Si

cilianen, gelijk het klinkdicht die van de andere

Italianen, en de schilderijen van het landleven,

waarin zich THEocRITUs, en vIRGILIUs die hem

navolgde, verlustigden, bereiken, met de teederste

voorstellingen der liefde, onder hun pen ene

bevalligheid die de schone landouw alleen hun

ingeeft. ' Niet minder geraakte Sardinië onder

vreemde meesters. Oudtijds bevolkten het Ibe

riërs, Lybiërs, Tyrrheners, daarna de oude vol

keren die ook op Sicilië landden, later Oost- Go

then, Longobarden, Franken, Arabieren, Pisaners

en Arragoniërs. Ten tijde der Romeinen waren er

Afrikaansche rovers, Barbaricini, die zij in de

gebergten dreven en die in XXXXX'x tijd nog be

stonden. In de negende eeuw ontsloegen de inwoners

zich van de Arabieren, die in het jaar 100o weder

meesters van het eiland werden, dat zestien jaren

daarna door die van Pisa en Genua en in 1323

door de Arragoniërs veroverd en vervolgens aan de

Kroon van Spanje gehecht werd, welke laatste het

( 95 ) J

tot in 1713 bezeten heeft. Behalve het eigenlijk

Sardisch, dat uit het Latijn onstaan is, maar met

vele Griekse, Franse, Duitse en Spaanse

woorden doormengd is, en te Cagliari en in het

grootste deel van het eiland gesproken wordt, ook

in het Zuiden met enig Siciliaansch er door;

wordt in Alguer, een volkplanting van Barcelona,

het Katalonisch , het Toscaansch te Sassari en

andere voorheen aan Pisa behorende plaatsen, ge

vonden. In Korsika, waarvan de kusten almede

door verscheiden der opgenoemde volkeren, ook

door Etrusken, bewoond werden, komt het dia

lekt nader aan het Toskaansch dan aan die der an

dere eilanden. Korsika stond in betrekkingen met

Pisa en had dus dien tongval aangenomen vóór dat

de Genuezen er voet kregen. De oude inwoners,

in het binnenste van het eiland, zijn door reizigers

xxxxxx bezocht. Van de allervroegsten had reeds

in XXXXXX'x tijd de oudheid de meeste sporen uit

gewischt; de Grieken uit Phocis, toen te Marseil

le gevestigd, hadden Korsika ontruimd, wel niet,

om de onhandelbaarheid der inwoners, want woes

ter en ongedaner dan de Galliërs konden zij niet

zijn, maar hetzij dan omdat het ongunstige luchts

gestel, de nabijheid van het overmachtig Italië, of

de ongelegenheid der havenloze kusten, hen daar

toe genoopt had ; bewoners van Ligurië en Spanje

waren er vervolgens heen gescheept en nog kenne

lijk aan hun Xxxxxxxxxxx hoofdbekleedsel, schoeisel

en enige woorden uit hun taal , want het

Grieks en Ligurisch had de plaats dezer laatste

( 96 )

ingenomen. In dien staat vondt een Romeinse

volkplanting door Xxxxxx, en een tweede door

Sylla daarheen gevoerd, deze dorre en met wou

den bedekte rots (84).


2e .

DE SPAANSE EN PORTUGEESCHE TALEN


Wij steken over naar het westelijke schiereiland,

dat van ouds door zeer verschillende volksstammen

is bewoond. Behalve de Iberiërs (85), Keltibe

riërs, Kantabriërs, waarvan wij in ons eerste Stuk

gesproken hebben, sloegen zich al vroeg Pheniciërs

op de kusten neder, naderhand veroverden de

Karthagers een groot deel des lands, dat, na hun,

onder het gebied der Romeinen overging (86) en

(84) Consal. ad Helviam, c. 8. XxXxXXXXX noemt het ,,un

» labirinto d'horrori.” Hij wil dat Perzianen uit de omstreken

der Kaspische zee er het eerst een schuilplaats gezocht hebben.


(85) Oorspronkelijk Pelasgen, die van de kust van Italië, tus

schen Pisa en Napels, reeds vóór de Trojaanse oorlog, maar

het noorden van Spanje overstaken, volgens

Mag. encycl., Juillet 1810, p. 94 et suiv. PETIT RADEL. Zie

(86) Vele belangrijke Romeinse oudheden in Spanje kent men

uit de Voyage pittoresque d'Espagne van de Graaf DE LA BoR

DE, die ook uit een te Italica, thans Santiponce bij Sevilië, ge

vonden mosaïk de renspelen der Romeinen in een afzonderlijk werk

heeft opgehelderd. In het eerstaangehaalde merkt hij op, bij ge

legenheid van overblijfsels van muren te Tarragona, waarvan de

grondslagen verbazende en onregelmatig gestapelde rotsblokken zijn,

op welke een Romeins werk van ineengevoegde gehouwen stee

nen rust, dat de letters waarmede die gehouwen blokken werden

gemerkt om ze in orde te plaatsen, en die in dergelijke werken in

Klein-Azië Griekse zijn, hier dezelfde onbekende schrijftekens

zijn die de alleroudste opschriften en munten in Spanje vertonen.

Zie pl. 49, en cHANDLER, Reize door Klein-Azië, bl. 102. De

Arabische oudheden in de rijken van Granada en Cordoua heeft de

Academie der beeldende kunsten te Madrid in 1805 uitgegeven.


( 97 )

ene rust van bijna 400 jaren genoot. Nergens

buiten Italië vestigde zich en bloeide hun taal

Zo zeer als hier. De overstroming der Wanda

len en Alanen was kort van duur, langer het ge

bied der Sueven op de noordwestelijke kusten, en

nog langer dat der West-Gothen, die met de oude

inwoners tot één volk werden. In het begin der

achtste eeuw onderwierpen de Saracenen het groot

ste deel en hielden zich tot op het einde der vijf

tiende eeuw in het Zuiden staande. Men ziet dat

de taal zeer onderscheiden bestanddelen moet be

zitten; het voornaamste, echter, daarin is de Ro

mana rustica (87), en xxxx xxx xxxx dochters

heeft Zo vele gelijkenis met hare moeder behouden

als de Spaanse. Van het Arabische heeft zij het

voorzetsel al voor vele namen, en de keelklanken,

overgenomen; deze laatste taal kreeg er Zo zeer

de overhand, zelfs onder de vele Christen inwo

ners, die er geduld werden, dat deze zich van

het Arabisch bedienden bij hun eerdienst, die er

de Mozarabische naar genoemd is, als ingevoerd

onder Xxxx, die voor Walid onderkoning van

Afrika was en de onderwerping van Spanje vol


(87) Hier boven, bl. 84.


- ( 98 )

tooide. Ook nadat de Christen rijken in het noor

den van Spanje, en de gene die uit de veroverin

gen der Franken tot aan de Ebro ontstonden, het

ene gewest voor, het andere na, aan de Arabie

ren ontnamen, hielden deze Mozaraben zich des te

standvastiger van hun overwinnende geloofsgenoo

ten afgezonderd, omdat deze de liturgie, door Xxx

xxxxx, bisschop van Sevilië, ingevoerd, die zij,

bij het terugkeren van het Gothische rijk van de

Ariaansche tot de Oud-geloovige leer, omtrent 660,

hadden aangenomen, wilden afschaffen voor de Gre

goriaansche, in 1121. Men heeft van Christen

vorsten munten met Arabische opschriften, ook

Arabische oorkonden, en nog meer zulke waarin

het Latijn of Spaans naast het Arabisch voor

komt; in 't bijzonder handtekeningen van konin

gen van Arragon in het Arabisch. Niet vóór het

geheel verdrijven der Moen heeft deze taal in

het zuiden van Spanje opgehouden, zelfs sprak

men haar nog op het einde der zestiende eeuw in

de gebergten van Granada, op vele plaatsen in An

dalusië, Valencia en Arragon. In de Christen rij

xxx had de Romana rustica tussen de achtste en

twaalfde eeuwen het karakter aangenomen dat de

grondslag geworden is van het hedendaagse

Spaans. Dit heeft begonnen beschaafd te wor

den in de twaalfde en de eerste helft der dertiende

eeuw. Xxxxxxx XX XXXxxx, monnik in het

klooster van San Millan, omstreeks 1211, is de

oudste Spaanse dichter van wien men berichten


( 99 )

heeft (88). Onder Xxxxxxxxx de Heilige en Al

phonsus de Wijze (89) nam de bloei van het rijk

xxx Xxxx en Kastilië toe ; onder Xxxxxxxxx werd

het Spaans in alle openbare stukken gebruikt,

de wetboeken Fuero juzgo, Fuero real, en de

Leyes de las siete partidas van Xxxxxxxxx, zijn er

in geschreven; deze vorst zelf schreef en dichtte

in de landtaal en liet er veel in vertalen, en door

dezen ijver van de zijde van het Hof verspreidde

er zich levendigheid, zachtheid en waardigheid over

dezelve. Aan dat van Arragon had hetzelfde plaats,

met dit onderscheid dat de taal aldaar onder de in

vloed was geweest van de tongvallen van het zui

delijke Frankrijk. De rijksdag te Huesca in 1247

gaf aanleiding tot een verzameling van de lands

wetten. De verheffing van de Kastiliaanse prins

Xxxxxxxxx op de troon van Arragon was eerder

voor- dan nadelig voor deze taalbeschaving. Om

streeks het einde van de veertiende en in het mid

den van de vijftiende eeuw maakte zij bijzondere

voortgangen in Kastilië, en toen Spanje, na de

ontdekking van Amerika, onder één vorst veree

nigd, en in macht en aanzien het eerste rijk van de

wereld geworden was, werkten kracht , smaak,

nauwkeurigheid, verhevenheid, uitgebreidheid,

welluidendheid, die dubbele en stotende medeklin

kers en harde woorden deed verdwijnen, te zamen

tot hare beroemdheid. Het drukken van Spaanse

(88) Parnasso Espanol, X. Xxxxxxx.

(89) Gemeenlijk de X., volgens XXXXX de XI. van dien naam.


( 100 )

boeken in de Nederlanden (90), woorden en spreek

wijzen in onze taal uit het Spaans ontleend,

tonen genoegzaam hoe zij ook hier te lande alge

xxxx bekend was, gene letterkunde was, trou

wens, destijds Zo beschaafd , indien men de

Italiaansche uitzondert (91). Het zuiver Kastili

aansch , sedert Xxxxx X. (92) aldus de heerschende

taal in schrift en bij de beschaafde standen door

gansch Spanje geworden, werd verwaarloosd en

nam af sedert de helft der zestiende en in de ze

ventiende eeuw, onder Philips V., en door het

stichten van de Akademie der Wetenschappen te

Madrid in 1714, heeft het nieuwe Spaans wede

begonnen het hoofd op te beuren. •

Van de talen die uit de Latijnse ontstaan zijn,

wijkt het Spaans niet slechts het minst er van

af in de gedaante der woorden, maar de uitspraak

verschilt ook het minst van het schrift; de x, uit

gesproken als een harde j, de ll als lj, en de 'n

als gn, zijn de enige, benevens de d die men in

sommige uitgangen weinig of niet horen laat. De


(90) Onder deze verdient melding de Heidelbergsche Katechis

mus in het Spaans, gedrukt bij Xxxxx xxx Xxxxxxx, 1628, een”

geruimen tijd dus na het ophouden van het Bestand.

- (91) Ik weet niet of het opzettelijk onderzocht en in bijzonder

heden aangetoond is, wat onze letterkunde bij het ophouden onzer

betrekkingen met Spanje verloren, en wat gewonnen, heeft ? Het

laatste roert DE vRIEs in zijne keurige Proeve ener Geschiedenis

der Ned. Dichtkunde van ter zijde aan.

(92) Tot dien tijd, althans, droeg het Spaans ook wel den

naam van lengua Romance, en de daarin vertaalde schriften wer

den gezegd te zijn romancada.


101

tongvallen die in deze taal in aanmerking komen

zijn : het Katalonisch, dat in het tijdvak der Pro

vençaalsche dichters in bloei was en aan hun taal

grenst, doch na het verenigen van het graafschap

van Barcelona met de kroon van Arragon, en het

buiten alle gemeenschap geraken met Frankrijk,

meer eigenheden verkreeg; het heeft veel overeen

komst met de dialekten van het zuiden van Frank- &

rijk, bijzonder met het Bearnsch, behouden en

wordt in Spanje ook wel Limosynsch genaamd.

AUsIAs MARCH, die de smaak volgde van Pe

trarcha , was de eerste die er in dichtte. Bij

verloop van tijd is het tot het Spaans genaderd,

Zo als onder anderen uit de dichters van 't begin

der zeventiende eeuw die men Valenciaansche

noemt, blijken kan, vergeleken tegen de wetten

die Xxxxx XX. xxx Xxxxxxx in 1344 op zijne hof

xxxxxxx maakte, in navolging, en met bijvoeging

van vele feestdagen van Heiligen, van die van Ja

xxxxx XX. koning van Majorka in 1337 (93). Men

spreekt het te Valencia zeer zacht, ook op Ma

xxxxx, maar met een sterker' klank en wijder ope

nen van de mond. Het Arragonisch vormde zich

afzonderlijk door de vele Franse ridders die zich

in de middeleeuwen onder de vanen der koningen

(93) Door D. PAPEBRochius met afbeeldsels en aantekenin

gen uitgegeven, waar men de Inleiding der eerstgemelde in de

lingua Catalana aantreft. Een ander overblijfsel komt voor in

het bekende Consulaat van de zee, Leiden 1704. De oorspronke

lijke druk is van Barcelona 1494.

( 102 )

van dit rijk tegen de Saracenen aangordden en er

tot belooning bezittingen in verwierven. Het Gal

xxxxxxx komt het naaste aan het Portugeesch, welke

verbindtenis van de tijd van het rijk der Sueven,

waartoe deze gewesten behoorden, dagtekent. In

de twaalfde eeuw stond Gallicië op zich zelf en

afgescheiden van de kroon van Kastilië, onder de

regering van Xxxxxx, en behoorde aan de zoon

dien Xxxxxxx, graaf van Bourgondië, bij haar ver

wekte, later Xxxxxxxxx XXX. Het Gallicisch was

reeds vroeg beschaafd, ook daarin dichtte de reeds

vermelde Xxxxxxxxx de Wijze ; de laatste Gallici

sche trovador XXXX xXXXXx leefde omstreeks het -

begin van de veertiende eeuw. Het schijnt echter

dat sommigen te onrechte Gallicië voor de wieg der

Spaanse dichtkunst houden. Op de Portugeesche

grenzen bespeurt men merkelijk de invloed van

deze laatste taal. -

In 1109 werd PoRTUGAL , van een op de Ara

bieren herwonnen provincie van Spanje, tot een

afzonderlijken Staat, dien Xxxxxxxxx XX. bij zijn'

dood aan de tijd- en roemgenoot van de ver

xxxxxxx Xxx , Xxxxxxxx zoon , volgens anderen

dochters zoon, van Xxxxxxx, graaf van Bourgon

dië, gemaal van zijne natuurlijke dochter Xxxxxxxx,

en die dit gewest als zijn stadhouder bestuurd had,

naliet. Deze en voornamelijk zijn zoon Xxxxxx

sus I., die de titel aannam van Koning van Por

tugal, breidden hun gebied naar het Zuiden uit;

men meent dat het overbrengen van vele landslie

den van de eerstgenoemden een wending aan de

( 103 )

taal hebbe gegeven, zeer onderscheiden niettemin

van die welke het Spaans uit het zuidelijke

Frankrijk ontving. Het Portugeesch heeft vele

woorden uit het Latijn behouden die de andere er

van afkomstige talen missen, maar tevens zeer on

kennelijk gemaakt. Van de volksspraak in de ge

westen is die van Beira het meest afwijkende.

Dat, overigens, de Portugezen hun taal verre

door Oostindië hebben verbreid, is ons aldaar ge

bleken; wij zullen hetzelfde zien van die der Span

jaarden in Amerika.





3°.

DE Franse TAAL.


Van de oude inwoners van Gallië hebben wij

reeds gewag gemaakt (94). De taal der Xxxxxx

xxxxx, een volk van Spaanse afkomst, in de

zuidelijke en westelijke delen, is onbekend; naar

den gang der bevolking te gissen moet zij niet van

die der Iberiërs verschild hebben. In de middelge

deelten woonden de Galliërs, echte Kelten. In de

noordelijke en oostelijke de Belgen, die tot de

Xxxxxxx behoorden, en aan de Germaansen stam

verwant waren. De invloed van de Griekse volk

planting te Marseille is niet bepaald mategaan; ver

moedelijk ondervond zij zelve dien van de taal des

lands. Sedert de onderwerping aan de Romeinen

(94) Eerste Stuk, bl. 262,

( I04 )

vormde zich , uit de taal van deze en de vorige,

mettertijd ook hier een gemengd Romeins, het

eerst door het Concilie van Tours in 812 Romana

rustica genaamd, ook daarna Romansch, een naam

dien het lang behouden heeft. De Franken in de vijfde

eeuw het noordwesten van Gallië bezettende, zelfs

in de zevende en achtste door het gehele land zich

uitbreidende, brachten er hun taal, van de Ne

der-Duitsen tak (95), mede, doch in aantal de

zwaksten zijnde, ging de taal, gelijk volk en ze

den, in die der overwonnenen over, naar mate de

beide volkeren zich vermaagschapten. Het tegen

woordige Frans bestaat voor ruim een vijfde uit

woorden van dezen kant afkomstig. Uit het Ro

meins, dat, door gedurigen omgang met de zui

delijke zeekust van Frankrijk, en als de taal van

een meer beschaafd volk, zeer veel aan de andere

leende, met name in Gallia Narbonensis, als het

vroegst onderworpene der gewesten, ontstonden

twee tongvallen; aan deze zijde en aan gene zijde,

van de Loire. Ten noorden van dezelve zeide

men, om ja te betekenen, oui, ten zuiden oc,

dat nog in de volkstaal van het voormalig Agénois

is overgebleven, gelijk de naam van deze langue

d'oc zich naderhand tot een dezer gewesten heeft

bepaalt, en tot een ander diè van Provence. On

der dezen laatsten was een groot deel des rijks te

voren begrepen (96), hetwelk in aanzien toene

(95) Eerste Stuk, bl. 322.

(96) Van daar, dat de Albigenzen Provençaalsche Ketters worden

genoemd, en dat de Provençaalsche taal der Malthezerridders

ontstond. -


( 103 )

mende, de taal de naam verkreeg van Provencaal

sche; zij werd in de negende en tiende eeuwen de

taal van verscheiden hoven van Europa, en was

overal gangbaar in het zuiden van Frankrijk, ge

lijk het Katalaansch het was aan gene zijde van de

Pyreneën, waarmede wij reeds zagen dat het over

eenkomst had. Meer dan ééne oorzaak begunstigde

den bloei van dezen tongval. Het zuiden van

Frankrijk had minder van de invallen van woeste

vreemden geleden, de West-Gothen hadden reeds

lang met Romeinse landen in betrekking gestaan;

de Frankische heerschappij was er niet duurzaam

genoeg om veel invloed op de taal uitteoefenen,

en deze van de zetel van het koninklijke hof ver

wijderde gewesten werden er, onder de machtige

leenheren, onafhankelijk van, en nog meer van

afgescheiden door de oorlogen met Engeland over

enige derzelve; het Latijn werd tevens niet meer

algemeen verstaan. Dit alles werkte op de taal ,

de schoonheid des lands bezielde de dichters, de

vorsten moedigden hen aan door gunsten en voor

beeld (97), en de Troubadours, slechts een klein


(97) Xxxxx omstreeks het jaar 1100 beschreef wilLEM Hertog

van Aquitanië zijne reis naar Jeruzalem op rijm, en vervaardigde

enige liefdedichten. CREscIMBEN1, della volgar Poësia, I. p. 6.

Over de Provençaalsche dichters zie men XXXXXX'x, Essai sur la

littérature Provençale in het Magasin Encyclopedique, Mars 1808,

en de aldaar aangehaalde schrijvers, en hetzelfde tijdschrift Avril

1808 over die van Arles in het bijzonder.



( 106 )

getal van welke uit het eigenlijk gezegd Provence,

de meesten uit Languedoc, uit Katalonië, enz. ge

boortig waren, zonder dat dit, bij de oudsten, uit

hun tongval kennelijk is, verwierven zich, van de

elfde tot de dertiende eeuw, een vermaardheid in

het vak der dichtkunst, op welke hun noorde

lijke kunstgenoten, de Troyeres., zich nimmer

hebben kunnen beroemen. Onder beider invloed,

echter, vormde zich de Franse taal, toen bij

het toenemend gezag van de Koningen, er meer

éénheid kwam in de Staat en het volk en de taal

een meer eigen karakter aannamen. Gelijk in het

algemeen de beschaving van Europa is gehecht aan

het tijdvak van Xxxxx xx Xxxxx, zoo, is die der

Franse taal- en letterkunde, van het begin der elf

de tot over de helft der veertiende eeuw, het meer

bijzonder aan de vijfendertigjarige regering van Xx

xxxx, zoon van Xxxx Xxxxx, aan die van Xxxxxx

pus Xxxxxxxx van 43, die van Xxxxxxxx XX. van

44 jaren, van Xxxxx X. enz. Bij de zachte wel

luidendheid van de zuidelijken tongval, die, bij

het gedurig terugkomen van dezelfde klanken, niet

geheel is vrij te spreken van eentoonigheid, voegde

zich de nadruk en de verscheidenheid die aan de

noordelijker talen eigen is. De inval der Sarace

nen, in de achtste eeuw, schijnt geen invloed op

de taal gehad te hebben, schoon de overlevering

wil dat de inwoners van enige gemeenten aan de

Saône van dat volk afstammen (98). Xxxxxxxxxx,


(00) Magasin Encycl., Février 1808.


( 107 )

Artois, en vooral Normandië, waren de wieg van

de Franse taal (99) in de twaalfde en dertiende

eeuwen. In het laatstgenoemde gewest bloeiden

scholen, die de geestvermogens algemener opwek

ten, en zamenliepen, om op het gehele volk te

werken, met de geestdrift die kruis- en riddertog

ten ook in het noorden van Frankrijk aanvuurden,

waarbij men de betrekkingen voegen moet tussen

de Noormannen en Engeland en de aldaar in smaak

zijnde lettervruchten (100), die dezen onderneem

zieken landaard hadden opgewekt en voorbereid,


De oorlog tegen de Albigenzen, die met de Engel

schen in Guyenne, verstoorden in dit tijdvak de

rust in het zuiden van Frankrijk; het hof van Bar

xxxxxx werd in 1137 naar Arragon verplaatst, dat

xxx Xxxxxxxx stierf uit, dat van Provence ging in

1265 naar Napels over, en de zuidelijke letterkun

de hield op te bloeijen en invloed op de taal der

hogere standen te oefenen. Niet meer tot band

van vereniging der belangen in de onderscheidene

gewesten dienende, zonk het Provençaalsch meer

en meer en scheidde zich in volkstongvallen, waar

in niemand die verlangde algemeen gelezen te wor

den het meer waagde te schrijven. De zich vor

mende Franse taal vond luisterrijke beschermers,

bij voorbeeld de koning Xxxxxxx Xxx Xxxxxxx,

(99) DE RoQUEFoRT - FLAMÉRIcoURT, de l'état de la xxxxxx

Xxxxxxxxx dans les douzième et treizième siècles, p. 25, 38 et

suivantet- - -

(100) Zie Eerste Stuk, bl. 298 en 352.


( 108 )

die er in dichtte en uit Champagne was ; ook

muntte het hof van Vlaanderen uit in smaak en

beschaafdheid. Het algemeen herleven der letteren

in de vijftiende eeuw deed de taal nieuwe voort

gangen maken, in 1539 voerde Xxxxxxxx X. haar

bij de gerechtshoven in stede van het Latijn in,

Xxxxxxxxx stichtte in 1637 de Academie Francoise,

en Zo bereikte de taal onder Xxxxxxxx XXX. het

standpunt dat algemeen voor dat van hare klassieke

hoogte erkend wordt. Gene der dochters van het

Latijn heeft Zo zeer een geheel eigene gedaante

aangenomen, kennelijk onder anderen in de neus

klank ng en in het plaatsen der e vóór vele woorden

die in de Duitse en in andere talen met s begin

nen; de meeste Latijnse woorden hebben aanmer

kelijke zamentrekking, in de hedendaagse spelling

nog meer dan in de oudere, verkorting, en ver

wisseling van klanken ondergaan. Voor het overige

xxxxx xxx, bij hare algemene bekendheid, ons

ontslagen rekenen van meer bijzonderheden aan te

voeren.


-Bij de plotselijke veranderingen die men in de

Franse omwenteling waande of zich geliet te

kunnen daarstellen, was de invloed der taal niet

onopgemerkt gebleven. De Nationale Conventie ge

lastte in 1792 het Committé van openbaar onder-，

wijs om een ontwerp voor een nieuwe spraakkunst

en een nieuw woordenboek van de Franse taal

VOOI te dragen , , geschikt om aan deze het karakter

te doen verkrijgen dat met de taal der vrijheid overeen


( 109 )

kwam (101).” Maar over taal en meningen heerst

de willekeur der macht niet gelijk over het leven en

de bezittingen der mensen.

Van de volksdialekten of hedendaagse tongval

len, die in het patois of uitspraak der geringe

klassen weder een menigte onderscheidingen ople

veren, zijn de voornaamste: het Provençaalsch, dat

als levendig en kort, het Languedocsch, zacht en

aangenaam, Auvergneesch, onaangenaam eentoonig,

Lyonneesch en Dauphineesch, gerekt, Gasconsch,

gerekt en schreeuwend, wordt onderscheiden (102),

het Normandiesch, waarvan wij vroeger iets ge

zegd hebben, en het grove Picardiesch. Een nog

meer gemengde tongval is het Wallonsch, dat wij

gewoonlijk Luiker-Waalsch noemen, en dat wel

niet rechtstreeks tot de Franse taal behoort, ge

voegelijk echter hier een plaats vindt ; het wordt

in Artois, Henegouwen, Namen, een gedeelte van

Luik en van Luxemburg gesproken. In deze zelfde

xxxxxxx woonden oudtijds oorlogszuchtige Belgische

volkeren, die zich in het Arduennisch woud ver

dedigden, dat zich veel verder dan dat der tegen

(Io1) Rapports sur la nécessité et les moyens d'anéantir les

patois, et d'universaliser l'usage de la langue Française, par

GREGoIRE. - Met betrekking tot ons onderwerp mag ik niet on

aangewezen laten het Xxxxxx des étrangers amateurs de la lan

gue Française van XXXXxX XxXXXXXX, Xxxxx 0000, waar hij drie

verschillende a's, drie o's, negen e's in de uitspraak onderscheidt.

Men vergelijk daarmede de Remarques van XxxXxx, sur la gram

maire générale de Portroyal, 3e edit. p. 6 et suiv. en het Sup

plément, p. 89, en zie ons Eerste Stuk, bl. 19.

(102) DE RooUEFoRT-ELAMÉRicoURT, t. x.xx. p. 24.


( 1 10 )

woordige Ardennes uitstrekte (103). Vervolgens

woonden er de Franken vóór dat zij in het eigen

lijke Gallië indrongen. Toen met de tiende eeuw

deze landen onder hun inlandse graven ston

den, en naderhand ten dele onder het huis van

Henegouwen kwamen, vormde zich de landstaal

enigermate, Zo als zij nog in oorkonden (104)

voorhanden is. hun betrekkingen tot het huis

van Bourgondië sedert de eerste helft van de vijf

tiende eeuw moet de taal nog nader aan het Frans

hebben gebracht. Mij dunkt dat deze Wallonsche

xxxxxxx meer aandacht verdient dan men er tot nu

toe op gevestigd heeft, en verscheiden oude woor

den bevat, of ophelderen kan, die in andere dia

lekten niet levend zijn gebleven (105).

Aan de oostzijde van Frankrijk eindigt het ge

bied der Franse taal in de tongval van het Pays

de Vaud, of Suisse Romande.


(103) STRABo, IV. Boek. TACITUs, Jaarb. III. 42.

(104) Corps diplomatique, T. X.

(105) Men kan daartoe inzien CAMBRESIER, Dictionn. Xxxxx

Xxxxxxxx, Xxxxx 0000, dat, echter, met een ander oogmerk ge

schreven is. Laat ik, tot een voorbeeld, mogen wijzen op hied

de, kudde, waaruit het verband tussen dit woord en ons Nederl.

( 1 11 )


4e .

- DE ROMANSCHE TAAL.

Graubunderland, een gedeelte van het eigenlijk

of eerste Rhaetie der Romeinen, aan de zuidelijke


helling der Alpen, in tegenstelling van het tweede

Rhaetie dus geheten, dat aan de noordelijke hel

xxxx lag en anders ook Vindeliciën genaamd werd,

deelde in het lot van alle deze berglanden sedert

dat zij, ten tijde van Xxxxxxxx, onder de Romei

nen kwamen. Van de Etrusken, die hier in vroe

ge tijden woonden, is hierboven (bl. 69) gewag

gemaakt. Later verbreidde er zich de Romana

rustica, welke taal er, bij de invloed van Xxxx

sche naburen, meesters en bijkomende inwoners

minder dan elders veranderd is. Sedert dat de Fran

xxx onder Xxxxxxxxx xx Xxxxxxxxx, en de Oost

Gothen onder Xxxxxxxxx Xxxxx - Italië hadden be

dwongen, en Xxxxxxxxxx, Koning van Austrasië,

in 539 het grootste deel van Graubunderland ver

overde en aan Alemannië trok, liepen de grenzen

tussen het Frankische en Oost- Gothische, kort

daarna Longobardische, rijk door Graubunderland,

gelijk, na de verdeling der Monarchie van Xxxxx

xx Xxxxx, tussen het Duitse en Italiaansche

rijk. Onder de Keizers, die zich veel met de be

langen van Italië, de Pausen, de koophandel, en

Lombardije bemoeiden, verkregen het bisdom van

Chur en de graven van Rhaetiën, alsmede de ste

den, grote voorrechten, zodat deze graven on- .

middelbaar onder de Keizer stonden, en vele nog

onbewoonde dalen, ten tijde en door de zorg van

hoeden, en het Latijn haedus, de bok als hoeder, geleider der

kudde, boven bedenking gesteld wordt. Vergelijk wEILAND op

hoed en kudde en vossIUs, Etymol. , op haedus.

( 112 )

Xxxxxxxx X., uit Walliserland en uit. Zwaben be

volkt werden. In 1396, 1400 en 1436 kwamen

de verbonden van Godshuis, het Graauwe, en dat

der Tien Gerichten, en in 1471 derzelver alge

mene verbond van vereniging, tot stand. Sedert

de nieuwste staatsverdeling van Zwitserland maken

zij het zevende kanton van dit Gemenebest uit.

Van de inwoners dezer landen wordt door omtrent

één derde, ten gevolge van de reeds vermelden

invloed, Duits (106), door één zevende, in de

zuidelijkste gedeelten, een bedorven-Italiaansch, en

door de grote helft het eigenlijk RoMANscH ge

sproken, voornamelijk in Opper- en Neder-Engad

din en verder in de meeste plaatsen van het Gods

huis- verbond en van het Opper- of Graauwe - ver

xxxx, in dat der Tien Gerichten slechts voor een

klein gedeelte. Behalve bijzondere afwijkingen heeft

het twee voorname tongvallen, het Arumaunsche

- en het Ladinische, het eerstgemelde bij de oor

sprongen van de Rhijn, zoowel bij de bewoners

der vlakten als bij de Surselver, of hoge woud

bewoners, deze spreken nauwkeurig Zo als het

geschreven wordt en men houdt hun dialekt voor

het zuiverste en echtste Romansch; het laatstge

melde bij de oorsprongen van de Inn, komt, of

schoon in Neder- en Opper-Engaddin verschillende,

nader aan het Italiaansch, is iets meer beschaafd

en heeft zijne dichters opgeleverd. Het Arumaun

sche is sedert eeuwen weinig veranderd, de kinde


(106) Zie Eerste Stuk, bl. 315


( 113 )

ren lezen er met gemak handschriften en akten van

vóór de tijd van Xxxxx xx Xxxxx (107), en in

derdaad is deze taal, trotsch op de benaming van

de aloude taal van het hoge Rhaetie (antiquis/m

langaig da l'ault.a Rhaetia), een eerwaardig over

blijfsel van de grote vereniging der Romeinse

afstammelingen in de Romana van het begin der

middeleeuwen; nog op de trap van onzuiverheid

staande, waarop het Latijn, duizend jaren geleden,

zich vertoonde vóór dat allerlei verdere vreemde

invloed daaruit de andere, vroeger door ons ge

dachte takken, voortbracht. Tussen rotsen en ijs,

aan de wetenschappelijken voortgang der andere

landen langzaam en schaars deelachtig, bleef deze

taal van Xxxxxxx in beschaving ten achteren en

heeft daardoor voor de taalvorscher veel belang

behouden, gelijk dit met andere bergdialekten, in

Piemont, in Auvergne, aan de voet van de Pyre

neën en van de Frioulsche Alpen, het geval is,

vooral naar mate zij minder met buitenlandse re

geringen en inwoners in aanraking waren. In de

xxxxx xxx Xxxxxx of Gardena, aan de Eisach in

Tyrol, bestaat een bijzonder afwijkende tongval,

die zich onderscheidt door korte en levendige toons

uitdrukking, en in het uitspreken van de u, van

de / voor een klinkletter, van de neusklank en

(ang) , met de gemene uitspraak van het Frans

overeenkomt, en de zachten klank der l meerma

(107) XXXXXXX zegt het stellig, op getuigenis van voN HOR

XXXX'x Geschichte der Grafs. Xxxxx, X. 139.]


( 114 )

len verruilt voor r, bij voorbeeld arma voor ani

ma, waarvoor de Troubadours alma zeiden. Dat

deze bijzonderheden zouden ontstaan, gelijk men

gezegd heeft, uit de omgang met Portugal, waar

heen zelfs de inwoners de beeldjes, die zij uit ene

soort van dennenhout snijden, gingen verkopen,

schijnt ongegrond, daar zij zich even zeer elders

heen begeven.

Van het Arumaunsch zijn te Disentis, waar se

dert 'de zevende eeuw een vermaarde Benedictijner

abtdij was, de oudste gedenkstukken van deze taal

langen tijd bewaard gebleven, doch werden in den

oorlog tussen Frankrijk en Oostenrijk, op den

6 Mei 1799, een prooi der vlammen. Zij beston

den, onder anderen, uit het testament van xxx

bisschop Xxxxx xxx Xxxx, die in 720 stierf, ene

oude overzetting der Evangeliën, en levensbeschrij

vingen, die men hield dat de H. Siegbert omstreeks

het jaar 600 naar Rhaetie had gebracht, een niet

veel jongere overzetting van de regel van St. Be

nedictus (108) en van het Roomsche Martyrolo

gium. Van gedrukte boeken zijn de oudste, beide

zeer zeldzaam, de vertaling van de Katechismus,

in 1552 , en van het N. Testament, in 1560 ,

door XXXXX XXXXXXX vervaardigd, die zich, naar

de getuigenis van XxxXXX (109), het eerst had

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa,

(108) Het belang van welk stuk, tegen vergelijking van hetgeen

bij scHILTER, Thes. I., voorkomt, niet gering moest zijn.

(109) X. XxxXXX', Mithrid. p. 65, edit. 15.55: ,, hanc linguam

» scriptis illustrare et publicare incoepit.”


( 1 15 )

toegelegd op het in geschrift brengen en verbreiden

van deze taal. GEsNER verhaalt tevens dat binnen

de, toen, laatstverlopen honderdvijftig jaren, het

Xxxxxxxxx zeer had afgenomen, en dagelijks door

het HoogDuits werd verdrongen, zodat men dit

te Chur en nog verder zuidelijk had begonnen te

spreken, daar men te voren een, hoewel slecht,

Italiaansch sprak. De taal in de latere uitgaven van

den Bijbel komt wederom nader aan deze laatste.



5°.

DE wALLACHISCHE TAAL.


Wij zijn reeds eenmaal (110) de landen doorge

togen die ter wederzijden van de Beneden - Donau

zich naar Sarmatië en naar de Zwarte- en Middel

landse zeeën uitstrekken, en zagen er de sporen

van meer dan één landaard en het opkomen en

verval der Romeinse wingewesten. In later tijd

werden derzelver inwoners, naar hun meest ge

woon beroep, het herderleven, Wallachen genoemd

door hun naburen de Albaniërs en de Slaven,

uit de taal van welke laatste die naam afkomstig

is, dien men, uit dien hoofde, ook in Dalmatië

aantreft. Het volk waarvan wij nu spreken noemt

zich zelfs Xxxxxxx of Romukje, Romeinen, als af

stammende van de volkplantingen die, onder de

Keizers hier aangelegd, met alle de vrije onderda

4mensenmassam-an

(110) Hiervoren, bl. 11 en volg.


( 1 16 )

men des Rijks, bij een wet van Karakalla (11 1)

in 212 het Romeinse burgerrecht verkregen; zoo

dat zij zich niet geheel ten onrechte dien naam toe

eigenen. Dat zij, onvermengd met andere volks

stammen , alleen van die koloniën, zouden zijn

overgebleven (112), is niet waarschijnlijk. Nadat,

in de tijd van Aurelianus, de Donau de grens

des Keizerrijks was geworden, en het tegenwoor

dige Wallachije en Zevenbergen voor de gedurige

invallen van vreemde xxxxxxxx xxxxxxxxxxx, trok

ken de vroegere bewoners meer en meer in de af

gelegener streken van de Haemus. Het zijn deze

bezuiden de Donau gevestigden die wij in het na

gaan van dezen gemengden taaltak Thracische Wal

lachijers zullen noemen, ter onderscheiding van de

Dacische, benoorden dien stroom. Wat de eersten

betreft, onder Turksche heerschappij, nevens en

tussen de Grieken wonende, die hen de schimp

naam van hinkende Wallachijers geven; in hunne

taal hebben zij ten minste de helft Latijnse woor

den behouden, voorts enige van Gothische, Sla

vise en Turksche herkomst, een goed deel Griek

sche, en omtrent evenveel uit een taal die met

het Albanisch veel overeenkomst moet gehad heb

ben, schoon men nopens dezelve nog onzeker is.


(111) L. 17, D. De statu hominum. ScHULTING, Jurisprud. ante

Just. p. 617.

(112) Gelijk P. MAJOR in zijne, in het Wallachisch in 1812 uit

gekomen, Geschiedenis van de oorsprong der Romeinen in. Dez

cië, wil.


( 117 )

Men kan zich over deze vermenging niet verwon

deren, als men opmerkt dat reeds in 279 na J. C.

vele Bastarnen, Gepiden, Gothen en Wandalen,

in 334 Jazygen, en na de dood van Xxxxxx vele

Hunnen en Alanen er woonplaatsen verkregen.

Onder Xxxxxxxxx lieten zeven Slavische stammen er

zich mede tussen de Donau en de Haemus

aanwijzen.

Aan nog meer afwisseling van lotgevallen was

het Dacische Wallachije blootgesteld. Gedurende

verscheiden eeuwen gingen door hetzelve de tochten

van de Oost- en West-Gothen, van Hunnen, An- .

ten, Bulgaren, Avaren, waardoor welligt dit land

even Zo woest en ontvolkt zal zijn geworden als

de Geschiedschrijvers uitdrukkelijk vermelden dat, na

het midden van de twaalfde eeuw, bij de krijgs

tocht van Xxx Xxxxxxx, Moldavië geheel ledig van

mensen was. Op het einde van de zevende eeuw

sloegen zich in Wallachije Bulgaren neder, van

welke men leest dat zij, in het begin der negende,

op hun rooftochten naar Thracië een groot aantal

Rumunen, of Wallachen, van daar wegvoerden,

en in het tegenwoordig Wallachije en Bulgarije de

den wonen. Op het laatst van de negende eeuw

zetteden zich Ogurs of Hongaren aan de Pruth in

Moldavië neder; de Petscheneken dreven deze ver

der voort; op hen volgde in het midden van de

elfde eeuw een ander Tartaarsch volk, de Uzen,

Polovzen of Kumaners, die de Koningen van Hon

xxxxxx van tijd tot tijd weder oostwaarts terug dron

gen; enkele van hun horden bleven gevestigd,


( 118 )

en sloten zich, met aanneming van het Christelijk

geloof der Oostersche kerk, aan de Hongaren aan,

na dat hun Aziatische wapenbroeders, in de slag

aan de Kalka in 1223 tegen Gengiskan, de neder

laag hadden geleden; in Moldavië vindt men nog

enkele horden van Kumaners. Omtrent 30 jaren

later overheerden de Mongolen alle deze landstre

xxx en stroopten wijd en zijd. In 1284 kwamen

er weder Wallachen uit Thracië, aan welke Ladis

xxxx XX. in verscheiden streken van Zevenbergen

een verblijf aanwees. Na de moord in 1290 aan

Xxxxxxxxx gepleegd, richtten de Wallachen een on

afhankelijken Staat op onder hun eigen vorsten,

van welke Xxxxx de Zwarte de eerste was, doch

bleven daarna, bij afwisseling, dan eens aan de

Hongaarse, dan aan de Turksche heerschappij

onderworpen.


Nadat Moldavië in de veertiende eeuw door de

Hongaren en Polen van de Tartaren bevrijd was,

togen sommige Wallachen derwaarts, onder hun

opperhoofd Dragosch; hun onafhankelijk gebied al

daar deelde in het lot van Wallachije, en de slag

bij Mohacz, in 1526, onderwierp beide aan het

Turksche gebied. De latere gebeurtenissen zijn

bekend en voor ons onderwerp van geen belang.

Ik heb deze schets niet onvoegzaam geoordeeld,

omdat men zich door dezelve gemakkelijk kan

voorstellen, welke taalverbastering hieruit moet

zijn ontstaan, en deze zou voorzeker nog erger

zijn geweest Zo deze naneven der Romeinen met

minder ruwe volksstammen in aanraking waren ge

( 1 19 )

komen. Nu bleef de Latijnse kern behouden;

maar zodanig als het Latijn de gemene taal van

de volkplantelingen en inwoners was, toen zij van

het Rijk afgescheiden geraakten, en van toen af

nam het Wallachisch zijn afzonderlijken gang. Wij

moeten hierbij nog opmerken dat, voor Zo ver de

rust, in Thracisch Wallachije, onder het Griek

sche rijk, minder gestoord werd, althans tot aan

de overmeesteringen der Turken toe, de Latijn

sche schrijvers hier niet geheel verwaarloosd wer

den, bedienende zich de Wallachen nog langen tijd

van de Romeinse lettertekens (113), die zij na

derhand voor Slavische of zogenaamde Cyrillische

verwisseld hebben. Het vroeger afscheiden van de

ze taal van hare Latijnse moeder, dan derzelver

overige dochters, xxxxxxx op waarom vele Xxxxxx

sche woorden alleen bij haar zijn overgebleven, die

de overige voor andere benamingen hebben geruild.

Zelfs zijn de veranderingen die zij ondergaan heeft,

regelmatig genoeg; bij voorbeeld de Latijnse uit

gangen der naamwoorden op us, um, ut, werpt zij

weg, dien op tor verlengt zij toriu; zij heeft het

lidwoord aangenomen, en plaatst dit, wanneer een

bijvoegelijk woord bij een zelfstandig komt , tus

schen beide, en mitsdien achter het zelfstandige als

(113) In 1809 is te Ofen in Hongarije in het Wallachisch en

Hedendaags-Grieks in het licht gekomen, G. c. XxxXX'x Knnst

om het Wallachisch met Latijnse letters te lezen, die de oude

letters der Wallachen zijn, dienende tot veredeling van de gehele

Wallachische nat e.


( 120 )

dit vooraan staat; een eigenschap die ook aan som

mige takken van de Germaansen taalstam niet

vreemd is. Van de letters die zij, in de Latijn

sche woordeu, verwisselt is bijzonder het gebruik ,

der p in plaats der qu of c optemerken; ook de

medeklinkers, die men gewoon is stomme te noe

men (114), verdubbelt zij niet, even gelijk het

oudere Latijn geen medeklinker verdubbelde (115).

Intussen bestaat er in de vorm van vele woor

den een gelijkheid met het Italiaansch, die op

ene nadere gemeenschap met dit laatstgemelde schijnt

te wijzen en waarvan de rede nog niet tot volko

mene duidelijkheid schijnt gebracht te zijn. Deze

gelijkheid is Zo sterk dat men gehele regels en

gedichten uit het Italiaansch in het Wallachisch kan

overbrengen met behoud van dezelfde woorden, de

uitgangen veranderd. Ook ontging deze nadere be- -

trekking, in de vijftiende eeuw, aan L. CHALcoN

DYLAs niet, die in zijne Geschiedenis der Turken,

op het jaar 1383 van de Wallachen gewag maken

de, wier afkomst hij evenwel niet kent, hunne

taal als verwant aan de Italiaansche beschrijft, maar

bedorven en voor een Italiaan onverstaanbaar. In

dien het bezetten van een deel van Wallachije en

Zevenbergen, ter beveiliging der grenzen, door de

Johanniter-ridders in 1249 , had stand gehouden,

zou men aan de invloed van deze, op de latere

taal, kunnen denken, daar zij met hun broeders

(114) Eerste Stuk, bl. 22.

(115) FESTUs in v. Xxxxx xx Xxxxxx._ ( 000 )


xx Xxxxxxxx, Xxxxxx, enz. langs de Weg van Scar

dona, gemeenschap hielden. Het kan ook van de

Minoriten zijn, die, onder begunstiging der Pau

sen, omstreeks het einde der veertiende eeuw en

vervolgens, op het overhalen der Wallachijërs en

hunne vorsten, van de Griekse tot de Roomsche

kerk, toelegden, en zeker waren gene zendelingen

geschikter dan Italiaansche, om de taal te leren,

die denzelfden oorsprong had als de hunne. Toen

BusscHING, in het midden der vorige eeuw, zijne

berichten verzamelde, was het Italiaansch bij de

voorname Wallachijërs zeer bemind (116), thans

spreken zij Grieks of Turksch (117).




XVI.


SLAVISCHE VOLKS- EN TAALSTAM.


Een uitgebreide stam, dien wij onder de naam

van Germanen hebben leren kennen, had, vóór,

onze tijdrekening, de noordelijke helft van Europa

begonnen te bevolken. Een andere, die later in

de Geschiedenis te voorschijn treedt, was in de

00stelijke delen uit Azië afgezakt. De Grieken

en Romeinen kenden dezen schier alleen bij naam:

Sarmaten.

(116) Zie Aardrijksbeschrijving, I. bl. 1181, en zijn Voorbe

Tigt, over zijne hulpmiddelen.

(117) Xxxxxxxxxxx, II. 729, naar de nieuwste schriften over dit

land en deszelfs taal.


( 122 )

Te voren ten oosten en ten zuiden van de Ta

naïs wonende, waren zij naderhand over die rivier

gegaan, verdreven er de Skythen en breidden zich

uit in het tegenwoordige Bessarabië tot aan den

Donau, over welken zij des winters strooptochten

deden op het Romeinse grondgebied, omstreeks

het begin onzer jaartelling. Later strekten zij zich

al meer en meer uit naar het Xxxxxx, Xxxxx dat

onder één, nog machtig vorst, stond en onder Tra

jaan een Romeins wingewest werd, alleen on

aangeroerd latende, doch te meer indringende tus

schen de Nieper en het Karpatisch gebergte tot

aan de Weissel. De Skytische, Finsche en Letti

sche stammen weken van daar voor hun terug, de

eerstgenoemde verdwenen van lieverlede, de Finnen

verspreidden zich noordoostwaarts waar dezelve ten

dele voorheen gewoond hadden, vermengden zich

ook met de Wenden, en bezetteden ook ten dele

Finland, vroeger door een volk bewoond dat aan

de Noordsche, Skano - Gothische, stammen verwant

was. Enige Sarmaten togen over de evengenoem

de bergketen in Pannonië, de afzonderlijke naam

van deze was Jazygen. In de zesde eeuw kwam

het Oostersche keizerrijk onmiddellijker in aanraking

met deze volkeren, die, van omtrent dien tijd af,

westelijk tot aan - en zelfs over - de Elve schij

nen te hebben gewoond (118). - -


(118) SUHM, Verhandel. over de oorsprong der Slaven. Skrif

ter, X. s. 272.


( 123 )

PRocoPIUs (119), die als geheimschrijver van

Xxxxxxxxxx de meeste gelegenheid had van berichten

over hen te verkrijgen, vermeldt hen het eerst

onder de naam van Xxxxxx en Anten, onder dezen

de oostelijk – onder dien van Slaven de weste

lijk – wonende, bevattende, en tevens aanduiden

de dat beide tot één hoofdvolk behoorden en te

voren Sporen heetten, een benaming die wij ner

gens elders aantreffen en die hij, bij gissing, uit

het Grieks wil afleiden: omdat zij ver verspreid

woonden (120). Het was derhalve geen volksstam

(119) Hist. Goth. ed. XXXXx, p. 339.

(120) Mogelijk dezelfde die JoRNANDEs, de reb. Geticis, p. 613,

xxxxx noemt, van dispalati, verspreid wonende. - spr schijnt de

gemene wortel te zijn in spreiden, springen, spargo, sperno; speiroo;

enz. - Men verwijt aan PRocoPIUs dat hij zelf dien naam van xxxxx

zou gesmeed hebben, ik geloof het ook; hij of de tolken die hem

dienden ; maar, door een nauwkeurige overbrenging in het

Grieks, van de naam dien dit volk zich in zijne eigene taal

gaf: Sar- mat, en waarvan PRocoPIUs de betekenis niet verkeerd

opvatte: het gebied dat uitgebreid is, het aanzienlijke, het machti

ge, uitgebreide volk. Het mogt zich dien wel geven. Mijne gron

den voor die betekenis moet ik hier zeer kort zamentrekken. De

beide wortels zijn uit Azië, waar de fakkel voor onze taalkennis

licht. 19. MAD: verdeling, uitbreiding (vergelijk wEILAND, Woor

denboek, op Maat); Madai, Medië, Midian, en Mathana, de

woestijn ten oosten van laatstgenoemde landstreek. . Bij PLINIUs,

VI. c. 7, lees ik dat men de Sarmaten voor afstammelingen hield

van de Meden. Hij onderscheidt ze in vele stammen, die welke

naneven waren van de Amazonen woonden het digtst bij de Ta

naïs. Het ontstaan van deze Sarmaten van de Skythen en Amazo

nen, ten oosten van die rivier, 1aoo jaren vóór J. C. komt voor'

bij HeRoDotus, IV. c. 110-117, vergeleken met XXXXXXXXx, I. '

Aan de mond van de Tanaïs vindt men de Jazo - Ixo of Exo

magae. Zie de aantekeningen op vALERIUs FLACCUs, VI. vs. 569,


( 124 )

welke nieuwelings die landstreken bezet had, en

geen naam dien zij zich zelve gaven. Men ver

schilt over de betekenis van dien van Slaven; dat

hij van Slawa, beroemdheid, aanzien, ontleeud

is (12 1), komt niet onaannemelijk voor (122);

vele volkeren hebben zich zelve met een of ander

die ze er reeds plaatst in de tijd der Argonauten, en die van GRo

NoviUs op MELA, I. c. 19, en de aldaar aangehaalden. - 2°. SAR,

de koningstitel in het oude Chaldeeuwsch, gebieder (zie ons Eerste

Stuk, bl. 158 en 159), TsAR in het Slavis, van waar Tsar

grad, Constantinopel. Een aantal plaatsen waren voorheen in het

noordoosten van Europa aanwezig, waarvan de naam met Sar be

gint; Xxxxx, bij PToLEMEUs, aan de Borysthenes, boven de Me

tropolis der Bastarnen, omstreeks de ligging van Kiew ; Zo plaatst

hij anderen, de Konings Sarmaten, zeer hoog ! aan deze zijde van

het Hyperboreïsch (het Ural?) gebergte, ook Sar-gaten ten noord

westen van de Palus-Meotis. SUHM, Skrifter, X. s. 273, zegt dat

Sar een Sarmatisch woord was, en rood betekende, en daarvan

misschien roode-mannen. Rood, licht, glans, Sar kan dus beide

betekenen. - THUNMANN, Untersuch. ein. Nörd. Völker, ont

kent de betrekking van de Slaven en Sarmaten en houdt alleen de

Jazygen en Rossolani voor nakomelingen - van de laatsten, maar

xXXX, t. a. pl. s. 272, merkt aan dat de naam van Xxxxxxxx op

houdt gebruikt te worden, gelijktijdig dat in hetzelfde land, Inanne

lijk in Hongarije bij de Donau, die van Slaven begint, en dat de

oude schrijvers vele woorden als Sarmatische vermelden die kenne

lijk Slavische zijn. X. BoHUsz, in een Verhandeling over den

oorsprong van de Litthauers, houdt mede de Slaven voor Sarmaten.

MALTEBRUN, Tableau de la Pologne ancienne et moderne, onder

scheidt de oude en jongere Xxxxxxxx.

(121) Schoon het woord, in andere talen overgaande, rechtstreeks

ene omgekeerde betekenis verkreeg. Zie wEILAND, Ned. Woor

denboek, op Slaaf.

(122) Volgens anderen van Slowo, spraak; volk van xxxxxxx

taal. -


( 125 )

ren vererenden naam onderscheiden (123). Het is

thans nog die waarmede meest alle volkeren van

dien stam, welken naam zij afzonderlijk dragen

mogen, hun gemene afkomst betekenen. De

Slaven waren een rank en sterk ras van mensen,

roodachtig van haar, doch anders niet zeer blank,

eenvoudig en eerlijk van zeden en armoedig in

leefwijze. Zij aanbaden één oppersten God, en

offerden aan de stroomen, nymphen en andere

geesten.

Even gelijk wij omtrent andere talen hebben ge

xxxx, willen wij, de vroegere betrekking tot ene

algemene Skytische of Aziatische moeder daarlaten

de (124), deze taal in overweging nemen waar wij

haar in Europa aantreffen.

(123) Zie bijvoorbeeld wEILAND, op Duits.

(124) Wanneer XXXX, Xxxxxx, I. 316, zegt » de Illyrische of

» Slavonische is oorspronkelijk de Kalmucksche, men kan er mee

» komen van de golf van Venetië af tot Kamtschatka; want het

» Russisch is een tak van het Illyrisch,” dan kan dit, daargelaten

welke staat op zijne taalkennis te maken is, alleen betekenen, dat

men in het noorden van Azië te gemakkelijker met het Russisch

voort kan, omdat het in zijne wortels aan een der hoofdtalen van

dat werelddeel verwant is. Over het verband van het Russisch en

Sanskrit zijn, voor weinige jaren, verhandelingen uitgekomen.

Men beschouwt de laatstgemelde taal, wanneer men Zo hoog wil

opklimmen, als de moeder van de meeste Westersche talen, en

spreekt ook, indien zin, van Germano-Indisch. Dat beLL en vele

hedendaagsen het Slavis Illyrisch noemen, is het gevolg der

benaming van Illyricum, die de Romeinen aan de gewesten tus

schen de Adriatische golf, de Donau, en Griekenland, gaven;

men moet dit niet verwarren met de taal der oude Illyriërs, hier

boven bl. 17 vermeld.


( 126 )

De Slavische taalstam, ofschoon even Zo afge

scheiden en op zich zelf staande als de vroeger

behandelde, heeft in zijne wortels kennelijke over

eenkomsten met de Germaansen en Thracischen.

In het bijzonder heeft die van sommige takken,

vooral van het Russisch, met het Latijn, de aan

dacht getrokken. XXXXXXX noemt dit , etymolo

xxxxxx uitwassen, die tot niets geleiden; ” en zoo

L'EvesQUE's vooringenomene stelling (125), dat de

Slavische taal de moeder zou geweest zijn der

laatstgenoemde, hem die uitdrukkingen heeft doen

gebruiken, kan men niet anders dan dezelve toe

stemmen, indien er geen middelweg tussen deze

uitersten lag. Wagen wij ons een ogenblik op

denzelven , enige merktekens langs het spoor

plaatsende dat wij te houden hebben. De nauwe

betrekking van de Latijnse taal tot de Germaan

sche is bekend genoeg, en xxxxx niet door - maar

nevens – de Griekse, dewijl zij beide dochters

zijn van het Pelasgisch. Indien wij nu de Pelasgen

oudtijds naast de Sarmaten vinden, zal deze ver

wantschap ons niet raadselachtig voorkomen, of

vreemder dan die der Thracische taal met de Ger

maansche. Uit dit naast elkander staan der Ger

maansche, Thracische en Sarmatische stammen,

schijnt het mij toe dat de overeenkomsten voort

vloeijen die men reeds voorlang tussen het La

tijn, en het Poolsch, Oud-Pruissisch en Littauwsch

heeft opgemerkt, de woorden die men bijbrengt


(125) Histoire de Russie, T. I.


( 127 )

tonen het, behalve enige die later van de Xxxxx

tenpredikers afkomstig zijn (126). Een blik op de

woonsteden der Sarmaten en der Thraciërs is daar

toe genoeg. ADELUNG hen eigenlijk eerst in de

vierde eeuw in zijn overzicht opnemende, schijnt

op die betrekking tot hun naburen, die vele eeu

wen vroeger reeds waren afgescheiden, niet te heb

ben gehecht. Zij is aan L'EvesQUE niet ontgaan,

schoon hij, naar zijne voorschreven stelling, haar

verkeerd aanduidt. ,, De Trojanen en Heneten,”

zegt hij, , waren Slaven.” Wij hebben vroeger

vernomen dat zij Thraciërs waren. Men behoeft

daarom de Sarmaten niet aan te nemen tot hunne

voorvaders; hierdoor zouden wij tot de onbepaal

de, niets ophelderende, algemeenheid van uitdruk

king terugvallen die alle deze stammen onder den

naam van Skythen bevatte. Ik meen het dan daar

voor te mogen houden dat de Sarmaten, later Sla

ven geheten, nog in Europa, ten oosten van de

Germanen en ten noorden van de Pelasgen, wo

nende, minder vreemd van deze waren dan van de

vroeger in het westen van Europa getogen Iberen

en Kelten. Wanneer wij daarbij voegen dat niet

uit Griekenland maar noordelijker afgekomen Pelas

gen, of wil men Oud-Illyriërs, zeer aanmerkelijke

grondstoffen tot het Latijn hebben bijgedragen, en

derhalve de een hand ter verbroedering hebben

gereikt aan de volkeren in Italië, de andere aan

hunne oudste naburen bij en ten noorden van den

C1262 HARTKNoch, Antiq. Pruss, Diss III. p. 91-93.

( 128 )

Neder-Donau, dan zal menige Slavische uitdruk

king, Zo wij er Xxxxxx in horen willen, niet

moeilijk te verstaan vallen. De slotsommen der

bewijzen voor dit gevoelen zijn deze :

1°. De overeenkomst vertoont zich in wortel

woorden, in woorden van algemeen gebruik en

noodzakelijkheid: licht, zon, sneeuw, aarde, en

vele andere.

2°. In de telwoorden 2, 3, 6, 7 en 10 aller

duidelijkst; ook laten 1 en 4 er zich toe bren

gen.

3°. Met het vooruitgaan der beschaving vermin

deren deze overeenkomsten. De uitdrukkingen van

wetenschappen en kunsten zijn dikwijls van elders,

en kennelijk waaruit en omstreeks welken tijd, over

genomen.

4°. Beide de talen missen het lidwoord en ver

buigen het zelfstandig en bijvoegelijk naamwoord in

denzelfden smaak, schoon het Slavis met meer

rijkheid van naamvallen.

5°. Het persoonlijk voornaamwoord is in beide

talen hetzelfde, gelijk het in de Latijnse en Ger

maansche hetzelfde is, met meer kennis van de

laatste zou L'EvEsQUE de eersten persoon niet

hebben uitgezonderd.

6°. Het hulpwerkwoord: zijn, is hetzelfde.

7°. Vele werkwoorden komen overeen, met

ene regelmatige verandering in de uitgangen van de

onbepaalde wijze.


Men kan hier nog bijvoegen dat verscheiden woor

den, in het goede Latijn niet voorhanden, in het

( 129 )

oudere, of in afgeleide woorden, kennelijk, ook

somtijds in het Italiaansch, worden aangetroffen. Bij

voorbeeld : oog, oko, occhio, ocu-lus.

Wat de eigenschappen van deze taal in het alge

meen betreft, gebruikt zij meer medeklinkers dan

de Germaanse en Latijnse talen, vooral sissen

de, en voegt er verscheiden te zamen vóór den

klinker in de lettergreep. De harde sch wordt

zorgvuldig van de zachte sh (de Franse j) on

derscheiden; de haalklank, aspiratie, dien wij met

h schrijven, noch de f, heeft zij niet.

In de meeste der takken wordt de klemtoon af

wisselend geplaatst, in de Boheemschen altijd op

den eersten lettergreep (127), in de Poolschen,

met zeer weinig uitzonderingen, op de voorlaat

sten.

De zelfstandige woorden hebben de drie gewoon

lijke geslachten.

Deze taal bezit geen lidwoord; uit dien hoofde

zou men de verbuiging vollediger verwachten dan

zij is. w -

Sommige takken bezitten het tweevoud, maar

slechts met drie naamvallen; het enkel- en meer

voud hebben er zeven; de werktuigelijke, die het

getal tot zeven brengt, en naar de Slavische rang

schikking de zesden uitmaakt, is aan deze taal

bijzonder eigen, en tekent dat iets door een wer


(127) Hoe tegenovergesteld handelt hierin het een volk van het

andere, bij voorbeeld de Fransen op de laatsten, tenzij dat de

e muet het woord rekt.


( 130 )

king geschiedt, de invloed van een werktuig op

het voorwerp, of dat het door een ander voor

werp vergezeld is (128). In het meervoud heeft,

althans het Dalmatisch, een achtsten, die het zijn

in iets, aanduidt. Ook maken het Russisch, Bo

heemsch en Poolsch onderscheid, in de verbuiging

van de mannelijke naamwoorden, tussen levende

en levenloze dingen. Voorts wijst een verbuig

bare uitgang de vergelijkenden trap aan, en, be

halve dien, nog een voorgezette lettergreep den

hoogsten. -

De vervoegingen der werkwoorden zijn gemakke

lijk; de laatste lettergreep of uitgang duidt den

persoon aan ; de aanvoegende wijze wordt door

een bijzetsel en niet door vervoeging gevormd.

Het terstond voorbijgaan van een handeling, haar

(128) De 6de heet gewoonlijk in deze spraakkunsten casus in

strumentalis, de 7de narrativus of localis. - Zie hier een voor

beeld : -

Naamyal.

1 Noemende: Het paard loopt.

2 Telende: ' Het gebriesch van het paard.

3 Gevende : Voeder voor het paard.

4 Treffende : Het tuig drukt het paard.

5 Roepende: O ongelukkig paard.

Ene schuit door een paard voortgetrokken.

De zwaarte van het rijtuig deed het paard uit

glijden.

Een ruiter met zijn paard.

6 werkende :

7 Nemende : Het tuig van het paard afnemen. -

Meervoud.

2 Bevattende : Staan tussen paarden


( 131 )

langere duur, haar herhaald terugkomen, worden

onderscheidenlijk aangewezen. Het gebruik der deel

woorden is ten naastebij als in het Grieks.

De ontkenning ne staat onmiddellijk vóór het

werkwoord.

In de woordvoeging is veel vrijheid, gelijk in

de Latijnse, echter niet zonder aan regels gebom

den te zijn.

Naar de vermelde splitsing van PRocoPIUs, laat

stelijk ook door DoMBRowsKY tot grondslag gelegd,

moeten wij de oostelijke en de westelijke Slaven af

zonderlijk behandelen. Een hoofdkenmerk ter on

derscheiding is in de voorzetsels ont en uit en in

den naam vogel, dat de Oostelijke doorgaans met

raz, iz, en ptitza, de Westelijke met od, wi,

en ptak uitdrukken. De beoefening van enige tak

xxx ontmoet, behalve het schaarscher voorhanden

zijn vau hulpmiddelen hier te lande, enige moei

lijkheid in het verschil der lettertekens, waarvan

het Slavenisch, of de oude kerktaal, het Russisch,

het Servis en sommige volkeren van Illyrië, hun

afzonderlijk A. B. bezitten (129). Het eerstge

melde gebruikt bovendien verkortingtekens.

(129) PETITY, III. 528; doch niet volkomen nauwkeurig.


( 132 )



I. ANTISCHE oF oosTELIJKE HooFDTAK.


1e .

RUSLAND


Oudtijds woonden in het oosten van Europa, van

de monden van de Donau tot aan de Finschen

zeeboezem , onafhankelijke stammen van dezen uit

gebreiden landaard, tussen Tschoeden, Tartaren

en Mongolen, waarvan zij enige verder naar het

noorden drongen, andere aan zich onderwierpen,

dan weder door hen overheerst werden. Tot

ene meer gezeten levenswijze gekomen, vormden

zij zich, omtrent het midden der vijfde eeuw,

voornamelijk in twee Staten, waarvan die aan het

meer Ilmen de volkrijkste en machtigste was en Nov

gorod (130) - de andere Kiew aan de Nieper -

tot hoofdplaats had. De eersten zijn, in later tijd

de Grote-, de laatsten, die naar hun vlakten de

Polianen heetten, de Kleine-Russen genaamd. Om

streeks het jaar 862 onderwierpen zich, ten gevol

ge van inlandse onlusten, de Slaven van Nov

gorod, de Tschoeden, en de Kriwitzen die bij

Smolensk, en bij Polotsk aan de Duna, woonden,

aan een volk wien de Finnen de naam gaven van

(130)

Nov-gorod, de nieuwe stad, rees eigenlijk later, naast het

overblijfsel van de ouderen zetel, tot vermaardheid. - PAPIA

NUs, in 1550, rekent haar nog onder Azië.

Warjaga - Russi, van waar die van RussEN, en in

de vroegere Geschiedenis die van Waregers, is ge

komen. Gedurende verscheiden eeuwen, namelijk,

waren de kusten van de Oostzee door lieden van

onderscheiden landaard bezet, die voornamelijk van

de zeeroverij leefden, en, door hun stoute on

dernemingen en scheepstochten wijd en zijd berucht,

onder een algemene benaming van Waregers be

kend stonden. Xxxxxx xx Xxxxxxx, die tot bij Si

cilië stroopte, behoorde tot die gelukzoekers. In

dien tijd, toen het zwaard de rijken vestigde, hield

men het plegen van geweldenarij ter zee niet voor

schandelijker dan te land, en het is eerst in de

twaalfde eeuw dat dit afnam. Het verontrusten der

Belten door de zeerovers was vermoedelijk ene

der redenen waarom de handel met de Oostzee

Zo lang over land werd gedreven (131). Er wa

ren Noormannen, Anglen, Zweden, Russen, on

der de Waregers (132), van welke voornamelijk

de Zweedsche, in de negende eeuw, een aanmer

kelijk gebied hadden opgericht omtrent en bezuiden

het meer Ladoga, dat de Noordsche schrijvers het

(131) SUHM, Skrifter, VIII. 149. t

(132) Hun naam (verwant aan het Nederd. wrak, en het droit

de varech van de Normandsche zerechten; zie FURETIERE op dat

woord) was Gothisch. De aaneenschakeling der betekenissen in de

daarvan afgestamde dialekten, toont de aaneenschakeling der denk

beelden, en tevens hun lotgevallen: wreken, vervolgen, bannen.

Zwerven, heen en weder stoten (ook van schepen op klippen).

Banneling, vreemdeling, ellendeling. Zie sERENIUs, Engl. and

Swedish dict., 2de edit. op wrack, -


( 134 )

Holmgaardsche rijk noemen (133). Of de Russi

sche tot denzelfden stam, dan wel tot de Hunnen

behoorden, is in twijfel getrokken (134). Ge

xxxx, Xxxxx, hun aanvoerder, gaf zijne nieuwe

onderdanen wetten en de beschaving waarvoor zij

vatbaar waren. De taal die hij en zijne landslieden

xxxxxxx deed onder voor die der talrijker Slaven,

daarentegen ging de naam van Russen ook op die

xxx Xxxx over, nadat Xxxx, Xxxxx'x opvolger, in

884 die stad had ingenomen en de beide Staten on

der zijn gebied verenigde.

Het is omtrent twintig jaren later dat wij de

Russen in oorlog, en vervolgens in betrekkingen

van koophandel en vriendschap, zien met het Hof

van Konstantinopel; betrekkingen die, later, door

meer dan ééne huwelijksverbindtenis versterkt wer

den. Om in de Zwarte zee te komen zakten zij

den Nieper af tot aan deszelfs watervallen (135).

Daar ontlaadden zij de vaartuigen, en lieten ze ,

met kracht van mensen en door lange stokken

(133) XXXX, X. 288.

(134) L'EvEsQUE, Hist. xx Xxxxxx, X. 80-86. Het algemener

gevoelen, dat de Russen tot de Zweedschen tak behoorden, om

xxxxxx sUHM en ADELUNG, en schijnt in verband te staan met het

geen wij van de verwantschap der Bo - Russi (Pruisen) met den

Germaansen stam zullen vernemen. Verg. HARTKNocH, Antiq

Pruss. Dissert. III. p. 63 en 97. - Zij zijn xx Xxxxxxxx, Xxxx

ni, en Xxxx der oude schrijvers; bij de latere, Xxxxx.

(135) CoNSTANTINUs PoRPHYRoGENITUs, die zelf veel wetens

waardigs over zijne regering heeft te boek gesteld, heeft de na

men, in het Russisch en in het Slavis van de tiende eeuw, aan

getekend.


( 135 )

voortgeduwd, langs de rotsen glijden, dragende,

omtrent halfwege gekomen, de lading over land

zesduizend schreden ver , gedurig door vijanden

verontrust; aan de mond van de rivier brachten

zij hun vaartuigen weder in stand en wachtten

dan op een gunstigen wind ; aan de Niester ge

komen moesten zij ze nog eens kalefateren.

Omstreeks het begin der tiende eeuw had de

Christelijke leer begonnen bekend te worden in

Rusland ; Xxxx, moeder van Xxxxxxxxxx , begaf

zich, in een zeventigjarigen ouderdom, in 955,

naar de zetel der Griekse Keizers, waar zij met

veel plechtigheid door de Keizerin ontvangen en

door de Keizer ter doopvont geleid werd, die

haar de naam van Xxxxxx gaf en rijk begiftigde,

onder anderen met kostbare bekers en prachtige .

Oostersche stoffen. Zij beloofde pelterijen, was

en manschappen tot tegengeschenken. In deze eeuw

hadden de Griekse keizers gewoonlijk Russen in

hunne legers en vooral op hun vloot. Xxxx,

vruchteloos pogende haar Zoon tot het Christen

dom overtehalen, had getracht Xxxxxxxx, haar'

kleinzoon, er in te doen opvoeden, maar ook met

geen ander gevolg dan dat zijn ijver voor de dienst

van Xxxxxx - xxxxxxxxx bleef ; doch later, door

vreemde vorsten en van verschillende zijden, ook

door Joden die onder de Kozaren woonden, aange

zocht, zond hij tien door hun wijsheid beroemde

mannen buiten 's lands om kundigheden daarover te

vergaderen, welke de dienst van Xxxxxxx bij de

Bulgaren, de Latijnsen eerdienst in de nog arme

( 136 )

kerken van Duitsland, en de luister van den

Grieksen in die van St. Xxxxxx hebbende gezien ,

hunne overtuiging terug brachten dat Zo veel voor

treffelijkheid alleen aan het waar geloof kon ver

bonden zijn. Van dien tijd af (136) kwamen, met

de kloosters, kerkelijke geleerdheid en wetenschap

pelijke beschaving, en in 't bijzonder het Cyrillisch

letterschrift, in Rusland, bij het verleggen van den

zetel des gebieds naar Susdal en Wolodimir , bleef

Kiew het middelpunt der kundigheden, tot dat in

1236 de Mongolsche Tartaren het zuiden des Rijks

overmeesterden, gelijk zij en de Polen ruim ene

eeuw daarna het gansche Rijk bemachtigden, dat,

door Xxxx XXX. bevrijd, die, in de ouderdom van

23 jaren, in 1462 de troon beklom, onder dezen

vorst de grondslag van zijne volgende grootheid

zag leggen.


SLAVENISCHE KERKTAAL.

Er had in het noordoosten van Europa, vroeger

dan deszelfs Geschiedenis opklimt, meer beschaafd

heid bestaan dan men zich gewoonlijk voorstelt,

maar in de taal zijn er gene bewijzen van vóór

de invoering van het Christendom. Cyrillus en na

zijn dood zijn broeder Xxxxxxxxx, en andere

Grieks-Slavische priesters hadden het in de acht

ste eeuw aan zuidelijker wonende Slaven, voorna

melijk aan de Serviërs, verkondigd; de eerstgemelde

(136) 988 na J. C.


( 137 )

had het Griekse alphabeth naar de eisch der

Slavische taal ingericht. Het was dus natuurlijk dat

de Russen het van hun naburen overnamen. Ver

volgens ontbood men van tijd tot tijd handschriften

uit Servië, en xxx xx xxxx Xxxxx. Zoowel de

Russen als de Serviërs brachten nu en dan enige

verandering in hun kerktaal, haar daardoor nader

houdende bij de gesprokene, hetgeen ten aanzien

van de Russische met name in de veertiende eeuw

plaats greep. Na het aanwenden der drukkunst

voor de kerkboeken werd zij meer gevestigd en

van dien tijd af de Russische en Servise kerktaal

geheel dezelfde. Als wij haar, ter onderscheiding,

Slavenisch noemen moet men dit niet met de, na

der te vermelden, taal der Slavoniërs verwarren.

De gemene Russen noemen haar Oud - Russisch,

Staro-Ruski, en verstaan er het grootste deel van;

verouderde woorden en spreekwijzen, en zulke die

bijzonder aan de Serviërs eigen waren, uitgezon

derd. In de weinige schriften van wereldlijken in

xxxx bediende men zich van dezelfde taal, onder

welke men aan de Chronijk van NEsToR (137),-

om hare oudheid en geloofwaardigheid, de voor

rang boven alle andere Slavische schrijvers toekent.

De jongere afschrijvers van deze en andere geschied

boeken hebben zich hier en daar vrijheden veroor

loofd en gewoon Russisch in plaats van Oud-Ser

vise woorden ingelascht.

(137) Geboren in 1056. Zijn werk houdt op met 1115.


( 138 )


RUSSISCHE TAAL ,

De taal, in het uitgestrekter en volkrijker noor

delijke deel van Rusland, was wel ruwer dan die

in het zuidelijke vroeger beschaafde, maar nam ein

delijk de overhand, omdat dit gedeelte meer verwij

derd was van het oude middelpunt, en het eerst

de elektrische mededeling van de West-Europe

sche vorderlngen van de hand des groten XXXXX'x

ontving. De verandering in de smaak en de ge

woonten der hogere standen in de nieuwe hoofd

stad werkte hier, als in dergelijke gevallen, op de

taal van het gewone leven, en deze, verfijnd en

sierlijker geworden, ging eerst in het burgerlij

ke en in de pen der geschiedschrijvers, en daarna

in de godsdienstige geschriften, over, zelfs is zij

thans in de Katechismus en dergelijke aangeno

men, blijvende alleen in de geloofsbelijdenis en in

het gebed des Heren de oude taal behouden. De

Russische letterkunde heeft, gelijk het Rijk, reu

zenschreden gedaan. Het leven van de patriarch

Nikon, op het laatst van de zeventiende eeuw ge

schreven, en andere zijn nog geheel het oude Sla

vis, en reeds in de eerste jaren der regering

xxx Xxxxxxxxx schreef XXXXXxx XxXxXxxxxx zijne

Oden, en XXXXXXXXX XXXXXXxxx zijne Fabelen

in de eerste jaren van Xxxxxxxxx XX. (138).

(138) Men heeft van hem ook Treur- en Blijspelen, en van

beide nog andere gedichten; de hier boven genoemde worden voor

hunne beste voortbrengsels gehouden. LoMoNossow's zeer geachte

Spraakkunst is in het HoogDuits en in het Frans vertaald.


( 139 )

Van tongvallen zijn er, volgens PALLAs, slechts

twee te onderscheiden, buiten welke, overal, met

geringe afwijkingen in de uitspraak, de taal dezelf

de is. Zo dit inderdaad nauwkeurig genoeg is

waargenomen, kan men, naar mijn inzien, tot op

heldering van dit in een Zo groot rijk anderszins

vreemd verschijnsel, bijbrengen, dat het Russisch,

als gevormde taal, nieuw is en de plooi van elk

gewest nog nauwelijks kan aangenomen hebben;

dat wij hier alleen spreken van het eigenlijk Rus

fisch gedeelte des Rijks, na aftrek van de vreemde

bestanddelen; dit gedeelte doortrekkende, houden

xxxx xxxxxxxxxx ons tegen, die de inwoners af

zonderen ; ook zijn tussen die inwoners niet zoo

vele van anderen landaard gezeten gebleven, als bij

voorbeeld in Italië het geval was met de Romein

sche taal; de Aziaten die Rusland meer dan eens

overstroomden werden teruggedreven of kwamen

om. Voor Zo verre men de oudere Russische

taal, als onderscheiden van de Slavenische, moet

beschouwen, zou zij gevoegelijk, naar de vroegere

staatsverdeling, de Groot-Russische kunnen heten.

Een onderdeel van deze is de Susdaalsche tong

val ; bijzonder onzuiver en met vreemde woorden

gemengd. Hier was Moskou een geruimen tijd de

hoofdstad des Rijks (139). De tweede bijzonde

re tongval is de Malo- of Klein- Russische, in de

(139 X XXXXXXX noemt haar eigenaardig, naar de inwoners en

geheel het uiterlijke, de Aziatische hoofdstad. Noorden van Euro

pa, IV- bl. 1. W


( 140 )

Ukraine, die nader komt aan de oude Slavenische.

In de ruimsten zin genomen strekte Klein-Rusland

zich uit tot aan de grenzen van Silesië, en bevatte

een stuk van Polen, Galicië, en Lodimirië, of

Rood-Rusland, benevens de Ukraine, in welk

laatstgenoemd land voorheen onderscheiden volkeren

leefden, waaruit het reeds te vermoeden zou zijn

dat hier een gemengde tongval moet bestaan. Van

1471-1654 was het onderhoorig aan Polen, het

welk vooral in het westelijk gedeelte zeer kennelijk

is in de taal. De Klein - Russische en de Saporogi

sche Kozakken behoren in het oosten van de

Ukraine te huis, maar de Donsche Kozakken stam

men af van de Groot-Russen en zijn met Tartaren

gemengd. In Galicië bestaat het grootste gedeelte

der bevolking uit Russen of Rusniaken, naast hen

de Mazoraken in de lage streken langs de Weis

sel en de Goralen in de bergstreken. Men vindt

ook Xxxxxxxxx in de Bukowina, en in Hongarije

in de bergen ter wederzijden van de Teiss, de

Hongaren noemen hen Orosz. De Kriwitzen, die

ik reeds vroeger genoemd heb, en die al in de

tiende eeuw bij coNSTANTINUs PoRPHY RoGENIT Us

voorkomen, schijnen een geheel afzonderlijk volk

te zijn geweest, dat tussen de Pripet en de

Xxxxx woonde en zich naderhand tot aan de Wol

ga, Oka en Dnieper uitbreidde. Later, onder Lit

thauen getrokken, heetten zij Litthausche Russen,

bij de verdelingen in 1773 en 1779 kwamen zij we

der aan Rusland; hun tongval is weinig bekend,

en wordt gezegd met Poolsch gemengd te zijn.



2e

ILLYRIscHE slAvEN.

De oude inwoners van Illyrië waren, gelijk ge

zegd is, van een anderen dan de Slavische stam,

maar zeer vroeg mengden zich Kelten, Romei

nen, Duitsers, Hunnen, Bulgaren en Awaren

daartussen. Ten tijde van Xxxxxxxxx, omstreeks

640 na J. C., bezetteden Slavische volkeren de

verwoeste en verlaten landen, die zij nog in bezit

hebben, tussen de Adriatische zee, de Donau

en de bergketens die hen van Griekenland afschei

den, en drongen zelfs verder door (140). Deze

Slaven bestonden uit twee stammen, en kwamen

van de grenzen van Hongarije en het Frankische

rijk, en van het Karpatisch gebergte, naar hetwelk

de een de naam van Kroaten, berglieden, had,

de andere droeg xxxx xxx Xxxxxx. Geen van beide

had nog de Christelijken doop aangenomen, en,

in zeden en tongval onderscheiden, waren beide

(140) Men vindt onder anderen in de negende eeuw, bij coN

sTANTINUs PoRPHYRoGENITUs, in libro de Adm. Imp., in het zuiden

van de Peloponnesus Milengi Slavi en Ezeritae Slavi. Ezerum

was een bisschoppelijke plaats die onder de Metropoliet van La

rissa behoorde. XXXXXXXx, in Thesauro. - Het lang verblijf der

Slaven in het zuidoosten van Europa heeft NEsToR, CHALcoNDY

LAs en nieuwere schrijvers doen denken dat zij oorspronkelijk wa

xxx uit Illyrië, hetgeen echter tegen oudere geschiedschrijvers niet

alleen, maar tegen hetgeen nog van de oude Illyrische taal is nate

gaan, aanloopt, volgens xXXX, X. 223.


( 142 )

volkeren voor het overige de wildste en ruwste

van alle de Slaven , Zo als hun nakomelin

gen nog zijn. Toen het Christendom in dit ge

deelte van Europa was gevestigd, en de eer

dienst door Xxxxxxxxx was begonnen verricht te

worden in de landtaal, brachten, bij vervolg van

tijd, de veranderingen die in deze laatste van lie

verlede inslopen, ook verandering in de kerktaal te

wege. Voor de Slaven die de Griekse kerk volg

den gaf dit geen aanstoot, maar bij de Katholijke

Christenen, en bij de Kroaten en Dalmatiërs in het

bijzonder, begonnen de prelaten, naar mate dat de

haat tegen de Grieken aanwies, daartegen te ijve

ren. Het Synode van Xxxxxxxx veroordeelde, in

1068, Xxxxxxxxx als een ketter, en de kerken

der Slavische priesters werden gesloten. Daar het

echter zoo" geschapen stond dat welligt het volk,

aan dezen eerdienst gehecht, tot het Griekse ge

loof mogt overgaan, vond men, omtrent het einde

der twaalfde eeuw, er dit op uit, dat men in het

Cyrillische kerkschrift enige verandering maakte en

het alZo veranderde voor een uitvinding van den

X. Xxxxxxxxxx uitgaf, dien men voor een gebo

xxx? Slavis- Dalmatiër hield, en die, naar men

voorgaf, deze Latijns-Slavische liturgie voor zij

ne landslieden had vervaardigd. Hierdoor werden

deze mis- en gebedenboeken voor een Slavische

overzetting van dezen Kerkvader aangezien, en ho

pende langs dezen weg ook andere tot de Griek

sche kerk behorende Slaven te zullen winnen,

( 143 )

verkreeg deze liturgie in 1248 de goedkeuring van

Xxxxxxxxxxx XX. Dit voorgewende letterschrift van

Xxxxxxxxxx heette nu, ter onderscheiding van dat

van Cyrillus, het Glagolitische, van het Slavis,

glagol, een letter. In de eerste helft der afge

lopene eeuw maakte de Propaganda te Rome be

denkingen ter zake van gemeen-Kroatische woorden

en spreekwijzen waarvan de kerkboeken op den

duur niet waren vrijgebleven, en besloot dezelve

naar de Vulgata te doen herzien, en tevens tegen

het oude Slavenische, bij de Griekse Christenen

in Polen en Hongarije in gebruik, te doen verge

lijken. Met dit oogmerk werd er iemand naar Mos

kou gezonden om zich in die taal kundig te ma

xxx, en, naar men meent, om bij die gelegenheid

over de hereniging der beide Kerken, in het ge

heim, te onderhandelen. Het gevolg van deze

zending was een vernieuwing van het Missale en

de oprichting van twee Seminariën om de kerk

taal naar regels te leren, te Zara en te Almissa

in Dalmatië.

Wij mogten dit, met betrekking tot het instand

houden van het Slavenisch, niet onaangeroerd la

ten, en om te doen zien dat men zeer ten onrechte

van een Cyrillische en Glagolitische taal spreekt.

De sERvise tongval houdt het midden tus

schen de Malo - Russischen en de Kroatischen, en

wordt beschouwd als , met de Bosnischen, de be

schaafdste en zuiverste ; het is in dezen dat de

meeste Illyrische boeken, want Zo wordt hij ook

( 144 )

in een bepaalden zin genaamd (141), zijn geschre

ven. Intussen is, bij de lange heerschappij der

Turken, de taal niet vrijgebleven. Toen deze in

1463 geheel Servië overmeesterden vloden vele in

woners naar Hongarije, Slavonië en Zevenbergen,,

waar zij heden ten dage nog wonen. Ook werden

in 1690 vele Serviërs in Slavonië opgenomen. In

1754 verplaatste de Russische regering een aan

merkelijke volkplanting van Serviërs in een onbe

woonde woestijn aan de Nieper, aan welke streek

de naam van Nieuw- Servië gegeven is. Tegen

woordig beginnen de Serviërs zich in het schrijven

veel naar de Russische taal te regelen. Het is na

tuurlijk dat deze laatste een groot overwigt bekomt

in het oosten van Europa, de grenzen van het be

schaafde Europa zijn sedert een eeuw aanmerkelijk

uitgezet, de taal die er, voorheen, in wetenschappen

en staatszaken een uitsluitend gebied oefende, heeft

sedert lang een gedeelte daarvan afgestaan, en ene

machtige oostelijke nabuur maakt nu, op hare

beurt, op een gedeelte aanspraak.

Men onderscheidt voorts in de uitspraak van het

Servis, het Herzegowinisch, hetwelk, behalve

in de Herzegowina, ook in het verdere deel van

Bosnië, en aldaar zoowel van de Mahometanen als

(141) Men begrijpt er dan ook het Dalmatisch onder, met uit

sluiting van het Kroatisch, hoezeer de Kroaten zich gaarne Illy

riërs noemen, om te tonen dat zij tot de Slaven behoren. In

het kerkelijke heten de leden der Latijnse kerk in deze landen

Illyriërs, die der Griekse, Raitzen.


( 145 )

van de Christen - inwoners, gesproken wordt, als

mede in Montenegro, Dalmatië, en het zuidelijke

gedeelte van Servië, het Sirmisch in het noord"

westelijke deel van Servië aan de Sau en de Do

nau, in Sirmië en in het Bannaat; en het Slayo

nisch bij de R. K. Serviërs in Slavonië, in Kroatië

en in Dalmatië. Onder alle de landen, door vol

keren van de Slavischen stam bewoond, heeft

Slavonië alleen er de naam van bewaard; vóór

dat de Turken het bezaten werd de taal daar en in

Servië het zuiverst gesproken. Thans nog behoo

ren het Slavonisch en het Dalmatisch, schoon zeer

vermengd, meer tot de Servisen dan tot den

Kroatischen tongval; onderscheidende zich bijzonder

door het weglaten van de h in het midden – en

het zacht uitspreken van dezelve in het begin - van

de woorden, terwijl de Kroaten, gelijk de andere

noordelijke Slaven, de h hard en diep als ch laten

hoen. -


De KROATISCHE tongval, gelijk de genoemde

bijzonderheid reeds toont, is harder dan de voor

gaande. De Chorbaten kwamen omstreeks het jaar

640 uit het tegenwoordig Gallicië; zij maken met

de Winden, de overgang van de oostelijken tot

den westelijken hoofdtak. Tegen het midden der

zestiende eeuw was er aanleiding tot beschaving

van deze taal door geschriften ; bij het doorbreken

der Hervorming alhier, gelijk in Dalmatië en Kar

xxxxx, vertaalden PRIMUs XXXXXX, XXXxX DAL

MATA en STEPHANUs uit Istrië, vele bijbelboeken

en andere godsdienstige geschriften in de Dalmati


( 146 )

sche, Kroatische en Karnioolsche dialekten en lie

ten dezelve met de verschillende voor elk benoo

digde lettertekens, op een drukkerij die zij te

Urach bij Tubingen hadden opgericht, druk

ken (142). Langs de westelijke zeekust, van Is

trië af tot in het voormalig Venetiaansch-Dalmatië,

die te voren Zee - Kroatië genoemd werd, wordt

deels deze tongval, deels, en hoe westelijker men

komt, slecht Italiaansch gesproken. Behalve deze

Kroaten zijn er in Karniole en in Hongarije niet

alleen in de Kroatische Comitaten, maar ook aan

gene zijde, dat is ten oosten, van de Donau.

Westelijker dan de Serviërs en de Kroaten, wo

nen Slaven die men doorgaans onder de naam van

wENDEN, of, Zo als men hier gewoonlijk spreekt,

wINDEN, begrijpt. Hij schijnt niet van Slavischen

oorsprong te zijn, en kustbewoner te betekenen;

in meer dan een taal is wand, wand, watn, wa

ter, zee (143). Van daar komen in de Geschiede

nis Veneten voor, of naar het Griekse taaleigen

Heneten, in Gallië, aan de Adriatische zee, aan

(142) X. X. xxXXXXXXX, Slavischer Bücherdruck in Würtem

berg, Tübingen 1799, 8vo. -

(143) Het verband der denkbeelden van wad, waden, water,

met diepte CGrieks bathos), en tevens met het nederwaarts

zetten van de voet, gaan , (vergelijk wEILAND op waden en

poot) is, dunkt mij, duidelijk. Woda, Slavis, water. Vaad,

Deensch, nat. In dezelfde taal vod en in 't HoogDuits wate,

visnet. - Zie ook vossIUs, Etymol., op vada. Van daar dat het

Latijnse eo, alleen ik ga, vad - d, ik ga door het water, betee

xxxx, en dat doet men in een ondiepte. Een bijna gelijk denk

beeld is in baden.


( 147 )

de Zwarte zee, Veneden in Germanië, Wandalen

en Wenden aan de Oostzee, zonder dat men uit

deze overeenkomst van naam , ontstaande uit de

gelijksoortigheid der woonplaatsen, tot een stam

verwantschap behoeft te besluiten. Maar de naam

ging, na het verhuizen der Wandalen en andere

Duitse volkeren, van de Oostzee, en het te on

derbrengen der Keltische en Illyrische Veneten, op

de Slavische stammen over, die in dezelfde streken

te voorschijn kwamen en aan de Duitsers niet bij

name bekend waren. XXXXXX noemt Meklenburg

en Pommeren Wienedun-land, en XXXXxXX , de

Slavische volken optellende die in zijn tijd Xxxxxxx

of Winuli genaamd werden, plaatst ze alle ver

oostelijk op de zuidkust van de Oostzee. Vervol

gens strekte men dezen naam al verder tot andere

Slavische stammen uit; dikwijls komen de Serben

onder dien naam voor, ook wel de Zechen of Bo

hemers; 'den talrijken stam der Wenden plaatst

JoRNANDEs over de Dacische Alpen tot aan den

Weissel. Men ziet hieruit dat er geen genoegza

me rede is om de Wenden in het zuidwesten van

Europa van de kust der Oostzee te laten komen.

Dat zij ook niet van daar zijn is uit hun taal

kennelijk, die tot de Antischen of Oostelijk - Slavi

schen hoofdtak behoort en naast bij het Kroatisch

komt, schoon de doodelijke haat die thans nog tus

schen de Kroaten en hen bestaat, genoegzaam toont .

dat zij van een onderscheiden stam zijn. Waar

schijnlijk werden zij uit hun moederland (Klein

Polen) aan de Opper-Weissel zuidwaarts gedron


( 148 )

gen door de Awaren. In het jaar 630 worden zij

voor het eerst, onder hun vorst Samo, vermeld,

tien jaren vóór dat de Kroaten en Serviërs in Illy

rië rukten. - Door hun nabuurschap en toenemen

de betrekkingen met de Duitse volkeren is er

veel van de taal van deze in de hun overgegaan ,

onder anderen hebben zij er het gebruik van het

lidwoord van genomen. In Opper-Oostenrijk in het

Xxxxxxxxx hebben zij niets als hun oude wijze

van bouwen en zich te kleeden behouden. Wat er

van dezen versmeltenden stam der Winden nog ove

rig is, is in Karniole, Karinthië en Neder-Stier

marken, onder de Duitse inwoners gemengd, en

spreekt een Slavischen tongval, die niet bij alle

dezelfde is. Gewoonlijk noemen zij zich zelve Slo

wenzi. De oorspronkelijke Karinthiërs, Carni, wa

xxx Xxxxxx, en droegen in de middeleeuwen den

naam van Xxxxxxxxx, die de H. Xxxxxxxxx tot om

xxxxxxx bracht van het Christelijk geloof. In een'

hoek van Hongarije, langs de grenzen van Stier

marken en Opper-Oostenrijk, woont een klein Sla

vis volk, dat Protestantsch is en zich, ter on

derscheiding, Slowen noemt, s of Sloweners. Men

houdt het voor afkomstig uit Karinthië.



3°.


GEMENGDE SLAVEN,


Wat de UsKoks en de MoRLAKEN betreft, zij

zijn geen volk op zich zelf maar vlugtelingen of

( 149 )

overlopers, gelijk de eerste van deze namen be

tekent ; men houdt ze voor afkomstig van Bulga

ren of Wolochen die, in 1019, zich aan de Griek

sche heerschappij niet willende onderwerpen, naar

het westen van Dalmatië vlugtten, en daarom Mo

rowlachen , Zee- Wallachers genaamd werden, die

men met de reeds verhandelde Wallachijërs niet

moet verwarren. In de valei van Slosella, in het

graafschap Sebenico in Dalmatië, leeft een over

blijfsel der Xxxxxx vooral ellendig en diep verbas

terd, taankleurig, schier zwart van gebrek. Dege

nen die zich gehelenal op het roven toelegden

en in holen woonden, verkregen van daar den

naam van Hajduks (roverhoofd); dien men ook

aan de rovende Albaniërs of Arnauten geeft. Eni

gen van hun werden in het Poseganer gespanschap

verplaatst, dat naar hen het Kleine-Wallachije heet

te. Het is nog een halfwild ras, zonder wetenschap

pen of kunsten, dansen en enige dichtkunst uit

gezonderd. Hun tongval is een ruw, met Turksch

en Italiaansch gemengd, Slavis.

De kleine Staat van RAGUSA die, door een ver

standig bestuur en rijkdom, duizend jaren lang tus

schen zulke woeste volkeren is onafhankelijk ge

bleven, was oorspronkelijk door Grieken en Ita

xxxxxx xxxxxxx; naderhand lokte de welvaart vele

Servise geslachten, met name dat der Tribuni,

daarheen, het Grieks en Romansch is uit dien

hoofde meest door het Slavis verdrongen, doch

zijn daarin vele Latijnse en Italiaansche woorden

en spreekwijzen overgegaan, ook veel van de Ita

( 150 )

liaansche spelling, naar welke men dit dialekt, dat

met Latijnse letters wordt geschreven, lezen

II] OCt. » - w

De BULGAREN zijn geen Slavis maar een Tar

taarsch volk, dat oudtijds aan de Bolga, of Wol

ga, woonde, en er zijn naam van heeft. Van de

overblijfsels van hun voormalige hoofdstad Bolga

ri, in het Kasansche, en van hun verhuizingen,

vindt men bij BUsscHING en elders bericht. Hun

tongval is daardoor zeer onzuiver, met Tartaarsch

vermengd en voor de andere Slaven niet gemakke

lijk te verstaan.


II. WEST-Slavische HooFDTAK.


Van de algemene eigenschappen dezer taal heb

ben wij in de voorgaande afdeling gesproken. Alle

de volkeren die tot dezen tak behoren gebruiken

het Latijnse letterschrift, want het Duitse, dat

de Bohemers hebben aangenomen, verschilde oor

spronkelijk niet van het Latijnse. Niet alle de Sla

vise klanken er mede kunnende uitdrukken heb

ben zij daarin op een andere wijze voorzien, waar

van ik, gaande weg, iets zal zeggen, Zo veel

het dient tot het gemakkelijk lezen van woorden

waarvan wij anders de uitspraak niet vatten. Wij

behandelen dan


1e -


POLEN


Van geen der Slavische volkeren is de oudere

Geschiedenis Zo duister en met verdichtsels door

mengd als die der Polen; geen van hun heeft zoo

laat geschiedschrijvers gevonden. Men kent niet

veel meer dan de namen van verscheiden onafhan

kelijke stammen, die, waarschijnlijk, te gelijker tijd

als de Russische, van de Beneden - Donau hier

heen togen, en, na dat de Gothen en andere Duit

sche volkeren het oosten van Europa ontruimd had

den , de landen in bezit namen die naderhand

Groot- en Klein - Polen, Pommeren, Pruissen en

Silesiën zijn genoemd. In Pruissen en in Litthauen

maakten zij met de overig gebleven Duitsers, en

denkelijk ook met nog een stam waarvan men den

oorsprong nog niet wel kent, een gemengd volk

uit, de Letten. Het gehele volk te zamen heette

eerst Xxxxxx, en naderhand naar een der hoofd

stammen, de Polonen, Polen, van de vlakte des

lands genomen. De taal van dit volk is bijzonder

onderscheiden door het bijeenvoegen van verschei

den harde medeklinkers, waarin zij de Boheemsche

overtreft; in de uitspraak evenwel verzacht zij

dezelve ; zij heeft bovendien drie sisklanken, die

haar bijzonder eigen zijn: cz, tsch; rz, rzgi, sz,

xxxx ; ook de szcz , de schtsch der Russen. Men

bemerkt lichtelijk dat zij met afzonderlijke tekens

behoorden geschreven te worden, gelijk omtrent

de klinkletters enigermate geschiedt door het plaat

( 152 )

sen van een schrapje boven, en bij de a en e ook

onder dezelve, om de meer of min open klank

uittedrukken, of aantewijzen dat men een n of m

achter die letter moet laten hoen. De Polen na

men de Latijnse letters aan, met het Christen

dom in de Latijnse kerk overgaande. Bij die ge

legenheid, in 965, begon zoowel in de kerkdienst

als in wereldlijke zaken, en zelfs in de gewonen

omgang, een slecht Latijn de plaats van de landtaal

te vervangen. Onder de regering echter van de

Xxxxxxxxxxxxxx, in de zestiende eeuw, stak deze

het hoofd boven, en in de tongval der hoofdstad

de geschrevene taal gevormd hebbende, gaf zij aan

leiding tot een bloeijende letterkunde, Zo als nog

gene andere taal van dezen tak bereikt heeft, en

die tot aan de verdeling des Rijks toe heeft stand

gehouden. In 1801 is er te Warschau een maat

schappij opgericht om onder anderen de zuiverheid

van het Poolsch te bewaren, dat thans beter uit

xxxxx heeft op het behouden van zijne zelfstandig

heid dan in de laatste jaren van de vorige eeuw.

Tot de tongvallen van de Poolsche taal, behoren

die der MAsUREN , in het voormalig Moravië en

Podlachië; en der KAssUBEN in Pommeren, het

Lauenburgsche en West-Pruissen. Bij het prediken

wordt het Poolsch als kerktaal gebruikt, maar met

toenadering tot elks onderscheiden taaleigen. SI

Lesië was, tot in het midden der twaalfde eeuw,

een deel van Polen, en schijnt eerst na 1 163, toen

het onder eigene hertogen kwam , zijn naam te

hebben ontvangen, die het achterliggende land, in


( 153 )

tegenstelling van dat der Tschechen, of het voor

liggende, betekent. De meeste dezer hertogen

hadden Duitse moeders, genoten een Duitse

opvoeding, en moesten door Duitsers beschermd

worden, weshalve zij volkplantingen en alles wat

van dezen landaard was begunstigden. De Slaven

schijnen zich alleen verstaan te hebben op het be

bouwen van het vlakke land, en hielden zich niet

op in de bergstreken; de namen der plaatsen, van

de grenzen van de Lausnitz tot aan Troppau, zijn

daarom op het gebergte Duitse, die aan de voet

van het gebergte en in de vlakten, Slavische. In

het bijzonder maakte zich de H. Hedwig, gemalin

van Xxxxxxx X., verdienstelijk door het aanmoedi

gen der Duitse landbouwers, de oorkonden ma

ken van Frankische en van Vlaamsche hoeven ge

wag. Het Poolsch geraakte daardoor Zo zeer bui

ten gebruik dat men het reeds omtrent het jaar

1300 te Breslau niet meer kende. Niet ver echter

van die stad is een streek, midden tussen Duit

sche dorpen in, waar de inwoners Poolsch spreken

en nauwelijks Duits verstaan. In Opper-Silesië

zetteden zich veel minder Duitsers neder, men

treft er echter ook Vlaamsche hoeven aan. In de

tweede helft van de vijftiende eeuw, toen de Hus

siten er zich uitbreidden, nam het Boheemsch de

plaats in van het Duits en van het Latijn in de

oorkonden en rechtszaken, vooral in de vorstendom

men Oppeln en Ratibor. Deze beide werden meer

malen verpand, en onder anderen in de zestiende

eeuw een tijdlang aan Polen, waardoor het Poolsch

( 154 )


er weder boven kwam, maar zeer bedorven is; el

ders spreekt men het met Moravis gemengd, ook

vindt men dikwijls Duitse woorden met Poolsche

uitgangen ; waaruit men zich een denkbeeld kan

maken van het afwijkende en gemengde van dezen

tongval, dien sommigen Plat-Poolsch noemen, en

waarin men ook woorden onderscheidt die in het

gewone Poolsch verouderd en in onbruik zijn.

29.

BOHEMEN.

De Boji, een Keltisch volk (144), naar wie het

land - Bojenheim heet, werden gevolgd door een

Germaans volk, de Markomannen, en na deze

door een Slavis, de Tschechen. Immers is het

waarschijnlijk dat, deze laatste volksstam zich altijd

meer westwaarts uitbreidende, de Serben en Tsche

chen de voorsten waren. Met hun aanverwanten

de Moraviërs en Slowaken, bezetteden zij, na de

vernietiging van het Thuringsche rijk, de landen

waar wij hen nog heden aantreffen. Er wonen

vele Duitsers onder hen, die men echter voor

latere volkplantingen houdt. Het Duits dat zij

spreken is zeer ruw en verbasterd, in het Ellenbo

gensche gebied, dat geheel door Duitsers be

woond wordt, en waarin het bekende Karelsbad

ligt, is het bijna onverstaanbaar. Bij de invoering

(144) zie Eerste Stuk, bl. 260.


( 155 )

van het Christendom, in de tweede helft der ne

gende eeuw, mengde zich, behalve het Duits,

ook het Latijn in de taal. Voor het schrift nam

of behield men de hoekige Duitse letter. Het

oudste gedenkstuk van het Boheemsch is een kerk

lied xxx xx xxxxxxxx XXXXXXXX, van omstreeks

990, dat nog, misschien iets verjongd, in enige

kerken wordt gezongen; anders is de oudste Bo

heemsche schrijver XXXXXXX., die in 1310 ene

rijmkronijk vervaardigde. Tot deze eeuw behoort

ook de eerste overzetting van de Bijbel in deze

taal, en in het algemeen het begin der letterkunde

naar Duitsen voorgang. Onder en na Xxxxx X.

(Xxxxxx Xxxxx XX.) die in 1347 de Hogeschool te

Praag stichtte, maakte Xxxxxxx zeer groten voort

gang in beschaving van allerlei aard, en overtrof

daarin alle andere Slavische landen. Des vorsten

vader, Koning Xxxxxxxx, had daarvoor reeds de

zaden uitgestrooid, zijne onderdanen nader met an

dere landen bekend makende. De Boheemsche adel

die hem op zijne herhaalde reizen naar de Neder

landen, Frankrijk en Italië vergezelde, leerde al

daar smaak en pracht kennen, andere talen spreken

en enge kleederen dragen, en legde met de oude

Slavische dragt vele vooroordelen en ruwheid van

zeden af. Niet slechts moedigde Xxxxxxxx deze

beginsels aan door de pracht die zijn eigen hof

vertoonde, hij lokte er ook vreemde kunstenaars.

Xxxxx overtrof hem nog in smaak en neiging voor

de schone kunsten, gelijk in kundigheden. Men

houdt het er voor dat het schilderen in olieverw in


( 156 )

Boheme ouder is dan in Italië, althans dat de oud

ste schilderijen in olieverw die thans bekend zijn,

in Boheme bewaard worden, en men wil dat de

zelve uit de tijd der regering van dezen Keizer,

die in 1378 overleed, herkomstig zijn (145). Het

beste tijdperk der Boheemsche schrijvers is de twee

de helft van de zestiende eeuw, vooral van 1577

tot 1611, onder Xxxxxx Xxxxxxxxx, die te Praag

zijn hof hield; de hedendaagsen die met smaak

willen schrijven, richten zich nog naar derzelver

voorbeelden. Het verlies van de slag bij den

Witten berg, in 1620, en het verleggen van den

zetel des Koningrijks naar Wenen, was een groot

verlies voor de taal even als voor de welvaart

in het algemeen. Waar deze te niet gaat moeten

moedeloosheid, traagheid, en beperktheid van be

grippen toenemen. In jonger tijd heeft het bestuur

van Xxxxxx XX. vele hinderpalen van de bloei en

de beschaving van dit land weggeruimd.

Het MoRAvis is slechts als tongval van het

Boheemsch onderscheiden. Men verdeelt de Slavi

sche inwoners van Moravië in Hanaken, de eigen

lijke landlieden, die de vlakke en vruchtbaarste ge

deelten bewonen, en Hannaken, Blatniaken en Sa

betschaken, naar hun woonplaatsen, heten; het

zijn, meent men, de oudste bewoners des lands,

bij wie, uit dien hoofde, nog veel opmerkelijks

in de tongval bestaat; in Podluzaken, die afstam

(145) XXXXXXX, Voorrede voor THAM's Deutsch Böhmischcs

Lexicon.


( 157 )

melingen van de Kroaten zijn, in de zuidelijksten

uithoek des lands; in Walaken, die van de vee

xxxxxxxx xxxxx, in de bergen tussen Moravië en

Hongarije, en wier dialekt nader komt aan dat van

de Slowaken die op de oostelijke grenzen van Mo

ravië, en hier en daar in Opper - Hongarije te huis

behoren. Zij zijn vermoedelijk met de Tschechen

hier heen getogen of een overblijfsel van het oud

Moravise rijk, na welks verval zij door de Hon

xxxxx overheerd en tot lijfeigenen gemaakt zijn. In

zeden en taal zijn zij minder beschaafd dan de voor

gaande. Hun dialekt komt het naast aan het eigen

lijk Boheemsche, dat Zo veel als hun kerktaal

is. In 1790 is er een in de ruweren Slowaki

schen tongval opgestelde spraakkunst te Presburg

uitgekomen, naar welke de R. K. geestelijken hun

ne taal inrichten; de Protestanten hebben in dezelf

de stad een leerstoel opgericht voor de zuiveren

Boheemschen. Voor het overige is dit Slowakisch

dialekt minder hard dan de noordelijke, en komt,

Zo in dit opzicht als omdat het minder beschaafd

is, nader aan de oude Slavische taal. Men kan

zeggen dat, door middel der Slowaken, aan deze

zijde, en der Slowenen, die wij in Hongarije ont

moet hebben, aan de andere, de twee hoofdtakken

van de Slavischen stam elkander, tussen Pres

burg en Komorn, de hand bieden.

Men vermoedt dat de Sotakcn, die in Honga

rije, van de stad Kassoma tot aan Hongwar, tus

schen Hongaren, Russen enz. vermengd, wonen,

uit Bohemen zijn. Zij belijden de Hervormden

( 158 )

godsdienst en bezitten in Kemenzey een Hervorm

de kerk, doch waar de dienst in het Hongaars

verricht wordt.


3°.

DE SERBEN


Deze, wier naam men somtijds, minder nauw

keurig, Xxxxxx schrijft, waren weleer een talrijke

West-Slavische tak, tussen de Saale en de Oder

wonende, waarvan de tegenwoordige Slavische in

woners in de beide Lausnitzen het geringe over

blijfsel zijn. Met de Iliyrische Serben hebben zij

niets gemeens, Zo ver men weet, en behoren

ook niet tot de Oostelijk-Slavischen tak, gelijk de

laatstgenoemde. Of deze, dan wel de eersten, van

de Serviërs zijn die PToLEMEUs aan de Wolga, en

PLINIUs bij de Krim vermeldt, valt moeilijk te

bepalen. Het gedeelte van Europa dat onze Ser

ben naderhand bezaten, bewoonden in oude tijden

de Hermunduren, in het vervolg Thuringers ge

naamd. Nadat het Thuringsche rijk door de Fran

ken en Saksers in 528 was vernietigd, drongen de

Serben hierin, en maakten de overgebleven Duit

sche inwoners tot lijfeigenen. Nauwelijks waren

zij nog bekend geworden, of zij hadden reeds

xxxxxxxxx, vorsten, koningen zelfs ; zij besloe

gen in Saksen het Oosterland, Meissen, den

Keurkreits, voorts het Anhaltsche, de Lausnitzen,

en het zuidelijke gedeelte van Brandenburg. Bij de


( 159 )

Duitse schrijvers komen zij van ouds voor onder

den naam van Xxxxxx, hetzij omdat zij uit het

land der oude Wenden aan de Oostzee en den

Beneden - Weissel gekomen waren, of omdat die

schrijvers hun rechten naam niet wisten (146). Na

dat zij bedwongen waren, en hun land, in de

tiende eeuw, in marken was afgedeeld, geraakten,

zij veel vermengd met Duitse kolonisten, vooral

in de moeilijker te bearbeiden woud- en bergstre

ken, die de Slaven ongebruikt hadden laten liggen.

De steden werden door Duitsers - alleen bevolkt.

Het Serbisch, of Wendisch, hield zich staande tot

in de veertiende eeuw, toen het gebruik er van,

in rechtszaken, verboden werd; van toen af stierf

het langzamerhand uit, op enkele woorden na, die

hier en daar te platten lande in het Duits zijn

overgegaan. Alleen in de beide Lausnitzen zijn,

door betrekkingen met het taalverwante Bohemen,

meer overblijfsels er van behouden ; in 't bijzonder

zijn er in Meissen, op de grenzen van de Opper

Lausnitz, nog verscheiden dorpen door Wenden

bewoond, ook bij deze neemt de taal meer en


(146) De namen van Xxxxxxxx, Xxxxxxx, Xxxxxx, komen

deels in dezelfde landen, deels op zeer verwijderde plaatsen en tij

den, in de Geschiedenis voor. Men moet de oude Wandalen van

PLINrus en XXxxxxx niet verwarren met degene die in de derde,

vierde en vijfde eeuwen berucht waren. De Wenden van welke

wij hier en onder het volgende n°. handelen, zijn een van beide

verschillend volk, aan hetwelk men bepaaldelijk een Slavische af

komst toekent, wat ook die der eerstgenoemden moge geweest zijn


- ( 160 )

meer af, waartegen het gebruik derzelve in gods

dienstige geschriften, geen genoegzaam hulpmiddel

is bij het groot overwigt dat het HoogDuits heeft

verkregen. In het begin der tegenwoordige eeuw

werd het aantal der Wenden nog geschat op 60,ooo

zielen, tot twee en zeventig kerken behorende,

waaronder ongeveer één zesde R. Katholijken.

Toen het, na de dertigjarigen oorlog, zeer moei

xxxxxx was geworden Wendische predikers te vin

den, legde men het er op toe de taal geheel uitte

roeijen en werden er overal Duitsers toe aange

steld, waardoor 16 kerspelen geheel Duits wer

den. Met het begin van de achttiende eeuw was

nogtans de regering toegeeflijker, er werden te

Leipzig, in 1716, en in 1749 te Wittenberg, in

richtingen gemaakt om weder leeraars in die taal te

vormen, en het volk in te onderwijzen, en zij is

daardoor Zo veel beschaafd geworden dat een pre

dikant te Neschwitz, X. XxXX, het heeft kunnen

wagen er een vertaling van de Xxxxxxx xxx XXxX

stock in te ondernemen, waarvan enige kleine

proeven in druk zijn uitgegeven. In de Opper

Lausnitz, vooral bij Budissin, is de taal het zui

verste en wordt doorgaande in het schrijven ge

bruikt, hebbende, voor het overige, verscheiden

dialekten. Van het Duits heeft zij het gebruik

van het lidwoord overgenomen. In de Neder-Laus

nitz gaat zij grotendeels te niet. In de heerlijk

heden Beeskow en Storkow in de Keurmark, die

voorheen tot de Neder-Lausnitz behoorden, had de

Inspector XXXXXX in 1610 nog veertig Wendische

( 161 )

kerken onder zich; in de eerste helft van de vori

ge eeuw bestond er geen een meer, en men ver

staat er de taal niet meer. Daarentegen is zij nog

volkomen gangbaar in de Kreits van Kottbus in

de Nieuwe-mark, en wordt aldaar zuiver gespro

ken.


4°.


DE NOORDELIJKE WENDEN.


Voorheen woonden in het noorden van Duits

land, van Holstein tot aan de Weissel, twee Sla

vise volkeren, tot de tak der Wenden behoo

rende, waarvan het westelijke de naam van Obo

triten, het oostelijke xxxx xxx Xxxxxxx droeg, en

die weder in kleine stammen verdeeld waren. Zoo

wel de een als de andere zijn sedert lang uitge

storven. In Pommeren had dit reeds plaats in het

begin der vijftiende eeuw. In enige Luneburg

sche ambten behielden zij, onder de naam van

Polaben (schoon ten onrechte, want de eigenlijke,

reeds vroeger te niet gegane, Polaben, woonden

bij Ratzeburg aan de Elbe), hun aanwezen tot in

de laatste helft van de achttiende eeuw. Thans

spreken hun afstammelingen even Zo bedorven

Duits als zij te voren verbasterd Slavis spra

ken. Naar de woorden te oordelen die men van

deze taal verzameld vindt, kwam zij, even als die

van de Lausnitz, het naast aan de Poolsche.

( 162 )



XVII.


GERMAANS - SLAVISCHE OF LETTISCIIE TAALSTAM,


Toen, in de tijd der grote volksverhuizingen

aan de kusten van de Baltische zee, Duitsers en

Slaven tegen elkander stootten, konden twee zulke

woeste en krijgszuchtige volkeren niet missen el

kander te ondertebrengen en zich te vermengen.

Nadat de Gothen zuidoostelijker waren weggeto

gen (147) bleef de aanverwante stam der Aestiërs

alleen er nog enige eeuwen over, doch in de zes

de schijnen deze hun zelfstandigheid verloren te

hebben en met de Slaven in een te zijn gesmolten.

Hieruit ontstond een nieuw volk dat onder den

naam van Xxxxxx of Letwa bekend is. Het is nog

onzeker wanneer deze naam en die van Litthauen

is opgekomen; men meent dat deze laatste een ge

rooid land betekent, dat door het omhakken en

uitroeijen der bossen bewoonbaar wordt gemaakt.

Dit heeft aldaar nog heden plaats, en deze land

streken waren voorheen met wouden overdekt. Aan

vankelijk noemden hun naburen hen Gudas, Go

then, daarna Witen. In de reis van wULFSTAN,

van het laatst der negende eeuw, komt de naam

xxx Xxxxxxx het eerst in deze streken voor, zijnde

bij hem een gedeelte van Esthland. De Letten ,

eerst aan gene zijde van de Memel , strekten zich

(147) Eerste Stuk, bl. 309.


( 163 )

naderhand tot aan de Weissel uit. Behalve de Sla

ven, van wier taal wel twee derde der woorden

in het Lettisch zijn, en die men daaruit besluiten

kan dat in deze volksvermenging de talrijksten wa

xxx, xxxxx XXXXXXXX (148) dat de Finnen een

deel in dezelve uitmaakten. Anderen twijfelen daar

aan omdat het Oud-Pruissische en het Litthausche

niets van het Finsch hebben , en wat daarvan in

het eigenlijk Lettisch gevonden wordt, geen hoofd

bestanddeel maar kennelijk een later inmengsel is.

Des te meer sporen, daarentegen, vindt men er in

van het Gothisch ; bij voorbeeld enige verklei


(148) Untersuehungen über die Nördl. Völker. Ook GEoRGI,

Beschreibung aller Nationen des Russischen Reichs, s. 22, meent

dat zij, door het uitbreiden van hun landbouw, de Finnen, die

alleen van de veehoederij leefden, noodzaakten te wijken.

De schrijver ener verhandeling, te Warschau in 1808 uitgeko

men, stelt dat de Aestit van Xxxxxxx Xxxxxxxxxx spraken, dat de

Xxxxxxxxxx, de oude Pruissen, de Koerlanders en Lijflanders volk

van êênen stam waren ; dat de oude IIerulen tot de Litthauers be

hoorden en dat een groot getal Latijnse en Griekse woorden in

het Litthausch is gekomen door de Herulen die dezelve in Thracië

en Italië opdeden. Gegronder schijnt echter de mening dat de

Aestii tot de Germaansen stam behoord hebben, maar dat die

landstreken naderhand door een volk van een anderen landaard zijn

bezet, gelijk Slavische Wenden in de plaats der Gothische Wanda

len kwamen. HERMELINUs, de orig. Xxxxx., houdt dit, nauw

keurig gesproken, voor niet gegrond en slaat geen geloof aan TA

crtus wanneer deze, De morib. Germanorum, c. 45, van deze

oude Aestiërs zegt dat zij in spraak digtst bij de Britanniërs kwa

men; doch ik meen dat men dit zeggen niet van het Keltisch,

maar van het Kimbrisch moet opvatten. Vergel. Eerste Stuk, bl.

295. In de middeleeuwen heette het land Austur-weg, gelijk men

het Noordrijk begon Noord-weg te noemen. Hervora Saga, c, 13.


( 164 )

ningswoorden, de eindlettergreep laus (loos) , de

telwoorden, de verbuigingen en vervoegingen der

naam- en werkwoorden, die van de Slavische vor

men afwijken, voorts een deel Gothische woorden.

In de uitdrukkingen van afgetrokken begrippen en

wetenschappen, herkent men de Nedersaksischen

stempel van de Christen-leeraars.'

Wat, in het algemeen, de klanken betreft, mist

deze taal de h, f, y, ph, die zij door de b, p,

en w vervangt; ook de ch, q en w. De toon rust

doorgaans op de eerste lettergreep.

Onder de volken die voormaals in deze landen

woonden, waren de jazygen berucht, (door late

re schrijvers Xxxxxxxxx genoemd), die eerst op de

grenzen tussen de Russen en Hongaren, nevens

de Sueven, Kwaden en Markomannen, woonden,

en vervolgens nader bij de Polen, die zij door on

ophoudelijke strooptochten kwelden, tot dat in de

dertiende eeuw Xxxxxxxxx V. hen uitroeide en de

overblijvende in Polen en Litthauen overbracht. Van

hunne taal zijn slechts, bij de schrijvers, enkele

eigennamen bewaard, waaruit men moeilijk kan

opmaken tot welken stam zij behoorden. De Ou

den kenden hen reeds en zij waren dus van een

vroeger tijdvak dan waarin wij zoo-even gezien heb

ben dat de Letten begonnen een volk uittemaken.

Daarentegen behoren zeker tot dezen taalstam de

navolgende takken.


( 165 )


I. OUD - PRUISSISCH

Vóór de aankomst der ridders van de Duitse orde

werd het Lettisch, met onderscheiden tongval, ge

sproken in alle de landen die later Oost- en West

Pruissen geheten zijn. Reeds in 1228 vervaardigde

de Pauselijke Legaat in Xxxxxxxx, X. DE SABAUDIA,

ene spraakkunst van deze taal. Het gelukte de

Orde niet dezelve te doen ophouden, maar er

mengde zich op nieuw enig Duits in. In den

tijd der Hervorming was zij nog overal gangbaar,

en bij het onderwijs in de godsdienst opzettelijk

gebruikt, doch op het einde der zestiende eeuw

had zij de plaats geheel moeten inruimen aan het

Duits , en er waren nog maar enkele bejaarde

lieden die ze verstonden. Het was vooral in dezen

tongval van het Lettisch dat het Duits doorstak.



II. PRUISSISCH - LITTHAUSCH.


Het komt het naast aan de Zo even verhandel

den tongval, en heeft almede zijne onderverdelin

gen, waarvan het Insterburgsche het voornaamste

is, zuidoostelijker zweemt het het meest naar de

oude taal, schoon meer met het Poolsch gemengd.

De taalproeven in BRAND's Reisbeschrijving, bl.

1 34- I 50 , schijnen voornamelijk van dezen tak te

zijn.


( 166 )

III. Poolsch- LITTHAUSCH OF SAMoGITISCH.


Terwijl het Poolsch de taal is geworden van

geheel Litthauen is alleen in dit gedeelte deze tak

van het Lettisch levende gebleven; hij onderscheidt

zich voornamelijk van de . voorgaanden door het

overnemen van meer Poolsche woorden en de Pool

sche sisletters, zodat hij vijf verschillende s, drie

z en twee c bezit.


IV. EIGENLIJK LETTIscH.

Deze taal is nog de heerschende in Letland,

Koerland en Semigallië, op de Koersche landtong,

of zogenaamde Nering, en in de uithoek van

Lijfland ten oosten van de Duna, thans onder

Nieuw- Rusland begrepen. De zuiverste tongvallen

zijn de Semigallische Zo als hij bij Mittau , en de

Lijflandse, bij Riga en Wolmar, gesproken

wordt. Het is dit eigenlijk Lettisch dat voorkomt

in de Bijbel van 1689, en latere uitgaven (149),

en in hetwelk-alleen iets van de Finsche taal is bij

gekomen, nadat de Letten de onde Xxxxxx, een'

Tschoedischen stam, hadden te ondergebracht. Aan

merkelijker is het om de wortels van het Gothisch

die men er in opmerkt en waarvan sommige in het

Duits verloren zijn (150). ' -

(149) Vergelijk MEERMAN, Noorden van Europa, IV. bl. 183.

De Sam0gitische Bijbel, te Londen in 1660 gedrukt, is ten uiter

ste zeldzaam.

(150) Het NederDuits schijnt meer van dezelve te hebben be


( 167 JT


XVIII.

TSCHOEDISCHE STAM.


NEstoR, de geachte Kronijkschrijver der Rus

sen, en de hedendaagse schrijvers geven de naam

TscHoEDEN aan alle volkeren die in taal en zeden

nauwe overeenkomst hebben met de Finnen, en

het is voegelijk dien algemenen naam te behou

den, schoon men niet weet wat hij betekent, om

dat die van Finnen maar aan een gedeelte van dien

stam toekomt. Waarschijnlijk was deze voorheen

veel uitgebreider, zich ver zuidwaarts uitstrekken

de, maar in deze onmetelijke vlakten, sedert, door

andere wilde stammen overheerd en daaraan xxxx

xxxxx (151). Dit lost het verschijnsel op dat er in

de talen van vele andere volkeren sporen van het

Tschoedisch zijn. Doch daaruit volgt niet dat daar

om alle die volkeren tot de stam der Finnen of

Tschoeden behoren; weshalve wij er de Tschere

missen, Xxxxxxxxxxxx en anderen niet onder be

trokken hebben (15e) en er ook de Hongaren niet

houden. Zie Eerste Stuk, bl. 341. - Men bespeurt hoe de oude

taal hier overal naar de kusten geweken is.

(151) Een raadselachtig gedenkteken van vroegere inwoners is

de steen dien in 1737 oUTHIER en de andere Academisten op een'

xxxx bezichtigden bij het meer Kimi, noordoost van Tornea, , en

waarvan CELSIUs, anders in het Noordsche Runenschrift en de oud

heden zeer ervaren, het opschrift niet verstond. Ik meen dat er

lettertekens in zijn, naar de oudste Griekse, of Sigeische, gelij

kende.

(152) Eerste stat, bl. 222. - Men ziet ze wel onder die af

amelijke der gelaatstrekken, moeten uitdrukken, komen mij in dit

laatste opzicht voor, niet veel aftedoen en niet karakteristiek genoeg

te zijn om met grond over de al- of niet-verwantschap te laten

oordelen.


( 168 )

toe brengen. Enige derzelve verschillen onderling

Zo zeer in ligchaamsgedaante, in gebruiken en in

taal, als volkeren bij mogelijkheid kunnen verschil

len. Voor de echten stam der Tschoeden blijven

xxxxxxxx die genen over die nog heden ten dage

aan de oostelijksten inham wonen van de golf van

Bothnië, en in de uiterste noordelijke delen van

Europa, de Finnen, namelijk, Lappen, Esthen en

Lieven, en die door luchtsgesteldheid en verwaar

loozing een naar ziel en ligchaam mis wassen volks

ras uitmaken. Daar het de weinige beschaving die

het bezit uit Skandinavië bekomen heeft, is het

niet vreemd dat het vele vreemde woorden langs

dien weg in zijne taal bezit; doch behalve deze

toont de overeenkomst tussen echt Tschoedische

en Germaanse wortelwoorden , dat deze beide

stammen in vroege tijden nader verwant moeten zijn

geweest dan men zich thans voorstelt. Om deze

rede heeft men zich veel moeite gegeven om, bij

het missen van de leiddraad der Geschiedenis,

dien der taalkunde in bijzonderheden te volgen, en

zich daardoor overtuigd zoowel van de onderlinge

verwantschap van deze talen als van die met de

deling gebracht in Xxxxxx'x Beschreibung, f: 1-84, maar de pla

ten, hoezeer zij nauwkeurig de kleederdragten, naar de kleederen

die in het Museum te Petersburg bewaard worden en naar ge

kleurde tekeningen van voorname reizigers, en ook het eigendom



( 169 )

Hongaarse. Zodanige kenmerken van verwant

schap zijn somwijlen gemakkelijker optemaken als

men het geraamte ener taal alleen voor zich heeft,

dan wanneer men, in het bezit van haar gehelen

woordenschat, te veel aan de klanken hecht, en

de oorspronkelijke overeenkomsten, door het ver

schil in de klanken, niet opmerkt.

Het is waar dat Zweedsche schrijvers, aan wie

men , als Zo nabij wonende, veel gezag in dezen

moet toekennen (153), de Finnen gehelenal van de

Lappen onderscheiden, zodat, hun eerste stam

verwantschap daargelaten, de Laplandse taal nader

komt aan die van enige andere in Rusland wonen

de stammen, dan aan die der Finnen, die voor een

veel jonger volk gehouden worden en die zonder

tolk niet spreken kunnen met de Lappen. Wat de

ze laatste bedenking betreft, er bestaan gevallen

genoeg van gelijken aard, van het Engels of het

Deensch, bij voorbeeld, met het Nederlands ,

ofschoon er aan de verwantschap niet valt te twij

felen , en ten anderen : Zo - schijnt het verschil

groter bij weinig beschaafde talen, door de onre

gelmatigheid der spelling, en de afzondering die de

levenswijze van de inwoners medebrengt. In Esth

land zelf heeft men een menigte verscheidenhe

den, geen wonder dus dat men er in een land

(153)' PoRTHAM, Hoogleeraar te Abo, en LINDHEIM, in de Ver

handelingen van geleerde maatschappijen in Zweden. Daarentegen

neemt IHRE in zijne Voorrede voor het Lexicon Lapponicum aan

dat het Laplands en Finsch de landtaal was in Zweden toen het

door Xxxx bezet werd.



( 170 )

vindt dat zich van de 64sten tot de 71sten graad

Xxxxxxxxxxxxxx en van de Witte zee tot aan de

gebroken kust van Noorwegen uitstrekt. Het on

derscheid, dat uit de spraakkunsten die men van

deze talen bezit, blijkt, schijnt te ontstaan uit

ene hoofdverdeling tussen de Noorweegsche en

de Zweedsche Laplanden; en de eigenlijke Finnen

staan dan tussen de Lappen aan de enen, en

de Esthen aan de anderen kant. De verschillende

meningen laten zich overeenbrengen wanneer men

die van SUHM (154) aanneemt, dat een tak der

Hunnen, langs de stroom en afdalende die zich in

de Witte zee en in de IJszee ontlasten, vervol

gens, voor een gedeelte, bij de Bothnische golf

zij heen getrokken, terwijl een ander gedeelte der

zelve zich ten zuiden van de Oostzee, en een der

de tak zich nog zuidelijker, naar Hongarije, ge

wend heeft.

Onder de trekken van overeenkomst van deze

talen is bijzonder het groot getal der naamvallen

opmerkelijk in het Finsch zowel als in het Lap


(154) In zijne Verhandeling, in 1787, Om Finnerne; Skrifter, XI.

s. 292. Hij oordeelt dat de beschrijving die AMMIANUs MARCELLI

NUs van de Hunnen doet, het voorkomen der Lappen en der Sa

mojeden tekent, en meent dat deze Hunnen eigenlijk de Xxxxx

geten waren. SchöNING, Forsög til de nordiske landes gamle

Geographie, was op dezelfde gedachte gevallen. Hij dringt de

verwantschap der Samojeden, Finnen en Lappen aan door de ge

lijkheid van de naam dien deze laatste zich zelve geven, Xxxx,

en dien van Samiaedna waarmede de Finnen hun land aanduiden.

Aan hunne, vergezochte, afkomst van de Israëliten, met name

xxx xx xxxx Xxxxxx, behoef ik hier wel gene plaats interuimen.


( 17 1 )

lands ; zij duiden wijzigingen aan, niet slechts

xxx xx xxxxx of zesden naamval, Zo als wij van

de Slavische talen opmerkten, maar ook van ande

re naamvallen. Het is voor ons, wier Westersche

levende talen Zo arm zijn in verbuigingen, wel

der moeite waard een ogenblik hieraan te beste

den, om een denkbeeld te verkrijgen hoe de veel

vuldige betrekkingen van zelfstandige wezens, zon

der het gebruik van voorzetsels, in de naam van

het voorwerp zelf kunnen worden aangewezen,

door kleine veranderingen in de uitgangen ; ons

echter van het vermelden dier uitgangen onthou

dende, waarvan wij het nagaan, gelijk wij tot nu

toe deden, ook in dit geval aan de beoefenaar

der bijzondere taalkunde overlaten. Voor het ove

rige schijnt het ons toe dat het volk, hetwelk zoo

vele onderscheidingen had leren maken in de bij

begrippen, op een hoger' trap van beschaving,

dan tegenwoordig, moet hebben gestaan. Zij druk

xxx dan door een verbuiging, die men de aanwij

zende zou kunnen noemen, uit, wat als man bij

voorbeeld, als vorst, plaats heeft, of waarvoor

iets gehouden wordt; een andere toont waartoe

iets wordt of gemaakt wordt, een andere wat

door een werktuig of eigenschap, ook over, of op

zekeren tijd, geschiedt; verder, de wijze waarop:

met blijdschap, met handen; de gevende naamval

wijst, behalve dengenen die ontvangt of geniet,

ook de plaats aan waarop iets geschiedt; voor de

beweging of verandering van plaats, dient ene

andere verbuiging; en een andere voor verblijf of


( 172 )

tijdsbestemming, de ontnemende naamval, van den

xxxxx onderscheiden, wijst de persoon van wien,

ook de plaats en de tijd van waar, of wanneer,

iets gevraagd of verkregen is, ook de werkende

oorzaak in de lijdende werkwoorden. De ontken

nende naamval betekent zonder het voorwerp.

- In het Noorweegsch - Laplands verenigen ver

scheiden van deze begrippen zich in denzelfden

naamval.' he - - - - -

In het Estisch zijn er, in plaats van 14 of 15,

half Zo veel, maar zijn daardoor ook onbepaalder

in betekenis, en er bestaat nog een soort van

achterzetfels, die bijna hetzelfde als de Finsche

naamvallen uitmaken. Deze veranderen, even als

uitgangen, naar de dialekten.

Xxxxxxx onderscheiden gene van deze talen het

geslacht in de naamwoorden. ,-

De vervoeging der werkwoorden kent alleen een'

tegenwoordigen en een onvolmaakt - verleden tijd,

de overige tijden drukt het hulpwoord zijn, of

ene omschrijving, uit. -

Eindelijk zijn de telwoorden elkander in deze ta

len zeer gelijk, tien uitgezonderd dat de Lappen

geheel anders noemen, en waaruit men opmaakt

dat zij dit getal ten tijde van hun afscheiding

nog niet wisten uittedrukken.


X. XXXXXX.


Wij moeten deze als de nog overgebleven kern

van het gehele volk aanmerken, tussen de in

( 173 )

hammen wonende die het noordelijkst en oostelijkst

gedeelte van de Oostzee en de Witte zee maken.

In de twaalfde en dertiende eeuwen onderwierpen

Xxxx de Heilige en Xxxx xx Xxxxxxxxx de Finnen

aan de kroon van Zweden en voerden het Xxxxx

xxxxxx bij hen in. Men kan nagaan op welken

trap van beschaafdheid zij destijds stonden, als men

bevindt dat de woorden die koning, vorst, stad,

xxxxx, xxxxxx, xxxxxxxxx, uit het Zweedsch ont

leend zijn. De meest afwijkende tongvallen van

het Finsch zijn het Karelisch en het Oldnetzisch,

ook ontmoet men het in Ingermanland naar den

kant van Xxxxx. De reeds genoemde Hoogleeraar

PoRTHAM heeft in 1778 Verhandelingen uitgege

ven over de Finsche dichtkunst, die men zegt dat

een haar eigen nadruk bezit.


II. LAPLANDERS.


Deze, in beschaving niet gevorderd, maar ver

moedelijk terug gegaan, hebben, ver in het Noor

den gedrongen, hun oude levenswijze behouden,

daar zij nog meest van visserij, jagt en hunne

rendieren leven, aan Noorwegen, Zweden en Rus

land onderworpen. De afzondering die het gevolg

is van dit onzeker bestaan verdeelt hun taal in

ene menigte van dialekten, zodat elke gemeente ,

hare eigene kerkboeken heeft. Men onderscheidt

voornamelijk de oostelijke tongvallen, of dien van

Tornea , die het meest met Finsch gemengd is,

en de westelijke, of van Pitea en Lulea. Dit


( 174 )

laatste, volgens xxxXXXXX het ruwste en onaange

naamste, houdt XxxxxXxX, die in de vorige eeuw

leraar en zendeling was te Gelliware, juist onder

den poolkring, in dit gedeelte van Lapmarken,

voor het zuiverste, terwijl men zuidwestelijker er

meer Zweedsch in vindt.

Het is voorts in Lapland dat men de tovenaars

plaatsen moet die in het gehele Noorden voorheen

Zo berucht waren, waar, nevens. Jumala, ook

het kwaad beginsel Perkel erkend was, en van waar

onze dichter HooFT de Finlandse Penta aan den

vorst der Katten tot gemalin en aan Bato tot stief

moeder heeft gelieven te geven.


III. ESTHEN.


Minder misgedeeld, ofschoon in vergelijking van

hunne naburen, de Letten, ten achteren (155),

zijn de Esthen, op wie de naam van de ouden

tak der Aestii, het oostelijkste van de Germaanse

volkeren, is overgegaan. Oostland, dat te voren

de gehele zuidkust van de Oostzee betekende, is

in later tijd, naar mate men meer kennis verkreeg

van de volkeren die dezelve bewoonden, alleen

overgebleven in het noordoostelijke deel van Lijf


(155) MEERMAN, Noorden van Europa, IV. bl. 170 en 18r.

Het aldaar, bl. 183, bijgebrachte Onze Vader is de Dorpatsche

tongval; in de Revalschen zijn het N. Testam., in 1729, en de

gehele Bijbel in 1739 in die stad gedrukt. BAUMGARTEN, Nach

richten von merkw. Büch., IX. 381-383. '


( 175 )

land. De taal der Esthen, in welke enige gods

dienstige en letterkundige geschriften voorhanden

zijn, heeft voornamelijk twee tongvallen, de Re

valschen en de Dörpatschen, de eerste is de alge

meenste en wordt, met veel weekheid, op het ei

land Oesel gesproken. De Krewinen in Koerland

maken er, onder zich, ook gebruik van. "


IV. LIEVEN.


Deze beslaan nog omtrent een derde gedeelte van

Lijfland, dat naar hun is genoemd, doch dat zij

met de Esthen en Letten delen, wonende voorna

melijk in de omstreken van Salis, waar de taal nog

leeft, doch in openbare zaken noch bij de gods

dienst niet meer gebruikt wordt, en dus nabij haar'

ondergang is, zijnde bovendien Zo zeer met vreem

de woorden vermengd, dat men haar nauwelijks

tot de Tschoedischen taalstam kan rekenen.

In het Lijflands, even als in het Poolsch,

Oud-Pruissisch en Russisch ontmoet men Latijnse

betrekkingen (156).

(156) Aanmerkingen van allerlei gehalte deswege hebben HER

XXXXXxx, De origine Livonorum, en de schrijvers bij hem aange

haald.

( 176 )





XIX.

GEMENGDE TALEN IN HET ZUIDOOSTEN VAN EUROPA.


In deze afdeling moeten wij, alvorens Europa

te verlaten, nog een ogenblik stilstaan bij twee

volkeren, waarvan de oorsprong onzeker en de

verwantschap met andere talen twijfelachtig is; na

melijk:


  1. DE HONGAREN.


De Hongaren, voorheen Jagoeren, Onogoeren,

noemen zich zelve naar, een hunner voormalige

hoofdstammen Madjiaren. Onder de naam van

Hongaren, die men meent dat van Mongolschen

oorsprong is, en vreemdeling betekent, treft men

hen het eerst in de vierde eeuw in Azië tussen

den Tobol, de Wolga en de Jaïk aan. In de zes

de eeuw werden zij door Turkse stammen over

heerd; in de drie volgende woonden zij in de na

bijheid van de Chatsaren, een Tartaarsch volk, ten

oosten van de Wolga, en later aan de westkust

van de Kaspische zee, stonden in verbond met het

zelve, en leefden van de veefokkerij en de roof.

In het midden van de negende eeuw riep Ratislaf,

hertog van Moravië, hun hulp in tegen xxxxxx

Xxxxxxxx, en, op het einde van dezelfde eeuw,

werden zij door Xxxxxxxxx tegen die zelfde Mora

viërs gebruikt. Intussen waren zij, gedrongen

door de Petscheneken, nader bij het Karpatisch

gebergte getogen. Uit Moravië terugkerende von



( 177 )

den zij hun woonsteden verwoest en ingenomen

door de Bulgaren, waarop zij zich in Gallicië wil

den nederslaan, maar zich lieten bewegen om het

gebergte, naar de zijde van Xxxxxxx, overtetrek

xxx, zodat zij nog vóór het jaar 0.xxx het Bulga

rische rijk aan de Teiss, en Pannonië, dat tot

Duitsland behoorde, bezetteden, en van daar

hunne westelijke naburen lastig vielen. Deze naar

Europa verhuisde Hongaren bestonden uit zeven

stammen, de achtergeblevene leefden nog een ge

ruimen tijd in hun vroegste woonplaats (157)

onder de Baschkiren, alwaar DE PIANO CARPINI

in 1246 en RUBRUQUls in 1251 hen nog von

den. Beide deze reizigers zeggen dat de Honga

ren tot de Baschkiren behoorden en dezelfde taal

spraken; na dien tijd schijnen zij onder de Tartaar

sche volkeren te zijn weggeraakt, althans vindt

men aldaar geen spoor van dezelve sedert dien tijd.

De Russische hofraad Xxx Xxxxx, een geboren

Hongaar, heeft xxxxxxx, niet vele jaren geleden,

verzekerd op zijne reizen bij de Kaukasus een'

stam te hebben aangetroffen die door de Russen

Oegritschi, dat is Hongaren, genoemd wordt, en

die een aan het Hongaars verwante taal spreekt.

Ofschoon nu, in Zo verre, de zamenhang, hunner

geschiedenis genoeg bekend is, heeft men aange

merkt dat de Hongaren alleen als een tak van een'

anderen stam en niet als een hoofdvolk op zich

(157) De Tscherkassen noemen nog heden de overblijfsels van

ene stad in de Astrakansche steppe Madjar.


( 178 )

zelf verschijnen, en gevraagd tot welken zij be

hoen ? Voorheen leidden zij hun afkomst liefst

xxx xx Xxxxxx af, waarin verscheiden schrijvers

met hun instemmen, doch waarvoor volstrekt geen

grond als de gelijkheid der beide namen schijnt te

zijn. Noch van de taal noch van de Zo kennelijke

Mongolsche trekken is er iets bij de Hongaren te

vinden, want dat de Mongolen hun een naam mo

gen gegeven hebben die hun in Europa is bijgeble

ven, gevoelt men dat niets tot de zaak doet. Ene

andere gissing doet hen van de Egyptenaars afstam

men (158). Meer opgang heeft het gevoelen ge

maakt dat zij tot de stam der Tschoeden behoo

xxx, en schoon het zeer overdreven is met enigen

de Finsche en Hongaarse talen voor in de grond

dezelfde uittegeven, is de verwantschap, hoofdza

kelijk met dezen stam, met vele waarschijnlijkheden

aangedrongen (159). De gronden, uit de taalkunde

ontleend, komen echter aan XXXXXXX niet voldin

gende voor, vermenende hij dat men de welge

maakte, moedige en geestige Hongaren niet van

denzelfden stam kan afleiden als de achterlijke

Tschoedische volkeren, in welk opzicht de woon

steden en lotgevallen der beide takken, sedert eeu

wen, bijzondere opmerkzaamheid, zou ik denken,

verdienen. Overwinning, uitbreiding onder ene


(158) (X. Xxxxxx) conjecturae de origine, prima sede et lin

gua Hungarorum, Budae 1806, 3 voll. - -

(159) Bijzonder door s. GYARMATHI, Affinitas linguae Hunga

ricae cum linguis Finnicae originis grammatice demonstrata,

Götting. 1799.


( 179 )

zachtere luchtstreek, toenadering aan beschaafde

volken, zelfstandigheid, aan de xxxx xxxx; schier

in allen dele het omgekeerde, teruggang, drang

der nooddruft aan de anderen : dit onderscheid

moet in een tijdsverloop van Zo vele eeuwen

krachtig gewerkt hebben en de broederlijke trekken

moeten niet twijfelachtig bestaan hebben om er niet

door te zijn uitgewischt. Zonder de taalverwant

schap te ontkennen meent XXXXXXX dat men nader

aan de waarheid komt, op grond van de Geschie

xxxxx en de taalkunde beide , wanneer men de

Hongaren voor een oorspronkelijk Turksch -Tar

taarschen stam houdt, die Finnen, Slaven , Wogu

len, Xxxxxxxx en andere thans onbekende volke

xxx heeft te ondergebracht en ingelijfd, en er ene

verandering in zijne eigene taal- door ondergaan

heeft. Xxxxx zeer vroeg zien wij hen verschijnen

op dat grote toneel van verwarring en verwoes

ting tussen de Zwarte en de Kaspische zeeën,

waar Zo vele woeste stammen, als door storm ge

zweepte wolken, elkander verjagen. Men ontmoet

de Hongaren allerwege met de Baschkiren, Chatsa

ren, Petscheneken en anderen van het Tartaarsche

bloed. P. MELA plaatst reeds Turken in de nabij

xxxx xxx xx Xxxxxx en van de Werchoturische ber

gen. Het is bewezen dat de Kumanen, erkende

Turken, van denzelfden stam als de Hongaren zijn.

De Byzantijnsche schrijvers noemen meestentijds de

Hongaren Turken. Voor het overige heeft men ,

bij een nauwkeurige ontleding van de Hongaar

sche taal, er, behalve die der genoemde volkeren,


( 180 )

Germaanse, Perzische, Arabische, Armenische,

woorden en spraakvormen in gevonden, alsmede

van de Siberische, door ons in het noorden van

Azië beschouwde stammen.

Enige hoofdbijzonderheden van deze taal zijn:

dat zij zelden twee medeklinkers in het begin van

een woord toelaat (de ts, tz, sc, ds, dz, zs,

naar de uitspraak voor ééne letter gerekend), maar

een klinker, vóór of tussen beide plaatst, dat in

de naamwoorden geen geslacht wordt onderschei

den; dat alleen de zelfstandige naamwoorden en de

bijvoegelijke zelfstandig gebruikt, en het aanwijzend

voornaamwoord, verbogen worden; de bezittelijke

voornaamwoorden worden afgekort en achter het

zelfstandige woord aangehecht, wat in andere talen

de voorzetsels zijn, worden hier altijd achter ge

plaatst; de naamwoorden ondergaan, wijders,. weinig verbuiging,

van twee zelfstandige wordt het

door het andere geregeerde, in de derden naam

val, niet, gelijk in het Duits en in het Latijn, in

den tweeden, geplaatst. Voor schrijftekens ge

bruikt men het Latijnse A. B., met weglating

van de c, q en x, ten zij in de vreemde woorden,

en met aanwijzing van de onderscheiden uitspraak

der klinkletters door tekens boven dezelve.

Men heeft ten onrechte gezegd dat het Hongaars

gene tongvallen heeft; er bestaan er twee voor

name , het Raabsche en het Debretzinsche. De

Seklers in Zevenbergen spreken ook een groven

Hongaarsen tongval; sommigen menen dat deze

geen echte Hongaren zijn maar Xxxxxxxxxxxx, die

( 181 )

nog veel oud Tartaarsch hebben behouden, en dat

zij hun naam, die wachter of hoeder betekent,

ontlenen van het aan hun overgelaten bezetten

van de bergpassen aan de bronnen van de Marosch

en xxx xx Xxxxx; volgens een der jongste geschied

schrijvers van Hongarije behoren zij tot de alge

menen stam , maar werden, terwijl hun lands

lieden op de tocht naar Moravië waren, door de

Bulgaren en Uzen aangegrepen en in dit gebergte

gedreven.


II. DE ALBANIERS.


De Turken noemen de inwoners van Albanië,

het oude Epirus en oostelijk Illyrië, Arnauten, zij

zelve noemen zich Skipatar of Skipitar; men weet.

niet wat deze naam betekent. De genen die bij de

Bocche de Cattaro wonen beroemen zich het Ro

meinse bloed onvermengd bewaard te hebben; in

de kleding der mans, niet in die der vrouwen, is

gelijkheid met die welke men bij Romeinse stand

beelden en basreliefs aantreft. Maar de Albaniërs,

die kennelijk een ander volk zijn dan de Grieken,

en kloeker dan deze, zijn niet tot deze landstreken

bepaald, men vindt er in alle de omliggende ge

westen en hun taal met hun. Als men het Sla

vise, Romeinse, Griekse en Turksche dat

er in voorkomt uit dezelve schift, blijft er ene

aanmerkelijke grondstof over die, Zo ver men tot

nu toe weet, met gene andere taal gemeenschap

heeft. XXXXXXXX houdt dit gedeelte voor een

( 182 ).

overblijfsel van het oud Illyrisch (160), hetgeen

niet afwijkt van het gevoelen van MAscI (161) die

het voor het oude Epirotisch verklaart; het ver

moeden dat deze volksstam verwant is met de Al

baniërs ten oosten van de Zwarte zee, tussen

den Kaukasus en de Kur, wordt des te waarschijnlij

ker, naardien deze, later, ten tijde van XXXXXXxx

XXXXXXXXXXx, Alanen genoemd werden, en zij

dus vermaagschapt schijnen met de Alanen in Eu

ropa, in het zuiden van het tegenwoordige Rus

land. Behalve andere strooptochten der Alanen, bij

gelegenheid waarvan een hoop derzelve zich in het

gebergte kan genesteld hebben, zijn nog in 1308

Alanen uit Klein-Azië in Thracië gevallen, hebben

er verwoestingen aangericht en zich vervolgens in

Bulgarije nedergeslagen.

In de uitspraak van de Albanische taal laat zich

een doffe klank van m en n vóór de p, b, t, d,

k, hoen; zij wordt, naar de verschillende plaat

sen, zeer verschillend gesproken en nergens ge

schreven (162). Men zegt dat de Albaniërs ene

kerktaal bezitten die zuiverder is dan de gewone.

(160) Zie hier voren, bl. 17.

(161) In de Annales des voyages, VIII. p. 145.

(162) SABLIER, Essai sur les langues, p. 44, zegt dat zij de

Romeinse schrijftekens gebruiken, met bijvoeging van drie el

ders geheel onbekende. Ik weet niet op welken grond. ADELUNG

had zijn bericht uit de mond van Albanische kooplieden die te

Zwickau in Saksen woonden. Xx XxXX, die er in 1641 leerde xxx

nen, verhaalt dat zij niets van de Christelijken godsdienst wisten

als een kruis te maken. Onder de nieuweren beschrijven hen

XXXXXXXX en POUQUEvILLE.


( 183 )

Ene echt Albanische kolonie zijn de Clementi

ners in Sirmie, die in 1737, toen de Oostenrijkers

tot aan Uschiza doordrongen, met dezelve onder

den Metropolitaan ARSENIAs XxXXXxxxxx wegtogen,

de Turken achterhaalden echter een groot deel der

zelven dat neêrgehouwen werd, t

Reeds vroeger, toen de Turken de kusten van

Albanië veroverden, waren er, in 1461, vele Al

baniërs naar Napels en Sicilië gevlugt, dit had

wederom in 1532 en 1744 plaats. Zij wonen, on

vermengd met de Italianen, bij Xxxxx en Reggio

in Kalabrië, en in Messina en vier omliggende dor

pen. Zij hebben er hun afzonderlijke kerken,

voor Zo verre zij niet tot de Latijnse zijn over

gegaan.





XX.

A F R I K A.


Het is bekend dat Afrika, driemalen groter dan

Europa, als een schiereiland aan Azië vast hangt

alleen door de landengte van Suez, die men op

ene breedte van twaalf mijlen rekent. Het tijd

xxxx valt nog binnen het bereik der overlevering,

waarin het gehele noordelijke deel van Egypte

langzamerhand uit de wateren der Middellandse

( 184 )

zee is opgerezen, en men mag daaruit afleiden dat

die landengte in de beginne slechts een keten

was xxx xxxxxx en klippen, die ten voormuur strek

te tegen het indringen van de golf van Arabië, de

Riet- of Schelfzee, gewoonlijker de Roode zee,

genaamd; de weg hier langs zou inderdaad verba

zend smal zijn geweest voor gehele volksstammen,

om uit Azië naar Afrika te trekken.

De beide werelddelen komen, op een tweede

punt, nabij elkander, aan de ingang der evenge

noemde zee, bij de zuidelijken uithoek van Arabië.

Wij behoeven niet te onderzoeken, of, in een

zeer vroeg tijdvak, deze beide delen hier hebben

te zamen gehangen, of de opgestuwde Indische zee

hier zij doorgebroken (163), en of dit vóór de

verspreiding des mensdoms hebbe plaats gegre

pen? Het zij genoeg te doen opmerken dat hier

ene tweede, welligt betere gelegenheid tot volks

verhuizing, zelfs bij een zeer onvolmaakte scheep

vaart, mogelijk is geweest.

Er bestaat een derde, niet ver doorgebroken

weg, waar de Oudheid de zuilen van Xxxxxxxx

heeft geplaatst.

Langs welke van deze heeft Afrika zijne bevol

king bekomen? Voor de laatstgemelden is gene

(163) De mond van de Arabische golf, van kust tot kust, is

nog geen zeven mijlen wijd; in deze tussenruimte liggen één

groot en zes kleine maar hoge eilanden, de ruimste doortocht is

twee uren wijd. D'Anville, t'Egypte etc., p. 256 en zijne

kaart, die de diepten aanwijst.

( 185 )

waarschijnlijkheid, al kon men aan latere overtochten

geloof hechten. Het uiterste westen van Europa

had wel Zo vroegtijdig gene bewoners om daar

heen te zenden, de ongemetene zandwoestijn was

niet geschikt om er te ontvangen, en het ras dat er

woont is zeer verschillend van het Europesche. In

Arabië heeft de Geschiedenis geen spoor gelaten van

de volksverhuizingen, die gewoonlijk het gevolg zijn

van een overmaat van bevolking, veel minder van

zodanige die aanmerkelijk genoeg zouden geweest

zijn om van daar een geheel werelddeel te bevol

ken. Het is waar dat men in Afrika een aanmer

kelijk getal Arabische inwoners aantreft. Er is

een tijd geweest dat de Arabieren in allerlei richtin

gen krijgstochten hebben ondernomen. Een groot

gedeelte van de beide werelddelen gehoorzaamt

nog aan de nakomelingen der Saracenen, al

thans aan de wet van derzelver Profeet; tot in

het binnenste van Afrika vindt men de bewijzen

van de daardoor te weeg gebrachte omwenteling

en als een vuur voortverterende dweeperij; en

de Arabische taal is daar nevens niet alleen als

godsdiensttaal, maar ook, tot op de noord- en

oostkusten, als landtaal, doorgedrongen. Doch kan

men zulk een volksmenigte, meer dan eenmaal,

uit Arabië verwachten? En waarom vindt men dan

geen spoor van zodanige uitbreiding in Azië?

want het bevolken van enige eilanden in de Indi

sche zee, in jongere tijden, neemt deze tegenwer

ping niet voldoende weg. Noch zulke volkplan

tingen, noch zulke veroveringen, kunnen vergele

( 186 )

ken worden bij de stroomen van geslachten die ach

tervolgende vereischt worden om leven te versprei

den over een geheel werelddeel.

Laat mij beproeven deze bedenking optelossen.

Wij kunnen de moeilijkheid, die wij nu overwe

gen, verschuiven, door aantemerken dat een groot

deel van de volken van Zuid-Afrika en van de

middelgedeelten, Zo ver men ze kent, nog in

den staat zijn van Wilden, bij welke men gene

bewijzen van voormalige hogere beschaafdheid aan

treft, en daaruit afleiden dat deze bevolking nog

xxxx moet zijn en gene lange reeks van geslachten

tellen kan. Hiermede echter is de moeilijkheid al

xxxx verschoven, naar een zeer vroegen tijd, op wel

xxx reeds het aloude Egypte door een bevolking

van zevenentwintig millioenen zielen was bewoond;

en ik twijfel derhalve of wij ons over het verdere

Afrika, in de oplossing van dit vraagstuk, wel

behoeven te bekommeren. Laten wij hier het be

ginsel der volksvermenigvuldiging toepassen (164).

- -

(164) Het is niet nodig in die berekening de stelling tot grond

slag te nemen dat de bevolking, in de doorgaanden regel, in 25

jaren verdubbelt. (Zie mijne Geschiedkundige nasporingen omtrent

den toestand der armen en de bedelarij, bl. 152.) Het geval van

de Verenigde Staten van Noord-Amerika kan hier niet toepasselijk

zijn, al ware het ook bewezen dat die verdubbeling uit de verme

nigvuldiging der geboorten is ontstaan, omdat de zwervende leef

wijze, de zorgeloosheid, het gebrek, de onderlinge vernielingen,

van wilde stammen, het toenemen der bevolking tegenwerken. In

dien men, een ruimen invloed aan de sterfte toekennende, de ver

dubbeling in een tienmaal langer tijdvak, dat is in 250 jaren,


( 187 )

Wij hebben in de Geschiedenis een nauwkeurig

bericht wegens een volkplanting die zich ging ves

tigen, van het getal zielen waaruit zij bestond,

van het land en van de omstandigheden waarin zij

toenam, en van de sterkte waartoe de bevolking,

vierhonderd dertig jaren later, was aangewas

sen (165). Het gezin van de stamvader der Is

raëliten telde, Xxxxxx en zijne zonen en de vrou

xxx xxx xxxxx broeders medegerekend, 80 zielen,

toen het het herdersleven voortzette in een voor

hetzelve zeer voordelige landstreek, in het genot

van onafhankelijkheid en van rust, en, na deze

voordelen tegen een ontmoedigende en harde sla

vernij verwisseld te hebben, telde het Israëlitische

xxxx, bij zijn vermaarden uittocht, 600,ooo mannen,

zonder de kleine kinderen, voor welke wij één zesde

mogen bijvoegen. Wij bereiken dit volle getal door

dertien verdubbelingen van dat der eerste planters,

en bekomen voor elke verdubbeling, over de 430

jaren verdeeld, een tijdverloop van 33 jaren. De

neemt, dan zal men de bevolking van Afrika, die naar de hoogst

opgevende schrijvers thans 150,ooo, ooo zielen beloopt, telkens halve

rende, 40 eeuwen rugwaarts, Zo gering bevinden, dat men gedron

gen wordt om in die vermenigvuldiging een nog veel trager gang

te onderstellen, waarin het toepassen der berekening op Europa ons

bevestigt. Iets dat wederom aanleiding geeft om de bevolking van

de afgelegener kusten en van de zuidelijke delen, voor zeer jong

(wij spreken hier van eeuwen), en nog niet lang aldaar gezeten,

te houden.

(165) Genesis, XLVI. vs. 26 en 27 en Exodus, XII. vs. 37

en 40


( 188 )

luchtstreek van Egypte en de rijke graanteelt die

het opleverde, mogen ons, dunkt mij, veilig doen

aannemen, dat deszelfs bevolking, in het alge

xxxx, nog spoediger zal zijn aangegroeid dan in

het landschap Gosen. En er zijn derhalve niet

vele duizende jaren noodig om een bevolking van

ettelijke millioenen uit een niet zeer talrijken stam

te doen ontstaan, die dus ook gemakkelijker zijn'

weg naar dit werelddeel kan gebaand hebben.

Behalve de weg dien zij hebben moeten afleg

gen, heeft de gedaante van een deel der inwoners

van Afrika stof tot bedenkingen opgeleverd. Men

heeft verschillende stellingen opgeworpen omtrent

de kleur der Negers, die de heetste middeldelen

bewonen, en gevraagd of zij het gevolg der lucht

streek is (166)? Waarom in Amerika, op dezelfde

breedte, die luchtstreek niet hetzelfde verschijnsel

uitwerkt? En nogmaals, Zo het aan die lucht

streek bij uitsluiting eigen is, of men dan een an

der moederland aan dit mensenras kan toekennen

dan de grond op welken wij het aantreffen? Men

heeft dezelfde vragen gedaan omtrent het wollige

en kroese hoofdhaar der Negers, en omtrent het

geheel eigenaardige van de gedaante des schedels.

Men heeft zelfs waargenomen dat er bij hun een

(166) De ontleedkunde heeft de zetel dezer kleur gevonden in

het bekleedsel dat onmiddellijk onder de opperhuid is, maar dit is

de verwijderde oorzaak nog niet, die het vraagstuk moet oplos

sen. - Bij DE MARRÉE vindt men een waarneming omtrent de

kleur en het haar van pas geboren kinderen. Reize naar de Goud

kust, II. 114.


( 189 )

groter verschil bestaat in de loop der zenuwen,

met alle de andere bewoners der aarde, dan bij

enigen volksstam. Tegen deze door mannen van

naam uitvoerig aangedrongen kenmerken van de ge

hele afscheiding van dit mensenras, staat over,

de werking der luchtstreek niet slechts en de hitte

der landen bij de evennachtslijn, maar daarbij de

invloed van de zandwoestijnen, en van de vochtig

heid van de uitwasemenden bodem na de regen

tijd en het overstroomen van de rivieren; een za

menloop van oorzaken die men nergens elders zoo

aantreft, en waarvan de uitwerking althans op de

wekere delen des ligchaams bij de Negers, even

Zo blijkbaar is als bij de zwarte Joden op de

westkust, bij welke laatste alle vermenging met an

dere volksstammen wegvalt. Het is, al verder,

onloochenbaar dat de gelaatstrek en gedaante van

den schedel der Mongolen even Zo onderscheidend

en blijvend zijn in hun soort, en dat hetzelfde

plaats heeft ten aanzien van het onderkaakbeen der

Joden, een stam welker geslachtsbetrekking tot an

dere volkeren toch boven alle tegenspraak is. In

dien derhalve gene der aangevoerde bijzonderheden

op zich zelve die volstrekte afscheiding van het

Negerras bewijst, dan kan derzelver zamenloop die

evenmin Zo voldingen dat wij alle mogelijkheid

van verwantschap mogen ontkennen, ofschoon den

weg langs welken, niet gereedelijk vindende. Hoo

ren wij BLUMENBACH op dit stuk spreken : ,, er is

, niet een enige der ligchaamsverscheidenheden

, bij enen der onderscheiden mensenstammen,

( 190 )

, die niet, door oneindige schakeringen, van het

, hare in andere overgiet, zodat de natuurkenner

, nog geboren moet worden die met grond van

, waarheid het zoude durven wagen een bepaalde

, grenslijn te trekken tussen deze schakeringen,

, en zelfs tussen de uitersten. Ik ken geen merk

, teken, dat Zo uitsluitend aan de Neger eigen

, is dat men het niet hier of daar zou wedervin

, den, en geen dat allen van hun in een gelijken

, graad bezitten, zonder trapsgewijze overtegaan

, in andere volksstammen (167).”

Intussen gevoelt men dat de Mongol, de Jood, de Neger,

op enig tijdpunt op zich zelf gestaan, en van daar

af afgescheiden geleefd moeten hebben om die ui

terlijkheden, waaraan men ze herkent, als volk te

verkrijgen en voortteplanten, hoe groter het onder

xxxxxx is, des te langer zijn zij van dat tijdperk ver

wijderd, of hebben de oorzaken krachtiger gewerkt.

Als wij het gezegde op Afrika toepassen, dan

zullen wij, in ons ontwerp, de Negers als een'

stam geheel op zich zelf moeten behandelen, zon

der te willen bepalen of zij in Afrika hun eigen

dommelijke kenmerken verkregen hebben, of dat

zij die, reeds vroeger afgezonderd, hier heen heb

ben overgebracht, langs een weg en in een tijdvak

waarover wij te vergeefs bescheiden zoeken in de

overleveringen der oudste tijden. Onverwachte ,

nog niet gedane ontdekkingen in het binnenste van

(167) Beyträge zur Naturgeschichte, I. s. 52 und 74. Verg:

deszelfs Decades Craniorum, onder andere nos. 28, 29, 30..

( 191 )

het land der Negers, geven, misschien, eens een'

draad van taalverwantschap, onafhankelijk van na

buurschap of lateren omgang; of wordt de zaak

beslist door nadere natuurkundige waarnemingen op

Zo veel mogelijk verschillende Negers te doen;

en blijkt het dan, of, i toen de Natuur in hare

grote werkplaats pas of nog niet had opgehouden

nieuwe schepselen voorttebrengen, die gedaante be

stond of wel, door een krachtigere werking van

luchts- en landsgesteldheid, onuitwisbarer werd

ingedrukt dan ooit kon geschieden nadat zij rustte?

Wij zullen andere Afrikanen zien, van welke men

met zekerheid, of althans met waarschijnlijkheid,

weet dat zij van elders zijn overgekomen, ten dele

naar de Mulatten gelijkende, ten dele, als hunne

levenswijze zich meer richtte naar die der Negers,

een negeraardig voorkomen vertonende, naar mate

zij nader gezeten zijn aan beide zijden van de echte

Negers. -

Waar, in Afrika, het stamverblijf der Negers

geweest zij, kan nauwelijks bij gissing gezegd

worden; daar het hun zelf geheel en al aan ge

schiedberichten ontbreekt, en onze beperkte kennis

Zo nopens het binnenste van dit werelddeel als de

aldaar gesproken talen, het zeer gewaagd zou ma

ken iets deswege te bepalen. De noordkust van

Afrika, beoosten het Atlas-gebergte, is op de zee

overwonnen vlak land; de bewoonbare streken zijn,

als uit een zandzee oprijzende of langs dezelve

uitgebreid, binnenwaarts strekkende, ten zuiden van

den Gulbi beginnen de berglanden, waar grote

( 192 )

rivieren ontspringen; . deze gebergten omringen het

bed van de Opper-Nijl; aan deze hoger en vas

ter gronden mogen wij enen hogeren ouderdom

toeschrijven en meer geschiktheid tot vroegere be

woning, en wij weten dat aldaar, ten zuiden van

den Gulbi en de Senegal en verder naar de oost

kust, heden ten dage Negers wonen, en waar

schijnlijk zich zuidwaarts, en oostwaarts naar de

Maanbergen, uitstrekken.

Wat de Afrikanen betreft die niet, tot het ras

der Negers behoren, voor Zo veel die van het

Noorden aangaat is er meer waarschijnlijkheid, dat

zij ten oosten van het dal van de Nijl dan op den

Atlas is gewoond hebben , en dat allen zich uit. het

eerstgenoemde land hebben uitgebreid, dan dat de

bevolking van twee afgelegen punten en twee ge

heel verschillende volksstammen zou zijn uitgegaan.

Terwijl aan de overigen een gelijke verspreiding,

het zij dan uit Arabië of Indië, door het oosten

van Afrika, deels met zekerheid, deels op zeer

aannemelijke gronden, is toeteschrijven.

Bij Zo veel onzekers is het rangschikken der

xxxxxxxx van dit werelddeel naar stammen en ver

wantschap moeilijk. De oude schrijvers bieden

ons daartoe weinig hulp. De grenslijn door HE

RoDoTUs (168), getrokken tussen Libyërs in

het noorden, en de kroesharige Aethiopiërs in het


(168) Iv. 197 en vII. zo. Beide waren, volgens hem, in

boorlingen. Hij kent echter ook oostelijke Aethiopiërs die veel

van de Indische volkeren hadden, -


( 193 )

zuiden, is zeer onbepaald. SALLUSTIUs (169) on

derscheidt de oorspronkelijke inwoners, Libyërs

naar de zijde van de Middellandse zee, en Getu

liërs meer ten zuiden, van de vreemden, Meden,

Perzen (170) en Armeniërs, die hij, als overgeble

venen van het leger van Xxxxxxxx, te scheep uit

Spanje doet overkomen; de Moen van de eerstge

noemde, de Numidiërs van de Perzen doende af

stammen, en de Libyërs door hen te onderbrengen

en te niet gaan. Hij geeft dit op als voor hem

vertaald uit Punische boeken die men zeide van

den koning Xxxxxxxx afkomstig te zijn, en heeft

daaruit wetenswaardige bijzonderheden aangetekend.

Bij de onzekerheid hoe veel honderd jaren deze

boeken jonger waren dan de verhaalde gebeurtenis,

kan men ten minste uit deze overlevering der oud

heid de hogeren ouderdom der Getuliërs met

enigen grond aannemen. Xxxxxxx was de kennis

die men van de zuidelijker delen van Afrika bezat

zeer beperkt en reikte niet verder dan de 10den

graad zuider breedte, tot omstreeks hetgeen, men

voor de bronnen van de Nijl hield. De Alexan

drijnsche geleerden hielden Afrika voor een onre

gelmatig vierkant of voor een rechthoekigen drie

hoek, waarvan de loodrechte zijde de oostkust, tot

aan het punt waar men uit de Roode zee in den

Oceaan komt, en de lange zijde de westkust, ge


(169) In Jugurtha, XIII. T -

(170) In het binnenland ten oosten van Darfour krult een stam

van Arabieren het haar op de wijze van een dikke pruik, gelij

kende naar de beelden van Persepolis. XXxxXX, Voyage, I. 364


( 194 )

rekend van de zuilen van Xxxxxxxx tot aan dat

zelfde punt uitmaakte, (171), een denkbeeld dat,

waarschijnlijk, op enige dadelijke bevinding van de

strekking dier kust rustte. HIPPARCHUs, in de

tweede eeuw, rekte de oostkust van Afrika zoo

ver oostelijk als tot aan de Ganges, en deze mee

ning behielden vele lateren, zelfs EDRIs1 in de

twaalfde eeuw. Niet beter voldoet hetgeen om

streeks 1320 bij XXXXX XXXXxx voorkomt, wiens

beschrijving van de Oostersche landen voor het

volledigste wordt gehouden van hetgeen in dien tijd

nopens de koophandel en de scheepvaart bekend.

was ; en hetgeen de kaart van XXXXXXX XXXXXXX

ons toont van zijne kennis van Afrika in 1436.

De wetenschappen waren in der daad schrikkelijk

verminderd (172). Daarentegen verzamelde op het

laatst der vijftiende eeuw alles wat schier mogelijk

was over Afrika te weten, een Moor van aanzien,

die te Granada in Spanje geboren, na het innemen

van die stad door Xxxxxxxxx, naar Fez week, al

waar hij zich op de Arabische letterkunde bijzonder

toeleide, verscheiden reizen in Azië en in Afrika,

ter bevrediging van zijne eigene weetlust en als

xxxxxx, deed, en uit zijne waarnemingen, uit Ara

bische geschiedschrijvers en uit de geloofwaardigste

berichten die hij bekomen kon, zijne zeer belang

(171) STRABo, XVII. Boek.

(172) Men leze ook wat XxXXXXxxX, Kennis die de Ouden had

den van Indië, 2de Hoofdst., van de wonderlijke begrippen van

Cosmas bijbrengt.


( 195 )

rijke Beschrijving van Afrika opstelde. Hij onder

xxxxxxx echter ook slechts in het algemeen, behalve

de van elders gekomen Arabieren, de bruine Afri

kanen, in stammen verdeeld, en Negerkoningrijken.

De zuidelijke grens van zijne kennis is het rijk van

Gaoga, en Tombuctoe. Na door zeerovers te

zijn genomen werd hij aan Xxx X. ten geschenk

aangeboden. Hij kon in geen gelukkiger handen

vallen dan van dezen beroemden voorstander der

wetenschappen, die hem tot het Christengeloof

overhaalde, hem bij de doop de naam van XxXX

NEs Xxx gaf en hem een aanzienlijk jaargeld toe

leide. Onder deze bescherming bracht hij, het Ita

liaansch geleerd hebbende, zijne oorspronkelijk in

het Arabisch opgestelde beschrijving in die taal

over, en zij werd in de eerste helft der zestiende

eeuw uitgegeven. Men staat getroffen over het licht

dat door het omzeilen van de Kaap de Goede Hoop

aangebracht werd, als men Xxx'x kundigheden ver

gelijkt met hetgeen in ruim honderd jaren na hem

reeds van Afrika was bekend geworden. Het komt

mij wel Zo goed als bewezen voor, dat ook de

Ouden dit werelddeel hadden rondgezeild; maar het

afgelegene der voornaamste koopsteden van den

Oceaan, hun wijze van schepen te bouwen, en

hunne geringe zeemanskundigheden, beletteden hen

zich op ontdekkingsreizen toeteleggen of er voor

deel van te oogsten (173).

(173) XxXXXXxxX, x, a. pl., Hoofdst. IV. en Noot 53. De zeer

nauwkeurige schrijver vergist zich als hij de tocht van Xxxxx xx

enigste ontdekkingsreis noemt; PLINIUs, B. V. Hoofdst. 1, ver

meldt dat Xxxxxx Xxxxxxxxxx, in Afrika het bevel voerende over

de Romeinen, Xxxxxxxx met een vloot uitzond, omdat werelddeel

te verkennen.


( 196 )

Laat ik, om niets achter te laten dat tot de we

gen van bevolking van dit werelddeel zou kunnen

betrekkelijk schijnen, een woord over deze scheeps

tochten hier bijvoegen (174).

Van de tot ons gekomen berichten wegens een'

Zo belangrijken stap in de aardrijkskunde, is er

geen geloofwaardiger dan dat van HERoDoTUs (175)

van de tocht der Pheniciërs, in de zevende eeuw

vóór J. C. op last van Xxxxx, koning van Egyp

te, gedaan, nadat deze het graven ener doorvaart

van de Nijl tot de Roode zee gestaakt had. Het

blijkt dat hij zoowel dezen tocht, als een later on

dernomen maar niet volvoerden door zekeren Sa

taspes, ten tijde van Xxxxxx, voor zeker hield ,

en de eerste ontleent bovendien een groot vermoe

den van echtheid uit een omstandigheid die HERo

DoTUs voor zich verklaart niet te geloven, schoon

aan anderen vrijlatende wat er van te denken; na

melijk, dat deze zelieden, van de Roode zee uit


(174) Men kan daarover nazien XxXXXXxxX, Geschiedenis xxx

Xxxxxxx, X. Boek, en over de kennis die de Ouden droegen van

Indië, S. IV. n°. 1, noten 53 en 54. MoNTEsQUIEU, de l'Esprit

des Lois, XXI. chap. 10 et 11. Court de gebeuN, Monde pri

mitif, VI. p. 298. Deze stelt dat destijds een gedeelte van Afri

ka, in 't bijzonder de zuidelijke uithoek, nog onder de wateren

was, en wordt wederlegd door DE GRANDPRÉ, Voyage en Afri

gue, II, p. 285.'

(175) Boek IV. Hoofdst. 42,


( 197 )

gezeild, op hun te huisreis de zon aan hunne

rechterhand zagen opkomen, ofschoon deze waarne

xxxx niet volstrekt het voorbijzeilen van de even

nachtslijn, en wel aan de westzijde van Afrika,

bewijst.

Minder staat is er te maken op het zamengeraapt

reisverhaal van Xxxxxxx, die, ruim een eeuw

vóór J. C., een tocht rondom Afrika deed, vol

gens MELA (176), of een ontwerp daartoe aan de

hand gaf, volgens stRABo (177), nadat hij aan

de Roode zee, ten zuidoosten van de Egyptische

havens, het wrak van een klein schip had gevon

den, waarvan de voorsteven, dien hij naar Alexan

drië bracht, aan het daarop gebeeldhouwd paard,

voor een Gaditanisch maaksel werd herkend. Hij

schreef enige woorden op van de taal der aldaar

wonende Aethiopiërs, en vondt dezelve overeen

komstig met die van westelijke Aethiopiërs, onder

xxxxx xxx Xxxxxx, koning van Mauritanie, naar

wiens Hof hij zich naderhand te land begaf; ene

omstandigheid die, Zo men er op kon aangaan,

ene gelijkheid of verwantschap, destijds, tussen


(176) III. c. 9. En PLINIUs, II. c. 67. Deze laat het scheeps

wrak door anderen, en later, vinden, en spreekt ook nog van een

Spaanse koopman, die naar Aethiopië was gevaren en die Coe

xxxx Xxxxxxxxx vóór de tijd van Xxxxxxx gezien had. Dat deze

beide schrijvers een ouderen over Afrika Zo goed als woordelijk

hebben gevolgd, blijkt xxxxxxxx bij vergelijking, ook met den

laatstgenoemden, VI. c. 30.w

(177) II. Boek, waar hij van dezen ondernemenden man en des

zelfs reizen bericht geeft. -



( 198 )


de taal der beide kusten zou aanduiden. Ook ver

dient in het voorbijgaan onze opmerking, dat, vol

gens hem, de Pharusii die naast de nomadische

Nigritiërs en Getuliërs woonden, en met de eerst

genoemden, naar sTRAbo, de zuidelijkste volkplan

tingen der Karthagers verwoestten, voormaals een

rijk volk waren, maar te zijnen tijde woest en

zeer armelijk.

Uit het aangevoerde is het althans buiten tegen

spraak dat de Ouden het rondvaren van Afrika

voor mogelijk hielden, waartoe de mindere uitge

strektheid die dit werelddeel in hun mening had,

kan hebben toegebracht. hun onkunde, daaren

tegen, van de stroomen en moessons, van de daar

toe noodige berekeningen en van die der hoogte

waarop zij zich bevonden, kunnen over het wer

kelijk volvoeren van zodanige tochten anders dan

bij toeval, nog steeds twijfel overlaten. Invloed |

op de scheepvaart en op de kundigheden der Ou

den omtrent Afrika, hadden zij, gelijk reeds ge

zegd is, niet; en wij hebben daarvan een ander

merkwaardig voorbeeld in de onzekerheid waarin

Xxxxxxxx, die, even na de val van Karthago, van

daar de noordwestkust van Afrika langs zeilde om

de Karthaagsche volkplantingen, van welke de Ro

meinen zich grote denkbeelden maakten, optezoe

ken (178), verkeerde ten aanzien van de zuidelij

ke strekking van Afrika, en in de moeite die hij

zich gaf om op natuurkundige gronden te bewijzen

(178) Hist. III. c. 18.



( 199 )

dat de landen nabij de evennachtslijn bewoonbaar

waren, waaraan men te Alexandrië bleef twijfelen

tot dat stellige berichten van olifantsjagers die tot

ongeveer de 12den graad noorderbreedte doordron

gen, er de overtuiging van aanbrachten. Het denk

denkbeeld van de onbewoonbaarheid der verzengde

luchtstreek was Zo ingeworteld dat zelfs de schran

dere sTRABo , na de Aethiopiërs en het Kaneel

land 400o stadien ten zuiden van Syene vermeld te

hebben (179), er nog aan hechten blijft.'

Wij mogen hier uit besluiten dat er oudtijds gee- -

ne geregelde scheepvaart rondom Afrika bestaan heeft,

of zodanige die aanleiding tot het bevolken van

deszelfs afgelegener delen zou hebben gegeven.

Waren de Pheniciers gewoon geweest dezen weg in

te slaan, en hadden zij dit met de onderdanen van

Xxxxxx en van Xxxxxxxx ondernomen, zou men te

Xxxxxxxx, de dochter van Tyrus, daarvan enige

kennis hebben gedragen, en Xxxxxxxx op zijn zoo

even aangehaalden tocht, voor welken hem gene

bekende berichten konden ontgaan, daarvan niet on

kundig zijn gebleven.



XXI.

NOORD-AFRIKA, TOT AAN IJET ZUIDEN VAN DE GROTE WOESTIJN.


Er ontbreekt nog te veel aan onze volkskunde

van Afrika om meer dan losse stukken over dit

(179) II. Boek. Vergelijk l'Origine des loix, etc. III. p. 130-142.


( 200 )

deel der wereld te geven. Wij zullen in de eerste

plaats die volkeren beschouwen die in ligchaamsge

daante niet veel van de Arabieren onderscheiden

Reeds HERoDot Us handelt over het noorden van

Afrika in drie grote verdelingen: de landen aan

de zee, de streken der wilde dieren, en de zand

woestijnen van Thebe in Egypte tot aan de ingang

van de Middellandse zee. Uit de eerste en, zoo

veel zij bewoond was, uit de tweede dezer afdee

lingen hebben de Arabieren de oude inwoners ver

drongen, en wonen er nog onder dezen naam en

xxxx xxx Xxxx. Wij hebben van deze in het

Eerste Stuk gehandeld (180) en nemen ze in onze

beschouwing der Afrikaansche volkeren niet op.

Daarentegen moeten wij ons nu het eerst met de

echt oude Afrikanen in de Zahara-woestijn bezig

houden, die de naam dragen van


I. BERBERS

Van de voet van het Atlas-gebergte tot aan de

grenzen van Egypte strekken zich de Berbers uit.

Een talrijk volk dat ééne taal spreekt en in de

öasen, of bewoonbare plekken, die ten getale van

ruim dertig in deze Zandzee verspreid zijn, alsme

de in enige aangrenzende landstreken ten noord

Westen en ten zuiden woont.

(180) Bl. 179.


( 201 )

De ontdekkingen van sHAw lieten deze oostelijke'

strekking vermoeden, maar de kennis dat alle de

Berbers een volk van dezelfde taal zijn, hebben

wij aan XxXXXXXXX te danken , want ofschoon

LEo, de Afrikaan, dit volk en deszelfs stammen

duidelijk had aangewezen, en zelfs na HoEsT, die

deze oude bewoners van de Atlas zeer nauwkeu

xxx naar hun aard en taal beschreven heeft, ver

warde men nog gewoonlijk : de Berbers op vele

plaatsen met de Moen , en dit is te minder te

verwonderen naardien zij, even als de in de noor

delijke delen van Afrika rondzwervende Arabie

xxx, van ouds af, nomaden zijn, even als deze,

ijverige Mahometanen, en door dezen godsdienst

aan het gebruik van de Arabische taal en van Ara

bische namen van personen, gewoon; bovendien

door gelijkheid van luchts- en landsgesteldheid in

uitwendige gedaante met deze overeenkomende.

Door zodanigen zamenloop van oorzaken zijn zij

natuurlijkerwijze, waar hun afkomst en taal niet

bekend was, voor Moen gehouden, en worden

het welligt bij gebrek aan nauwkeurige berichten

op vele plaatsen nog. Zo is, bij voorbeeld, on

der de nieuwere reizigers, de verdeling van Po1

RET onnauwkeurig, van Moen op de kusten,

Arabieren in het binnenland, en Beduïnen of Ber

bers, zijnde omzwervende rovers. Niet juister is

het als MUNGo PARK het gansche gedeelte van Afri

ka tussen de Senegal en Egypte met Moen

bevolkt, en als GoLBERRY, naar berichten van de

stammen die de gomhandel drijven, deze Mooren

( 202 )

tot aan Xxxxxx uitstrekt, over de öasen en in

door hun gestichte rijken aan de Senegal en den

Niger. Beide deze schrijvers spreken van markt

plaatsen voor de Moorschen handel ten zuiden van

de Zahara, en Mungo Park stelt Xxxxxx en andere

steden tot aan Tombuctoe in het bezit der Moo

ren. Dat niet deze volksstam maar de Berbers de

bewoners zijn althans van de oostelijker öasen, van

de gehele landstreek aan deze zijde van Egypte,

dat zij in het hoofdbezit zijn van de handel in

het zuidoosten van de grote woestijn, en taalver

wanten zijn van de oude inwoners aan de Atlas,

is zekerlijk een der belangrijkste ontdekkingen van

onzen tijd.

De geschiedenis van dit uitgebreid volk, van zijn

verenigd volksbestaan en van zijne verstrooijing in

stammen, is nog volkomen duister, de taalkunde

ontsteekt nu haar fakkel en zet de band en de

bewijzen dier vereniging in het licht, door aan

tetonen dat in het gehele noorden van Afrika

tussen de Arabisch - Moorsche taal en de Neger

talen maar ééne andere bestaat, die, namelijk, wel

ke de Berbers aan elkander verbindt. Wat, van

alle de volkeren die vóór en na en onder elkander

op de kusten der Middellandse zee zijn ingedron

gen en gewoond hebben , Grieken, Karthagers,

Xxxxxxxx, Xxxxxxxx; wat, van alle deze, niet

reeds onder de heerschende derzelve, verloren

ging, moet of onder de Arabieren of onder de

Berbers zijn ingesmolten, en wij mogen rekenen

van onder de laatstgenoemde de overblijfsels weder

( 203 )

tevinden van vele oude volkeren die de Griekse

en Romeinse schrijvers ons in het noorden van

Afrika en van daar binnenwaarts, opnoemen, onder

welke de Numidiërs, Mauritaniërs, Getuliërs, en

Garamanten de voornaamsten waren. De eerstge

noemde bestonden uit vele kleine volkeren die hun

ne afzonderlijke koningen hadden, op dezelfde wij

ze als thans nog de Xxxxxxxx'x, Xxxxxx en ande

ren, bestaan; de namen van Xxxxxx en Masinissa

kennen wij uit de Geschiedenis; het rijk van den

laatsten strekte zich uit tot aan Cyrenaïca, en dit

kan, onder de invloed der Romeinen, aanleiding

hebben gegeven om vooral ook de oostelijkste stam

men onder één bewind te brengen. De Getuliërs,

volgens stRABo het machtigste van de volkeren van

Libye, waren met andere zuidelijke stammen in de

landen der Mauritaniërs en Massesylen, door de oor

logen tot op weinige huisgezinnen versmolten, inge

drongen. Van Garama, de hoofdstad der Garamanten,

zijn nog de puinhopen onder dien naam in aandenken

bij het volk van Fezzan, de Phazanii van PLINIUs.

Xxxxxx zelf een schuw volk, ongewapend en zonder

moed, maakten de Garamanten jagt op de nog ellen

diger Troglodyten, die in holen woonden en van

slangen, hagedissen en dergelijk gedierte leefden,

en wier beschrijving ons de Bosjesmans te binnen

brengt (181). De zegepraal van C. Balbus, ten

tijde van Xxxxxxxxxxx, op de Garamanten en naburige

(181) Zie BARRow, Reize naar Zuid-Afrika, II. D.

( 204 )

stammen, was meer behaald op de natuurlijke hin

derpalen der landstreek, waar, in vroeger tijd, de

gehele stam der Psylli door de wind der woestijn

verstikt was, en op de moeilijkheden van een oor

log tegen Xxxxxx, die de waterputten, aan hun

alleen bekend, voor het oog met zand overdekten,

dan op derzelver krijgshaftigen tegenstand.

Na de Romeinse tijden en de Afrikaansche

kerkvaders is de kennis der lotgevallen van deze

volkeren meer en meer te niet gegaan; de reeds

gemelde aardrijksbeschrijver Xxx is de eerste van

wien wij enige ons dienstige ophelderingen kun

nen bekomen. Hij onderscheidt niet slechts uit

drukkelijk van de Arabieren, maar vermeldt ook

bepaaldelijk en bij herhaling als tot één stam be

hoende, vijf volken van donker gele kleur, ten

dele in steden wonende , ten dele als herders

rondtrekkende, allen dezelfde taal sprekende, en

hij plaatst hen nevens elkander van de noordweste

lijke punt van Afrika tot aan Bornoe ; namelijk de

Sanhagi, Masmudae, Zeneti, Haoari, Gumeri. Zij

waren tot in zeshonderd stammen verdeeld naar

hunne geslachtlijsten die Xxx Xxxxx verzameld en

Xxx in dezen schrijver gelezen had. De koningen

xxx Xxxxxxxxx, Melli en Agudessa waren uit de

Zanhagi afkomstig. De Gumeri en de Masmuden

hadden reeds vroegtijdig hun vaste woonplaat

sen, deze laatsten in de westelijke gedeelten van

het Atlas-gebergte, de eersten in dat van Xxxxxxx

nië , van de zeeëngte oostwaarts af van de rivier

die zij Rifa noemen; de drie anderen zijn door ge

( 205 )

heel Afrika verspreid geweest, en de Zeneti heb

ben er voorheen een zeer uitgebreid gebied beze

ten. Na hun overgang tot het Mahometismus

hebben de Gumeri en de Haoari hun land verlo

ren. Somtijds in vrede, meestentijds met elkander

in krijg om de onverzoenelijke vete van vorige ne

derlagen, hebben zij alle beurtelings elkanders ver

woesting bevorderd. De Luntunen, uit de stam

der Sanari, die Marokko stichtten, overvielen de

Zeneten in Fez, en werden door een vorst van

de Itargi, uit de stam der Masmuden, verdreven,

van welken het gebied aan een vorst uit de stam

der Sanhagi kwam, in wiens geslacht het 120 jaren

bleef en zich ver over het noorden van Afrika

uitstrekte. Na deze kwam het rijk aan de Xxxx

xxxxxx uit de stam der Zeneti, die gedurende 170

jaren het bewind behielden. Xxx komt, later, op

deze stammen terug, en schildert hun leeswijze,

waarin wij de hedendaagse bewoners van deze

landen wedervinden, maar hier geeft hij gedeeltelijk

andere namen en doet een andere aanwijzing van

hunne woonplaatsen; de Sanhagi-alleen blijven on

der denzelfden voorkomen, een bewijs dat zij bij

voortduring de aanzienlijksten stam uitmaakten.

Het is waarschijnlijk dat Xxx ter eerst aangehaalde

plaats de oorspronkelijke vijf volken opgeeft uit

welke alle de stammen gesproten waren. De echt

xxxx xxx xxxxx berichten wordt gestaafd door de

nieuwste ontdekkingsreizen, en door de bijzonder

heid dat hij aan de taal die zij alle spreken den

( 206 )

zelfden naam geeft dien zij werkelijk nog aan den

Atlas draagt : Aquel-Amarig.

Zo als de Berbers ons heden ten dage bekend

zijn moeten wij vier hoofdstammen derzelve, maar

hunne woonplaatsen en nadere verwantschap, in

aanmerking nemen.


1e.

DE AMAZIRG. SCHILHA.


Men weet door de Berbers die in het gebied

van de Keizer van Marokko wonen, dat deze ge

hele stam zich de eersten naam geeft, en de aan

merking van Xxx, dat dit woord edel betekent,

xxxxxx het vermoeden dat hij dien voert om zich te

onderscheiden. De Moen noemen hem Schilha,

in 't meervoud Schoeloeh , of wel Berbers of Bre

bers; en het is naar de laatsten dat wij gewoon

zijn het gansche volk, en hun gehele land Barba

rije te noemen; de zelfden naam onder welken de

Ouden hen vermelden; hetzij dan dat hij ontleend

zij van een klanknabootsend woord (182) dat ge

brom in hun taal, gelijk murmur in het Latijn,

betekende, omdat hunne, de buitenlanders onver

(182) Mogelijk verwant aan ons verouderd baeren, bij KILIAAN

te vinden, dat in misbaar overig is. Volgens XXXXXXXx, Orig. XII.

c. 2, was de Indische naam van de olifant barro, van waar zijn

geluid in het Latijn barritus genoemd werd. Vergelijk vossius,

Etym. en PITIscus, Lex. Antiq. op dit woord.


( 207 )

staanbare taal, aan dezen niet anders dan een dier

lijk geluid toescheen , of een verdubbeling zij van

het Arabische bar woestijn, en ontstaan zij uit den

raad aan de koning Xxxxxxxx gegeven, toen hij

door de Assyriërs of de Aethiopiërs uit zijn rijk

verdreven, in Egypte gevlugt, en zodanig in de

engte gebracht was, dat hem geen andere uitkomst

overbleef, dan, over de Nijl, in de woestijn van

Afrika zijne veiligheid te zoeken. Deze Amazirg

wonen in vlekken, dorpen, en op zich zelfstaande

versterkte huizen, ook, in de hogere bergstreken,

in holen. Voor Zo verre zij onder het Marok

kaansch gezag staan, houdt de keizer de kinderen

van de voornaamste geslachten als gijzelaars voor

derzelver getrouwheid bij zich. De overigen leven

onder hun kleine erfelijke koningen, of onder de

Scheiks die zij voor hun verspreide dorpen ver

kiezen.


2°.

DE KABYLEN. GEBALI,

Enige van deze leven in de bergachtige delen

van Algiers en Tunis meer van akkerbouw dan van

veteelt, anderen geheel onafhankelijk in de hoogste

bergketens, en de overigen, die het grootste getal

uitmaken, schatpligtig aan de Dey, in slecht ge

bouwde dorpen onder hun hoofden van stammen

en het geleide van hun Xxxxxxxx'x of priesters.

xXXx noemt hun tongval Xxxxxxx,


3°.

DE TUARYCKS.

Deze, en de Zo even te vermeldene Tibbo, zijn

door XxXXXXXXX bekend gemaakt. Volgens hem

bezitten zij het gansche land tussen Fezzan, Ma

rokko, Tombuktoe, Sudan, Bornoe, tot aan de

Tibbo ten oosten. In vele stammen onderscheiden,

spreken zij wel alle dezelfde taal, maar schijnen,

naar hun kleur en gebruiken te oordelen, van

verschillenden oorsprong. De voornaamste van hen,

de Kollowy, die zuidelijk wonen, zijn zwart, doch

zonder de negertrekken, de Hhadjara, ten oosten

bij Fezzan, en de Matkara zijn geelzwart gelijk de

Arabieren, de Tagama, in de nabijheid van Tom

buktoe en Sudan, en de westelijkste stammen over

het algemeen, zijn Zo blank als men bij deze

luchtstreek en levenswijze maar enigzins verwach

ten kan. De Tuaryks wonen ook in de Oäsen

Audjelah en Syuah; in welke laatste de tempel van

Jupiter Ammon gevonden wordt, door de reis van

MINUToLI in 1820 en 1821, te Berlijn in 1824

met gekleurde tekeningen uitgegeven, nader be

kend gemaakt. De Tagama zijn heidens, de ove

rige, gelijk doorgaans de Berbers, heethoofdige

Mahometanen; zij bezitten veelal bekwaamheden,

verstand ! en vrijheidsliefde. De dorpen van de

Hhadjara bestaan uit een vijfentwintig of dertigtal

stenen huizen, bij gelegenheid der markten wonen

honderden daarneven in hun lederen xxxxxx. Het

( 209 )

is een gegronde aanmerking van HEREN dat

lieden die aan het onbestendige karavanen - leven

gewoon zijn, zich niet voegen kunnen naar het

wonen in steden; het herder- leven maakt hen tot

zodanig beroep het meest geschikt en stelt hen

door hun kamelen en andere lastdieren daartoe

best in staat.


4°

DE TIBBO,

Hunne woonplaatsen zijn ten zuidoosten van

Fezzan en strekken zich uit, ten zuiden van Ha

rudje en de woestijn Audjelah, ten oosten tot aan

de grote zandwoestijn die aan Egypte grenst.

Hunne voornaamste stammen zijn die der Rechadeh,

of Tibbo van de rotsbergen, waar zij in holen en

des zomers in hutten wonen, ook enkele steden

hebben, die van Febabo, Borgoe en Bilma (183).

Uit de vergelijking van de beste reisberichten valt

op te maken dat de Amazirg- of Tarmazeght-taal ,

bij de opgenoemde volkeren in een dwarsche breed

te tussen de Moen en de Negers door Noord

Afrika strekkende, vóór de veroveringen der Sara

cenen de algemene taal van deze afdeling van dit

werelddeel geweest is. Of zij, na aftrek van het

door het Mahometismus daarin gekomen Arabisch,

en van de woorden die Griekse, Romeinse en

(183) Vergel. de Charte der Nordkitste Afrika's van REINEKE.


( 210 )

Wandaalsche kolonien hebben aangebracht , ene

opmerkelijke overeenkomst met de Semitischen

xxxxxxxx heeft bewaard, Zo niet misschien voor

een bedorven overblijfsel van het Punisch te hou

den is, is een vraagstuk dat XXXxXXX en LANGLE's

toestemmend beantwoorden, doch waaraan vXTER

twijfelt. De volkeren bij welke de Karthagers hun

nen staat oprichtten moeten toch reeds hun eigene

taal gehad hebben, en welke de invloed van deze

Phenicische volkplanting geweest moge zijn, zoo

was toch het getal der inwoners van dien landaard

zeer gering, vergeleken tegen de omliggende vol

keren waaruit zij hare hulp- en huurbenden trok.

Dat het Numidisch van het Punisch onderscheiden

was leren wij uit SALLUSTIUS (184), en vALE

RIUs MAXIMUs (185) verhaalt dat Xxxxxxxxx enige,

door zijnen vlootvoogd uit de tempel van Juno

op Malta ontvoerde, buitengemeen grote olifants

tanden zorgvuldig terug zond en er een opschrift

in Numidische letters bij plaatsen liet. een daad,

meer met de ziel van Masinissa dan met de Pu

nischen aard overeenkomende, laat hij er met Ro

meinse schamperheid op volgen.

Dit Numidisch schijnt dus ten minste voor een

der bestanddelen van de taal der Berbers te moe

ten gehouden worden ; doch naar mate de invloed

van een meer beschaafde taal groter is op ene

onbeschaafde, heeft het Punisch waarschijnlijk meer

(184) In Jugurtha, c. 78.

(185) I. c. 1. Externa n°. 2.


( 211 )

tot dezelvé bijgedragen; in de vormen en bepaal

delijk in de werkwoorden is zulks kennelijk, ten

zij men wilde zeggen dat deze Punische kenmer

xxx door tussenkomst van het Arabisch in het

Berbersch zijn gekomen. Men weet dat het Pu

nisch tot na de tijd van de kerkvader Augusti

nus, dat is tot in de vijfde eeuw, de gewone taal

op de noordkust van Afrika was, en in dien zin

zal men het gezegde van PRocoPIUs (186) moeten

opvatten dat nog ten zijnen tijde de inboorlingen

van Afrika (Mauritaniers en Numidiers), Pheni

cisch spraken. XXXXXXX (187) die, op niet genoeg

afdoende gronden, de Berbers met een bevolking

van drie millioenen zielen, op de noordelijken

Atlas en in de vlakten, de Shilloehs op de zuide

lijken kant van dit gebergte met anderhalf millioen

plaatst, vermoedt dat de taal der eerstgenoemde

uit het Karthaagsch zij ontstaan, maar zegt dat,

naar overleveringen, de laatste van de Portugezen

zouden afstammen. -

Aan de Arabische zee, ten zuiden van de straat,

vindt men een plaats Berbera geheten; tot nu

toe heeft men gene overeenkomst tussen xxxxxx

ver inwoners en onze Berbers ontdekt, maar ene

zodanige ontdekking zou de keten dezer volksbe

trekking niet slechts aanmerkelijk verlengen maar de

overeenkomsten ophelderen die in het Amharisch ,

xxxxx door ons te behandelen, met het Berbersch

(186) De bello Vandalico, II. c. Io. En dus in de zesde eeuw,

(187) Account of Marocco, 's. 219.


( 212 )

bestaan. Dat, in dit laatste, niet alleen Punische

maar ook Arabische woorden voorkomen heb ik

reeds aangeduid (188). XXx XXXXXXXXx getuigt

dat, daarom, sommigen de voorgemelde vijf stam

men van de Sabëers in Gelukkig Arabië willen doen

afstammen, doch, niettegenstaande dit aantal van

overgenomen woorden, verklaart hij de beide talen

voor verschillende, hoewel hij bij gebrek Van

schrijvers bij dit onbeschaafde volk gene getuige

nissen deswegens vond. Wijders verschilden zij niet

slechts in de uitspraak maar in de betekenis. Mo

gelijk dagtekent dit, gelijk Xxxx Xxxxxx in zijne

Geschiedenis der Koningen van Mauritanië verhaalt,

van de opstand, in de tiende eeuw, van de voor

naamsten der Sanhaga's tegen hunnen Koning, dien

zij ombrachten, waarna de stammen zich afscheid

den, aan niemand meer onderwierpen, en daardoor

in taal begonnen te verschillen. De naast bij de

Arabieren wonende kwamen - het meest met deze

overeen, zodat bijna alle de Gumeren en het

grootste deel van de Haoaren een bedorven Ara

bisch spraken. Dat in 't bijzonder de woorden die

(188) Te dezer plaats, bij een landstreek, door XxxXX en

D'ANvILLE in hun kaarten van Afrika Barragian genoemd, kent

PLINIUs, VI. c. 30, de Mega-bari, door anderen Adiabari gehee

ten; ook de Symbari tussen de bergen en de Nijl; en op een

eiland de Semberriten. Deze voorgezette namen schijnen op den

algemenen stamnaam der Bari te wijzen; de alhier bedoelden

zouden dan xx xxxxx Xxxx zijn. Adia is een Chaldeeuwsche

naam, dien men onder anderen in de landschapsnaam Adiab- ene

wedervindt. Zie STEPHANUs, De urbibus, in V. n°. 37.

( 213 )

tot de Godsdienst betrekking hebben Arabisch

zijn, begrijpt men lichtelijk. In de telwoorden ver

dient het mede onze opmerking dat zij in de hoo

gere reeksen naar die van de Semitischen taalstam

gelijken, in de lage getallen daarvan verschillen.

De namen der plaatsen in het noorden van Afrika,

bij de oude aardbeschrijvers, die met rus beginnen

schijnen tot het Punisch, vele andere, die bij Xxx

voorkomen, die ze als steden van de Berbers op

geeft, tot deze laatste taal te behoren, en daaruit

hunne verklaring te moeten ontvangen; die weder

kerig hun geschiedenis zal ophelderen. Het bes

te woordenboek ener verouderde taal, zegt met

rede de geleerde DES BRossEs, zijn de namen van

plaatsen en mensen bij het volk dat haar sprak.

Er is dus gene genoegzame rede om de mee

ning bijtevallen dat, na aftrek van het Arabisch

dat door beschaving en godsdienst er is bijgeko

men , de overblijvende grondslag dezer taal alleen

lijk de arme eerste taalproeven van een wild volk

zou opleveren, Zo als men die bij nog geheel af

gescheiden levende huisgezinnen, die van hunne

bergen op elkander gedurig aanvallen, zou mogen

verwachten. Dat zij gene uitdrukkingen voor af

getrokken denkbeelden bezitten, bewijst zulks niet

en het meerlettergrepige der taal spreekt voor het

tegendeel.

In de uitspraak heeft het Berbersch ook de klan

xxx voor welke het Perzisch nog enige schrijftee

xxxx voegt bij de Arabische.

( 214 )


II. GUANCHEs.

Van het vaste land moeten wij een uitstap doen

naar de eilanden die ten noorden van de keerkring

voor de westkust van Afrika liggen en die de

Ouden gewoonlijk bedoelden (189) wanneer zij van

dezelve onder de gezamenlijken naam van de Ge

lukkige-eilanden spraken; het zuidelijkste van wel

ke naar de vele aldaar gevonden honden de naam

van Canaria ontvangen en aan de nevensliggende

medegedeeld heeft. XxXXXXXx vermeldt in zijne

Geschiedenis van Genua, dat in 1291 Doria en

Xxxxxxx twee galeien uitrustten en de Straat van

Gibraltar doorzeilden om een weg te zoeken naar

Indië. Men meent dat zij bij die gelegenheid deze

eilanden vonden (190), zij werden althans, toen

in de veertiende en vijftiende eeuwen de scheep

vaart der Europeërs zich naar dezen kant uitbreid

(189) Want somtijds geven zij dien naam ook aan verschillende

eilanden in de Grieksen Archipel, op de kust van Spanje, ja

voorbij de Örk - eilanden. De door zijne geleerdheid somtijds van

den koers gebrachte PosTEL wil dat zij Cuba en Hispaniola onder

dien naam kenden. In derzelver afzonderlijke benamingen had de -

Griekse en Romeinse fabelleer de hand geleend. Volgens de

berichten die PLINIUs had kunnen inwinnen schijnt het dat slechts

twee derzelve te zijnen tijde bewoond waren, en dat men, naar de

gebrekkige wijze van zeevaren, er van andere eilanden, waarvan

hij de afstand berekent, naar toe zeilde. Men leze B. VI. hoofdst.

3 I en 32 wat hij van de scheepvaart in deze zee bericht, die door

Karthaagsche zelieden gedreven werd.

(190) Over welken tocht het Magasin Encycl., Juin 1810, p

403 bijzonderheden heeft


( 215 )

de, omstreeks 1330 door een Xxxxx xxxxx, dat

door storm daarheen was vervallen, weder bekend;

vervolgens troffen de Spanjaarden, die, niet te

vrede met het genieten van voordelen, heerschen

wilden, en Teneriffa eerst in 1495 na de moedig

sten tegenstand veroverden, er een volk aan dat

zich Guanches noemde, mannen of zonen beteke

nende. Zij schilderen dezelven af, als dapper,

groot en welgemaakt, verstandig, in een staat van

burgerlijke beschaafdheid, van een huisselijke le

venswijze en reine xxxxx, onder koningen, in aan

zienlijken en landbewoners onderscheiden, die van

hunne kudden leesden, hebbende ordelijke en zede

lijke wetten. Dat deze eilanders van hetzelfde volk

waren als de in vroegere eeuwen aangetroffene is

allerwaarschijnlijkst; de Guanches hadden nog ene

overlevering dat zij van een oud, groot en machtig

volk afstamden. Zeer opmerkelijk is het dat zij de

gewoonte hadden van de lijken te balsemen, waar

door zij aanspraak hebben om door ons onmiddel

lijk vóór de Egyptenaars behandeld te worden,

schoon wij hen niet van dezelve afkomstig reke

nen. Meer betrekking bewijst hun taal dat zij

tot de Berbers hadden, al weten wij nog niet in

hoe verre dit aan afkomst of aan omgang is toete

schrijven (191). Zekerlijk zal het hier, in een

(191) Overeenkomsten in gebruiken en taal met de Shelloehs,

vindt men nader in XXxxxxX'x hier boven aangehaald Account of

Xxxxxxx, x. 230. Ook is er over hen en hun taal een verhan

deling in het IV. D. der Mémoires de l'Academie Celtique.


( 216 )

onderzoek dat aan latere nasporers voorbehouden

blijft, veel moeten aankomen op de gelijkheid

die deze taal met de Punische of met de niet Puni

sche bestanddelen van het Berbersch had, want

- slechts in het laatste geval zou men het bevolken

dezer eilanden onmiddellijk van de westkust moe

ten afleiden (192).







XXII.

MIDDEL - AFRIKA.


In deze afdeling bevatten wij alle de volkeren

die enige of alle uiterlijke kentekens van het Ne

gerras bezitten.

Er is niemand die, in het vooruitstekend bene

dendeel van het aangezicht, de breeden platgedruk

ten neus, de dikke lippen, het kroes en wollig

hoofdhaar, de zwarte kleur der huid, alle deze

trekken te zamen genomen, het beeld van den

(192) Een der kleinere Kanarische eilanden heet Gomera, en er

is in Fez een stad van denzelfden naam, die zeer nabij komt aan

dien der Gumari van LEo. Het is zoo, dat bij s. MUNSTER en in

ene oude uitgave van de reis van Aloysius Cadamustus Gienera

gelezen wordt, maar ik vind dit eiland Gemera geheten, omtrent

dien tijd, door een ongenoemden die tot het gevolg behoord had

van de Graaf van Nassau, en deze eilanden in December 1534

ging bezoeken, nadat zijn » genadiger here oorlof had genomen

,, van Key. Ma. om nae Vlaenderen te trecken, en van Valentia

» getogen was de 17. Augusti.” Nieuwe warelt der Landtschap

pen (Antwerpen 1563) bl. 504.


( 217 )

Neger niet terstond zal herkennen, maar, waar zich

slechts enige van deze trekken voordoen, valt het

niet zelden moeilijk de schijnbaren of echten,

verderen of digteren, graad van verwantschap te

onderkennen, en deze door de gehele rei der vol

keren aantewijzen die daardoor aan de eigenlijke

Negers aansluiten. Want, in onzen tijd althans,

bepaalt zich het land der Negers tot Guinea en

deszelfs oostelijkste naburen, en de zuidwaarts

strekkende westkust. Evenwel verenigen niet alle

de Guineesche Negers deze kentekens, en nog

minder doen dit de volken die ten noordoosten,

oosten en zuiden aan hun landen grenzen.

Hier treft men er aan die wel het aanzicht maar

niet de kleur der Negers, anderen die beide maar

niet de platgedrukten neus hebben, met minder

dikke lippen, met sluik of stijf en lang hoofdhaar,

en dit alles wederom in meer of minder sterk spre

kende verscheidenheden. Vooral tonen deze zich

in de kleur en schijnt dit een der echtste volks

merken te zijn. Het gebrek aan nauwkeurige be

richten nopens de omstandigheden, maakt het zeer

moeilijk over dit kenmerk te oordelen, en, daar

door, over deze volkeren met enige zekerheid te

spreken. Het zien van enkele lieden van een stam

door een paar reizigers, doet hier niet genoeg af

om tot het voorkomen van het gansche volk te

besluiten. Hoe veel aanmerkingen zou men niet

kunnen maken over de nauwkeurigheid of onvol

ledigheid, over de zorgvuldigheid in het aanwijzen

en het onderscheiden, van elkander soms, uit dien

( 218 )

hoofde, tegensprekende reizigers. Over het geheel

genomen zijn deze afwijkingen zeldzaam en heeft

men rede van zich te verheugen over de aanwinst

van de berichten der zulken die in onzen tijd op

onderscheiden punten in Afrika zijn ingedrongen.

Zij zijn nogtans niet toereikende om de zamen

hang dezer volkeren volledig te beschouwen of de

oorzaken der trapswijze verschillen aantewijzen, of

om te bepalen wat aan de invloed der volksver

menging, wat aan dien der lands- en luchtsgesteld

heid en der levenswijze, is toeteschrijven. Dit is

ene rede te meer die ons dwingt alle deze volke

ren onder ééne afdeling te begrijpen en gene as

scheidingen te wagen.

Dienvolgens zullen wij, aan beide zijden van de

eigenlijke Negers in het midden van Afrika, twee

hoofdverscheidenheden of trappen ten noordoosten ,

en even Zo vele ten zuiden, van dezelve stellen,

onder welke laatste wij de minder bekende Negers

tussen Kongo, de Maanbergen en de oostelijke

zeekust beneden Abyssinië, en de Kaffers, bren

gen zullen ; onder de eerste zullen wij de nog on

vollediger bekende Negers beschouwen aan de Ni

ger en tussen dezen, de Zahara, en de geberg

ten die het dal van de Nijl deeszijds insluiten,

en de kustbewoners van de Arabische golf. Wij

zullen deze trappen van het noordoosten af langs

gaan, daar toch, Zo Afrika zijne inwoners van

elders ontvangen heeft, zij langs dezen weg moe

ten getogen zijn.


( 219 )

I. NooRDoosTELIJKE voLKEN vAN AFRIKA,

TEN wESTEN VAN DE ARABISCHE GoLF,

EN TER wEDERZIJDE vAN de NIJL.


1e .

KoPTEN, IN EGYPTE.


De Kopten, die ongeveer een honderdste uitma

ken van de tegenwoordige bevolking van Egypte,

zijn ongetwijfeld het overblijfsel van deszelfs oudste

inwoners.

Dit aloude volk, Zo hoog geroemd wegens zijne

wijsheid, en dat zekerlijk een destijds uitstekende

beschaafdheid, vooral ten aanzien van zijne staats

inrichtingen, bezat, had waarschijnlijk de zaden der

zelve uit het zuidelijker Aethiopië verkregen, en

zij waren op zijnen rijken bodem gelukkig ontwik

keld. -

Men heeft veel moeite besteed aan de duistere

geschiedenis der Rijken die hier nevens elkander

bestaan, en zich allengs ook over Neder - Egypte,

dat door de zee verlaten was, uitgebreid hebben.

In de Geschiedenis heeft Egypte maar enige pun

ten van aanraking met de machten die naar de we

reldheerschappij streefden; meer zien wij het als

een prooi van zijne naburen en van verder afgele

gene volkeren, en sedert drie en twintig eeuwen

kwijnt het onder een zodanig juk. De woede der

vreemden heeft zich uitgestrekt tegen de gods

dienst, tegen de kunstwerken, tegen de taal van


( 220 )

Egypte, maar gene van deze oorzaken, gene

vermenging met vreemden landaard is in staat ge

weest het kenmerkend Eigene van de ouden Egyp

tenaar uitteroeijen, dat nog in de Kopten voort

duurt en met hen is teruggedrongen in het binnen

ste van Opper-Egypte, waar de meeste Kopten

woonden.

Van in- en uitwendige oorzaken had, wel is

waar, dit volkseigen geleden, reeds vóór de ver

overing van Egypte door de Perzen. Deze leiden.

het in 't bijzonder toe op het vernietigen van den

alouden eerdienst. Onder de Griekse meesters

week de volkstaal naar de binnenlanden, onder de

Byzantijnsche, en sedert het einde van de eerste

eeuw der Mahometaansche tijdrekening, en vervol

gens onder het gebied der Arabische vorsten, werd

haar gebruik in openlijke stukken verboden.

In zeer ouden tijd hadden de Hyksos, na deze

de Perzen, de Grieken onder Psammetikus en on

der de Ptolemeën , en later ook - onder de ooster

sche Keizers, tussen beide de Romeinen, van

hun bloed met het Egyptische gemengd, schoon

het volk Zo veel mogelijk afgezonderd bleef leven

van zijne beheerschers; weshalve men hier wel het

meest van de lange verkering met de Grieken ver

wachten moet. Dit meer of minder gemengd ras,

dan, dat de Saracenen bij hun verovering von

den, oorspronkelijke inwoners en overblijfsels der

afgewisselde meesters, heetten zij Kopten , mis

schien bij verkorting van AIGYPTos. Scharen van

Arabieren overstroomden toen Egypte en brachten( 221 )

verder tot deze vermenging toe. In dezelve is

niettemin het oude volkskarakter, in gedaante en in

taal het heerschende gebleven, Zo als de gelaats

trekken en de Koptische taal dit uitwijzen (193).

In mumien en in afbeeldingen der inwoners op

oude gedenktekens, herkent men de negertrekken;

het vinden van andere mumiën die dezelve niet

vertonen, en de Indischen gelaatstrek hebben,

schijnt te bevestigen dat deze laatste van het uit-,

de eerstgenoemde van het in-landse echte volks

ras zijn. De overeenkomst tussen de gelaats

trek der Negers en der hedendaagse Kopten be

wijst de verwantschap van deze en de oude Egyp

tenaars, en van hen beide met de Negers.

De overeenkomst van de Oud-Egyptische taal,

door sommigen de Pharaonische genaamd, met de

Koptische, is blijkbaar uit een aantal Egyptische

woorden die bij oude Griekse en Latijnse schrij

vers voorkomen, en door kenners van het Kop

tisch in dit laatste wedergevonden en zeer gelukkig

daaruit opgehelderd zijn, weshalve men ze als ech

te woorden van die taal mag aanmerken. Het aan

wijzen van sporen van taalverwantschap met Indië,

in 't bijzonder met de oudste van deszelfs talen,

het Sanskrit, is niet onbeproefd gebleven (194),


(193) Over de oorsprong der Egyptenaars vindt men veel bij

eengebracht in BRowNE, Voyage en Egypte, traduit par cAsTERA

I- 236 et suiv. Zie ook BLUMENBACH, Decas I. n°. 1, II. no. 11,

IV. n°. 31, VI. n°. 52 et 53. PLUCHE, Concorde de la Géogr.,

p. 235, leidt de naam af van Ai - Koptos, het eiland der Kopten,

en dezen van Kapthor, Genesis X.

(194) Over de betwiste stelling dat de Egyptenaars afkomstig


( 222 )

een ander heeft die in het Armenisch, naar het

oordeel van voorname kenners zeer hersenschim

mig, gezocht. Het zijn niet zulke verwijderde be

trekkingen die ons moeten geleiden. Veiliger kun

nen wij aangaan in het ontleden van het Egyptisch

op de invloed van de Grieken, vooral van het

hof der Ptolemeën en de geleerden van Alexandrië.

Men herkent dien in het Koptisch in een menigte

van Griekse woorden en van Graecismen (195).

In dit Koptisch is de Bijbel vertaald en heeft men

andere godsdienstige boeken, de eerstgenoemde ze

ker van de vroegsten tijd der prediking des Chris

tendoms aldaar; het is van daar dat de tot den

godsdienst betrekkelijke uitdrukkingen in het Kop

tisch haar Grieks aanzien ontlenen. Wil men

tot vroegere betrekkingen met Azië opklimmen,

zou men met meer vrucht aan die met de Pheni

ciërs (196), aan de betrekking van deze tot de

zouden zijn van de Chinezen, heeft, onder de nieuwere schrijvers,

TURNER, Reis naar Thibet, bijdragen geleverd uit de natuurkunde

ontleend. een lotus-soort (Nymphaea nelumbo, LINN.), die veel

onder de hieroglyphen voorkomt, wordt thans niet in Egypte,

maar wel in Indië gevonden. Observations par A. F. DELILE, in

de Memoires d'Hist. Nat. du Museum. Zie ook BARRow, Chi

na, II. 232. Hij 'omhelst de andere mening met Des BROSSEs,

Form. Méch., II. 444. - -

(195) KIRCHER was op de gedachte gevallen dat de Koptische

taal de moeder van de Griekse was, maar heeft later die mee

ning herroepen.

(196) Verg. Eerste Stuk, bl. 166. Meer dan deze betrekking

kan men niet afleiden uit het schrijven van s. HIERoNYMUs, op

Je/. XIX. vs. 18, dat hij zich in Egypte met het Kananitisch be


( 223 )

Hebreeën, en van deze zelf met Egypte mogen

denken, zonder uit de overeenkomst tussen

vele woorden en ook taalvormen van de beide taal

stammen, tot derzelver verwantschap te mogen be

sluiten. Wat de vormen aanbelangt, zijn, over

het algemeen, de Koptische van de Semitische zeer

onderscheiden, en nog groter is het verschil in

de gedaante der wortelwoorden. Van overeenkomst

met het Berbersch of andere Afrikaansche talen

heeft men tot nu toe gene of zeer weinige en

onzekere sporen gevonden.

Het Koptisch, Zo als wij het nu beschreven

hebben, was ten tijde van Leo Afrikanus niet meer

de heerschende taal in Opper-Egypte; de Jakobiti

sche patriarchen van Alexandrië hadden reeds op

het Synode, tussen de jaren 1130 en 1140 ge

houden, verordend dat de Geloofsbelijdenis en het

Onze Vader in de landtaal aan het volk zou uit

gelegd worden, en de laatste der Kopten die het

oude geschreven Koptisch nog als een levende

taal kende was in 1673 een tachtigjarig man, se

dert wien de reizigers er gene hebben aangetrof

fen die haar spraken; zodat men haar als uitge

storven moet beschouwen (197).

helpen moest als ene. middeltaal tussen het Egyptisch en het

Hebreeuwsch. Behalve dat men aan zijne taalkennis twijfelt. Wij

mogen echter niet alle aandacht weigeren aan het schrijven van

Leo : ,, In Nubië bestaat een taal die veel met het Arabisch,

» Chaldeeuwsch en Egyptisch overeenkomt.”

(197) SoNNINI, Voyage en Egypte, II. 189


( 224 )

Men onderscheidt van dezelve twee tongvallen:

den Neder -Egyptischen of Memphitischen, waarin

de tot ons gekomen godsdienstige boeken zijn ge

schreven, en die doorgaans voor de rijksten ge

houden wordt, Zo als men dit van de naderbij

zijnde invloed van Alexandrië kan verwachten.

Over de hogere oudheid der Memphitische bijbel

vertaling boven de Saidische is men het niet eens.

Deze is de naam van de tongval van Opper

Egypte, van Kairo tot Assoan, door de Arabieren

el Said genaamd; het schijnt, naar het te voren

gezegde, dat hij voor armer maar zuiverder te

houden is. Uit het gebruik van zachtere medeklin

kers en het weglaten van de aspiratie oordeelt men

dat de uitspraak zachter was. Sedert de tweede

helft der afgelopene eeuw heeft men begonnen te

spreken van een derden tongval, die men den

Baschmurischen of Ammonischen genoemd heeft,

zich grondende op handschriften van het Museum

van de kardinaal Borghia, waarin men afwijkingen

van de beide voorgaande opmerkt, en op het ge

wag dat Athanasius, bisschop van Koes, in zijne

Koptisch-Arabische spraakkunst maakt van een der

de dialekt onder dien naam, maar verder weet men

van dit Baschmurische niets, als dat men een ei

land van dien naam, tussen twee armen van den

Nijl in Neder-Egypte, in de aardrijksbeschrijving

van ABULFEDA aantreft. de anderen naam heeft

men van het bericht van HERoDoTUs ontleend, dat

de Ammoniërs, een gemengd volk van Egyptenaars

( 225 )

en Abyssiniërs, een vermengde taal spraken; daar

uit volgt niet dat het deze tongval was (198).

Van de vormen dezer taal zal het hier genoeg

zijn te zeggen dat in de naamwoorden het getal en

het geslacht niet door verbuiging maar door ver

anderingen aan het lidwoord, aan de voornaam- en

de werkwoorden, aangeduid wordt, dat de laatst

genoemde vele onderscheidingen van tijden, doch

maar ééne vervoeging bezitten, dat het voorzetten

ener lettergreep de afgeleide woorden vormt, en

dat er vele zamengestelde werkwoorden zijn.



2e.

VOLKEREN IN NUBIE EN ABYSSINIE,


Wij treden op een grond die men, meer nog

misschien dan Egypte, de klassieke grond van

Afrika zou mogen noemen, in het overblijfsel van

aloude Rijken die eens een aanmerkelijke invloed

schijnen gehad te hebben op de bevolking van dit

werelddeel. De Atbar en de Bahr al Abiad vor

men een eiland in het tegenwoordige Sennaar,

waarop Meröe lag, van waar, naar hetgeen ons

HERoDoTUs zegt, het Egyptische Thebe , de tempel

(198) PIERRE D'Avrty heeft goedgevonden in zijne Description

du monde een Onze Vader als oud Egyptisch medetedelen, dat,

sedert, een mengelmoes uit allerlei talen, Zo niet verzonnen woor

den, bevonden is. - Men heeft, voorts, opgemerkt dat in alle

de Koptische lezingen van dit Gebed de doxologie : want Uw enz.

ontbreekt.


( 226 )

van Jupiter Ammon in de woestijn, en de Griek

sche orakelstad Dodona, hunnen eerdienst verkre

gen. Eenmaal de hoofdzetel van de karavanen

handel tussen het zuiden van Arabië, Egypte en

het noorden van Afrika, zond het gene verover

aars uit, maar stond des te zekerder gegrondvest

op rijkdom en op het aanzien van aloude-heilig

heid. Zo , duurde het voort tot omtrent het be

gin onzer jaartelling. Daarentegen verdwenen, als

in het lichte zand der woestijn, de onzekere sporen

van rijken, door nomadische volkeren, of alleen op

plaatselijke betrekkingen, voor een tijd als vereni

gingspunt, gesticht. Van dit oud en machtig ge

bied, dat tot Egypte reikte, zeven eeuwen vóór

J. C., vinden wij hier en daar gewag in de ge

schiedboeken der Hebreën , schoon zij deszelfs

grenzen en duur niet vermelden. Welke betrek

king het had tot het rijk van de Makrobische

Aethiopiërs, kan men niet zeker bepalen. Uit hoof

de van deszelfs rijkdom aan goud plaatsen latere

onderzoekers het meer zuidwaarts. Zeker is het dat

de Abyssinische provincie Enarea en het land der

Gafats veel goud opleveren, welligt is de naam

van Nubië aan het Koptisch nob, goud, verwant.

In latere tijden ontstond hier het rijk van Axum,

strekkende van de Moschophagen bij Suakem tot

aan de Barberinen, hetwelk voorbijgaande verove

ringen in Arabië maakte, en vermoedelijk de eerste

plantstede van het Christendom in deze oorden

was. Artemidorus, bij STRABo, en Juba de jon

gere, bij PLINIUs, schijnen het nog niet gekend

( 227 )

te hebben. Mogelijk nam het een begin uit den

ondergang van dat van Meroë, of uit Adule, ene

handelstad die door weggelopen Egyptische slaven

gesticht werd, waarvan Juba spreekt. Over dit

alles, over de oudheden die dit gedeelte der aarde

nog bewaart, vindt men meer gissingen dan bevre

diging van de weetlust.

Het is van belang de volkeren die hier tussen

elkander leven niet te verwarren (199) en onder

scheid te maken tussen de Abyssiniërs, die zich

Aethiopiërs noemen, en de Negervolken die een

groot deel van dit land en van Nubië bemachtigd

hebben, en bij de Ouden zoowel als bij de Aard

rijksbeschrijvers der zeventiende en het begin der

achttiende eeuw doorgaans onder de algemenen

naam van Aethiopiërs worden aangewezen. De ei

genlijke Abyssiniërs zijn gene Negers, hebben

noch de dikke lippen noch het kroes haar van de

ze, ook niet de neus, die bij hun wel klein en

platgedrukt maar beter gevormd is ; zij zijn eer

donkerbruin, naar het gele trekkende, dan zwart,

schoon NIEBUHR hen tot de zwarte volkeren re

kent; de Schankala's of zwervende Aethiopiërs,

ten westen, zijn het, en nog meer de Barabras,

in Nubië.

HERodotus beschrijft het eerst en schilderachtig

de inwoners van deze landen ; en men vindt ze er

nog heden ten dage niet zeldzaam Zo als hij ze

beschrijft, wanneer niet hun herdersleven hen

(199) Zie Eerste Stuk, bl. 181.


( 228 )

rondvoert, wonende in holen, in de steden zelfs

in hutten die naar holen gelijken, en als aan de

steilten der bergen, hangende, men hervindt ze in

hunne zeden, wilde huwelijken, gebruik van dier

lijk voedsel en van drank dien zij uit honig berei

den; nog leeft een gedeelte van hun, gelijk toen

Agatharchides hen beschreef, van het vleesch der

olifanten, dat het hoofddoel was waarom zij er

jagt op maakten, en van welke de Ptolemeën ver

geefs de vernieling trachtten te verhoeden. In de

aardbeschrijving van PToLEMEUs zijn de toenmalige

volken van het land der Troglodyten in regelmatige

orde aangewezen, enige van dezelve ontmoet men

in BRUCE's reizen, maar of zij hier gedurende zoo

vele honderden jaren onveranderd zijn gebleven,

of anderen, in hun plaats gekomen, door de

zelfde omstandigheden dezelfde levenswijze aange

nomen hebben, of er daarentegen van de eerstver

melde naar de afgelegener zuidelijke delen van

Afrika verspreid zijn geraakt, zijn vragen waarop

de Geschiedenis en de taalkunde zwijgen. Zo veel

weten wij, dat gedurende verscheiden eeuwen het

machtige Rijk van Abyssinië de inwoners van vele

dezer landstreken verenigde, tot dat het door in

wendige oorlogen en de invallen der Gallas is te

onder gegaan, dat deze nog steeds meer en meer

hunne naburen aangrijpen en zich uitbreiden, ter

wijl de Turken en westelijke Negers de Nubische

gewesten er van hebben afgescheurd. Intussen

bracht die vereniging onder de Abyssinisehen

schepter gene ineensmelting van deze volksstam


( 229 )

men te wege, noch een vermenging van hunne

talen, hoezeer zij enigen invloed op elkander mo

gen hebben gehad.

Wat hier door vreemde talen kan zijn bijgedra

gen, is voor een gedeelte optemaken uit het vroe

ger wegens de Arabieren gezegde, schoon de juiste

tijd wanneer zij zich aan deze zijde van Afrika

hebben neergezet niet bekend is. De veroveringen

door de koningen van Axuma in Arabië gemaakt

vallen in een later tijdvak en waren te kortstondig,

om ze hier als een hoofdzaak bij te brengen; de

vroege wederzijdsche verkering van de bewoners

der beide kusten van de Arabische golf, is van el

ders genoeg bekend, en nog heden vindt men in

Nubië rondtrekkende stammen van Arabieren. De

betrekkingen tussen de Aethiopiërs en Egypte

naars zagen wij uit HeRoDotUs, en kunnen er

hier het bericht van DioDoRUs sICULUs - nog bijvoe

gen (200) dat de Egyptische beeldschrift- en letter

tekens van de Aethiopiërs ontleend waren, dat in

Egypte het gewone schrift aan iedereen, maar het

heilige (201), of hiëratische, alleen aan de pries

(200) III. c. 3.

(201) Misschien was dit het verouderde lettergreep-schrift. Go

GUET, de l'Origine des loix, I. 167. Zo wijken, bij voorb.,

de Slavische lettertekens in de kerkboeken van de Russische af. -

over deze schriftsoorten, en de tijdperken der hieroglyphen, die

tot aan de tijd der verovering door de Arabieren in gebruik, en

nog onder Theodosius de Grote verstaanbaar waren, geeft de Leip

ziger Litteratur Zeitung 1806, s: 1. ff verslag, uit zoëGA, de

Obelisci's. In de papyrus - rollen in de mumiën treft men somwijlen

beeld- en letterschrift aan.


( 230 )

terstand bekend was, terwijl men zich in Aethiopië

algemeen van dit laatste bediende. Men kan zich

niet wel een zodanige betrekking van het ene

volk op het andere voorstellen, zonder daarbij aan

den invloed op de taal te denken, en men ontwaart

tevens uit vergelijking van deze verhalen in welk deel

van Aethiopië men dien naderen omgang schijnt te

moeten stellen. Men kan hier bijvoegen dat onder

Psammetichus de Egyptische kaste der krijgslieden

in de nabijheid van Meroë werd gevestigd, in het

tegenwoordig Gojan, of beter, Gocham. Men her

kent echter thans, bij vergelijking met het Kop

tisch, geen zodanigen invloed van de taal van

Egypte op die in Nubië en Abyssinië. Men be

speurt er ook geen van de Egyptische volkplantin

gen onder de Ptolemeën langs de kust der Roode

zee gevestigd. Van de Ictyophagen, die ten zui

den van de Aethiopiërs aan de kust woonden, vindt

men dat zij de taal der Makrobische Aethiopiërs

verstonden en dat Kambyses zich van hun bediende

als verspieders.

Na deze algemene aanmerkingen over de moge

lijke bestanddelen dezer talen zullen wij een woord

over elke derzelve zeggen.

Wij beginnen met het land AMHARA. Het ge

west dat thans diens naam voert ligt in en aan de

bergketen welke langs de gehele kust van de Ara

bische golf voortloopt, en, Abyssinië ten zuiden

omvattende, zich landwaarts in buigt; waarschijn

lijk was hier het vaderland van het volk dat eenmaal

deze landen bemachtigde. AGATHARCHIDEs maakt

van de taal van dit land als zijnde die van de kust

der Troglodyten gewag, en zegt ze gesproken te

hebben (202), en zij wordt het nog, ook in Gon

dar, en men verstaat haar in alle gewesten van

Abyssinië. Men moet haar niet voor een dochter

houden van het Arabisch dialekt dat de Aethiopiërs

van Geez spreken. Uit dit dialekt, nogtans, de

voormalige hof- en godsdiensttaal, heeft het Amha

risch veel ontleend, in welken tijd is onzeker, en

heeft daarbij zijne zuivere oorspronkelijke gedaante

verloren. De echt Amharische woorden zijn ten

dele kennelijk aan de bijzondere schrifttekens,

zeven in getal, die zij meer dan de bedoelde Ae

thiopische vorderen; de uit deze taal overgenomene

vertonen geen geregelde afleiding, maar veleer

een overgang door onnauwkeurige of onduidelijke

opneming van het gehoor. Omtrent de verschillen

de tongvallen van het Amharisch, door LUDoLPH

in zijne Geschiedenis van Abyssinië, BRUCE en an

deren opgegeven, geldt de algemene aanmerking,

dat de nakomelingen van onderscheiden volkeren,

door gelijkheid van leefwijze in dezelfde landstreek

verenigd, er echter onvermengd en hun eigene

taal getrouw gebleven zijnde, zulks de naaste aan

leiding tot uiteenlopende dialekten is. Behalve

deze oorzaak moet men hier aan het indringen der

Gallas denken. -

Tussen de rivieren Mareb en Atbar of Tecaze

ligt het uitgebreid en bergachtig gewest TIGRE,


(292) Inter Geogr. minores, ed. Hudson, I. 46.


( 232 )

nog heden van belang, omdat alles wat uit Arabië

verder in Abyssinië wordt gevoerd, er door komt;

voorheen was er de zetel des Rijks, in de hoofdstad

Axum, en er is nog het verblijf van de bewindvoe

renden Ras; het dialekt dat aldaar gesproken werd

had de meeste overeenkomst met de taal der Geez

die daarom de Tigrische bij sommige schrijvers heet.

De dialekten van Havasa en Argubba zijn aanver

Want , afwijkende van deze zijn die van Suakem,

waarlangs de overtocht geschiedt der karavanen van

Sudan naar Mekka, en van Massua, een kale

rots doch waar een belangrijke koophandel geves

tigd is. In het gemeenschappelijke dat deze tong

vallen bezitten schijnt het overblijfsel voorhanden

te zijn van de oude Kamara taal der Troglodytische

kust.

Westelijker wonen de AGows. Sera is de hoofd

stad van een dezer stammen die in de nabijheid

van Lasta en Begemder aan de oorsprong van de

Tecaze, in een rotsige en ruwe, maar niet on

vruchtbare landstreek, woont, talrijk, krijgszuch

tig, en onder vijf opperhoofden verdeeld is. An

dere stammen van dit volk wonen in het noorden

van Damot, in een vlak en vruchtbaar land aan

beide zijden des Nijls, niet ver van zijn oor

sprong; zij drijven een karavanenhandel met levens

middelen met de binnendelen van Abyssinië en

met de Schankala's, hun oostelijke naburen. De

zendelingen der Jezuïten hadden er, toen de Por

tugeesche handel op de Roode zee bloeide, ingang

gevonden.

( 233 )

Nevens deze is, aan de zuidwestelijke oevers

van de Nijl, het land van de GAFAT, die, gelijk

hunne evengenoemde naburen, aan deze rivier hul

de doen. Zij leven ook door alle de gewesten van

Abysfinië verspreid en zijn een woeste en onrustige

landaard.

Onder de naam van FALAsCHA, die, naar men

zegt, ballingen betekent, treft men een volk aan

van de Joodsen godsdienst, deels verspreid in

de onderscheiden rijken en gewesten van Abyssinië,

in het bijzonder in Dembea als wevers en smeden,

deels te zamen wonende en zeer talrijk in het berg

achtige land Samen, hetwelk door de Tecaze van

Tigre en Sine wordt gescheiden. In de rotsen van

dit gewest hebben zij een in de geschiedenis van

Abyssinië vermaarden krijg met de koningen van

dit land gevoerd, toen zij in het grootste gedeelte

dezer provincie een gevestigden Staat, die zich

ook in andere schijnt uitgestrekt te hebben, beza

ten, onder een koning Gideon en koningin Judith.

Deels wonen de Falascha ook westelijker buiten de

landen die tot Abyssinië gerekend worden. Men

weet voorts dat er in Arabië tot in de zesde eeuw

een Joodse Staat bestaan heeft, die door invallen

uit Abyssinië te niet is gegaan. LUDoLPH en

BRUCE verschillen in hun berichten nopens der

zelver godsdienstige boeken. De laatstgemelde heeft

de negen eerste verzen van het eerste hoofdstuk

van het Hooglied in de talen van de Sera- en van

de Damot-Agows, van de Gafat, en van de Fa


( 234 )

lascha, medegedeeld, doch zonder enige verkla

ring (203). -

In Sennaar is, sedert het begin der zestiende

eeuw, een deel van een Negervolk, de Schilluks,

over welke wij in het vervolg spreken moeten,

heerschende, en heeft waarschijnlijk zijne taal mede

gebracht. Van de vorst derzelve, en voorheen van

den Keizer van Abyssinië, is de Mek of Koning

van DUNGoLA afhankelijk; de inwoners van dit

land zijn rijk door de handel met Kairo, doch

wonen armoedig in aarden- en stroohutten of in

holen. Aan dezen Mek zijn ook de BARABRAs on

derworpen, wonende omstreeks waar de Atbar of

Tecaze in de Nijl valt. Deze zijn een zwart

volk, dat het Mahometismus belijdt en onder een'

Scheik van hun landaard staat die hun geschillen

beslècht. hun levenswijze is eenvoudig, zij gaan

troepsgewijze naar Kairo, waar zij als knechten,

doorgaans trouw, dienen, en keren met wat zij

overgewonnen hebben naar huis. DENoN (204)

beschrijft hun gedaante uitvoerig , die ten uiter

fte schraal is, de sprekendste bewijzen toont van

(203) Prof. vATER heeft dezelve als taalproeven overgenomen in

het III. D. van de Mithridates, in Latijnse letters, en ge

tracht, met behulp van de Griekse Bijbelvertaling en ener an

dere in de Geez - taal, de betekenis van elk woord uittevorschen,

waarin hij het met meer of minder gewisheid tot een twintigtal der

zelve gebracht heeft. Over de Joden in Abyssinië zie vALENTIA,

Reize, IV. 174, en de Aanteek. van de Vertaler.

(204) In zijne Descr. de l'Egypte, état moderne, XI. p. 399.

( 235 )

den invloed der luchtstreek waaronder zij wonen,

en van die der westelijke Negers geheel onderschei

den is. De tongvallen der beide opgenoemde wij

zen verwantschap aan, die der Barabrasi heeft iets

zachts en niets van de keelgeluiden van het Ara

bisch, zelfs spreken zij deze taal minder ruw uit.

Met de vroeger verhandelde Berbers schijnt er gee

ne betrekking te bestaan (205). Welke bedoeld

worden als onderdanen van de Keizer van Bornoe

in de titel dien men hem geeft is onzeker.


II. LANDEN Tussen DE ZAHARA EN DE

RIVIER DIALLI - BA OF NIGER,

De inwoners derzelve hebben niet alle de ken

merken der Negers, maar komen hun

zeer nabij.

Hoe verder wij van de zeekusten in de binnen

delen van Afrika trachten doortedringen, vergezel

len ons de reizigers minder met hun berichten,

en wordt het moeilijker enige punten nopens de

verwantschap van de volkeren die er wonen en

(205) De Barbarijsche zeeboezem, bij PToLEMEUs, ten zuiden

van de evennachtslijn, kan hier moeilijk in aanmerking komen,

nog minder Berbera in de Periplus van ARRIANUs. Het schijnt

dat de Ouden, naar welke aanleiding het zijn moge, de naam als

een algemeen woord gebruikt en op plaatsen in allerlei landen toe

gepast hebben, als vreemdeling, of van elders gekomen, beteke

nende. Bos, de etymologia Graeca, p. 20 in fine. - Men verge

lijke echter hier boven, bl. 206.

( 236 )

hunne talen vasttestellen, langs vermoedens en waar

schijnlijkheden voortgaande, mogen wij te vrede

zijn Zo wij hier of daar een zekerder reisweg

voor na ons komende onderzoekers openen.

In dit gedeelte bevinden zich drie aanmerkelijke

stroomen: de Senegal en de Gambia die zich in

den Oceaan ontlasten, en de Niger over wien zoo

veel getwist is. Langen tijd heeft men dezen laat

sten naam aan de Senegal gegeven, misleid door

de overeenkomst met dien van Zwarte rivier, Ba

fing en Ba-leo, onder welken sommige Negers den

Senegal kennen. Van hier de verwarring in de op

gaven nopens het oostelijk of westelijk lopen van

den Niger der Ouden, door de inboorlingen Dialli

ba genoemd, dien MUNGo PARK het eerst duidelijk

heeft aangewezen (206). MolLIEN plaatst deszelfs

oorsprong, in de bergketen die Guinea van de bin

nenlanden scheidt, op 9 graden 45 minuten noor

derbreedte en 8 graden 20 minuten oosterlengte van

Ferro, en acht dagreizen zuid van de stad Timbo.

De bronnen der eerstgenoemde rivieren, van den

Rio Grande, en van nog anderen die in in deze

grotere vallen, vond hij ten noordwesten van die

stad, niet ver van elkander, iets zuidelijker dan

den 10den graad.

De stelling dat er tussen de grote woestijn,

(206) want D'ANviLLE had alleen aangetoond dat het niet de

zelfde rivier was als de Senegal. Mémoires de l'Acad. des Belles

lettres, Vol. XXVI. Men vindt de naam ook geschreven: Joli

-ba, Gulbi.


( 237 )

ten zuiden van de 20sten en 25sten graad noorder

breedte, en de aangewezen rivieren, die in dit we: .

relddeel mogelijk in latere eeuwen koophandel en

verlichting zullen uitbreiden, volkeren wonen die

een middelras uitmaken en hun gemengde afkomst

ontlenen van de noord- en zuidwaarts gelegene,

berust, bij de wenken ons door de kennis van on

dernemende reizigers aangebracht, met name wegens

de landstreken van Afnoe of Kaska, op de vergelij

king der oudere berichten wegens deze landen, over

welke wij mitsdien het een en ander zeggen moeten.

PToLEMEUs is te dezen aanzien, onder de Ou

den, de uitvoerigste, maar zijne opgaven van

volkeren, bergen, stroomen, noch die van zijne

tijdgenoten, hebben nog niet genoeg kunnen

getoetst worden om er voor ons onderwerp ge

bruik van te maken (207). Verscheiden volkeren

komen bij hem voor met de bijnaam Aethiopiërs,

die aan hun Negerkleur moet doen denken. Van

de rijken door LEo (208) opgenoemd en in persoon

--

(207) over het geheel is er een fout in zijne richting, en daar

door komt de ligging der plaatsen niet nauwkeurig overeen. Zijne

rivier Bagrades loopt, van een binnenlandse bergketen onder

den 20sten graad, in de Middellandse zee uit. De krijgstochten

van de Romeinen tegen de Garamanten moeten hen tot voorbij

deze bergen en diep in het tegenwoordige Soedan gevoerd hebben.

(208) HAsiUs heeft hem gebruikt voor zijne landkaart van Afti

ka, bij Homann uitgegeven, die men hierbij met nut zal inzien.

Van de voortgang der kennis aan de binnenlanden van Afrika

verhaalt LEo, in het begin van zijn VII. Boek, dat de oudste

(hem bekende) schrijvers over dit werelddeel, BEKER en MAsoUDI,

niets verder kenden dan Guago en Cano, maar dat in het jaar 380


( 238 )

bezocht, hebben de nieuwere reizigers er verschei

den wedergevonden. een nauwkeurige vergelij

king is hier te noodzakelijker omdat de berichten

van sommigen hunner alleen iop ondervragingen en

niet op eigene bevinding steunen. Van daar dat

meermalen de namen van landen of volken als na

men van steden worden opgegeven, en daardoor

hangen ook de verzekeringen omtrent derzelver

aanzijn en belang veel af van de graad van kunde

der genen die ze gaven.


1e

LANDEN ONDER HET wESTELIJKE DEEL vAN DE woESTIJN.


Beneden, dat is zuidwaarts, van zijne vijf don

kergele volkeren, plaatst Leo de navolgende die

hij als van één stam en enerlei taal beschrijft:

GUALATA, in een grote öase in de woestijn,

honderd mijlen boven de Senegal, was in zijn'

tijd de zetel van de later naar Tombuctoe ver

legden handel met de binnenlanden. GoLBERRY

verhaalt dat in 1787 een voortvlugtig Prins van het

huis van Marokko zich aldaar gevestigd had.

- GINEA (209), ongetwijfeld het Yani van MUN

der Hegira (1002 na J. C.), zeker Mahometaan die in Barbarije

reisde het overige van Nigritië ontdekte, en dat de Nigritiërs eerst

onder een koning Joseph die Marokko stichtte, en daarna onder

de vijf Lybische volkeren, de Berbers, stonden.

(269) Dit is geenszins de hedendaagse kust van Guinea, tot

welke men, door een te ruime opvatting van Leo's berichten, den

naam schijnt te hebben uitgestrekt.


( 239 )

Go PARK, die ongeveer twee kleine dagreizen van

deze aanzienlijke stad kwam, twee dagreizen ver

der vormt de Niger een groot binnenmeer, Dibbi

of het Zwarte meer, waaruit verscheiden rivieren

ontstaan.

MELLI, ten zuiden van het voorgaande en van

den Niger, langs welken het zich omtrent vijfen

twintig Duitse mijlen uitstrekt tot aan de mond

van een rivier. Ten westen reikt het aan zeer

grote bossen die tot aan de Atlantische zee zich

uitstrekken ; ten zuiden aan woestijnen en dorre

gebergten, ten oosten aan het gebied van Gago.

De inwoners zijn de geschiktste, beschaafdste en

vlijtigste van alle deze volkeren, en hebben het

eerst de leer van Mahomet aangenomen. In deze

beschrijving herkent men de Mandingo's, van wel

ke men weet dat zij zich van verscheiden rijken in

deze streken hebben meester gemaakt, en de bos

schen door welke PARK zijne terugreis nam, en

die men meent dat tot bij de bronnen van de Gam

bia en de Senegal voortduren.

ToMBUctoE, door Mense Suleiman gesticht in

het jaar 610 der Hegira, 1232 na J. C., dat Ca

bra tot haven of ladingsplaats heeft, gelijk Leo

getuigt en almede door PARK en anderen bevestigd

wordt. Men kent het als de grote stapelplaats

van de handel voor de binnendelen van Afrika,

en bevolkt met een menigte van kooplieden en


( 240 )

aan kunstenaars; het heeft een rijk en machtig Koning,

wiens voorzaat, niet lang vóór de tijd van Leo,

vele naburige rijken door geweld of trouwloosheid

had overwonnen of van zich afhankelijk gemaakt.

Joden werden er, toen hij schreef, volstrekt niet

geduld, zelfs niet de handel met hen, op verbeur

te van goederen. - -

Nog meer ten zuidoosten beschrijft hij een zeer

grote en rijke stad, GAGo, de hoofdplaats van

een' staat van dien naam, en de markt van een

uitgebreiden handel, in het bijzonder in slaven en

Europesche lakens, van een aankomend jongen

was de gewone prijs zes goudstukken (210), van

ene el laken van het geringste soort vier, van het

beste rood Venetiaansch of Turksch tot dertig;

paarden, over het geheel in deze streken schaars,

in Europa aangekocht voor tien werden er tot

veertig ja vijftig goudstukken verkocht, duurder

dan dit alles was het zout. Deze handel werd

door middel van de Moen gedreven. Niet alleen

bevestigen deze bijzonderheden ons de onderlinge

verkering met de Staten ten noorden van de

woestijn, maar Leo vermeldt ook de staatkundige

betrekkingen met dezelve, die genoegzaam aantoo

nen dat de beiderzijdsche volkeren van verwante

afkomst zijn. Dat wij bij de een en de andere

Arabische namen van vorsten aantreffen moet ons



( 241 )

evenwel niet tot een dadelijke taalverwantschap

doen besluiten, daar dezelve met het Mahometis

mus bij beide denkelijk zijn aangenomen. Het zijn

deze volkeren die MELA, onder de naam van Ni

gritae, en ook de hedendaagse schrijvers, van de N

Aethiopiërs onderscheiden.



2e

LANDEN ONDER HET OOSTELIJKE DEEL vAN DE woESTIJN.


De Arabische naam Soedan, die het zelfde als

Nigritie, land der Zwarten, betekent, omvat de

landen die zuidoostwaarts van de grote woestijn

liggen. Bij de inlanders heten zij Afnu, volgens

HoRNEMANN Haoessa en in de taal van Bornoe

Assna (211). De gewone handel op deze wordt

van Tripoli en Fezzan, gelijk die op de westelijke

van Marokko, gedreven. Laten wij nogmaals LEO

met de nieuweren vergelijken.

Het is bekend dat de grote rivier die dit ge

deelte van Afrika bewatert, veeltijds Niger, - de

Zwarte rivier, ook wel de Nijl der Zwarten wordt

geheten om hare jaarlijksche regelmatige overstroo

mingen. Niet slechts het voornaamste handelsoord

van Gine wordt, naar LEo, in onze Hooi-, Oogst

(211) Nadere kennis van deze talen zal misschien ontwikkelen

welke algemene naam onder dezen en dien der Azanagi, of

Sanhagi, hier voren vermeld, te verstaan zij ?


( 242 )

en Herfstmaanden, in een eiland herschapen ; het

oostelijker, door bergen omgeven GUBER wordt er

door onder water gezet. De inwoners generen zich

ten dele van de veehoederij, ten dele van hand

werken. Het stond destijds onder Tombuctoe, en is

volgens HoRNEMANN in handen van een Sultan

die zich van Zanfara heeft meester gemaakt, echter

zelf aan dien van Asben te Agades schatpligtig is.

Omtrent de juiste ligging is bij beide enig ver

schil, dat ons noch verwonderen noch bezig hou

den of voor ons onderwerp, Zo als wij het be

handelen, van belang zijn kan, waar het op de

grote omtrekken aankomt om te geraken tot het

vaststellen van grote punten.

Aan zANFARA geeft LEo ruwe en zeer zwarte

inwoners, met zeer breede aangezichten. -

Ten westen van dit plaatst hij zEG ze G., deels

vlak, deels bergachtig; noordelijker AGADEs, thans

door de Kollowy beheerst, van wie bij gelegen

heid van de Tuarycks gesproken is, volgens Leo

zijn de inwoners van Agades de blankste onder de

Nigriten. -

CANo, verder ten noorden van de Niger ver

wijderd, is een groot land vol woestijnen en bosch

rijke gebergten, vruchtbaar echter, en veel citroe

nen voortbrengende, door vee- en akkerlieden en

over 't algemeen door een zeer beschaafde bevol

king bewoond. Naar deze landsgesteldheid moet

het er op vele plaatsen niet aan water ontbreken,

dat werkelijk, naar LEo's beschrijving, uit talrijke

bronnen in de bergzijden ontspringt. -

( 243 )

CASENA, zuidoostelijker naar de rivier, is ruw

en bergachtig, schoon niet onvruchtbaar. De zeer

zwarte inwoners hebben grote neuzen en vooruit

stekende lippen. Het is de grote markt voor den

handel tussen Fezzan en de landen van Nigritië,

liggende, volgens NIEBUHR, op de weg van Zan

fara.

Nog meer ten zuidoosten vinden wij GUANGA

RA, met een klein verschil in de uitspraak, bij

den laatstgenoemden reiziger Kankara, bij EDRIs1

Vankara geschreven; rijk aan goud, dat na het

aflopen van de Niger verzameld wordt.

De berichten omtrent deze landen door HoRNE

MANN van verscheiden welonderrichte lieden uit Bor

noe en Haoessa verkregen, verdienen te meer op

merking omdat de verschillende namen waaronder

zij bij de omliggende volken bekend zijn, ene

nauwere bekendheid met dezelve schijnen aantedui

den. Over het algemeen moet men zich van der

zelver omvang geen Zo groot denkbeeld maken als

men gewoonlijk doet. Naar deze berichten zijn de

inwoners van Haoessa wel Negers maar niet geheel

zwart, de neus klein maar niet platgedrukt, en

ook niet de onaangename Negergestalte.

Al verder naar het Oosten wordt van nog andere

landen gewag gemaakt , wier inwoners niet alle de

Negermerken schijnen te hebben; die van BEGARMI

of BEGoMA hebber er de kleur van. Volgens seet

zEN treft men er blanken aan, die echter gene

inboorlingen, maar denkelijk uit Barbarije of van de

Tuarycks waren. Hij zag een jongen man uit


( 244 )

Begarmi die dikker was dan gewoonlijk de Negers;

deze was Mahometaansch, en Zo beschrijft EDRIs I

hen ook, aan NIEBUHR werden zij beschreven als

Christenen, en van het rijk van Bornoe afhanke

lijk. Bij de laatsten komt een naburig volk, de

- KENDIL, voor, lang haar hebbende, even als de

inwoners van Sennaar.

Van KANEM, van KUKU, door de inlanders Fid

dri, door de westelijker volken Luist geheten,

waar een binnenzee is die naar mate van het

zwellen door de regens van vier tot acht dagreizen

in de omtrek heeft, van wADY dat ten oosten

aan Darfoer grenst, waar, als voorheen uit kleine

Staten bestaan hebbende, tot tien tongvallen gespro

ken worden, en nu door omzwervende Arabieren

vermeesterd en onder één gebied gebracht, van

NAFI of NYFFE, eindelijk, zij het genoeg de namen

alhier opgegeven te hebben, om ze in de jongste

reisberichten te kunnen wedervinden, die over hun

ne ligging en of zij onder deze of een volgende

afdeling behoren, ons nog in het onzekere laten.



3°.

DE FOELAH's.

Stelliger kundigheden heeft men, met name door

MUNGo PARK , van dezen uitgebreiden volksstam

verkregen, die aan de Senegal, over de Gambia

en tot aan de Sierra Leone of Leeuwenbergen, en

aan de noordoostelijken kant tot aan de reeds be

( 245 )

schreven volkeren, en bij Fezzan reikt ; en een

middelras tussen de eigenlijke Negers en de Blan

ken van Afrika is. Zij zelve achten zich beter dan

alle de Negers en rekenen zich altijd tot de blanke

volkeren. Dit onderscheid bevond ook oLDEN

DoRP (212) bij een Foelah , zijne zwarte haren

waren gelijk die der Europeërs, zijne kleur niet t

Zo donker, de neus niet Zo stomp, en de lippen -

niet rood als die der Negers, maar zwart. JoB

soN, in het begin der zestiende eeuw, beschrijft

ook hun lang en niet kroes zwart haar; hij noemt

ze Faelbies. Naar PARK hebben althans de genen

die aan de Gambia wonen wit zijachtig haar, mee

rendeels een geelbruine kleur en fijne gelaatstrek

ken; terwijl de kleur noordelijker meer naar het

gele zweemt. GoLBERRY noemt hun kleur, in

hunne eigenlijkste woonplaatsen, rood-zwart (213)

geeft hun regelmatiger trekken en lang, minder

wollig haar, een van hun volkplantingen, de

Peuls aan de Senegal, zijn koperrood-zwart. An

deren onderscheiden de zwarte en de roode Foe

lah's, waarvan de eersten, naar andere Negers ge

lijkende, sterk en dapper, maar de laatsten van ene

zwakkere ligchaamsgesteldheid zijn. Volgens MoL

LIEN (214) zijn deze laatsten het oorspronkelijk

(212) De nauwkeurige waarnemer der Negers op de Karaibi

sche eilanden, in zijne Geschichte der Mission der Evang. Brü

der, s. 274. -

(213) AVoir rouge, zodat, naar het Franse taaleigen, zwart v l

de grondkleur, rood de nuance is.

(214) Voyage en Afrique etc. , I. p. 273-


( 246 )

stamvolk dat, na het intrekken der uit Europa ver

dreven Saracenen, zuidwaarts vlugtte, op de Ser

reres indrong, en met deze en de Jalofs zich ver

mengende, geboorte gaf aan de halfkleurigen stam

der Torodos, die hen naderhand voor een groot deel

uitroeiden. Beide spreken ééne taal, welke van

die der zwarte Foelah's verschilt. Een andere on

derscheiding vindt men gemaakt tussen de onaf

hankelijke Foelah's of Zo even gemelde Peuls, en

de genen die onder hun opperhoofd of Siratik

staan, oostelijk aan de beide oevers van de Se

negal (215).

Het eigenlijke volk der Foelah's beslaat een uit

gebreid grondgebied bij de bronnen van de Rio

Grande, onder de 10den graad noorderbreedte en

tussen de 15den en 12den graad oosterlengte

van Ferro. Timbo, een zeer volkrijke stad, 80

mijlen van Sierra Leone, is de hoofdstad van de

zen ganschen stam, die een groot deel der landen

tussen - de 14den en 11den graad noorderbreedte

aan zich onderworpen heeft. -

Den omvang der kolonien van dit moedig, ver

standig en gevreesd volk, bepaalt GoLBERRY van

den 4den graad noorderbreedte tot aan de zuidelij

ken oever van de Senegal, en hij plaatst op dit

zuidelijke punt de Foelah's - Suso, onder welken

(215) Men vindt deze in de Carte particuliere du cours des

rivières de Sénéga et de Gambte van D'ANviLLE uitvoerig. Zie

ook MoLLIEN, Voyage aux Sources du Sénégal et de la Gambie,

in 1818, en zijne kaart.

( 247 )

naam zij op de noordelijke oevers van de Mesura

da, op de Sierra Leone, aan de Scherbroo, en

Rio Sestos, alsmede aan de kapen de Monte en de

Palmas, bekend zijn. Ten noorden heeft de reeds

gemelde volkplanting der Peuls tussen Podhor

en Galam een Negerrijk gesticht, dat zich 130 mij

len langs de rivier uitstrekt. Nopens deze uitbrei

ding der Foelah's over dezelve geeft PARK ophel

deringen. Het koningrijk Bondoe, in het midden

tussen de Senegal en de Gambia, het middelpunt

van de binnenlandsen handel, vergroot door af

gedwongen gedeelten van het rijk van Bembock,

dat er ten oosten aan grenst, desgelijks het ko

ningrijk Massina aan de noordelijken oever van den

Dialli-ba, niet ver van Silla, de verste plaats door

PARK op zijne eerste reize gezien, en van Yani,

worden door Foelah's bewoond, die zich overal

aan de reizigers in deze gewesten als zorgvuldige

landbouwers en veehoeders voordoen. PARK be

schrijft hunnen regeringsvorm als naar de Koran

ingericht, en de genen welke dezen godsdienst zijn

toegedaan als ijverig in het oprichten van scholen,

waar ook de kinderen van de in hun midden wonen

de Heidensche Foelah's onderricht zoeken en meestal

wat Arabisch leren. De taal der Foelah's zelve is

zeer zacht, met vele klinkletters en daarin uitgaande

woorden. Nog veel noordoostelijker als Massina

woont een gedeelte van dit volk, onder de naam

van Phalatya- of Phellata - Arabieren, tot nevens

en tussen de Tuarycks en de Negers in Haoessa

en de naburige woestijn van Zahara. Een man van


( 248 )

dit volk afkomstig, van wien sEETzEN enige woor

den vernam, was geboren te Ader, een stad vijf

dagreizen van Fezzan gelegen ; zijne kleur was

zwartachtig bruin, iets donkerder dan gewoonlijk

die der Abyssiniërs; hij had grote, zwarte, blin

kende ogen, een groten gebogen neus, wijden

mond, dunne lippen, en ongemeen fraaije witte

tanden, het deel van het aangezicht van beneden

den neus tot aan de kin stak iets meer vooruit dan

men het bij de meeste Europeërs ziet, doch zelfs

onder deze zou het hem niet lelijk gemaakt heb

ben. De Phellata tot welke hij behoorde, hiel

den zich op in een groot deel van het noorden van

Afrika, dat onze aardbeschrijvers Belad el Gerid

(Biledulgerid) en Zahara noemen. Ader, volgens

zijn zeggen, behoort aan een Sultan die van dien

van Agades afhankelijk is, welken hij het hoofd

van alle de Tuarycks noemde. Van Ader naar Zan

fara waren vier of acht dagreizen door streken door

Phellata's en Negers bewoond. g De toenmaliSgoe re

geerder van Zanfara Osman Ibn Phoduah geheten,

was Scheik-el-din, Zo veel als patriarch over alle

de Mahometaansche Negerlanden, en men deed be

devaarten naar hem. Hij was van de stam der

Phellata's, maar zwart. Ik mag uit deze berichten

van Dr. SEETzEN (216), die veel licht over de

aardrijkskunde van Afrika verspreiden, hier niet

meer overnemen, dan alleen het verhaal van

denzelfden Phellata, dat pelgrims van Yani en

(216) Geschreven verzamelingen, door vATER gebezigd.


( 249 )

Tombuctoe over Ader naar Mekka waren gegaan,

en dat de Tuarycks tot op drie dagreizen van

Egypte stropen, en de karavanen van Fezzan naar

de zuidelijke landen geleiden. MoLLIEN sprak me

de een Foelah die de reis naar Mekka had ge

daan, en hem verzekerde dat de Dialli-ba in den

Nijl valt. Uit dit alles is blijkbaar hoe zich de

Foelah's ver uitstrekken , en de taalproeven die

men op zeer verwijderde punten heeft kunnen op

zamelen bevestigen het. De Phellata's voeren den

bijnaam van Arabieren, denkelijk ter onderscheiding

van de Tuarycks, van de enen, en van de Ne

gers, van de anderen kant, en het is, daar zij

den Koran hebben aangenomen en er veel Arabisch

in hunnen tongval is, niet vreemd. In Egypte geeft

men gewoonlijk de naam van Fellah aan alle land

bouwende Arabieren, in tegenoverstelling der Beduï

nen. Men gist dat dit woord, dat in het Arabisch

is overgegaan, de betekenis bevat van de naam

der Foelah's ; zelfs wil men dat de Fellah's in

Egypte gene nakomelingen van de Arabieren zijn.



4e.

VERMENGDE NEGERS EN NOORD - AFRIKANEN


Wij zagen dat de Romeinen ten zuiden van Fez

zan tot naar de Niger toe krijg , en enigen tijd

zelfs gebied, hebben gevoerd. Het is niet onwaar

schijnlijk dat dit aanleiding zal hebben gegeven aan

stammen van Garamanten, Numidiërs, Getuliërs, die

( 250 )

grotendeels aan een onbestendige leefwijze ge

woon, maar nogtans niet afkerig van de land

bouw waren, om zich de druk der Romeinse

macht te onttrekken, zich aan de zuidelijkere ,

zwarte volkeren aantesluiten en er zich, Zo zij

het niet reeds vroeger gedaan hadden, meê te ver

binden. De bijnamen aan sommige der Getuliërs

en Aethiopiërs (217), naar de kleur, door PToLE

MEUs gegeven, bewijzen vrij duidelijk zulke ver

mengingen, te meer daar hij volken, die hij be

paaldelijk als Negers of als Aethiopiërs opgeeft »

tussen andere plaatst zonder er die onderscheiden

de benamingen bijtevoegen. Men houde daarbij in

het oog dat het kenmerk van onderscheiding, de

scheidsmuur tussen de Heiden en de vererer van

den Propheet, eerst eeuwen daarna werd daargesteld.

Een middel tot nader herkennen van- de Ro

meinsen invloed kan, bij nauweren omgang met

deze volkeren, zich voordoen in de graad van

volkomenheid en wijze van behandeling van hunne

handwerken, die men wil dat in deze landstreken

werkelijk een hoger' trap hebben bereikt. Wat

daarvan zijn mag, men kan zich nauwelijks voor

stellen dat een levendige en rijke koophandel eeu

wen lang tussen deze naburige landen zou zijn

gedreven, zonder dat zich lieden van dezen en

dien landaard over en weder zouden hebben neêr

gezet, huwelijksbetrekkingen aangegaan, en wat

dies meer zij. Men vindt van geheel zwarte

(217) Melano - Getuli, Leuc- Aethiopes.

II

( 251 )

Tuarycks gewag gemaakt. Hoe vorsten uit het

noorden van Afrika over volkeren bezuiden de woes

tijn geregeerd hebben, en de handel zich aldaar in

handen van de Berbers bevindt, is reeds hierboven

aangemerkt.

Van alle deze volkeren, door Leo begrepen on

der de Nigriten, verdeelt hij de talen ten zuiden

van de Zahara in twee hoofdtakken : die der Gu

bers, van de oostelijke rijken Guber, Cano, Case

na, Zegzeg en Gangara, en de Sungay-taal in de

westelijke rijken Gualata, Tombuctoe , Gine, Mel

li en Gago. Van de tweeden tak is Gualata de

hoofdzetel, liggende in het midden der landstreken

die hij als de woonplaats van de Berberstam Zan

haga beschouwt. Deze laatste schijnt nog ver zui

delijk in de Negerdialekten te zijn overgegaan; de

taal van Yani was, volgens PARK, geheel verschil

lende van die hij tot daartoe gehoord had, de Ne

gers noemden dezelve Tani-Koemma en de Moen

Kalam - Soechday, welk laatste vATER voor de al

gemene benaming van de gezamenlijke tongvallen

en met Sungay overeenkomende houdt.






III. HET EIGENLIJKE MIDDEL - AFRIKA.


Zwarte, of zwart-bruine Negers, met ingedrukten

neus, vooruitstekende onderkaak, dikke lippen,

en kroes hoofdhaar..

Wij stellen de algemene grenzen van deze afdee

ling, ten westen, van de Senegal en de mond

( 252 )

van de Gambia tot aan kaap Negro, van de 12den

graad noorderbreedte tot de 16den graad zuider

breedte en door 30 graden oosterlengte, een 'boog

der kust volgende van niet minder dan elfhonderd

uren uitgestrektheid ; van dit zuidelijke punt oos

telijk opwaarts tot aan de Maanbergen en de ger

bergten aan de Opper-Nijl; en van hier langs den

loop van de Niger dezen driehoek sluitende.

Het is niet mogelijk, en, al ware het, zal men

het hier niet verlangen, de afscheiding van het ge

bied van elk volk aantewijzen. Wij hebben ons gene

aardrijksbeschrijving, maar de kennis van hun ta

Ien, voorgesteld, en alleen Zo veel van hunne

lotgevallen te zeggen als ter zake van deze wetens

waardig is. Het opnoemen van meer dan zestig

Negervolkeren die onder deze afdeling behoren,

zou onze kundigheden weinig uitbreiden, hoezeer,

in meer dan één opzicht, de verhalen van verdien

stelijke schrijvers over hen de weetgierigheid gaan

de houden, naar welke wij dus liever verwijzen;

vertrouwende dat de beknoptere wijze van behan

ling, ten aanzien van de noordelijke stammen in

Azië aangenomen, ook hier bijval vinden zal. Even

als daar staat er ene, hier gewis talrijke, bevol

king voor onze ogen, halfbeschaafd, weinig ver

licht, ten dele slechts duistere begrippen van

godsdienst bezittende, en mindere wezens, de luis

ter der opgaande zon, de zuiverenden invloed des

vuurs (218) vererende, of, met de leer van den


(218) LEo AFR1c., VII. c. 1, waarin, mogelijk, een wenk ligt

over hun afkomst. -


( 253 )

Propheet, hogere begrippen, bijgeloof van een'

anderen aard, en onverdraagzamen ijver of vreem

den - haat ingezogen hebbende, en in onmiddellijke

aanraking met Europa komende na een lange tus

schenreeks van tijden. Van de volkeren van Afri

ka is het te vermoeden dat enige in beschaving

zijn terug gegaan, want zij weken al verder af van

grenslanden waar wetenschappen bloeiden, de wol

ken die bij de naburen oprezen breidden zich over

hen uit, en zij misten het grote werktuig voor

de Europesche vorming, de drukpers. Geslachten

na geslachten trokken er rugwaarts in de binnenlan

den, maar vonden er op de uiterste zijden gene

gevestigde monarchijen, van waar zij, veroverende

of veroverd, kundigheden konden aanwinnen; het

noorden van Afrika zelf was het land niet van

waar de ruilhandel enig voordeel voor de zedelijk

heid of vorderingen kon aanbrengen, terwijl de

haat tegen de machtigere en Mahometaansche stam

men, die hen vervolgden, veleer de omgang af

sneed. Voor eigene ontwikkeling wogen de warm

te van het luchtsgestel, de vruchtbaarheid van den

bodem, die in vele dier landen Zo geheel en al

het omgekeerde is van de dorheid der zandwoestij

nen, de geringe behoeften voor het leven, volko

men op tegen de meerdere levendigheid van het

Afrikaansche boven het Aziatische ras. . Zouden

wij , dit alles bedenkende, en in onze verbeelding

de volkeren van die beide werelddelen tot de Eu

ropesche maatschappelijkheid gebracht ons voorstel

lende, onzen blik over Afrika niet enige eeuwen

( 254 )

verder voorwaarts dan over Azië moeten uitstrek

ken? Hoe nietig, hoe vernietigend, zou ik schier

zeggen, de kusthandel der Europeërs, sedert drie

honderd jaren, voor zulk een oogmerk geweest is,

weet ieder die, tussen wijsgeerachtige droomen

en winstbelang onpartijdig doorgaande, aan den

hoofdtak van dien handel denkt.

Het, Zo even, in algemene trekken nopens de

ze Negervolkeren ter neder gestelde zullen wij be

waarheid vinden in de bijzonderheden die ik over

enige derzelve nu kortelijk ga aanvoeren. Dade

lijk bewijs van verwantschap, of proeven van de

afkomst van de talen van allen, van denzelfden

stam, mogen zij wel niet opleveren, maar zekerlijk

gene gronden om de mogelijkheid of waarschijnlijk

heid daarvan te loochenen, en wij zullen er tevens

enige stalen van de meer of minder gevorderden

staat van deze volkeren, met betrekking daartoe,

in aantreffen.


1°.

Ten zuiden van de Senegal , en het westelijkst

bij de Oceaan, is het machtig, krijgszuchtig en

werkzaam volk der yALoFs , niet Zo talrijk echter

als dat der Foelah's. Zij behoren tot de schoonste

Negers, wel gemaakt, met regelmatige trekken,

een enigzins ronden neus, niet zeer dikke lippen,

wollig haar, een glanzige zwarte huid. Daar zij

de zwartsten zijn van alle de Negers, zodat zij

niet ten onrechte de naam van Talofs, Zwarten,

( 255 )

voeren, ligt daarin een bewijs dat deze kleur niet

onmiddellijk het gevolg is van de brandende hitte

der zon, aangezien zij het verste van de even

nachtslijn zijn verwijderd. Naar mate zelfs men

deze nadert neemt het donkere af. Zij schrijven

zich een zeer oude afkomst toe, op welke zij

trotsch zijn. Voorheen waren zij tot één staats

ligchaam verenigd onder een vorst die zich Boerb

i-Yalof noemde. Thans regeert deze nog een bin

nenlands gedeelte en ontvangt de hulde van de

hoofden der stammen die, schoon zijn opperbewind

nog erkennende, onder hun eigene vorsten staan.

Hunne taal is welluidend , rijk in klinkletters en

gemakkelijk om aanteleren. Enkele van hunne

woorden komen met de taal der Foelah's overeen.

Men vindt nog onder de Yalofs een zwervende

stam, Laaubees genaamd, wier levenswijze en be

staan met dat der Heidens overeenkomt. Meer ge

lijken naar de Yalofs in taal, schoon met hen in

gedurigen oorlog, hun naburen, de Serreres,

die, in een soort van gemenebest-regering afge

zonderd, zeer eenvoudig, naakt, van de veehoede

rij, leven. Zij wonen meest bij de kaap Verd, en

worden gehouden voor de oudste inwoners van dit

gedeelte der kust.


2e

De sERAwoLLIEs, Seracolet's der Franse rei

zigers, maken een verbond van gemenebesten uit,

waarvan Galam, in het gebied van dezen naam, de

( 256 )

hoofdpaats is. Deze stad is het middelpunt van

een aanzienlijken handel en de voornaamste markt

voor de slaven die uit de binnenlanden worden aan

gevoerd. De taal , onaangenamer dan die van de

Foelah's, heeft vele keelklanken en is verbreid

door de rijken Cassan, Kaarta, Ladamar en Bam

barra, waar de Serawollies handelen.


3°.

De MANDINGo's, een der aanzienlijkste en uitge

breidste volkeren in dit gedeelte van Afrika , wier

vaderland dieper in ligt, zijn zeer kennelijke Ne

gers, met diepe kleine ogen, sterk van ledema

ten, niet heel zwart. Zij dragen baarden en vei

len hun tanden spits. Zij zijn verstandig, ar

beidzaam, en hebben de koophandel van deze

landstreken voornamelijk in hun handen. Uit

hoofde van dezen en van het aanzien dat zij ge

nieten reizen hun priesters, Maraboet's gehee

ten, door een groot deel van Afrika, zodat, ook

door hun vele kolonien, hun taal zeer ver

breid is. Zelfs stammen de inwoners van de Kaap

verdische eilanden, die tijdens de ontdekking onbe

woond waren, van de Mandingo's af, vermoede

lijk van daar heen gevoerde slaven, de taal dezer

eilanders is zeer met Portugeesch gemengd (219).

Omstreeks het jaar 1100 had, naar een bij dit

(219) De inwoners der Bissayos-eilanden en andere zijn mede

Negers.

( 257 )

volk bewaarde overlevering, een Mandingo'sch le

gerhoofd, tevens ijverig voorstander van het Maho

metismus, Bemboek, de rijke goudmijnen van Na

takon en Semayka, en andere omliggende landen

vermeesterd, en in de zestiende eeuw werden de

Portugezen, die er hun gebied gevestigd hadden,

Op één nacht, door een zamenzwering vermoord.

Overal langs de Gambia spreken de Mandingo's de

zelfde taal; in Bemboek, en in Bambarra, de in

woners van welk land buskruid bereiden, wijken

de tongvallen er enigermate van af. Uit PARK en

anderen (220) kan men taalproeven opmaken. Men

zegt dat bij sommige gelegenheden de mannen er

ene taal spreken die de vrouwen niet verstaan kunnen.

Taalverwantschap voegt de JALLoNKA's en de

soKKo's aan de Mandingo's. De eersten, enigzins

roodachtig, met lelijke en grove trekken, zijn voor

de Foelah's in de bergen geweken, hebben een'

harden tongval, en zijn nog Heidenen, de laatsten

wonen zes tot zeven weken reizens van hun ver

wijderd aan de kust, schoon binnenlands misschien

digter bij; zij zijn, naar 't schijnt, meer beschaafd

dan de anderen, en hun godsdienst is een meng

sel van Mahometismus en Christendom, met enige

denkbeelden aan hun land en gebruiken eigen ver

mengd.

(220) De Alg, Ges, der reizen, IV, D. MoLLIEN II. D.


( 258 )


4°.

Woestere, schoon wakkere Negerstammen volgen

op deze ten zuiden, naar de Sierra Leone, waar

de zendelingen der Engelse volkplanting aan het

onderwijs arbeiden van de naast bij hun liggende

BULLAM, wier Koning over de rivier en verschei

den eilanden bij dezelve gebiedt, en van de soE

soE , die, naar hun woonplaatsen, in wel dertig

stammen verdeeld zijn. Men heeft over de taal van

deze beide laatsten, die niet verwant schijnen, meer

waarnemingen kunnen verzamelen; in de eerste ont

dekt men een zeer sterken neusklank; in de tweede

onder anderen een zeer diep opgehaalden keelklank,

dien de Engelsen met de uitspraak der r, naar

den Northumberlandsen volkstoon, vergelijken,

verder, zelfstandige, ook van andere afgeleide, en

bijvoegelijke naamwoorden, voornaamwoorden, ver

voegingen van werkwoorden, en meer bijzonderhe

den, die een gevorderden graad van kunde aandui

den, en de voor hun sedert het begin dezer eeuw

te Edinburg gedrukte leerboeken, gereeder ingang

kunnen bereiden; een derzelve is een Katechismus

ten dienste der kinderen om de Christelijken gods

dienst tegen dien van Mahomet te vergelijken.



5E

Voorbij deze komen wij aan een meer binnen

waarts liggend rijk, waarvan aanverwanten op de

Greinkust gezeten zijn, dat het rijk heet van MA

( 259 )

Noe, Zo veel als het herenvolk betekenende.

Bij hun bestaat, even als bij de Soesoe, de instel

ling van een geheim verbond of strafgericht. De

Negers langs deze kust leven veelal van de vis

vangst langs de rivieren; de enige taalproef we

gens hen voorhanden, is een morgengebed der Is

SINEsEN, nadat zij zich in de rivier hebben ge

wasschen : ,, mijn God geef mij rijst en yams en

goud, geef slaven en rijkdom, geef gezondheid en

vlugheid.” Wijders heeft men van deze – noch

van de ivoor- of tand-kust weinig berichten, alwaar

gene Europeërs kantoren gevestigd of ontdekkin

gen binnenwaarts gedaan hebben.


6°.

Meer is bekend (221) van de Goudkust (222) en

de aldaar wonende of handelende FANTIJNEN en AMI

NA's; deze laatsten zijn een uitgebreid volk dat on

der een koning en onderkoningen staat; de kwA

KA's, een stam derzelve, zijn olifantjagers, gelijk

wij die nog in Nubië, Zo als oudtijds in de be

schrijving van PToLEMEUs, aantreffen, die het ge

boorteland der olifanten in het hart van Afrika on

der de evennachtslijn stelt. Naar een Deensche

(221) Vooral door BosMAN's Beschrijving, onder de nieuweren'

vergoeden de berichten van DE MARRéE rijkelijk zijne mindere zorg

vuldigheid omtrent de stijl van zijne Reizen op de Goudkust

(222) Men heeft aangewezen dat de namen van vele Negers op

de Goudkust Hebreeuwsch zijn, en leidt dit af van betrekkingen

met de Karthagers.


- ( 260 )

Inleiding tot de Fantijnsche en Akraische talen (223)

is de eerstgenoemde dezelfde als die van Amina,

en Zo ver verspreid dat men zeggen kan dat zij

van allen op de gehele Goudkust van A..im (224)

tot Rio. Volta verstaan wordt , Zo men enige

bergnegers uitzondert.

Met name kent men van deze de ADAMPEN ,

voormaals lijfeigenen van die van Akkra, die hen

deels aan de kust woningen gaven voor de vis

vangst, deels hoger landwaarts om beplantingen

aanteleggen.

FIDDA en ARDRA waren tot in het begin der

achttiende eeuw rijken die zich van de Rio Volta

tot aan dien van Benin uitstrekten, doch, waar

schijnlijk door verkering met de Europeërs ver

zwakt, overheerd zijn door de Koning van DA

HoMy, wiens voorvaders, honderd jaren vroeger,

nog slechts over één dorp geboden. In de beschrij

ving van deze beide rijken merkt men een buiten

gemenen invloed van de priesters en hun opper

hoofd. Aldaar bestond ook, gelijk in Dahomy, en

in meer noordoostelijke landen van Afrika, het ge

bruik dat de eerste staatsdienaar de opvolger van den

vorst verkiest uit alle de zonen die dezelve staande

(223) Van c. PRoTTEN, Kiöbenh. 1764. Hij was onderwijzer

der jonge Mulatten te Christiaansburg, en aldaar geboren.

(224) OLDENDORP, die zijne berichten bij de overgevoerde Ne

gers op de plantaadjes inwon, plaatst Akkim's nabij de kust, ande

ren in een inlands rijk, dat 160 rot 200 mijlen inwaarts aan

vangt. Mag men daarbij aan betrekking denken tot de Axumiten

in Abyssinië ?


( 261 )

zijne regering verwekt heeft. De taal van Ardra is

ook die van Dahomy en schijnt Zo na althans aan

die der Fidda's te komen dat zij zonder tolk met

deze onderhandelen.



7e .

Een uitgebreide taaltak is die der coN Go, ten

minste veertien graden ver langs de kust, en onze

ker hoe ver in de binnenlanden. Lo-ango, Kakongo,

Ango-la, Mand-ongo (225), Jomba, blijken daarme

de verwant te zijn, en schijnen, met nog andere,

enigzins van het eerstgenoemde gebied aftehangen.

Hetzelve strekt, zuidwaarts van de Zaïre (226),

de Barbela van D'ANvILLE, tot aan de hoge


(225) Het voorzetsel ma duidt de koning of bestuurder van het

land of gewest aan, voor welks naam zij het plaatsen. Mandongo

doet denken aan de Mandingo's. Aan het verblijf der Portugezen

heeft men enige boeken om de taal te leren te danken.

(226) Volgens de Inleiding van TucKEy's Ontdekkingsreize daar

heen, I. D. bl. 18, geven de inboorlingen dien naam aan alle

grote rivieren, maar is de eigenlijke Moianzi enz.addi, dat is, die

alle de overige rivieren verzwelgt, waarvan ik nogtans in de voor

denlijst geen spoor vind, noch bijna enigen uitgang die naar de

zen gelijkt. Deze reiziger zegt van de Congo dat zij den

naam van Zaïre niet kennen, I. D. bl. 300, hetgeen een ver

schil van taal aanduidt. In de Instructien aan hem gegeven

wordt gezegd, bl. 56, en II. bl. 323 nader getoond, dat de taal

van Mozambique overeenkomt met die aan de Zaïre, doch deze

opwaarts nog niet onderzocht zijnde, schijnt dit weinig zeker, even

min als de betrekkingen tussen de zuidwestelijke die wij onder

dit n°. brengen, en de noordwestelijke, onder de voorgaande non

mers aangewezen.


( 262 )

bergen en zandwoestijnen van Angola en de rivier

Denda, en oostwaarts tegen Matamba en andere

nog onbekende landen. Reeds op het laatst der,

vijftiende eeuw vestigden er zich de Portugezen,,

waar Loanda San Paolo hun hoofdplaats is, en

voerden er het Christendom in, men herkent er

nog de uitwerksels van die bezitneming.

Van sporen van binnenlandse betrekkingen ver

meldt TUCKEY dat men te Malemba overvloed van

bewerkt koper vindt. Hij zag aldaar een met beeld

werk gesneden Fetiche, die om de hals werd ge

dragen, twee mannen voorstellende, die geen Ne

gergelaat maar volkomen het Egyptische hadden.

De gewoonte der Congo, van de lijken te om

zwachtelen, wijst op een voormalige bekendheid

met het oosten van dit werelddeel (227). Men

heeft ook opgemerkt dat een soort van vijgeboom,

zeer nabijkomende aan de ficus religiosa van Indië,

ook aan de boorden van de Zaïre als een heilige

boom vereerd wordt (228).

(227) Reize, I. D. bl. 226, 227, 295 en II. D. bl. 136. Over

dezelfde Fetiche zie ook DE GRANDPRé, Voyage en Afrique,

I. 48, en over deze behandeling der lijken, I. 145.

(228) TUCKEY, III. 117. De kruidkundige die deze ontdek

kingsreize vergezelde merkt aan dat de ananas en de banaanboom,

die in Indië te huis behoren, hoger, landwaarts-in worden ge

vonden dan de Europeërs zijn doorgedrongen, en door de inboor

lingen daarheen moeten zijn gebracht. Er is alle rede om te denken

dat zij die door de Portugezen in de zestiende eeuw hebben beko

men, even als de rijst, die zij thans niet meer telen, en andere

gewassen. Zie D. II. bl. 272 en III. 151, 153, 155, 157, en

MoLLIEN, Voyage en Afrique, II. 84. - - -- - l


( 263 )

Ook elders op de kusten van Afrika hebben de

tochten der Portugezen hun taal overgebracht, die

er, echter als zeer bedorven dialekten, door de

Europeërs gebruikt wordt.

Schoon tot ééne hoofdtaal behorende, worden

de tongvallen onderscheiden aangewezen. In dien

van Loango en Kakongo ontbreken de h, r, x,

voor de medeklinker in het begin van een woord

wordt een m of n even aangeslagen, a en o zijn

de gewoonlijkste klinkers en vele woorden gaan er

op uit. Behalve de vele vormen, een bewijs van

beschaafdheid, toont zich ook deze in de rijken

voorraad van afgeleide werkwoorden. Nogtans zijn

de kleinere rededelen, gelijk als bijwoorden en

zamenvoegsels schaars.

Den tongval van Kongo beschrijft men als bui

tengemeen zacht, vloeijend, buigzaam, niet zeer

welluidend, maar aangenaam, met kortopvolgende

tweeklanken. De lidwoorden, bij de zelfstandige

naamwoorden gevoegd, maken de taal zwaar om te

leren, men onderscheidt acht klassen daarvan, naar

dat het lidwoord verschilt, en naar dat dit de letter

waarmede het naamwoord aanvangt doet veranderen.

Ook zijn hier de afleidingen veelvuldig, en niet

minder Zo de vervoegingen der werkwoorden naar

de tijden en wijzen. een zeer opmerkelijke wijze

van afleiden in de werkwoorden, en die nergens

met die zorgvuldigheid wordt wedergevonden, tenzij

in de Amerikaansche talen, is de bijvoeging die de

algemene werking op een bijzondere aan enige

plaats of omstandigheid verbondene overdraagt, en

( 264 )

de betrekking tot een ander voorwerp duidelijk ma

ken moet, bij voorbeeld: bouwen (cutunga), een

huis op zekere bepaalde plaats bouwen (cutangui

la) ; desgelijks als men aankomen, van het ergens

aankomen, onderscheidt (229).

In het Angola'sch ontbreekt de r niet, wordt

nogtans niet verdubbeld; de n wordt er aangesla

gen voor alle woorden die met b, d, g, v, z,

beginnen; vele woorden zijn er alleen door het '

accent onderscheiden.


8e.

Tot dus verre zuidelijk afgedaald zijnde, en la

ger hebben wij over niets dat in deze afdeling kan

vallen ons dienende berichten, verlaten wij de kust

en trekken noordwaarts naar de binnenlanden, waar

wij de KALABARI (230) bij een rivier van dien

(229) Deze en andere verfijningen mogen bij volkeren die tegen

woordig Zo weinig beschaafd zijn, ,, gedroomd ” voorkomen, zoo

als het de uitgever der Reize van TUCKEY, II. 327, noemt. Men

zal van mij gene verdediging vergen van het hier of elders op

gezag van geachte taalkenners ter nedergestelde, maar ik meen te

mogen aanvoeren: dat zulke ontledende waarnemingen op bijzon

derheden steunen, door vATER, HERvAs en anderen ontwikkeld,

maar voor ons bestek niet geschikt; en dat het niet aantreffen der

zelve bij een oppervlakkige beschouwiug, of bij het inzien van

ene woordenlijst van een paar tongvallen, hoedanig men in de

gemelde Reize, II. D. bl. 328-355, mededeelt, niet omverwerpt

hetgeen op een nauwkeurig onderzoek rust. - Overigens ziet een

ieder dat dergelijke Lijsten niets meer zijn dan de eerste, en on

misbare, grondslagen voor etymologische ontledingen.

(230) Kunnen zij ook betrekking hebben tot de groten Bar

slam, hier boven, bl. 212? - -


( 265 )

naam, en naburen, vrienden en taalgenoten van

een talrijk volk, de IBois, aantreffen. Deze laatste

drijven handel tot in Egypte, van waar zij wapen

tuig en kledingen halen, en voeren gedurig krijg

met de Igan en Evo; desgelijks zijn de eerstge

noemde steeds in oorlog met de Bibi die zij als

menseneters beschrijven. Zo men de oudere

reisberichten geloven moet, schijnt het dat er in

dit gedeelte nog volkeren in dien staat van bar

baarschheid leven ; de ANSIKo, ook Makokko, of

Mokko, als dappere krijgslieden en bekwame boog

schutters beschreven, bieden, volgens hen, het

mensenvleesch even als dat van dieren openlijk

te koop. Men meent dat zij aan Nubië gren

zen. hun taal is ruw en hard, de Kongo kun

nen dezelve moeilijk leren, zij daarentegen leren

gemakkelijk die van de laatstgenoemde.


9°.

Achter de vroeger aangewezen volksstammen

langs de kust, waar de slavenhandel wordt gedre

ven, dragen de landen zuidoost van de Rio Vol

ta, en de zuidelijke oever van deze rivier, de naam

van KREPE, en het is van daar dat in vredestijd

bijna alle de slaven door kooplieden uit Fante, uit

Akra, en uit Europa werden opgekocht. De ge

noemde rivier scheidt de Krepeërs van de Akimers

en de AssHANTIJNEN. Deze laatsten zijn donkerder,

zwarter, vlugger dan de strandnegers, en door

gaans van een aangenamere gestalte. De AKWAPIM,


( 266 )

naast hen, zijn bergnegers die geheel in de staat

der natuur leven.

Een verbazende tussenruimte, nauwelijks en

schemerachtig door de enkelen trek dien wij no

pens de Ibo's en Ansiko's hebben kunnen vasthou

den, aan de oostelijke delen van Afrika aange

hecht, ligt er onbekend voor ons, tot dat wij bij

de Negervolkeren bij de Opper-Nijl komen; en

wij spoeden ons nu daarheen door de berglanden

en woestijnen die er zijn mogen boven de bronnen

van de Senegal en de Gambia of bij de oostelijke

oevers van de Gulbi.


I0°.

Hier ligt dan een rijk van aanmerkelijke uitge

strektheid, BoRNoE, of Barnoe, in de landtaal

Birni. Het was zodanig nog niet toen Leo er

zijne beschrijving van vervaardigde, grenzende des

tijds ten westen aan Gangara, en ten noorden aan

de woestijn Barka. Sedert heeft het een menigte

der naburigen van zich afhankelijk gemaakt, en is

een groot deel van dat van Soedan cijnsbaar aan

den Sultan van Bornoe. In hetzelve worden ver

scheiden talen gesproken; een Sherif Imhammed,

die ver in Afrika had gereisd en van wien Europe

sche reizigers onderrichtingen hebben bekomen, sprak

van ten minste dertig; ook noemde een Neger van

Affadeh, een plaats nabij het oostelijke deel van

het eigenlijke Bornoe, er aan Dr. seETzEN ver

scheidene op; slechts van de twee laatstgemelde

( 267 )

weet men iets nader; die van Affadeh heeft enige

klanken die de gezegde reiziger voor volstrekt on

uitsprekelijk voor een Duitser verklaart. Leo

vondt het Bornoesch zeer overeenkomende met de

taal van Gaog, dat aan Dungala en Egypte grenst,

en hij zelf bezocht en van nabij leerde kennen. De

reeds genoemde Sherif zeide dat het veel van de

taal der naburige Negers had. Of intussen de

inwoners van het eigenlijke Bornoe volkomen Ne

gers zijn is niet uitgemaakt. Naar sommige opga

ven hebben zij de kleur alleen; naar anderen zijn

zij het stellig, en zwarter dan de Negers, van Ha

oessa. De Sultan die er ten tijde van Leo regeerde,

was uit het Libysche volk Berdoa, en dus een

Berber van afkomst.

Een der aan Bornoe onderworpen rijken is MoB

BA, ook Dar-Szeleh en Bar-goe geheten, en niet

lang geleden bekend geworden , liggende in ene

zuidwestelijke richting van Dar-Foer; Vara is de

hoofdplaats en zetel van de Sultan, die het onder

bewind voert. Het rijk van Bagirma is er mede

verenigd, en door deze uitbreiding zijn er een

aantal dialekten in gebruik, waarvan wij evenwel

gene nadere bijzonderheden hebben. Deze Negers

wonen in hutten van riet met een kegelvormig

dak, gelijk de Negers van de westkust ze bou

wen, slechts de Sultan en de kooplieden uit Dar

foer hebben woningen met leemwanden.

( 268 )


11°.

De Bahr el Ada, een arm van de Nijl, scheidt

de scHILLoEKs af van Darfoer. De inwoners van

Abyssinië zijn hun naburen ten oosten, met wie

zij gedurig in onrust zijn. De merkwaardige hoofd

tak van de Nijl, de Bahr el Abiad, stroomt door

dit land. Tombélé, de hofplaats van de Boeëb

Kudjé, of Sultan, is een grote stad. Buiten de

steden zijn deze Negers niet in dorpen verenigd,

maar wonen in verspreide huizen van leem, met

riet gedekt. De Schilloeks bezitten goede boten

voor het overzetten over de rivieren, zij gaan

naakt en zijn de enige met wie de Darfoersche

kooplieden, zuidwaarts, een vriendschappelijken

handel onderhouden. Zij hebben geen anderen eer

dienst dan dien der Fetiches, opgerichte ruwe stee

nen, of bomen, zijn voorwerpen hunner aanbid

ding; zij hebben gene beelden.

Een tak van deze Schillocks heeft in het begin

van de zestiende eeuw Sennaar bezet, en er de

stad van dien naam, tegenwoordige hoofdstad Van

dat rijk, gesticht. Zij hebben er de Mahometaan

schen godsdienst aangenomen, en zich de Arabi

schen naam Funge, dat is, overwinnaars, gege

ven. Waarschijnlijk heeft het een en ander invloed

op hun taal gehad. 1,

Hieromstreeks leeft een Heidensch volk DAHE

RA, dat de maan aanbidt. Het bestaat uit wolha

rige Negers met platte neuzen, en spreekt ene

welluidende onderscheidene taal. De Schilloeks in

( 269 )

Sennaar bedienen zich er van als een leger om de

onrustige Arabieren in toom te houden. Hunne

woonplaats is in de grote vlakte tussen den

Nijl en Dender, maar eigenlijk worden zij aange

kocht of geroofd uit Fezuelo en de zuidelijke pro

vincien Dyre en Tegla. f -


I2e


Ik besluit dit overzicht met DARFoER, het land

Foer, waarbij ook de landen RoNGA en koelLA ge

legen zijn en nog andere toe behoren. Toen Brow

NE er ongeveer 30 jaren geleden reisde, vond hij het

machtig en zijne oostelijke naburen overwinnende.

Volgens hem zijn de inwoners van de Guinesche

Negers onderscheiden, schoon gelijk deze kort en

wollig haar hebbende, enkele slechts hebben lang

haar , dat voor iets schoons gehouden wordt; de

slaven daarentegen die uit zeker land Fertit, dat is,

der afgodendienaars, naar Dar-Foer gebracht worden

hebben al het uiterlijke van de Negers van Guinea.

Het schijnt dat de Foeriërs, vóór het aannemen

van het Mahometismus en het vestigen van het

koningschap onder hun voor ruim anderhalve eeuw,

even als andere volken uit rondtrekkende stammen

bestonden. BRowNe herinnerde zich in een ge

schrevene Arabische geschiedenis te hebben aange

troffen, hoe de eerste verbreiders van die godsdienst

leer, uit Egypte naar het Zuiden gaande, op een'

volksstam stuitten die de naam van Foer droeg.

Hij meent ook dat de Dageoe, die vóór de Foe

( 270 )

riërs in deze oorden machtig waren, oorspronkelijk

uit het noorden kwamen, verdreven uit landen die

nu onder Tunis staan. De taal van Darfoer heeft

weinig overeenkomsten met die van omliggende

gewesten, daarentegen is er Zo veel Arabisch in,

vooral zelfstandige woorden, dat dit wel een vijfde

uitmaakt op een verzameling van omtrent 700

daarvan bekende woorden, en dit schijnt niet en

kel, gelijk men het in andere landen tussen Bor

noe en de Nijl aantreft, uit het zamenwonen met

Arabische horden, ook niet uit de gemeenschap

pelijken godsdienst, maar uit een ouderen en vroe

geren, nog niet bekenden zamenloop te zijn ont

staan. In Dar-koella, waarheen lieden uit Darfoer

en Borgoe reizen om voor zout dat zij hebben in

gekocht slaven te ruilen, zijn de inwoners ten dee

Ie Negers, ten dele rood- of koperkleurig. Zoo

dit bericht gegrond is, moet men aan een gemengd

ras denken, hetgeen in dit gedeelte van Afrika

dikwijls Zo voorkomt.





IV. WEINIG BEKENDE BINNENLANDEN VAN AFRIKA.


Volkeren die aan de Negers naderen maar niet alle

de trekken hebben.

Tussen de Maanbergen, en die van Lupata

welke zich tot niet ver van de zuider keerkring

uitstrekken, de zuidoostelijke grenzen van Congo,

en de oostkust van Afrika van Abyssinië tot aan

( 271 )

de landen der Kaffers, wonen, Zo veel vroegere

en latere reizen of op de kust ingezamelde berichten

toelaten met zekerheid of waarschijnlijkheid aante

nemen, vele volkeren die door enige trekken van

het Negerras de overgang van hetzelve maken aan

deze zijde van het werelddeel. Veel zouden des

wege de Portugezen een anderhalve eeuw geleden

hebben kunnen mededelen, van hun handelsbe

trekkingen gebruik makende en van die welke zij

tussen hun bezittingen op de beide kusten on

derhielden door het binnenland. Geregelde karava

nen trokken het door, tussen Loanda en Mo

zambique, en de omgang schijnt nog te bestaan

onder de inboorlingen (231). Des MARscHAis

vond in Fidda en Angra, en NoRRIs in Dahomy,

kooplieden uit de Maillys of Mallays (232), die

sedert het begin van de achttiende eeuw aldaar han

del dreven, doch welker juiste woonplaatsen ten

zuiden niet bekend zijn. Van anderen is eens deze

of gene bijzonderheid gemeld; van een machtig volk,

de Machidas, dat hun Koning een afstammeling is

van de oude Koningen van Abyssinië, van de Mos

segueios dat zij, van het herdersleven, en tegen

(231) DE GRAND PRÉ, Voyage en Afrique, I. 223, brengt een

aanmerkelijk voorbeeld bij van een Negerin die hij op de west

kust kocht. Zie ook hier boven, bl. 261, 262, 265.

(232) Zo wij hen aan de oostkust moeten zoeken, zou men

dan aan een Indischen naamsoorsprong en afkomst mogen denken?

Men vergelijke het gezegde omtrent de eilanden Male-Diu Cgelijk

Jaba-Diu) geheten, I... Stuk, bl. 103 en 134. Zo aanstonds

zal ik nog iets hiertoe dienende bijbrengen.


( 272 )

hunne meesters opstaande, tot een afzonderlijk volk

zich verenigden. Voorts wonen, na de tijd van

Mahomet, langs de geheelé kust ten zuiden van

Abyssinië tot aan Zanguebar, Arabieren; in Adel,

Melinda, Quiloa wordt hun taal gesproken en

hun invloed heeft zich nog verder af uitgestrekt,

waarvan op de eilanden St. Joanna (233) en Ma

dagaskar sporen zijn. Veel oudere bet ekkingen

van Arabië tot deze kust kennen wij door de be

richten van de Griekse schrijvers, deze gaan tot

aan een voorgebergte , Raptum, een rivier en

hoofdstad (234) van dien naam, waar men de klei

ne schepen van de inlanders vond, daar de zijplan

ken aan het dek vastgenaaid waren, even gelijk de

Portugezen er zulke te Mozambique en Quiloa

hebben gevonden. De beide liggingen komen vrij

wel overeen; PToLEMEUs kent nog enige graden

zuidelijker een kaap Prassum; doch uit die vroe

gere betrekkingen, zelfs uit de Arabische aardrijks

beschrijvers, van welke EDRISI tot benoorden Zo -

fala komt, trekken wij geen verder licht.


(233) Eigenlijk Hinzuan, een der Comoro-eilanden.

(234) Metropolis, in onderscheiding van koopstad of markt

plaats, emporion.


Hier komen derhalve in aanmerking de navol

gende :


1°. DE MAKUA oF MAKUANA.

Zijnde een volk van vele stammen achter Mo

zambique, noordwaarts tot aan Melinda, en zuid


( 273 )

waarts tot aan de mond van de Zambese, en ge

vaarlijke naburen der Portugesche bezittingen. Er

komen van hun horden, in een zuidwestelijke

richting, tot bij de grenzen der Kaffers, die naast

bij de Kaap de Goede Hoop zijn. Het zijn echter

geen Kaffers maar Negers, van een zeer sterke en

forsche gedaante.


2°.

Afzichtiger zijn de MoNJoE - NEGERs, met uitste

kende kaakbenen, dikke lippen, verward wollig

haar, en een donkere en glanzig zwarte huid.

SALT (235) zag er te Mozambique in het slaven

huis brengen die een reis van twee maanden had

den, hij meende uit een land ten noordwesten,

waar zij blanke mensen hadden gezien en paar

den, voor welke laatste zij zeer bevreesd waren.

Hunne wijze van vuur te maken is dezelfde die

BRUCE in Sennaar zag. Er is aanleiding om in de

taal van deze, van de Makua, en nog anderen,

aan één uitgebreiden volks- en taaltak te denken,

hetwelk een nieuw licht over dit gedeelte doet op

gaan.


3°.

Op de kust, bij de Ouden die der Troglodyten

geheten, bevatten de Abyssiniërs de onderscheiden

volkeren die aan hun en Nubië en westwaarts aan

(235) voyage te Alyssyria.


( 274 )

de zuidwestelijke volkeren grenzen, onder de naam

van sHIHo, tot aan Arkiko en Massoea, waar de

DANAKIL, en buiten de straat Bab-el Mandeb de

ADAïEL hun stamgenoten zijn. Vóór de groo

ten inval der Gallas, die tot aan de baai Asab zijn

voortgedrongen, grensden de beide evengenoemde

rijken aan elkander en waren dikwijls in oorlogen

tegen Abyssinië verenigd, gelijk zij het zijn door

taal en zeden. Thans leiden de Danakil, onder

vele kleine onafhankelijke hoofden, een rondzwer

vend leven, aan de kust, tot de 13den graad noor

derbreedte, zich met vissen, in het binnenland

van de veteelt generende. In naam zijn zij Maho

ImCtaIlCIls


4°. DE GALLAs.

Een wild, machtig volk, door wiens invallen

Abyssinië vooral veel heeft geleden, en een deel

van zijne zuidelijke gewesten verloren heeft. Om

streeks het midden der zestiende eeuw begonnen

die invallen en hebben sedert steeds toegenomen.

De Gallas zijn bruin, de genen die in de dalen

wonen, zwart, hun haar is zwart en lang. Men

meent dat zij uit zuidelijker landstreken oostwaarts

naar Abysfinië genaderd zijn, en vindt ze in som

mige landkaarten tot onder de 3den graad noor-'

derbreedte aangewezen, in zuidelijke, Bertuma- of

oostelijke, en Boren- of westelijke, Gallas onder

scheiden; de laatste van welke de landen Gojam en

Damot omringen. Of zij met Negervolken van den


( 275 )

naam van Gala, bij kaap Mesurada en op de

Greinkust, verwant zijn weet men niet (236).

Volgens SALT zijn hun tegenwoordige bezittin

gen tussen de 8sten en 14den graad noorder

breedte en 35 tot 43 graden oosterlengte.


5°. DE AGAGI.

Onder dezen naam vindt men van een anderen

volksstam een verschrikkelijk tafereel opgehangen.

De Agagi, Gagas, Giachi, Jagges, of Schaggae,

Zo als zij, naar de onderscheidene schrijfwijze of

uitspraak, heten, worden voorgesteld als een

wild, oorlogszuchtig volk, dat, zonder eigene vas

te woonplaatsen te bezitten, sedert het begin van

de zestiende eeuw door invallen en rooftochten,

schrik en overhering door geheel Neder-Guinea,

door Benguela, ja door geheel het binnendeel van .

Afrika, verbreid heeft, tot aan een rijk dat onder

den naam van Monomotapa bekend is, zelfs tot

aan Mozambique en Melinde. Van dit laatste zijn

zij teruggeslagen, en er Zo veel bekend is, niet

weder verschenen. Onmenselijk en gruwzaam,

gretig naar mensenbloed en mensenvleesch,

hunne eigene kinderen niet opvoedende, maar el

(236) In etymologische gissingen uitteweiden, wanneer noch de

Geschiedenis noch de taalkunde de hand reiken, brengt zelden nut

aan; weshalve ik hier de opmerking, dat de uitgang gala of kala

meermalen voorkomt in de namen die men vindt opgegeven van

Afrikaansche volkeren, voor niets meer geef dan men ze waard

wil achten.


( 276 )

ders jongens en meisjes rovende, die door woest

heid en ondernemendheid zich een plaats in hunne

maatschappij moeten verwerven, vullen zij deze

daaruit aan en houden ze er door in stand, zodat

zij inderdaad nauwelijks de naam van een volk

verdienen, en men , naar zulke trekken, gene

eigene plaats aan zulke horden durft aantewijzen.

Maar, Zo afschuwelijk deze schilderij is, door de

reizigers uit de zestiende eeuw, BATTEL , LoPEz,

MEROLLA en anderen opgehangen, Zo overdreven

is zij, door de vrees, of door het ondervinden

van de wraak van getergde ruwe mensen, zoo

strijdende met het doorgaande karakter van de Ne

ger en met jongere berichten; deze toch leren ons

telkens dat de Wilde, bij het opwekken van zijne

driften, slechter wordt door de verleidingen of het

voorbeeld daar de eerste beschaafde bezoekers hem

mede ontmoeten, en laterkomende schaars het te

gengift voor bieden. Somtijds ook mag men on

derstellen dat staatkundige of andere inzichten van

eigenbelang de kleuren verdonkeren bij het voor

stellen van nog niet algemeen bekende stammen ;

en hoe dikwijls is een oog- nog geen voldoende

oordeel - getuige. BATTEL had enigen tijd onder

de Gagas doorgebracht; hun opperhoofd, dat hij

leerde kennen, had lang haar. Hij vond ze niet

geheel zonder beschaving; hun krijgsvereniging

berustte op wetten, die hij Quixilles noemt (23-),

(237) Naar welken raam men deze binnendelen van Afrika

Qui willesien of Afrikaansch-verbondland genoemd vindt.


( 277 )

en die door een ontmenste aanvoerster gegeven

waren, wier gruwzaamheid jegens haar eigen zoon

den stempel gezet had op haar karakter en wetge

ving. Vóór die gebeurtenis hadden hopen van

Gagas, onder afzonderlijke hoofden, zich elders

in maatschappijen neergezet. Men weet met gene

zekerheid of de Anziges ten oosten van Loango,

en de Ayos ten oosten van Dahomy , - met hun za

menhangen? Battel hoorde hen voorgeven dat

zij ongeveer vijftig jaren vroeger van Sierra Leone

waren gekomen; dit bericht, daar zij zeker dezen

naam niet kenden, berust op de denkbeelden die

hij zich naar hetzelve kan gevormd hebben. Bij

dit gebergte beschrijven de Portugezen de Kumbas

Manez, een stoutmoedig en gruwzaam volk van

menseneters, dat in de eerste jaren van de zes

tiende eeuw uit de binnenlanden van Afrika geko

men, en de vreedzame inwoners aan de rivier van

dien naam overvallen had, en door de Portugezen

in Congo en Angola voor verwant werd gehouden

met de Gagas en de Gala-Manu bij de kaap

Mesurade. In hetgeen DAPPER van deze laatsten

zegt is niets dat naar enen Zo woesten en wree

den aard zweemt, schoon men ook bij hun, gelijk

bij andere volkeren in die oorden, geheime ver

bindtenissen van plechtig ingewijde mannen, en ook

van vrouwen vermeld vindt. Opmerkelijk is tevens

de gewoonte van de Abyssinische Gallas, van hun

me kinderen in de bossen weg te brengen, ter

wijl zij zelf op tochten uitgaan, zodat gedurende

dien tijd niemand in het leger zich dezelve mag

( 278 )

aantrekken. Het vermoeden van verwantschap tus

schen deze onderscheiden volkeren, ontleent einde

lijk enig gewigt uit het overeenstemmen van den

tijd waarop van verscheiden kanten, zonder dat

men daarbij aan enig opzet denken kan, de inval

len van de Gallas in Abyssinië, van de Gagas

in Congo en van de Kumbas-Manez, worden ge

steld, en waardoor men aan stamverwantschap van

de opperhoofden, Zo niet aan enige ons onbe

kende omwenteling in het binnenste van Afrika,

die deze volkeren kan hebben uiteengedreven, ge

noopt wordt te denken, waarbij men niettemin de

gelijkheid van natuurgesteldheid, die op niet ver

wante stammen op gelijke wijze werkt, en waaruit

de gelijkheid van zeden en gebruiken geboren

wordt, niet moet uit het oog verliezen.


6°. ZANGEBAR. ANJOANE.

Van dit gedeelte der oostkust en van een der

daar tegenover liggende Comoro - eilanden, dat ook

Joanna genaamd wordt, vindt men bepaaldelijk aan

getekend dat het Arabisch een bestanddeel van de

taal der inwoners uitmaakt. Die van Zangebar

worden beschreven als zwart, welgemaakt , en

krullend haar hebbende, en vermengd met Arabie

ren wier dialekt van het moeder - Arabisch afwijkt.

De inwoners van Anjoane zijn een sterk ras, van

kleur tussen het zwarte en olijfkleurige, met

lang zwart haar en enigzins dikke lippen.


( 279 )

7°. MADAGASKAR.

Ook hier waren Arabieren sedert verscheiden

eeuwen op een gedeelte der kusten gezeten, toen

de Europeërs dit grote eiland in het laatst der

vijftiende en begin der zestiende eeuw bezochten.

Het bevat twee of drie onderscheiden soorten van

mensen, die, behalve het aangebrachte Ara

bisch (238), dat in 't bijzonder in het noordweste

lijke gedeelte en met een verschil van tongval, voor

namelijk in het langer of korter uitspreken van de

woorden bestaande, voorkomt, ééne en dezelfde taal

spreken. Men merkt er enige Maleische, Kaffersche

en Hottentotsche woorden in op. Zoowel de oor

spronkelijke als de van Arabieren afstammende in

woners zijn verdeeld in kasten, die der laatsten

zijn de aanzienlijkste, twee derzelve bezitten uit

sluitend het recht van dieren te slachten, waarvoor

de andere hun hulp moeten inroepen. Alle be

staan zij uit vrije lieden, de allerlaagste der echte

inboorlingen uitgezonderd, die de kaste der slaaf

geborenen is. De evengemelde echte of oude in

boorlingen zijn voor een gedeelte donkerzwart, of

zwartachtig met zulk kort kroes haar als de Ne

gers van de westkust; een gedeelte zwart, met

lang haar gelijk de Maleiërs; de andere inwoners 9

koper- of olijfkleurig, hebben geen Zo platten

neus, noch vooruitstekende lippen, een breed voor

(238) Court de gebeLIN wil daaruit betrekking met de Pheni

ciërs afleiden, waarin vATER hem niet bijvalt.


( 280 )

hoofd en open gelaat. Van de menigvuldige land

schappen van dit eiland, bezitten in 't bijzonder

Matatan en Karkanosst enige soort van geleerd

heid. hun Ombiassen, of tovenaars en genees

meesters geven onderricht, in openlijke scholen, in

de meet- en sterrekunde, en bereiden een soort

van schrijfpapier, zij hebben boeken in hun taal

die zij Madekassisch noemen, maar schrijven met

Arabische lettertekens. Reeds in 1603 zijn er hier

te lande woordverzamelingen van in 't licht geko

men. In de zamenvoeging met andere woorden

verandert de medeklinker waarmede een woord be

gint. De naam- en werkwoorden laten zich niet

buigen.



V. LANDEN DER KAFFERs, vAN QUILoA Tot AAN DE HOTTENTOTTEN,


Volkeren van een bruine kleur, die naar de even

nachtslijn zwarter wordt, en van een niet

volkomen Negergedaante. -

Men heeft het aan de grondigen en nauwkeu

rigen waarnemer Lichtenstein te danken , dat

men thans met genoegzame zekerheid weet dat het

gehele zuiden van Afrika, van Benguela en Qui

loa tot aan de zuidpunt waar de Hottentotten wo

nen, door volkeren is ingenomen van één hoofd

stam, zoowel in het binnenland als op de kusten.

Een gevoelen waarvan men, op waarschijnlijkhe

den, reeds in het begin der zestiende eeuw niet -


( 281 )

vreemd was, doch dat men naderhand uit het oog

verloor (239). De algemene naam van KAFFERs,

waaronder die menigte van stammen bekend zijn,

en die Ongeloovigen betekent, hun denkelijk door

hunne Mahometaansche naburen gegeven, is, hoe

onvoegelijk hij zijn moge, voldoende om dezen ge

helen stam te onderscheiden, wiens kenmerken, van

die van andere volkeren van Afrika verschillende, de

genoemde reiziger aldus opgeeft: zij zijn zeer lang,

kloek en sterk, en hun leden hebben een schoo

ne evenredigheid. hun kleur is bruin, hun haar

zwart, kort en wolachtig. Met de Europeërs heb

ben zij het hoge voorhoofd en het verheven neus

been, met de Negers de opgeworpene lip, en met

de Hottentotten de uitstekende kaakbeenderen ge

meen. Hun baard is niet zwaar, doch zwaarder

dan bij de Hottentotten. Zij zijn halve nomaden,

die ongaarne, door omstandigheden gedrongen, van

woonplaats veranderen, en leven van de rundvee

teelt en een weinig landbouw, hebbende geen an

der koren dan een soort van gierst.

Deze trekken, en andere van overeenkomst in

levenswijze, vindt men van de grenzen der Hot

tentotten af tot aan de aangewezen noordelijke pun

ten weder; hier en daar is de aaneenschakeling, bij

gebrek van berichten, minder duidelijk, vooral aan

de westzijde van Afrika, tussen de zuidelijkste

delen der landen die met Congo zamenhangen en

de Beetjuana - Kaffers. Hier verliezen wij de keten

(239) vergelijk lichTENSTEIN's Reize, II. D. in 't begin


( 282 )

geheel en moeten ons vergenoegen met enkele aan

wijzingen, uit de ouderen tijd der Portugezen, en

van DE GRANDPRÉ, die in het laatst der vorige

eeuw aldaar was. Des te meer zekerheid heeft men

daarentegen nopens de oostkust. Hetgeen BARRow

en BAREte zeggen van de inwoners van Quiloa,

die zij als Negers opgeven, komt Zo met de ze

den en gewoonten van de Kaffers overeen, dat men

de verwantschap niet loochenen kan. Bovendien

toont, naar mijne gedachten, de omstandigheid, dat

de Arabische bijnaam , aan deze volkeren gezamen

lijk gegeven , Zo ver zuidelijk als tot nabij de ui

terste spits is doorgedrongen, een onmiskenbaar

verband met de hogerop liggende oostkust, al

mist men somtijds een schakel. Te Mozambique

en aan de Lagoa-baai wordt deze zamenhang al

duidelijker. Het aantal slaven van Mozambique die

men aan de Kaap de Goede Hoop ziet, zijn alle

van een sterker gestel, en bruiner niet Zo fluweel

achtig glanzend van kleur, als de Negers van Gui

nea en van de Senegal. De onderkaak steekt bij

deze Mozambikers veel minder vooruit, de rug

van de neus is kennelijk, en, dikwijls zelfs, aan

merkelijk verheven, en het oog heeft een geheel

eigene uitdrukking, die men in het oog van den

Kaffer eveneens ontdekt. De Mozambieksche sla

ven (240), die Lichtenstein op zijne reis naar

de Beetjuana's bij zich had, bevonden zich bij deze


(240) Van welk volk er MARsDEN ook een kocht, waarvan hij

hetzelfde opmerke. Zie TUCKEY, Reize, 11, 322.


( 283 )

als onder landgenoten, kwamen er in de meeste

ligchaamshoedanigheden mede overeen, en verston-.

den ook enige van hun woorden. De klank van

de talen van beide zweemt zeer veel naar elkander.

Deze gehele zamenhang blijkt duidelijk in de woor

den die men thans van de onderscheiden Kaffer

tongvallen kent, en men weet dat de noordoostelij

ker wonende stammen in de omgang de zuidelijker

genoegzaam verstaan. Het verschil tussen den

tongval der Beetjuana's en der oostelijke Kaffers

is juist zodanig als men tussen twee verwijderde

stammen kan verwachten. Uit dit alles vloeit de

overtuiging voort dat alle deze wilde volkeren ten

zuiden van Quiloa en ten oosten van de volkplan

ting aan de Kaap de Goede Hoop één groten

volksstam uitmaken, duidelijk verschillende van de

Negers en Mahometanen, aan de enen, en van

de Hottentotten, aan de anderen kant, Zo als

van de laatsten nader zal blijken. Volgens den

meergenoemden reiziger reiken de grenzen der Kaf

fers ten westen tot aan de middaglijn van kaap

Agulhas tussen 37 en 38 graden oosterlengte en

ten noorden tot onder de 25sten graad zuider

breedte (241).

Dezelfde schrijver tekent met veel waarschijnlijk

heid de betrekkingen der Kaffers tot de hoger ge

legen delen van Afrika, en de weg langs welken

(241) De landkaarten van het laatst der zeventiende eeuw laten

de westkust door Kaffers bewonen tot aan de St. Maria-rivier, op

15 graden zuiderbreedte.


( 284 )

zij naar het Zuiden zijn afgedaald, schoon het ge

brek van overleveringen hierover niets stelligs toe

laat te zeggen. Zijne denkbeelden over de afkomst

der Kaffers van de Abyssiniërs en daardoor uit

Azië, verdienen te worden nagelezen (242). Langs

de bergachtige oostkust, dieper landwaarts in, be

woonbarer dan de westkust, laat hij de voorvaders

van de Kaffers als herdervolken afzakken, en zich

als een sterker ras zuidwaarts uitbreiden tot in hun

ne tegenwoordige zuidoostelijke woonsteden, van

waar zij de Hottentotsche stammen verdrongen, en

meer van de vroegere beschaafdheid verloren dan

hunne stamgenoten die in de meer begunstigde

binnenlanden achter bleven. Nog heden dragen ri

vieren en bergen in de zuidelijke Kafferlanden Hot

tentotsche namen. Aan de andere zijde toont de

overeenkomst in gestalte, zeden en levenswijze,

tussen de Kaffers en de inwoners van Mozambi

que, Madagaskar, Zangebar en Abyssinië, de fpo

ren van die betrekking. BARRow legt een dergelijk

gevoelen aan de dag, en houdt de Kaffers voor

afkomstig van Arabische Beduïnen. De Koossa

Kaffers kennen een in de binnenlanden ver noord

westelijk wonend volk de Makwina, hetwelk de

overige Kaffervolken van door hun gegraven en

verarbeid koper en ijzer voorziet. Deze Makwini,

(242) Reize, II. D. bl. 12 en volg. volgens sALT, Voyage

to Abyssinia, p. 37, note, behoren de Kaffers tot de Aethiopi

sche stammen, welker bijna onafgebroken keten van de grenzen

van Egypte af is aantewijzen. -


( 285 )

Zo als zij in andere berichten heten, grenzen den

kelijk ten oosten aan de Portugeesche bezittingen

en staan er mede in betrekking, en men heeft hun

naam met het Arabisch makini, ijzersmid, verge

leken. Welligt zijn het de vroeger vermelde Ma

kuana (243). Zo zijn ook de Briguas, aan de

rivier Kroman, twaalf dagreizens van de Oranje

rivier, op 25 graden zuiderbreedte, zeer beschaafd

en zedelijk. Zij erkennen een Opperwezen, eren

gene beelden, doen hun kinderen besnijden, be

bouwen hun landen en vervaardigen daartoe zel

ve de benoodigde gereedschappen. Zij worden door

een koning geregeerd (244). Bij dit alles heeft

de Kaffer wat hem reeds op het eerste gezicht ken

nelijk eigen is, en van de Europeër vooral onder

scheidt, schoon hij in de omtrekken en het been

gestel van het aangezicht, en in de schedelvorm

enige gelijkheid hebbe. De invloed van de lucht

op de kleur der huid, die als zij van alle besmeer

sels ontdaan is nog eerder licht- dan donkerbruin

uitkomt, en op het meer gekrulde haar, is in een

Zo lang verloop van tijd geenszins vreemd. De

beschrijving van de volkeren die bij de overblijfsels

van Butua in Monomotapa (245) wonen, en de

(243) Hier boven, bl. 272.

(244) Naar berichten van de Maatschappij der Protestantsche Zen

delingen te Londen, 1804.

(245) De oude Portugeefche schrijvers spellen het doorgaans he

nomotapa. Benoe - motapa in het Arabisch betekent : huurvolken.

Mogelijk huurden de Moen van hier hun benden. LICHTEN

sTEIN, in het ethnographisch linguistisch Archiv., I. 295.


( 286 )

karavanentochten van de Aethiopiërs uit Meroe,

doen denken aan de Kaffers. Hier voegen zich

sommige van hun woorden bij, die tot de Ara

bischen tak behoren.

--

De spraak der Kaffers is rond en vol, zacht en

welluidend, zonder te klappen of te smakken. De

wortelwoorden van hun taal zijn van één en

twee lettergrepen, de klinkers éénvoudig, zonder

tweeklanken. hun uitspraak is langzaam en na

drukkelijk, en de klemtoon rust op de voorlaatste

lettergreep.

Zodanig althans doet zij zich voor in de dialek

ten die men het meeste kent, met weinig neus

en zeer weinige keelklanken. Onder de sisklanken

zijn er die aan de Europesche talen geheel vreemd

zijn. De Beetjuana's en Koossa's maken door ene

lichte drukking van de punt der tong tegen het ge

hemelte een klank die met sch, sj, tj, sl, uitge

sproken een gesis veroorzaakt. De eerste van deze

stammen gebruiken veeltijds een r waar de ande

ren s uitspreken. Deze waarneming verdient te

meer aandacht omdat Morimo bij hen het denk

beeld uitdrukt van een Opperwezen, waarvoor de

inwoners van Sofala Mozimo bezigen. Bij de Koos

sa's komt veeltijds een doffe m vóór de zelfstandi

ge naamwoorden die met een medeklinker begin

nen, somtijds een n, maar meest nog een klinker

vóór deze doffe m, am, om, hetgeen men bij de

Beetjuana's niet hoort. Deze taal toont, overi

gens, in hare vormen een tamelijken graad van

vorderingen. De telwoorden gaan tot 100 toe. De

( 287 )

tongvallen wijken op menigerlei wijze van elkander

af, maar de verst verwijderde stammen kunnen zich

onderling verstaan.



XXIII.

HET ZUIDELIJKSTE GEDEELTE VAN AFRIKA.


De aangewezen of vermoedelijke betrekkingen der

behandelde volkeren, hebben ons ongevoelig uit het

midden van Afrika tot aan de zuidpunt doen voort

gaan, welker wedervinden, nu 330 jaren geleden,

een nieuw tijdvak opent en een gebeurtenis van

onschatbare waarde is in de geschiedenis van het

mensdom. Hoe geheel anders zal, in de loop

der tijden, een volkplanting - de Nederlanders

stichtten dezelve in 1653 - aan dezen uithoek van

het werelddeel, door banden van maatschappelijken

omgang zich met toekomstige volkplantingen aan

de oost- en westkusten, met de westelijken Ar

chipel van de Aziatischen Oceaan, en van daar

met de Arabischen zeeboezem, verbindende, en

in allerlei richtingen wegen openende, nu nog raad

selachtig, naar de binnendelen, - hoe geheel an

ders zal zulk een volkplanting van in wetenschap

pen steeds vorderende Europeërs, door uitgebreide

volkerenkennis, door taalkunde en boeken van on

derwijs, bijgestaan, en met wat heilzamer gevol

gen, dit in vele opzichten nog jonge werelddeel

aantasten, maatschappelijk leven en zedelijken wel

stand tot in zijne binnenste aderen aankweken, –

( 288 )

dan ooit Pheniciërs, Romeinen, Grieken, Arabie

ren, konden te weeg brengen ! Of zou men dit

ene speling achten en een droom, in deze blad

zijden althans niet te vermelden? Zo beschouwe

men Amerika, nu en in de zestiende eeuw.

Over de reeds gemelden uithoek valt nog slechts

een woord bijtebrengen. Er bestaat in denzelven

één daarin te zamen gedrongen, onder de naam

van HoTTENToTTEN zeer bekend volksras, doch

welks afkomst men alleen gissen kan. Door kroes

haar en dikke lippen enigzins naar de Negers ge

lijkende, is het door de bijzondere gedaante van

den schedel, ligchaamsgestalte en geelbruine kleur,

duidelijk van dezelve onderscheiden. Sommige van

de oudere aardbeschrijvingen wijzen het niet afzon

derlijk aan, andere vertonen hen als zwervende

Kaffers of daar tussen in levende, latere zetten

hunne grenzen en stammen verderuit, terwijl zij in

onzen tijd, meer en meer ingeschrenkt, van liever

lede beginnen te verdwijnen. Toen de Europeërs

zich het eerst aan de Kaap nedersloegen trof hun

het eigendommelijke van dit volk in gedaante en

vooral in taal; zij vergelijken hun spraak bij sta

melen, of bij de moeilijke uitspraak van berglie

den met kropgezwellen, bij het keelgeluid van

kalkoenen of het geschreeuw der nachtuilen. Zij

leerden vervolgens vele stammen van dit volk ken

nen, de Kochokwa's, Sonkwa's, Hessokwa's,

Attakwa's, Hoeten.ikwa's, en hoe zij meer heten

mogten. Men herkent in de uitgang van alle de

ze namen de gemenen stam, en in de bijvoeging

( 289 )

de onderscheidingen. Toen men met dit volk het

eerst bekend werd, was Kwaikwa (de verdubbeling

der lettergreep) hun algemene naam, die van

Hottentotten is hun door de Nederlanders gegeven,

ik meen, naar hun vreemd klinkende spraak

Thans bestaan alleen in het geheugen der volkplan

ters de plaatsen waaraan zij hun namen gaven

Enigen van hun wonen nog, weder noordwaarts

getogen, ten westen van de Koossa- en Mathimba

Kaffers, zuidelijker dan de Beetjuana's. . t

De veelal vlakke, zandige gesteldheid der landen

in het westen van Afrika bezuiden de evennachts

lijn, maakt het niet onwaarschijnlijk dat hun be

volking, meer tot het jagers- dan tot het herders

leven genoopt, daardoor meer van beschaving ver

stoken, door luchtsgesteldheid, door de onbesten

digheid ener leefwijze die aan geen eigendom

hecht, in een korter tijdverloop gedrongen is ge

worden naar de zuidelijkste delen, waar, om te

genovergestelde redenen, de Kasferstammen, van de

oostzijde, na hen aankwamen. Zo bleven de

Saabs of Boschjesmans in de woeste, dorre, leem

aardige vlakten achter, en daalden tot de aller

laagsten trap van een bijna dierlijk leven, andere

stammen daarentegen, de Gonakwa's bij voorbeeld,

aan de vruchtbare oevers van de Chamtoo, gin

over, en verbreidden zich voorwaarts naar het

oosten, tot dat zij voor indringende Kaffers moes

ten wijken.


( 290 )

Men ziet uit het gezegde dat de mening van

LE vAILLANT ongegrond is, als waren de Bosch

jesmans een gemengd volk ven gevlugte slaven,

zonder onderlinge betrekking dan die der gemene

behoeften van het ogenblik, en ontleenden zij

hun naam van hun onthouden in de bossen,

hetgeen geenszins het geval is, schoon zij veelal

tussen struiken nestelen (246). ,

Men moet zich (247) de spraak der Hottentotten

voorstellen als een menigte, rasch, met een ru

we en levendige stem, uit de holle borst voortge

stoten, reeds diep in de keel door scherpe blazing

vergezelde en op de tong met geklak ontvangen ge

luiden, met doorslaande, lang uitgehouden, wijd

uitgesproken tweeklanken, aan het einde van de zin

dikwijls door een lang zingend ing besloten. Het

geklak met de tong, het bijzondere kenmerk van

deze taal, is door THUNBERG en LE vAILLANT

redelijk nauwkeurig omschreven. Het laat zich op

meer dan ééne wijze hoen, en heeft drie fijnere

onderscheidingen, die voortgebracht worden door

het trekken van de punt der tong van de boven

snijtanden, of van de bovenkiezen, of van den

rug der tong van het gehemelte, de tweede van

deze bewegingen veroorzaakt sterker klak dan de

eerste, en de derde sterker dan de tweede. SPARR

(246) over hun gemenen oorsprong met de Hottentotten zie

men voorts BARRow, Reize naar Zuid-Afrika, II. D. en Lich

TENSTEIN, I. 226. -

(247) Naar LICHTENSTEIN, in het aangeh. Archiv., s. 270.


( 291 )

MANN duidt dezen klank door een t' aan, waar

LICHTENSTEIN de graden van onderscheiding, met

t”1, t'2, t'3 bijvoegt. De grootste moeilijkheid

ligt hierin, dat onmiddellijk op dezen voorklak de

medeklinker k, g, ch, somtijds n of s, of, na

den lichteren tongslag, d, t, z moet volgen, ene

uitspraak die voor elken anderen landaard Zo goed

als onuitvoerlijk is, ten zij misschien een in de

volkplanting geboren en van jongs af daaraan ge

wenden kolonist. Inderdaad hebben de spraakwerk

tuigen der Hottentotten een hun eigene gedaante;

het beenachtig gehemelte is veel kleiner en korter,

en vergeleken tegen dat der Aziaten en Europeërs,

naar achteren slaauw gewelfd. De tong, vooral die

der Boschjesmans, is veel ronder, dikker en kor

ter als bij andere volkeren, behalve nog fijnere

verschillen die men in grootte en plaatsing der

stemwerktuigen heeft waargenomen, waaraan men

het verschil in de toonladder der Hottentotten, door

LICHTENSTEIN opgemerkt (248), mag toeschrijven.

Aan deze taal ontbreken de gewone sisklanken,

ook de l, f, v, w, rijk daarentegen is, Zo als

men zich nu wel voorstelt, de verscheidenheid der

keelklanken; de b en p, t en s, b en d, d en g,

verwisselen dikwijls; o en u zijn de gewoonste,

e de zeldzaamste der klinkletters. Dit verwisselende

en onbepaalde geeft aanleiding tot zeer veel gelijk

luidende in betekenis verschillende uitdrukkingen,

die door het gebrek van geregelde wortelafleidingen

(248) Reizen, I. 184 en IV. 362.


( 292 )

en onderscheiding van denkbeelden, nog worden

vergroot. ; Overeenkomst met woorden van andere

talen bespeurt men maar zeer enkel: Koa betekent

mens , in de taal van Darfoer, Kouh, hetzelfde

bij de Korana - Hottentotten, en Koang een jong

mens. Men heeft ook gemeend er in het Abys

sinisch iets van aantetreffen.

Ik zal nu de stammen der Hottentotten, naar

LICHTENSTEIN (249) volgens hun ligging opge

ven, en daarmede van hun en van Afrika afscheid

nemen:

De minst bekende zijn de Dammaras, ver ten

noorden, aan gene zijde van de Koperbergen, en

westwaarts van de Matsarokwa-Kaffers, aan de zan

dige westkust, tot aan de 20sten graad zuider

breedte. BARRow houdt hen voor Kaffers.

Zuidelijker aan de westkust waren de grote en

nog iets lager de kleine - Namaak was, of Nami

kwas, die sedert noordoostwaarts getogen, enige

dagreizen over de Oranje-rivier, onder de aartsva

derlijke leiding van een eerwaardigen Zendeling,

ene volkplanting hebben gesticht. Volgens Le

vaillant sluiten enige kleinere stammen aan deze

aan, waaronder de Geisskwas, die hij meent dat

uit Kaffers en Namaakwas vermengd waren; de

Kakobikwas en de Korakwas.

Onder de middagslijn van de Plettenberg's-baai,

tussen de 25sten en 29sten graad zuiderbreedte,

bewonen de Koranas een uitgebreide streek lands.


(249) Aangeh. Archiv., s. 286.


( 293 )

Zij zijn in het bijzonder het voorwerp geweest van

LicHTENSTEIN's waarnemingen. --

Ten oosten van de Kaap-kolonie zijn de Gonaa

kwas, eertijds Khamtover genaamd; hun dialekt,

behalve andere bijzonderheden, onderscheidt zich

door vele van hun naburen de Kaffers overgeno

men woorden. Sommige reizigers hebben hen uit

dien hoofde voor een mengsel van beide gehouden.

Zij schijnen door die nabuurschap een vlugger volk

te zijn geworden dan de Hottentotten doorgaans

zijn. -

Dezelfde volgorde doet zich voor in hetgeen LE

vAILLANT verhaalt, dat zijne Kakobikwas eerst

hunne woorden aan de Korak was, deze aan de

Namaak was en wederom deze dezelve aan de Hot

tentotten die bij de Kaap woonden, overzeiden.

De onregelmatigheid der klanken bij zulke ver

strooide stammen, en het gemis van dagelijkschen

omgang die de klanken lichter doet verstaan, maken

dit zeer begrijpelijk.

De laatstgenoemde reiziger (250) plaatst nog

noordelijker dan de Kakobikwas, in een uitgestrekt

land tussen de grote Namaakwas en de Kaffers,

van het westen naar het oosten, een talrijk en

krijgszuchtig volk, de Huswana, in de gebergten

en bergkloven wonende, het gelaat hebbende der

(250) En, tot nu toe, hij alleen, maar dit is gene genoegza

me rede om zijne getuigenis te verwerpen. De ondervinding schijnt

het oordeel te bevestigen dat over hem geveld is : dat hij nauw

keurig en waar is in zijne berichten, schoon hij in het schilderen

van zijne reisgevallen de teugel moge hebben losgelaten.

( 294 )

Hottentotten, en nog sterker klakkende in het spre

ken. Geen van de hier boven genoemde stammen

verstond iets van hun geheel afzonderlijke taal.

Hij beschouwde het als de oorspronkelijken stam

van alle de volkeren die thans in de zuidelijken

hoek van Afrika wonen, en meende dat het voor

heen tussen de Sneeuwbergen en de Kaffers als

vreedzame naburen met de kolonisten had geleefd,

doch, door deze beroofd en gedrongen, in de

bergpassen was terug geweken. Hij zegt daarbij

zeer stellig dat zij om hun halfblanke kleur Chi

meesche Hottentotten genaamd worden. Doch daar

over bestaat bij anderen een verschillende mee

ning (251). Als een gissing is bijgebracht of mo

gelijk in deze Huswanas de echte naam en het volk

der Boschmans zich voordoet, zodat zij als een

minder bekend gedeelte van hetzelve, in een iets

beteren staat en onderling beter verbonden, leven

zouden dan diegene welke in de Kaaplanden en bij

de Kafferstammen, om hunnen moordzieken aard,

Zo gevreesd en gehaat zijn.

Niets kan meer tegen het gelaat van de goed

aardigen echten Hottentot afsteken dan de wilde,

schuwe, onzekere blik, en de wellustig zwakke

maar listige wezenstrekken van de Boschjesman.

(251) Volgens SPARRMANN was hun kleur geelachtig en hun

dialekt verschillende. BARRow meent dat de Hambonas aan de

oostkust de Chineesche Hottentotten van SPARRMANN zijn. - Over

de afkomst der Hottentotten van de Chinezen zie BARRow, Voya

ge en Chine, I. p. 68, en pl. 4 van de Atlas.



( 295 )

'Ook is zijn schedel kleiner en in gedaante enig

zins verschillende.

De Hottentotten verstaan de taal van de Bosch

jesmans niet, hoezeer hetgeen daarvan thans be

kend is bewijst, dat zij een tongval is van die der

andere Hottentotten, met zodanige veranderingen

als de verwisseling van omstandigheden en lotgeval

len, de uitbreiding van macht, en het vervallen of

veranderen van woordbetekenissen, tussen tong

vallen moet doen ontstaan. In de klank is deze

van die der Koranas onderscheiden door een veel

sterker geklak, schellere neusklanken, en een bij

zonder zingend geluid, waarmede zij veeltijds hun

zeggen besluiten, en dat vooral aan de Boschjes

mans over de Oranje-rivier eigen is. Van verre

klinkt het als een luid gejuich, een hogere toon

wordt vijf of zes seconden uitgehouden en ver

slaauwt dan allengs in een zachteren en diepen, tot

hij verdwijnt.




XXIV.

AMERICA.


Van de zuidelijksten uithoek van het nog even

aan Azia vasthangende en van Europa nauwelijks

afgesneden Afrika, steken wij over naar dien van

een 1800 mijlen daarvan afgelegen werelddeel. On

( 296 )

derstellingen nopens de gedaante van de aardbol

en zijn vermeend evenwigt hadden deze tussen

ruimte door onbekende, en bij de ervaring niet be

staande Zuiderlanden, aangevuld. Wij zetten nu

den voet op het andere halfdeel der wereld, welks

aanwezen een vrome Kerkvader zich als onmo

gelijk voorstelde toen hij het bestaan ontkende

van tegenvoeters; zijne vererers aldaar voor zijn

beeld geknield, getuigen tegen hem, zegt de Rus

sische dichter LoMoNossow. Veel meer nog dan

Afrika, wekte, vijf jaren vóór de tocht van Ga

ma, de ontdekking van Amerika verwondering op,

deed vragen ontstaan over deszelfs eerste bewoners,

en opende uitwegen voor de zamendringende be

volking van Europa.

Slechts aan één uithoek nabij Azië zijnde, schijnt

de oorsprong der inwoners nog moeilijker opte

helderen. Het zou weinig afdoen, de vraag : of

Apostelen er gepredikt hebben ? toestemmend te

beantwoorden, op geen anderen grond dan de on

overdachte opvatting van hunnen last om heente

gaan door de gehele wereld (252), want dit zou

alleen het tijdpunt waarop dit land bevolkt was

een honderd jaren of vier vervroegen. Met afsnij

ding van alle gewaagde en onbestaanbare verklarin

gen, zal het dienstiger zijn enige daadzaken voor

tedragen. - -


(252) Zo als dit de slotsom is van een verhandeling van

G. Moebius over dat onderwerp. Leipz. 1660. | | |


( 297 )

De nauwkeurigste opmerkers hebben in Ameri

ka, het noordelijkste gedeelte, dat is boven den

60sten graad, uitgezonderd, één, van de andere

onderscheiden, mensenras opgemerkt, schoon on

dergedeeld in duizend takken en twijgen; de koper

roode huidkleur, het gladde - neêrhangende haar,

zijn slechts gedeeltelijk deszelfs kenmerken, de baar

deloosheid nog minder, want het zorgvuldig uit

plukken van het haar van dit en andere delen des

ligchaams, is alhier niet zonder uitzondering, en

is ook elders in gebruik gevonden; het is de sche

del vooral en zijne doorgaande gedaante die alle de

inboorlingen van Amerika verenigt, en onderscheidt.

Ik zal dezen naam gebruiken van de oude oorspron

kelijke inwoners sprekende; Negers, lieden van de

kleur, Europeanen, Spanjaarden, of anderen land

aard, zal ik, met hun bijzonderen naam, waar het

noodig is, inwoners of volkplanters noemen.

De Amerikaansche schedel is, met betrekking tot

het uitsteken van het wangbeen, de richting van de

aangezichtslijn, de bijna hondvormige verhevenheid

van het sterk ingedrongen voorhoofdsbeen, en het

minder gewelfde van het achterhoofdsbeen, wezen

lijk onderscheiden van de Aziatischen, schoon na

der daarbij komende dan bij dien der Negers. De

beide verhevenheden waaraan GALL Zo veel hecht,

zijn weinig opmerkbaar (253). De inboorlingen

van Nieuw Spanje gelijken over het algemeen naar

253) De leer van GALL, uitg. door sTUART, pl. 2, n°. 5,

en bladz. 86.


( 298 )

die van Kanada, Florida, Peru en Brazilië; kleur,

hoofdhaar, gestalte, opwaartsche stand der ogen,

waarvan de hoek naar de slapen uitloopt, uitste

ken van het kaakbeen, iets ronder en minder scherp

hoekig dan dat der Mongolen, breedheid van lip

pen, in de mond, bij een diepen en ernstigen

blik, een uitdrukking van zachtheid, zijn hun

ne gelijke kenmerken. Op een oppervlakte van

750,ooo vierkante mijlen gronds, van de eilanden

bij het zuidelijke Vuurland tot aan de St. Laurens

rivier en de Beringsstraat, wordt men overal ver

rast door het overeenkomende in de trekken der

inboorlingen, en men vindt zich gedrongen hen

voor afkomelingen van één stam te erkennen.

Vroegere waarnemers, die nog op gene Zo be

paalde eigenheden acht gaven, waren desgelijks

door deze gelijkheid in het voorkomen, in andere

opzichten, getroffen; een zekere droefgeestigheid en

neêrgeslagenheid van geest en in het oog, ene

onaandoenlijkheid, die gene hevige drift maar al

leen ernst en somtijds woestheid tekent, vonden

zij bij de Noord-Amerikaansche wilden, gelijk bij

de verspreide stammen aan de Paraguay.

Niet zoo, ten aanzien van de kleur. Velen hiel

den in het eerst deze voor het uitwerksel van ene

beschildering, van de luchtstreek, en van andere

uitwendige op de huid werkende middelen. VoL

NEY (254), op de getuigenis van een Noord-Ame

rikaansch opperhoofd, bevestigt dit door de waar

(254) Tableau du climat etc. des Etats Unis, II. 442.


( 299 )

neming dat de kinderen bij deze stammen blank ge

boren worden, en hetzelfde schrijft men van die

in Kaliformië; HUMBoLDT (255) daarentegen ver

zekert het tegendeel van die in Peru, Quito, aan

den Orinoko, in Caracas, en Mexiko. Wat dit

punt betreft, is het genoeg uitgemaakt dat de don

kerheid der kleur geen algemeen merk is, en zoo

min in dit werelddeel als in Afrika in betrekking

staat tot de nabijheid van de evennachtslijn. Voor

lang heeft men in het zuiden en in het noorden

van Amerika volkeren aangetroffen welker huid

kleur, ten dele ook het hoofdhaar, naar die der

Europeërs zweemden; bij voorbeeld de inboorlin

gen van Noetka-sond, van verscheiden delen van

Louisiana, de Miges in Zapoteja, een provincie

van Mexiko, de oude inwoners van Antiochië en

Santa Fé de Bogota, vele woud-, rivier- of berg

bewoners in onderscheiden landen van Zuid-Ameri

ka, terwijl de Wilden in de vlakten bij de Orino

ko zwartbruin zijn. In Mexiko, aan de Moskito

kust, in Florida, op de Westindische eilanden had

- (255) Essai politique de la nouvelle Espagne, p. 85. - Uit

den mond van lieden wier nauwkeurigheid en goede trouw ik geen

reden heb van in twijfel te trekken, herinner ik mij te hebben

gehoord dat zij Negerkinderen op hun plantaadjen in Suriname

hadden gezien blank geboren worden, doch al ras van kleur vere

anderende, en met de derden dag in dien der Negers overgaande.

Daarentegen weet men, dat zelfs de Afrikaansche Negerfoetus de

trekken en de kleur van dit ras bezit. Na onderzoek, meen ik te

kunnen aannemen dat die blankheid niet eigenlijk maar van ene

lichtere tint der kleur te verstaan is, zijnde bij de Westindische

Negers donker-roodachtig.


( 300 )

den de inboorlingen de geelachtige Oostindische tint.

In Brazilië waren zij bijna zwartkleurig. De kleur

en gedaante van vele Indianen bij Poste Vincennes

en Fort Détroit in Noord-Amerika, brachten aan

VOLNEY de Egyptische Fellah's en de Beduïnen te

binnen.

Zo bevestigen over de gehele lengte van Ame

rika verspreide verscheidenheden, aan de enen

kant, de éénslachtigheid der inboorlingen, en no

pen, aan de anderen kant, om hen als een van

dat der andere werelddelen onderscheiden ras te

erkennen. Men behoort zich evenwel die gelijkheid

niet te overdreven voortestellen. In deze verba

zende uitgestrektheid, bestaan even Zo kennelijke

onderscheidingen als men bij voorbeeld in het Kau

kasisch ras tussen de Circassiers, Moen en

Perzianen waarneemt. De zes voet lange gestalte

van de Patagons, door de eerste ontdekkers in

reuzen herschapen, is ook die van de Karaïben in

de vlakten tussen de Orinoko en de bronnen

van de Rio Blanco. Hoezeer verschillen niet deze

Karaïben, die tot de sterkstgewassen volkeren van de

gehele aarde behoren, van de verbasterde Karaï

ben, of Zambas, op het eiland St. Vincent, en

van de Chaymas in Kumana? Hoe niet de Tlaska

lezen en de Lipans en Chichimecken in het noor

delijke gedeelte van Mexiko? Welk verschil tus

schen de zwarten Guyaner of Braziliaan, den

groten welgemaakten inboorling van Chili, den

zachten en ranken Peruaan, de zwaarlijvigen Mexi

kaner, de stevigen Irokees, de kleinen, gedron

( 301 )

gen inwoner van Noetka-sond, en welke talloze

tussensoorten men meer zou kunnen opnoemen?

Zeer onderscheiden doen zich de Paraguayers, en

de Magellaners voor, en de Abiponen, met hunne

haviksneuzen, die als een kentekenende trek in

de afbeeldingen door Amerikanen vervaardigd, voor

komen, terwijl echter noch de inboorlingen van

Noord-Amerika, noch die aan de Orinoko den

zelven bezitten. ,,Zo verschilden de Chanci, in de

zestiende en zeventiende eeuw, in de provincie de

Los-Pastos, door hun langwerpig open gelaat, van

de Panches die destijds in de meer inlandse en

hetere streken bij Bogota woonden. Men heeft den

naam van de zeer uitgebreiden stam der Homagua

van het Peruaansche woord uma, hoofd, afgeleid,

om de gewoonte, die nog bij hun bestaat, van het

hoofd langer te maken door het voorhoofd tussen

twee plankjes te drukken, gelijk zij Cambevas, dat

in het Braziliaansch hetzelfde betekent, genoemd

worden door de Portugezen van Para. Wij wil

len toegeven, dat zulke verscheidenheden als de

laatstvermelde is, niet uit de natuurlijken vorm

maar uit de grillige denkbeelden omtrent schoon,

heid of andere volks gebruiken haren oorsprong

ontlenen. Het kenmerk , uit de schedelvorm

ontleend, blijft niettemin zeker bestaan, en zal

ongetwijfeld door toekomstige ontleedkundige nº

sporingen meer en meer bevestigd worden.

Zo gewis als het, te dezen aanzien, is dat de ver

menging van volksstammen, die reeds in de klassieke

tijden der beeldhouwkunst in Griekenland niet meer

( 302 )

toeliet deszelfs verschillende bevolkers te onder

scheiden, en die in het hedendaags Europa dit

merk van onderscheid tussen Germanen, Kelten,

Saracenen, lang heeft uitgewischt, niet bewijst

dat het te voren niet bestaan hebbe; Zo leert van

den anderen kant hetgeen men, van de Finnen en

Esthen bij voorbeeld, en van de Laplanders, weet,

dat het verplaatsen onder een andere hemelstreek,

verandering in de been- en schedelvormen aanbrengt.

In het werelddeel zelf, waarover wij nu spreken,

heeft men dien, invloed in de kinderen van de En

gelschen, aldaar geboren wordende, waargenomen.

Hoger kaakbenen, dieper staande ogen, hangen

der oogleden die tegen het terugkaatsend zonlicht

beschermen, nadering tot de echt Amerikaansche

kleur, zodat zij in de binnenlanden van Carolina

en Georgië slechts weinig lichter is dan die der

Irokezen, bespeurt men bij voortgang in de jongere

geslachten, en zulks duidelijker in de middel- en

zuidelijke delen, dan in de noordelijke, van de

Verenigde Staten, in de vlakke landen en aan de

zee dan in de nabijheid van de Apalaschische geberg

ten, in de lagere en handwerks- dan in de hogere

standen. Desgelijks neemt de stugheid van het

hoofdhaar toe. -

Deze aanmerkingen zijn, meen ik, voldoende om

de twee volgende grondregels te staven en, over

d: bevolking van Amerika handelende, op deze toe

teoassen.

19. Gelijkheid in schedelgedaante, bewijst ééner


( 303 )

lei oorsprong, schoon luchtsgestel, zeden, en der

gelijke, verscheidenheden aanbrengen.


2°. Het gedeeltelijk missen van die gelijkhei

bewijst geen verschillenden oorsprong, wanneer de

verscheidenheid uit plaatselijke veranderingen ten

aanzien van lucht- en landstreek of gebruiken, is

optehelderen.

De Eskimo's, de inboorlingen van Noetka-sond

met hun graauwe ogen, daargelaten, getuigen

reizigers die de Noord-Amerikanen en de inwoners

van Tartarije zagen, dat zij niet weinig naar elkan

der gelijken. Amerikanen, Mongolen, Mantschoe,

Maleiërs, deze schijnen de naast aan elkander ver

wante takken te zijn van het gehele mensenge

slacht. De Amerikanen staan minder op zich zelf

dan de Negers; en het schijnt nogtans moeilijker,

bij volslagen gemis aan oude berichten, iets ge

gronds over hun afkomst te zeggen. Genen kende

de Oudheid ten minste reeds in hun zelfde woon

plaatsen, maar omtrent deze reiken geen overleve

ringen lager dan de vijfde en zesde eeuwen onzer

jaarrekening.

Men houde al de Atlantis van Plato voor meer

dan een wijsgerig tafereel, en voor misschien het een

of ander groot eiland werwaarts een storm Pheni

cische scheepvaarders van de kust van Afrika dreef,

het is gene geschiedkundige bijdrage; de beeld

spraak-tekeningen die men meent dat de tochten der

Tolteken met tijdsbepaling aanwijzen, zijn het niet.

( 304 )

Voor ons, indien al latere tijden ze mogten be

vestigen of ophelderen, zijn de wenken niet veel

beduidend van enige andere met dit werelddeel be

staan hebbende betrekkingen. De jaarboeken der

Chinezen maken gewag van een tocht door deze

gedaan omstreeks 458 na J. C. naar een streek van

de noordwestkust van Amerika, die zij Fou-Sang

noemen, niet ver ten zuiden van het punt waar

de Russische ontdekkers in 1741 ontscheepten (256).

Ook vond KAEMPFER sporen van een tocht der Ja

panners, op welken zij ver ten noordoosten tus

schen 40 en 50 graden breedte aan een groot vast

land kwamen. In de tiende eeuw bezeilde de Noor

man Leif, zoon van Erik de Roode, die het eerst

Groenland had gevonden, door nadere ontdekkingen

en zucht tot nog verdere gedreven, een oostelijk

gedeelte van Noord-Amerika, dat hij onder den

naam van Wijnland bekend maakte naar de druiven

die hij er vond, en die er, gelijk ook tarwe, in

het wild groeiden, van welke beide en andere

voortbrengsels hij een lading naar Groenland mede

terug bracht; een ontdekking die later door ene

(256) BuAchE wijst in een Carte des terres nouvellement con

mues au nord de la mer du Sud, deze route des Chinois en Ame

rique, tracée sur les connaissances géographiques que Mr. DE

GurGNEs à tirees des annales Chinoises, zijnde de zesde kaart bij

het Exposé des découvertes au nord de la grande mer, présenté

au Roy avcc les considerations geographiques et physiques sur ces

découvertes, le 2 Septembre 1753. Over Japan zie men het werk

van de aangehaalden schrijver, I. Hoofdst. 4, en de Histoire ge

nérale des voyages, XXI. p. 480, en dit laatste, XVII. P. 2. p.

76, over de ouden Smaragdenhandel der Peruanen met de Philip

pijnsche eilanden.



( 305 )

zending van Christenpredikers gevolgd werd, doch

waarvan na de twaalfde eeuw het spoor even als

dat van oud Groenland verwaarloosd en verloren,

en de waarheid schier ontkend is (257). In 1170,

zegt men, begaf zich Madoc, zoon van Owen

Guyneth, de Koning van Noord - Wallis, zette

zich met meer landgenoten naar Amerika en

aan de Missoeri neder. Volgens verscheiden rei

zigers zou aan de Ohio een Europesche volk

planting bestaan, welker taal met het Wallisch

overeenkomt, hetgeen zekere Morrice Griffith,

een Walliser van geboorte, bevestigt. Nog vóór

het einde der veertiende eeuw bezochten twee Ve

netianen, de gebroeders Zeno, enige kusten van

Noord-Amerika (258). Ik noem zodanige verha

len niet veelbeduidend, omdat een volkplanting

van zulken oorsprong alleen een bijvoegsel zijn kon

bij de echte inboorlingen. Nog minder waarde

heeft de voorgewende ontdekking van Amerika door

Martinus Behem van Neuremberg (259).

(257) Te ligtvaardig echter, naar mijn gevoelen. Nieuwe ont

dekkingen bevestigen gedurig ontdekkingen en waarnemingen door

de Ouden gedaan, en later geloochend. De doorziende geschied

kenner sUHM, in een Verhandeling over de handel en scheep

vaart der Denen en Noormannen in de Heidenschen tijd, stelt

de zaak door menige bijzonderheid schier boven allen redelijken

twijfel. Skrifter, VIII. s. 107 en v. Men vindt er ook veel

van bij MALLET, Introd. à l'Hist. du Danemarc, I. 244 et suiy.

en kan vergelijken RoBERTsoN, Amerika, I. 176.

(258) Uit voN zAch's Monatliche Correspondenz, in l'Esprit

des journaux, Juin 1807.



( 306 )

Waar, derhalve, moeten wij de oorspronkelijke

inwoners van Amerika opzoeken, zodanige volke

ren althans die, vergelijkender wijze, de oudsten

zijn onder de voorvaders van de tegenwoordige in


(259) In het Mengelwerk van het Letterkundig Magazijn van Wetenschap, Kunst en Smaak voor 1816, bl. 586 en volg., vindt men die ontdekking betoogd, en in het Mengelwerk van 1817,

bl. 362 en volg., deels terecht gewezen, deels aangedrongen door

ene aanhaling uit het Liber Chronicorum, Norimb. 1493. Het is

duidelijk uit RoBERTsoN's Geschiedenis van Amerika, I. 172, dat

dit gevoelen geenszins nieuw is. En ofschoon de bedoelde plaats

in het Liber Chronicorum in meer omstandigheden treedt dan men

zou opmaken uit RoBERTsoN's afkeurende getuigenis, Zo komt

het mij toch voor dat die plaats niets gemeens heeft met de ont

dekking van Amerika. De uitdrukkingen », zij zijn in een andere

» wereld aangeland,” - , zij hebben een andere tot nu toe on

» bekende wereld geopend,” schijnen daartoe te hebben aanleiding

gegeven; dit toont het overige van het verhaal: ,, voorbij de ko

» lommen van Herkules zijn zij zuidwaarts naar Aethiopië geste

», vend; voorbij de evennachtslijn zijn zij in een andere wereld

» aangeland en was de zonneschaduw over hen, wanneer zij (met

» hun aangezichten) oostwaarts gekeerd stonden, zuidwaarts en

» op hun rechterzijde.” In het een en ander ligt dat zij ver

zuidwaarts op de kust van Afrika landden, die voor hun, vóór

GAMA, even Zo goed , een vreemde en nieuwe wereld” mogt

geheten worden, » vele jaren lang vergeefs gezocht; ” dit al

thans kon de schrijver niet van Amerika zeggen, even min als dat

zij er kwamen » niet ver van het strand zich verwijderende.” De

stand der zon te hunnen aanzien is even goed op Afrika van toe

passing, en in de voortbrengsels van het land ligt geen bewijs voor

het andere gevoelen. - Over dezen, en andere vroege tochten naar

Amerika kan men wijders zich bevredigen in de Hist. génér. des

Voyages, T. XVIII. Avant-propos pp. III. et XIV. et p. 102.

T. XIX. p. 20. Dat men omstreeks de tijd der eerste Spaanse

scheepstochten reeds gewoon was uit de noordelijke delen van Eu

ropa daar heen te zeilen, blijkt uit de vestiging ener volkplanting

van Noren, wier naam overgebleven is tot in de zeventiende eeuw

in Norumbega, en welligt thans nog in Bergen in Nieuw Jersey, en

die zeker reeds bestond toen François I. in 1540 La Roque Sei

gneur de Roberval tot heer van Norimbegue en zijn Onderko

ning, over de te verkrijgen landen, in Kanada, Terre-Neuve, La

brador enz. benoemde. Hist. des Voyages, XIX. p. 34 en XXI.

p. 288. De stad en de kust komen onderscheiden voor in de kaart

van oRTELIUs van het jaar 1587. -


( 307 )

boorlingen? Van waar zijn deze inboorlingen af

komstig? Hoe zijn zij datgene geworden wat zij

waren ten tijde van de Ontdekking, en wat zij

nog zijn?

Het is hier noodig een blik te werpen op de

toenmalige vorderingen en staat van beschaafdheid,

waaruit men, tot degene die zij vroeger verkre

gen, besluiten kan. De staatsinrichtingen van Mexi

ko en van Peru geven gene aanleiding om het

tijdsverloop te bepalen sedert dat deze rijken had

den gestaan. Wie toch zou zich vermeten het aan

tewijzen, hoe lang het gebiedend genie, van enen

vorst, onder gelukkige omstandigheden, werken

moet om een Staat te vestigen, en daarop des

zelfs duur te berekenen ! Wij kunnen ons enig

nader denkbeeld omtrent dat tijdsverloop vormen

uit de staatsstukken die in het rijk van Mexiko ver

vaardigd werden, waartoe jaarlijks een hoeveelheid

van 16,ooo pakken papier, uit de Agave Americana

bereid, door vijf steden als schatting geleverd wer

den aan Montezuma. Deze stukken bevatteden in

beeldschrift (260) de rechtsgedingen, de verbonden,

(260) Proeven daarvan geeft RoBERTsoN, Geschied. van Ameri

ka, IV. bl. 48. Uitvoerig vindt men het in een reeks van 32


( 308 )

en de geschiedberichten ten dienste van volgende tij

den. Instellingen, voorzeker, die, Zo de gruw

zame talloze mensenoffers hadden opgehouden,

al ras tot een staat van beschaafdheid en verfijnde

staatkunde konden leiden, gelijk als China en Japan

ons vertonen; zonder dat men daaruit zodanige

oudheid kan opmaken als het eerstgenoemde Rijk

althans zich toeschrijft. Het is zoo, dat in dit

beeldschrift een mingevorderde schrijfkunst door

straalt, en dat het meer schilderwerk was dan een

doorgaand en uitgebreid gebruik van vereenvoudig

de trekken, hoedanige de Mexikanen er enige be

zaten. Het algemeen gebruik zelfs van deze beeld

tekens in openbare zaken, de daaruit ontstaande

gebondenheid aan dezelfde tekens, kan een hin

derpaal zijn geweest tegen het overgaan tot ene

gemakkelijker of ook sierlijker wijze van uitdruk

king. Bij dit alles blijft deze Zo algemeen in

zwang zijnde wijze van beeldspraakschilderen ene

merkwaardigheid zonder voorbeeld in de oude of

tegenwoordige wereld. - -

Soortgelijk geschilderd beeldschrift was in zwang

door geheel Amerika; LA FITEAU vond het bij de

Hurons en bij de Irokezen. De inboorlingen van

Virginia stelden in zodanige schilderijen, die zij

Sagkokok noemden, gebeurtenissen uit hun ge

schiedenis voor. Andere zulke tekeningen zag PI

KE, op zijne reizen, tussen de jaren 1805 en

platen voorgesteld in LoRENzANA, Historia de Nueva Espana,

por coRTEs. Mexico 1770, in folio.


( 309 )

1807, op bomen niet ver van de Rio del Norte

en elders in het zuidelijkste gedeelte van Louisiana.

Aan de oevers van de Ucayale, in het oosten van

Peru, bij de onafhankelijke Panos, vond nog een

Zendeling, omstreeks het midden van de afgeloo

pene eeuw, boeken met beeldschrift en op zich

zelve staande karakters, die zij zeiden van hunne

voorvaders als overleveringen van hun vroegere

lotgevallen te hebben verkregen.

Nog duurzamer gedenktekens bieden de graniet

rotsen aan, tussen de Cassiquiare en de Cono

richite, tot een ontzettende hoogte besneden met

beeldwerk, gelijksoortige, naar het schijnt zinne

beeldige, tekeningen, zijn gevonden ten noorden

en westen van de Orinoko, bij Encaramada en

Caicara, aan de oevers van de Cauca, bij Timba,

tussen Cali en Jelima, op de bergvlakte der An

des (261) zelfs, in Parama de Guanacas; altemaal

bij volkeren die het gebruik van metalen werktui

gen niet kennen, en deze tekeningen aan een tijd

vak toeschrijven dat de aankomst hunner voorva

ders voorafging. t

Het beeldhouwen in steen had aanmerkelijke vor

(261) Andes is de naam van de gehele zeer uitgestrekte berg

keten, de Cordilleras zijn de hoogste toppen daarvan, het hoge

bewoonbare gedeelte aan derzelver voet heet Sierra en zakt weste

lijk naar de Valle, het vlakke land aan de kust; de lage landen

die oostelijk naar Brazilië strekken en grotendeels uit ondoordring

bare bossen bestaan, worden aldaar montagnas genoemd. De

provincie van Quito, de hoogste bekende bergvlakte, is schier één

- outzaggelijke vuurberg, die van 1797 tot 1802 aanhoudend schudde -

Een overzicht der gansche Andes geeft de Encyclopédie moderne,

2. éd. I. p. 399 et 400.


( 310 )

deringen gemaakt in Mexiko. Men bewondert nog

het borstbeeld van de Mexikaansche priesteres in

het hardste bazalt zeer kunstig uitgehouwen, met

geheel ontoereikende werktuigen. En niet minder

bewonderenswaardig zijn de basreliefs op de pira

mide van Xochichalco (262).

Met gelijke bekwaamheid gebruikten de Peruanen

hunne zeer onvolkomen werktuigen (263) tot het

bearbeiden van stenen gedenktekens en gebouwen.

In Peru en in Mexiko waren uitgestrekte werken

der bouwkunst voorhanden, reeds vóór de tijd

der Inca's; . deze vonden de vlakten in de geberg

ten van Tiahuanaca als bedekt met zeer grote

bouwvallen, en, bij het veroveren van Tabasco,

ingestorte gebouwen met kenmerken van een zeer

hoge oudheid. In de overblijfsels van vele andere

uit de tijden der Inca's is eenvoudigheid, hechtheid

en evenmaat verenigd. In werken van versterking

met uitgestrekte muren en omgravingen, gelijk aan

die in het oosten van Azië en in Kanada, herkent

men volken die zwarigheden wisten te overkomen.

Een aanmerkelijk voorbeeld van gevorderde bouw

kunst was het paleis van Mitla in Oaxaca, de

hoofdplaats van Zapoteca, alwaar, even als in het

schiereiland Yucatan, de beschaving een hoger'

trap had bestegen dan elders. Nabij de noordelijkste

(262) HUMBoLDT, Vues des Cordillères, tab. I. II. et X.

(263) Het gebruik van het ijzer niet kennende, schoon het in

Mexiko en Peru genoeg voorhanden is. Origine des lois etc.

I. 147.


( 311 )

grenzen van de Spaanse bezittingen staan de Ca

sas grandes, een overblijfsel, volgens vAN HUM

BoLDT, van het paleis van Astek, aan de zuide

lijken oever van de Gila, elf dagreizen van het

Presidio de Horcasitas, en de Casas grandes in

Nieuw - Biskaye tussen het Presidio de Ganos en

dat van San Buenoventura; de Moqui, een tame

lijk beschaafd volk aan de Yaguefila, wonen in

steden en stenen huizen, op bijna dezelfde wijze

gebouwd als die der eerstgemelde Casas grandes.

Dergelijke voortbrengsels getuigen niet slechts van

burgerlijke maar van enige wetenschappelijke be

schaafdheid; doch er spreekt inderdaad grootheid in

de piramiden in Nieuw-Spanje, in het bijzonder in

die van Cholula, van dewelke elke der vier zijden

aan de grondslag 439 meters lang, en de platvor

mig versmallende hoogte 54 meters is. Door deze

verhouding van de grondoppervlakte tot de hoogte,

gelijk door deze wijze van bouwen, zijn zij onder

scheiden van de Egyptische, en gelijken, in het

laatste opzicht, meer naar de beschrijvingen die HE

RoDoTUs en DIoDoRUs sicULUs van de tempel

van Belus te Babylon geven, met dit onderscheid

nogtans dat van dezen de hoogte van de onder

sten grondslag aan de lengte van elke zijde gelijk

was, en er op dien teerling zeven telkens kleinere

boven elkander oprezen (264) ; terwijl men ziet

dat in de piramide van Cholula de grondslag tot

(264) Elke zijde van de ondersten teerling hield een stadie,

of 600 voeten, zodat het gebouw veel hoger was dan breed.


( 312 )

de gehele hoogte nagenoeg staat als 8 tot 1, na

melijk ongeveer 14.oo tot 170 voet. een hoogte

ongelijk minder, maar de omvang van de opper

vlakte veel aanmerkelijker, namelijk 1,960,ooo en

560,ooo vierkante voeten (265); doch zij zijn even

merkwaardig als de eerstgenoemde uit hoofde van

hare nauwkeurige richting naar de vier hemelstre

ken. Zoowel deze plaatsing als het tropisch jaar

der Mexikanen, dat volkomen overeenkomende is

bevonden met dat der sterrekundigen van de Kalif

Almamon, leggen onverwachte kundigheden aan den

dag. Het is, alles, het puin van vroegere weten

schap, over de bodem van Amerika verspreid; ge

lijk het kunstig aardewerk, dat hier en daar bij de

Casas grandes aan de Gila, en aan de rivier der

Amazonen, gevonden, van de kunstvlijt van ver

geten tijden getuigt. -

De volkeren van Amerika daalden van de bereik

te hoogte, ongetwijfeld door menigerlei lotverwis

seling, tot de lageren stand in welken de Span

jaarden ze leerden kennen en ten dele nederdruk

ten ; Egypte en Indostan leveren ons voorbeelden

van denzelfden aard. Zij zijn echter niet beneden

alle beschaafdheid gezonken; smaak en bekwaamheid

voor schilderwerk, gelijk wij beschouwd hebben,

bestaat nog bij de Peruanen en bij de Mexikanen.

(265) Vergel. HERoDoTUs, I. c. 183, met GoGUET, de l'Ori

gine des lois etc. III. L. 2. en de Algem. Geschiedenis door een

gez. gel, mannen, I. 452, en zie ook LEWIS en GLARKE, Reis in

Noord-Amerika, I. bl. 77, en de vertaler op bl. 98.


( 313 )

Andere stammen zijn, het schijnt zoo, door Wil

den vervangen, maar dit kan niet bevreemden als

men nadenkt wat er, bij voorbeeld, van de oude

Grieken geworden is, en zich voorstelt wat er

noodzakelijk worden moet van elk volk dat, van

den enen trap van ontbering tot de anderen ru

wer en onvatbarer, meer verspreid geraakt.

Te midden van deze verwildering behielden de

volkeren van Amerika sporen van vroegere be

schaafdheid, onmiddellijk tot ons onderwerp be

trekkelijk, in hun taal, gelijk de teruggedrongen

Laplander die in zijne veertien naamvallen behield.

In Groenland gelijk in Peru, aan de Hudson's-ri

vier en in Mexiko gelijk aan de Orinoko, wor

den talen gesproken, waarvan de vormen Zo kun

stig en Zo veelvuldig zijn als slechts weinig talen

in de wereld er kunnen aanwijzen, vormen die aan

alle deze onderling gemeen en tevens geheel eigen

zijn, en welke door geen invloed van Europesche

aankomelingen kunnen zijn ontstaan, die boven

dien, zonder hogeren trap van beschaving, zich

nooit aldus ontwikkelen, wanneer het verstand niet

doordringt tot onderscheidingen, waaruit zij worden

geboren, en naar het opmerken van welke zij re

gelmatig worden toegepast. De algemeen gelijkvor

mige en tevens geheel eigendommelijke gedaante die

zij op Zo veel honderden mijlen van elkaêr ver

wijderde punten aangenomen hebben , doet natuur

lijk denken aan een gemeenschappelijk middelpunt,

waaruit deze Amerikaansche taalbeschaving kan zijn

( 314 )

uitgegaan; een vermoeden hetwelk grond wint

door het gezegde over het beeldschrift.

Niet dat er nu nog een Rijk bestaan zou waar

men zou mogen hopen de wieg van Amerika's oor

spronkelijke beschaafdheid weder te vinden; Tol

teken die, naar de overlevering, uit het noordwes

ten van dit werelddeel dat beeldschrift tot aan de

landengte toe hebben verbreid, of een verdichte

Staat van Quivira. De zendelingen F. GARcès

en FoNT, de reizigers LEwis en CLARKE , en

MACKENzIE , hebben alle deze westelijke delen in

Zo verschillende richtingen tot aan de Stille zee toe

doorsneden, dat niets aanleiding geeft om het aan

wezen van zulk een Staat nog voor mogelijk te

houden. Doch al ware ook zodanig middelpunt

van taalbeschaving ontdekt, het zou daarom nog

niet het punt behoeven te zijn waaruit de bevol

king zich verspreidde. Deze beschaving kon in

meer dan ééne richting straalswijze zijn voortge

gaan, en in menigvuldige wijzigingen, onder zeer

verschillende en zeer verwijderde volkeren, hebben

toegenomen, en, omgekeerd » konden dezelfde na

tuurlijke omstandigheden, hier en ginds gelijkvor

mige wijzen van uitdrukking hebben voortgebracht

zonder een onderlinge aanraking tussen die vol

keren. Indien die beschaving niet op de bodem

van Noord- of Zuid-Amerika zelf is ontstaan, dan

zijn welligt de eerste zaden derzelve alleen van elders

gestrooid geworden, is zij een uitheemsche vrucht

van dit werelddeel, dan heeft zij mogelijk van tijd

( 315 )

tot tijd voedsel van buiten ontvangen. In beide

onderstellingen blijft het een belangrijke vraag:

Van waar is Amerika beschaafd? Van waar uit de

oude wereld?

Hier heeft men allerlei gissingen te baat geno

men. Geen hoek der andere werelddelen of men

heeft er aan gedacht; geen trek van overeenkomst

dien men niet heeft toegepast; niet altijd indachtig

dat het mensdom in zijne kindschheid sommige ge

laatstrekken bezit die overal naar elkander gelijken.

Het beeldschrift, de zuilen, de tijdsverdeling, de

volksgebruiken, van Egypte, heeft men willen we

dervinden in Mexiko en in Peru; in het laatstge

noemde Rijk de feesten der Chinezen, de knopen

of quippos van verschillende kleuren waarvan zich

ook deze, in zeer ouden tijd, in plaats van schrift

bedienden, Zo als dit mede de inwoners van Kanada

deden, verhuizingen van stammen van dien land

aard naar het Noorden, in hun jaarboeken aange

tekend en sedert uit de gedachtenis verloren, of

ondernemingen van hun Mongolsche opperhoof

den, door storm verstrooid. Want, hoe ongunstig

men de winden vooronderstellen moge voor ene

geregelde vaart van onervarene mensen, van Ja

pan en China op Amerika, maakten zij dit voor

hun Zo min onmogelijk als voor de Maleiërs om

tot Owehi te komen. Men heeft de godenleer der

Indoes en der Peruanen vergeleken; het onthouden

van alle andere spijze dan uit het plantenrijk, bij

de Pastos in gebruik en bij de vrouwen van vele

stammen in de binnenlanden van Zuid-Amerika, de

( 316 )

leer der zielsverhuizing, van de Tlascalanen; de

gruwzame gewoonte van vele moeders onder de

Zuid-Amerikanen even als onder sommige Indoes,

van de meisjes terstond na hare geboorte om te

brengen. In het bijzonder heeft men vele scherp

zinnigheid aangewend om aan de overeenkomst licht

bijtezetten tussen de Amerikanen en de oude Is

raëliten, en het overgaan van een deel der tien

naar Assyrië gevoerde stammen, door Azië naar

Amerika, waarschijnlijk te maken. In deze verge

lijking heeft men als hoofdpunten aangevoerd: dat

bij de Surikois in Acadië, bij de Cherokkie's,

Chikkasah en Chokta's in West- Karolina, Allelu

jah, de slotregel was van een gezang (266), en dat

bij enige volkeren aan de Orinoko de besnijdenis

in gebruik is, maar deze, die zich ook tot het

andere geslacht uitstrekt, fchijnt daarom veleer

uit Afrika overgenomen. Van hun godsdienstge

bruiken is er geen spoor, dat men toch eerder zou

verwachten dan dat het aandenken aan gebouwen

in Babel gezien hen in het oprichten der hun in

Amerika zou bestuurd hebben. Anderen, al weder,

hebben gemeend trekken te herkennen van de Ka

manitischen of Phenicischen beeldendienst, of heb

ben van de scheepvaarten der laatsten, en van de op

zekere hoogten westwaardsche winden, gebruik ge

maakt om lieden van dien landaard naar deze kust

te doen drijven. Op deze wijze belandde een bark

die van Tenerisse naar een ander der Kanarische

(266) En betekende - wat? ,

( 317 )

eilanden wilde zeilen, aan het eiland Trinidad , aall

den mond van de Orinoko. De Brazilianen en

Guyaners heeft men, om hun zwarte kleur, met

de zuidelijke Afrikanen vergeleken. Ook aan ons

werelddeel, aan Karthagers uit Spanje door de

Romeinen verjaagd, aan Ierland, aan Noorwegers

denkt men. Ik heb er reeds enig verslag van ge

daan, en mijn gevoelen gezegd.

In hetgeen er van de talen der Amerikaansche

volksstammen verzameld is, zijn, zorgvuldig zif

tende, hier en daar enige woorden te vinden die

met woorden uit talen van andere werelddelen in

klank en betekenis overeenkomen , men treft er

zelfs bij de Lesguis en andere stammen van den

Kaukasus aan, maar geregeld kan men nog niets

daaruit opmaken.

Meer dan dit alles is de gelijkheid treffende tus

schen de ligchaamsgestalte der volkeren in Noord

Amerika en in het noordoosten van Azië, en de

overstap van daar naar de westkust van het eerst

genoemde werelddeel langs een onafgebroken reeks

van eilanden is op meer dan ééne wijze begrijpelijk

en ligt, voor volkeren zelfs die zeer geringe mid

delen om de zee te bouwen bezitten, en er be

staan voorbeelden genoeg van ver bezwaarlijker en

schier ongeloofelijke tochten in ellendige vaartui

gen.

Als een stellige , door de nieuwste ontdekkingen

tot zekerheid gebrachte daadzaak, weet men thans :

dat in het oostelijkste noordergedeelte van Ameri

ka, in Groenland en op de kust van Labrador,


( 318 )

en op de westkust nabij die van Azië, één volks

stam woont, en dat deze ééne volksstam dezelfde

is als die op de noordkust van Azië en de tus

schen beide liggende eilanden.

Onder de weinig bekende stammen van dat we

relddeel heb ik te voren (267) de Tschoektschen

opgenoemd. Het gedeelte van dezen stam dat als

nomaden leeft, heeft BILLING in zijne reis nader

doen kennen als verwant aan de Koreken, maar de

gezeten Tschoektschen en, naar hetgeen uit Les

seps is optemaken (268), ook sommige Koreken,

behoren tot de stam der Eskimo's, en zij zijn

het die, een tak uitmakende van de groten zelf

den stam, tot bewijs verstrekken van de zamen

hang dezer volkeren in de beide werelddelen. Het

zijn niet slechts jaarlijksche krijgstochten welke som

migen dezer Tschoektschen op de overzeesche kust

brengen, maar de overeenkomst van taal staaft de

daadzaak in stellige bijzonderheden, die reeds vroe

ger op bekende waarschijnlijkheden en vermoedens

ondersteld werd, -

De lezer die zich een denkbeeld van deze vol

keren van Noord-Amerika maakte, bijéénvattende

wat hij in verscheiden beschrijvingen van de Eski

mo's en Kanadasche wilden las, zal ze zich, mee

nen wij, aldus hebben voorgesteld: zwart, recht

hangend haar, dunne baard, bij velen gene ; over

het verdere ligchaam Zo weinig ruig dat de uit

(267) Eerste Stuk, bl. 230.

(268) Reize, II. 34 en 73.

( 319 )

zonderingen voor een werking van de bozen

geest worden gehouden. De zintuigen van gezicht

en gehoor ongelooflijk sterk. Het tatoeëren, op

wangen, voorhoofd en kin, op verschillende wij

ze, gebruikelijk. De vrouwen zelden vruchtbaar,

weinig moeders die vier kinderen hebben; doch

daarbij gemakkelijk in de verlossing; tot vier we

ken na dezelve voor onrein gehouden; hare kleine

kinderen dragende in bekleedsels van vermolmd hout

met een paar lappen bont bedekt. De jagt in den

winter, de visserij in de zomer, hun bezig

heid en hun middel van bestaan. Hun voedsel ge

rookt verterende of in de lucht gedroogd; om het

zich te verschaffen bestendig rondzwervende door

de wouden en uitgestrekte wildernissen en vertoe

vende nauwelijks een paar dagen op ééne plaats.

Meestentijds bij enkele gezinnen rondtrekkende,

somwijlen met andere stamgenoten een tijdlang in

gezelschap, daarna weder elkander verlatende, en

komende met even Zo weinig afspraak ook weder

bijeen.

Deze omtrekken, waarmede de lezer zal instem

men, zijn getekend naar de Bosch-Tongoezen, in

Azië, naburen van de Koreken, gelijk deze aan

verwanten van de Kotschoejoester - Tschoektschen

zijn (269). Sprekender bewijzen van de grote ge

lijkheid tussen deze noordelijke Aziaten en noor

(269) Eerste stuk, bl. 219. De beschrijving is bijna woorde

lijk, met verkorting, overgenomen uit GeoRGI's Beschreibung der

Nationen des Russischen Reichs, s. 309-323.

( 320 )

delijke Amerikanen kan men wel niet verlangen,

en het is niet moeilijk om optelossen hoe de

Wilden heden ten dage in Noord-Amerika zoo.

kunnen verspreid, Zo verwilderd gebleven of

geworden zijn? Mensen, Zo als wij ze be

schreven, nog niet omringd noch bekend met meer

beschaafde naburen, gelijk de Chinezen en Russen

in latere tijden, zulke mensen in Amerika over

gaande, werden, door die verspreiding, door ge

mis van bijna alle soorten van huisdieren, van alle

veehoederij, zodanig als men hen heeft gevonden ;

en zelfs de krijgszuchtige Tschoektsche verloor zich

in de zwakken, vreesachtigen Eskimo. Wij mo

gen dit op de volkeren van Noord - Azië in het

algemeen toepassen, te meer daar wij alleen de te

genwoordige kennen en niet die er vroeger kunnen

geleefd hebben. Dat gemis van tamme dieren en

van veefokkerij is geen rede van twijfeling, even

min als de verscheidenheden in de talen die nu in

Noord-Amerika bestaan. Wie berekent alle de om

standigheden onder welke deze volksstammen zijn

overgegaan uit het een werelddeel in het andere?

Dezulke die dit langs de aaneengeschakelde eilanden

deden, waar de visvangst hun onderhoud ver

schaste, konden lichtelijk de hond verwaarlozen;

de schaarschheid van tamme dieren, ten dele mis

schien het gevolg der landsgesteldheid, kan het ook

zijn van de nog zeer ruwen toestand waarin die

volksverhuizingen geschiedden, vóór dat het her

dersleven, dat gewoonlijk op het jagersleven volgt,

in dat deel van Azië was aangenomen; Zo niet,

( 321 )

misschien, deze volkeren, in wildernissen terugge

drongen, door gewelddadige veranderingen van die

levenswijze afgerukt, bij hunnen overgang dien tak

van bestaan niet meer bezaten, en bij hun nieu

we levenswijze op zeekusten en eilanden, alle ge

dachte aan denzelven of genegenheid daarvoor ver

loren. De Zuid-Amerikanen hebben zelfs een'

stelligen afkeer van melk. En hoe vele andere

omstandigheden verbergt voor ons niet misschien

onze onkunde nopens vroeger tijden en plaatselijke

gesteldheid. Waarom vindt men, zelfs bij de noor

delijkste Amerikanen, het rendier niet? terwijl de

Tschoektschen, hun naaste stamverwanten, meer

dan enig ander volk, het aanfokken, Zo als het

in IJsland, in 1772, door de Stifts-Amtman Tho

dal met goed gevolg is overgebracht, en zelfs, on

der de 55sten graad noorderbreedte, in Northum

berland voortwil. -

Omdat de Tschoektschen Zo klaarblijkelijk de

zelsde taal als de inboorlingen van Noord-Amerika

behouden hebben, kan men niet vorderen dat af

gezonderde verspreide volkshopen, door wie weet

welke omwegen hier gekomen, de sporen van hunne

afkomst en taal even Zo getrouw en ondubbelzin

nig zouden hebben bewaard; verschil in voorwerpen,

het aantreffen van andere stammen, hebben veran

dering, verlies en aanwinst van uitdrukkingen moe

- ten veroorzaken. Bovendien zijn de talen en stam

men in het noorden van Amerika nog niet bekend

genoeg om te durven beslissen welke grote keten


( 322 )

van zamenhang ook tussen schijnbaar onderschef

den volkeren zou kunnen ontdekt worden.

Ik kom tot een andere bedenking die men ge

maakt, die men op gronden uit de veelheid der

Amerikaansche tongvallen ontleend, staande gehou

den heeft. ,,Misschien zijn er Amerikanen, een oor

’, spronkelijk volk, naar Azië, niet bewoners van

, dit werelddeel naar Amerika, verhuist. Tegen

, twintig talen in dit laatste, telt men er ééne in

, het andere, geheel verschillende namelijk, zonder

, blijken van verwantschap. Nu leert wel de on

, dervinding dat na enige eeuwen de tongvallen

, zich splitsen, maar er is een verbazend lange

, tijd noodig om de sporen van een gemenen oor

, sprong te vernietigen. Zulk een lang tijdvak moet

, dus bij de Amerikaansche talen voorondersteld

, worden; veel langer dan bij de Aziatische, der

, halve zijn deze jonger; derhalve is Amerika vroe

, ger bevolkt.” Deze laatste stelling heeft men ook

uit de grote armoede en eenvoudigheid van enige

- Amerikaansche talen willen betogen. Die gronden

zouden te veel bewijzen. De lage landen aan den

Orinoko dragen blijken van hun jonge oprijzing

uit het water, en juist deze zijn bewoond door

stammen die een aantal geheel verschillende talen

spreken. Het is veleer het spoedig uiteengaan

van woeste horden dat het onderling afwijken van

nog ongeregelde tongvallen, naar de eerste behoef

ten der natuur bevordert en wijzicht. Dit zou door

genoeg voorbeelden van volkeren, op meer dan

( 323 )

ééne hoogte van beschaafdheid, van Samojeden, van

Esthen, van inwoners van woudstreken in Duits

land, zijn te bewijzen ; hoe uitspraak, hoe betee

kenis, hoe veranderde benamingen reeds in een

kort tijdverloop het dialekt veranderen en allengs

ene andere taal vormen. Nog meer verbasteren

zij bij Wilden en worden onkennelijk; de oorza

ken daartoe, Zo even aangewezen, zijn in Ame

rika voorhanden.

Dwingen taalkundige gronden ons niet de oor

sprong van het zamenhangen dezer volkeren uit

Amerika afteleiden, Zo zien wij veleer, in het

bewegen en voortstroomen der volkeren van Azië,

gronden voor het tegenovergestelde gevoelen. De

Geschiedenis leert dat oorlogen en het opeenhoo

pen van volksmenigten de oorzaken zijn van volks

verhuizingen. Dat de Amerikaansche horden met

elkander dikwijls krijg gevoerd hebben is hoogst

waarschijnlijk, maar niets tekent het te enigen,

tijde opbreken van vele volkeren van dit wereld

deel, door zodanige oorzaak. Uit Azië, van ouds

af vol van mensen, niet uit het ledige Amerika,

gingen zij verder. Alleen op de grote bergvlakte,

van Mexiko en in vele gedeelten van Zuid-Amerika,

is een talrijke bevolking aangetroffen. Dit laatste

laten wij voor een ogenblik daar. De onmetelijke

ruimten van Nieuw-Mexiko en Nieuw-Biskaye wa

ren in de zestiende eeuw nog minder bewoond dan

thans, nu er, door elkander, nauwelijks negen

zielen op de vierkante mijl zijn. Niets, zelfs niet

de, bij vergelijking toch zeer jonge , Staten van


( 324 )

Peru en van Mexiko, doet het mensengeslacht in

Amerika als ouder kennen dan dat in Azië. “Ware

het dit, zou het er dan Zo veel minder talrijk

zijn ? -

Het is ook veel lichter te verklaren dat de hier

boven verhuisde Aziaten trekken van hun lig

chaamsgedaante in dit werelddeel hebben voortge

plant, dan hoe het zou kunnen zijn dat naar Azië

verhuisde Amerikanen aldaar geen van hun eigen

dommelijke trekken zouden hebben behouden?

De richting van de stroomen der volkeren van

Noord-Amerika is uit Azië. De westkust van

Noord-Amerika is meer bevolkt dan de oostkust

het was. Dit is langen tijd de enige grond ge

weest waarop men die Aziatische afkomst onder

stelde, schoon het niet belet dat bij deze verhui

zingen sommige stammen oostwaarts tot aan de an

dere kunnen zijn getogen, en, na het bezetten door

de Europeërs, weder westelijk af, zich aan den

Opper-Missisippi en de Missoeri hebben te zamen

gehoopt. Alle de Noord-Amerikaansche wilde vol

keren waren van een zwervenden aard ; hunne

overleveringen stemmen op een zeldzame wijze er

in overeen dat zij uit het noordwesten, deels ten

zuiden, deels zuidoost, en noordoostwaarts geto

gen zijn. De Muskoge, de Chikkasah, de Mahi- .

kanen, de zes Natiën, verhaalden dat zij van over'

den Missisippi uit het westen of zuidwesten wa

ren gekomen; de inboorlingen van Nieuw-Engeland'

beschouwden het Zuidwesten als hun oorspronkelijk

vaderland, waarheen zij na hun dood hoopten te

( 325 )

rug te keren. De Poncars en Chayennes, voor

heen aanzienlijk, zijn nu uit het noorden, van de

Roode rivier bij het Winnipie-meer, zuidwaarts

naar de Missoeri gedrongen. De stammen in Ci

naloa aan de Kalifornischen zeeboezem, verzeker

den eenstemmig dat hun voorouders uit het noor

den gekomen waren in de landen die zij te voren

bezeten en door oorlogen met andere volkeren we

der verloren hadden. Van schier alle de Mexikaan

sche volkeren getuigen de vroegere schrijvers, de

overleveringen en het gefchiedkundig beeldschrift,

dat zij voorheen noordelijker woonden, en wijzen

de tochten aan van de Tolteken, die in de zevende

tot de elfde eeuwen na J. C. in Mexiko gevestigd

waren, en van de Azteken of Mexikanen, na hen,

tot aan de Gila - rivier, ongeveer op 34 graden

noorderbreedte en waar de reeds vermelde over

blijfsels der Casas grandes hun verblijf waren.

Indien de westkust - het moederland van het

grootste deel althans der bevolking van Noord

Amerika geweest was, zouden waarschijnlijk enige

stammen tot een hoger' trap van beschaafdheid

gekomen zijn ; naar de tegenoverstaande stelling is

het duidelijk waarom die kust, en Noord-Amerika

doorgaans, in andere omstandigheden is gevonden.

Ene keten van bergen, aan de westzijde doorloo

pende, scheidde de doortrekkende stammen van el

kander; de westelijk blijvende legden zich toe op de

visvangst, de oostelijke zochten hun onderhoud

in de jagt; nader bij de oostkust gekomen schijnen

zij wat meer beschaafd te zijn geworden, dan zij

( 326 )

nu, na hun terugtrekken, zijn. Meer zuidwaarts

getogen stammen hebben zich oostelijk tussen den

Rio del Norte en de Missisippi uitgebreid en ne

dergeslagen, andere zuidelijk; doch van deze ble

ven slechts hier en daar zwervende hopen in Ka

lifornië over, om voor de hen volgende vijandelijke

horden veilig te zijn, en evenmin vonden zij in

Nieuw-Mexiko en Nieuw-Biskaye vruchtbare stre

ken noch aanleiding genoeg om er zich neêrtezet

ten; de grote bergvlakte van Mexiko, Anahuak,

bood hun eerst een bekwaam rustpunt aan, waar

zij achtervolgens zich verzamelden. Op deze wijze

lost het verschijnsel zich op, dat men aldaar meer

dan dertig gansch verschillende talen vond, bij de

verovering van het Mexikaansche rijk, waaronder

sommige langs zuidelijke omwegen er kunnen zijn

aangekomen. Hier greep iets soortgelijks plaats als

wij in Klein-Azië nopens de volkeren uit Thracië,

Armenië en Syrië opmerkten. -

Mogelijk volgden hierop tochten zuidwaarts af.

De taal en het beeldschrift van Mexiko, althans,

was tot de Ioden graad noorderbreedte doorge

drongen. Wie zegt ons of niet het middelpunt der

oudere beschaving in landstreken te zoeken zij, van

waar de stralen zoowel zuidwaarts als noordwaarts,

naar Peru en de Orinoko als naar Groenland en

de Hudson's-rivier, konden uitgaan?

Wij voegen hier nog ééne opmerking bij. Van

vijfentwintig Kamtschatkasche landdieren, vindt men

er zeventien in Noord-Amerika weder, en vele

Noord-Amerikaansche zijn kennelijk en in een ken

( 327 )

nelijke opvolging, zodat men nog de sporen van

hunnen weg schijnt te kunnen aanwijzen, in Zuid

Amerika overgegaan. -

Wat Zuid-Amerika, wijders, betreft. Het bevat

nog uitgestrekter wildernissen, nog groter moeras

sen langs de oevers van zijne vloeden, nog dorrer

vlakten. Er is ook meer taalverscheidenheid; de

sporen van oudere beschaving zijn alleen voorhan

den in het hogere deel van de veelal smalle west

kust en op de ruggen van de daaraan grenzende

bergketens. Over de oorsprong van deszelfs be

volking onthouden wij ons van gissingen; hare ver

wantschap met die van de noordelijke helft is door

fommigen ontkend, op grond van niet genoegzame

blijken van gelijkheid, en van te groot verschil in

de talen ; door velen aangenomen; dit weinige ech

ter zal het niet onvoegzaam zijn hier bij te brengen :

Op zeer hoge bergruggen zijn de oudste ge

denktekens van vroegere beschaving voorhanden,

en plaatsen de oudste overleveringen hare tonee

len, op bijna ongenaakbare toppen van hoogten in

moeraslanden gelegen vindt men beeldwerk, in de

rotsen gesneden gedaanten van krokodillen, tijgers,

Van huisraad, zon, maan, dat er niet wel kan ge

komen zijn als bij een anderen stand van de helling

der vlakte. Zodanige verandering, derhalve, viel

voor toen een deel van Amerika reeds bewoond

was. Men heeft, inderdaad, om de meerdere hoog

te der bergen, koude van de luchtstreek en zwak

heid van mensen en dieren, aan dit gedeelte van

( 328 )

den aardbodem een jongere geboorte uit de wate

ren toegeschreven. Althans schijnt dit van de lage

vlakten, uit voormalige meren opgerezen, onloo

chenbaar. Met deze stelling verenigt zich de toe

stand van de talloze stammen in de binnenlanden,

sommige van welke zelve weten te zeggen dat zij

niet altijd aldaar hebben gewoond, zijnde zij eerst

door de Inca's en door de Karaïben, en daarna

door de Europeërs in de wildernissen gedrongen.

De Zendelingen in Popayan vonden er de Qua

quas, Paos en Timanaes, en wij vinden nog Qua

quas, Paos, en Tamanacas aan de Orinoko, ook

schijnen de Avanes en Salivas westelijker te hebben

gewoond. De verschillende talen van die veelvul

dige stammen leggen hetzelfde kenmerk van ver

spreiding aan de dag waarvan wij Zo straks in

Noord-Amerika gewaagden. -

Daarentegen vertonen zich de Guarany's, over

de grote helft van het midden van Zuid-Amerika

verspreid, nog overal als na-verwante stammen;

hoezeer verstrooid, geeft hun taal het bewijs van

die voormalige vereniging, in de gehelen om

vang der uitdrukkingen en vormen, en dit geeft

aanleiding om te denken dat zij lang en gerust in

hunne oude woonsteden zijn gezeten geweest. Het

is niet onwaarschijnlijk dat van dit groot en voor

heen gevreesde stamvolk, wiens verhuizingen aan

gene vreemde oorlogeu of invallen kunnen worden

toegeschreven, van de machtige Homagua, en ne

vens hen van nog enkele gezeten volkeren, de

voornaamste bevolking van Zuid-Amerika oorspron


( 329 . )

kelijk is, terwijl andere bijgekomene stammen, of

overgebleven takken van te niet gegane volkeren, of vroeg afgescheiden, schijnen te zijn. ' n w

De meeste van deze volkeren staan thans in hun

me burgerlijke inrichtingen op een zeer lagen trap,

enige zonder begrip van eigendom, en doorgaans

nog lager dan die wij in het zuiden van Afrika

hebben waargenomen, waarvan de meerderheid tot

maatschappelijke verenigingen is overgegaan. Men

zou nogtans ten onrechte daaruit het gevolg trekken

dat zij jonger van oorsprong waren. Hoe verkeerd

zou dit zijn, bij voorbeeld, ten aanzien van de

inwoners van het Vuurland, die men zeker hou

den moet voor reeds Zo vroeg daarheen verstrooi

den, dat zij in hun vorig verblijf nog niet tot dien

trap van vorderingen gekomen waren die de Groen

lander in zijne nog koudere landstreek heeft mede

gebracht. In Afrika vonden wij nog deze en gene

blijken van de invloed van vroegere betrekkingen;

in Zuid-Amerika is niets van dien aard voorhan

den ; ook niets dat kan dienen om te bepalen om

streeks welken tijd de verspreiding der volksstam

men of hun tegenwoordige toestand heeft aangevan

gen, en hoe dit gebeurd is? Nergens geeft ons

de Geschiedenis een punt van vergelijking aan de

hand. In het oude Griekenland zetteden zich vele

kleine stammen neer, maar niet Zo verschillende

naar hun taalbetrekkingen, en onder geheel an

dere omstandigheden, als zich in de wildernissen

van Amerika voordoen. De westelijke volkeren van

Afrika zijn niet als jager - maar als landbouwen

( 330 )

de - volkeren bijeen geschoold, en ofschoon nog

niet overal vast gezeten, omdat de vruchtbare bo

dem overal lichtelijk het voedsel aanbiedt, echter

door enige banden van gemeenschappelijke taal en ,

emgang verbonden. Van de verspreide, omtrek

kende stammen in Zuid-Afrika kan men ten minste

het spoor nog overzien. De jagervolkeren in het

noordoosten van Azië zelfs staan niet meer zoo

verlaten daar, en zijn meer bekend met de onder

scheidingen van gezag en van behoeften. Nauwe

lijks kunnen wij ons de verspreide van de jagt le

vende horden die ARRIANUs in het oude Indië be

schrijft, de stammen die zich door de Kaukasus

verspreidden, of de grote volksmenigten die, in de

oude tijden van Europa, Germanië en Sarmatië

overstroomden, Zo voorstellen. -

Na de ontdekking van Amerika hebben meer en

meer de bezitneming en de invloed der Europeërs,

het verder trekken en rondzwerven der Amerikaan

sche stammen beperkt, en aanleiding gegeven tot

hun opeendringen in de binnenlanden, in de woest

ste, maar door de heerlijkste groeikracht tot bebou

wing uitlokkende, oorden; zij leven daar meesten

deels in een treurigen toestand, in Noord-Amerika

gedrukt door omstandigheden van buiten ; ruwer

aan de vochtige rivieroevers in het Zuiden; schier

alle in droefgeestigheid verzonken, en in een moe

deloze ledigheid; veeltijds aan de eerste noodwen

digheden gebrek lijdende, zonder een talrijk kroost,

niet zelden het gevolg van kindermoord dien de

moeders plegen, verzwakt door ziekten; krachte

( 331 )

loos door gedurige oorlogen, het gevolg niet slechts

van haat tegen vreemden, van onderlingen onver

zoenbaren volkshaat, niet om onderdanen of grond

gebied voor een ondernemend opperhoofd te win

nen, maar, en dit in Zuid-Amerika vooral, van

zucht alleen tot ombrengen en roven; gedwongen

daarbij, ter zake van de jagt, tot het eeuwig door

krnisen van onmetelijke woestijnen, of, bij meer

beperktheid, tot eindeloze twisten; een levens

wijze waartoe de ruilhandel in pelterijen met de

Europeërs, in het Noordwesten, aanzet; onbesten

dig, wild, verstrooid, - aan eigen krachten overge

laten, met levensgevaar ze inspannende, onafhan

kelijk en onverdraagzaam, soms in hopen, niet

in maatschappijen, verzameld, onverschillig omtrent

het leven, niet gehecht aan enigen grond, en te

vens te onmachtig om naar welgevallen een verblijf

te kiezen. In zulken toestand duldden hen, som

tijds, hun naburen uit Europa, of, niet over

meesterd, in hun gebergten en wouden, behiel

den zij dien oorspronkelijken toestand, Zo zijn,

bij voorbeeld, de vijf Natiën, de Apaches, de Pa

tagons, maar door verdeeld belang, door het ont

breken aan enig punt van vereniging, onvermo

gend tot enige onderneming, schoon bij enkelen

onder hen het besef wat hun vaders waren, en

het gevoel van eigen dapperheid, somtijds spreekt.

Na het tot inleiding en algemeen overzicht gezeg

de, ga ik nu over tot de nadere behandeling van

ons onderwerp.

( 332 )

Bij volkeren door gene maatschappelijke bescha

ving verbonden, welke hun gemene oorsprong zijn

moge, doet zich het onderscheid van elke taal en

tongval het aanmerkelijkst voor. Zo was het reeds

oudtijds op de Kaukasus, Zo in Afrika, waar

tussen de Niger, Abyssinië en Kongo, nauwe

lijks een vijfde gedeelte van dat werelddeel, meer

dan zestig talen of dialekten konden worden aange

wezen, waarin wij echter, even als in het oosten

van Azië, ons bekortten, alleen opnemende wat

nopens de gemenen stamboom, en in dezen of

genen tak, naar ons bestek, wetenswaardig scheen;

wij stellen ons voor denzelfden gang te houden

door Amerika. - -

Men zal het dus niet vreemd achten dat de eer

ste waarnemers het getal der Amerikaansche talen

Zo verbazend groot hebben opgegeven ; er zijn

Zendelingen die dit getal op 1500 of 200o hebben

begroot, waarvan aan de Maragnon alleen tot 150;

waarschijnlijk, nogtans, eer bij raming en daarin de

tongvallen bevattende, dan naar enige gegronde

rekening. Gematigder en met meer kennis der

zaak, brengen de nieuwste en beste opmerkers het

getal, alles bijeengenomen, op ongeveer vier- of,

met alle de dialekten, vijfhonderd. In het eigenlij

ke Mexiko, waar de oorzaken der verspreiding

meer hadden opgehouden en de uitwerksels er van

waren verdwenen, heeft men er tot vijfendertig

geheel onderscheidene aangewezen. *

Meermalen vindt men enige talen in duidelijken

zamenhang en als groepsgewijze bijeen. In het


( 333 )

noordelijkste deel van Amerika zijn die van het

noordwesten en het noordoosten verwant ; van

deze tot aan de stammen aan en beneden de grote

meren, waartoe de Knisteno's, Chippeways, Ma

hikans enz. behoren, zijn zij het insgelijks; ook

elders, ten westen van de zuidelijkste der Verenigde

Staten, ten westen van de Orinoko, in Peru en

Chili; vooral zijn, in het zuiden, de tak der Ka

raïben en die der Guarany's, Zo uitgebreid als de

Slavische bij voorbeeld in Europa is. Hier en daar,

met name aan de Orinoko, heeft men sommige

verouderde woorden, in gezangen en verhalen ove

rig, opgemerkt, die aan een tijd vóór de verspreiding

dier takken doen denken; en zodanige overeen

komst zal latere kennis aan deze volkeren waar

schijnlijk meer doen aantreffen, Zo ontmoet men

er thans tussen de Kora-taal in Nieuw-Mexiko en

het Mexikaansch, en een punt van vergelijking tus

schen dit en het Tarahumarisch dat aan het eerst

genoemde grenst.

Men stelt zich gemakkelijk voor dat niet alle

deze talen dezelfde klanken bezitten, noch alle die

wij met onze gewone lettertekens uitdrukken,

noch gene andere dan waartoe deze toereikend

zijn. De spelling door reisbeschrijvers en zende

lingen elk naar zijnen landaard voor het opvatten

der klanken gebruikt, en waarin, gelijk men weet,

de Engelsen en Fransen veel van de uitspraak

afwijken, overtuigt ons van de moeilijkheid om

hierover iets algemeens te zeggen en van de voor

zichtigheid waarmede men daarover oordelen moet.

( 334

Grotelijks verschillen zij ook naar taalregelen,

dit voorname kenmerk, dat meer dan het verschil

van woorden geldt. Sommige zijn daarin veel, an

dere weinig gevorderd, vele nog niet genoeg be- .

kend om nauwkeurig te kunnen zijn nagegaan. In

bijzonderheden kent men er ten minste een dertigtal

van. Over het algemeen ontdekt men veel kunst

in derzelver beschaving en een overvloed van vor

men. Van deze bevatten die van de grote berg

vlakte van Mexiko de rijksten voorraad. Het Mexl

kaansch, 1 het Tamanakisch aan de Orinoko, het

Quichua, de taal van de Natiks, hebben vele ver

voegingen der werkwoorden, die der Timucuana

munt weder uit in vormen van anderen aard; het

Groenlands is er bijna Zo rijk in als een taal

ter wereld. Uit dergelijk onderscheid moet men

echter niet altijd een wezenlijk verschil van afkomst

afleiden, daar het uit de afzonderlijken gang der

beschaving, na de verspreiding, kan zijn ontstaan.

Om nog iets naders van dezen rijkdom te zeggen:

de voorname strekking daarvan is, de betrekking

tussen de handeling en haar voorwerp op het

nauwst en uitdrukkelijkst aantewijzen en de geval

len scherpelijk te onderscheiden waarin gene zulke

betrekking bestaat ; dit doet, bij voorbeeld, het

Mexikaansch, door in het persoonlijke voornaam

woord een verandering te brengen, in het geval

dat het voorwerp er nog nevens staat, heeft de

handeling, geen bepaald voorwerp, dan is de ver

andering niet dezelfde , en verschilt nog naar mate

het personen of zaken geldt. Zoo, ten aanzien

( 335 )

der werkwoorden, veranderen de uitgangen, als zij

tot een voorwerp betrekkelijk zijn, of als de over

gang der werking nog sterker moet worden uitge

drukt. Zulke zorgvuldige onderscheidingen vindt

men, gelijk wij gezegd hebben, diep in het zuiden

van Chili, hoog in het noorden in Groenland, en

zij bestond desgelijks bij de Natiks die in het te

genwoordige Massachusets woonden. Dat uit zoo

danige veranderingen een zeer ingewikkeld stelsel

van vervoegingen ontstaat, spreekt van zelve; ons

oogmerk brengt niet mede er dieper intedringen,

of de taalbeoefenaar te volgen in deze moeilijk

heden, die geduld en volharding alleen hem klaar

kunnen doen doorzien en overwinnen, en onder

welke men de schijnbare en ongerijmde lengte reke

nen moet van woorden van welke men de voorzet

sels of aanhangsels niet wist aftescheiden; wij voegen

er nog slechts bij dat men nergens elders, dan in de

taal van Kongo, een gelijke wijze van de betrekkingen

aanteduiden, en zodanige menigte van vormen om

de betrekkingen te onderscheiden, dan in het alou

de Biskaaysche, heeft opgemerkt. Uit dezen hoof

de hield LARRAMENDI deze laatstgenoemde voor

het oorspronkelijk beeld der Amerikaansche talen;

volgens de verzekering echter van een Spaanse

zendeling, een geboren Biskayer, en anderen, is

er nauwelijks enige flaauwe gelijkheid tussen

enkele woorden van deze en het Baskisch te vin

den. Kan dan niet even goed het menselijk ver

stand in onderscheiden delen der wereld tot dezelf

( 336 )

de wijze van beschouwen en van taalvormen wie

weet welke aanleiding hebben gevonden?

Laten wij nu in ons overzicht met het zuiden

beginnen. Zijn toch de eerste bewoners van Ame

rika uit het noorden afkomstig, dan mag men het

er voor houden dat hun overblijfsels het verst

naar het zuiden zijn voortgedreven. En Zo er

enige grond is voor het gevoelen dat Afrika tot

deszelfs bevolking hebbe bijgedragen, zou dit ene

rede te meer zijn om van daar de overgang te

maken. Dienvolgens zullen wij op deze drie hoofd

delen, Zuid-, Middel- en Noord-Amerika, onze

aandacht vestigen.




XXV.

ZUID - AMERIKA.


Landen Zo groot als een ander geheel wereld

deel, merkwaardig door de menigte van daarin wo

nende volksstammen, door de meestal voortreffelij

ke groeikracht van het plantenrijk of door de schat

ten beneden de bodem bewaard, en wier sterke en

dappere inwoners, ten grootsten dele weinig be

schaafd noch door gebied uitstekende, deels omzwer

ven deels in vaste woonsteden gevestigd zijn, ver

dienen onze oplettende overweging.


I. Aan de zUIDPUNT vAN AMERIKA, TEN wEs

TEN TOT AAN CHILI, TEN oosTEN TOT AAN DEN

RIO DE PLATA, vinden wij, de Straat van Magel

( 337 )

laan inzeilende, ten zuiden een aanmerkelijk eiland,

van kleinere omgeven, dat van zijn verschrikkelij

ken vuurberg zijn naam verkreeg.


1°.

Op dit vuuRLAND hebben de reizigers een volks

stam gevonden Zo ellendig als nauwelijks een volk

op de aardbol. Te midden van stormen en van

ene koude die, in het midden van de zomer,

twee Engelse zelieden deed omkomen, nauwe

lijks half bedekt levende, in half opene hutten van

dorre takken vervaardigd, met slechts weinige stin

kende levensmiddelen om de honger te stillen.

Mogelijk waren het vlugtelingen uit een minder

akelig gedeelte; het eiland althans heeft zich aan

de andere zijde bij Success - baai beter voorgedaan.

De oude Nederlandse scheepvaarders schilderen

hen als zeer ruw af, doch in het bezit van tame

lijk wel bewerkte kanoos en wapens, met kleede

ren van kunstig zamengenaaide vogelvellen, en in

grootte (270), en kleur der huid, niet veel ver

(270) De uiteenlopende verhalen over de reuzengestalte van de

zuidelijkste inwoners van dit werelddeel hebben lang stof tot twis

ten gegeven; men kan ze gewogen vinden in het XVIde deel van

de Histoire générale des voyages, p. 161 et suiv., Zo ver des

tijds de reisberichten strekten; de zulke die de verbazende lengte

van 12 en 13 voet bevestigen, hebben zelfs niet door metingen de

zaak tot zekerheid gebracht, daar toch het verschil der voetmaten

hier al aanstonds van belang is, nog minder bewijst de lengte van

een graf of aardhoop de lengte van het ligchaam; wij zullen dit in


( 338 )

verschillende van de Europeërs, maar het lijf rood

geverwd. Zij schijnen niet alleen met hun in

waarts wonende landgenoten maar ook met hunne

naburen op het vaste land oorlog te voeren, al

xxxxx heeft men bij hun begraafplaatsen van gelij

ken aard gevonden als bij de oostelijke Patagons.

Op de onderscheidene punten waar de Engelsen

met hun omgang hadden, merkten zij dezelfde taal

met veel medeklinkers en keelletters op. Volgens

de zendelingen der Jezuïten zijn er van denzelfden

landaard op de westkust van Patagonië. Een der

stammen onderscheidde zich, volgens DE LAET,

met de naam van Xxxxxxxx, mogelijk dezelfde als

Xxxxx, die in het laatstgenoemde land gewoon is

en volk betekent.



2e

PATAGONIE EN CHILI,


Van een even Zo algemene soort zijn de na

men van Puelche, oostlanders, Huelche, westlan

ders, Tehuelbet, en elders Huilliche, zuidlanders,

die wij hier aantreffen. Men ziet dat zij naar de

betrekkelijke ligging dezer volkeren gegeven zijn,

Nieuw Zuid-Wallis zien. Niettemin kan, bij het Zo goed als te

niet gaan van vele stammen, zeer wel een zodanige uitgestorven,

Zo niet nog in de ontoegankelijkste binnendelen zeldzaam en

verdwenen zijn. Hetgeen hierna gezegd zal worden van stammen

die, uit het Zuiden, schijnen te zijn ingedrongen tussen de Gua

rany's, maakt dit niet geheel onwaarschijnlijk.

( 339 )

en men kan ze moeilijk naar de dezelve onder

kennen. Weshalve wij het verschil of de verwant

schap van taal raadplegende ze tot de drie navol

gende brengen, onder welke zij gesplitst of ge

rangschikt worden.

De MoLUcHEN, van che, mens, en molun,

krijgvoeren, krijgslieden ; ook XXXXxx'x, mogelijk

naar het Peruanisch aucaes, opstandelingen, wil

den. Zij bewonen de oost- en de westzijde van

de Cordilleras, bijna van de zuidelijke grenzen van

Peru tot aan de Zeestraat, want alhier zijn zij met

een anderen stam gemengd, en aan de noordkant

zijn zij grotendeels tot achter St. Jago voor de

Spanjaarden geweken. Men weet dat zij het zijn

die XXxXxx XX XXxxxXX te gelijker tijd onder

wierp en bezong, toen hij, het leven eens hove

xxxxx voor tochten en gevaren vaarwel zeggende,

, geen vrouwen, liefde en ridderlijke spelen, maar

, de moed en de heldendaden verkoos te vermel

, den, van zijne wapenbroeders wier zwaard het

» harde juk drukte op de hals van de nooit

, xxxxxxxxxxx Xxxxxx (271).” Het is voor ons

van geen belang de vroegere en latere woonplaat

sen en de namen hunner stammen, van vele van

welke nauwelijks overblijfsels bestaan, optezoeken

en te onderscheiden, Zo als zij, bij voorbeeld,

Picun-che, noordelijk volk, naar hun woonplaats


(271) La Araucana, canto I.


( 340 )

in de gebergten van Coquimbo, Pehuen- che (272),

volk der dennenbomen, tussen de 35sten en

40sten graad zuiderbreedte, naar dit voorname

voortbrengsel van hun land, genoemd zijn. Deze

stammen spreken allen het Araukanisch of, met

een algemenen naam, het CHILIscH; met uitzon

xxxxxx xxx xxxx der vier stammen van de Huilliche,

op de eilanden in de Archipel van Chiloe, en

zuidwaarts tussen de 42sten en 52sten graad

zuiderbreedte, bij welke een mengeling van het

Moluchisch en Tehuelisch heerst. De zendeling

Jos. XXXXXX, die met enige inboorlingen van

Chili de westkust tot aan de 48sten graad zui

derbreedte in kleine barken bevoer, doch ge

noodzaakt was zijn oogmerk van tot aan de straat

van Xxxxxxxxx te komen optegeven, en terug te

xxxxx, om de vrees van zijne geleiders voor de

woeste kustbewoners, vond er ook twee stammen

wier taal, vol keelklanken, niets van het Arau

kanisch had. De inboorlingen die, naar DE

LAET, op het eiland Mocha gevlugt waren en

en hun onafhankelijkheid tegen de Spanjaarden

verdedigden, behoorden tot de Pehuenche. - De

Spanjaarden hebben in vroeger tijd gevaar geloo

pen van door hen en door de niet minder dappere

Picunche uit Chili te worden verjaagd, doch in de

tweede helft der vorige eeuw waren zij door in

(272) Onwillekeurig wekken soortgelijke namen de gedachte van

enige overeenkomst op met de Chineesche éénlettergrepige woor

den cheu, tse, pe, die in pe-king, pe-che-li met andere zijn za

mengesteld.


( 341 )

wendige twisten, door het onmatig gebruik van

sterke dranken en door de kinderziekte Zo ge

smolten dat zij te zamen geen vierduizend man

konden te veld brengen. In het Araukanisch op

de kust is veel Spaans ingeslopen, doch het

heeft zich naar de eigenschappen van die taal ge

voegd. Daartoe behoort het aanduiden van het ge

slacht door bijvoeging van alca, man, of domo,

vrouw; het bezit van het tweevoud bij de namen

en de werkwoorden, ééne vervoeging dezer laat

ste, enz. De Pehuenche en de Huilliche gebrui

ken de s in plaats van d en r, waartegen de Pi

xxxxxx, die de s missen, deze letters, en veeltijds

voor ch de t, gebruiken.

De TEHUEL-HET of TEHUEL-cUNNY zijn mede

in verscheiden stammen verdeeld; de Tacana-cun

ny, voetvolk, zijn de zuidelijkste, en steken de

Straat niet zelden over; zij leven hoofdzakelijk van

vis en worden door de andere Tehuel - het- of

door andere naburen dikwijls als slaven wegge

voerd; ten noorden van hun zijn de Sehuau-cunny,

konijnvolk, en naast deze de Culilau - cunny, in

den tongval dezer beide laatsten schijnt enige af

wijking te zijn veroorzaakt door hun omgang met

de noordelijker Poy-Yus en Key-Yus. Zij zijn de

laatste stammen, zuidwaarts, die op paarden rijden.

De eigenlijke Tehuel-het, vijanden der aangrenzende

Moluchen, die zij, indien zij even goed opgezeten

waren, reeds zouden hebben te onder gebracht, zijn

de talrijkste en roofziekste van alle. Men noemt

( 342 )

hen ook Callile-het of, in het Spaans, Serranos,

bergvolk, omdat hun land bergachtig is, met die

pe dalen doorsneden. Ten westen strekken hunne

grenzen tot omstreeks 44 graden zuiderbreedte,

Ten oosten van hun is de grote woestijn van om

trent de Zwarte rivier tot aan de Zeestraat, in wel

ke men bijna niets aantreft als de grafplaatsen van

de Tehuel- het en de Cheche - het. Deze, zoowel

als de Moluchen en andere Puelche, bewaren de

geraamten van hun dooden; de beide eerstge

noemde echter op een onderscheiden wijze, plaat

sende dezelve geheel ineengezet onder hutten en

tenten; de beide laatste bewaren ze in gewelven,

onder het toezicht van bejaarde vrouwen die voor

het vernieuwen van de bekleding en opschik zor

gen, tussen de geraamten van hun paar

den (273). Het erfelijk opperhoofd of Cazique

van de Leuyuche, een gemengde stam, is een soort

van kleine koning, die zich van rechtsweze altijd

aan het hoofd stelt van de ondernemingen van deze

en andere aangrenzende stammen.

(273) Dit gebruik zweemt naar hetgeen FLINDERs, Reize, III.

bl. 9, op de noordkust van Nieuw-Holland vond, en komt enig

zins overeen met het bewaren van de hoofden der koningen bij

sommige Negers, Hist. génér. des voyages, V. 239, en schijnt

den overgang te maken van het ophangen der lijken aan bomen

(x. XXXXXx, Hist. Septentr. L. XVI., BELL, Reizen) tot het

gebalsemd en overeind staande bewaren, bij de Guanches, aldaar,

III. p. 40, gelijk van deze tot de mumiën.


( 343 )

Van de PUELcHE, die een andere taal spreken,

en oostwaarts wonen, zijn de Zo even genoemde

Cheche-het de voornaamste stam. Zij zwerven rond

tussen de Hueyque, de Rio Colorado, en van

daar tot aan de Zwarte rivier, maar hebben zeer

afgenomen; de Divi-het wonen naast hun van 25

tot 28 graden zuiderbreedte, langs de eerstgenoem

de rivieren en de Sanquel ; meer westwaarts de

Taluhet tot aan de meren van Guanacache. De

beide laatste stammen kennen de Spanjaarden onder

den naam van PAMPA; en de taal der Pampa, wel

ke men beschouwde als met de Zendelingen die

voorheen aldaar waren, te niet gegaan, is geen an

dere dan het Puelchisch. De eerste Spaanse ver

overaars maken van dit volk gewag onder de naam

xxx Xxxxxxxx. Destijds zwierven zij op de zuide

lijken oever van de Plata-rivier, tegenover de Char

rua, zonder echter omgang met deze te hebben,

dien stroom niet bevarende. Zij grensden ten wes

ten aan de Guarany's van Monte grande en de va

lei van St. Xxxx, en stelden zich hardnekkig te

weer tegen het bouwen van Buenos-Xxxxx, en to

gen, het vestigen der Spanjaarden niet kunnende

verhinderen, zuidwaarts. Het voorttelen der paar

den en runderen, door de Spanjaarden in deze stre

xxx aangebracht en vervolgens verwilderd, lokte ve

le van de westelijke, en met name van de Arau

kaansche , stammen, en van de Patagons uit het

zuiden, waaruit de tegenwoordige gesteldheid van

deze volkeren ontstond. Deze Pampa sloten, vol

( 344 )

gens AZARA (274), dertien jaren vóór dat hij zijne

berichten opstelde, vrede met de Spanjaarden. Hij

zegt dat hun taal verschilt van die van alle an

dere volkeren die hij gelegenheid had waartenemen,

zonder neus- of keelklanken die het Spaans A. B.

niet kan uitdrukken, en dat hun spraak wellui

dender is dan die der naburige. In het Peruaansch

betekent pampa veld, grasvlakte, en de naam van

dezen volksstam schijnt ontleend van hun rond

trekken door de uitgestrekte vlakten tussen den

36sten en 39sten graad zuiderbreedte.


II. De oostkust, vAN de RIo DE PLATA , EN de URUGUAY TOT AAN de MOND VAN

DEN MARAGNON OF RIvIER DER AMAZONEN, EN PARA, bevat:


1e

Enkele, zeer gesmolten, stammen, die ten tijde

der verovering zwervende waren, zonder landbouw,

en zich van dierlijk voedsel generende, naderhand

noordelijker getogen hebben de krijgshaftigsten on

der hen, de cHARRUA, andêre mindere verdelgd,

van welke alleen een gering overblijfsel der cHANA

in de Spaanse volkplanting van Xxxxx Xxxxxxx

Xxxxxxx opgenomen en onder de Spanjaarden ver

mengd zijn. De MINUANE hebben zich met de

(274) Reize in Zuid - Amerika tussen de jaren 1781-1801.

( 345 )

Charrua verenigd, en komen, schoon in taal ver

xxxxxxxxxx, in levenswijze en gebruiken met hen

overeen. Hiertoe behoren onder anderen de wijze

van de haren te binden of aftesnijden, en het be

stendig dragen van een dun stukje hout, ruim een

vinger lang, Barbot geheten, door een opening

in de onderlip, die de moeders te dien einde kort

na de geboorte de jongens door het tandvleesch

maken. Zij leven, verder, zonder opperhoofden

in de volmaakste gelijkheid ; tegen de nacht ko

men de hoofden der huisgezinnen bijeen om wach

ten uittezetten of de ondernemingen te beramen,

die zij dan nog vóór het aanbreken van de dag

uitvoeren. Naar hetgeen men van hun taal kan

oordelen zijn deze kleine volkeren meest van één

stam. De KASIGUA zijn van hun onderscheiden;

volgens de Zendelingen heeft hun taal een zeer

moeilijke uitspraak. Kasigua is een woord uit het

Guaranisch, dat : in het woud, betekent, en

men heeft ze daarom somtijds met de wilde bosch

bewoners verward, die tot de volgenden stam be

hoen.


2e.

DE GUARANY's.


Van dezen zeer uitgebreide stam weet men dat

hij in de zestiende eeuw, in het reeds aangewezen

oostelijke gedeelte van Zuid-Amerika woonde, mo

gelijk wel Zo ver noordwaarts als tot Guyana,

althans van de 16den graad zuiderbreedte zuid

( 346 )

waarts tot de 32sten graad en op enige punten

over de Parana-rivier, waarvan zij de eilanden be

zaten, en zelfs de landen die tot het gebied van

St. Ysidro behoren tot bij de stad Buenos-Xxxxx.

Westelijk strekten zij over de Opper-Paraguay tot

in het tegenwoordige Chiquitos en Chaco, tot aan

de voorste takken en in de dalen van de grote ke

ten der Andes, onder de naam van Chiriguana en

Guarayi, en wonen er nog heden. Van gemeenschap

pelijke afkomst en taal zijnde, leefde dit volk in een

aantal van kleine horden, elke onder haar Kazique

zonder verder band van staatsvereniging, en dreef

in deze uitgebreide vlakke landen enigen land

bouw, voorts van de verzamelden voorraad van

wilde vruchten, somtijds van de jagt en de vis

vangst zich voedende. Bij deze meer gezetene le

venswijze en niet krijgszuchtig van inborst, ver

mijdden zij met vreesachtig overleg allen twist met

andere Indianen. Hieraan, en niet aan onrustige

ondernemingen, is hun uitbreiding over zulke

uitgestrekte landstreken toeteschrijven, en tevens dat

zij, terwijl andere woestere stammen nauwelijks

door enig middel tot een rustiger en beschaafder

levenswijze hebben kunnen worden gebracht, in zeer

korten tijd door de Spanjaarden in volkplantingen

zijn verenigd, en door de Portugezen tot slaven

gemaakt.

Tussen de westelijkste en oostelijkste Guarany's

zijn sedert andere volkeren ingekomen, die van hun

in gestalte onderscheiden zijn; de Guarany's zijn

doorgaans veel kleiner, niet geheel zonder baard,

( 347 )

en hebben ook aan het overige van het ligchaam

enig haar. XXXXX houdt hen voor een zeer ver

schillenden volksstam, en deelt een opmerkelijke

waarneming mede van een man die lang onder de

Christen-geworden Guarany's geleefd had en dik

wijls hun begraafplaatsen gezien: . dat, namelijk,

hunne beenderen veel spoediger vergaan dan die der

Spanjaarden. De wilde Guarany's dragen een Bar

bot, doch niet van hout maar van een soort van

doorschijnende hars.

Door de veroveringen der Europeërs zijn de om

standigheden van dit volk nog meer veranderd. Ten

dele hebben de Jezuïten, deze taal Zo algemeen

verbreid vindende, ook andere stammen die oor

spronkelijk andere spraken, onder hun zendeling

schappen bij de Guarany's getrokken en daarbij de

ze gebruikt in het oefenen en onderwijzen van den

godsdienst; ten dele hebben de Portugezen vele

horden van dit volk in landen die de Spanjaarden

te voren enigermate in bezit hadden genomen,

overvallen en zeer hard behandeld; vele van dezel

ve hebben zich uit dien hoofde naar de Spaanse

provincien Tape, Guaira, en Itatin begeven, tus

schen de Paraguay en de Parana. Zelfs hebben de

Portugezen in de provincie St. Xxxxx hun Euro

pesche moedertaal vergeten, en het Guaranisch

wordt er algemeen gesproken.

Deze taal bezit vele keel- en neusklanken, voor

welker aanduiding afzonderlijke tekens zijn uit

gedacht ; daarentegen ontbreken haar de f, l,


( 348 ) -

ll (275), rr, s en z. Dikwijls onderscheidt alleen

het accent de klank. De meeste woorden zijn

éénlettergrepig, en de meerlettergrepige zamenge

steld. De betekenissen van het zelfde woord zijn

menigvuldig, en daardoor is deze taal de rijkste

van alle de talen der Amerikaansche wilden; dat zij

vele uitdrukkingen voor onze beschaafdere denk

beelden mist gevoelt men van zelf. Men begrijpt

tevens dat zij onderscheiden tongvallen moet heb

ben, over welke alle nogtans een algemene

spraakkunst in de eerste helft der zeventiende

eeuw vervaardigd is, nog in de zestiende verscheen

er een over de Braziliaanse, hoofdzakelijk on

derscheidt men: die van

De zUID - GUARANy's tussen de 27sten en

30sten graad zuiderbreedte en 320sten en 325sten

graad westerlengte, die meest alle tot het Xxxxx

xxxxxx zijn gebracht. Men merkt er in op, dat

ook de werkwoorden een vergelijkenden trap kun

nen uitdrukken en dat de onbepaalde wijze het

wortelwoord bevat.

De wEST - GUARANy's, voorheen oostelijker wo

nende leven zij thans onder de naam xxx Xxxxx

xxxxx tussen de 18den en 22sten graad zuider

breedte en 314-316den graad westerlengte, bij den

(275) Die bij de Spanjaarden en Portugezen een eigene uit

spraak heeft.


( 349 )

Pilco-mayo en tot aan St. Cruz de la Sierra. De

bekeerde Guarany hebben de Portugezen onder de

zendelingschappen der Moxos gebracht, de nog Hei

densche wonen zuidelijker in de bossen. Nog

meer ten zuiden waren voorheen door hun be

daardheid en werkzaamheid de Diaguitae in Tucu

man onderscheiden. Heden ten dage zwerven ten

noorden van St. Cruz de Cicionos, een enkel

woord toont nog het verband van alle deze stam

men tot het voormalige hoofdvolk.

De NooRD-GUARANY's, of oorspronkelijke inwo

ners van de kust van Brazilië, die tot diep in de

binnenlanden wonen of gewoond hebben, en met

den algemenen naam van Toepi voorkomen. De

Tupinaba aan de Rio Real, de Tupi naquini van

de provincie Los Ilheos tot in die van Espiritu

Santo, de Tapiguae van St. Xxxxxxx tot aan Fer

nambuc, en een twintigtal anderen behoren hier

toe; misschien ook de Toepi die AzARA aan den

oostelijken oever van de Uraguay, tussen het

zendelingschap van St. Xxxxxx en de 29sten graad

zuiderbreedte als een oorlogzuchtigen stam beschrijft.

Van de arbeid der Jezuïten in Brazilië is weinig

bekend, en hun zendelingschappen schijnen met

de vernietiging der Orde in de vorige eeuw groo

tendeels te grond te zijn gegaan. Onder de eigen

schappen van dezen tongval is dat het meervoud

in de naamwoorden niet onderscheiden wordt uit

gedrukt.


( 350 )

III, LANDEN AAN DE oostzIJDE vAN DE RIVIER PARAGUAY, AAN de PARANA

EN de URUGUAY.


Bij het onbelangrijke van talen die tot gene let

terkunde of wetenschappen betrekking hebben, zal

het meer dan voldoende zijn optemerken :


1e.

De enenvijftig stammen, die hier met hun na

men bekend zijn, en talen, van de Zo even be

handelde Braziliaansche taal verschillende, spreken,

enige daarvan zijn aan xxxxxxxx vermaagschapt,

doch bijzonderheden wegens die betrekkingen kent

men weinig. Als men bij dit getal degene rekent

die met de Xxxxx'x verwant zijn, blijft men niet

ver van het getal van 70 verscheiden talen of dia

lekten door DE LAET in Brazilië geplaatst; en, de

nog omtrent 60 daarbij nemende die, volgens be

richten der Zendelingen (276), bovendien aldaar aan

(276) De verdienste van veel te hebben bijgedragen tot de be

schaving des mensdoms in dit gedeelte der wereld zal aan de ge

leerde Orde der Jezuïten niet kunnen ontgaan. Men begroot de

bevolking van het gemenebest dat zij er stichtten op bijna 100ooo

zielen. HERvAs heeft van hun de bijzonderheden ontleend die hij

in zijn Catalogo delle lingue conosciute mededeelt. Zijne opgave

van deze stammen is voor de aardrijkskunde des te belangrijker

omdat deze landen, bij de verandering der staatsbetrekkingen, meer

toegankelijk worden, en gelegenheden tot ontdekkingen en vergelij

kingen in het gebied der taalkunde zullen geven. Behalve de gedrukte

werken van Xxxxxx en andere zijn zijne beste bronnen geschreven

( 351 )

wezig zijn, worden de oude opgaven van 150 ta

len, die aan de Maragnon heersten, bevestigd.


2°.

Enkele zuidelijker wonende, weder in kleinere

hopen verdeelde stammen, wier talen van xxxxxxxx

afwijken. De stam dien de eerste veroveraars Gua

xxxxxx'x, en de tegenwoordige inwoners van Para

guay, Guachie noemen, heeft zijne woonsteden in

de binnenlanden, in de moerassen aan de oostzijde

van de Paraguay, in welke een uit denzelven

ontspringende rivier op 19 graden 46 minuten zui

derbreedte zich ontlast , nog nooit verlaten, en is

slechts somwijlen gezien door de Mbaya, hunne

vrienden en bondgenoten. Zij leven van wilde

rijst en vis. Andere, de Guayana, of Guala

cha van de oude landkaarten, bestaan van wilde

vruchten, honig, en enigen landbouw.



IV. LANDEN AAN DE westzIJDE vAN DE RIVIER PARAGUAY TOT AAN DE MOERAS

sIGE vLAKTEN EN DE BERGEN IN HET Noordelijke CHACO


Wij volgen de westelijken oever van de Para

stukken geweest: aantekeningen der P. P. Xxxxxxx, Xxxxx, en

Xxxxxxx, een geschiedenis van Brazilië, een andere door Vascon

cellos, een beschrijving van de Missie van Ibiapaba, en een uit

muntende getekende kaart. Maar ik moet mij vergenoegen met de

liefhebbers der aardrijkskunde te verwijzen naar het IIIden deels

tweede stuk van de Xxxxxxxxxxx, bl. 461-464. -

( 352 )

guay. Tot vijf graden westelijker dan de loop

van deze rivier (277) strekken zich gebergten uit

tussen de 17den en 20sten graad zuiderbreedte,

aan derzelver voet nemen de vlakten een aanvang

die te gelijk met de moerassen de Los Xareyes

overstroomd worden, en dan afhellen tot aan de

grote wildernis die onder de 19den graad zuider

breedte op enige uren afstands van de Paraguay

begint, zich ver in de provincie Chaco uitbreidt

en die van Chiquitos afscheidt van de landen die

de Guana en Mbaya bewonen. Er schijnt hier

ene natuurlijke grens te zijn tussen de evenge

noemde en de noordelijker volkeren. De inwoners

van de nu omschreven landstreken zijn tussen de

Guarany's ingedrongen, Zo als wij vroeger heb

ben gezegd.

Hier zijn enige stammen welke tegenover de in

de voorgaande afdeling opgenoemde wonen, en

zelfs aan de overzijde der rivier zijn gevestigd ge

weest. Van deze gaan wij zuidwaarts in de afge

legener streken aan de Pilco-mayo, en van daar

naar de rivieren Grande of Vermejo en Salado, en

opwaarts noordwestelijk tussen dezelve.

In deze richting ontmoeten ons :

De AQUITEGUEDICHAGA onder de 19den graad

zuiderbreedte op een kleinen berg in de nabijheid

-

(277) Volgens de kaart van XxXXX; naar D'ANVILLE tot twee


( 353 )

van de Paraguay-rivier, een vreedzame niet verhui

zende stam, in hutten wonende gelijk die van de

Pampas zijn, en meestal van de landbouw be

staande. Zij zijn niet meer dan een vijftig weer

bare mannen sterk, die zich onderscheiden door het

dragen van gekleurde steentjes in de oen en aan

den neus; de oen der vrouwen zijn aanmerkelijk

lang uitgerekt; men houdt hen voor een overschot

yan de Cacocy die de eerste ontdekkers Xxxxxxxx,

dat is, langoen noemden.


2e.

De nog kleinere stam der GUAto, die, Zo lang

men weet, geleefd hebben in een moerassige streek

door de Zendelingen Laguna de la Cruz genaamd.

Zij bedienen er zich van kleine boten, en vlieden

en verbergen zich in het lange riet zodra zij een

vreemdeling zien.


3°.

De NINAQUIGUILA ; talrijk, in verscheiden hor

den verdeeld; in de grote bossen waarvan ge

sproken is tussen Xxxxx en Chiquitos; in vriend

schapsbetrekkingen met de zuidelijk wonende Mba

ya, doch met de noordelijker volkeren in gedurigen -

krijg. Zij dragen kronen van vederen op het kort

gesneden haar, en de vrouwen halskettingen van

gekleurde bonen.


4º

De GUANA. Veel aanmerkelijker dan de voor

gaande stammen. Bij de aankomst der Spanjaarden

in Chaco woonde er dit volk tussen de 20ften

en 22sten graad zuiderbreedte. In het jaar 1673

is een groot deel over de Paraguay gegaan, en

het heeft zich langs de oostelijken oever uitge

breid, waar zij thans, van de 21sten tot den

26sten graad zuiderbreedte, leven, in zes horden

verdeeld, waarvan er tot 0.xxx zielen sterk zijn.

AzARA brengt hun geheel getal op 800o, andere

schrijvers hoger, waarschijnlijk de ten westen ach

tergeblevenen daarbij rekenende. Na de Guarany's

zijn zij zeker de talrijksten; ook zijn zij minder

wild, zindelijker, onder zich vrolijker, en gast

vrijer dan anderen. hun horden, die door bij

zondere namen onderscheiden zijn, staan elke on

der enige Kazikes, een van welke nogtans als

opperhoofd wordt erkend, en deze waardigheid gaat

erfelijk van de vader op de zoon en zelfs op de

dochter over, doch brengt, voor 't overige, geen

onderscheidingen of voordelen mede , daar de Ka

xxxx even als alle anderen voor zijn eigen onder

xxxx moet zorgen en over niets te bevelen heeft;

zij genieten alleenlijk een zekere achting en heb

ben bij hun nachtvergaderingen over algemene

aangelegenheden enigen meerderen invloed. Som

tijds wordt een Guana om zijne verdiensten door

zijne naburen tot Kazike verheven en de andere

afgezet; de kinderen die gelijktijdig met de zoon

( 355 )

van een Kazike worden geboren, beschouwen zij

als van hem en niet van zijn vader aftehangen.

Hunne woonplaatsen hebben zij in regelmatig en

gelijkvormig op enige roeden afstands geplaatste

hutten van boomtakken met stroo gedekt; verschei

den huisgezinnen, somtijds tot twaalf toe, bewo

nen er ééne te zamen, zonder de minste afschei

ding. hun slaapplaatsen zijn op in de grond

gestoken palen, met dwarspalen en vervolgens tak

xxx, stroo en huiden overdekt. Het aantal der

vrouwen is veel geringer dan dat der mannen, aan

gezien de moeders de meeste meisjes terstond na

de geboorte het leven benemen. Eens 'sjaars viert

de gansche horde een groot feest, familiefeesten

houden zij meermalen. Zij leven van de land

bouw, voeren nooit een aanvallenden oorlog, maar

verdedigen zich met veel dapperheid. Zij zijn nog,

gelijk in de eersten tijd der Spanjaarden, gewoon

zich in dienst te begeven van de Mbaya om der

zelver landen te bebouwen, zonder in het minste

als slaven te worden behandeld, waartegen zij ook

geen verder loon genieten. Op denzelfden voet'

betelen zij, bij hopen van vijftig tot honderd, de

akkers der Spanjaarden. Sommigen dienen hun als

matrozen en komen dan tot Buenos - Xxxxx toe,'

waarna zij weder huiswaarts keren, of zich in de

Spaanse plaatsen nederzetten en het Christendom

omhelzen. De zuidelijkste van hun stammen, de

Chana , is misschien dezelfde die onder dien naam

als een afzonderlijk en leerzaam volk voorkomt in"

de oudere berichten.


( 356 )

Zoowel als elk der voorgaande volkeren heeft

dit laatstgenoemde zijne afzonderlijke taal, die door

de neus- en keelklanken bijzonder moeilijk is;

men kent haar zeer weinig.


5e.


De MBAYA. Dit is het machtigste van alle deze

volkeren. AzARA onderscheidt het van de Guaiku

xxx, die voormaals een der dapperste en talrijkste

waren en omtrent over de stad Assomtion in Chaco

woonden, alleen van de jagt, zonder landbouw,

levende, en in zijn tijd tot op één man uitgestor

ven, die zich toen bij de Toba voegde. De ge

schreven berichten en boeken van onderwijs, uit de

Missien, noemen echter de taal Guaikuru of Mba

ya, zodat zij, althans in dat opzicht, verwant

schijnen te zijn geweest, en welligt waren het

twee tongvallen, van xxxx van welke, naar den

zendeling LABRADoR, de wilde Guaikuren of Ena

kagas zich bedienen. Sedert 1661 zijn de Mbaya,

van de westelijken oever van de Paraguay, tus

schen 20 en 22 graden zuiderbreedte, op de oos

telijken, omstreeks de 22sten graad 5 minuten,

voor een gedeelte overgekomen, en hebben zich

tot in 1673 al verder in het bezit gesteld van de

gehele provincie Ytati, die bij de rivier Jesuy, op

24 graden 7 minuten, begon en van daar, noord

waarts, ten oosten van de Paraguay tot aan het

meer Xarayes strekte. Verder zijn zij tot aan den

25sten graad steeds doorgedrongen, alles verwoes

( 357 )

tende, tot dat in 1746 de vrede tussen hen en

de Spanjaarden is gesloten, die sedert niet dan in

1796, voor een korten tijd, is verbroken door

invallen die de Mbaya in de provincie Chiquitos

hebben gedaan. In dien tijd hebben zij hun wa

pens tegen andere wilde stammen gewend, en som

mige derzelve bijna uitgeroeid door de mannen te

dooden en de vrouwen en kinderen onder de hun

ne optenemen. Door deze tot slaven gemaakte,

en door de Guana, met wie zij in vriendschap le

ven en in gebruiken overeenstemmen, laten zij

hunne landen bebouwen, en leven voor het overige

van visvangst en jagt. Bij het overkomen over

den Paraguay hebben zij paarden buitgemaakt, waar

van zij zich bij hun krijgstochten bedienen, die .

zij zonder aanvoerer of opperhoofd ondernemen.

Zij geven alleen, gelijk de Guana, aan de raad

xxx xxx Xxxxxxx of van hun grijsaards gehoor.

hunne taal wordt opgegeven als gemakkelijk, en

de letters x, (de Spaanse uitspraak der j), k, ll,

xx, x. x, v , z te missen. Meisjes en ongehuw

de manspersonen gebruiken andere uitgangen van

woorden, ook dikwijls andere uitdrukkingen als de

getrouwden, zodat men menen zou een andere

taal te hoen. Onder de eigenheden behoort dat

de zelfstandige naamwoorden nooit alleen, maar met

een voornaamwoord of met een vooraangehechten

klank, staan.

( 358 )


6e.

De PAvAGUA. Bij de aankomst der Spanjaarden

bestonden zij uit twee grote en machtige horden

die het bezit deelden van de Paraguay-rivier, wel

ke haar naam van hun ontleende. Het waren de

verbitterdste vijanden van de Spanjaarden, van de

Portugezen in Kuyaba, en van de omliggende

Wilden, tot dat de zuidelijkste horde, de Tacun

bu, zich in 1740 bij Assumtion heeft neêrgezet,

waar zich in 1790 de Sarigue heeft bijgevoegd.

Sedert leven zij als getrouwe landgenoten der

Spanjaarden, doch zonder van hun levenswijze

of tot het Christendom overgebracht te kunnen wor

den; zij bestaan van de visserij, zonder landbouw,

Hunne taal is, door de sterke keelklanken, zoo

zwaar dat gene Europesche lettertekens ze kun

nen uitdrukken, of een Spanjaard ze heeft kunnen

leren; zij zelve kunnen zich door het Guaranisch

doen verstaan.


7e.

Laten wij een aantal andere, meer of minder

woeste, zwervende, gevreesde, zich onderling uit

roeijende, door taal en gebruiken somtijds verwant

schijnende stammen, waarvan enkele enigen land

bouw drijven en hun kinderen in het leven spa

xxx, voorbijgaan, anderen met een woord vermelden

omdat de berichten schaarsch, en daarom welkom,

zijn: de LENGUAs; de YAKURURE, die geleden heb

ben door de oorlogen tussen de trotsche en mag


( 359 )

tige ABIPoNs en de MoKoBy die enig vee sokken

en het verdere van de Spanjaarden stelen; een

groot deel der Abipons begaf zich onder de Spaan

sche bescherming reeds in 't begin van de zeven

tiende eeuw, en ging in 1770 over de Parana,

waar zij de volkplanting de Las Garzas aanlegden.

Hunne taal is zingende en vol lange woorden. De

MACHIKUY in het binnenste van Chaco , een hor

de van welke in holen woont, het overige in ten

ten, en die een Barbot dragen gelijk aan dien van

de Charrua ; de ToBA onder wie een zendeling

schap was gesticht, 600 zielen sterk, op 23 graden

11 minuten zuiderbreedte en 313 graden 11 mina

ten lengte, gelijk onder de vILELA in Tucuman

aan de Salado ; van dezen stam is ook een klein

dorp bij Cordoua. De meest gezeten van dergelij

ke door de Zendelingen bezochte stammen zijn

Christenen. Vier stammen der LULE leefden niet

ver van Talavera de Madrit, doch na de verwoes

ting die een aardbeving aanrichtte, vloden zij in

de wouden. Zij kenden de Quichua-taal der Incas

van Peru, hun heren, die der Tonokote, met

wie zij te zamen geleefd hadden, en hun eigene,

de Kakana, dat in het Quichua'sch bergkruin be

tekent. Sedert het midden van de achttiende eeuw

hebben zij zich , xxxxxxxx andere, weder verza

meld bij Miraflore of St. Xxxxxxx, dat weder op

gebouwd werd en bij Valbona en St. Xxxx Xxxxxxxx.

( 360 )



X. Xx xxxx VAN PERU.


1

Het rijk van Peru was een der belangrijkste plek

ken van Amerika; het was een van die twee lan

den in de Nieuwe Wereld, waar, te midden van

volkeren die, zonder nauwer verband van vereni

ging, onder hoofden van hun eigene keuze leef

den, machtige heerschers een gebied hadden geves

tigd, niet ongelijk aan dat hetwelk voormaals in de

vlakten van Middel-Azië andere heerschers over de

ruwe horden hadden verkregen; zij hadden, door

het aaneensluiten der enkele verspreide stammen,

den grondslag gelegd voor een beschaving welke

de uitbreiding van de Staat voorbereidde en met

het aangroeijen van deszelfs krachten toenam. De

welvaart en het gezag der vorsten brachten inrichtin

gen mede waarbij de toestand der ruwe naburen

merkelijk afstak, en een voortgang in de kunsten

althans tot een zekere hoogte; Zo als wij dit in

Afrika en Azië hebben gezien, in rijken die oud

tijds tussen zwervende horden waren ontstaan,

of, op zich zelf en afgescheiden van andere be

schaafde volkeren, bij eenzijdige vorderingen in het

burgerlijke staan bleven. Het is uit dit oogpunt

dat men de rijken van China en Japan met dat van

Peru vergeleken heeft, en op de overeenkomst in

bijzonderheden van dezen aard het vermoeden ge

grond hetwelk, in verband met Peruaansche overle

veringen, die uitheemsche gebieders van daar afkom

xxxx maakt, en hun het navolgen der voorvaderlijke

instellingen toeschrijft. Volstrekt beslissend is zoo

( 361 )

danige vergelijking niet, daar het te verwachten is

dat het menselijk verstand in gelijke omstandig

heden een gelijken weg zal inslaan. Verhieven

zich niet desgelijks in Boeötië en in de Pelopon

nesus vreemde gebieders? Hoe dit zij, het rijk van

Peru blijft een merkwaardig verschijnsel in de Ge

schiedenis; Zo als het daar in zijne uitgestrektheid

voor ons oog ligt, van de 1sten graad 14 minu

ten noorderbreedte tot aan de 35sten graad zuider

breedte, van Pastos of St. Xxxx tot aan de Rio

Maule in Chili, en van 60 tot 150 uren breedte,

een groot deel der Andes en der Cordilleras inslui

tende; Zo als de staatkunde zijner Monarchen er,

onder anderen, aandacht verdient door de wijze

waarop zij hun afgelegen veroveringen wisten te

verzekeren, waarheen zij, als oudtijds in Azië ge

bruikelijk was, overwonnen volkeren verplaatsten.

Onze taak laat niet toe in bijzonderheden te tre

en, even weinig, de raadselachtigen oorsprong der

Incas met zon- en sterrendienst, natevorschen. Dat

deze godsdienstige instellingen niet uitsluitend in

dit gedeelte van Zuid- Amerika bestonden, zal ons

in het vervolg blijken.


Dit uitgestrekte land levert drie of vier talen op:

1e.

DE QUICHUA.

Werd zij door de Inca's uitgevonden, of alleen

lijk beschaafd? Waren dit enkele vreemden of een

geheel volk? Dit laatste was het gevoelen van een'


( 362 )

Spaans' schrijver (278), die van een krijgshaftig

volk der Inca's spreekt, dat zich Ringrim, oor,

noemt, zijn vorst Capalla Inga, alleenheer. Met

meer gewisheid mag men zeggen dat de taal al

thans moet gewijzigd zijn door de burgerlijke be

schaving welke zij in dat tijdvak verkreeg, en die

haar een groten invloed deed oefenen op de om

liggende landen en volkeren, bij welke zij, in Qui

to, in een groot deel van Tucuman , en een ge

deelte van Chili, gesproken werd, of alwaar vele

'uitdrukkingen door de omgang in gebruik kwa

men, van die soort vooral welke voorwerpen van

gemeenschappelijken handel of algemeen gebruik

aanduiden, gelijk bij voorbeeld: was, honig, bijen.

Tot die verbreiding der Quichua-taal had, door het

uit alle oorden des rijks in zijne hoofdstad ontbie

den van de zonen en bloedverwanten der aan hem

onderworpen vorsten, opdat zij er de taal zouden

leren, en hem tevens tot gijzelaars verstrekken,

de vader dier twee rampzalige broeders de grond

gelegd, die door tweespalt en de overmacht van

Spanje de laatsten waren van het regerend Huis.

Die algemeenheid van de taal van Kusko werkte de

Spanjaarden, na de verovering, in de hand, deed

hen lichter verstaan tot in de afgelegene gedeelten,

en het was de zelfde beschaafdheid die hun veel

gemakkelijker de weg baande dan zij dien immer

onder wilde horden hadden gevonden.

(278) Van de Historia del Peru in XXXxXX Xxxxxxxxxxxxx xxx

xxxxxxx (Xxxxxx 0000), 0XX. D.

( 363 )

De namen van deze en enige andere talen zijn,

naar de landsgesteldheid, uit het Quichua'sch ont

leend. Onder dezen laatsten verstaat men het vlak

ke en lage land aan de Zuidzee, met een gema

tigde luchtstreek, onder Tunko : vlakten; Anti :

hete en regenachtige bergstreken ; Orko : berglan

den; Kaka : gebergten met zeer hoge kruinen,

Alpen.

Het Quichua'sch bezit niet veel woorden, die

alleen door het accent onderscheiden zijn; het is

aangenaam en welluidend, door het plaatsen van

den toon en de veelvuldige klinkers, en daardoor

rijk en vatbaar voor allerlei redekunstige en dich

terlijke schoonheden en kan in het uitdrukken van

teederheid en gevoeligheid nauwelijks door enige

geëvenaard worden. Het had zijne tongvallen,

waarvan dat van Kusko het meest beoefende was.

Volgens XXXXXXXxxx DE LA vEGA, die, gelijk be

xxxx is, in deze stad geboren en van moeders zij

de uit het bloed der oude Inca's was, en der

zelver oorsprong en geschiedenis heeft beschre

ven (279), werden aldaar, lang vóór de tijd der

Spanjaarden , blij- en treurspelen in de landtaal

vertoond, de grote daden der vroegere koningen

waren het onderwerp van de laatstgenoemde; ook

hadden zij minnezangen in de smaak der Spaan

sche, Redondillas, maar rijmeloos, en alleen met

in achtnemen van de voetmaat. Hij noemt den

dichter Xxxxxxx : uitvinder. Haravi betekent een

(279) In het Spaans uitgegeven, Lisboa 1609

( 364 )

lied, xxxxxxxx een lied zingen over een geliefd on

derwerp; men kan uit de naam opmaken dat de

dichtkunst eerst in de laatsten tijd had begonnen

regelmatig beoefend te worden ; van alle hare

voortbrengsels is niets overig als een klein ge

zang (280).




2e.

DE AYMARA

In het oosten van het zuidelijkste gedeelte van

de eigenlijke kust van Peru, die eerst omstreeks

Kusko breeder wordt, tot daartoe, en dus nog

oostelijker naar Potosi en de oorsprong van den

Pilco-mayo, omstreeks La Paz en in een deel van

Chuquisaca, bestaat de zeer uitgebreide Aymara

taal, waarvan verscheiden volkeren, Pacases, Ka

nas, Lupacas, Kanchis, Charcas en andere, ge

bruik maken. De beide eerstgenoemde tongvallen

worden voor de sierlijkste gehouden, en hebben

hunne beschaafdheid en verbreiding aan hun plaats

in het midden van de anderen te danken, en aan

de groter volkrijkheid van deze stammen. Het

Xxxxxx'xxx heeft vele overeenkomsten met het

Quichua'sch. Als een voorbeeld van deszelfs rijk

xxx haalt men aan dat het niet minder dan twaalf

woorden bezit om dragen aanteduiden, naar mate

van de dragende persoon en van het gedragen voor

werp, mens, dier of levenloos.

(280) Uit Garcilasso de la Vega, vertaald, te vinden in wIE

LAND's Neuen T. utschen Merkur. , Januar 1799


( 365 )


3°. en 4°.

DE PUQUINA en DE XXXXX XxxxXXX.

Zij zijn nog enigermate in leven; de eerstgenoem

de in de nabijheid der Pucarani en in enige dor

pen op de eilandjes in het meer van Chuquito en

hier en daar bij Lima; schoon de Puquini zoo

ijverzuchtig omtrent hun taal waren dat zij ze

aan geen vreemden leren wilden; de laatstgenoem

de spreken de Yunka in de xxxxx xxx Xxxxxx en

andere daarbij gelegene,


Vl. LANDEN IN HET oosTEN vAN PERU, OPWAARTS NAAR de UCAYALE,


Aan de noordelijkste van de in het IVde onder

deel behandelde volksstammen grenzen de provin

cien Los Chiquitos en Los Moxos, in welke de .

Zendelingen der Jezuïten vele andere stammen on

der hun Missien getrokken hebben. Het eerste

dezer gewesten ten zuiden door Chaco en ten oos

ten door de Paraguay ingesloten, wordt door de

zen stroom van het westelijk deel van Brazilië ge

scheiden; de grenslijn loopt dan bijna vlak west

waarts tot dat zij weder een noordelijke richting

neemt, waar Los Moxos begint. Dit groot ge

west strekt van de 20sten tot de 15den graad

zuiderbreedte, en daar troffen het eerst de Zende

lingen de stam der Moxa verspreid aan. De Mo

more vloeit er door en verenigt zich, noordelij

( 366 )

ker, met de Itene, die vooraf de Baure ontvangt

en meer ten oosten de westgrens uitmaakt van

Brazilië; verder noordoostwaarts stroomende, en

zich verenigende met de in gelijke richting gebo

gene Bene of Beni-rivier, vormen deze en de Mo

more te zamen de Xxxxxx. Het is ten onrechte

dat sommige opgaven de Beni met de Ucayale

laten ineenvloeijen op omtrent 12 graden zuider

breedte, en ook LA coNDAMINE's bericht is niet

nauwkeurig, volgens wien de Beni, zonder ver

binding met de Momore, Madeira bij de Portuge

zen, op een afstand van 40 tot 50 mijlen van

denzelven blijft voortlopen, waarna beide afzon

derlijk in de Maragnon of rivier der Amazonen

zouden vallen, en de Beni dan dezelfde zoude zijn

als de Purus, de Cuchivana in de kaart van den

Pater FRIz (281). Dit zal genoeg zijn voor een

algemeen overzicht der ligging tussen de Momore

en de Ucayale, waar nog verscheiden volksstam

men aanwezig zijn of waren, behalve degene naar

wie deze twee provincien genoemd zijn. Men weet

nopens hen en hun talen, en derzelver onder

verdelingen, meer of minder bijzonderheden uit de

verhalen der Zendelingen en de leerboeken die in

de zestiende en zeventiende eeuwen vervaardigd

zijn. De voornaamste volken waren:


(281) De voordragt der zaak door Prof. vATER maar de nieuwste, .

hulpmiddelen, Zo als ik die hier boven heb overgenomen, komt, -

grotendeels overeen met de nieuwste kaart van XXXXX.


( 367 )

1e.

De chroustos; enige van hun stammen zijn

uitgestorven of ingesmolten. hun spraak is zacht

en helder, behalve enige geluiden die iets ge

mengds van neus- en keelklanken hebben, verder

is de taal rijk en nauwkeurig, en die der vrouwen

in vele dingen verschillende van die der mannen.

Zij miste de telwoorden, die zij uit het Spaans

heeft overgenomen, ook een woord voor hemel;

dit denkbeeld drukken verscheiden van deze volke

xxx met het woord hoogte uit, in het Onze Vader,

waarvan men taalproeven vindt bijgebracht,


2°.

De Moxos, uitgebreider en talrijker. Opmerke

lijk is de overeenkomst van hun taal met die der

Maipuren tussen de Maragnon en de Orinoko.

3°.

Aan dezen stam grenzen onder anderen de MExE

en MURE die nog in hun wildheid zijn geble

ven, daarentegen woonden op de weg van Kusko

naar La Paz de CAvINAE, in huizen van steen, en

de CoLLAE welke wisten wegen aanteleggen en in

andere opzichten gevorderd waren in beschaving.

4°.

Noordelijker dan deze, aan de Pachitea-rivier,

ene der acht uit welke de Ucayale ontstaat, zon


( 368 )

der dat men nog stellig weet welke de eigenlijke

oorsprong is, houden zich de CARAPucHos op, wier

spraak, vol keelgeluiden, naar het blaffen der honden

gelijkt. Zij, zoowel als de cASIBos, aan dezelfde

rivier en onverzoenlijke vijanden van de inwoners

van Pampa del Sacramento, zijn menseneters. In

1695 onttrokken deze en verscheiden andere stam

men aan de Opper- Ucayale, door een algemee

nen opstand, zich aan het gezag der Spanjaarden

en aan allen invloed van de Zendelingen der Jezuï

ten, die 152 zendelingsdorpen in die landstreken

hadden aangelegd; negen van dezelve waren door

de volharding van één man, de Xxxxx X. RICH

TER, tot stand gekomen. In 1740 trof door een'

nieuwen opstand hetzelfde lot andere Missien, en

niet voor het laatste van die eeuw hebben enige

Franciscaners uit Peru wederom ingang begonnen

te vinden (282). Van de talen van deze ten dele

verwante stammen valt hier niets te zeggen. Niet

ver van de plaats waar de Xxxxxxxx in de Ucayale

valt, dien hij 400 uren ver opvoer, vond xx Xxxxx

XXXxxxxx GIRvAL DE BARCELEY, bij de PANos,

die in de gemelden opstand deelden, een grijsaard

onder een palmboom gezeten, bezig om aan xxx

xxxx stamgenoten de inhoud te verklaren van

hunne voorvaderlijke overleveringen, in oude tee

keningen vervat , beeldschrift met gedaanten van

mensen en dieren, en andere schrifttekens bui

(282) Men vindt veel over deze stammen in von Murr, Reisen

einiger Missionarien in Amerika, Nürnb. 1785.


( 369 )

tengemeen net in regels afgedeeld; deze bladen te

zamengelegd hadden volmaakt de gedaante van onze

kwartijnen ; met veel moeite verkreeg de voor

noemde Pater dezelve van de MANoA, de enige

stam die de taal der Panos verstaat, want de Panos

zelve, beschouwen de inhoud als een voor de Blan

xxx te verbergen geheim.



VII. LANDEN TEN oostEN vAN QUITo AAN

DEN MARAGNON TOT OMSTREEKS de RIO NEGRO,


Het onrustig gedrag der volksstammen aan den

Ucayale en het geringe getal der Zendelingen aan

den Maragnon, gaf aan het bestuur van de zende

lingschappen der Jezuïten aanleiding om de tot het

Christendom bekeerden, welke aan die rivier woon

den, digter bijeen te trekken aan de Guallaga-ri

vier. Van dien tijd af kan men deze landen, welke

meer dan honderd mijlen breed zijn en wel dertig

dagreizen van de mond der rivier opwaarts, zoo

goed als ledig van mensen rekenen; Zo ver

men op enige halfzekere berichten kan aangaan

houden er zich tussen de Guallaga en Cassavarai

nog enige Chiclunas, Mus/imos en Maparinas op,

en tussen de Tapissi en Yahuari en het opper

gedeelte van de Cussiquina en Ytimui, Uniyos,

Cassivaris, Schirobas en Mayurunas, waarvan de

laatstgenoemde, zonder vaste woonsteden, diep bin

nenwaarts bij de Yahuari omzwerven en een ei

gene taal spreken. Zij steken stukjes zwart hout


( 370 )

van twee duim lang door gaatjes die in een rei

rondom de beide lippen geboord zijn, om zich

daardoor een vreesselijk uitzicht te geven, op de

wijze als de zuidelijke volkeren de Barbots dragen.

Deze ontvolkte landstreken doorgaande, komen wij

terstond bij de Opper- Maragnon, waar, tot bij

den zamenloop van de Napo in het zendelingschap

xxx Xxxxxx, de aanzienlijke stam van dien naam

het eerst het Christendom aannam ten gevolge der

prediking door de Jezuïten uit Quito, welker voet

stappen wij hier van het westen naar het oosten

zullen volgen en daarbij de noordelijk aangrenzende

volkeren aanroeren, ons nogtans in geen optelling

xxx xxxxx, bij name, inlatende.


1°.

Onder achttien volkeren, die weder in stammen

verdeeld zijn, zijn de AGUANos - alleen een over

blijfsel van alle degene die te voren aan de oost

zijde van de Xxxxxxxx woonden, en, thans tus

schen deze rivier en de zuidelijken oever van den

Maragnon, hun eigene taal behielden. Verder

in de vlakte die ten zuiden door de Paranapura,

ten westen door het grote gebergte, beperkt

wordt, ten noorden tot aan de Maragnon strekt,

en door de Aipena en andere kleine stroomen door

sneden is, zijn de xEBERos, de eerste die na de

Mainas Christenen werden, en steeds aan de Zen

delingen en aan de Spanjaarden zijn getrouw ge

bleven. hun taal is minder onaangenaam dan die

( 371 )

der Mainas, doch niet vrij van stotende medeklin

kers, bijzonder gl en tl. Die der MUNICHEs en

der CAHUAPANo worden als afzonderlijke talen,

met de reeds genoemde echter verwant, opgege

ven. Aan de noordelijken oever van de Mara

gnon zijn de reeds genoemde MAINAs, wier taal

zeer ruw is en op haar zelf staat, de westelijkste,

na de oorlogzuchtige xIBARos die in moeilijke

gebergten en dalen bij de opper St. Jago-rivier zich

ophouden en nog niet tot het Christendom be

keerd zijn, xxxxxx het in de zestiende eeuw, toen

dit volk uitgebreider was, er ingang had gevon

den. De talrijke ANDoAs behoren te huis aan den

voet van een gebergte ten noorden tussen de

Xxxxxx en Pastaza , en verzetteden zich langen

tijd tegen de Zendelingen; voorbij hen aan de beide

oevers van de Opper - Curarai, die ten oosten

stroomt en in de Napo valt, zijn de nog onaf

hankelijke AYAcoRE en PARANA; meer ten noor

den bij de Opper-Napo zijn verscheiden stammen

die zich voor afzonderlijke volkeren houden, wier

taal echter verwant is, en die bij de Spanjaarden

onder de gemenen naam van XXXXXXXXXXX be

kend zijn. Uit het van de woonplaatsen van vele

dezer volkeren gezegde zal men reeds de algemene

opmerking hebben afgeleid, dat zij zich veelal zoo

hoog mogelijk bij de oorsprongen der rivieren, dat

is, berg- en binnenwaarts ophouden; - hetzij dan

dat zij daarheen zijn geweken voor hun voorma

lige algemene vijanden of om er veiliger te zijn

tegen onderlinge aanvallen dan in de vlakker landen


( 372 )

bij de monden van de rivieren, hetzij dat de be

volking in Zuid-Amerika van de westzijde begon

nen, en langzamerhand, over de gebergten heen,

langs de rivieren die oostwaarts stroomen is afge

zakt. Althans de Quixos en ou1tus, nog meer

ten noorden, waren de eigenlijke inwoners van het

rijk van Quito, en door de Peruanen te onder ge

bracht, wier taal zij, met een afwijkenden tong

val, hoofdzakelijk aannamen.


2°.

De oMAGUA waren voorheen een groot, mag

tig, merkwaardig volk, hetwelk men de Pheniciërs

der Nieuwe wereld heeft genoemd , om hunne

ondernemingen en hun bekwaamheid in het be

varen van de Maragnon en andere stroomen. Tot

in het midden der zeventiende eeuw bezaten zij

alleen de eilanden en de oevers van die rivier in

ene uitgestrektheid van 200 mijlen beneden den

Napo. GIRvAL plaatst hen aan de Yapura, en

thans zijn er tussen Pevas, de laatste Spaanse,

en St. Xxxxx, de eerste Portugeesche zendelings

plaats, gene woningen aan de Maragnon. Waar

schijnlijk waren de Omagua oorspronkelijk geen in

woners van deze streken; DE LA coNDAMINE (283)

meent dat zij, voor de Spanjaarden vlugtende,

(283) Van wiens kaart over de loop van de Maragnon- of

Amazonen-rivier, en de daarin vallende waters, men zich bij dit

gedeelte met vrucht bedienen zal.

( 373 )

langs een der stroomen die in Nieuw- Grenada

ontspringen, hierheen zijn geweken, omdat men

aldaar een stam van denzelfden naam kent, die,

even als de Omagua aan de Maragnon, van alle

de omliggenden onderscheiden is door zich meer te

kleeden. De vrouwen der Omagua verstaan zich

op het vervaardigen van aardewerk, met levendige

kleuren, figuren en tekens beschilderd, en men

vindt soortgelijke bij sommige volkeren aan de Ori

noko, hetgeen voor hunnen gemenen oorsprong

schijnt te pleiten, ten minste toont dat zij dit niet

eerst van de Europeërs geleerd hebben. Daaren

tegen zeiden de Omagua in Quito aan de Zende

lingen dat hun hoofd- en talrijkste stammen aan

den Maragnon waren, en dat zij, op het zien der

barken door XXxXXXx afgezonden, dien stroom op

waarts, naar de Rio Negro en Tocantin , den

Orinoko en elders in Nieuw- Grenada waren ge

vloden. XXXXX houdt het voor waarschijnlijker dat

zij met de Cocama, die men het eerst aan den

Ucayale vond, uit het zuiden naar de Maragnon

zijn getogen, om de grote gelijkheid tussen

hunne taal en het Braziliaansch. Zeker blijft het

dat het een zeer uitgebreid volk is, van vele stam

men, uit wier namen ook de verwantschap is op

temaken, die men omtrent de 9den graad noor

derbreedte in Nieuw-Grenada, de 10den graad

noorderbreedte in Venezuëla, de 4den graad zui

derbreedte in Peru, vindt, en waarvan het wortel

woord Agua is, over welks betekenis men even

wel verschilt, weshalve men daarin alleen gene

( 374 )

genoegzame aanleiding heeft om, Zo lang gene

nadere taalbetrekkingen het bevestigen, de Payagua

en anderen mede daartoe te brengen. Achua is de

naam van een palmsoort, van de zeer dunne bui

tenste schil van welks takken een doek geweven

wordt Cachivango genaamd. Bij DE LAET komen

ook de oMAGUACA voor, die rijk waren in wollen

kleederen en in overvloed voorzien van Peruaan

sche schapen, zuidwaarts nabij de provincie Tucu

man. Andere volkeren, van verschillende namen,

zijn, naar bewijzen uit hun tongvallen ontleend,

van denzelfden oorsprong. Een nog belangrijker

leiddraad is in de verwantschap gelegen tussen

het Omagua'sch, Guarany'sch en Toepi'sch, waar

door van de bronnen van de Orinoko tot aan den

mond van La Plata één overzicht wordt geopend.

Van andere stammen, omstreeks de rivieren die

in de Maragnon vallen, welke zich ten dele aan

de Portugezen hebben onderworpen, weet men nog

weinig; XXXXXX noemt onder dezelve de XXXX aan

den Putumajo, die een zeer bijzonder plantvergif

weten te bereiden.



VIII. LANDEN Tussen de RIo NEGRo

EN de OPPER - ORINOKO,


Het is thans bekend dat de Orinoko aanvankelijk

van het westen naar het oosten loopt aan de zui

delijken voet van het Parime-gebergte. Het ontvan

gen van de Guaviare en Atabapo dwingt de stroom

zich plotseling naar het noorden te wenden, waar

( 375 )

hij, de bergen doorbrekende, grote watervallen

vormt; na zich verenigd te hebben met de Apure

verlaat hij de granietketen en scheidt, zijne richting

oostwaarts nemende naar de Oceaan, de ondoor

dringlijke wouden van Guyana van de vlakke graslan

den. Deze aanmerkelijke rivier draagt de naam van

Orinoko bij de Tamanaken en de Karaïben ; de Ot

tomaken noemen haar fogo aparura, groten vloed,

de bewoners van haar oppergedeelte Parraya; de

ze laatste naam is schier dezelfde als die waarmede

de Brazilianen en Omagua grote rivieren aandui

den: Parana. De inboorlingen aan de Rio Negro

noemen dezen Guainia.

In het zuidwesten van Guyana , beneden den

waterval van Ature tussen de bronnen van den

Orinoko en de Maragnon, wonen de meeste Hei

densche Amerikanen, zonder de Europesche bezittin

gen te ontrusten, en te vreden van hun woon

steden te behouden. Hier vindt men:


1°.

DE MAIPUREN,

Van 5 graden 5 minuten tot 5 graden 50 minu

ten noorderbreedte, ook somwijlen op en neêrtrek

kende. hun taal verbindt vele stammen omstreeks

de aangewezen rivieren, onder welke de cABREs

zich hebben doen kennen door het verdrijven van

de Karaïben en het bemachtigen van derzelver uitge

strekt grondgebied. Maipurische stammen reikten


( 376 )

dus over Zuid-Amerika tot aan de kusten van den

Atlantischen Oceaan, van de Opper-Orinoko af,

waar XXXXXXX xx Xxxxxx plaatst en als zeer talrijk

afschildert. Volgens lateren zijn hier de GUIPUNAv1

even zulke veroveraars als de Karaïben aan het be

nedendeel van de stroom, zij bezitten meer regel

en orde in hun openlijke aangelegenheden, wijze

van krijgvoeren, en het versterken van hun woon

plaatsen. Zij, de Cabres, de PARENI, somtijds

ook de AvANE , en Maipuren, hadden even als

de Karaïben, het eten van mensenvleesch, in de

vorige eeuw althans, nog niet geheel nagelaten.

Voor het overige behoren de Guipunavi tot de

geachtste volkeren en die zich in allen opzichte niet

minder wel weten te gedragen dan de Europeërs.

het Maipurisch is een welluidende taal die ken

merken draagt van oorspronkelijke zuiverheid. Men

kan er zich door doen verstaan langs de gehelen

Opper-Orinoko, ook hier en daar benedenwaarts.

Wij hebben er reeds vroeger de overeenkomst van

opgemerkt met het Moxosch, waarvan wij zuide

lijker gesproken hebben; het heeft er mede met

het Tamanakisch; het is minder kunstig dan deze,

nader te vermelden, taal, maar net en vol uitdruk

king. Tot de eigenschappen behoren dat de uit

gang der naamwoorden het geslacht aanwijst, en

dat de telwoorden naar gelang der onderscheiden

voorwerpen niet altijd dezelfde zijn.

( 377 )


2e.

DE SALIVI,


Een landbouwende en in vergelijking tot anderen

vrij beschaafde volksstam ; zij wonen, ten dele

in een zendelingschap, omtrent de 5den graad 12

minuten noorderbreedte op 309 graden 50 minuten

lengte, en waren in het eerste derdedeel der vorige

eeuw zeer talrijk; . enige van hun togen met er

woon naar de Macuco, andere, in goede verstand

houding en ruilhandel drijvende met de Karaïben,

trokken naar de Orinoko; naderhand, zeer ge

smolten, werden zij te Caricciana verenigd, daar

zij nog wonen. De Salivi spreken een weinig door

den neus, een hunner stammen, de Piaroi, is nog

woest, en Zo moeilijk van taal dat XXXx, een

zendeling van wien men een werk over Amerika

heeft, en onder wien zij stonden, verklaart geen

van hun klanken recht te hebben kunnen opvat

ten. Zijn voorganger, GoNzALEz, vergeleek haar

bij het blaten der schapen. Die der Quaqui, even

woest, en in de bossen levende, vond hij dat

veel had van het mompelen van een vrouw die

knort.


3. DE GUAIVI,


Denkelijk de Cuibä van DE LAET , ten zuiden

xxx Xxxxxxxxx en aan de linker zijde van de Ori

( 378 )

noko, noch door de wapens der Spanjaarden noch

door de pogingen der Zendelingen bedwongen, zijn

veleer geducht voor dezelve, en komen in gebrui

xxx, behendigheid en sterkte met de Yarura over

een. hun taal, die door hun zeer schielijke

uitspraak zeer moeilijk te verstaan is, schijnt in

de hoofdzaak ook die van vier of vijf andere hier

wonende stammen te zijn; de gelijkheid in de uit

gang van enige dezer volksnamen is daarvan

echter geen toereikend bewijs. Desgelijks is men

het niet eens of de AcHAGUA, die veel overeen

komst met de Salivi doch een zachte en aange

name taal hebben, tot de Maipuren behoren? Pa

xxx XXXXXXX die onder hen woonde is van deze

mening; Pater GUMILLA, die zich bepaaldelijk

hier het onderzoek der talen tot een hoofdzaak

gemaakt had, schrijft de overeenkomst alleen aan

onderlingen omgang toe.


IX. LANDEN BIJ de CAzANARE EN DEN

NEDER - ORINOKO,


De eerstgenoemde van deze rivieren is niet zoo

aanmerkelijk dat zij ons tot een scheidingslijn zou

dienen, ware het niet dat in de vlakten tussen

de Meta, waar deze in de Orinoko, en de Caza

nare, waar deze in de Meta valt, verscheiden

aanmerkelijke stammen wonen, sommige door de

Zendelingen daarheen geplaatst, terwijl een deel

der oostelijker vlakten in de regentijd overstroomd

en minder bewoonbaar zijn. Hier wonen de YARU

( 379 )

RA of Sarura (284), en een volkplanting er van

is aan de Orinoko gebracht. Een handelbaar, leer

zaam volk, dat zich niet in de drank te buiten

gaat of mensenvleesch eet, bij hetwelk ook gene

veelwijverij of echtscheiding plaats heeft, maar on

begrijpelijk traag zelfs in het verzamelen van le

vensmiddelen, hetzij van wilde vruchten of door

visvangst en jagt; het kostte om die rede moeite

hun de landbouw en de noodigste kunsten te lee

xxx; hierdoor verkregen zij toch al spoedig meer

dan zij zelve verbruikten en konden van hun over

vloed verkopen; zij verrichtten de veldarbeid ge

zamenlijk, heden het een morgen het andere ge

zin. Onder de taalkundige bijzonderheden hen be

treffende, is het onderscheiden van sommige voor

naamwoorden in mannelijke of vrouwelijke, door

er, in het tweede geval, een lettergreep aante

hechten. een soortgelijke bijzonderheid levert de

taal op van de BETo1 , welke met die van de SITU

FA en de AIRIco overeenkomt; zij bezit namelijk,

ene onderscheiding, voor de drie geslachten, in

de bijvoegelijke naamwoorden; voor de zelfstandige

duidt zij het aan, gelijk wij ook bij andere opmerk

ten, door het bijvoegen van: man, of vrouw.

Digter bij de Orinoko wonen de machtige en vro

lijke ottoMAKEN, die mieren, gom en aarde eten,

(283) Bij HARTsINCK, Beschrijving van Guiana, I. bl. 39,

Jirara. Vergelijk verder denzelfden bij deze en de volgende af

deling, in welke de Maron - Negers, en onder deze de zeldzame

Touyingas, behoren, aldaar, II. 811.


( 380 )

en de GUAMA, van de Opper-Apure afgezakt, die

zich door hun schuitjes en andere dingen onder

scheiden. Wij zouden van nog een twintigtal an

deren de namen, maar niets meer, kunnen zeggen.



X. NooRDKUST VAN ZUID-AMERIKA.

Hier sluiten aan de laatstvoorgaande:


1e

De TAMANAKEN, lager aan de Orinoko; op de

eilanden in deszelfs monden wonen de GUARAU

NEN, misschien aan de Guarany's verwant, 800o

man sterk, onafhankelijk en nog nooit tot het

Christendom bekeerd, na de Ottomaken het vro

lijkste van de volkeren die men in deze landstre

ken aantreft. -

Oostelijker, bij Suriname, zijn de ARAwaken,

aan de rivieren Suriname en Berbice, bij welke

laatste zij aan Karaïben grenzen die zij als land

xxxxxxx beschouwen, doch de zuidelijker naar den

Orinoko en de Maragnon als vreemden. Eertijds

hielden de Karaïben hen, als van elders gekomen,

voor vijanden, tot dat door de tussenkomst der

Nederlanders zij en de Waranen vrede sloten. Vele

Arawaken zijn Christenen geworden, leven van

( 381 )

landbouw en jagt en staan als een schoner ras dan

de meeste volkeren aldaar te boek (385).


2e DE KARAïBEN.

Een bekende zeer uitgebreide volksstam op de

oostelijke en noordelijke kusten, naast de reeds

beschrevene in de binnenlanden, aan wien ook eer

tijds een groot deel van de kleine Antilles, de

Karibische eilanden geheten, behoorde, in de zes

tiende eeuw vond men denzelven verspreid van de

evennachtslijn of van de mond van de rivier der

Amazonen tot aan Portorico. Op het vaste land

waren van de Ujapi, die niet ver van de Cuc

civero ter rechterhand in de Orinoko valt, om

streeks één graad hoger als ter linkerhand de

Apure, tot aan de zee, altemaal Karaïben, die de

landen tussen deze lijnen besloegen. Paruai was

hun koninklijke zetel. Niet slechts trachtten zij

de kleine stammen aan zich te onderwerpen, maar

de machtige Cabres en Guipunavi, tegen wie hunne

krachten zich verbrijzelden. Ruw, wild en wreed

waren de Kannibalen Zo op de eilanden als op

(285) X. XXXXXX (Zendeling van de Broeder - Gemeente onder

de Arawaken), Nachricht von Suriname, Görlitz, 1807. Het

Neger - Engels dat in Demerary en de Berbice gesproken wordt is

nog onzuiverder en ongeregelder dan dat in Suriname, het Creoolsch

op Curaçao is verschillend van beide.


( 382 )

het vaste land, en zij zijn nog heden dezelfde aan

den Orinoko, rovers, die alle niet tegen hun opge

wassen hopen onophoudelijk overvallen, als hunne

slaven beschouwen en behandelen, en roven wat

andere vergaård hebben, getrouw aan hun leu

ze : wij, Carinas, zijn een volk, alle anderen zijn

onze slaven. De Spanjaarden aan de Orinoko heb

ben hen vogelvrij verklaard, volgens XXXXXX, en

hij bericht verder dat er thans tussen die rivier

en de Berbice gene meer worden aangetroffen.

Niet alle hun stammen echter zijn in gelijken

graad de geesel hunner naburen; GILY geeft ene

menigte van hun stammen, en tot twintig tong

vallen, op. De Karaïben van het vaste land ge

loven dat zij van de eilanden afkomstig zijn,

daarentegen hadden de eilanders een overlevering

dat hun vaders van het vaste land waren geko

men en de inboorlingen der eilanden uitgeroeid

hadden, met uitzondering der vrouwen onder wel

ke nog iets van de oorspronkelijke taal zou zijn

bewaard gebleven; doch misschien heeft dit gene

betrekking tot die in het zuiden, maar tot uit het

noorden gekomene, waarvan Zo aanstonds nader.

Dat deze eilanders met die van Guyana verwant

zijn bewijst, behalve meer trekken van gelijkheid,

de naam van Callinago - oubaobanum (van oubao,

eiland), dien zich die der Antilles, en Carina-ba

lottebanum (xxx xxxxxx, groot, vast land), dien

zich de kustbewoners geven; men ziet dat er al

xxxx een verwisseling van de l met de r plaats

grijpt. De Ottomaken noemen hen Caripina, de

( 383 )

Maipuren Caripuna. Volgens mondelinge verhalen,

van de Karaïben en van de Apalaches in Noord

Amerika ontleend , zouden de voorouders van alle

de Karaïben oorspronkelijk hebben gewoond boven

Florida, doch vruchtbarer woonplaatsen dan zij te

voren bezaten bekomen hebben van de Apalaches.

Na velerhande twisten met deze, nam een groot

deel der nieuw gekomenen, die tot dus verreden

naam van Kofachiten hadden gedragen, hun gods

dienst en levenswijze aan, en het verenigde volk

droeg van toen af dien van Karaïben : - dapper,

vreemd volk, betekenende. Het verdient hierbij

opmerking dat een der oudste schrijvers over Xxx

xxxx, XXXXXx-MARTYR AB ANGLERIA, van een rei

xxxxx Xxxxxxx Xxxxxxx gewaagt, die in de provin

cie Uraba aan een plaats kwam die Caribana heet

te, en dat bij de onderneming xxx Xxxxxxx x Xxxx

meermalen van de Cofachi in het noorden van

Florida gesproken wordt. Het kleinere deel, daar

entegen, van dat volk, dat vrijheid en onafhanke

lijkheid bleef verkiezen, verdreven zijnde, kwam

aan de oostkust, van daar naar de Bahama- of

Lucaysche -eilanden, en, door derzelver inwoners

ondersteund, naar het nog onbevolkte eiland Ste.

Croix ; vervolgens breidde zich deze stam uit over

de verdere Karibische eilanden, op Trinidad en op

het 4 noordoostelijke vasteland van Zuid-Amerika.

Hun oorsprong moge zijn Zo hij wil, de Karaï

ben boden de dappersten tegenstand aan de Euro

peërs en maakten zich zelfs door invallen in de

grotere Antilles geducht; enige van deze eilanden


( 384 )

vonden de Europeërs niet - andere zeer zwak' –

bevolkt, die de inboorlingen, op het in bezit ne

men, verlieten. In 1760 maakten de Karaïben der

eilanden vrede met de Europeërs; sedert dien van

Parijs in 1763, bezitten zij geen derzelve meer

bij uitsluiting. Een deel, onder de naam van

roode Karaiben, op Xxxxxxxx zwervende, is bijna

te niet gegaan.

De taal der Karaïben is als hoofdtongval aante

merken, welke in nauwer of verwijderder betrek

king staat met die der hierboven genoemde Xxxx

naken en Arawaken en andere mindere stammen,

een van welke zich zuster van de beer, een an

dere zonen van xx xxxxxxxx, noemt, andere

door de Karaïben bijna verdelgd zijn. Het Tama

nakisch dialekt is ver langs de Orinoko verstaan

baar en behoort tot de vergevorderde talen. In de

gezangen van deze Wilden, bij hun dansen,

waar eerst de Peiaci, dat is hun artsen, voor

zingen, dan de vrouwen en daarna allen antwoor

den, gebruiken zij oude spreekwijzen die het groot

ste deel van hun zelf niet verstaat. Aan de zelf

standige naamwoorden voegen zij somwijlen een bij

voegsel waardoor het onderlinge schimpnamen tus

schen de familiën worden. Tot de onderdelen van

het eigenlijk Karaibisch behoort vooral dat der, Pa

lenco die als een grote stam voorkomen. Ook op

andere punten heeft men deze taal nagegaan , en

de onderlinge overeenkomst der dialekten blijkt

daaruit ten vollen ; zoo, bij voorbeeld, bij Cap

Nord in Cayenne, aan de Ourabique die in de

( 385 )

golf van Paria valt, bij de Yaoi aan de Cajana.

Het is waar dat DE LAET de Yaoi onderscheidt

van de Karaïben, en hen als na # veroveringen

der Spanjaarden op de eilanden en later op de kust

gekomen beschrijft, maar dit neemt de verwant

schap der taal niet weg.



XI. NooRDwesTELIJKE BERGLANDEN TOT

AAN DE - LANDEN GTE VAN DARIEN.


I°.

Westwaarts van de Orinoko voortgaande vinden

wij tussen Maracaibo en Rio de la Hache de

GoAHIRos en cocINAs ; deze zijn enigzins afhan

kelijk van de eerstgenoemde, die zeer ruw, wild

en oorlogzuchtig zijn, en nog van ouds onver

zoenlijke vijanden van de Spanjaarden, vooral van

de Zendelingen ter zake ener van xxxx xxxxxxxx

ondervonden belediging. Sedert enigen tijd heb

ben zij zich in handelsbetrekkingen met Jamaïka

ingelaten. Van hun taal draagt men nog weinig

kennis. Het is te vermoeden dat er van hier tot

aan de hogere streken bij de Xxxxxxxxx-rivier vele

stammen met hun talen zijn te niet gegaan: in

Nieuw-Grenada weet men er van tien. . Van de

Xxxxxxxxx woonde het opperhoofd , Zake gehee

ten, in Tunja, hoger noordwaarts dan Sta Fé.

de Bogota, het verblijf van de tweeden der voor

name vorsten die de Spanjaarden in deze landen


( 386 )

vonden. een overlevering (286) plaatst op de

bergvlakte aldaar de aankomst van een man van

een ander mensenras, met een groten baard;

hij was bekend onder drieërlei naam: Bochica, Nem

quetheba of Zuhe; na een overstroming verenig

de hij de zich aldaar bevindende volksstammen, on

derwees hen in de landbouw, en was voor hun

wat Mancocapac voor Peru was. Het is niet twij

felachtig dat de inwoners van deze landen in vroe- .

ger tijd door een zekeren trap van beschaafdheid

boven hun naburen hebben uitgemunt. Men leze

slechts DE XXXX'x beschrijving van de inwoners

van deze berglanden en gematigde luchtstreek, in

vergelijking van de woeste Panches, die de landen

der voorschreven volkeren omgeven. Ook van an

dere bij denzelfden en bij GUMILLA vermelde stam

men zijn nauwelijks de namen meer over in enige

dorpen die zij bewoonden. Het is te vreezen dat

de boeken die in de zeventiende eeuw over enige

dezer talen zijn opgesteld met het ophouden van

derzelver bedoeling verloren gaan, en dat het gemis

van deze flaauwe hulpmiddelen zelfs, om in de

oude geschiedenis van Amerika door taalonderzoek

licht te ontsteken, vruchteloos zal beklaagd wor

den. Die der Mosca of MUYscA is onder deze ta

len: een der voornaamste; zij mist de d en l, en

bezit daarentegen enige keelklanken waarvoor on

ze talen gene tekens hebben.

(286) Opgetekend bij HUMDoLDT, Vues des Cordillères, p.

ao. - Zie ook p. 13.

( 387 )


2e.

Naar de naam van een kleinen koning, bij het

eerste bezoek aangetroffen, ontving PopAYAN des

zelfs naam. Wij nemen het hier, naar de oudere

uitgestrektheid, van de westelijke grens van Nieuw

Grenada en vatten de volkeren te zamen die aan

den oostelijken oever van de Xxxxxx - rivier wonen.

De inboorlingen van Cartama spraken dezelfde taal

als die ten westen van de Xxxxxx in de provincie

Caramanta, waar een kleine vorst gebood dewelke

Cauroma heette, en die bij Antiochië en Auzerma.

Bij de bezitneming togen vele inwoners verder af,

dat is oostwaarts. In Arma en Pancura werden

andere talen gesproken. De inwoners van Copia

die men, gelijk die in de nabijheid van Popayan,

beschaafder vond dan anderen, gaven hun boze

geesten de naam van Xxxxxxxxx; de Spanjaarden

noemden zij Taramacas. De Jezuïten uit Quito

hadden in Popayan 52 zendelingschappen, de zui

delijksten waren door de wereldlijke wapenen on

derworpen, ook sommige in het noorden en oos

ten, de overige door die des geloofs. Opmerke

lijk is de overeenkomst tussen enige namen van

deze en van stammen die men thans aan de Ori

noko aantreft. De dialekten van sommige stammen

waren buitengemeen zwaar en met keelgeluiden :

van de noordelijkste zijn de meeste uitgestorven.


( 388 )

3°.

De landengte van Dariën en het bergachtig Ve

ragua is altijd onder Terra-firma gerekend; wij

maken er daarom hier, deze afdeling besluitende,

gewag van. Men vermoedt dat de oorspronkelijke

inwoners, waarvan vele eerst in later tijd onder

de Spaanse heerschappij gekomen zijn, nader tot

die van Zuid- dan van Middel-Amerika betrekking

hebben. In hoeverre de taal der GUAIMIE in

Veragua, en der URABAE of IDIBAE in Dariën, en

nog andere zuidelijkere, tongvallen van het Karaï

bisch zijn zouden dat op de Antilles gesproken

wordt, is nog niet te bepalen (287).



XXVI.

MIDDEL-AMERIKA.


Wij zijn tot het punt genaderd waar, tussen

den Atlantischen- en Groten - Oceaan, een hoge

landrug, zich uit de wateren verheffende, de beide

halfdelen der Nieuwe Wereld te zamen houdt, en


(287) Hetgeen in de Histoire générale des Voyages van Xxxxxx

xxxx, Panama en Portobello gezegd wordt, over de menigte der

dialekten enz. is van die van het Spaans en niet van de oor

spronkelijke talen te verstaan. Hetzelfde moet het geval worden

in de Verenigde Staten van Noord-Amerika, waar het EN

XXXXXX, gelijk men weet, de hoofdtaal der Europeërs is.


( 389 )

met de tegenoverliggenden kring der eilanden den

waterkom vormt wiens noordelijke inham de golf

heet van Mexiko. Langs dezen dubbelen weg zijn

de volksstammen van het noorden van Amerika

naar het zuiden afgezakt. Toen de Spanjaarden

het leerden kennen vonden zij die bevolking op de

bergvlakte van Mexiko gevestigd, terwijl noord"

waarts, tot tussen de Rio Colorado ten westen

en de Rio del Norte ten oosten, andere stammen

rondzwierven, stuitende tegen de vroeger zuid

waarts getogenen, die nu, op de inval der Euro

pesche bezoekers, terugkeerden en andere richtingen

en woonplaatsen kregen. Ten zuiden van Mexiko,

tot aan het smalste der landengte, vonden zij vol

keren, die waarschijnlijk vroeger uit die bergvlakte

gedrongen, aan de reeds door ons verhandelde aan

sluiten. Hieruit ontstaan drie afdelingen. Op den

anderen weg, over de eilanden, hebben wij de

Karaïben reeds vergezeld. Nog een woord over

deze keten.


I. Het is bekend dat de Spanjaarden eerst deze

EILANDEN aandeden. Uit de taal die zij er von

den brachten zij vele der woorden van eerste nood

zakelijkheid verder: Xxxxxxx, opperhoofd, savana,

laage vlakte, amaca, hangbed, easabi, brood,

canoa, schuitje, enz. enz. B. DE LAs CASAs tee

kent aan dat magua de naam van een der rijken,

tijdens de verovering op Haïti bestaande, vlakte

betekent, gelijk het inderdaad in een zeer lange


( 390 )

vlakte tussen hoge bergen bestond (288). Schoon

de oude inwoners van dit eiland zijn uitgestorven

hebben de eerste beschrijvingen gewigtige bijdragen

bewaard in de eigennamen van plaatsen, rivieren en

personen. De inboorlingen van Cuba en Jamaïka

en die van Yucatan verstonden elkander door middel

der taal; er had echter verscheidenheid zoowel hier

als op de andere eilanden plaats: op de Lucaysche

was de beschaafdheid het meest gevorderd.



II. Op HET VASTE LAND werpen wij een blik

1°.

vAN DARIEN TOT GUATIMALA,


Behalve het Mexikaansch, hierna te vermelden,

komen hier meest in aanmerking het choRoTEGA,

de oude taal der inboorlingen van Nicaragua, en

het choNTAL, de taal der bergbewoners, uitge

strekt tot aan Oaxaca, en zelfs de gewoonlijke in

Houduras en tot aan Tabasco; noordwaarts naar

Quauhtemallan (gewoonlijk naar de Spaanse spel

xxxx, die men in de uitspraak doorgaans moet in

het oog houden in de door hun geschreven namen,

Guatimala), het UTLATECA, naar de naam der


(288) zie XXXXXX'x Carte de l'tle d'Hayti suivant la découver

te de 1492. Na een tijdsverloop van bijna drie en een halve

eeuw behoort men de oude en hedendaagse aardrijkskunde van

Amerika te gaan onderscheiden.


( 391 )

hoofdstad van dit gewest, de tl schijnt op een'

Mexikaanse oorsprong te wijzen; het KAccH1 tot

voorbij Verapaz, in een aantal van distrikten die

onder de Dominikaner- en de Francikaner-zendelin

gen verdeeld zijn, en het PocoNCHI, de gemakke

lijkste en sierlijkste taal van alle. De zamenhang van

dit alles is nog niet tot genoegzame zekerheid ge

bracht. Xxx Xxxxxx en van de Zoqueno, die in de

bergen van Tabasco woonden, daardoor van Chia

pa gescheiden, en wier hoofdstad Tecpantla WaS ,

tot aan St. Salvador werden, volgens XXXX, ten

minste achttien onderscheiden talen, welligt tong

vallen, gesproken. Meer dan alle de opgenoemde

verdient onze aandacht de XXXX, in het voormalig

Yucatan, naderhand Intendance van Merida, en in

een deel van Tabasco. Het was deze welke de

kennis der Spanjaarden omtrent het vaste land en

de middelen ter verovering in de hand werkte; de

reeds genoemde eilanders verstonden dezelve, van

de Spaanse zijde bediende men zich van hun als

tolken en bij hen leefde een slavin, de bekende

Xxxxx Xxxxxx, die in Mexiko geboren en opge

voed, op de grenzen van Tabasco verkocht, al

daar de Maya-taal geleerd had en de middelpersoon

was bij alle de onderhandelingen. Men weet de

verwondering van X. Xxxx en zijne medegenoten

over de beschaafdheid die zij in Yukatan ontmoet

ten ; huizen van steen en kalk, piramidale gebou

wen, Teocalli geheten, gekleede, beschaafde in

woners, alles anders als op Cuba. Men vindt er

nog overblijfsels van graftekens. In de zuidelijke


( 392 )

bergstreken hebben enige stammen der inboorlin

gen nog hun onafhankelijkheid bewaard. Het Ma

ya is met het vroeger genoemde Poconchi en met

de oude talen van Mexico verwant; het wordt

zeer uit de keel gesproken, en heeft vijf eigene

medeklinkers. Er bestaan volledige woordenboeken

van, en een spraakkunst. -


2°

DE BERGVLAKTE VAN MEXIKO,

Onder de Zo even vermelde volkeren kan een

tak zijn geweest uit het zuiden afkomstig, de nu

te verhandelen zijn uit het noorden te zamen ge

vloeid, zonder dat een band van gemeenschappelij

ken omgang en taal hen verenigde, of zij daar

door hadden opgehouden verschillende volkeren,

met verschillende talen, te zijn. Beschouwen wij

hunne toenmalige gesteldheid in deze door de na

tuur gezegende landstreken.

De vlakte van Mexiko , 200o tot 2500 meters

boven de zeeën aan de voet harer beide zijden, is

een voortgezet deel der Andes, die, in Dariën la

ger, in Guatimala weder tot een aanzienlijke hoog

te rijzen, zijnde de hoogste toppen dan eens nader

- bij de Stillen Oceaan, gelijk van het meer van

Nicaragua tot aan de baai van Tehuantepec, dan,

gelijk in Guaxaca, in het midden van het land,

elders naar de golf van Mexiko uitstekende, gelijk

in Guasteca. In Zuid-Amerika staan de Cordilleras

- ( 393 )

op zichzelve, en de bergvlakten van Quito en in

Los Pastos halen ten opzichte van de omvang niet

bij die van Mexiko, die geheel op één door

gaanden bergrug rust, op welke enkele toppen,

niet Zo hoog als de hoogste in Peru, echter tot

4900 en tot 5400 meters zieh opheffen. In het

noorden van Mexiko neemt de bergrug de naam

aan van Sierra Madrez, keert dan van de oostkust

noordwestwaarts en is het breedst boven Guana

xuato, verdeelt zich daarop in drie takken, waar

van de oostelijkste strekt naar Chagnas en La Real

de Catorie en in Leon te niet loopt, de westelijke

beslaat een deel van Guadalaxara achter de Neder

Tololotlan, de enige aanmerkelijke rivier in deze

gewesten, daalt schielijk achter Bolannos, en loopt

door tot bij Culiacan en Xxxxxx tot aan de oevers

van de Gila, en rijst op 30 graden noorderbreedte

weder tot een aanmerkelijke hoogte, namelijk in

Tarahumara bij de golf van Kalifornië, onder den

naam van het gebergte xxx Xxxxxxx xxxx; de derde,

middelste tak gaat door Zacatecas, Durango en La

Parral in Nieuw-Biskaye, tot aan de Sierra de los

Mimbres ten westen van de Rio Grande del Nor

te, en verbindt zich dan door Nieuw-Mexiko met

de gebergten de La Grue en de Sierra Verde. Het

hoogste van dezen middelsten rug verdeelt de wa

teren die naar de Stillen Oceaan en die naar de

golf van Mexiko afstroomen, en bevat de bronnen

van de Gila, die met weinig verandering van loop

tussen de 34sten en 33sten graad noorderbreedte

westwaarts kort voor het invallen van de Rio Co

( 394 )

xxxxxx zich in de zee de Cortes uitstort, zijnde in

het opperste van zijnen loop van het noorden naar

het zuiden niet ver van dien van de Rio del Nor

te verwijderd. De verdere aaneenschakeling van

deze bergketens is onder de 40sten graad noorder

breedte door P. P. Escalante en Font, onder den

50sten en 53sten graad door X. Xxxxxx en door Xxx

xxxxxx, en in deze tussenruimte door Xxxxx en

Xxxxxx en door Pike nagegaan. , , -

Uit en door deze berggangen kwamen ongetwij

feld de volkeren die uit het dal van Mexiko en de

omstreken van deszelfs meren, west-, oost- en

zuidwaarts rustpunten zochten in Anahuac.

Deze naam, die aan het water betekent, en in

den engsten zin het gemelde dal, met Mechoacan

en Acolhuacan insluit, wordt ook van het gansche

rijk van Montezuma gebruikt, hetwelk, van een

klein gebied uitgegaan, snelle vorderingen rondom

zich gemaakt had en bij langeren duur de reeds

onderworpen volkeren onder een gemeenschappelijk

juk van drukkende afhankelijkheid en krijgsdienst

zou hebben verbroederd. Het was, onder Xxxxx

xxxx II, nauwelijks Zo groot als één achtste

van Nieuw- Spanje, doch groot en vermogend ge

noeg om een allerbelangrijksten invloed op duurza

me instellingen in het gehele Middel-Amerika te

oefenen. ' De ontdekking en verovering maakte

daaraan een einde, de volkeren die er toen be

stonden zijn verminderd of te niet gegaan. '

Hier lag aan de noordwestelijke helling van de

Cordilleras het onafhankelijke rijk van Mechoacan,


( 395 )

in het noordwesten van het dal van Mexiko

woonden de Othomiten, noordelijker zwierven de

Cicimechen en andere wilde stammen rond. In het

dal van Mexiko lagen, aan een der twee grootste

zich daarin bevindende meren, ten oosten de stad

Xxxxxxx, niet ver van dat van denzelfden naam,

nabij het middelpunt des groten rijks, en de

hoofdzetel Mexiko in deszelfs westelijke gedeelte

gebouwd; zuidelijker was het meer van Chalco,

van zoetwater voorzien, het andere was ziltig.

Eigenlijk was Tezcuco de hoofdstad van het af

hankelijk- verbonden rijk van Acolhuacan. Hieraan

grensden de Huasteken, wier taal met de Pocon

chi en Maya in betrekking staat, meer oostelijk

was het beroemd gemenebest van Tlascala, de

bondgenoot der Spanjaarden, waaruit de inwoners

langen tijd aanspraak op zekeren voorrang hebben

afgeleid. Ten zuiden van deze, aan de oostelijke

grenzen van het rijk van Mexiko, woonden de Po

polochen en naast deze aan de zeegolf de Totona

ken, in wier gebied het tegenwoordige Veracruz

was gelegen. In de bergen ten zuidwesten begint

het vruchtbare dal van Tolocan, in welks noorde

lijk gedeelte de Othomiten en in het zuidelijke de

Xxxxxxxxxxxx woonden. Ten zuiden van deze was

het land der Cohuixchen, waar Acapulco gesticht

is. Het gebied der Tlahuichen begon aan de ber

gen ten zuiden van het dal van Mexiko. Zuidoos

telijk waren de Mixteken, hun land grensde ten

noorden aan de Popolochen, ten oosten aan Zapo


( 396 )

De bevolking van dit middelgedeelte van Ameri

ka was talrijk, tegenwoordig beloopt het getal der

inboorlingen nauwelijks een tiende gedeelte er van.

Men vond dezelve voornamelijk binnenwaarts, ter

wijl zij in Noord-Amerika meer aan de kusten was.

Het dal van Mexiko-alleen bevatte bijna vijftigste

den en vele vlekken en dorpen. De geringe volks

klasse was destijds even Zo onderdrukt en verne

derd onder de Groten als zij het naderhand onder

de Spanjaarden bleef. , , , - te

. Men berekent het getal der talen die in deze

landen toen in gebruik waren op vijfendertig; tus"

schen degene die er nog van bekend zijn ontwaart

men geen spoor van overeenkomst of van weder

kerigen invloed, en hierin ligt een groot bewijs

dat deze volkeren, die de Geschiedenis ons voor

stelt als zonder toenadering ja in gedurige vijand

schap met elkander levende, Zo al niet van ver

schillende afkomst waren, xxxxxxx gedurende een

Zo lang tijdsverloop gescheiden en op hunnen tocht

zuidwaarts in de wildernissen der gebergten zoo

verdeeld werden, dat bij hun toevallig tot één ko

men er niets was dat aan hun vorige maagschap

herinnerde. Bij het voortduren der onderwerping

aan de Mexikaanse schepter zouden die taal

betrekkingen zijn aangegroeid, die van het heer

schende volk breidde zich thans uit, en steden en

xxxxxx ontvingen Mexikaansche namen, onder wel

ke zij meer algemeen bij de Spanjaarden bekend

werden. Van oudere toen reeds vergeten dialekten

waren ook nog enkele blijken. Bij dansen, om de

( 397 )

piramide van Cholula, bediende men zich nog van

gezangen, die men te dien tijde slechts nog ge

deeltelijk verstond.-

De inwoners van Chiapa, het zuidelijkste der

gewesten die in deze afdeling vallen, hielden zich

voor derzelver eerste bevolkers, en dat zij met de

aanverwante bevolkers van Nicaragua te gelijk uit

het noorden waren gekomen. Zij hadden overleve

ringen wegens hun oudste tijden, en werden ge

regeerd door twee door de priesters verkoren krijgs

hoofden, vóór dat de laatste koningen van Mexiko

hen onderwierpen. Hier wordt van vijf talen ge.

wag gemaakt, maar hare bijzonderheden en bepaal

de plaatsing ontbreken of zijn niet duidelijk ge

noeg; hetzelfde is bij sommige naburige volkeren

het geval. een der aanmerkelijkste en uitgebreid

ste was de taal van MIXTECA. Dit land, met Za

poteca, maakt de intendance van Oaxaca uit, en

het oude Mixtecapan wordt in Opper en Neder

onderscheiden. De oude inwoners of zogenoemde

Indianen zijn in Oaxaca het talrijkst, ook vindt

men aldaar de meeste sporen van de voortgang

der beschaving en nijverheid. Wel gene Zo groo

te werken als de Xxxxxxxx, echter overblijfsels van

gebouwen, in welker versiering, orde en smaak

heerst. Op de muren van het paleis van Xxxxx

zijn Grecques en Labyrinthen in mozaïk van klei

ne stenen, in de manier der Etruskische vazen,

met een regelmatige herhaling der figuren, zoo

als de mensen in allerlei landen en tijden het be

proefd hebben. Volgens de overlevering der in


( 398 )

xxxxxxxxxx was dit paleis een huis voor koningen

boven de begraafplaatsen van hun geslacht, waar

zij zich een tijdlang afzonderden na de dood van

xxx xxxxxxx, van een zoon of dergelijke. Men

ziet in hetzelve zes porfieren zuilen, in een ru

wen kunststijl, zonder voetstukken of kapitelen,

die misschien de enige oude zuilen zijn in dit we

relddeel. Tot aan de verovering door de Mexika

nen waren Zapoteca en Mixteca in kleine Staten

onder koningen verdeeld. Men kende er tijdreke

xxxx en geschiedkundige schilderijen, gelijk in Mexi

ko en er bestond zijdenteelt, en handel onder an

deren met cochenille.

Deze taal van Mixteca was heerschende door dit

gehele land, doch had hare tongvallen; de aan het

oude Xxxxxxxxxx naastbij komende is die van Te

pozcolula, ook is zij de geschiktste om door onze

letters uittedrukken, en de onderscheidingen zijn

voornamelijk in het verwisselen van enige klanken.

Noordoostelijker is ToToNAKA, bij de rivier An

tigua aanvangende, tot welke Cempoallan behoor

de, de eerste stad van het rijk van Mexiko waar

Cortes en zijne mannen aanlandden, en de haven

waar naderhand Veracruz is gebouwd. De Totona

ken, wier hoofdstad Mizquihuacan was, hielden

zich voor oudere inwoners van Anahuac dan de

Cicimechen, en verhaalden dat zij te voren aan het

meer van Tezcuco-gewoond hadden en vervolgens

in de bergstreken getogen waren die naar hun Tu

tonacapan genoemd werden, en dat zij deze, vóór


( 399 )

den intocht der Cicimechen en hun onderwerping

aan dezelve, onder tien koningen bezaten. Zij had

den de godenleer en mensenoffers der Mexikanen

aangenomen, doch onderscheidden vooral de goed

aardige goden, die zij met het brengen van bloe

men, gewassen en daarvan levende vogels vereer

den; zij stelden dat deze eenmaal de overhand

zouden behouden over de gestrenge godheden. -

Van deze taal worden vier tongvallen onderschei

den.

Het volk van MExIKo, veel aanmerkenswaardiger

dan de voorgaande, was het bijna meer dan enig

ander volk in de Nieuwe Wereld ; door staatkundi

ge en wetenschappelijke beschaving, door xxxxxxx

en grote veroveringen, door de macht en het be

leid waarmede het, ofschoon zelf het zwakste en

laatst aangekomene, zich schier eensklaps verhief

boven de vele hier heen gestroomde en stal hou

dende. Omtrent Zo had het oude Rome zich

verheven boven de volkeren van Latium. Maar

won Mexiko het, in spoedigen aanwas, boven Ro

me en de maatschappijen van Griekenland, het stond,

achter, in uitwendige beschaafdheid, in de kunsten

zelfs, vooral in de zedelijke orde. Tegen de be- -

wondering die Mexiko ons in andere opzichten af

dwingt staan die gruwzame mensenoffers over,

waarin men de horden herkent, aan wie bij het

doortrekken der wildernissen en het gedurig wors

xxxxx met even woeste vijanden, het ombrengen

derzelve behoefte en natuurtrek was geworden;

( 400 )

wat, in dien ruwen staat, de wraakzucht van en

kelen tegen enkelen voedde, en een valsch geleid

punt van eer was om folteringen te trotsen, werd

onder de zich verzamelende stammen tegen scharen

van gevangenen ter ere ener gruwzame godheid

volgehouden. De overlevering, het is waar, schrijft

het eigenlijk offeren van mensen aan een bijzon

dere aanleiding toe niet lang vóór de grondlegging

van de Mexikaanse Staat, de talrijke offers,

niettemin, die bij elke plechtige kroning bloedden,

verwekten bij de overwonnenen de begeerte om,

op hun beurt onafhankelijk, wederkerig slacht

offers te eischen.

Het oudste volk dat Mexiko bewoonde, was,

Zo ver de overlevering reikt, de Tolteken. On

geveer 6.oo jaren na J. C., kort vóór de tijd

waarin Mahomet de gedaante van het zuidelijk

Azië deed veranderen, kwamen zij uit een land ten

noordwesten van Nieuw-Mexiko naar Anahuac,

heersten er 400 jaren, bouwden er de piramide

van Cholula en misschien nog andere, en werden

door een algemenen hongersnood zuidelijker ge

dreven en verstrooid. Honderd jaren later kwamen

de Cicimechen, een aan hun verwant volk, dat te

voren geen landbouw kende maar van de jagt leef

de en zich met dierenvellen kleedde, ook uit het

noorden, uit landen die de Overlevering noemt

maar niet duidelijk aanwijst, naar Anahuac, en ver

bonden zich, deels, met achtergebleven Tolteken,

Staten vormende gelijk Acolhuacan was, ten oosten

van het meer van Mexiko, en dat tot op de tijd

( 401 )

der Spanjaarden bestond, zworven, deels, rond,

zonder burgerlijke vereniging, ten noordwesten

van het dal van Mexiko, gemengd maar niet ver

enigd met de Othomi. Niet lang, meent men,

na de Cicimechen togen al weder uit die noorde

lijke streken andere stammen herwaarts, en verza

xxxxxx en vestigden zich aan de oevers en op de

eilanden van het evengenoemde meer. Nahuatldchi

was waarschijnlijk hun algemene naam ; in 't bij

zonder zetteden zich hier neêr de Sosimilchi ten

zuiden, de Chalchest ten oosten, van het meer

xxx Xxxxxx, waar zij Xichimilco en Chalco bouw

den; de Tepanechi, uit Tepan, vóór dat zij Azca

pozalco bouwden, een tijdlang, onmiddellijk vóór

de opkomst van de Mexikanen, de machtigsten in

Anahuac ; de Colhui, wier gebied, Colhuacan,

men niet moet verwarren met het reeds genoemde,

oudere, oostelijker gelegen Acolhuacan; de Tla

huichen, in de bergen ten zuiden van het dal van

Mexiko ; de Tlascalezen, die zich tegen de oudere

oostelijker stammen, de Olmechen en andere, met

hulp van Xxxxxxxxxx staande hielden, en later te

gen Mexico verdedigden; de voorvaders, eindelijk,

der Mexikanen, de Azteken. Deze laatsten leefden,

langen tijd, in de drukkendste afhankelijkheid van

Colhuacan, en verkregen vervolgens een soort

van zelfstandigheid onder eigene koningen, doch

onder de dwang van hun naburen, en zonder

macht of aanzien. hun nieuwe stad, Tenochtit

lan, naderhand het middelpunt van het machtige rijk

en, naar hun krijgsgod Mexitli, Mexiko genaamd,


( 402 )

werd in 1325 gesticht, de tot dlen tijd verenigd

gebleven stam, deelde zich in tweeën, in onderlin

ge mededinging; de Tenochchi bleven op het ei

land en tot in 1425 in een verachtelijke afhanke

lijkheid van de Tepanechi, tot dat zij, onder on

dernemende en bekwame vorsten, binnen de tijd

van nog geen honderd jaren, het toppunt van macht

en aanzien bereikten, waarop de geschiedenis van

hunne ontdekking en hunnen val hen beschrijft.

Gunstige omstandigheden hadden daartoe medege

werkt ; naburige, bondgenootschappelijke Staten,

tot deelnemen in de oorlogen en tot bijdragen en

schattingen gehouden, zonder gelijke rechten, of

gelijke voordelen uit de overwinning, waren, zel

ve onderdanig en onverenigd, de werktuigen die

de macht van Mexiko grondden en bevestigden. Zes

volgende vorsten, in bekwaamheden aan xxxxxxxx,

de laatste slechts in krijgsgeluk niet, gelijk, hadden

met éénheid van middelen éénheid van oogmerken

bevorderd, waartoe de vroegere, tot in 1352

voortdurende, aristocratie der Groten medewerk

te, die telkens de keuze van een opperhoofd tot

het vorstelijke geslacht bepaald hadden.

De gronden voor de stamverwantschap van de

Tolteken en de andere hierboven opgenoemde

stammen, heeft CLAvIGERo (289) ontwikkeld; het

onderwerp is nieuw genoeg om belangstelling in

ene kleine uitweiding te mogen verwachten.

Voeerst. Alle namen van personen en plaatsen

(289) Storia antic. di Messico, T, I.


( 403 )

van de Tolteken en de Cicimechen zijn blijkbaar

uit het Mexikaansch te verklaren. Het is wel zoo

dat van andere omliggende landen, daar een ande

re taal bestond, ook alleen de plaatselijke Mexi

kaansche namen tot ons zijn gekomen, en dat zul

ke plaatselijke namen somwijlen ook de overzetting

van algemene benamingen zijn, tot welke het

beeldschrift aanleiding gaf. Het zinnebeeld van de

stad Machmalojan was een arm waarvan de hand

een vis houdt, en michin betekent vis, ma

itl hand; dezelfde betekenis kon, dus, een ande

re taal door een anderen naam uitdrukken. Zoo

werd Motezuma Ilcaicamina aangeduid door het

zinnebeeld van de hemel, ilhuicate, waarin van

onderen een pijl steekt, met de veder buitenwaarts,

ilhuitl. Doch niet alle persoonlijke namen zijn zoo

kennelijk beduidende; in de evengenoemde is alleen

de bijnaam, niet Motezuma, opgehelderd. Nog

meer doet hier af, dat de ware eigenlijke namen

van de laatste koningen van Acolhuacan, dat door

Tolteken en Cicimechen gesticht werd, en tot welk

rijk de Spanjaarden in nauwe betrekking stonden,

Mexikaansche zijn. Dit is in 't oogvallend in den

naam van Xxxxxxxxxxxxxx , welke vorst, vijand der

Mexikanen, geen naam uit hun taal zou ontleend

hebben; de koning van Xxxxxxxxxx droeg denzelf

den, honderd jaren vroeger, toen de Mexikanen

nog veel te onbeduidend waren dan dat hun taal

een soortgelijken invloed bij vreemden zou hebben

verworven. In dit en andere voorbeelden die nem

kan aanvoeren, is het niet een door de uitgang


( 404 )

Mexikaansch luidende naam, gelijk vele Perzische

namen verGriekst werden, maar een naam werke

lijk aan die taal eigen. Hare verwantschap met die der

Tolteken en verder opgenoemde, blijkt, ten tweede,

uit het niet gebruik maken van tolken bij onderlin

gen omgang; een daadzaak waarvan het onderzoek

en de gewisheid volkomen onder het bereik der

Spanjaarden viel. Ten derde. De uitbreiding van

het Mexikaansch tot aan Nicaragua is niet te ver

klaren als door de reeds gemelde verspreiding der

Tolteken, en wordt nog duidelijker als men nagaat

hoe op onderscheiden plaatsen tussen deze punten

meer of min verstrooide aanverwanten van deze taal

zijn aangetroffen; en zij is, tevens, van een te

algemenen aard om haar aan de tussenkomst van

Spaanse ambtenaren of zendelingen, als middel

oorzaak, te kunnen toeschrijven. Bij deze gronden

kan men al verder aanmerken, dat de overlevering,

wegens die verwantschap en afkomst, niet slechts

op mondelinge verhalen maar op aantekeningen in

beeldschrift rust, dat nog langen tijd ua de aan

komst der Spanjaarden verstaanbaar was, en dat

dit geschiedkundig beeldschrift niet alleen bij de

Xxxxxxxxx, maar, naar de overlevering, ook bij

de Tolteken, vóór dat zij uit het noorden togen,

in gebruik was. De Tlascalezen, wier taal onte

genzeggelijk Mexikaansch was, en die dezelve ze

ker niet hadden aangenomen sedert dat zij een haat

tegen dat volk hadden opgevat, komen zeer dik

wijls voor met de naam van Xxx-Xxxxxxxxxx, die

hen als een tak van de Cicimeehen kennelijk

( 405 )

maakt. Er valt meer dan naamsgelijkheid en over

leveringen bijtebrengen. Nezahuapilli, koning van

Xxxxxxxxxx, zoon van Xxxxxxxxxxxxxx (290) (beide

uitstekend wijze en eerbiedwaardige vorsten, de hel

den van het oude Amerika), en vader van den

straks genoemden Ixtlilxochitl, begaf zich in het

huwelijk, ten tijde der regering xxx Xxxxxxxxx X.,

de tweede der koningen van Mexiko die de groot

heid van dit rijk voorbereidde, tussen de jaren

1436-1464, met een princes van Tacuba; luis

terrijke plechtigheden vergezelden deze gebeurtenis,

waarbij alle de verbonden koningen tegenwoordig

waren. Nezahuapilli deed er een door hem ver

vaardigden lierzang: op de kortheid van het men

schelijk leven, met muzijk uitvoeren, van xxxxxx

de eerste woorden bewaard, en kennelijk Mexi

kaansch zijn. De Spaanse berichten verzekeren

dat te Tezcuco, de hoofdstad van Acolhuacan, het

beste Mexicaansch werd gesproken. Eindelijk is

hier van bijzonder gewigt hetgeen voN HUM

BoLDT (291) bijbrengt nopens de gebouwen voor

godsverering, xxxxxxxx, door alle deze volkeren,

in piramidale gedaante, Zo als wij die te voren

beschreven hebben (292), verschillend in grootte,

maar in denzelfden vorm gebouwd, de zijden

(290) Overleden in 1470. F. d'Xxxx Xxxxxxxxxxxxx heeft in zijne

Geschiedenis 80 wetten van dezen vorst bewaard, en deszelfs zes

tig Inni of verzen ter ere van de Schepper der wereld waren nog

in de zestiende eeuw beroemd bij de Spanjaarden.

(291) Vues des Cordillères, p. 24.

(292) Hier boven, bladz. 311.


( 406 )

nauwkeurig naar de middaglijn der plaats gericht,

met een muur omringd, met tuinen en woningen

voor de priesters, en boven op de platten top

torens met bovenmenselijk grote godenbeelden.

Aldaar werd heilig vuur onderhouden en in de

piramiden was de begraafplaats der koningen. Dit

doorgaande gebruik mag aan een doorgaande be

trekking tussen deze volkeren doen denken, en

hunne overkomst uit het noorden is, even gelijk

die der Germaanse volkeren, als één volkstocht

te beschouwen.

Wat wij van de Tolteken weten, hebben wij

door de Mexikanen, en xxxxx xxx, in vele opzig

ten, omtrent beide vaststellen. de weg dien de

ze laatsten namen vonden de Spanjaarden in hun

beeldschrift aangewezen, en er bestaan nog overle

veringen omtrent de plaatsen waar zij destijds

onder de naam van Azteken zich ophielden, aan

den Gila, bij Nayarit, bij de Casas grandes. De

Kora-taal, rondom Nayarit, waar nog grote aar

den wallen zijn, in gebruik, komt niet alleen in

woorden, maar in de vorm zeer veel met het

Mexikaansch overeen , doch men zou ten onrechte

deze betrekking toeschrijven aan het noordwaarts

vlugten van enkele Mexikaansche stammen bij den

ondergang van dat rijk. Als wij langs dezen weg

in het verleden terug zien laten wij nog niet ge

heel en al de hoop varen van het voormalig vader

land dezer volkeren, Aztlan, weder te vinden, ten

noorden van Kalifornië, aan de westkust van Ame

rika. Men heeft werkelijk enige taalovereenkomst

( 407 )

gevonden, in zekere klanken, gelijk tl, die in het

Mexikaansch zeer kennelijk zijn, bij de Noetka

Sund en bij de volkeren in de nabijheid van de

Russische kolonien op die kust. Dit spoor brengt

ons, al verder, naar het oosten van Azië terug.

Het vermoeden dat de bevolking van Amerika

van daar gekomen zij, is niet nieuw, maar de

beroemde reiziger voN HUMBoLDT (293) heeft dit

door nieuwe en scherpzinnig ontwikkelde gronden

bewezen, uit de vergelijking ontleend tussen de

tijdrekening der Mexikanen en der beschaafde Oost

Aziatische volkeren, aantonende dat de Mexika

nen, Japanners, Thibetaners, enz. hetzelfde stelsel

hebben gevolgd in de verdeling der grote jaar

kringen en in het geven van namen aan de jaren

waaruit dezelve bestaan; zodat een groot deel van

degene waarmede de Mexikanen de twintig dagen

van hun maanden noemen, de zelfde tekens van

den dierenriem zijn die van de oudste tijden af bij

de Oost-Aziaten in gebruik waren. Men heeft(294)

daartegen, wel is waar, ingebracht, dat die over

eenkomst toevallig zijn kan, dat, natuurlijk, de

vroegste volksstammen aan de gesternten de namen -

van zulke dieren hebben gegeven die de gewone

voorwerpen van hun begeerten, zorgen of vrees

waren, en dat de daarin opgemerkte overeenkomst

het gevolg zijn kan van het verband tussen zoo

danig dier en jaargetijde, te hunnen opzichte. Deze

(293) Vues des Cordillères, p. 152.

(294) In de Jen. Allg. Litteratur-Zeit. 1812, S. 251, s 446.


( 408 )

redenering is duidelijk, en mogelijk waar (295),

Zo veel de oorsprorg dezer tekens aangaat, maar

zij is niet toepasselijk op die der Mexikanen, die,

in dezelfde orde als bij de Oost-Aziatische volke

xxx, en ter aanduiding van de volgreeks der dagen

zoo, dikwijls herhaald voorkomen, dat er aan geen

zodanig verband te denken is. Nog meer: onder

deze tekens komen de xxxxxx en de aap voor (296),

(295) Want dat de hieroglyphe van de naam oudtijds aan een

gestarnte gegeven, dien ouderen naam hebbe doen vergeten, be

weert GoGUET, Origine des loix etc., T. II. p. 410. Men leze

de Dissertations achter dat Deel en T. I. p. 227 et suiv.

(296) Ziet hier, ter vergelijking, de

Hemeltekens der

-m-S Mexikaansche Maanhulzen

1ndoes, Grieken Mantchoe. Thibetaners. dagbeelden. der Indoes.

en Europeërs. -

Waterman. Water. Water.

Steenbok. OS, zeegedrocht. zeegedrocht,

Schutter. . tijger. tijger. tijger.

Schorpioen' haas. haas. haas.

Weegschaal. draak. slang. slang.

Maagd. slang. slang. riet. riet.

Xxxxx, paard. mes. scheermes.

Kreeft. bok. weg der zon. spoor van de

voeten der zon.

Twelingen. aap. aap. aap. . aap.

Stier. vogel. , vogel.

Ram. hond. hond. wilde hond. hondsstaart.

Vissen. vogel. zwijn. huis. huis.


Het Mexikaansche rad van tijdrekening, naar CARRERI, geeft de

Hist. génér. des Voyages, XVIII. p. 547. - Misschien kan men,

uit het ontbreken van sommige tekens bij de Mantchoe, afnemen

dat deze in zeer vroegen tijd met de Xxxxxxxxxx zijn bekend ges

worden. Vergel. GoGUET, II. p. 423. - Men weet dat de Zodiak

bij de Chinezen, in dierenhuizen verdeeld, verschillende tekens

heeft, en kan daarover zien XXXXxx, X. x. 100.

(297) Bij claviGERo, Storia ant. di Mesfico, T. IV.

( 409 )

dieren die noch in Tartarije noch in dat gedeelte

van Amerika leven waaruit de Azteken hunne

tijdrekening medebrachten naar Anahuac. In dit laat

ste land zelf waren voorheen gene apen, volgens

de getuigenis van Ferd. d'Xxxx Xxxxxxxxxxxxx, een

geboren Xxxxxxxx die ten tijde der verovering ge

leefd heeft, zeer kundig was in zijne vaderland

sche oudheden, en een Algemene geschiedenis

van Nieuw-Spanje heeft geschreven (297); de eer

ste die men er zag waren er ten tijde van zeer

zware winden uit het zuiden verschenen. Of, voor

het overige, deze volkeren van elkander overgeno

men , of uit ééne oudere bron geput hebben, is

onzeker, even als de oorsprong van andere overle

veringen der Mexikanen.

Uit hetgeen over de woonplaatsen van dit volk

is gezegd, zal men de grenzen kunnen nagaan bin

nen welke men de Mexikaansche taal kan bepalen,

van Nicaragua namelijk, tot Zo ver de Cicime

chen in het noorden rondzworven. Misschien ver

der, indien men genoegzaam staat kon maken op

de nauwkeurigheid en taalkennis van de Spanjaar

den die, volgens Xxxxxxxxxx en Xxxxxxxxxx, in

1606 een tocht deden uit Nieuw-Mexiko tot aan

ene rivier, door hun Tizon genoemd, waar zij

Indianen aantroffen die Mexikaansch spraken, en


( 410 )

van wie zij vernamen dat enige dagreizen van daar

het welbevolkte rijk Tollan was, waaruit de Mexi

kanen waren uitgegaan. De naam van Xxxxxx xxxxxxx

ons op dien der Tolteken te wijzen, gelijk Aztlan

het land is der Azteken. Daarentegen was in het

land der Moqui, waar de Rio Yaquesila vloeit,

en waar men een talrijke bevolking, gehele plaat

sen op de wijze gebouwd der Casas grandes, en

andere sporen van beschaving, heeft gevonden, en

ten noorden van welke op slechts 20 mijlen af

stands de overlevering het eerste verblijf van de

Azteken plaatst, bij de Yahipais, die lange baarden

dragen, en de bewoners der vlakten in de nabij

heid van de Rio Colorado, de taal geheel ver

schillende van de Mexikaansche, volgens de getui

genis van in deze laatste zeer geoefende Xxxxxxxx

gen. Xxxxxxx behoef ik niet te herhalen dat men

niet hetzelfde gevolgtrekken kan uit de overeen

komst tussen enkele woorden, en die welke men

zoowel in de woorden als in de vormen van twee

erlei talen ontdekt; de eerste heeft met het Tara

httmarisch, de andere met het Kora , en het Mexi

kaansch plaats. Nog een woord over de taal zelve

van dit merkwaardige volk. Zij mist geheel en al

de b, d, f, g, r, s, ook de Spaanse j, ng en

'll, en heeft ook geen één woord dat met l be

xxxx, schoon zij die letter anders Zo veel ge

bruikt. In vele woorden onderscheidt zij de be

tekenis alleen door het accent. In de zamenge

stelde woorden voegt zij ca of ti tussen beide.

Het geslacht kent geen onderscheid van vorm. Bij


( 411 )

levenloze voorwerpen drukt het bijvoegelijke veel

het meerder getal uit, waarop echter hemel en

sterren een uitzondering maken, mogelijk omdat

men ze voor levende wezens hield. Achter aan

de zelfstandige naamwoorden komt dikwijls een bij

voegsel van verkleining of vergrooting of eerbiedig

heid, dat in 't meervoud verdubbeld wordt; van

daar de uitgang tzin van sommige koningsnamen

en van alle zelfstandige naamwoorden die tot zoo

xxxxx xxxxxxx betrekkelijk zijn. De werkwoorden

hebben de onbepaalde wijze niet, maar zij drukken

dezelve door omschrijving uit.

Tot deze afdeling behoren nog: de HUAsTE

XXX, die nooit geheel door de Mexikanen zijn be

dwongen, en wier taal veel overeenkomst heeft

met de vroeger genoemde Poconchi en Maya.

De oTHoMI. Hun gewest begon in het noorden

van het dal van Mexiko en strekte door het ge

bergte tot omtrent 40 uren afstands van de stad

van dien naam. Tollan, hedendaags Tula, was

de oude en vermaarde hoofdplaats, boven vele an

dere steden en vlekken; na de verovering verkreeg

Xilotepec dien rang. De Othomi hadden zich ook

ten zuidwesten van Mexiko over het vruchtbare

dal van Tolocan uitgebreid, en deelden het met de

Matlatzinchen, die hun eigene taal hadden, en

xxxxxxx, tot aan de grenzen van het rijk van Me

choacan reikten ; een gedeelte was woest gebleven

en zwervende in het noorden en noordwesten, ne

( 412 )

vens een deel der Cicimechen. De Macahui waren

oorspronkelijk van de stam der Othomi, en hunne

taal was een verscheidenheid van die der laatstge

noemde. hun meeste woonsteden lagen op het

gebergte, in Mazahuacan, dat aan de koningen van

Tacuba behoorde. Het Othomisch is zeer kort,

niet zelden éénlettergrepig, hard en blazend, ver

vangende de f door ph, de j en s door h en ts,

en draagt daarin het kenmerk van een zeer ouden

stam ; men vindt er enige woorden in van oude

zuidelijke talen.

Het rijk van MECHoACAN. Het was van dat van

Mexiko onafhankelijk gebleven, maar gaf zich na

de verovering deszelven vrijwillig aan de Spanjaarden

over. Het strekte zich uit van de Zacatula tot

aan de haven van Navidad en van de bergen van

Xala en Colima tot aan de rivier van Lerma

en Chapala ; Tzintzontzan was de hoofdstad.

In het noordoostelijk gedeelte woonden Othomi,

het grootste deel des lands was bevolkt door de

Xxxxxxxx, een zachtaardig, in handwerken ver ge

vorderd volk, dat ten tijde der ontdekking uit

muntte in het vervaardigen, van xxxxxxxx xxxxx

werk, of mozaïk. hun taal is rijk, aangenaam

en welluidend, waarin de r zich dikwijls zacht

hoen laat en de meeste lettergrepen uit één”,

klinker met één medeklinker bestaan. Behalve de

ze werd er in een ander gedeelte nog een taal of

tongval gesproken, Piranda.


( 413 )

3°.

LANDEN Tussen de RIo coLoRADo XXX

XXXXXX XX xx XXX XXX XXXXX XXX XXXXXX.


In dit gedeelte, dat wij ten noorden niet nauw

keurig beperken kunnen, leven wilde rondzwer

vende stammen, de bekeerlingen in de Spaanse

zendelingschappen uitgezonderd. Voor de taalkun

de leveren zij niets van belang, Zo min als dege

ne die zuidoostelijker aan de golf van Mexiko wo

nen boven de reeds verhandelde. De westelijke

landen aan de golf van Kalifornië zijn grotendeels

onvruchtbaar en niet vatbaar voor een grote be

volking. De rivieren Culiacan, Fuerte, Mayo en

Hiaqui, in deze orde noordwaarts volgende en zich

daarin ontlastende, hebben tot bepalingspunten van

de Missien gediend. Toen, in derzelver vroegeren

tijd, Spaanse schipbreukelingen zich naar St. Mi

guël in Nieuw-Gallicië begaven, wilden de inboor

lingen hen niet voor denzelfden landaard houden

met de aldaar gevestigde Christenen, omdat zij van

het oosten, en gene van het westen waren gekomen

en gewelddadigheden gepleegd hadden, en gaven

daarvan aan de andere bericht in hun taal; deze

reizigers vonden er gedurende meer dan 4.oo uren.

weegs dezelfde en gene andere taal in gebruik, en

beschouwden haar als tot die van Nieuw-Biskaye

behorende Noordwestelijker, naar de zee en Pue

blo de los Coraçones komende, troffen zij ene

( 414 )

|

grote menigte verschillende talen en tongvallen

aan, en konden met de zes talen die zij spraken

zich niet altijd doen verstaan. In de binnenlanden,

boven Zacateca, is de reeds genoemde koRA-taal

de aanmerkelijkste; in de zendelingschappen van

Nayarit te huis behorende. In het bijzonder komt

zij in de wijze van de hoge getallen uittedrukken

met de aard van het Mexikaansch overeen, nog

meer dan de Maya van Yucatan. Zij gebruiken,

namelijk, gelijk ook enige Zuid-Amerikaansche vol

keren, de vingers van ééne hand voor 5, der bei

de voor 10, voor 20 de handen en voeten of ge

xxxxx mens; bij de Othomi en in Noord-Ameri

ka vindt men dit niet alzoo. De overlevering maakt

gewag van ontmoetingen tussen de Kori en de

Azteken, die op hun tocht van Huecolhuacan naar

Chicomontoc (van het tegenwoordig Culiacan, zuid

waarts voorbij Zacatecas), over het Tarahumara-ge

bergte op afgravingen stuitten door de Cori opge

worpen om zich tegen hen te verzetten. Dit ge

bergte verenigt zich onder de 30sten graad noor

derbreedte met de westelijken arm der Sierra Ma

dre die achter Xxxxxxx weder aanmerkelijk rijst en

vervolgens xx Xxxxxxx xxxx vormt. de naam van

TARAHUMARA leidt X. s TEFFEL (298) van xxxx,

voet, en huma, lopen af, omdat de lieden van

dit volk bij hun buitengewoon snelle en lang uit

(298) In voN MURR's Nachrichten von Ländern des Spanischen

Xxxxxxx, Xxxxx 1809. - Een dergelijk spel beschrijft H. EGEDE

bij de Groenlanders, bl. 136.


( 415 )

gehouden wedlopen een houten bal met het bo

venvlakke van de voet voortdrijven. De Jezuïten

hadden hier, met de twee Missien bij de Tubar,

zeven aanzienlijke zendelingschappen, die zij Chini

pas of Xxxxx-Xxxxxxxxxx noemden, zeventien in

Opper-Tarahumara , en nog honderd rancherias,

of omzwervende horden. Ook tussen deze taal

en het Mexikaansch worden overeenkomsten gevon

den.

Volgens de P. De Ribes, zendeling in de ze

ventiende eeuw bij de stam der Zuaka, aan de ri

vier van dien naam, gewoonlijker onder dien van

Sinaloa aangewezen, heerste er een doorgaande

taal tussen de rivieren Hiaqui en de MAYo. Het

volk aan deze laatste draagt denzelfden naam en

moet niet verward worden met dat hetwelk de

Xxxx spreekt in Yucatan. De AHOME aan de Si

naloa, en de GUAYAvE aan de zeekust hadden de

zelfde taal, en beschouwden zich als verwant; de

meeste stammen in deze oorden verzekerden dat zij

uit het noorden herwaarts verdreven waren. Noch

deze noch de noordelijker volkeren tot aan de Gi

la, onder welke sommige dezelfde taal spreken.

schoon in vijandschap levende, en de Pimas (299),

de bekendste en de Opata de afgelegenste zijn,

verdienen niet dat wij ons bij hen ophouden.

(299) Berichten over hen en anderen geeft X. XXXXXXXXxXX, Be

schreibung der Landsaft Sonora, Köln 1794, waarbij de kaart

in HUM BoLDT's Essai politique dienen kan. - De Seres die eni

ge schrijvers op 32 graden noorderbreedte plaatsen, vergelijken de

Spaanse met de oude Se1es in het oosten van Azië.


( 416 )


xxvII.

NOORD - Amerika.


In de twee grote afdelingen van Zuid- en

Middel-Amerika, hebben wij de inboorlingen veel

tijds afhankelijk gevonden van Spanje en van Por

tugal, en vele der niet- onderworpenen, onder den

invloed van de uitbreiders des Christelijken ge

loofs, en wij hebben de woesten toestand gezien

dergenen die het bezit hunner onbeteugelde leef

wijze en armoedige eenvoudigheid nog niet konden

of wilden verwisselen voor zedelijke vrijheid en

orde. Dit laatste tafereel, dan eens in lichtere dan

in donkerer kleuren, zal de derde van de afdelin

gen waarin wij, voor ons overzicht, dit gehele

werelddeel splitsten, nogmaals aanbieden. In des

zelfs verbazend ruime noordelijke helft, waar wij

ongeveer op de 30sten graad noorderbreedte intre

den, is die bevolking ten zuiden met de Spanjaar

den, ten oosten met de Verenigde Staten, ten

noordoosten met de Engelsen, ten westen met

de Russen in aanraking; enkele oorlogen uitgezon

derd, door de koophandel, op het toneel binnen

deze grenzen bestaan schier alleen onafhankelijke

volkeren, voor een groot deel zwervende, weg

stervende, elkander verwoestende stammen, in den

onbeschaafden of verachterden toestand waarin zij

sedert eeuwen aldaar verschenen en gebracht zijn.

Zij vorderen niettemin onze aandacht, omdat hunne

( 417 )

talen ons een verband leren kennen hetwelk het

gemis van geschiedberichten voor ons verborgen

had, en, deze stammen tot enige hoofdtakken

brengende, dezelve gezamenlijk naar de doorgang

van gemeenschap met Azië heenleidt. Gene bloe

men voor de letteren op dezen grond kunnende

plukken, gene eigenheden in onze taalbeschou

wing aantreffende die ons meer vertonen dan den

gang der taalvorming in een nog ruw perk, zullen

wij in onze nasporingen vooral dat verband in het

oog houden, en die bijzonderheden vermelden wel

ke het bevestigen, of de opvoeding schetsen die

deze ruwe kinderen der natuur genoten. -


I. DE wESTKUST VAN AMERIKA TUSSEN

33 EN 60 GRADEN NOORDERBREEDTE.


In de noordelijke streken en grenslanden van

Nieuw-Mexiko hebben moedige stammen hun on

- afhankelijkheid verdedigd en staande gehouden,

schoon zij ook, ten dele, door de Zendelingen in

betrekking waren geraakt met Spanje, gelijk, bij

voorbeeld, de Moqui. Zoowel deze als de Keres

hangen meer met hun noordelijker naburen te

zamen dan met volkeren waarvan wij hier voor

gesproken hebben. Het is niet mogelijk te bepa

len op welke hoogte de grote stammen der Co

manches en Apaches ten oosten tegen de Panis en

de Osages stuiten; zij wonen in de hoge berglan

den ten noorden en noordoosten van Nieuw-Mexi

ko, weshalve wij hen het eerst laten volgen. Hier


( 418 )

zijn meest woeste landen, gelijk noordwaarts van

Sonora, waar tussen de dorpen xxx Xxxxxxx xxxx

en de oevers van de Gila zich stammen ophou

den op welke de Spaanse bezettingen uit de Pre

sidios noch de geestelijken iets hebben vermogt.

Aldaar zijn, elf dagreizen van het Presidio d'Hor

casitas, de vermaarde Casas grandes, een mijl van

den oever van de Gila, en te onderscheiden van

de Casas grandes in Nieuw- Biskaye tussen de

Presidios de Yanos en St. Buenoventura; deze wa

xxx, naar de overlevering, de derde, gene de twee

de rustplaatsen van de stamvaders der Mexikanen

toen zij uit Aztian togen.


1e

De coMANCHEs of PADoEcAs zijn een nomaden

volk, waarvan sommige schrijvers de Xxxxx Xxxxx

cas aan de Missouri op 41 graden noorderbreedte,

de Zwarte Padoecas op 38 graden ter linkerzijde

van de Opper-Arkansas plaatsen; ook draagt de

noordelijke tak van de Plate-rivier nog de naam

van de Padoecas. De gissing in de Reis van LE

wis en CLARKE (300) voorgedragen, dat dit een

maal machtige volk, thans naar 't schijnt, verdwe

nen , nog overig is in kleine zwervende hopen,

wordt gewijzigd en opgehelderd door de waarne

ming dat de Comanches Padoecas genoemd worden

(300). Eerste Deel, bl. 49, waar men de aanwijzing van hunne

landen vindt, die grotendeels met XXXX'x opgave overeenkomt.


( 419 )

door de Panis, en derhalve onder dien naam aange

troffen zijn door reizigers uit Louisiana en de Ver

enigde Staten; zuidelijker vermengden zij zich on

der hun stamgenoten en hield hun naam op,

zijnde zij inderdaad verwant met de Kiaways, hierna

te vermelden. Naar de aangehaalde reizigers be

zitten de Comanches een geheel eigene in klanken

zeer verschillende taal, en bovendien tekens waar

mede zij en alle de inboorlingen van deze landen

zich onderling verstaan. XXXX schrijft alleen aan

de Kiaways, een duizend krijgslieden sterk, bij de

bronnen van de Plate-rivier, en aan de Tuta, bij

die des Rio Norte, ongeveer het dubbeld getal

sterk, dezelfde taal toe. Ten noordwesten van S.

Fé plaatst PIKE de Nanahas, mede van een paar

duizend weerbaren; hun land strekt in een door

gaande rechte lijn tot aan de Oceaan, hij zegt dat

zij en alle andere westelijke stammen tot Kalifornië

toe, de taal der Li-Panis en der Apaches spreken.

De APAcHEs, zeer uitgebreid, namelijk van de

Zwarte bergen in Nieuw-Mexiko tot aan Cohahui

la, zijn vijanden van de Comanches, van de Span

jaarden en van de Tarahumara; de beide laatsten

ontrusten zij vooral door hun gruwelijke inval

len. De oudere kaarten plaatsen Apacheria om

streeks 113 graden lengte, ten noorden van de Gi

la en ter halverwege van deszelfs loop, andere

stellen dit land bij de Rio grande del Norte. Naar

die van voN HUMBoLDT zijn, ruim een graad wes

telijker, ten zuiden van de Gila de Apaches - Tontos,

zuidelijker dan de Pimas - Gilenos, op omstreeks


( 420 )


110 graden lengte de Apaches - Gilenos, ten zuiden

onder deze de Apaches - Mimbrenos, op 33 graden

noorderbreedte aan de bergkloven van de Sierra de

Acha, en genaamd naar de Sierra de los Mimbros,

een voortgezette keten van de Sierra Madre; zuid

westelijk de Apaches-Chiricaguis; op de linker

oever van de Rio grande zijn de Apaches - Mesca

leros en Faraones in de bergen van Chanate en de

los Organos. Wederom, op een verren afstand,

aan de oostzijde van de grote gebergten, op 38

graden noorderbreedte, de Apaches - Llaneros, op

000 xxxxxx xxxxxx, xx xx Xxxxxxx - Xxxxxxx op 104

graden lengte. Nog andere wijzen de Apaches der

zeven rivieren aan, en op 37 graden noorderbreedte

de Apaches de Navayo en Vaqueros (301). Indien

men mag aannemen dat alle deze stammen denzelf

den naam werkelijk voeren en in taal en gebruiken

overeenkomen, dan strekt zich deze taal langs het

Westen tot aan de Stille Zuidzee uit, en indien

men, op grond van het aangehaalde gezegde van

XXXX, daarbij mogt aannemen dat de taal der Panis

met deze verwant is, dan zou er een aanmerkelij

ke lichtstraal over de afkomst van alle deze volke

xxx en over hun woonsteden tot aan de Mis

xxxxx toe opgaan, des te gewigtiger omdat dezelf

de reiziger aan de Panis een geheel Aziatisch voor

komen geeft. De zaak is echter nog niet tot ze

kerheid gebracht.

(301) Zie de American Atlas. De eerstgenoemde zijn de Na

xxxxx xxx XxX XXXXxXXX.


( 421 )

In de gebergten bij de noordelijkst aangewezene

Apaches hebben onafhankelijke volkeren zich ver

zameld om een oorlog tot verdelging der Euro

peërs, ware het mogelijk, voltehouden , en zij

hebben deze landen op de Spanjaarden heroverd;

immers op kaarten vóór de algemenen opstand

van 1680 worden de Moqui als een Spaanse

provincie aangewezen. Behalve van deze vindt men

van de talen van nog zeven andere volksstammen hier

omstreeks gewag gemaakt: de Xxxx, Xxxxxx, Xx

xx, Xxxx, Xxxxx, Xxxxxx en Kera. Van de Keres

weet men dat hun taal onderscheiden is van die

der Yuta's, die wij bij de Comanches genoemd

hebben ; men houdt hen voor het beschaafdste

overblijfsel van een aantal oudere stammen der in

boorlingen van Nieuw-Mexiko. Door anderen wor

den, in plaats der evengenoemden, de Tigua als

één groot volk, ten noorden van de Apaches de

Navayo opgegeven (302).

De MoQUI wonen aan de noordelijken oever

der Yaquesila ; daar, even als aan de Gila, zijn

overblijfsels van een vroegere beschaving. Vele

van hun stammen, ook Apaches en Xxxx'x leg

gen zich toe op de landbouw, de Spanjaarden

noemen de zodanige : vreedzame Indianen, Indios

de pax. Deze en die aan de Gila gaan gekleed,

zijn, van 200o tot 300o zielen, in dorpen verenigd,

hun karakter is goedaardig en billijk. Men treft deze

beschaafdheid aan van de 33sten tot de 54sten graad

(302) Zie de aangehaalden Atlas.

( 422 )

noorderbreedte, de buizen der Moqui zijn van ver

scheiden verdiepingen, gelijk de Casas grandes aan

den Gila. In 1773 deden de P. P. Garcès en

Font een reis van de Missiën xxx xx Xxxxxxx xxxx

naar de Missie aan de haven van St. Xxxxxxxxx,

ten noorden van Monterey, en bezochten de even

genoemde Casas grandes en de steden der Moqui,

die met grote pleinen en gelijklijnige straten aan

gelegd zijn, en waar de inwoners bijna elken

avond op de platte daken der huizen bijeenkwa

men. Bij de Casas grandes vonden zij overblijfsels

van Mexikaansch porcelein van een doorschijnende

steensoort (303) gemaakt, een bewijs dat de Mexi

xxxxx, vóór dat zij zich aldaar ophielden, door

een land togen daar de natuur deze stof voort

brengt. Van die taal echter vonden zij bij de Mo

qui geen spoor, deze en de taal der Yahipais, met

lange baarden, was er zeer van onderscheiden. De

reis die X. Xxxxxxxxx in 1773 ten noorden van de

Moqui deed, levert gene bijdragen voor de taal

kunde.


2e.

In het eenzame Kalifornië zijn de inwoners den

kelijk uit het noorden ingetogen, of gedreven of

verdwaald; het is minder waarschijnlijk dat dit over

de golf of Vermilloen zee plaats had, dewijl men

niets van scheepvaart bij hun leest; echter waren

nog in de voorgaande eeuw enige eilanden in de

(303) Obsidiane.


( 423 )

zelve bewoond. De Zendelingen hebben hier enige

beschaving aangebracht; hun berichten onderscheiden

er zes, naar anderen, drie talen, die der PER1coE

in het zuiden, tot 50 uren van Kaap St. Xxxxx, op

ongeveer 22 graden noorderbreedte, thans Zo goed

als uitgestorven, der GUAIcoEREN in het midden,

en der cocHIMI in het noorden van het schierei

land. Andere berichten voegen hier nog weder ta

len of tongvallen bij, als: der LAYMoNEs bij Lo

retto, het eerste op het schiereiland gestichte zen

delingschap, omtrent alle heerst veel onzeker

xxxx, in sommige wil men enige overeenkomst

met Tartaarsche en met Kanadasche woorden op

merken. Het Guaicoerisch schijnt het uitgebreidste

te zijn. De beste berichten deswege heeft men aan

een Zendeling te danken die, onder de 25sten

graad noorderbreedte, aldaar een geruimen tijd

leefde

(304).


3°.

De lang onbekend gebleven kust noordwaarts van

Kalifornië tot aan Noetka-Sond heeft vANcoUvER

voornamelijk doen kennen; de aangrenzende binnen

landen zijn in de laatste vijftig jaren vlijtig door

zocht. Het bekoorlijk Xxxxxxx, waarvan vroeger

Zo veel geschilderd of gedroomd is, schijnt ner

gens op deze hoogte te zullen worden ontdekt.

` (304) Nachrichten von der Halb-Insel Kalifornien, von einen

Priester der Geselschaft Jesu. Xxxxx. 1773, met een kaart. -

Hij schrijft de naam wAKUREN.


( 424 )

X. XxxXXXXXX reisde in 1773 in het westen van

de grote bergketen tot de 42sten graad noorder

breedte; de berichten nopens de volkeren die met

de noordelijkste Spaanse zendelingschappen betrek

kingen onderhielden, lopen tot de 38sten graad;

de Flathead-stammen strekken tot de 42sten graad.

XXxxx heeft het westen doorkruist tussen den

45sten en 46sten graad; de omliggende streken van

Noetka-Sond tussen 49 en 51 graden zijn bekend

door het langer verblijf van Spanjaarden en Engel

schen; XXXXXXXXX heeft van de 55sten graad,

waar hij de grote bergketen doorsneed, tot aan

den 52sten graad zijn weg gevolgd tot aan den

Oceaan. Zo er een volk van bijzondere aangele

genheid, een uitgebreid rijk ergens op deze breed

ten was, tussen de westkust en de gebergten,

wier oostelijke delen, benevens de loop der rivie

ren Del Norte, Arkansas, Plate en Missoeri, thans

genoegzaam bekend zijn, dan kan het niet missen

of iemand van deze reizigers had er althans iets

van vernomen. Intussen blijven nadere berichten

over de landstreken tussen de Columbia en de

Spaanse zendelingschappen steeds van belang.

Boven Kalifornië is het Nieuw-Albion van Dra

ke, of Nieuw - Kalifornië van de Spanjaarden, dan

volgen enige Spaanse Presidios (bezettingen) en

Missiën. Sedert de verdrijving der Jezuïten zijn de

bezuiden 32 graden liggende, van St. Xxxxxx af,

van de Dominikaner, de noordelijker, van Diëgo

af, van de Franciskaner zendelingen. In verband met

deze Missiën hebben de Spanjaarden later enige


( 425 )

volkplantingen op deze kust aangelegd. De inboor

lingen staan hier op een verbazend lagen trap van

ontwikkeling hunner vermogens. De talen van deze

en van de noordelijker volkeren, de Platkoppen,

de Wilden bij Puerto de la Trinidad die hunne

tanden tot op het tandvleesch afvijlen, en anderen,

bij de nieuwere reizigers beschreven, bewijzen veel

vuldigheid van armoede.


4°.

Wij zeggen hetzelfde van degene die de noord

westkust tussen Noetka-Sond en Prins-Williams

Sond, van 50 tot 60 graden noorderbreedte bewo

nen. Onder deze zijn er die met de uitgebreiden

stam der Eskimo's in betrekking schijnen. Behalve op

het zuidelijkste van deze punten bespeurt men het op

de Koningin-Charlotte's eilanden. Op 58 graden en

39 minuten noorderbreedte vondt LA PERoUSE gee

ne Eskimo's, noch naar gelaat noch naar levens

wijze, maar Xxxxxx gelijk aan die in de binnenlan

den van Kanada. Mogelijk zijn er stammen van Es

xxxx'x hier en daar zuidelijker afgezakt en met an

dere gemengd, of waarschijnlijker is dit gehele

volk noordwaarts heen gedrongen, terwijl er hier

en daar tussen de volksstammen gebleven zijn

die hun woonsteden bezetteden; want men weet

dat ook in de Poollanden de Eskimo's de oudere

en achterwaarts gedrevene zijn. Van een andere,

nieuwelings, met het Mexikaansch, op verschillen

de punten waargenomen verwantschap of betrek

( 426 )

king, gelijk in Noetka-Sond, te Monterey, ook

bij de UGALJACHMUTzI in het noorden van de

Beringsbaai (305) bij xx xxxx Xxxxx, hebben wij

reeds vroeger gewag gemaakt. De taal die in

NoETKA - soND wordt gesproken is ook op verdere

punten verstaanbaar. een geheel andere schijnt

die der ATNAH of Kin-Indianen in Fitzhugh-Sond.

MAcKENzIE vond hier in een dorp aan de zeekust

vriendelijke inwoners, welke de gewoonte hebben

de hoofden hunner kinderen een kegelvormige ge

xxxxxx te geven door ze tussen met leder over

trokken plankjes te drukken; het opperhoofd van

dezen stam bezat de erfelijke alleenheersching over

de zalm- en verdere visvangst. In het algemeen

beschrijft hij deze kustbewoners als de geschikste

voor beschaving, van allen die hij in dit gedeelte

zag, levende niet slechts van de jagt maar van

enigen handel ten gevolge van hun visserij en

vangst van zedieren. Hij zag hier ook een vrouw

met een doorgesneden onderlip en houten versier

sel daarin, Zo als wat bij de Wilden bij Port des

Français Kentaga heet, en de Barbot dien de man

nen in Zuid-Amerika dragen. Uitgebreid zijn ver

der de KoLosCHEN, in de Russische bezittin

gen (306), middelmatig van lengte, sterk, met

zwarte haren, levendige ogen, breeden platten

(305) Op 60 graden noorderbreedte en omtrent 3 o graden lengte

oostelijker dan de Beringsstraat, waarmede men de baai niet moet

verwarren.

(306) VoN XXXXXXXXX, III. bl. 169.


( 427 )

neus, breede kaakbenen, grove gelaatstrekken,

niets echter van die der Mongolen. hun kleur

is vuil door de aarde en oker waarmede zij zich

besmeren, maar de vrouwen en meisjes, na dat zij

gewassen waren, vond men Zo blank als Europe

sche. Het vrouwelijk geslacht draagt platte houten

lepels in de doorgesneden lip, die naar stand en

ouderdom groter zijn. De Koloschen noemen zich

zelve, naar het tegenoverliggend eiland Chitka

S-chit-cha-chon; een gelijken naam, TschINKITANI,

geeft MARCHAND (307) aan de inwoners van de Nor

folkbaai, wier taal hij als verschillend en zeer hard

en door de keel en neus uitgesproken beschrijft.

Wederom schijnt er taalverwantschap tussen de

Koloschen en de inwoners van Port des Français

te bestaan. LA PERoUSE onderscheidt deze ook

uitdrukkelijk van de Eskimo's, en beschrijft ze als

groter, magerer en zwakker, en minder handig in

het vervaardigen van hun zeevaartuigen; doch zij

weten ijzer te smeden en koper te bewerken, de

haren van verscheiden diersoorten te spinnen of uit

derzelver wol met de naalde een soort van weef

sel te vervaardigen ; ook snijden zij figuren van

mensen en dieren in hout en steen, leggen doos

jes met schelpwerk in, en nergens vindt men aar

diger gevlochten hoeden en mandjes van biezen.

De opgaven die wij bij de reizigers vinden van

woorden uit deze talen bevestigen op nieuw hoe

onderscheiden de klanken zich aan des enen of

(307) Voyage autour du monde, I. 209.

( 428 )

des anderen oor voordoen, en, dien ten gevolge,

geboekt worden.



II. LANDEN TEN wESTEN VAN de MISSIS1PPI,

BIJ DE MIssoERI EN ARKANSAS.


Het Elias-gebergte hangt, meent men, te zamen

met het Rotsgebergte, waaruit de Columbia die

naar het westen, en de Missoeri die naar het oos

ten stroomt, ontspringen. De zuidwestelijkste 'bin

nendelen van Louisiana zijn later dan de oostelijke

bekend geworden. Wij vinden hier de bronnen van

de Kansas, La Plate en Geelsteen-rivieren, die in

den Missoeri uitlopen, en van de Arkansas, om

trent drie graden boven de Roode rivier (308),

die na één derde van zijn loop gelijklijnig met de

laatstgenoemde te houden, in de Missisippi valt en

den stroom van dien Xxxxx der wateren helpt ver

groten, de oorsprongen van alle, en die des Rio

del Norte zijn niet verre van elkander. Hier leven

thans door elkander geworpen en verspreid de stam

men die, sedert het bezetten der oostelijke delen

door de Europeërs, zich verwijderden, en door

hun omgang met dezelve, door het verkrijgen van


(308) Men heeft in Noord-Amerika verscheiden stroomen van de

zen naam. Dé hier bedoelde neemt in zijn loop de Xxxxxxx-rivier

op en valt in de Missisippi. Een andere Rio Colorado loopt tus

schen de Missisippi en de Rio del Norte, hebbende ten noorden

den Rio Brasses de Dios en ten zuiden de Rio Guadeloupe. Bo

ven de Rio de Brasses valt de Trinité - rivier in de Galveston

baai. -


( 429 )

Europeesch wapentuig, veranderingen ondergingen,

schoon hunue burgerlijke inrichting op de voet van

gemenebesten gebleven is. Enige talrijke stammen,

over grote ruimten verspreid, hebben overwigt bo

ven de andere, bij voorbeeld de Chippeways in

het noorden, de Nadowessies meer zuidwaarts,

noordwestwaarts de Vijf Natiën en zuidwestwaarts

de Chikkasa, de Muskoghe, de Osages, de Panis.

Van de vele in deze landstreken te huis behoren

de nemen wij hier op, wier onderscheid van taal

meer bekend is. Xxxx het mogelijk hens naast el

kander te plaatsen, Zo als zij vóór de tijd der

Europeërs er woonden, wij zouden mogelijk meer

licht over hun afkomst verkrijgen; het gebrek

aan daartoe dienende berichten vergoeden in weinige

gevallen enige sporen en overleveringen. Zo le

zen wij (309) dat de opziener van de tempel der

Natchez in een uitvoerig en vertrouwd verhaal ver

zekerde dat zijn volk en bondgenoten van xxxxxx

ve voorheen onder de zon, naar het zuidwesten

(de ligging omtrent van Mexiko) wijzende, in een

altijd vruchtdragend gewest hadden gewoond onder

deszelfs oudere inboorlingen, die door hunne

bouwkunst, metalen sieraden enz., bekend waren ;

dat lieden met vuurwapens hen hadden verdreven,

tot dat zij, altijd de zon te gemoet trekkende ,

Zo ver oostwaarts geraakt waren. Moncacht

Apé, een Indiaan van de Yazoes, die met de Chi

(309) Bij LR PAGE DUPRAtz, Histoire de la Louisiane, III.

p. 62.


( 430 )

kachas verwant zijn (310), verzekerde dat hij langs

den Missoeri geheel Amerika tot aan de Westzee

was doorgereisd, dat hij van de Kanses tot de

Loutres met een eigen taal was voortgekomen,

bij welke laatste hij weder die van een naburig

volk leerde, waarmede men hem zeide dat hij zich

overal tot aan de Westzee toe zou kunnen doen

verstaan, gelijk hem dit werkelijk gelukt was tot

op de hoogte waar hij vernam dat de kust nog

veel verder noordwestwaarts strekte, maar ruw,

koud, zonder wild en dus onbewoonbaar was. De

ze man vond bij de inboorlingen van Louisiana en

Kanada dezelfde overlevering dat zij uit het westen

waren gekomen. De inboorlingen van Nieuw-En

geland (311) hielden het land ten zuidwesten voor

het verblijf van de zielen hunner voorvaders en

waar ook de hun zouden heengaan. De Miamis

en Xxxxxxxxx meenden dat hun voorouders ver

weg, van een zee ten westen, waren gekomen.

Overgeblevenen van oudere in het verbond van de

Muskoghe opgenomen stammen verhaalden dat zij

al vechtende uit het zuiden in Florida aankwamen;

de Xxxx dat zij uit Florida en van de kust van

Mexiko waren. De Muskoghe plaatsen het bericht

van dien tocht in een tijd toen zij de aankomst


(310) Men vindt zijn reisverhaal, waarin eenvoudig en gezond

verstand doorstraalt, onder anderen in de IIistoire générale des

Voyages, XXI. p. 477 et suiv

(311) X. xXXXXXXX, Key into the language of America, Lond,

1643


( 431 )


hadden vernomen van vreemde krijgslieden, van

ene andere kleur, ruigharig, en die de bliksem

en de donder in de handen droegen. Bijzonder

opmerkelijk is het verhaal door een verstandigen

Mohegan gedaan, dat zijn stam bij het voorttrekken

over de Missisippi ver van de Atlantische zee af

bleef, en zij een overlevering, dat zij geen ebbe

of vloed zouden vinden als aan de noordelijke of

Hudsons-rivier, bewaarheid hadden gevonden, om

welke rede zij dezen stroom Mohunnuk heetten.

Van een Mexikaanse oorsprong getuigt ook de

overlevering van de Winnebagi of Puants, die bij

het meer Michigan, het kleine meer dat hun naam

draagt, en de rivier der Rochers wonen, en de

omstandigheid dat zij dezelfde taal spreken als stam

men aan de Plate-rivier, bevestigt het.

Intussen zijn noch deze overleveringen, noch

de gelijkheid van enige woorden toereikende om

daarop een stelsel over de gemeenschappelijken

oorsprong van deze volkeren te gronden, des te

minder daar zij veeltijds gewoon zijn de jonge

mans- en vrouwspersonen, die zij in de krijg ge

vangen maken, als zij hun het leven schenken, als

leden van hunnen stam aan te nemen, met verlating

xxx xxxx waarin zij geboren zijn.


1e.

Aan de westzijde van de Rotsbergen wonen de

zwART voET-, zuidelijker de wATERvAL- en digter

bij de bronnen van de Missoeri de sLANG - INDIA

( 432 )

NEN. De eerstgenoemde bestaan uit drie stammen

van één volk, aan de zuidelijken arm van den

Saskatchiwine, die dezelfde taal en wijze van leven

hebben, talrijk en oorlogzuchtig zijn, en gene die

ren eten die in het water leven; hun taal klinkt

niet aangenaam, maar is niet onbehagelijk en vol

uitdrukking als men haar verstaat.

De Waterval - Indianen zijn degene die door de

Fransen van Kanada dikbuiken worden genoemd,

schoon ten onrechte, daar zij zeer wel gemaakt en

niet zwaarlijviger zijn dan anderen. Volgens PIKE

geven dezelve dien naam aan de Minetares, aan de

Yellowstone-rivier, welke zeggen aldaar altijd ge

woond te hebben. Beide zijn mogelijk takken van

een verder afgelegen nog niet bekend volk, de taal

der Waterval - Indianen is hard, en men handelde

met hen in die der laatstgenoemden, dewijl men

xxxx xxxxxx voor de andere bezat. - -

De Slang-Indianen worden door jaarlijksche in

vallen van hun naburen verontrust. Zij zelve

zijn een uitgebreid maar zwak en vredelievend

volk, dat zich met de paardenfokkerij geneert.

Hun uiterlijke is mager, scheef, inééngebukt, zoo

als geen der oostelijker volkeren voorkomt, met

hoge kaakbenen.

Aan de Opper-Missoeri zijn de MANDANs, de

vriendschappelijkste en bestgezinde van xxxxx; de

KRAAI - INDIANEN beweren dat zij in vroeger tijd

een deel van hun uitmaakten.

( 433 )


2e

Xxx xx XXXxxXxxxxx, sIoux door de Fransen

genaamd, beschrijft xxXxXX de drie rivierstammen,

en de acht stammen der uitgebreide vlakten ten

westen van de St. Peters-rivier. Een twaalfde stam,

de Assinipoils of Steen - Indianen, van hun geschei

den en met de Killinistoes verbonden, hadden ech

ter hun taal behouden. De genoemde elf stam

men verzamelen zich jaarlijks bij een zeer groot

hol, enige uren beneden de waterval van St. An

xxxx, om over de ondernemingen voor het volgen

de jaar te beraadslagen. Ook komen zij en andere

aangrenzende volkeren bij elkander in de prairie des

chicns om een algemene markt te houden, bij

welke zij tot wet aangenomen hebben, dat alle die

dezelve bezoeken, schoon zij anders in oorlog met

elkander mogten zijn, zich aldaar van vijandelijk

heden onthouden. Een soortgelijk voorbeeld van

ene jaarlijksche markt levert de bijeenkomst op

die in de maand Mei de Yanctons, Sissatone en

Tetons op zekere plaats bij de James-rivier, hou

'den. Slechts één stam van de Sioux houdt zich

bezig met koorn en bonen te telen (312). De

Yanctons zijn over het algemeen de wildste hopen

onder de Sioux, de Yanctons - Ahnah aan de Mis

soeri zijn nog de bestgezinden onder hen, xxxxx


(312) De Minda warearton van XXxxx en cLArke, Minowa-kah

xxxx xxx XXXX, volgens wien zij van kanoos gebruik maken, en

de beschaafdsten zijn van alle.


( 434 )

beroven en onderdrukken zij hun naburen. Pr

KE noemt de gehelen stam der Sioux of Nado

wessies de schrik van alle de volkeren aan den

Missisippi en de Missoeri, xxx xxxxxxxxx zamen

koop af tot waar de Raven -rivier in de eerstge

noemde valt, en van de Slang - Indianen in het bij

zonder; de stammen die binnen deze grenzen met

hen leven, zijn van hun afhankelijk. Sedert meer

dan honderd vijftig jaren strijden zij met de Chip

peways om het bezit der landen ten oosten van

den Missisippi, waarbij zij in de vlakten de over

hand hebben door hun meerderheid in paarden

en bekwaamheid in het rijden. Men begroot het

gehele volk op ruim 20,ooo zielen.

De AssINIPoILs, schoon op zich zelve staande

en in oorlog met de Nadowessies, zijn, blijkens

hunne taal, van denzelfden oorsprong; men schat

hen op 1500 weerbare manschappen.

Naar hun gelaatstrekken, levenswijze en eni

ge overleveringen houdt XXXX het voor zeker dat

de stam der Nadowessies uit het uiterste noordwes

ten van Amerika, en oorspronkelijk van een Tar

taarsch volk uit het oosten van Azië, is. Hun

naam schijnt een algemene te zijn, volk beteke

nende ; weshalve men uit deszelfs overeenkomst

met andere namen in het noordoosten van Ameri

ka, geen stellig gevolg kan trekken nopens hunne

vroegere woonplaatsen. CARvER deelt een jagtlied

mede der Nadowessies. * .


( 435 )

3°.

In taal verschillen van hun de sAKIEs en oTTo

GAMIEs die voorheen oostelijker woonden en nog

over de Missisippi jagen, waar zij de oude stammen

der Missoeri en der Illinezen bijna hebben vernietigd,

in oorlogen die op het vermoorden in 1767 volgden

van een vermaard krijgshoofd Xxxxxxx, die een on

verzoenlijk vijand der Engelsen was.


4.

Het zeer uitgebreid volk der osAGEs (313) reikt

door een zijner stammen, de Winnebagies, aan de

laatst verhandelde, door een anderen, de Xxxx'x,

aan naburen van Nieuw-Mexiko; zij rekenen de

landen van hun eigendom gelegen te zijn tussen

de Osage -rivier, en van daar zuidwaarts tot aan

den Arkansas, en in het noordwesten tot aan de

Kansas. Over het algemeen zijn deze landstreken

zeer vruchtbaar en toereikend voor een allertal

rijkste bevolking, vooral noordwaarts heen, de zui

delijkste minder; tussen de Arkansas en Kansas is

het land heuvelig, rondom de zijtakken van de

laatstgemelde rivier zijn uitgestrekte lage weiden.

Een deel der Osages had zich, niet veel jaren ge

leden, met toestemming van hun volksvergadering

hoger aan de Missoeri nedergezet, doch is door


(313) Hun verdichtsel over hunnen oorsprong verhalen XXxxx en

cLARKE,


( 436 )

de aldaar wonende volkeren genoodzaakt weder te

rug te trekken; een andere, thans de aanmerke

lijkste, volkplanting van de Osages is aan de noord

zijde van de drie armen van de Arkansas, waar

zij zich op de landbouw toeleggen.

Meer zuidwaarts tussen de Plate- en Kansas

rivieren zijn de PAN is mede in vele stammen ver

deeld, telende koorn, bonen, meloenen enz. Zij

bezitten meer paarden als de Osages, schoon zij te

voet vechten, doch geen Zo talrijke dorpen, in

de wintermaanden leven zij, gelijk deze, van de

jagt. hun taal komt nader bij die der Nadowes

sies als der Osages. Aan de Misfoeri vindt men

overblijfsels van hun vroegere dorpen, tot bij de

Mandans toe. De oorlogen met de Sioux en de

kinderziekte hebben hen zeer doen afnemen. Zij

schijnen aan stammen ver westwaarts verwant te

zijn, waaronder de Panis of Towiaches, die paar

den en muilezels en landbouw hebben, en ruilhan

del drijven met deze voortbrengsels met de Jetans.

Ook komt hun taal, die overigens op zich zelf

staat, met die der westelijk naar St. Fé wonende

Tawakenoes overeen. De moeilijkheid van zich

onderling te doen verstaan heeft bij enige van de

ze volkeren het spreken door tekens ingevoerd.


5°.

Eindelijk, nog meer ten westen, zijn een aantal

stammen, waarvan de CADDos of cADoDAQUIoUx

door vele als hun stamvaders worden aangemerkt;


( 437 )

de meeste hebben een gemeenschappelijke taal,

doch tevens hun eigene, of mogelijk tongvallen,

die somtijds zeer zwaar te verstaan zijn, bijzonder

die der Adayes, naar wie de Spaanse post te

Adaize genoemd was; de Spaanse provincie Taxus

is naar de Tachios aldaar geheten. De naam van

Attacapas betekent menseneter.

Gaan wij uit Louisiana naar Florida over.



III. LANDEN TEN OOSTEN VAN de MISSISIPPI

TOT AAN de OHIO EN DE GROTE MEREN.


Ten oosten van de monden van de Missisippi

woonden, ten tijde van de aankomst der Fran

schen, een aantal volksstammen in vrede nevens

elkander ; in een nog vroeger tijdvak, door de

oudste Spaanse schrijvers vermeld, noemen deze

vele stammen op, onderscheiden talen sprekende,

die aldaar waren gevestigd; men herkent van de

zelve, onder de thans aanwezige, alleen de Atayos

in de Zo straks genoemde Adayes, de meeste to

gen omstreeks het midden, enige op het laatst,

der afgelopene eeuw, van de oost- naar de west

zijde van dien groten stroom. De APPALACHEN

zijn de voornaamste van allen ; van hun heeft het

gebergte zijn naam ontleend, dat ten zuiden van

het daarmede zamenhangend Xxxxxxxxx-gebergte

westwaarts strekt ; en reeds in de eerste beschrij

xxxxxx, bij de tocht van Xxxxxxxx x Xxxx, komen

( 438 )

zij voor. Naar sommiger gevoelen zijn de onder

scheiden takken van dit volk, enige waarvan tot het

Christendom zijn overgegaan, onder andere namen

tussen Louisiana, Kanada en Nieuw- Engeland

uitgebreid.

Aanzienlijk waren ook de NATCHEz; althans ver

toonden zij een overblijfsel van vroegeren luister.

Hunne staatsinrichting en voorschriften hadden zij,

naar hun overlevering, in oude tijden van een'

man ontvangen, die met zijne vrouw uit de Zon

gekomen was (314). hun voorvaders verhieven

hem tot hunnen vorst, en hij stichtte een tempel

voor de verering van het eeuwige Vuur, waar al

xxxx zijne nakomelingen mogten binnentreden. Zijn

eertitel was: Opperste Zon, die zijner afstamme

lingen tot in de derden graad: Zonnen. De troon

was erfelijk, maar kwam niet aan de zoon van

den regerenden vorst, maar aan dien van de naaste

bloedverwanten van zijne moeder. Er waren twee

trappen van adeldom, de kinderen kwamen in den

laagsten en de dochters huwden altijd met lieden

buiten de adelstand. Even Zo droegen de gods

dienstige- en krijgsinrichtingen kenmerken van be

schaafdheid. De Natchez leden in 1730, de Fran

schen op de post van denzelfden naam aangeval

len en geslagen - hebbende, nader een geduchte

(314) Uit het oosten? of veleer uit het zuiden van Amerika,

waar de Zonnedienst bestond? - de naam van Xxxx, zoon der

Zon, vindt men ook elders bij Noord-Amerikaansche stammen in

gebruik. XXXXX en XXXXXX, X. 52


( 439 )

nederlaag, die hun geringe overblijfsels onder de

Chikkasah en andere stammen verstrooide.


2e.

Westelijk van het zuider gedeelte der Verenigde

Staten is er een kennelijk verband, hetzij door af

komst of door de invloed van vroegere verkee

ring, ten opzichte ook der talen, tussen de aan

merkelijke stammen der MUSKoGHE of CREEKs (wel

ke laatste naam hun gegeven is naar de menigvul

dige kreken in hun landstreek), CHIKKAsAH,

cHoKTAH en cHIRAKIE. Enige van de kustbe

woners ten zuiden behoren uit dien hoofde daar

bij gerekend te worden; Zo is de Mobile-taal (naar

de baai van dien naam, en de stam der Mowill)

met die der Chikkasah verwant. - ADAIR en BART

RAM beschrijven ons deze stammen uitvoerig. Het

schijnt dat, na de nederlaag der Natchez, het ver

bond der Creeks het voormalig aanzien en over

wigt der eerstgenoemde verkregen heeft, door dit

verbond zijn een aantal van steden en dorpen onder

één, redelijk wel ingericht, bestuur gebracht. Ook

schijnt het dat de Muskoghe eerst later in aanzien

hebben toegenomen. hun matigheid en voorzie

ningen tegen de kinderziekte beloven hun een voort

durender volksbestaan dan aan de meeste Noord

Amerikaansche - stammen te beurt gevallen is. De

Chikkasah en Choktah, door rijen van bergen en

bossen gescheiden, kwamen uit het westen als

één stam, met de thans tussen beide wonende

( 440 )

Chockchoema, de Chikkasah zijn een rustig in ste

den wonend volk, dat in de oorlog over de Fran

sche en Engelse bezittingen, in de vorige eeuw,

met de laatsten in vrede bleef, terwijl de meeste

kleine stammen, die der Roode Kreeften, het

Hondsvolk, en anderen, de partij der Fransen

hielden, gelijk ook de Choktah deden, die de las

tigste en onrustigste van xxxxx, en daarbij tevens

de vlijtigste landbouwers zijn. Hun naam, die plat

hoofden betekent, is van een gewoonte ontleend

die zij met volkeren aan de Kolumbia en met de

Omagua gemeen hebben. De Chirakie bezaten,

vóór het midden der achttiende eeuw, vier en zes

tig steden, maar zijn na dien tijd veel verminderd;

zij worden als lichter van kleur dan andere Noord

Amerikanen beschreven, en zijn, naar hun zeggen,

langer aan de oostzijde van de Missisippi dan de

Muskoghe. Hun bekende Doodzang getuigt van

hunne moedige inborst. Het schijnt niet gegrond

dat hun taal een mengsel van die der Irokezen,

Hurons enz. zijn zoude (315). De Opper- of

Berg - Chirakie kunnen de r niet wel uitspreken en

noemen zich zelve Chilakie.


3°.

Terwijl onderlinge oorlogen, vóór en in de tijd

dat de Engelsen volksplantingen aanlegden in Ka

(315) Volgens XxxxXXX, Geschichte der Mission der Ev. Dri,

dergem in N. Amerika,


( 441 )

rolina, sommige stammen weder zuidwestwaarts

dreven, zodat zij tot bij de Spaanse posten

bescherming en veiligheid zochten (316), hadden,

in de landen tussen de Ohio en de grote oos

telijke meren, vijf volkeren, waarbij later de Tus

carora zich voegden, een aanmerkelijk verbond

aangegaan, waardoor zij zich tussen de vroeger

vermelde, de noordelijke Algonkins, en de kus

tenlanden der Verenigde Staten, in aanzien hand

haafden. Zij noemen zich Aquanuschionig of

Xxxxxxx - Xxxxx, verbonden volkeren. Bij de Ne

xxxxxxxxxx, toen deze op de kust bezittingen had

den, en in 1604 een volkplanting bij hun aanleg

den, heetten zij Makuas (317), naar de naam

van de oostelijksten stam, de Mohawks, of moge

lijk naar dit Algonkisch woord, dat beer betee

kent en bij hun een gewone benaming is. De

Fransen noemden hen nRoQUois. Ten tijde dat

deze zich in Kanada vestigden woonden de Vijf

Natien in de omstreken waar Montreal is gebouwd,

en aan de zuidzijde van de St. Xxxxxxx tot bij het

meer Champlain, en waren in gedurigen krijg met

de Rarondaks, een Kanadasch volk aan de Uta

wa, voor hetwelk zij onderdeden en zuidwaarts

over de Mohawk weken, van waar hun gren

zen zich uitstrekten tot aan het meer Erie en Pen

sylvanië, van dit gewest en van Nieuw-York ge-,


(316) Zie XXXXXXX'x Reis in N. Amerika.

(317) Xxx X. XXXXXxXXXxxx, Deschrijvinge van de Mahakuasse

Indianen, Amst. 1601. -


( 442 )

scheiden door de noordelijke keten van het Apala

ches-gebergte. Xxxxxx geteld en schijnbaar weinig

beduidende, waagden zij het weder de oorlog te

beginnen en noodzaakten hun voormalige over

winnaars noordelijk, naar het tegenwoordige Que

bec, te wijken, en, schoon niet bestand tegen de

hun nog onbekende vuurwapens, herstelden zij door

list en moed de geleden verliezen, en verwierven

een eervolle vrede. In 1684 , 1701 , en alle zes

in 1726, stonden zij, bij een plechtig te Albany

gesloten verdrag, hun land aan de Koning van

Engeland als schutsheer af. In de oorlog voor

de onafhankelijkheid moest een deel van hun naar

Kanada vlugten en werden vooral de Mohawks

zeer verzwakt. Bij de vrede van 1784 werd hun

ne westelijke grens bepaald langs een lijn, loo

pende, van bij de waterval van Niagara, uit het

meer Ontario tot aan de bergen van Pensylvanië.

Die gedurige oorlogen, gevoegd bij de gewone

oorzaken van het afnemen der Amerikaanse stam

men (318), hebben hun aantal van 10,000 krijgs

lieden, waarop zij in de zeventiende eeuw werden

berekend, op nauwelijks 6000 zielen doen smel

(318) Prof. vATER rekent onder deze de plotselijken overgang

van het jager- en visser - leven tot het landbouwen, waardoor

de ligchamen een grote verandering in voedsel en leefwijze on

dergaan. Maar die overgang kon, uit de aard der zaak, niet zoo

spoedig geschieden, werkte ook weinig op de aankomende geslach

ten, en was, bij het rooijen der bossen, verbeteren van de spij

zen, regelmatiger leven, niet schadelijk, naar mijn inzien, hadden

zij niet de ondengden der beschaafden tevens aangeleerd.


( 443 )

ten. In 1789 deed een aanmerkelijke verkoop van

landen aan de Staat van Nieuw-York velen naar

Kanada verhuizen, en anderen naar elders wijken

die niet omringd van de Europesche volkplantingen

leven wilden. Een nieuw verdrag tussen de Zes

Natien en de Verenigde Staten, in 1794, herstelde

de tevredenheid. Van deze stammen zijn de

Senekas de allerwoestste. Zij zonden aan het En

gelsch Gouvernement een geschenk van ruim 1300

toebereide vijandelijke Scalps, op hoepels uitge

spannen en met zinnebeelden beschilderde bovenvel

len van mensenhoofden (319).

De Cochnawagoes zijn een zijtak van de Mo

hawks, en bewonen, met de Chippeways gemengd,

een dorp van 800 zielen, zij belijden de R. "K.

godsdienst, dragen crucifixen en rozenkranzen, en


(319) De beschrijving van dit afschuwelijk geschenk, door hét

vindingrijk vernuft der Wilden op een zonderlinge wijze toebereid,

is, meen ik, in 1807 in een onzer tijdschriften uit de Engelse

opgenomen; de navolgende van het scalperen zelf, heb ik uit den

mond van een ooggetuige, een Officier die in de Amerikaanse

oorlog een' zijner wapenbroeders, in handen der Wilden gevallen,

te laat kwam ontzetten. Zij snijden, boven de oen en ogen

rondgaande, het hoofdvel los, en rukken het, de haren als een

bos om de hand wikkelende, in eens van de schedel af. Om die

rede hebben zij het voornamelijk op lieden met lang haar gemunt,

gelijk het rampzalig slachtoffer het zeer schoon had en vruchteloos

was gewaarschuwd van het kort te snijden, Zo als de meeste

Fransen deden,

XXxxXX verhaalt een soortgelijke gewoonte van een volk in dé

binnenste delen van Fertit in het zuiden xxx Xxxxxx, X. II. p:

96 van de Franse vertaling van xxxxx Xxxx in Egypte, enz.


( 444 )

worden door de anderen biddende Indianen ge

xxxxx; hun priester verricht de dienst in het Iro

keesch. Zij hebben veel vorderingen gemaakt in

beschaafdheid.


Éénheid van taal had medegewerkt om de grond

te leggen van het verbond dezer Natiën, schoon

derzelver tongvallen in ruwheid, in welluidendheid,

in gevormdheid, in zachtheid, onderling veel ver

schilden ; geen van hun gebruikt de m of de p,

en zij spreken ze met moeite uit. De voorheen

aanzienlijke stam der HURoNs had mede taalbetrek

kingen tot hen, Zo zelfs dat XXXXXXxxxx, de

talen der Sioux, der Algonkins en der Hurons,

als de drie hoofdtalen van Kanada opgevende, er

bijvoegt dat deze laatste gewoonlijk als de voor

naamste werd beschouwd, schoon sommigen de Iro

keesche daarvoor hielden, en hij houdt ze dus voor

dialekten van denzelfden taalstam. Alle de Indianen

ten zuiden van de St. Xxxxxxx, van de rivier de

Sorel tot aan het einde van het meer Erie en zelfs

nader bij Virginië behoorden tot dit volk. Zij wa

xxx xxxxxxxxxxx, talrijker en hadden beter landbouw

dan hun naburen, maar hebben, door hun lig

ging tussen beide, deel genomen, of geleden, in

derzelver oorlogen en zijn van lieverlede bijna te

niet gegaan. Enige uren van Quebec ligt het

dorp der Loretto-Indianen, van de stam der Hu

rons, die Christenen zijn en zeer geschikt leven. -


( 445 )


IV. LANDEN AAN EN BOVEN DE GROTE MEREN , TUSSEN DE HUDSONS - BAAI

EN DE WESTELIJKE GEBERGTEN.


Het schijnt door de beste waarnemingen thans

genoegzaam bevestigd dat de talen der volkeren die

deze grote ruimte vullen, van één stam zijn,

waarmede wij ze niet als dialecten willen beschouwd

hebben maar als onderscheidene zusters, gelijk die,

bij voorbeeld, der Spaanse taal, of gelijk de

dochters van de Germaansen stam, zijn. Onder

scheid in vormen, meer of minder armoede, hin

deren derhalve het erkennen van hare verwantschap

niet, en geven somwijlen een wenk over de ouderdom

of de beschaving en het door elkander kruisen der

volkeren die er zich van bedienen. Vraagt men den

naam van dezen stam? Geen sedert eeuwen aan

xxxxxxxxx hoofdvolk, gelijk de Geschiedenis er in

Azië en Europa vermeldt, treedt hier met de zij

nen te voorschijn; wij hebben alleen de keuze om

er één uit die van de voornaamsten algemeen te

maken, en zullen ons van dien der cHIPPEwAYs

bedienen, onderscheidende vier takken.







1e

ZUIDELIJKE TAK.


Tot dezen behoren, behalve enige minder uit

gebreide : de sAwANoEs die hun naam hebben ge

geven aan een haven in Georgie; een deel van

( 446 )

hun woont nog aldaar in verbond met de Musko

ghe, anderen woonden van Kentuket af tot bene

den de zamenloop van de Ohio met de Missi

xxxxx, anderen tussen de Hudsons- en Connec

ticut-rivieren; de invallen der Chirakie veroorzaak

ten ten dele hun verhuizingen; in Pensylvanië

waren zij afhankelijk van de Zes Natien.

De MIAMIs, ten zuiden van het meer Michican

en de noordelijken oever van de rivier Wabash;

zij waren nog niet lang geleden één volk met de

Illinezen, die onder dient naam althans zeer ver

minderd zijn, doch andere stammen schijnen uit

hun onder afzonderlijke namen te zijn voortgeko


2e.

OOTELIJKE TAK.


Op de plaatsen waar de Europeërs zich , het

eerst en voornamelijk, in het oosten van Noord

Amerika nedersloegen, vonden zij volkeren die,

ook ten aanzien der taal, een zekere mate van be

schaafdheid aan de dag legden, voornamelijk in

Virginië, dat aanvankelijk van groter omvang was

dan thans, en de gewesten bevatte door welke de

Xxxxxxxxxxxx, Delaware en Connecticut naar zee

stroomen (320). In het laatste rijst het land met

(320) Van daar dat een Bijbelvertaling en andere schriften er

den naam van voeren, schoon niet op tongvallen of zaken van het

tegenwoordig Virginië toepasselijk, -

( 447 )

trappen van lagere bergrijen tot aan het met trot

sche wouden bedekte Blaauwe gebergte, dat door

geheel Pensylvanië tot in het noordwesten van

Nieuw - Jersey doorloopt en aan het Xxxxxxxxx ge

bergte is geketend, hetwelk de inboorlingen som

wijlen onder de naam van het Gebergte zon

der einde begrijpen, dien zij gewoonlijk aan het

Xxxxxxx gebergte geven, dat afzonderlijke takken

heeft (321).

Hier hadden de DELAwAREN , bij de Fransen

LoUPs, het meeste aanzien, die zich zelf LENNI

LENNAPE , inboorling - volk , noemen , eertijds,

zegt hun overlevering, waren zij veel uitgebrei

der, vóór dat vele hunner takken door bijzondere

namen en verbindtenissen waren afgescheiden. On

der de volkeren van Massachuset tot aan de Mis

sisippi en van de Ohio tot aan de meren van Ka

nada hadden alleen de Delawaren en de Vijf Natiën

het recht van algemene vergaderingen te beleggen.

Reeds in het begin van de zeventiende eeuw wer

den zij door de laatstgenoemden beoorloogd en af

hankelijk gemaakt; in het laatst der voorgaande

hebben zij zich echter weder kunnen verheffen, en

zijn veelal westwaarts naar de Ohio getrokken.

Voornamelijk bestaan zij uit drie stammen, waarvan

de eertijds zeer uitgebreide der Minisst, schierei

land-bewoners, veel zwarter dan de overige inboor

lingen en thans gering in getal is; naar hetgeen de

(321) Men, zie hierbij en elders EELING's Aardrijksbeschrij

ving van Noord-Amerika.


( 448 )

zendeling Xxxxxxxxxxx van hun taal heeft ver

zameld, wordt zij sterk uit de keel gesproken.

Een gedeelte van hun land was het voormalig

Nieuw - Zweden (322).

De NARRAGANSETs waren vele stammen in het

tegenwoordig Nieuw-Engeland, doch bijzonder één

zeer uitgebreide die Rhode - Island en verdere in de

baai van Narraganset bezette, en de Pawkutuk-ri

vier tot zuidwestelijke grens had. hun naburen

waren de machtige PEQuods, wier hoofdplaats om

streeks het tegenwoordige Nieuw-Londen was, en

de niet minder uitgebreide NATIcks in de streek

van Boston. Bij deze laatsten stichtte Xxxx Xxxxxx

ene, sedert uitgestorven, gemeente, voor welke

hij de Bijbel vertaalde en drukken liet (323), met

bijvoeging van Psalmen voor het kerkgezang.

De ABENAKIEs verenigden zich, om hun on

afhankelijkheid tegen de Engelse volkplanters te

beschermen, met de MIcMAKs en anderen, die in

Acadia en op de oostkust van Kanada, langs de

golf van St. Xxxxxxx tot aan Gaspé en de naburige

eilanden woonden, waardoor dezelve gemeenlijk te

zamen onder de eersten naam voorkomen; de soU

RIQuois,'in het westen van Acadia, leidden een ar

moedig leven, zonder landbouw, hun voornaam

sten lieten de baard groeijen. De MANKIKANI of

(322) XX. xXXXXXXXx heeft er in 1702 een Korte beschrijving

van gegeven in het Zweedsch, en zijne moeite besteed om woor

den van de taal met Xxxxxxxxxxxx te doen overeenkomen,

(323) Te Cambridge 1663, 4to.


( 449 )

MUHIKANNI, wier hoofdplaats tegenwoordig aan de

westzijde van de Thames in Montville is, waar

zij een soort van vesting hebben en hun opper

hoofd of Xxxxxx zijn verblijf houdt, zijn een tak

van de Abenakies. -


MIDDELTAK

Ten westen en noorden van de voormelde vol

keren waren voorheen de ALGoNKINs aanzienlijk en

machtig; hun eigenlijk overblijfsel is thans in een'

zeer vervallen toestand, en niet meer dan een klei- .

ne stam van de uitgebreide cHIPPEwAys, tot wel

ker vele onderdelen de Ottoways, de Irokeesche

Chippeways enz. behoren.

De KNISTENo's zijn een zwervend volk dat zich

geen bepaald land toeëigent; men vindt hen van de

rivier Utawa, westwaarts naar het hoge land dat

de waters scheidt die in het oppermeer en in de

Hudsons-baai vallen, verder, boven de Missisippi,

zuidwaarts tot naar het meer Winnipie en de Roo

de rivier. Aan de anderen kant behoren tot de

zen stam de Skoffie in het westelijkste van Labra

dor. Men beschrijft deze zeer uitgebreide taal, die

tot aan de Eskimo's toe reikt, als kort, zacht, en

veel omvattende. s * - - 4

Opmerkzame reizigers hebben, onder de taal

proeven van dezen tak, een paar Algonkinsche ge

zangen doen kennen; zij schilderen deze


( 450 )

pen volkomen in de stijl van derzelver bewoners (323):

-

Schitterende Niagara; uw vader de zon ; vuurstralen

Geweldig doordringend holden uw bed uit.

Het grote grote-water legde er zich in neder.

Het is uwe moeder, gij het kind van de dampen.

In uw dauw glinstert het zilver des uitspansels.

U vreest de donder, gij bekoort het uitzicht.

De beer bemint de berg, de mens het bevolkte dorp,

De buffel de wijde vlakte, de zwaan het brede meer,

Op hare wiek fladdert de duif, echo herhaalt,

Het moedig paard springt door het veld.


4°.

NOORD-WESTELIJKE TAK

Tussen de 60sten en 65sten graad noorder

breedte heeft MAeKENzIE's tweede reis een zeer

(323) Zij komen voor in de Transactions of the R. Irish's

Academy, T. IX. (1803) s. 130. Daar men ze voor echt houdt,

volgen zij hier, naar de (voor woordelijk gegeven) overzetting in

het Engels, in Mithridates, III. 3te Abth. s. 411, en de al

daar bij gevoegden oorspronkelijken tekst en aanmerkingen.

De vuurstralen brengt het Engels over: bliksemstralen, dit on

xxxxxxxxx is niet onverschillig ten aanzien der natuurkundige be

grippen van de Algonkin. Hij noemt de maan : zon van den

nacht, ook een maand: een zon, en hij rekent, dus, maar zon

nejaren. De herhaling van het grote water, duidt de zee aan

De gezichteinder heet: de hoge band, en een daaraan verwant

woord betekent : de melkweg, en, in hun mythologie, den

weg der afgescheiden geesten.

( 451 )

uitgebreide volksstam doen kennen, dien hij cHE

XXxxXX noemt, en van de reeds genoemde Chip

peways ook in taal onderscheidt, een aantal van

hunne woorden opgevende. Vele kleine Indiaan

sche volkeren zijn hier verspreid, in tongvallen al

thans verschillende; de zuidelijksten reiken tot aan

de vroeger verhandelde westelijke nabij de rivier

Columbia wonende; hoe ver zij oostwaarts heen

zijn getrokken is niet zeker; men heeft een tak

van hun aan de Saskatchiwine - rivier gevonden.

Nabij de Zuidzee zijn de Nagailen, wier taal veel

met die der Bever-Indianen overeenkomt, bij het

Slavenmeer, dit meer draagt zijn naam naar vroe

gere inwoners dan de Chepewyan en de Kniste

no's, de Bever-Indianen hebben de door de En

gelschen aldus genaamde Rots-Indianen naar den

voet van het gebergte verdreven, deze laatsten ver

schilden weinig in taal en gewoonten van degene

die XXXXXXXXX op 52 graden 47 minuten aantrof.

Een anderen tak der Chepewyan heeft Xxxxx

reeds in 1744 ten noordwesten van de Hudsons

bai vermeld.

In de streken waar de Chepewyan zuidwaarts

met de Xxxxxxxx'x te zamen komen, worden zij

als vreemden beschouwd, die er zelden langer dan

enige jaren blijven, zonder hun verwanten te

gaan bezoeken in de dorre vlakten die hun eigen

xxxx vaderland zijn, waar de grond niet ontdooit,

weinig hout groeit en slechts mos voor de rendie

ren of, in geval van nood, voor hun eigen voed

sel. Voor dit laatste en voor geschikte kleding

-

( 452 )

zorgen zij zeer, zijn nuchteren en openhartig; in

het drijven van hun ruilhandel bedienen zij zich

van de taal der Knisteno's.


V. NooRDELIJKE KUSTEN.

ESKIMo's.


In het gehele noordelijkste deel van Amerika

leeft de stam der Eskimo's: Raauwe-vis-eters,

naar de taal der Abenakies, van boven de Hud

sons-baai tot aan de volksstammen die wij op de

westkust tot aan de 60sten graad gevolgd hebben

en bij wie de invloed van hun taal merkbaar is.

De zuidelijkste zijn op de kust van Labrador aan

de oostzijde van Newfoundland, en, westwaarts,

tot beneden Alaksa. Of de inwoners van de Vos

sen eilanden met hun verwant zijn is nog niet uit

gemaakt. Overal, waar men dit volk heeft leren

kennen, woont het op de kusten. Op de weste

lijkste punten vindt men hun talrijkste woonplaat

sen; in het midden van het vaste land, tussen

de zuidelijksten en de noordelijksten, die van de

Beringsstraat tot aan de Baffinsbaai verspreid zijn,

kent men hen niet zamenhangend, wij hebben vol

keren van een anderen landaard tusfchen beide aan

gewezen. De Eskimo's leven doorgaande in vijand

schap met de gewone Amerikanen die aan hun

grenzen; aan de Hudsons-baai zijn zij door dezelve

verdrongen en vervolgd; in noordelijker streken

g worden zij gevreesd. Enige bezitten een onge

( 453 )

looflijken graad van hardheid tegen wonden (324).

In leefwijze en ligchaamsgedaante verschillen zij van de

Amerikanen. Zij leven meer van de visvangst dan

van de jagt en houden traan voor de grootste lek

kernij. hun schuitjes overtrekken zij met zee

hondenvellen, varen er Zo stout en behendig me

de en leven zo gedurig op zee, dat men hen hal

ve waterschepsels mag noemen. Zij zijn klein van

gestalte, dik van hoofd, breed van aangezicht, met

kleine ogen, neus en handen; hun kleur is

geelbruin en hun haar zwart en sluik. In het ver

vaardigen van kledingstukken uit vogelvellen en

huiden, en van hun geringe gereedschappen, be

tonen zij veel vindingrijkheid en vlijt, die de

halfjarige nacht waarin zij leven begunstigt; gelijk

hij een voordelige invloed heeft op hun zacht

aardigheid, gezelligheid en spraakzaamheid. In de

beschrijvingen van de Groenlanders en van de in

boorlingen van Xxxxxx herkent men dit zelfde volk.



19.

KUSTEN VAN GROENLAND, DE BAFFINSBAAI

EN LABRADOR


Het is bekend dat reeds in de negende eeuw

Noordsche zeevaarders naar Groenland overstaken

en het ter zake van de koophandel bezochten,

(324) Van die in Prins Xxxxxxxx-Sond verhaalt XXXXXx er een

voorbeeld van, Voyages, to the N. W. coast of America.


( 454 )

en op de oostkust aan de visrijke inhammen

volkplantingen aanlegden (325). De verspreide ge

xxxxxx verkreeg met het Christendom haar eigen

bisschop, en ten minste van het jaar 1276 af ont

vingen de Pausen van daar een schatting in wal

vistanden. Echter vereischten deze volkplantin

gen een gedurigen toevoer van levensmiddelen en

bouwstoffen. Deze betrekkingen tussen Noorwe

gen en Groenland duurden tot in de tweede helft

der veertiende eeuw, zelfs na de pest die in het

eerstgenoemde land heerste. Maar in 1389 liet

Xxxxxxxxxx, die de kronen der drie rijken droeg

en haar zetel in een zuidelijker had, de kooplie

den in rechten betrekken, die schepen naar Groen

land uitrustten en daarop handelden zonder verlof,

dewijl zoowel dit land als IJsland, de Faeroër en

Finmarken koninklijke domeinen waren. Enige

schepen verongelukten. Door honger, door den

aanval van een vreemde vloot, omstreeks 1418,

mogelijk ook door de inboorlingen, kwamen de

volkplanters om, of vermengden zich met hen; zij

bestonden echter nog in de zestiende eeuw (326).

De kunde van de weg derwaarts ging verloren.

(325) zie over deze volkplantingen het Mengelwerk der Letter

oefeningen 1819, bl. 121, en 1814, bl. 172. Er kan verschil zijn

over de breedte van derzelver noordoostelijke ligging, maar de

oorsprong is zeker genoeg. PoNTANus brengt denzelven op 770;

en in het diploma van Keizer Xxxxxxxx xx Xxxxx, van het jaar

834, houdende de oprichting van het aartsbisdom van Hamburg,

ten behoeve van alle de noordelijke landen, wordt ook Groenland

genoemd. - -

(326) EGEDE, Beschrijving van Oud-Groenland, bl. 12.


( 455 )

Na herhaalde mislukkingen werd dit land, maar nu

de westkust, weder gevonden, waar zich vooral,

na 1721, de Noorweegsche leraar, XXXx XXXXX,

beroemd gemaakt heeft door zijne oneindige moeite

om met het Christendom verlichting te versprei

den, waardoor hij tevens het spoor gebaand heeft

voor de Zendelingen die van daar naar Labrador

zijn overgegaan. Van de, door de ijsvelden thans

ongenaakbare oostkust, en de tussen beide lig

gende overblijfsels van de vroegere Noordsche wo

ningen, zeggen alleen onzekere berichten van de

westelijke inboorlingen, dat aldaar inwoners zijn

wat groter dan zij van gestalte, van haar en kleur

aan hun gelijk, met grote baarden, wier taal veel

met de hun overeenkomt, vooral in de Disko

bogt (ene overeenkomst die andere berichten echter

twijfelachtig stellen), doch die op een zingenden

toon wordt uitgesproken. Derzelver honden gelij

xxx niet naar de Groenlandse, maar naar het

zeer kennelijke IJslandse ras. Ook is hun klee

ding ten dele onderscheiden.

Bij de westelijke Groenlanders bestond de gewoon

te van het tatoeëren der vrouwen, waarvan echter

thans nauwelijks meer sporen overig zijn. Onder

hunne gebruiken die met Oost-Aziatische overeen

komen is dat der kleine hondensleden, voor de zee

hondenvangst, waarop zij een zeil kunnen vastma

xxx, gelijk men dezelve door reizigers in Tartarije

beschreven vindt (327).


(327) XXXXXX, Parad. lost. III. 437, kende ze daaruit, even


( 456 )

Als taaltak staat het Groenlands op zich zelf,

en als dialekt is het van dat van Labrador onder

scheiden; het bezit enige aan het IJslands ver

wante woorden, en tweeërlei r, waarvan de ene

Zo diep uit de keel wordt opgehaald, dat zij bij

na als ch luidt (328). De afscheiding van de an

dere Amerikaansche talen begint omstreeks Prins

Williams-Sond.



DE wESTELIJKE voLKssTAMMEN, IN RUSSISCH- AMERIKA


Wij reiken hier aan de stammen die wij tegen

over de noordoostpunt van Azië hebben bezig

tigd (329), en vinden, op het vaste land van

Amerika de TschoEGAssEN, tussen de Ugaljach

mutzi en de Kinaitzi (330), en verwant met de

KoNAEGEN, inwoners van het eiland Kodjak. Vóór

de aankomst der Russen leefden deze in gedurigen

als H. DE GRoot in zijne Vergelijking der Gemenebesten, D. III

bl. 28. Zie de Aantekeningen aldaar, bl. 228. Ik stel mij voor

dat XXXxXXX de aldaar beschrevenen er naar ontwierp. Het gebruik

is oud; de eerste Russische Kronijkschrijver, NEstoR, die in de

twaalfde eeuw leefde, maakt er gewag van. L'EvEsQUE, Hist. xx

Xxxxxx, X. x. 98.

(328) H- EGEDE SAABIJE, over Groenland, Voorrede, bl. 60, en bl. 15.

(329) Eerste Stuk, bl. 231.

(330) Hier boven, bl. 426.


( 457 )

krijg onderling en met hun naburen op het schier

eiland ALJAKSA, en wisten van hoen zeggen iets

van de Aleutische eilanden, en, aan de anderen

kant, van de Koloschen en het vaste land. In de

reis van XXxxxxxXX en DAVIDoFF (331) worden

de talen der drie opgenoemde volkeren als verwant

beschreven. De Konaegen zijn zwakker, minder

goede schutters, en hebben zwakkere bogen, dan

de Aljaksen. Volgens PALLAs (332) wordt bij de

Kaap Alaksa en op de Aleutische eilanden een an

dere taal gesproken als op Kodjak. Het al of niet

zamenhangen der taaltakken, op dit punt van over

gang, verdient onze oplettendheid. In de Voorre

de van een geschreven, door XXXXXXXX verzameld,

woordenboek, van omtrent 1100 woorden, wordt

het Unalaschkisch als de grondtaal der ALEUTISCHE

eilanden opgegeven, en gezegd dat het ook op de

vossEN - EILANDEN en tot aan het einde van ALs

XXXXX xxxxxxxxxxx is. Op de ANDREANOFFSCHE ei

landen, tussen de Aleutische- en Vossen-eilanden

liggende, verandert het dialekt en van daar al meer

en meer tot dat het op het eiland ATcHoE moei

lijk verstaan wordt door die van UNALASCHKA. Dit

laatstgenoemde eiland het meest bekend zijnde door

de reisbeschrijvingen, schijnt men dezen taaltak ge

voegelijk onder dezen naam te kunnen begrijpen;


(331) Van welk vriendenpaar XXXXXXXXXX het ongelukkig uit

einde verhaalt, IV. D. bl. 160. -

(332) Neue Nordische Beyträge, III. 284 en VI. s. 170.


( 458 )

eilanders en dit dialekt wordt als regelmatiger dan

de overige opgegeven.



XXVIII.

A U S T R A L I E.


Het zij de aardrijkskundigen overgelaten te be

palen of deze, of welke andere naam: Oceania,

Polynesie, Australazie, de nauwkeurigste zij om

het werelddeel tussen Azië en Amerika aante

duiden, xxxxxxx één zeer groot en op zich zelf

als een vast land te beschouwen, en een talloo

ze menigte van kleinere eilanden, bevat. In de

uiterste streken van de noordelijken Oceaan klimt

het op tot aan de Zo even verhandelde bevro

zen Poollanden, in de zuidelijke Stille zee wordt

het bepaald door de ijsvelden die de scheepvaart

voorbij de 60sten graad zuiderbreedte verhinderen,

en het reikt van de 120sten tot de 280sten graad

westerlengte, alwaar het is vastgeschakeld aan de

zuidelijkste delen van Azië, met welke wij onze

beschouwing van dat werelddeel hebben beslo

ten (333).

Inderdaad, noch de ontdekkers van Amerika mo

gen er zich de kennis van toerekenen, noch de

scheepvaarders die in de eerste honderd jaren daarna

er enkele kusten van zagen, opzettelijk over deze

(333) Eerste Stuk, bl. 237.


( 459 )

ongemeten zeeëfi kruifende, en geplant ter bevor

dering van menskunde en wetenfchap, heeft de

Europefche vlag de fchoonfte hulde verworveni

voor de achttiende eeuw (334).

Wij volgen deze onverfchrokken zelieden van

het punt af waar de tochten der Spanjaarden en

Portugezen hadden opgehouden. -

Deze landen, verspreide of in groepen bij elkáer

liggende eilanden, zijn meest alle bevolkt ; niet uit

Amerika, want fchoon de Oostelijke pasfaatwinden

dit mogten doen gissen, wederfpreken het de ge

woonten en taal der inboorlingen. - Zo de berg

Ketens uit wier puin wij de Goening- Api zien

roken , met hun bewoners zijn ingeftort, ter

wijl elders een : eenzame rots, bijna , vierdehalf

'honderd voeten hoog en Zo goed als lijnrecht, als

een gedenkteken ftaat in de groten Oceaan (335),

dan zijn welligt de inwoners van Nieuw- Holland ,

Nieuw-Guinea, Nieuw - Caledonie, de Marianen- ,

Pelew- en Hebriden -eiländen, van de oostelijker

(334) Tot vergelijking — niet tot het opwekken van xxxxxxx

ringen — fta hier het bijfchrift op H. RELAND's kaart van Java :

Hic {edet et domitis Xxx Xxxxxxxx imperat Xxxxx,

Et movet excusfis aurea colla jubis.

Quum fremit attoniti ponunt diademata reges,

Seque Oriens gazis abdicat ipfe fuis.

IMeta fuit Priscis rerum aut fpes ultima Ganges;

Quam longe hunc Batavi post fua terga vident.

(335) Lots wife, op 29 graden 50 minuten noorderbreedte em 142

graden 23 minuten X. xxx Xxxxxxxxx. Bij XxXXXx, x. 97, afgebeeld.


( 460 )

eilanders aanmerkelijk onderscheiden, nog het over

blijfsel van het oudere ras. Of, verwerpt men de

ze onderstelling (336), dan beletten de afstanden,

zelden van meer dan drie of vier dagreizen, het ver

spreiden dezer bevolking niet volstrekt. Dit kan dan

eens door de drang van talrijkheid of onlusten,

elders door het toevallig afdwalen van een kanoo

op genade van weder en wind, zijn gebeurd. Hier

spreken zelfs daadzaken. De Pelew - eilanden zijn

op deze wijze in 1697 bekend geworden door een

vaartuig vol mensen van daar, dat aan de Xxxxxx

xxxxxxxx eilanden schipbreuk leed; de afstand is bij

na 300 mijlen. De inwoners van de Vriendelijke

en Societeits - eilanden zijn aan dergelijke toevallen

Zo gewoon, dat zelden iemand van het een ei

land naar het andere oversteekt zonder ere jonge

vrouw en een zeug met xxxx biggen mede te ne

men, waaraan hij genoeg heeft om, vordert het de

nood, stichter te worden van een volkplanting.

Als men nadenkt over het stamras van die be

volking, doen zich de ondernemende ver verspreide

Maleiers het eerst voor. Men meent dat het ope

men van een sterkere gemeenschap tussen Ameri

-maar

(336) Waarover wij gene mening uiten, maar opmerkzaam

maken op hetgeen FLINDERs over de vorming van landen uit ko

raalbanken schrijft, Ontdekkingsreize, II: bl. 239, hetgeen op

ene late vorming schijnt te wijzen van dit gedeelte der wereld. -

Van een overlevering bij de inwoners van het veel oostelijker lig

gende Otahiti, dat hun eilanden een overblijfsel zijn van een

groot land, Venorea - Mot, hetwelk in stukken berstte, spreekt

MALTEBRUN, Précis de la Géogr. univ. T. IV. ar


( 461 )

ka en China, na de veroveringen van Gengiskan,

vele Maleische zeerovers naar deze eilanden heeft

gelokt (337). In de meeste talen der Zuidzee

eilanden vindt men ook Maleische woorden; maar

niet in zodanige mate dat daaruit een veel nade

re overeenkomst, dan die men tussen schier alle

talen opmerkt, valt afteleiden (338). En bij het

beschouwen van de verscheidenheden der bewoners

dezer landen, ontwaart men dat zij te veel uitéén

lopen om die afkomst algemeen te mogen anne

men. Laten wij ze onder twee afdelingen bren

gen, om er, voor ons onderwerp, iets over te

zeggen.


I. HET KRoesHARIGE NEGERRAS,


Wij hebben bij Afrika enige aanmerkingen over

de kenmerken van het ras der Negers gemaakt,

die ook hier ter plaatse toepasselijk zijn, al wilde

men, met sommige schrijvers, die der Zuidzee voor

wezenlijk onderscheiden aanzien van de eerst bedoelde.

(337) XXXXXXXx, XXX. 87.

(338) Een der opmerkelijkste is het woord waarvan mat de

wortel is, en de betekenis: dood. In Semitische, Europesche,

Oostersche, Australische talen komt het voor. Bijna, zegt ADE

XXXX, zou men geloven dat sterven en dood een Zo diepen in

druk op de eerste volkeren had gemaakt, dat allen de eens gevon

den benaming behielden. Is het niet, vragen wij, een klankuit

' drukking van de laatsten ademtocht des stervenden, met de voor

gezette m, die een poging, en de t, die de rust of stilstand

kenmerkt?


( 462 )

Wij hadden ook reeds gezegd dat zij de bin

nendelen bewonen en dus voor de oudste inwo

ners te houden zijn, terwijl de andere, meer Azia

xxxxxx, als jonger aangekomenen de kusten bezette

den ; gelijk de Europesche en laatste volkplanters

op hun beurt doen. Dit negeraardig ras vindt

men van de Molukken tot aan deze zijde van

Nieuw-Zeeland en de Vrienden-eilanden oostwaarts,

en noordwaarts tot onder de evennachtslijn.


1°.

NIEUw-HoLLAND doet zich hier het eerst voor;

Ulimaroa door de eilanders, en naar de ontdekkers

xxx xxxxxxxx xxxxxx met 1 verscheiden namen, ge

noemd (339); het grootste eiland van de gehele

wereld, en niet veel kleiner dan Europa. De vroe

xxxx xxxxxxxxxxxxxx hielden voor hoeken van dit

land sommige delen die later eilanden bevonden

zijn. Men weet dat de Engelsen in 1796 in Sid


(339) over elks aandeel daarin, en het vertrouwen dat de Ne

derlandse kaart verdient, zie XXXXXXXx Ontdekkingsreize, I. 311

en III. 86. XXXXXXXXX'x mening, op grond van een kaart in

het Britsch Museum voorhanden, en van de zestiende eeuw geacht,

en van welke die, bij een Hydographie par XXXX XxXX, een

vlaming, van 1542, mede aldaar bewaard, een kopij schijnt, dat

de Portugezen op hun eerste tochten de oostkust gevonden heb

ben, is eerst door PINKERToN verworpen en naderhand aangeno

men, doch is geenszins bewezen. Het grote ten zuiden strekkende

land, dat op de meeste oude kaarten onder verschillende namen

voorkomt, is het denkbeeldig of op schemerende berichten vooron

derstelde vaste Zuidland.


( 463 )

ney Cove de volkplantingen Botanybay en Port

Xxxxxxx hebben aangelegd (340); en later, noord

waarts, nog andere.

Zo veel men van de verbazende kusten kent,

zijn deze meestal schaars en door ellendige ruwe

mensen bewoond, die in holen, boomstammen

of hutten van bladeren, van vis en yamwortels

leven, en menseneters zijn. De inboorlingen

van de westelijke delen zijn Negers; op de oost

kust, Zo verre de Engelsen hen hebben leren

kennen, gelijken zij het door de aarde of verw

waarmede zij zich besmeren, maar zijn niet zoo

donkerkleurig en hun haar is minder kroes. PERoN

maakt gewag van een volk in de westelijke geberg

ten dat van de kustbewoners in zeden, leefwijze,

gestalte en taal verschilt.

De Engelsen beklommen in de jaren 1815,

1817 en 1818 de moeilijke bergketen achter de

Oostkust, de Blaauwe bergen geheten, in de bin

(340) WEDGEwood vervaardigde, van een klomp klei van de

zen grond, een medaillon, de Hoop voorstellende die, onder be

scherming van de Vrede, Arbeid en Kunsten aanmoedigt. DARwIN

vertoont haar in enige daarop slaande dichtregels:

Where Xxxxxx Xxxx her lucid bosom swells,

Courts her young navies, and the storm repels,

High on a rock, amid the troubled air

Hope stood sublime. -

To each wild plain she stretch'd her showy hand;

High waving wood and sea - encircled strand. '

» Hear me, she cried,” ye rising realms ! record

» Time's opening scenes.” - - - -- J


( 464 )

nenlandeu, tussen de 34sten en 31sten graad

zuiderbreedte en 152sten tot 144sten , graad ooster

lengte van Greenwich, vonden zij een fraai land,

waar de eerste aanleg voor een nieuwe stad, Bat

hurst, beraamd werd. De ontdekkingen in het

zuidwesten beantwoordden niet aan die verwach

ting; achter de Nepean- en de visrijke Lachlan

rivieren bestaat de grond meestendeels uit ligt zand

en leem, waar, in droge jaren, geen water voor

beken staan blijft, alles dor en onvruchtbaar is,

en, bij regentijden, de laatstgenoemde stroom zich

in uitgebreide ongezonde moerassen schijnt te ver

liezen, waar nauwelijks enige kleine hoogten toe

vlugt in de overstromingen zouden kunnen verlee

nen; de doodsche vlakten zijn met ondoordringbare

kreupelbossen begroeid, aan de voet van kale

rotsklompen, eentoonige wildernissen, zonder xxx

xxxxxxx, waar honderd mijlen ver boomgewassen,

oevers, vogels, dieren, dezelfde zijn, en slechts

enkele inboorlingen nu en dan, als de wateren stil

staan, heen dwalen om parelmosselen, ratten, klei

ne slangen of eekhorentjes voor voedsel te zoeken,

of dergelijk ongedierte dat in de bomen nestelt,

die zij in brand steken om ze te doen omvallen.

De grote schelpen der mosselen, zeer scherp op

de rotsen geslepen, dienen hun voor messen, de

vellen der Opossum's met draden, van de darmen

gemaakt, aan elkander genaaid, voor gordels, voor

mantels voor de vrouwen, die er hare kleine kin

deren in op de rug dragen, en om de dooden

van aanzien intewikkelen. Allerschilderachtigst daar


( 465 )

entegen is het landschap, en voortreffelijk geschikt

voor toekomstige volkplantingen, tussen de noor

delijker Macquarie-rivier, die in de hogere streken

helder over de rotsen schiet, maar ver ten wes

ten, naar welke zijde het gehele ongemeten eiland

laag schijnt aftehellen, en laat uit de Oceaan op

gerezen te zijn, in overstroomde rietgronden geen

kennelijke vaart overlaat, en de bevaarbare Has

tings-rivier, die onder de 31sten graad z. br. in de

oostelijke zee vloeit. Vooraf doorsnijdt de laatstge

noemde een keten van bergen van het noorden naar

het zuiden strekkende, van 600o en 700o voeten

hoogte, in welke de Apsley-rivier ontspringt, die

zich naar het noorden, verder nog onbekend, heen

stort met een loodlijnigen val, die mogelijk door

genen in Oostindië wordt overtroffen. Hier zijn,

afgewisseld met bazalt en de vreesselijkste sporen

van uiteengespleten rotsen , uitmuntende gronden )

van de vruchtbaarste aarde, pijlrechte boomstammen

van honderd vijftig voet hoogte en tien voet mid

xxxxxxxx, xxxxxxxxx, steenkolen, leien, enkele heu

vels van hardsteen, lagen kalksteen, denkelijk mar

mergroeven, ook agaat, schone diersoorten, goud

kleurige duiven, canguroo's, emus, die in kudden

leven gelijk de xxxxxxx, en veelvuldige kort en

scherp baffende honden. Deze landstreken en de

kust noordwaarts zijn talrijk bewoond, door een

schoon mensenras, dat, waar het kennis verkre

gen heeft aan de gereedschappen der Europeërs,

hen uit hebzucht niet zelden verraderlijk naar het

leven staat, terwijl de vrouwen tot een schaam


( 466 )

telozen prijs er van verlangen te kopen, doch dat

in de binnenlanden, nog onkundiger, alleen op het

beschermen van vrouwen en kinderen bedacht en

niet boosaardig fchijnt. Over het geheel is het

een kloek, veeltijds lang, en forsch ras, met goe

de gelaatstrekken, lang en zwart hoofdhaar, lange

en borstelige baarden, allen een stokje of beentje

door het middenschot van de neus dragende, niet

doorgaande de boven voortand missende (341),

enigen verschrikkelijk gekorven met meer dan een'

halven duim diepe reepsgewijze insnijdingen; de

mannen geheel, of op een' kleinen gordel , na ,

naakt, doch het hoofd met fraaigewerkte netjes be

dekt, de vrouwen met xxxxx en gele verw be

xxxxxx, met vederen versierd en met halssieraden

van aaneengeregen tanden. Over het geheel schijnt

dit ras hetzelfde als aan de kust, hun voedsel op

dezelfde wijze zoekende, met dezelfde gereedschap

pen, lichte kanoo's om te vissen, die zij, even

als hun hutten, van boomschors vervaardigen,

stenen bijlen (342) en bijtels, geen ijzer bezitten

de, gewapend met lansen, getande speren, schil

den en knodsen. hun dooden begraven zij on

der een spits kegelachtig toelopenden aardhoop

van vier of vijf voet hoogte en acht of negen

lang, met een halfronden zitbank omgeven, en

(341) Het opzettelijk wegvijlen van de twee boven voortanden,

heeft XXXXXX, Reize naar de Zaïre, bl. 2,8 en 306, bij de

Negers en Negerinnen omstreeks die rivier opgemerkt,

(342) Galloegor en mogo.


( 467 )

plaatsen hen op kruisstokken met het hoofd neder

waarts, of in een eirond gat, de voeten opwaarts

naar het hoofd gebogen, zij leggen niets daarbij

neder, maar snijden somtijds enige karakters op

een paar geschilde nabijstaande boomstammen. De

noordelijk wonende inboorlingen verstaan vele der

woorden van die aan de kust, bij de zuidelijke is

de taal geheel verschillende (343).

Op een Zo uitgebreide oppervlakte verwacht

men natuurlijk vele verscheidenheden, gelijk men

die op één gedeelte der kust van Nieuw-Zuidwa

les, tussen de Endeavour - rivier en Botanybay,

heeft waargenomen. Op vAN DIEMENSLAND schijnt

weder de taal te verschillen (344).


2e

Niet minder onderscheidingen ontdekt men in

NIEUw - GUINEA, waarvan het middelste gedeelte

thans alleen onder dien naam, het noordwestelijke

van Papoa, en het zuidoostelijke van Louisiada,

begrepen wordt. Behalve de bruin -koperkleurige

Bijajos schijnt men de Papoa's, Negers met grote

krullende baarden, te moeten onderscheiden van de

Araforas of langharige Zwarten.

(343) OxLEY, Reizen in de binnenlanden van Australie, met

kaarten.

(344) Xxx XXXXXXXx, X. bl. 197 en III. 59 en 64- ----

( 468 )

3°.

Xxxxx zwarten met wollig haar vindt men verder

in NIEUw - BRITTANNIE en NIEUw- IERLAND. In

de andere eilanden van dezen schakel, waarvan

enige voorheen onder de naam van Xxxxxxxx

eilanden min of meer bekend waren, en door CAR

XXXXX weder gevonden zijn, met name XxXX

LANDs- en ADMIRALITEITs - eilanden, YoRK en

sANDw1cH (345), zijn zij ook wollig maar lichter

van kleur. Op de FREE wILL - eilanden vond MEA

REs een ras dat in taal en uiterlijke overeenkwam

met dat der Sandwich - eilanden, hierna te vermel

den.


4°.

Op NIEUw - GEoRGIE en de K. charlotte'seilanden

ontmoet men het koperkleurige ras, en

ene andere verscheidenheid van dat der Negers,

met kroes maar lang haar. Op het grootste der

laatstgenoemde, Egmonds-eiland of Nieuw-Guerne

sey, zijn alleen deze Negers.


5°.

Van de NIEUwE HEBRIDEN, tén zuiden der

voorgaande, zijn Mallicolo en Tanna de meest be

(345) Men moet dit eiland niet verwarren met de groep der

Sandwich - eilanden onder de noordelijken keerkring, en met an

dere van denzelfden naam.



( 469 )

kende. Het ras op Mallicolo, met wollig kroes

haar, sterke gekrulde baarden, en breede platte

negerneuzen, is xxxxx en lelijk, en van alle Ne

gers het meest naar apen gelijkende (346). Zij zijn

leerzaam en goedaardig. De uitspraak van hunne

taal, die van alle andere verschilt, kenmerkt zich

door een veelvuldigen klank van brrr. Op Tan

na, welks inwoners menseneters en zeer woest

zijn, heeft men, behalve een eigene taal, over

eenkomst met die van het voorgaande en met het

Maleisch gevonden, en bovendien, voor dezelfde

zaken die zij in hun eigene taal noemden, namen

uit die der Vrienden - eilanden; op Irronan, tot

deze groep behorende, was deze laatste alleen in

gebruik.


6°.

De FIDGI- of BLIGHs - eilanden zijn de oostelijk

ste, waar men het Negerras vindt, om deze reden

kan men ze niet tot de Vrienden-eilanden rekenen.

Onder alle de Zuidzee-eilanders zijn deze de kun

stigste handwerkers.


(346) Zulke gelijkheid zag XXXXX, Voyage of Discovery, in

een schedel in Nieuw-Zuid-Wales gevonden, met andere been

deren, een volledig mans geraamte uitmakende; de benige boven

rand der oogkas stak ver vooruit en geleek daardoor als van boven

ingedrukt, terwijl de rondte daardoor weggenomen was en de wijd

te tussen de ooghoeken zich langwerpig breed vertoonde. De

ruimte tussen de tanden en de kin was buitengemeen kort, en

achterwaarts lopende; de zijden van de schedel waren vlak.


( 470 )

7°.

Eindelijk, ten zuiden, komt hier in aanmerking

het ras der inwoners van de eilanden van NIEUw

XXXXXxXXX , van alle anderen, naar het schijnt,

verschillende. Van een donker kastanje - bruine

kleur, met zwaar zwart, sterk gekroesde, haar en

baard; bij sommigen was het wollig, en de neus

plat, met dikke negerlippen. Het is een goedaar

dig en vreedzaam volk, maar meer uit traagheid

dan beschaafdheid; het land is arm en onvrucht

baar en hun levenswijze jammerlijk. De, geheel

verschillende, taal heeft weinig harde medeklinkers,

maar vele neus- en keelklanken. Men heeft hier

het Tahitische woord, Xxx, koning, opgemerkt.




II. HET KOPERKLEURIGE RAS MET LANG HAAR


(347).

Gewoonlijk meer beschaafd en zachtzinnig dan de

Negers van dit werelddeel, komen zij met de vol

keren van dezelfde kleur op de Philippinen en

Oostindische eilanden overeen, en vallen in twee

afdelingen.


1e.

De Westelijke eilanden, waarschijnlijk uit de zoo

even genoemde naastbijliggende bevolkt, schoon de

(347) Apeluno noemt dit op enige plaatsen koperkleurig-blan

ke, waardoor hij, Zo ik meen, het gewone Aziatische, van dat

der Negers en Mongolen onderscheiden, verstaat.


( 471 )

taal ' er weinig bewijs van oplevert ; bevattende

slechts, op sommige, enige Maleische, Tagalische

of Bissayïsche woorden.

Van de Philippijnsche eilanden de koers oost

waarts richtende, komen aanstonds de beminnelijke

bewoners der 32 PELEo- (naar de Spaanse spel

ling Palaos-) eilanden voor. De verzekering van

den X. XXXXX, die in 1697 het eerste bericht van

dezelve gaf, dat de taal met gene der omliggende

eilanders verwant was, is door de uitvoerige ken

nis die men thans er van bezit, bevestigd.

Die der MARIANEN- of Dieven-eilanden, ook wel

de Archipel van St. Lazarus geheten, bevat, in

tegendeel, behalve een eigene kern, een Maleisch

dialekt met Tagalisch en Bissayïsch gemengd. Zon

derling is het, bij die omstandigheid, dat de inwoners

het vuur niet kenden, toen XXXXXXXXX ze in

1521 ontdekte. De bevolking beliep toen 60,000

zielen. Men kent Tinian, ANsoN's bekoorlijke

ververschingsplaats (348), thans onbewoond, en

Guan, als een Paradijs beschreven; onder de Span

jaarden versmolt die gehele bevolking op nauwe

lijks 900; in de tweede helft der vorige eeuw wer

den die weinigen op Guan verzameld, en waren in

1772 onder de weldadigen bevelhebber Xxxxxx

weder tot 1500 aangegroeid.

Van de taal der over het geheel weinig bekende

(348) Xxxx, bl. 285. - hun onkunde omtrent het vuur had

den zij, anders, met vele andere stammen gemeen, over welke de

berichten verzameld zijn door XxXXXX, Origine des loix, I. 68.

( 472 )

XXXXXXXXX, die in vijf hoofdgroepen verdeeld lig

gen, heeft men enkele, met gene andere taal ver

wante, woorden. Een weinig ten zuiden van de

oostelijkste derzelve, op 30 graden 39 minuten

noorderbreedte, 162 graden 5 minuten oosterlengte

xxx Xxxxx heeft MoNT EvERDE, met het Spaans

fregat de Xxxx xxx Xxxxxxx naar Lima stevenende,

29 eilanden in een omkring van tien mijlen ont

dekt, bewoond door een vreedzaam ras, van de

zelfde olijfachtige kleur, doch met platte neuzen

en zwart krullend, redelijk lang haar; zij naderden

het schip in twee praauwen, in elke waarvan een

blanke grijsaard was die veel aanzien scheen te

genieten. De eilanders weigerden aan boord te ko

men en de bevelhebber deed daarop het land niet

aan.

Ook op het Nederlands eiland is door de Ma

xxx Xxxxxxxxxxxxx en de Pollux, in 1825, het ko

perkleurige ras gevonden.

Het is onzeker of de MULGRAvE's eilanden on

der deze afdeling behoren, of onder de


2°.

De Oostelijke eilanden. Deze strekken, tussen

den 8sten en 28sten graad zuiderbreedte, door om

trent 60 graden lengte. Voorbij hun westelijkste

middaglijn en tussen 33 en 48 graden zuiderbreed

te ligt Nieuw-Zeeland, en van 19 tot 24 graden

noorderbreedte de groep der Sandwich - eilanden.

Enkele, nog verder verwijderde, eilanden steken

( 473 )

op uit dezen Oceaan, wiens oppervlakte een vier

kant van 4860 graden uitmaakt..

De inwoners van deze veeltallige plekken gronds

zijn in gewoonten en taal ten uitersten verschillen

de van andere volksstammen. Nopens hun af

komst zijn wij geheel aan gissingen overgelaten, en

xxxxxx het niet moeilijk valt te zeggen en aante

nemen dat de bevolking telkens oostelijker is ver

breid uit de westelijk gelegene, bestaat juist tegen

dien voortgang een grote bedenking, dat men in

die westelijker landen een ander, meer negeraardig,

ras aantreft. Is werkelijk die bevolking van Nieuw

Holland, van Nieuw-Caledonie, en nog verder uit

het westen, afkomstig, dan is zoowel het tijdvak

als de oorzaak raadselachtig aan welke wij dat

voortdrijven of doortrekken van het Zuidzee - ras

moeten toeschrijven. Met meer waarschijnlijkheid

brengt men het, met XxXXXXX , van de Carolinen

eilanden herwaarts; derzelver inwoners zijn in voor

komen niet ongelijk aan de oostelijke Zuidzee - ei

landers. De op zich zelf staande taal van deze,

beslist hier noch vóór noch tegen. De afstand van

600 zeemijlen is wel zeer groot om die met hunne

lichte vaartuigen te hebben afgelegd. Doch hier

komt de groep der Marshall- of Xxxxxxxx'x - eilan

den tussen beide, die zich omtrent onder de even

nachtslijn zuidoostelijk aan de grote keten scha

kelen. Zo wij dus deze zwarigheid al niet tellen,

daar ook het veel afgelegener Nieuw-Zeeland, en

het Paasch- eiland, mogelijk door schipbreukelingen

zijn bevolkt, dan blijft het nog onbeantwoord, van

( 474 )

waar, door een van gene tussenliggende rust

plaatsen voorziene zee, de Sandwich - eilanden het

zijn, op 700 mijlen afstands? Dit mogen wij in

het oog houden, dat er, met een zeer geringe

kennis aan enkele sterren, verbazende tochten ver

richt zijn, en dat weinige afgedrevene huisgezinnen

konden toereiken om de verschillende delen van

den aardbol trapswijze te bevolken. Dezen gang

bevestigt de Geschiedenis der mensheid, en de

taalkunde leent haar nieuwe bewijzen. Op alle de

ze ver uiteengespreide eilanden heerst een on

miskenbare hoofdtaal, in vele, na-verwante, dia

lekten, welker afwijkingen het merk dragen van in

een tijd te zijn voorgevallen toen de moedertaal

nog zeer weinig beschaafd was, zodat elke stam

haar naar plaatselijke invloed en omstandigheden

verder voor zich vormde, Nog meer. In deze

hoofdtaal, waaraan men, ter onderscheiding van die

der Negers, de naam van Australische kan ge

ven, is een stellige betrekking tot de Maleische

voorhanden, of liever tot een aloude Oost-Aziatische, waaruit de laatste ontstaan is.

En Zo de beschaafdheid van een volk de maatstaf geeft van

deszelfs ouderdom of lang gevestigd maatschappelijk

bestaan, dan komt, althans aan die tussen de

evennachtslijn en de zuiderkeerkring, de aanspraak

daarop toe. De zachte luchtstreek, de milde Na

tuur hebben hier de volkrijkheid ongemeen begun

stigd. FoRsTER berekent de verhouding der be

volking van Tahiti tegen de volkrijkste provincien

van Frankrijk, als 17 tot 1. De vrucht van den

( 475 )


Broodboom voedt hier van enen akker van 43560

vierkante voeten 10 tot 12 mensen gedurende

acht maanden, terwijl in Frankrijk 51550 vierkante

voeten slechts één mens gedurende zes maanden

voeden. Op de afgelegener en minder bevolkte

Sandwich - eilanden en Nieuw-Zeeland zijn de in

boorlingen vreedzaam en niet beledigend zoolang

zij niet getergd worden, maar, in dit geval, zijn

zij verschrikkelijk in hun woede, en verzadigen

die aan het vleesch van hun vijanden,

Van hare zeer vroege Aziatische afkomst heeft

de Australische taal de sporen behouden, want,

schoon zij meerlettergrepig is, is dit of in aflei

dingen of in zamenstellingen gelegen, want de

woorden ondergaan gene buiging. De wortels

zijn ten uiterste eenvoudig; een of meer klin

kers, of één medeklinker voor een klinker of

tweeklank maken een lettergreep, en deze taal

schijnt onmiddellijk uit een éénlettergrepige ont

staan. Dienvolgens hangt zij zeer veel van de klin

kers en de toonder uitspraak af. Er komen weinig

harde medeklinkers voor, op de Societeits-eilanden

hoort men de f, ch, g, k, s, z, niet; de taal is

er meer dan zacht, week en slepende. De herha

ling van het woord duidt de nadruk of het meer

voud aan. Orre: wind. Orre-orre : God der win

den. Op de Societeits - eilanden is het lidwoord

o, e, te, ta, van daar dat men het voor vele na

men behoort aftezonderen. Men kent, voor het

overige, uit Xxxx en anderen, proeven van deze

( 476 )

taal en kleine gedichten, in welke laatste men rij

men aantreft.

Verzamelen wij nu de eilanden over welke deze

taal verspreid is, onder een kort overzicht.

De vRIENDELIJKE- of scHIPPERs - EILANDEN,

honderd vijftig in getal, maar niet alle bewoond.

ScHoUTEN, LE MAIRE en TASMAN ontdekten er

enige van, die zij naar Hollandse steden noem

den. De taal is hier harder en met meer ophaling.

De socIETEITs- of GEZELSCHAPS - EILANDEN,

waarvan het bekende O-Tahiti, La nouvelle Cithere

van RoUGAINVILLE, het voornaamste is; de zacht

heid der taal evenaart er die der zeden.

De MARKIEzEN- of MENDozA- en xXXXXXXXxX'x-

EILANDEN. De Amerikaansche kapiteins XXXXXXXX

en XxXXXXx ontdekten er in 1791 en 1792 ver

scheiden nieuwe van. LANGSDORFF en KRUSEN

sTERN doen ze uitvoerig kennen (349).

De vLAKKE of LAGE EILANDEN ; ten zuiden der

vorigen; niet alle bewoond. BoUGAINVILLE, wAL

Xxx, XXXxX en cook hebben ook deze ontdekt en

beschreven,

(349) Zie ook Xx Xxxxxxxxxx 0000, xx, 00-00


( 000 )

XXXXx - xxxXXXX. Twee door een xxxxxx xx

xxxxxxxx eilanden met hoge bergruggen; elk groo

ter dan Java. Behalve het koperkleurig ras, heeft

men er ook zwarten met wollig haar gezien; den

kelijk uit Nieuw-Holland of Nieuw-Caledonie af

komstig.

Het PAAsCH - EILAND: wAIHoE ; ten zuidoosten

van de Vlakke eilanden, door vuurbergen verwoest,

de weinige inwoners vinden er nauwelijks hun

onderhoud. De harde, uit de keel klinkende tong

val komt het naast aan dien der Nieuw-Zeelanders.

De SANDwICH - EILANDEN. - Het graf van den

groten Ontdekker, en - bekend geworden omtrent

den tijd dat de veranderde wereldbetrekkingen de

scheepvaart hebben begonnen uittebreiden over den

groten noordelijken Oceaan (350).

(350) Zie over deze vaart LANGsporFF, I. 309,



BijVOEGSELs en VERBETERINGEN.


I. Stuk, bl. 11 aan het einde der noot, voeg

bijt en RUDIGER, Grundrisz ciner Geschichte der

menslichen Sprache, s. 7-13.

Bl. 38, regel 7, achter te denken, voeg bij:

Wat ook sommige wijsgeren zich daarvan, te kun

xxxx, mogen voorgesteld hebben,

Bl. 80, 89, 94, 96, 97 en 99, in plaats der

Nos 1°. 2°. 3°. 4°. 5°. 6°. zet: I. II. III. IV. V.


VI.

Bl. 122, achter regel 9, voeg bij: volgens som

migen draagt het Bali of Pali ook de naam van

Magadhi, naar Magad, een zuidelijk gedeelte van

Xxxxx, en zou dit gewest het moederland van de

zen tongval zijn.

Bl. 138, boven Zwervende volksstammen zet II.,

en boven Heidens 1°. en op bl. 140 boven Af

gans 2°.

Bl. 179, regel 7 van onderen, voeg bij: over

het Mozarabisch in Spanje zie nader het II. Stuk,

bl. 97.

Bl. 185, laatste regel, in plaats van: een op

schrift, lees: opschriften in het eiland Cyprus en

XXXXXXXX een grafschrift te Athene hebben ge

vonden.

Bl. 188, regel 16, achter vermaagschapt zijn,

voeg bij : EUDoxus kent aan de Armeniërs ene

Phrygische afkomst en taalverwantschap toe, bij

sTEPHANUs, de urbibus, op Armenia. Zie ook

aldaar n°. 65.

Bl. 199, regel 4, vóór Oostelijk, zet: 3°.

Bl. 255, regel 8, achter aantewijzen, voeg bij:

gelijk anderen dit in Amerika en bij Negers op de

westkust van Afrika hebben gemeend te kunnen

doen. - .

Bl. 349, regel 8 van onderen, achter jutsche

uitspraak, voeg bij: die vooral op het eiland Mors

het meest afwijken.


II. Stuk, bl. 80, regel 4 van onderen, achter

verbastering, voeg bij: waaromtrent men, in het

algemeen, kan aanmerken, dat de taal die de in

mengsels aanneemt, gewoonlijk de vorm bepaalt,

waarin zij dezelve naar haren aard kneedt.

Bl. I 19, regel 11, achter Wallachen, voeg bij:

en Moldaviërs. -

Bl. 119, regel 14 , achter verwisseld hebben, voeg

bij: onder de Moldavisen metropoliet Theoctis

tus, om zich des te stelliger te verwijderen van de

R. K. Kerk, tot welke, na de Kerkvergadering te

Florence in 1439 gehouden, deszelfs voorganger

was overgegaan.

Bl- 381, in de noot , lees : het Creoolsch op

Curaçao is enigzins verschillend van beide.


DRUKFEILEN.

I. Stuk, bl.

top op

op 99

top 99

II. Stuk, bl,

99 yy

65, XXXXXXXXX, xxxx: XXXXXXXXXX.

231, Atlantische, Aleutische.

238, r. 5, oudere ras, andere ras.

241, moet het n°. IV. vervallen.

96, in de noot, rotsblokken, lees :

rotsbrokken.

433, reg. 2, coRVER, lees: CARVER.








BIJLAGE 1


Koningin Xxxx Xxxxx: de Israëlische koningin van Ierland


Door Xxxxxxx Xxxxxxxx


Ierland heeft een geweldige geschiedenis . Xxx xx Xxxxx koningen, bijvoorbeeld de koningen van Ulster, wordt gezegd dat ze afstammen van de Egyptische farao's, met name de farao Xxxxxxxx, die in de oudheid naar Ierland kwamen om asiel aan te vragen bij de Romeinse legioenen, die vastbesloten waren elke dreiging te elimineren om het overwicht van de Romeinse keizer, vooral degenen die regeerden door het Goddelijke Recht van Koningen zoals de Egyptische farao's geloofden te hebben gedaan. Egyptische schepen bereikten inderdaad Ierse kusten. Omdat het buiten het bereik van de Romeinse wereld lag, werd het gezien als een plaats van asiel en veiligheid voor degenen die hun toevlucht zochten. En omdat de Egyptische vorsten hun leven in gevaar vonden onder Romeinse bezetting, zochten velen van hen troost op het Smaragdgroene Eiland.

De Israëlische prinses Xxxx Xxxxx, de dochter van koning Xxxxxxxx, werd weggestuurd tijdens de dagen van de Babylonische invasie van het Heilige Land om veiligheid te zoeken in het land dat al lang bekend staat om het bewoond te worden door de Tuatha de Danaan, beter bekend als de stam van Xxx. Xxxx Xxxxx zou een geëerde koningin worden in haar geadopteerde land en zou zelfs trouwen in de koninklijke familie van Ierland. En omdat het Joodse geloof accepteert dat elke afstammeling van een Joodse moeder Joods is die de nakomelingen van Xxxx Xxxxx tot Israëlieten zou maken. Hoe ironisch dat het racistische eufemisme, "Hij moet Iers zijn" dat vroeger werd gebruikt in verwijzing naar iemand die een volgeling van het Jodendom is, gedeeltelijk waar zou moeten blijken te zijn, omdat de Israëlische stam bekend als de Stam van Dan bekend is zich te hebben gevestigd in Denemarken en Ierland.
Tijdens de vernietiging van Jeruzalem, door de troepen van koning Xxxxxxxxxxxx in 588 voor Christus, verborg Xxxxxxx zich met de dochter van Xxxxxxxx, Xxxx Xxxxx, onder de tempel van Xxxxxx, in een grot waar de ark van het verbond samen met de zuil van Xxxxx bekend stond als de Bethel / Xxx Xxxx Xxxxx , wat de troon van koning Xxxxx xxx Xxxxxx is. In de Ark van het Verbond werden de oorspronkelijke vijf boeken van de Thora en de stenen tabletten bewaard, waarop de tien geboden werden geschreven, die aan Mozes werden gegeven in Horeb in Sinaï.

Xxxxxx, de schrijver van Xxxxxxx, kwam en vertelde hen dat de kust schoon was, dus bracht Xxxxxxx Xxxx Xxxxx en de heilige relikwieën naar Mizpa en vervolgens naar Tahpanhes (Tanis) in Egypte, waar het voorlopig veilig was. Daar verbleven ze in een paleis dat door Xxxxx Xxxxxx aan Xxxx Xxxxx werd gegeven, die haar als zijn eigen dochter adopteerde. Het paleis, hoewel nu in puin bij Tel Defneh, staat nog steeds bekend als Quasr Bint el Jehudi, wat 'Paleis van de dochter van Xxxx' betekent. Xxxx Xxxxx voorzag dit zelfs in haar boek.

De koninklijke partij verbleef tijdelijk in Tanis totdat Xxxxxxx door Xxxxxxxxxx keuzevrijheid een waarschuwing ontving dat Xxxxxxxxxxxx van Babylon van plan was Egypte binnen te vallen en dat zij de ark moesten verlaten en verwijderen naar de beoogde veilige plaats. Xxxxxxxx'x groep verliet Xxxxx op een maanloze bewolkte nacht, varend in een schip van Tyrus, bestuurd door een Daniet genaamd Buchi zoon van Xxxxx, die vergezeld was door zijn zoon Xxxxxx, naar Carthago, waar ze drie weken later aankwamen, anker offshore wegen zonder te ontschepen . Bij zonsondergang blies een sterke wind uit de woestijn, dreef hen naar het noorden en scheurde hun zeilen. Op de zevende dag kwamen ze een kleine baai binnen door de monding van een onbekende rivier die van oost naar west liep, waar ze voor anker lieten vallen.

Xxxxx trekken om te zien wie aan wal zou gaan om uit te vinden waar ze waren, het lot viel op Boedan, de zoon van de piloot, die aan wal roeide in hun skiff. Boedan ving een local en bracht hem aan boord van het schip zodat de piloot Buchi, die een polyglot sprak die in talen was begaafd, hem kon vragen waar ze waren. Ze ontdekten dat ze in de Tiber-estuarium waren en kregen het advies om koste wat het kost Rome te vermijden. Xxxxxxx maakte veel van dergelijke profetieën over Rome, inclusief over de tijd van de Romeinse kruisiging van Xxxxx en verder. Vandaar voeren ze verder tussen Corsica en Sardinië, waar Xxxxxxx profeteerde dat Xxxxxxxx in de laatste dagen tevergeefs Rusland zou aanvallen.
De groep van Xxxxxxx arriveerde al snel in Gibraltar, de poort, die bestond uit een rots in de vorm van een leeuw. Daar werd Xxxx Xxxxx door de Gaditische Israëlieten tot koningin uitgeroepen, die zich daar hadden gevestigd en de rots zelf schreeuwde zelfs haar naam uit en erkende haar als zijn koningin. Teia vond dat veel van de inwoners Melcarth aanbaden, beter bekend als Neptunus, en veroordeelde hen voor hun afgoderij. Er was zelfs een idool van Neptunus bij een heiligdom en de idool hield een gouden drietand in zijn rechterhand, die Elier, de heerser van Gibraltar, beval van het idool te worden genomen en aan Teia Tephi werd gegeven om met de Olive-takje mee te gaan had meegebracht uit Jeruzalem. Maar toen de priesters worstelden om de drietand te verwijderen, werd het idool in tweeën geslagen.

Tijdens hun verblijf van vijf maanden maakten koningin Teia en de profeet Xxxxxxx veel profetieën over de toekomst van Gibraltar, waarvan er nog maar één in vervulling gaat. De bemanning van het Tyrische schip dat hen naar Gibraltar bracht, was kwaadaardig en beraamde zich om Xxxxxxx, Xxxx Xxxxx en de anderen te vermoorden, maar drie maanden na hun aankomst werd het kwaadaardige complot van de bemanning ontdekt en verijdeld, dus vluchtten ze in schaamte naar Egypte.
Op hun weg terug naar Egypte zonk het Tyrische schip zonder overlevenden, wat verklaart waarom niemand wist waar de Ark ging nadat het Tanis had verlaten. Dit werd bevestigd door Xxxxxx, die een visioen zag van het schip dat vlak voor zijn dood stierf, op tachtigjarige leeftijd overleed en begraven werd in Caer Teia, Gibraltar.

Tijdens hun verblijf in Gibraltar werd de ark bewaard in de grot van St. Xxxxxxx in de Rots van Gibraltar. Xxxxxxx, naar wie de grot is vernoemd, is de aartsengel die Mozes in Xxxxxxxx grot onderwees lang vóór de geboorte van Xxxxx, zoals opgetekend in Soera 18 van de Koran. Hij staat ook bekend als Christus de Geest-Wezen, Gods oudste zoon, die wordt verondersteld te zijn geïncarneerd als Xxxxx. In de Bijbel, de Koran, de eeuwen van Xxxxxxxxxxx en het boek van Xxxxx wordt geprofeteerd dat Xxxxx de Christus naar Ierland zal terugkeren en volgens de profetieën van Xxxxxxxxxxx de herstelde ark van het verbond als onweerlegbaar bewijs voor de wereld zal onthullen dat het Ierse volk zijn echte Israëlieten.

Twee maanden nadat het Tyrische schip Gibraltar had verlaten en tot zinken was gebracht, hielpen de Milesische bondgenoten van de Gadieten de partij van Xxxxxxx door een Grieks schip te veroveren, dat vervolgens met de hulp van Xxxxx, de zoon van Xxxxx, de heerser van Gibraltar, zeilde en hen over de baai leidde. xxx Xxxxxxxxx en xxx xx Xxxxxx xxxx Xxxxxxx xx Xxxxxx. Daar stelde Xxxxxxx hen voor aan Xxx Xxxx, de Israëlische heerser, die net als de Egyptische farao voor hem, Xxxx Xxxxx als zijn dochter adopteerde. Ith vertelde hen over zijn vermiste zoon genaamd Xxxxxxxx, die enkele jaren eerder met zijn vijf schepen was weggevaren en vermoedelijk dood was, maar dat, zoals we zullen leren, een verkeerde veronderstelling bleek te zijn.

Toen ze Xxxxxxx op weg naar Ierland verlieten, raakten ze gevangen in een hevige storm die zeven dagen duurde en braken de roeiriemen en het roer van hun boot, zodat ze de richting van het schip niet konden controleren. Nadat ze enkele dagen naar het noorden waren geblazen, zagen ze land en de wind leidde hun boot recht de baai in Mara-Zion in, in de buurt van St. Xxxxxxx'x Mount in Cornwall. Dit zorgde op wonderbaarlijke wijze ervoor dat ze niet onaangekondigd en onbeschermd in Ierland zouden landen. In Mara-Zion ontmoetten ze Xxxxxx, de machtige Israëlische heerser van Cornwall, die een bloedverwant was van Ith Xxxx xxx Xxxxxxx en een bondgenoot van Xxxxx Xxx Xxxx xxx xx Xxxxx van Gibraltar. Elatha verwelkomde hen en zorgde ervoor dat hun boot werd gerepareerd. Vervolgens stuurde hij een bericht naar de koning Xxx ri van Ierland om te zeggen dat Xxxx Xxxxx, de koningin van Jeruzalem, zou komen en vroeg om een ​​garantie voor een veilige doorgang voor haar.

Toen Xxxx Xxxxx en Xxxxxxx Xxxxxx op de hoogte brachten van de val van Jeruzalem, weende hij bitter, wat Mara-Zion zijn naam gaf, die Hebreeuws is, en niet Cornish of Engels, en betekent "Bitter voor Jeruzalem". Elatha raadpleegde Xxxxxxx en werd getroost door de wetenschap dat alle beloften die God aan zijn vriend Xxxxxxx had gedaan, zouden worden vervuld, wanneer Xxxxxxxx uit de stam van Xxxxxx / Xxxxxx zou komen en opnieuw alle twaalf stammen van Israël zou herenigen, inclusief de Ierse Danieten.
De Ierse koningen bij het ontvangen van de boodschap van Xxxxxx, reageerden met hun antwoord, een welkomstboodschap en veel geschenken van goud en zilver aan Xxxx Xxxxx om haar te tonen dat ze veilig zou zijn en dat ze allemaal haar gunst zochten, sommigen stelden haar zelfs hun hand op in het huwelijk. Xxxxxxxx stuurde het meest gekoesterde erfgoed van zijn familie, een sieraad genaamd de "Zon van Xxxxx", verwijzend naar de beroemde Xxxxx xxx Xxxxx voor wie duizend oorlogsschepen waren vertrokken. Zijn vaders zouden het kostbare erfstuk hebben bewogen als oorlogsbuit in de Slag om Troje, waar zijn Zarahitische voorouders en de Griekse voorouders van het Ierse volk, inclusief Xxxxxxx, hun beroemde Trojaanse paard hadden gebouwd, dat de Trojanen in de val had gelokt en hen had toegestaan om de stadsmuren te doorbreken.

Na hun positieve antwoord en uitnodiging te hebben ontvangen, stuurde Xxxxxx zijn zoon Xxxxxxxx, die Xxxxx was, de kampioen van de koning van Ulster en drieënvijftig schepen, met tweeduizendvijf man, om Xxxx Xxxxx veilig naar Ierland te begeleiden. Xxxxxxx werd op dat moment door Goddelijke keuzevrijheid geadviseerd om de Ark van het Verbond in een afzonderlijk schip te nemen en zich te verbergen. Hij werd gewaarschuwd dat er een opstand zou komen en het was nog niet veilig om de Ark van het Verbond naar Tara te brengen.

Xxxx Xxxxx arriveerde met de Bethel / Xxx Xxxx Xxxxx en haar twee dienstmaagden in Pen Edair (Binn ​​Eadair - Howth), nabij Ath Cliath (Dublin) Ierland op 18 juni 583 voor Christus. Ze werd begroet door Xxxxxxxx, de High King (Xxx xx - Xxxxxxx, waarschijnlijk afkomstig van de berg Hermon op de Golan-hoogvlakte, de oorspronkelijke nederzetting van de stam van Xxx) en Xxxxx, de xxxxxx en intieme vriend van de koning, tussen wie ze aan wal werd gebracht. Beiden werden meteen verslagen met de buitengewone koningin. Xxxx Xxxxx kende alleen de identiteit xxx xx xxxxxx Xxxxx en wist niet dat de andere persoon die haar droeg eigenlijk Xxxxxxxx was, de Hoge Koning, met wie ze voorbestemd was om te trouwen. Ze verbleef die nacht in het fort van Xxxxxxxxx, dat op de top van Howth Hill werd gebouwd.
Xxxxxxxx, die werd weggeroepen om zijn gekidnapte zus te redden, had als kind een visioen gekregen en gezegd dat hij niet mag trouwen, ongeacht hoe lang hij in jaren is verstreken, want op een dag zou zijn koningin uit het oosten komen. Toen hij het bericht van Xxxxxx ontving dat de koningin uit Jeruzalem zou komen om in Ierland te wonen, besefte hij dat zijn wachten bijna voorbij was en zijn jongensvisie op het punt stond uit te komen.

Teia Tephi werd vervolgens geëscorteerd naar Xxxxxxx Xxxxxxx (De heuvel van Tara), waar ze aankwam op 20 juni 583 voor Christus en werd begeleid naar het huis dat al voor haar was voorbereid (Xxxx Xxxxxxx - Fort van het zaad), waar de Druïden hadden 'Jeruzalem' in het Hebreeuws boven de deur geschreven.
In Tara waren er een aantal priesters, die de satanische Baäl-religie volgden en die een fallische zuilsteen hadden opgericht om de mythische heidense goden te aanbidden die worden geassocieerd met Xxxx, de demonische vruchtbaarheidsgod. Xxxx Xxxxx had de Xxxxx of “Gods Wetten” met zich meegebracht, waarin staat dat het aanbidden van valse goden en het maken van gesneden beelden ervan strikt verboden en strafbaar is met de dood (het Tweede Gebod), dus beval ze dat de obscene stenen fallus verwijderd moest worden onmiddellijk en de Xxxxxx Xxxxx / Xxx Xxxx (Gods troon van Israël) wordt geïnstalleerd op zijn plaats op de Forrad (inhuldigingsheuvel).

De Baal-priesters luisterden eerst niet naar haar en lieten de fallische steen op zijn plaats. Ze besloten toen dat ze zouden kiezen met wie Xxxx Xxxxx zou trouwen door een pijl in de lucht te schieten, zodat de stoel die het dichtst bij de pijl terechtkwam degene zou zijn die met Xxxx Xxxxx zou trouwen. Om te beginnen schoten ze pijlen af ​​van een boog die aan Xxxx was gewijd, zonder succes vanwege de wilde onnauwkeurigheid.
Er werd toen besloten dat de Bow of Strength (Xxxxxxx Xxx), omdat Xxxxxx een van hun Danitische voorouders was, in plaats daarvan moest worden gebruikt. Samsons Bow werd vergezeld door drie pijlen die veel waarder waren, maar voordat het kon worden gebruikt, moesten ze iemand vinden die sterk genoeg was om de boog te spannen. De breedste man op het eiland was Ethdan, die zich inspande om de boog ver genoeg te buigen om het touw te passen, maar het lukte hem uiteindelijk toen het touw in de groef op zijn plaats klikte. Xxxxxx ging snel naar het midden van de cirkel, ging liggen, legde zijn voeten tegen de boog en vuurde de eerste pijl, die met een gouden punt was, in de lucht en deze kwam naar beneden met een lichtstraal die de Lia Fail Stone ( Xxxxxx Xxxxx - House of God). Dit symboliseerde het feit dat Xxxx Xxxxx eerst en vooral moest trouwen met God en zijn wetten die in de Torah werden gevonden en haar volk nederig dienden als hun koningin.
Hoewel het delen van kwesties door het gebruik van pijlen door de Goddelijke wet verboden was, werd in dit geval een belangrijke uitzondering gemaakt om ervoor te zorgen dat de goed opgestelde plannen van de Heer niet zouden worden gedwarsboomd. Daarom wordt aangenomen dat de pijlen op wonderbaarlijke wijze werden verstoord en gemaakt om te gaan waar Hij wilde dat ze gingen. Ondertussen keek Teia angstig om zich heen naar de sterke maar zachte man met wie ze zich bij Xxxxx meteen veilig had gevoeld, zonder resultaat.

De tweede te verzenden pijl had een zilveren punt, die neerkwam op de stoel van Eochaidh, de Hoge Koning van Ierland, wat aangeeft dat Xxxxxxxx de man was met wie Teia voorbestemd was om te trouwen. Xxxxx wist niet dat Xxxxxxxx degene was waarnaar ze zocht of dat dit zijn stoel was omdat er op dat moment niemand in zat. Dientengevolge besloten ze de laatste van de drie pijlen af ​​te vuren met de Bow of Strength, die een gebogen schacht en een punt van lood had. Terwijl ze de pijl afvuurden, draaide hij weg naar de zijkant die op de juiste manier draaide als een slang en de fallische Baäl-zuil raakte, waarbij de vergulde horens in het proces werden afgeslagen, waarmee werd bewezen dat Baal-aanbidding verboden was vanwege zijn slechte en satanische aard.

Toen de mensen zagen wat er was gebeurd, realiseerden ze zich dat de eerdere waarschuwingswoorden van Xxxx Xxxxx waar waren, dus de Druïden bekeerden zich en namen haar kant tegen de Baäl-priesters en verwijderden de fallische Baäl-pilaar uit de Inhuldigingsheuvel (Forrad) en begraven het in de buurt waar Duma na nGiall (Teamur - Tephi's wall - nu bekend als The Mound of The Hostages), waar het vandaag staat.

Xxxxxxxx xx Xxx xx (de Xxxx Xxxxxx), wiens stoel de zilveren pijl had geraakt, kwam aan en stelde zich voor aan Xxxx Xxxxx. Teia herkende hem onmiddellijk als degene die ze had ontmoet en verliefd werd op Xxxxx en wist dat hij degene was met wie ze voorbestemd was om te trouwen, haar hart vervullend van vreugde. Ze gaven vervolgens hun trouwbeloften over de Lia Fail / Xxxxxx Xxxxx, en Teia Tephi stond op de Xxx Xxxx, waar ze werd uitgeroepen tot koningin van heel Ierland.

Aangezien Eochaidh uit de Zarah-tak (de 'Rode Hand') kwam en Teia Tephi uit de lijn van Xxxxx xxx xx Xxxxxx-tak van Juda, verzegelde hun huwelijk de breuk die eeuwen geleden werd veroorzaakt toen de tweelingzonen van Juda werden geboren. Deze huwelijksvereniging, die plaatsvond in Rath na ri (het Fort van de koningen) in Tara in Royal Meath, wordt herdacht op de Ulster-vlag, waar de 'Rode Hand' van Zarah onder de koninklijke single op de Jodenster is gemonteerd Kroon, symboliseert de vereniging van de twee koninklijke lijnen die uit Juda zijn voortgekomen.

De fallische zuilsteen gewijd aan Xxxx, die nu ten onrechte en godslastering de Xxx Xxxx wordt genoemd, werd herontdekt en ergens tussen 1839 en 1845 op de Inhuldigingsheuvel in Tara geplaatst. De echte Xxx Xxxx is ook bekend als Bethel, wat 'Huis van God 'in het Hebreeuws en er wordt geprofeteerd dat Xxxxxxxx zal komen en zal worden ingehuldigd Koning van de Israëlieten, inclusief de Danieten van Ierland, op de Lia Xxxx Xxxxx in Tara, er zou geen grotere belediging voor God of Christus kunnen zijn dan een stenen fallus te noemen de Lia Fail. 

Dit is godslastering van God wiens huis, waar zijn geëerde zoon zou moeten komen en leven, een stenen fallus is en dat Xxxxxxxx erop zou komen zitten. De verkeerde naamgeving van de obscene fallische steen in Tara wordt door velen verondersteld Ierland te hebben vervloekt, wat tot de Grote Hongersnood van 1845-52 heeft geleid, die tot op de dag van vandaag nog steeds de "vloek van Xxxx" wordt genoemd. Vanaf 1845 wordt geschat dat de zes jaar hongersnood meer dan een miljoen Ieren heeft gedood en nog eens miljoen het land in wanhoop heeft verlaten.

Ierland was halverwege de 19e eeuw een agrarisch land met een bevolking van acht miljoen, die tot de armste mensen in de westerse wereld behoorden. Slechts ongeveer een kwart van de bevolking kon lezen en schrijven. De levensverwachting was kort, slechts veertig jaar voor mannen. Xx Xxxxx trouwden vrij jong, meisjes op zestien, jongens op zeventien of achttien, en hadden de neiging om grote gezinnen te hebben, hoewel de kindersterfte ook vrij hoog was.

Uit een Brits onderzoek in 1835 bleek dat de helft van de plattelandsgezinnen in Ierland in modderhutten zonder ramen zonder eenkamer woonden zonder schoorstenen. De mensen leefden in kleine gemeenschappelijke clusters, bekend als clachans, verspreid over het prachtige landschap. De hutten zijn gebouwd voor maximaal twaalf personen, slapen in stro op de kale grond en delen de ruimte in veel gevallen met het varken en de kippen van de familie. In sommige gevallen waren bewoners van moddercabines eigenlijk de onteigende nakomelingen van Ierse landgoed-eigenaren. Het was niet ongewoon voor een bedelaar in Ierland om te vermelden dat hij in feite de afstammeling was van een oude Ierse koning. Als dit niet duidt op een val van genade veroorzaakt door een grote vloek, dan smeekt het om uitleg.

Het grootste deel van het Ierse platteland was eigendom van een Engelse en Anglo-Ierse erfelijke heersende klasse. Velen waren afwezige verhuurders die hun eigendommen een of twee keer per jaar of helemaal niet bezochten. Ze waren hoofdzakelijk protestants en bezaten titels van enorme stukken land die door Britse veroveraars zoals Xxxxxx Xxxxxxxx in beslag waren genomen van inheemse Ierse katholieken. De verhuurders gebruikten vaak lokale agenten om hun landgoederen te beheren terwijl ze hoog op het varken leefden van de huursommen van onteigende Ierse katholieken.

In heel Ierland huurden protestanten, bekend als tussenpersonen, grote hoeveelheden land op de verschillende landgoederen, en verdeelden het land vervolgens in kleinere bedrijven, die ze huurden aan arme katholieke boeren. Het systeem van tussenpersonen begon in de jaren 1700 en werd een belangrijke bron van ellende omdat ze landgoederen onderverdeelden in kleinere en kleinere pakketten terwijl de huur elk jaar werd verhoogd in een praktijk die bekend staat als rack-huren.
De gemiddelde pachtboer leefde op een bestaansniveau op minder dan tien hectare. Deze katholieke boeren werden meestal als vrijwillige huurders beschouwd en konden op korte termijn worden uitgezet op verzoek van de verhuurder, zijn agent of tussenpersoon. Bij wet werden alle verbeteringen die ze aanbrachten, zoals het bouwen van een stenen huis, eigendom van de verhuurder. Er was dus nooit een stimulans om hun levensomstandigheden te verbeteren.

De pachtboeren lieten vaak landloze arbeiders, gekend als cottiers, op hun boerderijen wonen. De cottiers voerden dagelijkse klusjes uit en hielpen de jaarlijkse oogst binnen te halen als betaling van de huur. In ruil daarvoor mochten ze een kleine hut bouwen en hun eigen aardappeltuin houden om hun families te voeden. Andere landloze arbeiders huurden kleine bemeste aardappelpercelen van boeren, waarbij een deel van hun aardappeloogst werd opgegeven als betaling van de huur. Arme Ierse arbeiders werden meer dan wie ook volledig afhankelijk van de aardappel voor hun bestaan. Ze leefden ook in een staat van permanente onzekerheid met de altijd aanwezige dreiging van hun land te worden gegooid.

De meest vruchtbare landbouwgrond werd gevonden in het noorden en oosten van Ierland. Het zwaardere bevolkte zuiden en westen hadden grote stukken wetland en rotsachtige grond. Bergen en moerassen bedekken ongeveer een derde van Ierland. Tegen het midden van de 19e eeuw was de dichtheid van Ieren die op gecultiveerd land woonden ongeveer zevenhonderd mensen per vierkante mijl, een van de grootste bevolkingsgroepen in Europa.

Aardappelen komen niet oorspronkelijk uit Ierland, maar zijn waarschijnlijk afkomstig uit het Andesgebergte in Peru. In de vroege jaren 1500 vonden Spaanse veroveraars de Inca's die de groente verbouwden, die de Spanjaarden patata noemden. Ze werden teruggebracht naar Europa en bereikten uiteindelijk Engeland, waar de naam veranderde in aardappel. Rond 1590 werden aardappelen geïntroduceerd in Ierland, waar boeren snel ontdekten dat ze het goed deden in de koele, vochtige grond van hun land. Een hectare aardappelen die gedijt in bemeste grond, kan tot twaalf ton aardappelen opleveren, genoeg om een ​​gezin van zes jaar lang te voeden met voldoende tijd om het vee te voeden.

Tegen de 19e eeuw was de aardappel het basisgewas geworden. Meer dan drie miljoen Ierse boeren bestonden uitsluitend uit de groente, die rijk is aan eiwitten, koolhydraten, mineralen en vitamines zoals riboflavine, niacine en vitamine C. Het is mogelijk om alleen op een dieet van aardappelen te blijven, hoewel de Ieren vaak dronken een beetje karnemelk bij hun maaltijd en soms gebruikt zout, kool en vis als smaakmaker. In feite waren Ierse boeren gezonder dan hun tegenhangers in Engeland of Europa, waar veel minder voedzaam brood het basisvoedsel was.

Ierse boeren gebruikten een oude 'luie bed'-planttechniek. Met behulp van een eenvoudige schop markeerden ze eerst lange parallelle lijnen in de grond ongeveer vier voet uit elkaar over het hele perceel. Tussen de rijen stapelden ze een mengsel van mest en geplette schelpen op en draaiden de omringende zode hierop om, waardoor het gras op zijn kop bleef liggen. Pootaardappelen werden tussen het omgedraaide gras en de laag kunstmest ingebracht en vervolgens met vuil ingegraven langs de gemarkeerde lijnen begraven. Het aardappelbed werd dus ongeveer een voet van de omringende grond opgeheven, met een goede afvoer via de nieuw gegraven parallelle geulen.
Het planten gebeurde in het voorjaar vanaf St. Xxxxxxx'x Day. De meeste arme Ieren kweekten een variëteit die bekend staat als Lumpers, een hoogproductieve, maar minder voedzame aardappel die pas in september of oktober volgroeide. Elk jaar voor de armen waren juli en augustus de hongermaanden, omdat de oogst van het voorgaande jaar oneetbaar werd en de huidige oogst niet helemaal klaar was voor de oogst. Dit was de jaarlijkse 'zomerhonger', ook wel 'maaltijdmaanden' genoemd, die verwijst naar haver- of gerstmeel dat uit noodzaak werd gekocht bij prijsmeesters. Tijdens de zomerhong namen vrouwen en kinderen uit de armste gezinnen hun toevlucht langs de kant van de weg terwijl de mannen tijdelijk werk zochten in de oogstvelden van Engeland.
Tegen de herfst waren de aardappelen klaar om te worden geoogst, zorgvuldig bewaard in kuilen en gegeten tijdens de lange winter tot in de lente en de vroege zomer. De Ieren consumeerden op deze manier naar schatting zeven miljoen ton per jaar. Het systeem werkte jaar na jaar en de mensen hielden vol zolang de aardappeloogst niet faalde.

Als reactie op de godslasterlijke daden van de Baal-aanbidders en de onrechtmatige instillatie van de fallische zuilsteen als de Lia Fail, begon Teia Tephi de Torah in Ierland te vestigen. De Torah is volkomen rechtvaardig en oordeelkundig als een wetboek, waarbij iedereen ongeacht klasse onder één systeem wordt verenigd. Onder de Torah kan niemand iemand anders onderdrukken door hun eigen zelfzuchtige mening of wetten en belastingen aan hen op te leggen, dus niemand kan zichzelf heersen over anderen, omdat alle mensen gelijk geschapen zijn in de ogen van God.

Omdat Ierland was verdeeld in vele kleine koninkrijken met elk een eigen koning of krijgsheer die hun eigen zelfbedienende wetten had opgesteld, hielden veel van deze koningen en krijgsheren niet van de Thora, omdat ze volgens Gods wetten zich zouden moeten herverdelen de rijkdom die ze zich van het volk hadden toegeëigend. Ze zouden eerder leiden dan 'regeren' zoals de gelijken van de mensen, of dienaren zoals een rechtmatige xxxxxx xxx xxxxxx (Xxxx. 00: 14-20), in plaats van zichzelf valselijk boven hun volk te plaatsen als een aristocratische kaste van uitbuiters.

Xxxxxxxx Xxx Xxxxxx, de kampioen van koning Nuadh van Ulster, was een van de kwaadaardige heersers die zich niet wilden conformeren aan de wetten van de Thora. Hij kreeg de steun van andere egoïstische koningen en heersers van Ierland, Schotland, Wales en Engeland, die zijn onrechtmatige ideologie deelden. Xxxx probeerde zelfs de steun van Xxxxxx te zoeken (wat wijsheid betekent), maar ze was rechtvaardig en te wijs om tegen Gods uitverkorene te vechten, dus weigerde hij zich bij zijn zoon te voegen in wat hij beschouwde als een godslasterende rebellie tegen Gods verbond.
Ondertussen reisden koningin Xxxxx en Kimg Xxxxxxxx naar het noorden om Xxxxx, koning van Ulster, te bezoeken, waar ze werden vermaakt in Navan Fort. Ze reisden van Navan Fort naar Mullagh, waar ze raad hielden over de rebellen. Dala uit Ath Cliath (Dublin) kwam dichtbij de poort van Mullagh en beledigde hen. Xxxxx rende naar voren en stuurde de belediging terug. Hij ramde een harde appel in Xxxx'x mond, brak zijn tanden en zorgde ervoor dat hij achteruit wankelde van de pijn, waarna hij in elkaar zakte met de appel die nog in zijn kaken zat. Xxxxx ging achter Xxxx aan met wat xxxxxxxxxx om zijn verwonding te verzorgen en ontmoette Xxxxxxxx, de eens vermiste en vermoedelijke dode zoon van Xxx Xxxx van Spanje. Nadat hij elkaars identiteit had vastgesteld door middel van een charmante vraag-en-antwoordherkenningsscène, zwoer Xxxxxxxx trouw aan zijn stiefzuster, koningin Xxxxx. 

Xxxxx vertelde hem hoe bezorgd zijn vader, Xxx Xxxx, was over zijn welzijn, en vroeg hem om hem onmiddellijk te contacteren met nieuws over zijn overleving. Xxxxxxxx nam toen Xxxxx naar het zuiden om zijn kamp in Bregia te bezoeken en stelde haar voor aan zijn mannen. De kracht van Xxxxxxxx splitste en sommigen volgden hem om zich bij Tephi aan te sluiten, terwijl anderen vertrokken om zich bij de rebellen aan te sluiten. Ze besloten later opnieuw naar het noorden te gaan om Xxxxx te informeren dat ze erin waren geslaagd nieuwe bondgenoten te verzamelen.

Op hun reis ontmoetten ze Xxx Xxxx, die Xxxxxx had verteld dat zijn zoon, Xxxxxxxx, gezond en wel leefde en in Ierland woonde. Bij het horen van de blijde tijdingen haastte Xxx zich naar Ierland om zijn lang verloren zoon te bezoeken. Bij deze gelukkige hereniging werd xxxxxxx nieuws ontvangen dat een opstand onder leiding van Xxxxxxxx was gestart tegen Xxxx Xxxxx en de Torah, dus keerde Xxx terug naar Spanje om zijn forcces te verdedigen ter verdediging van koningin Xxxxx.

Op weg naar Howth, vanwaar hij terug naar Spanje zou vertrekken, werd hij aangevallen door drie mannen van Tyre - Tyrians (in de Ierse legende bekend als de zonen van Xxxxxx - die hij eerder uit Eber (Spanje) had verdreven. De drie schurken stenigden hem ter dood en begroeven hem onder een stapel stenen op een plaats die nu Cian aneus Mor of Ceanannus Mor (Kells) wordt genoemd, wat betekent Grote Cian uit het zuiden (de koning van Spanje). Spanje was ook bekend als de Sunlands of the South Toen Xxxxxxxx later hoorde wat er van zijn vader was geworden, spoorde hij de drie schurken op die hem hadden vermoord en begroef ze onder dezelfde stenen die ze Ith Xxxx hadden gedood en begraven.
Xxxx Xxxxx, Eochaidh, Lughaidh en Armagh kwamen aan in Navan Fort en Lughaidh speelde een grapje op de bewakers waar Xxxxx, de koning van Ulster, woonde. Ze verzamelden later hun troepen om Xxxx Xxxxx en Gods wetten tegen Bressail en de rebellen te verdedigen, die van plan waren om ze allemaal te vernietigen. Ze stuurden een boodschap over het land om de rechtvaardigen en godvrezenden te verzamelen om zich bij hen te voegen. Toen keerde Xxxxx terug naar Mullagh, in wat toen haar provincie Teffia was, waar ze hoorde van de vele fomoriaanse (piraten) schepen die Bressail's rebellen vanuit Wales naar Ierland brachten om voor Bressail te vechten. Er waren zoveel schepen dat ze bijna op een brug leken. Xxxx Xxxxx stuurde vervolgens een bericht naar Xxxxxx xxx Xxxxxxxx om hem te vertellen over de slechte daden van zijn zoon Xxxxxxxx, dus stuurde Xxxxxx zijn schepen om een ​​einde te maken aan de fomorians en het inkomen van rebellen te beperken, van wie velen Ierland verlieten en naar hun huizen terugkeerden uit angst voor Xxxxxx.

Er werd besloten dat de strijd zou worden gehouden bij de Ford of Unna (wat betekent "Vernietiging"). Daar verzamelden ze hun troepen om zich voor te bereiden op de strijd die zou plaatsvinden op 31 oktober 583 v.Chr. Op 16 oktober was er een Maansverduistering in het sterrenbeeld Stier, de astronomische sterrenbeeld vertegenwoordigd door het stierensymbool, gedurende welke de maan zou bloedrood zijn geweest en zou door de Baäl-aanbidders als een voorteken van dood en nederlaag zijn gezien, wiens symbool ook een stier is.

In de vroege stadia van de strijd rende Xxxxx, de harper van de koning, die ziekelijk en melancholisch was over Xxxx Xxxxx, ongewapend naar voren om Xxxxxxxx uit te schakelen, eerst met een speer en daarna zijn zwaard, maar zijn zwaard brak op Xxxxxxxx'x borstplaat en Bres sloeg Xxxxx tegen de grond, maar beschermde hem toen door zijn schild over hem te leggen. Bennan sloop naar binnen en stak Xxxxx onder het schild van Xxxx met zijn speer, dus Xxxx Xxxxx, die dit zag, zond Aci om gerechtigheid te zoeken voor de dood van Xxxxx. Andere verliezen waren van Xxxxx, die werd gedood door zijn oude vijand Xxxxx, die zelf later werd gedood door Xxxxxxxx. Toen doodden Xxxx en Xxxxxx, die tegen elkaar reden, elkaar tegelijkertijd met hun speren.

Omdat het leger van Xxxx Xxxxx voor God en zijn wetten vocht, versloegen ze de rebellen met gemak, ook al waren ze sterk in de minderheid, omdat Xxx Xxxx was vermoord en dus niet was teruggekeerd met zijn leger. Vijfduizend drieënzestig werden gedood aan de kant van Bressail, inclusief tweeënveertig koningen en vele kapiteins van honderden, waarna Xxxxx het witte paard van Xxxxxxxx nam en dapper naar de vijandelijke linies reed, haar gouden drietand droeg, waar ze moedig aanbood om de overgave van de vijand te accepteren. Bressail wetende dat hij werd geslagen, zich overgaf en zwoer trouw aan Xxxx Xxxxx. Ze beval hem toen om Xxxxxxxx te helpen de zeeën van Fomorians (piraten) op te ruimen.

Aan de kant van koningin Xxxxx waren er relatief weinig slachtoffers, slechts zestienhonderdvijf in totaal, minder dan een derde van het aantal slachtoffers aan de zijde van Bressail, inclusief de Baal-aanbidders en andere rebellen. Tephi werd de legendarische oorlogskoningin van Ierland, met haar olijftakje en drietand, vanwege haar dapperheid en succes op het slagveld. Velen geloven dat ze zou hebben gewonnen ongeacht de kansen als gevolg van het ontvangen van Goddelijke gunst. Xxxxxx werd ze later ten onrechte vergoddelijkt als de mythische godin Xx / Xxxxxxx, en eenmaal de mythen en fantasie betreden, raakte ze verloren als de echte koningin van de Israëlieten en Danite Irish.
Om te proberen deze godslastering, die al begonnen was toen ze nog leefde, te voorkomen, zei Xxxx Xxxxx tegen het Ierse volk om de "Begrafenisspelen" op de verjaardag van haar dood in de buurt van haar paleis in Teltown, de "Begrafenisspelen" te houden om te bewijzen dat ze een mens was en geen godin). Ze stierf op de Calends, 1 augustus 534 v.Chr.

Deze spellen hadden speciale regels gebaseerd op de Thora, om zowel haar als de Thora (Gods wet) te herdenken en te herinneren, om de mensen alleen Gods wet te laten houden zoals Hij het volk beval Israël (Deuteronomium 4: 2; 17: 14-20), om te voorkomen dat haar nakomelingen en anderen hun eigen wetten en het volk uitvinden en daardoor terugkeren naar armoede, verdeeldheid, strijd en oorlog als een vervloekt volk.

Na de Slag bij Unna, waarin de Baal-aanbidders werden verslagen, werd vrede eindelijk naar Ierland gebracht omdat de Torah volledig als nationale wet was ingesteld. De mensen van rang die stierven in de slag om Unna werden begraven in de heuvel van Knowth en die van lagere rang werden begraven in de vele satellietgraven en grafheuvels rond Knowth en in de Boyne-vallei. Het was vanuit deze vele grafheuvels dat de strijd bekend werd als de Tweede Slag bij Moytura, of beter gezegd, de Slag bij de Tweede Moytura (Vlakte van Torens).

Op Tara, de plaats van Xxxx Xxxxx, werd ze aangevallen met een gifmes door Cethlenn, de weduwe van Xxxxx die Lughaidh in de strijd had gedood. Xxxxxxxx was snel om Xxxx Xxxxx tegen haar aanvaller te verdedigen, maar het gifmes viel van Xxxxxxxx'x hand en verwondde Xxxxxxxx in de voet, die hem bijna doodde. Hij is nooit volledig hersteld van deze wond, die de rest van zijn dagen bij hem in de vorm van een limiet is gebleven.

Xxxxxxx xxxxxx in Ierland met de Ark van het Verbond en het werd samen met een aantal andere belangrijke artefacten, waaronder de harp van Xxxxx, het Ierse nationale embleem, in een speciaal geconstrueerde ondergrondse Grand Mergech geplaatst (Mergech is geen Iers woord maar een Hebreeuws woord voor "een geheime schatwinkel"), onder de heuvel van de gijzelaars, op de heuvel van Tara. De Mergech, die ook was ontworpen om het graf van Xxxx Xxxxx te zijn, werd vervolgens verzegeld, tot de dood van Xxxx Xxxxx op de Calends, 1 augustus 534 v.Chr., Waarna haar lichaam werd geplaatst in het Mergech-graf, waar het werd verzegeld en is sindsdien onaangeroerd gebleven.
In verschillende Ierse historische geschriften wordt gezegd dat het graf van Teia Tephi ten noordoosten van de Forrad ligt, ten zuiden van de Rath of the Synods en onder een heuvel die 62 voet bij 62 voet meet. Gebaseerd op heilige geschriften, is de enige plaats waarvan wordt aangenomen dat het kan zijn, onder de heuvel van de gijzelaars op de heuvel van Tara.

Volgens de legende landde Xxxxxxx op Carrickfergus in Noord-Ierland en bracht de Ark over het land naar Tara, in Royal Meath. Toen de Ark veilig was verzegeld in het toekomstige graf van Xxxx Xxxxx, was de missie van Xxxxxxxx voor God voltooid en stierf hij op 21 september 581 voor Christus. Hij werd begraven in wat nu Cairn T wordt genoemd op het kerkhof van Loughcrew Hills.

De mensen vergaten nooit het egoïsme, de slechtheid en de arrogantie van Xxxxxxxx, dus werd hij begraven in een tombe die tegenover de ondergaande zon stond tegenover de rijzende zon van de dageraad, en zijn graf heette Dowth, dat is afgeleid van het oude Gaelische woord Dubad, wat betekent "duisternis". Xxxx Xxxxx liet een paleis bouwen in Teltown bij Kells, waar ze woonde met Xxxxxxxx en haar vier kinderen genaamd Xxxx, Xxxxx, Xxxxxx en Cermad.

De Xxx Xxxx Xxxxx die Teia Tephi uit Jeruzalem had meegebracht, bleef in Ierland, op de Forrad of de "Inhuldigingsheuvel" in Tara, en alle Ierse koningen werden tot c gekroond op de Stone. 500 AD Het werd toen uitgeleend aan Xxxxxx, de broer van Xxxxxxxxxxxxx (Xxxxxxx), de koning van Ierland, die naar Schotland was geëmigreerd en gekroond wilde worden tot koning van de Ieren die zich daar hadden gevestigd en Schots waren geworden.

Xx Xxxxx werd nooit teruggebracht naar Tara en verbleef in Schotland, waar hij de Xxxxx xxx Xxxxxxxxxx (Engels voor Xxx Xxxx) werd genoemd en alle Schotse koningen erop werden gekroond, tot 1296 AD toen Xxxxxx X xxx Xxxxxxxx, beter bekend bij de bijnaam "Longshanks", viel Schotland binnen, versloeg de Schotten en nam de Steen, van Scone Abbey bij Perth naar Londen, waar alle Engelse koningen vervolgens werden gekroond in Westminster Abbey op de Stone of Destiny tot en met Xxxxxx XX.

In 1950 verwijderden vier Schotse nationalisten de steen uit Westminster Abbey, brachten hem terug naar Schotland en een vervanging, de Stone of Scone genaamd, werd later in Arbroath geplaatst, vanwaar deze naar Londen werd gebracht. Het was deze valse steen waarop Xxxxxxxxx XX in 1953 werd gekroond, dus in feite is ze nooit echt officieel tot koningin van het Britse volk gekroond, omdat de kroningsceremonie nooit met het juiste heilige relikwie werd uitgevoerd.

Alle Ierse, Schotse en Engelse vorsten stammen na 583 voor Christus af van Eochaidh en Teia Tephi van de lijn van Xxxxx uit het Huis van Juda. De steen werd in 1950 uit het huis van Xxxxxxx uit de lijn van Xxxxx genomen ter vervulling van de profetieën in het boek Genesis, hoofdstuk 49:10 - “De scepter zal niet vertrekken van Juda, noch een wetgever tussen zijn voeten , totdat Xxxx komt. ”Dat is zijn bestemming, voorbestemd door God en waarom het altijd bekend staat als de Xxxxx xxx Xxxxxxxxxx, omdat het voor het eerst van Bethel werd verwijderd door de Israëlieten en veertig jaar met Mozes door de wildernis op een paal werd gedragen.

Xxxx Xxxxx liet veel profetieën achter in haar autobiografie, waarvan de meeste exact en minutieus zijn vervuld. De belangrijkste moet nog worden vervuld en er staat dat ze op een dag, zoals Xxxxxxxxxxx blijkbaar instemt, zal worden hersteld uit haar graf op de heuvel van Tara en de Torah in de Ark van het Verbond zal opnieuw worden hersteld, vrede en voorspoed brengen in een verenigd Ierland, met de gelijktijdige hemelvaart van de Silo naar de troon, als Koning van de gelovigen van Israël op de echte Xxxxxx / Lia Fail / Stone of Destiny op de Inhuldigingsheuvel op de heuvel van Tara op het eiland van bestemming.
Een ander punt van verbazingwekkende betekenis is dat Xxxx Xxxxx aan het begin van hoofdstuk 31 van haar boek profeteerde dat de laatste omverwerping van de troon voor Christus zou plaatsvinden op de 2.484e verjaardag van haar dood, in 534 v.Chr., Wat perfect samenvalt met 1950 toen vier dappere Schotse nationalisten de Stone of Destiny uit Westminster Abbey verwijderden, zodat Xxxxxxxxx niet kon worden gekroond terwijl de beloofde Shiloh op aarde is. Het enige dat nu nog overblijft, is dat de Ark wordt teruggevonden en Silo tot koning wordt gekroond in Tara on the Stone of Destiny.

De rivaliteit tussen de twee Engelse koninklijke huizen lijkt te zijn tussen de stam van Xxx en de stam van Juda. De War of the Roses, die een conflict vertegenwoordigt tussen de Rode Roos van het Huis van York en de Witte Roos van het Huis van Lancaster, lijkt een vete tussen rivaliserende stammen te symboliseren. De stam van Xxxx wordt vertegenwoordigd door de leeuw, afgebeeld brullend en in zijn macht, en de stam van Xxx, vertegenwoordigd door de Eenhoorn, geketend en in slavernij in het Britse koninklijke wapenschild.

De koninklijke lijn van Ierland heeft het gen Haplotype R1B1. De Ierse koningslijn heeft het Xxxxx Haplotype, de genetische lijn van het Joodse priesterschap, de Cohenim. Het is bekend dat de Tuatha de Danann of Tribe of Dan naar Ierland is gegaan. Zijn oom was Xxxxx xxx Xxxxxxxxx. "Arimathea" is een koninklijke Danitische titel. Daarom kan het zijn dat Xxxxx helemaal niet uit de lijn van Juda komt, maar eerder uit de lijn van Dan. In het Heilige Land komen de Danieten uit het Danitische bergbolwerk bekend als de berg Hermon. De berg Hermon ligt op de Golanhoogte en is de traditionele plek van de Danitische nederzetting, waar ze Druïden als Druïden beoefenden.

Ondanks dat het een van de zonen van Xxxxx is, heeft de stam van Xxx blijkbaar Keltische wortels, en de bloedlijn is herleid tot een gemeenschappelijke voorouder in het Caucus-gebergte in 9.500 voor Christus. Xxxxx en zijn oom reisden naar Engeland en Ierland. Xxxxx 'oom Xxxxxx xxx Xxxxxxxxx had tinmijnen in Cornwall, die hij mijnwerkte om Xxxxxx de dingen te geven die zijn als Romeinse zwaarden, schilden en wapenrusting. Xxxxxx vestigde blijkbaar ook de geboorteplaats van de vrijmetselarij in Engeland in St. Albans in 63 na Christus.

De oudste koninklijke familie van Ulster, Ierland is de familie XxXxx. Ze stammen af ​​van Egyptische en Danitische koninklijke lijnen. Ze migreerden later naar het graafschap Xxxxxxxxxxxx in Schotland. Schotland is echt Scota-land, genoemd naar de dochter Xxxxx van Xxxxxxx Xxxxxxxxx. De familie XxXxx veranderde hun naam in Nevill toen ze zich in Xxxxxxxxxxxx, Schotland vestigden. Ze verhuisden later naar Engeland. De koningslijnen van zowel het Huis van York als het Huis van Lancaster deden ijverig de moeite om te trouwen in de familie Xxxxxx of aanverwante families zoals de familie de la Pole.

Veel van de ware eisers van de troon aan zowel de Lancastrische als de Yorkse zijde werden opgejaagd en gedood door Tudor Xxxx Xxxxx XXXX, omdat ze een grotere claim op de troon hadden, omdat zijn eigen lijn was besmet door het huwelijk van zijn voorvader Xxxxxx XX aan burger Xxxxxxxxx Xxxxxxxxx, wiens oorspronkelijke naam blijkbaar Xxxxxxx was gespeld. Was zij een heks die tot een satanische familie behoorde en afstamde van de lijn van Kaïn?

Xxxxxxxxx, de dochter van Xxxxxx XX en Xxxxxxxxx Xxxxxxxxx, huwde Xxxxx XXX en baarde de toekomstige koning Xxxxx XXXX. Xxxxx XXX vermoorde rivalen op de troon, waarbij Xxxxxx X en Xxxxxxx Xxxx of York na 1485 werden vermoord, evenals Xxxxxx Xxxx xxx Xxxxxxx. Xxxxx xx XXXX vervolgde het werk van zijn vader door Xxx Xxxxxxx Xxxx, Xxxxxx xx xx Xxxx, Xxxxx Xxxx X. Xxxxxxxx te vermoorden, omdat de Polen allemaal een familieband met de Xxxxxxx deelden, nadat ze in de ware koninklijke lijn waren getrouwd.

Xxx Xxxxxxxx Xxxx ontsnapte aan de moord door in ballingschap te vluchten, terwijl Xxxx xx xx Xxxx, graaf van Xxxxxxx, erfgenaam van Xxxxx XXX werd gedood in de strijd, net als Xxxxxxx xx xx Xxxx, noch door opzet noch per ongeluk kan worden vastgesteld. Xxxxx Xxxx werd opgesloten in de Tower of London door Xxxxx XXXX, terwijl Xxxxxx Xxxx en Xxxxx Xxxx hetzelfde lot leden onder Xxxxxxxxx X. Xxx Xxxxxx Xxxxxx werd ook geëxecuteerd door Xxxxx XXXX, terwijl Lady Xxxx Xxxx, de Nine Days Queen, werd geëxecuteerd door Xxxxx XXXX'x dochter Xxxx X in 1553, die ook Xxxxxx Xxxxxxxx executeerde, zoon van Xxxxx Xxxxxxxx, een baron die ook met een Pool was getrouwd.

"Hamlet" is autobiografisch en is een verklaring dat het koninklijk hof zou terugkeren naar de Stuart-lijn xxx Xxxx Xxxxx xx XX van Schotland. Mary Queen of Scots en Xxxxx XX worden in het stuk vertegenwoordigd door Old Fortinbras en Young Fortinbras uit Noorwegen, aangezien Schotland ten noorden van Engeland ligt, net zoals Noorwegen ten noorden van Denemarken ligt. In "Hamlet" is de familie van de prins een vloek overkomen, zodat de opvolging naar de koninklijke familie van het "noordelijke koninkrijk" moet gaan. De auteur zette het stuk in Denemarken op om de verwijzingen naar het koninklijke hof van Engeland te verhullen. De rivaliserende bloedlijnen worden weergegeven door de rode en witte roos. De familie Xxxxx heeft de rode roos van de York-lijn, terwijl het House of Lancaster, waartoe de Stuart-lijn behoort, het rivaliserende wit belichaamt.


Bronnen:

xxxx://xxxxxxxx.xxx/xxxxxxxx.xxx
Xxxx Xxxxx, Xxx Xxxx Xxxx xx Xxxx, Xxxxxx: Hodder and Stoughton, 1971





BIJLAGE 2


Londen, religie en de Olympics Deel 2 No. 638


Herkomst xxx xx Xxxxxxx


Xxxx. Xxxxxxx zegt dat het oude heersende ras van Klein-Azië en Syrië/Phoenicië sedert oude tijden het machtige, hoogbeschaafde oude volk was, algemeen bekend als Hittieten, wat zichzelf Khatti of Catti noemde, de naam waarmee oude Britse koningen zichzelf en hun ras betitelden en die zij op hun Britse munten stempelden. Engeland heette vroeger Albion, bewoond door reuzen. Waren dat de "Nephilim", gevallen engelen, en vandaar Engel-land? Heeft Albion te maken met xxxxxx’x?

Xxxxxx noemde Albion naar zijn naam Brit-ain en noemde zijn metgezellen Brit-ons, en hun taal Brit-ish. De Khatti, Hittieten en Phoeniciërs noemden zichzelf bij de oude vorm van Barat, n.l. Brit. Dit ras der Barats is dikwijls voorgesteld als een vrouw, heersend over de zeeën, genaamd Baratana, Brittania, zie op het Engelse Pound. (de hoer uit Openb.17:1, 7e imperium).

Naast haar rust het symbool van de Zon der Gerechtigheid, een zonnecirkel met de kruizen van Xx.Xxxxxx en St.Andries. Dit zonnekruis was voor de god van het Zonnevuur, Bil of Bel. Belial = nietsnut. Bel is meestal de god Xxxxxx, Jes.46:1, Jer.50:2, Jer.51:44. De Britse vlag, de Union Jack (verenigde Xxxxx!!, ja, ja) heeft deze twee zonnekruisen in zich.

Dit Britse ras heeft zich over de wereld uitgebreid, "the commonwealth of nations". Het oude imperiale Khatti-volk heerste ook in India en komt in de literatuur aldaar o.a. voor als Maha-Barata, met Arische heersers en een hoge Arische beschaving. Het zijn goede kolonisten, de Hittieten, een Kaïn-volk. Zo is het heldendicht der Indiërs, de Maha-Barata, het epos der grote Britten. Dit ras met hun "Bank of England" financierde de wereldoorlogen en leende honderden miljoenen aan Rusland en andere landen.

Dit ras zorgde ervoor dat Palestina op 11 dec. 1917 in handen kwam van zionisten, en voor de overdracht in 1948, zodat de zionistenstaat kon worden opgericht. Hoe is het mogelijk dat men dit ras heeft aangezien voor Xxxxxx, ja, voor een Israël-volk? Zij hebben steeds het échte Israël (Nederland-Z-Afrika,) de zegen ontnomen. Nederlands had immers de huidige wereldtaal kunnen/moeten zijn, en New York had New Amsterdam moeten heten. Hoe is het mogelijk dat men het Britse vorstenhuis laat afstammen van Koning Xxxxx? Xxxxxxx en Xxxxxx namen de twee prinsessen mee, dochters van een "kwade vijg" koning Xxxxxxx die als straf kinderloos (zonder zoon) gestorven is.

Eén van deze dochters, Xxxx, Xxxxxx Xxxxx, is gehuwd met een prins uit het Britse vorstenhuis, en toen zou er een metamorfose hebben plaatsgevonden, en zou de bloedlijn zich via de vrouw hebben voortgezet. Ongelooflijk, maar men gelooft het! Deze Britten financieren alles, niet om armer te worden, en zo leverde de Tweede Wereldoorlog de rijke buit op van een Duits volk onder hun controle. Zij hebben deze melkkoe met het Marshallplan-hormoon ingespoten en dat levert samen met de Wiedergutmachung (reeds 70,7 miljard Mark) geld op om hun baby-staat Israël te onderhouden.


De Khazaren: is het nu Ezau, Kaïn of Juda?

Het is voorwaar een uiterst slimme zet geweest van het Ezau-volk om zich als het Xxxxx-volk te vermommen teneinde de eerstgeboortezegen alsnog terug te pakken uit Jacobs handen.

Onder de naam "Jood" heeft Xxxx het Britse 7e Imperium gebouwd, met Londen als hoofdzetel, en een vorstenhuis waarvan men zegt dat het van koning Xxxxx zou afstammen, doch dat in werkelijkheid afstamt van de Merovingers/Herodianen en zelfs van Xxxxxxxx. Ezau-Juda-Jood wil de wereldoverheersing en is in heftige strijd met ándere mededingers. Niet slechts Xxxxx, maar ook Xxxx eist de eerste rechten voor zich op, n.l. als Khazaar-Jood, en heeft als zodanig helemaal niets met Semieten, Xxxx noch Juda te maken. De Brits-Israëlvisie is dan ook een doortrapte list van het Ezau-volk om het échte Xxxxx/Israël van diens zegen te beroven. Kaïn en Xxxx hebben één gemeenschappelijk doel en gaan ogenschijnlijk samen, hoewel ze innerlijk tegen elkaar opstaan en elkaar het licht in de ogen niet gunnen. We zien de Khazaren en Sefarden samenwerken, samen aan tafel zitten, maar toch zijn ze sterk verdeeld. Beider doel is om het ware Israël in het Westen te knechten. De geallieerden (dit zijn Kaïn en Ezau samen) hebben Duitsland gedeeld, en Nederland van België afgesplitst volgens het principe: verdeel en heers. Er zullen in Engeland best Israëlieten zitten, maar Engeland is Niet Israël in het Westen. De strijd tussen Xxxx (in Engeland Rothschild) en Kaïn (in de USA Rockefeller) is reeds lang gaande en zal resulteren in elkaars vernietiging. Ezau beweert dat hij Efraim is, en als het hem beter te pas komt beweert hij dat hij Juda is. Kaïn beweert dat hij Manasse is, en tevens dat hij Jood is. Ezau eist als Efraim het eerstgeboorterecht en zegt dat hij een volle menigte van naties is, de koloniën met zeer vele zwarten en kleurlingen (geen semieten dus) en dat hij de poorten zijner vijanden bezit (deze ontvallen hem in deze eeuw merkwaardigerwijs, o.a. Gibraltar etc.). Xxxx zegt Xxxxxxx te zijn en eist als de USA de wereldleiding, wil de politieagent dezer aarde zijn, en eist via zionisme Palestina op als 51e staat, en zegt dat hij het "uitverkoren volk van God" is. Beiden spreken bedrog!

Britain komt niet van het Hebreeuwse berith/verbond, maar komt van Xxxxxx de Trojaan omstreeks 1103 v.Chr. Deze stichtte Nieuw Troje "Tri-novantum" of Londen (stad van Lud). En zo noemt Part Xxxx, koning der Schotten zich Brit, Hittiet, Phoeniciër. Dit volk zijn de Barats - Britons, met de zonnegod Bil of Bel, en het zonnekruis, te zien in de Britse vlag, de zgn. Union Jack. Het is het aloude Khatti-volk, de Hittieten, het heersende ras in Phoenicië en Palestina toen Xxxxxxx daar aankwam. En zo heersen zij nu wederom in Palestina, maar meest in de bestemde plaats voor Israël in de eindtijd vóórdat Xxxxxxxx ware zaad zich daar definitief vestigt. Xxxx. Xxxxxxx heeft een boek geschreven: Phoenician Origin of the Britons, Scots and Anglo Saxons (lees CP vd Vecht: De Stenen Spreken p.270). Het zijn de wezens van Phoenix. Kijk eens naar hun gezichten, reptiel achtig. Xxx vindt U prins Xxxxxxx, de toekomstige koning Xxxxx?

De Britten hebben de wereldmacht zélf veroverd met de Bijbelse profetie in de hand. Zij doen zich voorkomen als "redders en bevrijders, n.l. geallieerden", doch zijn slavendrijvers. Groot-Brittannië is ook geen gemenebest van Israel-naties, daar de meeste van de 61 naties gekleurd van ras zijn. Gen. 35:11 een natie en een groep naties. Dit ziet op Nederland, een gemenebest van 7 provinciën (naties of gojim in het Hebreeuws). In de Gouden Eeuw was het koloniale bezit van Nederland groter dan dat van Engeland. Dat is Nederland kwijtgeraakt (gelukkig?).


De wortels xxx xx Xxxxx Xxxx, de Britse Vlag


De Britse vlag wordt Union Jack (het verenigde Xxxxx) genoemd, en heeft een 8-puntig kruis, en kleuren zoals deze in de tabernakel van Mozes reeds voorkwamen. De heraldiek om het "verenigde Xxxxx" te herkennen zou zijn:

de LEEUW ---- voor Xxxx

xx XXXXXXXX/STIER ---- voor Xxxxxx

xx XXXXXXX ---- voor Xxx/Xxxxxxx

xx XXXXX de LIS ---- voor Xxxx


De ontkomenen van Lemuria, Atlantis (Luciferianen en andere afstammelingen van de "Goden") hebben door adoptie van attributen die van het échte Israël zijn, zich in deze wereld gepresenteerd als zijnde het "uitverkoren volk", het "verenigde Xxxxx", etc. Zo zouden de Lombards afstammen van Xxxx, zegt men. De Lombards in Monaco waar ook Xxxxxxx familie van was en waar hij zich in een kasteel schuil hield. Hun symbool is xx Xxxx, xxxxx de lis, een bloem op basis van het getal 6. De lelie is zes-bladig, en dit wijst heen naar Atlantische afkomst, waar de zespunt als symbool gold der dualiteit. De Waterlelie is op basis van vierbladen. Er is slechts één soort bij die op basis van de vijf bladen bloeit, nl. de Gentiaan. (dit is een secundair Judakenmerk). Uncle Xxx is de zoon van Xxxx Xxxx. Bull = stier, en zou dus op Efraim zien.

Dit is bedrog, want het wijst naar Mithras. Xxxx Xxxx (terrier) In het einde zullen Uncle Xxx en Xxxx Xxxx weer samenkomen. De displacement factor in de Grote Piramide (de topsteen kon deswege niet geplaatst) ziet op het feit dat het voor de groei van Xxxx Xxxx, het Britse Imperium, nodig was dat Uncle Xxx tijdelijk een zelfstandig leven ging leiden als USA, doordat de Puriteinse geest in een industrielichaam/materialisme overging. (Pseudo) Xxxxx zal zich weer herenigen, en daar ziet de Union Xxxx op, = E PLURIBUS UNUM der USA.

Xxxxxx Xxxxxxxx onthulde deze vereniging reeds in 1893: één wereld onder één stad: Londen. Londen is de spil der aarde (nul-meridiaan loopt over Londen/Greenwich. Betekent Greenwich ‘groene heks’?). Bull is het symbool van Taurus, de stier Mithras, die de Druïden vereerden als de equinox in de 1e graad van Taurus stond. Het was de witte heilige stier. Op 1 mei had men een festival, en de 1 meiviering is hierop gebaseerd. Xxxxxx verordende ene EU BUL US (Xxxxxxxxxxx) als bisschop voor Engeland, Rom.16:10, 2Tim.4:21; heeft dit te maken met de valse inbreng van de Atlantis-religie der Belialskinderen uit Xxxxxxxx?

Het is de Mitrasdienst. EU is een afkorting en is heeft dezelfde betekenis als Arestos. Ares = oorlogsgod. Aristocraat = lid regerende klasse. Bull = Stier!! EU (ropa) Bul (stier) US (amalek-america). De Union Jack is de 8-punt van de godin Isthar. Overal komen wij de achthoek en achthoekige altaren tegen in de koningshuizen en in de R.K.kerk. Xxxxxx is de Babylonische godin der wellust, had een schare "ingewijden" in dienst der ontucht. Haar tempel E-Anua (huis des hemels) stond in Uruk, (Sinear of Ur) Gen.10:10, en geldt als de oudste zetel der wetenschap. Londen is modern Uruk en of Troje, het centrum der draken. Isthar woonde met de maangod in Sin in Ur (Sinear). In Kanaän werd zij als Astarte vereerd. Het is dezelfde grote hoer, vrouwe Brittania, het Britse Imperium, wellustelingen en oorlogsvoerders aller tijden!

De Britse Leeuw komt van Jes. 21:8, waar een wachtwoord of kreet "ARYEH" (waarvan Xxxxxx afkomt) staat voor leeuw. In Jes. 29 noemt men de stad van de grote koning: ARIëL = Leeuw van God. Hiermee willen de Xxxxxx tonen dat zij het volk van God zijn, het leeuwenvolk. Dit is pure misleiding! Het gaat om een draak. De Union Jack: Xxxxxxx de kruisvaarder adopteerde van Xx.Xxxxxx het rode embleem voor Engeland. Naar men zegt zou Xxxxx xxx Xxxxxxxxx, aan koning Xxxxxxxxx een schild hebben getoond met een heilig kruis erop, wat St. Xxxxxx zou hebben overgenomen. Xx.Xxxxxx was afkomstig uit Cappadocië, landstreek in het oosten van Klein Azië, en had een Palestijnse of Filistijnse moeder. Het St.Andrewkruis zou zien op de zegening van Xxxxx over Xxxxxxx en Efraim waarbij Xxxxx de handen kruiselings hield. U ziet, men heeft overal een uitleg voor, om de verborgen betekenis te camoufleren. Xxxxxx is een veel voorkomende naam onder de Grieken, en betekent "landman". Xx.Xxxxxx onderging in 303 als christen de marteldood in Palestina. Hij is de schutspatroon op oorlogspad, later de drakendoder, doordat men het met de Perseus-mythe vermengde. In feite is de Union Xxxx géén Israël-identiteitsteken, maar een symbool van Isthar, de oorlog-wellustgodin. Tammuz is haar man, Xxxxx haar ster.


Londen, New Troy en de ronde tafel


De Atlanten, Hyksos, Chaldeeën, Grieken, Romeinen, Britten - elite zijn en waren fervente zonaanbidders, zoals keizer Xxxxxxxxxxx xx Xxxxx, die de sabbat veranderde in de zondag. 7 Londen, religie en de Olympics Deel 2 No. 638 De vele zonnecirkels in Engeland (net als bij de Azteken) komen van de Atlantische/Lemurian religie. (Zie plaatje van zo'n zonnetempel:) Abury of Abiri betekent: Geweldigen/Machtshebbers.

Bij Abury loopt een weg van opgerichte stenen die de vorm heeft van een slang, dat is de symbolische weg der zon door de Zodiac. De kop van de slang is ovaal, het heiligdom van Hakpen Hill. Hak = serpent en Pen = hoofd. De Druïdenreligie is er één van zonaanbidding! Bij de zonnecirkels lagen ook kunstmatig gemaakte heuvels. Bij Abury werd de gorsedd opgericht, de vergaderplaats voor de regerende elite. In Jes. 14:13 wordt ook naar zo'n vergaderplaats, berg der Godensamenkomst, verwezen. Er is voldoende wetenschappelijk bewijs dat de Tudors, Xxxxxxx en Plantagenets deelnamen aan deze assemblies, zoals in Abury, Sillbury en Stonehenge. In Windsor is de Ronde Tafelberg, waar traditioneel de grote zetel van de monarch staat, en waar de Rode Kousenbanders worden ingewijd, waarvan ook koningin Xxxxxxx xxxx uitmaakt. Xxxxxx was een voorjaarsfeest, dat later door de c h r i s t e n e n een paasfeest werd, met vuren. Bel-Belialskinderenfeest. Van deze feesten en vergaderingen k o m e n d e parlementen is de moeder dezer hoererijen = parlementen!

De Ronde Tafel is specifiek voor de belangenbehartiging der Gorsedds, de aristocraten. De meest historische Ronde Tafel-conferentie was die van Xxxxx Xxxxxx, geheel in de lijn xxx Xxxx Xxxxxx. De elite wordt opgeleid in C a m b r i d g e , d o c h de k o n i n g e n in E a t o n c o l l e g e . EA = soll-hill = zonneheuvel. Ton = heilige berg, omringd door een water. Ea = eiland. Eaton Gorsedd = de heilige berg der superieuren, waar men de 1-meiviering houdt.

Veel zonnecirkels zijn voorzien van de svastika. In het Sanskriet is svasti "goed en zijn", symbool der zon. Llyn, Llion = grote diepte, afgrond der wateren. In een Keltisch verhaal over de zondvloed kwam uit Llyn het water naar boven van de zondvloed (sluizen der afgrond). Llandin - Ilion - Londen, waar het spreekwoord luidt: Tra Mor, Tra Brython (zo lang er water is, zullen er Britten zijn). Zij zijn afkomstig uit de afgrond (het Beest komt ook uit de afgrond). Op de Britse heraldiek is te zien hoe de zeemonsters er uit zien, de draak van Wales, die op een leeuw lijkt. Het zijn Poseidon-wezens, phoenixwezens. In Openb.21 staat dat er geen zee meer zal zijn, wat noodlottig wordt voor de Britten, dat houdt hun ondergang in!!! Zullen zij weer levend begraven worden in de afgrond? Zal Londen wegzakken in de bodemloze put?


New Troy was de heilige stad van dit superras (X. Xxxxxx, Prehistoric Londen p.90) Y Xxx Xxxxx = Het ras van Troje. De meest sprekende bevestiging dat Xxxxxx Xxxxx was, komt van Xxxxxx in het Latijn: Fundata olim et edificata ad instar magma Troje = de stad die naar de gelijkenis van groot Troje werd gebouwd.

Malta zou door deze elite (door Xxxxxx toen hij er langs voer) zijn uitgekozen als het witte eiland, om de Maltezer Orde er te vestigen, waarvan Xxxxxxx ere-vrouwe is! Brittania komt van Xxxxxx. Brut tan nia. Tan = land. Oud Troje gold voor Rome, en ook was er een Xxxxx Xxxxx. In het oude Troje aan de Taag, wat door een aardbeving werd verwoest, zijn nog vele overblijfselen van de zogenaamde Phoenician Masonry, of: Phoenicische Vrijmetselarij. Uit hen komt de Pendragon, Hoofddraak = militaire dictator! Een legende vermeldt dat Xxxxxxxx en Apollo voor de koning van Troje verschenen (Laomedon) in de gedaante van mensen, met het verzoek om een muur rond de stad te bouwen. Neptunus zond een zeemonster die de inwoners van Ilium meepikte. Een orakel bracht uit dat de koning zijn dochter Xxxxxxx naar het strand moest brengen om het zeemonster te bevredigen. Hesione werd naar het strand gebracht onder bescherming van Xxxxxxxx, en Xxxxxxx hielp hen door een muur van aarde op te werpen, waarachter Hercules kon uitrusten als het zeemonster hen lastig viel. Ook Xxxxxxxxxxx wijst naar een zeemonster, en de Merovingers zouden uit zo'n zeemonster zijn ontstaan. Hiervandaan zouden de vele labyrinten en muurringen komen die in Engeland en Kreta nog te zien zijn. Xxxxxx heeft ook tegen reuzen gevochten. In Cornwall woonden veel reuzen, de Poly-olbion. De Trojanen roeiden de reuzen uit, behalve hun leider Xxxxxxxx (Gog Magog). Xxxxxxxx bond de strijd aan tegen hem, overwon hem en wierp hem in zee.

De 2 giganten in de Guildhall te Londen, genaamd Gog en Magog, zijn in feite Corineus en Goemagot. Londen - Llandin = The Lake City, bij Penton. Llandin is de Parlementsheuvel, de Areopagus van Engeland. Wales heeft de Dragon van het grote Pen-dragon-ship, de zeegoden. In Westminster stond de tempel van Apollo. Al de Goden uit de Griekse mythologie komen uit Londen. Het is hetzelfde volk en ras dat uit Babylon komt. Op de Gouden Koets van the Queen kunt u al deze Goden bewonderen, en iedereen vindt ze prachtig.


BRITISH IMPERIUM -- NEW TROY = LONDEN


Caer Troia, Troynovant of New Troy was de oude naam van Londen, door Xxxxxx xx Xxxxxxx gegeven in 1100 BC. Xxxxxx was het kleinkind van Aeneas, oprichter van New Troy. Xxxxxx is niet uit Griekenland/Turkey Troje gekomen naar Engeland, want Troje lag in Engeland: zulks is een legende zonder grond, zegt X. Xxxxxx in "Prehistoric Londen". De genealogie der Britse koningen gaat terug tot Beli de Grote (een groot Belialsman dus = pseudo-Benjaminiet) en tot Xxxxxx en Xxxxxxxx. Er zijn aan de Thames nog historische havens als Troy, Trinovantum en New Troy. Bij de berg van Hissarlik heeft de Trojaanse oorlog plaatsgehad, waar nu nog monumenten staan, dicht bij Llandin of Londen. De naam Caer Troy was niet populair bij de Britse bevolking, en zodoende werd Llandin de naam van het huidige Londen. De oudste historie van het Britse ras gaat terug naar Centraal Azië, het district tussen de Eufraat en Tigris. In dat land van de Chaldeeën ligt de oorsprong van de eerste Britten (zie X. Xxxxxx, Prehistoric Londen p.23). De eerste Britten stammen dus uit Babylon en Assyrië!

Er zijn later ook Kelten, Kimbri en Welsh naar Engeland getrokken, doch de heersende klasse bestond uit Chaldeeën, die in Engeland hun Nieuwe Babylon bouwden en nu nog hun Grote Mysterie Babylon leiden, het Britse Imperium, de commonwealth of nations. Het is één en hetzelfde volk en één en dezelfde geest die naar de wereldmacht streeft: Oud Babylon, Perzië, Griekenland en Rome .... en het Britse Imperium. Het zijn steeds dezelfde lieden, de Chaldeeën, Phoeniciërs, Atlanten ... van de gevallen Xxxxxxx (Engeland is hun land). Het waren en zijn altijd bekwame oorlogsvoerders ter zee: Vrouwe Brittania rules the seas. Merkwaardig is het feit dat de oude bibliotheek van de Koningen van Babylon en Ninevé ligt in het British Museum. Ook verschilt de oude Accadische wet in bijna niets van de huidige Britse wet. Op sculpturen uit Ninevé in het British Museum staan kleine harpen, van Bard, identiek aan de Welsh harpen, waaruit men de Davidische afkomst wil herleiden. Nee, de Britse en Ierse harpen komen van Babylon en Ninevé. Dezelfde oorlogswagens als in Assyrië werden in Engeland gebruikt! Het is één en hetzelfde volk! 11 Londen, religie en de Olympics Deel 2 No. 638 De Engelse taal is een samenraapsel van Fenicisch, Keltisch, Arabisch, Hebreeuws en Perzisch, waarbij veel plaatsnamen uit het Sanskriet komen, volgens X. Xxxxxx en X. Xxxxxx.


De Druïden triniteit (3 lichtgevende toortsen) bestaat uit Beli, Taran en Esu. Beli = Belialskinderen van pseudo Xxxxxxxx. Esu = Esau, Edomieten, rood. De Merovingers stammen eveneens af van dit New Troy/Londen. De herkomst is als volgt: Atlantiden -- Belialskinderen -- Trojaanse = Londense koningen -- Hektor - - Antenor -- Marcomir -- Ratherius (bouwer van Rotterdam) -- Merovingers -- graven van Holland, m.n. ene Diederik. Zij brachten de Rode Leeuw naar Holland, dat is de Ezau-leeuw, van de Agag-koningslinie van Amalek. De Xxxxxxxx xxxxxxx xxxxxxx eveneens uit dit New Troy = Londen: Keizer Xxxxxxxxxxx xx Xxxxx z'n moeder is Xxxxxx, Britse afstammeling van Xxxxxx, van Caradoc, van Xxxxxx xxx Xxxxx (waarvan de naam Brit afkomt), van Xxxxxx stichter van New Troy. Waarbij aangetekend moet worden dat Xxxxxx uit ene Xxxxxxxx voortkwam, waarvan men aanneemt dat dat Darda-Zerah-Juda was, hetwelk onmogelijk is. Xxxxxx leefde in de tijd van Xxxxxxx, en zijn voorouder Xxxxxxxx leefde dus daarvoor, terwijl Xxxxx uit Zerah-Juda pas lang daarná werd geboren. In New Troy ligt de sleutel, dit is Ilium. Illumi = verlichten. De Illuminati, de Luciferianen, maar ook de Satanisten, strijden om de kroon! Num.24:7 en Ex.14:14. De Agag-koningslijn van Amalek wil de hand op de troon van IHVH, en dát is de Britse kroon, alsmede alle Europese kronen. Haman was een Agagiet. Xxxxxx was de wereldlijke macht in hun handen, van alle wereldrijken die geweest zijn. Het was immers één beeld van Xxxxxxxxxxxxx dat door één steen werd vermaald. Het is één volk, hetzelfde geslacht dat de wereldregering wil, en heden uitmondt in het Britse Imperium, de Grote Hoer, Mysterie Babylon.


Atlantiden

Zij komen van Atlantis, waar men zeldzame metalen bezat, o.a. Orichalcum, dat de glans van vuur heeft. Hun hoofdstad was Poseidopolis, vol monumenten. De stad had een perfect geometrische ringmuur uit 5 ringen bestaande. In het midden der stad lag het weelderige paleis en de tempel. Xxxxxxxx, god van Atlantis, reed op een wagen die door 6 gevleugelde paarden werd getrokken en werd begeleid door 100 nereiden (engeltjes) die op dolfijnen reden. De wereld werd verdeeld tussen Xxxxxxxx en zijn broers Xxxx en Xxxxx. Xxxxxxxx had het eiland Atlantis gekregen, en bevolkt met een "deugdzaam" ras, ingedeeld onder 10 koningen. Zij respecteerden de wetten die van de zeegod afkwamen. De beschaving verviel door overmatige weelde en hun hoogmoed om de hele wereld te overheersen. Met hun grote vloot trokken zij naar de Middellandse Zee, en Athene als stad van de gehelmde godin streed tegen deze machtige tegenstander. Xxxxxxxxxx maakte een grote aardbeving een eind aan de strijd en zonk Atlantis naar de afgrond. Xxxxxxxxx heeft vierkante munten gevonden van een onbekende legering. Op één der munten stond:

"afkomstig uit de tempel met de doorzichtige muren".

Op een bronzen vaas uit Troje stond: "gift van Xxxxxxx, vorst van Atlantis".

Deze Atlantiden zouden vèrontwikkelde aandrijftechnieken hebben gehad, o.a. kernaandrijving. De beschaving zou vernietigd zijn door 3 kernrampen, waarvan de laatste overeen zou komen met de beschrijving van Xxxxx. Er waren echter overlevenden, en zij hebben nu hun einddoel in zicht: De Nieuwe Wereld Orde onder Horus, het Alziend Oog, USA = Novo Atlantis.. De ramp zou ook Kreta geraakt hebben, de ramp van Santorini. Men heeft portretten gevonden van Atlantis en Kreta, waarop een volmaakt ronde stad als metropool stond. De cirkel is het symbool van volmaaktheid. En wanneer de Atlantiden via het Britse Imperium de gehele aarde overheersen ---- is de cirkel rond. Wij hebben nu hun afkomst gevonden en ontdekt, en voor ons is ook de cirkel rond. Hun einde is nabij! Hun bedrog wordt openbaar, en door de steen, het échte Israël, zullen álle wereldrijken, samengebundeld in het huidige Britse Imperium, worden vernietigd!

Volgens de ‘Chronicles of Eri’ vonden de voorouders van koning Xxx van Ierland, toen zij onderweg waren van Sidon naar Spanje, een steen in het water, de Lia Fall, waarop alle Schotse koningen gekroond werden. Xxxxxx Xx Xxxx bracht de steen uit Ierland naar Schotland te Agyllshire in 503 AC, en via Scone kwam de steen in de Westminster door Xxxxxx X in 1296 AC. Het Schotse ras van de hoofdvorst Xxx zal over het land van Gog en Magog regeren, dat is ... over Engeland, het land van de Enakim uit de voortijd. Vandaar dat de ‘Coronation Stone’ ook wel de ‘Stone of Scone’ wordt genoemd. De steen zou uit het stadje Old Scone zijn gekomen. Meest waarschijnlijk komt de steen uit Scone zelf, want zij bestaat exact uit dezelfde rode zandsteen als men in de heuvels van Pertshire aantreft.


Britse hoogmoed komt eens ten val


Het Britse ras bestaat uit twee soorten Kelten, Beakers, Romeinen, Juten, Saksen, Angelen, Noormannen, Franken, Normandiërs, Hugenoten, Vlamen, Hollanders, Litouwers, Letten, Oekraïeners, Polen, Sudeten-Duitsers, en kleurlingen, etc. De Engelsman zal dit tegen wil en dank moeten beamen, maar in z'n hart leeft altijd de gedachte dat het Britse ras een regelrechte vrucht is van een aparte scheppingsdaad. Het scheppingsverhaal van de Brit ziet er als volgt uit: In de beginne schiep Xxxxxx de wereld, de Engelsen, de dieren des velds, en de buitenlanders, etc. Toen maakten de buitenlanders chaos, en de Engelsen schiepen via hun Brits Imperium weer orde. Alleen Engeland als natie zou de kentekenen bezitten van een uitverkoren volk der goden te zijn. De Britse herkomst ligt echter grotendeels in Babylon! Xxxxxxxxx schreef over de ruiters op paarden met bolle petten (mitres) en een meute honden in Babylon ..... precies dezelfde zoals men die ook nú nog in Engeland kan bewonderen! Babylon is de hoofdstad geweest van een land dat de Britten eens bewoonden, wat uit een kindervers blijkt.

How many miles to Babylon? Three score miles and ten. De rozen, lelies, adelaars, paarden, honden, petjes, wandelstokken, viskaken, griffioenen ...... zijn allen van Babylonische oorsprong ...... evenals de voorliefde tot varkensvlees na griffioenen. Er zijn ook heenwijzingen naar Egypte, en dat klopt. De heersende klasse van Babylon is dezelfde als de Hyksos, afkomstig van Atlantis en Mu, van de Nefilim. Van Egypte heeft de Engelsman een voorliefde tot katten en luipaarden: Xxxxx Xxxxxxxxxx ... de melancholieke kat.

De Brit lijkt een gentleman, van buiten alles prachtig, identiek aan Xxxxxxx, de blinkende morgenster, maar ..... van binnen zo gemeen als een verscheurende wolf. De Britten hebben hun gespleten karakter niet van een vreemde. In een Russisch blad stond dat de Geallieerden de Barbaren waren van de 20e eeuw. Hun hoogmoed komt spoedig ten val. Hun geliefde stad ligt aan de mond van de Hades (zie kaart van Xxxxxxx op pag.@) en zal daar in tuimelen. Het gericht van de énige God zal dit doen. De Hades is de onderwereld, de grote put, waar al meerdere bok-naties vertoeven. Londen is de Moeder der Hoeren (pharmaceut= gifmenger, en dit staat als Grieks woord in het boek Openbaringen) en parlementen, de democratie. Democratie is 100 en de helft 50 + 1 = 5 dat is dan de meerderheid.. Londen ligt op 51 graden 51 minuten en 51 seconden, de Merovingerpyramide basishoek, dus democratisch gezien is de ligging van Londen bij uitstek gunstig.




De British Israël World Federation

Eén der grootste misleidingen van deze eeuw (de revanche van Xxxx om Xxxxx met gelijke munt terug te betalen) is te zien in hetgeen zich nú als uitverkoren volk van God presenteert, en dan niet slechts dat beetje "Joden", maar wat zich presenteert als zijnde Efraim en Xxxxxxx, Groot Brittanië & USA. Ezau presenteert zich als Xxxxx en de halfblinde Xxxx heeft de welvaartsspijze gaarne. De mensheid tippelt er argeloos in, en zelfs vele echte Israëlieten geloven het en vereren het Paard van Troje.

Wanneer wij echter de wáre identiteit navorsen, blijkt dat Engeland en Amerika niet Efraim en Manasse kunnen zijn, hoewel er natuurlijk wel veel Israëlieten onder de bevolking zitten. Organisaties als British Israël World Federation zijn dan ook armen en voeten van de Grote Octopus: Kaïn/Ezau. Momenteel zijn Groot-Brittannië en de USA nog gescheiden, maar de tijd komt, volgens X. Xxxxxxxx, dat zoals de zon in het Westen ondergaat ... de USA weer een lid van de British Commonwealth zal worden. Volgens de Grote Piramide, zeggen de Illuminati, wordt deze vereniging voorzegd en is deze op het USA Grootzegel afgebeeld, in de onafgebouwde piramide en de nog gescheiden topsteen, vanwege de displacement factor 286, 1022".

Volgens de British Israël World Federation symboliseert de Piramide de displacement van de USA van het grote potentieel der British Commonwealth in 1776, en de omvorming van de puriteinse geest in een industriegeest, zijnde een wezenlijke stap in de vorming van een Novus Ordo Seclorum, wat de economische kruisiging van het Christendom insluit. Het Britse ras wordt gezien als "bouwers" om de profetie die in de Grote Piramide verborgen zit te laten uitkomen. De zwevende topsteen symboliseert de terugkeer van het Licht (der USA Illuminati) naar haar oorsprong van de afscheiding sinds 1776. Het Britse ras zegt de opdracht te hebben de Grote Piramide te voltooien onder een nieuw wereld economisch systeem, met Engeland als centrum. Eén wereldregering, één wereldmunt, één wereldreligie, etc. Het Britse "bouwende" ras der hooggraad-vrijmetselaars verraadt haar afkomst van Kaïn als stedenbouwer en zijn nazaten de ontwerpers van Babylon, culminerend in het Grote Babylon.


Is de Stone of Destiny de Bethelsteen van Xxxxx?

De Jakobssteen is niet de Stone of Desteny in de Westminster Abdy te Londen. In "The Journal of Hellenic Studies" verbindt X. Xxxxx de "heilige Xxxxx" van Mycene in Kreta met die van Xxxxx die (zoals men beweert)die in de kroningsstoel zit in Londen.

Xxxxxx brengt men in verbinding met Baetyl-os, de steen Kronos, de heilige steen van de Cretan Zeus. Kronis = Saturn, en zou volgens de Brits Israël Identitygroepen Israël-Juda zijn. Grotere misleiding is moeilijk indenkbaar. Xxxxxxxxxxx, een zeer oud schrijver, zei: Xxxxxx wordt door de Phoenicians "Israël" genoemd, en de "ogen" van Xxxxxx (= Heer der dobbelstenen) worden door hen "Elohim" genoemd.

Hier zijn de Belialskinderen met hun bedrog optimaal! Xxxxxx is niet het échte Israël, maar de Atlanten! Deze nieuwe "Israëlieten" besneden zichzelf, en doordat Xxxxxx een zoon had die Xxxxx heette, moest deze voor Juda doorgaan. Baetylos, the stone swallowed by Xxxxxx - the sacred stone of Zeus, is ten onrechte door hen de Jakobssteen van Xxxxxx genoemd.

Nu is die zgn. Xxxxxxxxxxx door de Atlantici geheiligd voor de kroning van al hun vorsten, in de naam van "Xxxx'x scepter". In de kronieken van Eri staat dat deze steen vanuit Palestina is verscheept naar Ierland met Xxxxxx en de koningsdochter, Xxx Xxxx, Tephi, en daarna naar Engeland, Schotland. Xxxxx xxx Xxxxxxxxx zou het christendom naar Engeland hebben gebracht met Brân de gezegende, een afstammeling van Xxxxxx uit Troje (dus een Belialsman/Atlant). Xxxx is de vader van Xxxxxxx, koning van Siluria. Caradoc had zijn residentie in het Palatium Brittanicum, wat de eerste christenkerk werd te Rome (de christenkerk te Rome werd dus door een Belialsmens-Atlant gesticht, waaruit de R.K. Kerk is ontstaan). Xxxx was de zoon van Xxxx en Penardins, dochter van Xxxx, zoon van Xxxxxxx (Xxxx) en Beli = Xxxxxxxxxxx. Xxxx was de dochter van de Romeinse heerser, nicht van de maagd Xxxxx. Xxxx. Xxxx zegt dat Beli uit Amalek stamde! Xxx Xxxxxx lezen wij dat het er om te doen was de hand op de troon van JHVH te leggen. Dat dit Xxxxxx gelukt is door de eeuwen heen, en dat de huidige Britse en Nederlandse troon, alsmede de Europese tronen door Xxxxxx worden bezet, zal velen moeilijk vallen, doch de feiten bewijzen het! Keizer Coonstantijn de Grote z'n moeder Xxxxxx kwam van het Britse Vorstenhuis, was een Helleen-Griek = Atlantici.

De Tudors van het Britse vorstenhuis stammen van deze Xxxx = Belialskinderen-phoenixwezens. Ook de kleinzoon van Xxxxx xxx Xxxxxxxxx heette Xxxx of Beli en zou de opvolger van de Priesterstam zijn, Xxxx. De nieuwe Messias zal immers een Priester-Koning zijn, dus moeten de Atlantiden er een mouw aan knopen! Heli zou volgens Xxxxxxxxx kaart de vader zijn van de maagd Xxxxx, de oudere broer van Xxxxx xxx Xxxxxxxxx, vanwaar, door een huwelijk tussen de koningslijn en priesterlijn via Josedech, de vader van Xxxxx xx Xxxxxxxxxxxx, de lijn naar Aäron is gemaakt. Dit klopt niet, doordat Xxxx identiek is aan Beli, een Belialskind, wat niet de vader van Xxxxx was / geweest kan zijn. Hoe dit precies zit wordt nog nader uitgezocht. In prof. H. Xxxxxxxx "Story of the Britons" staat over Xxxxxx Xxxxxxxxxxx: Xxxxxx was een schone vrouw uit Troje (waar ook de Merovingers vandaan kwamen), en was dochter van Xxxx of Coël. Xxxxxxxxxxxx trouwde met Xxxxxx en woonde met haar 11 jaar in York, en hun zoon noemden zij Xxxxxxxxxxx, die zogenaamd Christen werd, doch een fervent zon-aanbidder bleef, een Atlant in hart en nieren. Saxons, Noormannen en Hannovers komen allen van Odin -- koning Asgard, Scandinavië. Odin = Aud'n of Audin, en betekent Lord, Heer, Bodo, die de voorvader is van veel vorstenhuizen in Europa, o.a. Engeland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen, Zweden, onder de naam Anglo Saxons, alsof het de zonen van Xxxxx zouden zijn.

In feite zijn het Anakim - Lumerians en Atlantici. Hun wapen was een Centaurus, half wit paard met een halve man als boogschutter. Ook de Goten waren verwant aan Xxxx/Wodan. Zijn kleindochter heette Xxxxx, va n S e a x n o t, zoon van Xxxx. Xxxxx = dochter van Xxxx. Xxxxxx Xxxxxx zegt in "History of the Anglo Saxons" dat Xxxx afstamt van Xxxxxxx, zoon van Xxxxxx of Krit = Kronos, een Griek en Levantine (van Leviatan) Leviathan. In de Bibliotheek van Windsor Castle is de stamboom van Xxxxxx: Saturnus -- Jupiter -- Dardanus -- Erichtonius -- Tros -- Ilus -- Laomedan -- Priam. Xxxxxxx was koning der goden. Van Dardanus zouden de Merovingers afstammen.

Ook de Guelphs - Welfs (wolven) stammen van Xxxx en komen uit Troje, en willen in Xxxxxxxx hun afstamming zien, een wolf. De zogenaamde Jakobssteen is die van Kronos. Op die steen zijn nagenoeg alle Britse vorsten gekroond en vanuit een kelk met olie gezalfd met een lepel (niet met een hoorn zoals Xxxxx), en die kelk heeft de vorm van een Phoenix, the Ampulla. Men denkt dat de steen weer naar Jeruzalem zal worden verscheept om aldaar de nieuwe Messias in te zegenen en te kronen. Wie is deze Prins, Priester-Koning? Het antwoord ligt in Rennes le Château bij de Priori de Sion, en mogelijk is het prins Xxxxxxx, of een Habsburger/Rothschild. Let op hun gezichten en gelaatsuitdrukkingen! Het Britse Imperium is een opslokken van de Heerschappij van de ware God, en is van Lucifer, een samenzwering ter verkrijging van de wereldheerschappij.

De Joodse staat is het Britse Imperium, voor de Nieuwe Wereldorde.


Het Thule/Vril-genootschap

Dit is de Loge van de Broeders van het Licht. Satans huis is verdeeld, en daardoor zal het ook kapotgaan. Nochtans zijn alle genootschappen en Vrijmetselaarslogen etc., satanisch geïnspireerd, alsook dit Thule-Vril-gesellschaft. Vril is de kracht in een korenveld waardoor de halmen groeien. Vril is de kracht in de plant, en is dezelfde kracht die de mensen van de nieuwe toekomst zullen bezitten "Het Komende Ras" . Het geestelijke denken is van deze mensen hoger ontwikkeld dan normaal. God haalt Zijn "zonen" uit deze aarde, zie Rom. 8. het "Zion-Zaad" en satan haalt de zijnen eruit, het "Zizanion-zaad". Het lijkt op elkaar. Alleen in het einde is het volkomen zichtbaar wie ... wie is, want in de aar van het zizanion zit geen nieuwe vrucht, en deze aar blijft rechtop staan, terwijl het Zion-zaad buigt vanwege de vrucht. Wij zien deze nabootsing van satan als symbool veelal uitgebeeld in de korenaren rond wapenschilden. De wijsheid uit het oude Babylon vluchtte naar Tibet, en van hieruit, uit dit onherbergzame oord, haalde ene Zabatai Zwi haar weer op. Deze wijsheid was de wijsheid van de "Groten" , de reuzen uit de voortijd, uit Atlantis. Door de oprichters van Thule en Golden Down werd deze wijsheid naar Europa gebracht, en door de Founding Fathers naar Amerika.

In 1887 werd Golden Dawn opgericht door X. Xxxxxxx met 144 vrijmetselaars, en dit bleek het VRIL-genootschap te zijn, hetwelk naar Berlijn is verhuisd, met als doel om de heerschappij van God in het Westen omver te werpen. Het hoofd van dit genootschap in Duitsland was Xxxxxxxxx, generaal en stimulator van Xxxxxx. Hij heeft enige maanden vertoefd in de Tibet, in het Lama-klooster bij Lhasa. Het Thule gesellschaft is het Atlantis genootschap. De Swastika of hakenkruis was hun symbool, het zgn. Kaïnsteken, hetwelk ook door de kabbalisten werd gebruikt. In de Tibet ligt hét geheim der eeuwen. De bedevaartgangers onder de Vrijmetselaars gaan daar naar toe om hun VRIL te versterken. In een crypte te Lhasa liggen in 3 doodskisten van zwarte steen 3 lichamen opgebaard. De kisten zijn van allerlei symbolen en lettertekens voorzien. Dit zijn de Rephaïm en Enakskinderen uit Gen.6, wel 3 meter lang, en mannen van 5 meter. Wat moest onze koninklijke familie een achttal jaren geleden in Lhasa zoeken? Xxxxxx Xxxxxx-Xxxxxxxxx en Xxxxxx daar ingewijd?


Het Arische superbedrog-ras

Arische cosmogenesis: Arya = edele (in ‘t Sanskriet). Volgens de Ariërs manifesteerde zich het Goddelijk wezen door 3 logoi: Xxxxx, Ruimte en Materie, wat door de Hindu sigils als volgt werd afgebeeld: De oude Arische religie is een sexreligie met mystische kosmogonie, wat begint bij de omgekeerde Ypsilon, yoni, vagina, zie hiernaast, en via het hakenkruis eindigt in de cirkel met kruis. Hoge Rooms Katholieke geestelijke dragen soms ok een mantel met de Y erop. De 3 logoi zag men als Wotan, Wili en We. Uit vallende en rijzende sigils werd het hexagram en Malthezer kruis opgebouwd. De arische Runetekens, zie links bovenaan. De ¥ is de mystieke verrijzenis van de Adelaar, wat een militant symbool is der ariërs . Ariër = oervuur/zon/adelaar. De rode adelaar is het arische symbool, die door zelfverbranding uit eigen as herrijst. 20 Londen, religie en de Olympics Deel 2 No. 638 Gorsleben leidt het woord "ras" af van rata, wat wortel betekent, en zegt dat God & Ras hetzelfde zijn. Hij claimt dat de ariërs de zonen van de zon zijn, en God in hen woont.

Het is echter het oude volk van ATLANTIËRS & ARIËRS dat nu in Groot Brittanië en de USA woont en de nieuwe wereldorde opbouwen, met hun ADELAAR/EAGLE. Zij zien zich als de "waakhonden" van Xxxxxx in deze wereld.

De "HAGAL-rune" is voor hen meest heilig, een HEXAGRAM, als hierboven, een X met streep erdoor. Zij gebruiken echter ook de LELIE, PIRAMIDE en MAGIC SQUARES. De Kubus is hun CHRIST’AL $/kristal. En daar hebben de christenen hun kruis vandaan, en Chi-rhoo teken.

Ook het SS doodskopsymbool is een rune.

Uit: "The occult roots of nazism" van X.Xxxxxxxx-Xxxxx.


Veel van het christendom is overgenomen van de Luciferreligies, en het LUCI-LICHT STRAALT NOG FRIS IN DE CHRISTENWERELD, vooral met KERSTFEEST en PASEN ... en, men voelt zich happy!!! Zelfs het superbedrog van de ARYAN NATIONS, die voorwenden ISRAËLIETEN te zijn.

Waren de Ariërs dan Hebreeën??? De echte ariërs waren blanke volken die Perzië en Indië binnendrongen en zichzelf die naam gaven om zich van de autochtone bevolking te onderscheiden. Later is door Franse en Duitse schrijvers de taalkundige term "ariër" gebruikt om het NOORDSE Ras aan te duiden, hetwelk tot grote verwarring leidde.

Wie die blanke volken geweest zijn, is niet met zekerheid te zeggen. Ten onrechte is echter het NOORDSE Ras voor ARIËRS aangezien. Dit zal wel de oude list van vermomming zijn, kruipen in andermans vel, en varen onder een andere vlag. Het NOORDSE Ras komt echter uit IJSLAND/THULE, en dit zijn LuciferIANEN, en zijn in Duitsland gekomen als "Herrenvolk". Dit zijn géén Israëlieten/Hebreeërs, Izaäkzonen! ! By Xxxx Xxxx: Peace prosperity and the coming holocaust" zegt dat de nieuwe wereldorde loopt via TIBET/INDIA en THULE, met een nieuwe ARISCHE MESSIAS, zoals nazi-Hitler.

Xxxxxx behoorde door zijn geloof tot de VRIL-society, waar men geloofde dat alle Duitsers tot het Arische meesterras behoorden. Dit is leugen. De echte Ariërs stammen van de vroegere Hindus, die afstammen van de inwoners van HYPERBOREA en ATLANTIS.

Sommige van deze superras-mensen leefden (en leven nu nog) in de TIBET, in SHAMBALLAH en AGARTHIL. Ook Xxxxxxxx Xxxx’x MAITREYA komt daarvandaan.

In de Tibet liggen nog van deze supermensen gebalsemd opgebaard. De ingewijde Nazi’s hadden telepathische contacten met de GROTE MEESTER, de ONBEKENDE.

Xxxxxx had een arische droom van puur arisch bloed, waaruit blonde mensen met blauwe ogen (net als de Israëlieten) zouden voortkomen. Aryanisme = Hindoeïsme, en is de algemene religie der antichrist, waar men Xxxxx in een hindu-christ heeft veranderd. De invasie/de horden komen vanuit het OOSTEN --- via ZEN, Budistmunks, Yogis, Swamis, Gurus, etc. ... om de weg tot NEW AGE te plaveien van de ARISCHE SUPERMENS.

NEW AGE is een geheim plan van HINDU & BUDHIST-leiders, de VISHVA HINDU PARISHAD (in samenwerking met Xxxxx Xxxxxxxxx) V.H.P. New Age en Nazisme verwerpen de Bijbel, en het is een terugkeer tot Hindu-budhist occultisme. Onder de Hindus is géén symbool heiliger dan de SWASTIKA!! Hun god is BRAHMAAN ! !

Het is de tweekoppige Adelaar/TWEESLACHTIG.

Zo goed als de Joden zich voordoen als Israëlieten, doch het is een synagoge des satans, Openb.3:9; evengelijk doen de Xxxxxxxxxxxx zich voor als ARIËRS, doch zij hebben die naam gestolen!! Het is zo dom als een koe om als christenen de symboliek over te nemen van de zich zo noemende Ariërs!!

Tibet is het grootste hoogland van deze aarde, een ontoegankelijk oord van bergen (symboliseert Gods ontoegankelijkheid), en ligt in het Oosten, de zitplaats van de MEESTER. Alle Vrijmetselaarslogen zijn op het Oosten gericht.

Alleen hoog ingewijden mogen naar de Tibet om een blik te werpen in de crypte, alwaar de 3 met goud overgoten lichamen opgebaard te zien zijn. Deze wezens zijn nakomelingen uit de verhouding of kruising van vrouwen met engelen. Dit zijn de ATLANTEN, de reuzen uit de voortijd. Hier gaan de vrijmetselaar-bedevaartgangers naar toe om de kracht te vernieuwen en op te kunnen vliegen met vleugelen als der arenden, lees Ps.103 :5 en Jes.40:31.

Voornamelijk de Edom-Amalek-lijn uit Amerika, maar ook de Chaldeeërs uit de USA, afstammelingen van Kaïn (Khazaren) zoeken hun nieuwe krachten bij hun voorvaders te hernieuwen. Apollo, afstammelingen van de Amelekieten en Horieten schijnen op dit moment nog de meeste kracht (VRIL) te hebben opgedaan. De Khazaren en Apollo-nazaten hebben geen menselijke ziel, dit hebben de Edomieten nog wel. De dochter van Babel is Ezau Ps.137, en dat is SATAN (via Rothschild) en door hen is Amerika en Babel in Europa gebouwd.

Apollo is echter losgelaten tijdens de 1e wereldoorlog (via Rockefeller) en schijnt de overhand te krijgen, hoewel er nog veel satanisten in hun vergadering zitten. Het zijn de twee rivalen, die een onderlinge machtsstrijd ontketend hebben, en waardoor satans verdeelde huis uiteindelijk zal instorten . De wereldregering moest en zou in handen van satan komen, en dit voorbereidende werk daartoe lag in de hand van Lucifer. Apollo (verderver) infiltreerde en misleide satan-Lucifer, en dit gaat nog steeds voort.

De CFR en Bilderberger groep zijn nog in handen van Rothschild, dus van Satan-Lucifer, maar ... Apollo-Rockefeller wordt steeds machtiger en heeft een eigen Trilaterale Commissie opgericht. Ook de Sovjet is door Lucifer gebouwd, maar is nu praktisch geheel in handen van Putin, met als doel om Lucifer-Babylon te vernietigen.

Satan wordt verslagen van binnenuit, uit eigen gelederen. Babylon heeft nooit ware voortbestaanskracht gehad. Ongeveer 2500 jr geleden werd Babylon door Cyrus vernietigd, en ontvluchtte de occulte eredienst naar Tibet, vanwaar het door de Joodse Messias Zabatai Zwi is teruggehaald. De Meesters uit de voortijd zullen eens weer opstaan vanuit ATLANTIS, vanuit de THULE. Hun kracht is het slangengif van de opgerichte Cobra, het hart van de magische zwarte Romein nl. S S, van Slang en Sex.

Nederland schijnt een scharnier te zijn voor Babylon en Apollo, gelijk satan best weet dat Nederland ISRAËL is en wij in de toekomst een grote betekenis hebben, en in ons land waar de troon van God komt te staan, de TROON van DAVID. Vanuit Nederland gingen de Pelgrimvaders immers naar de USA, en de kleuren van onze vlag zien we in de USA terug. Op een penning ter nagedachtenis aan de vrede van Nijmegen 1678 zien wij de Ned. maagd met op haar pantser de Leeuw met 7 pijlen, als symbool van Elohims ware Tempel, vrede sluiten met de onder-waterlelie, onder toezicht van het Alziend oog van Nachash of RA, op het Altaar van NEOMAGI, de WEDERGEBOREN demonen van ATLANTIS uit de voortijd. Nederland heeft voor satan en Apollo gróte betekenis, en hij is er voor als de "dood"!!!

ONS VOLK IS ISRAËL, de zonen van de Levende Elohim.


Hooggraad-leugens en Brits Israel-bedrog De negatieve krachten van Kaïn-Ezau werken gaarne onder het positieve mom van Izaäk-Jakob via o.a. mathematica, en de sleutel daartoe is het getal 111. Zie hoe de vrijmetselaar Gen. Allenby (C.P.v.d.Vecht, De stenen spreken, p. 297) op 11-12-1917 aan het hoofd van het leger van het 7e Imperium (het Britse) te voet de Jaffapoort van Jeruzalem binnentrok. De vrijmetselaars zeggen dat hiermee de zgn "tijden der heidenen" vervuld zijn 7x360 jr = 2520 jr vanaf 604 BC de 1e wegvoering van Juda. De Britten willen zichzelf zien als het "stenen koninkrijk" zoals in Dan.11 staat. Zij maakten de planning voor de Wereldoorlogen. Het begin van W.O.1 in 1914 tot de dag van de bevrijding van Jeruzalem geeft 8x153 dagen (= echt Bijbels getallen). De Jakobsvlag moet de Britse Edom-lading dekken!! Zij spelen een perfect mathematisch spel. Men doet het voorkomen alsof de Onzichtbare Hand van de Schepper op wonderlijke wijze Zijn tijden in vervulling deed gaan..., doch men deed het ZELF!!! Het is Kaïn-Ezau achter de schermen!! 24 Londen, religie en de Olympics Deel 2 No. 638 R. Naish schreef: "op 11-11 om 11 uur kon het geluid worden gehoord van de vreugde der naties op deze aarde van het einde der 1e Wereldoorlog in 1918".

Exact aan het eind van de 11e maand nadat generaal Allenby op 11-12- 1917 Jeruzalem had veroverd, en op de 11e dag van het verdrag met Turkey ... 31-10-1918 ... eindigde W.O.1!! Met Jeruzalem 11-11-1917 ging de weg open voor de komst van de grote Koning Jezus Christus (alias de vrijmetselaars Messias) die in een grote Maconische Tempel zal zitten.


De KLOK, de KALENDER, het "Heilige LAND" en de Heilige STAD werden allen (mis)gebruikt door Kaïn-Ezau op geraffineerde wijze om Jakob, het blanke Israël in het Westen, een rad voor de ogen te draaien Toen op 11-11-1918, zou hét KRITISCHE UUR der historie zijn i n g e g a a n , hetwelk het NEW A G E - tijdperk inluidde: Novus Ordo Seclorum, wat ná 70 jr definitief vorm zou moeten krijgen, nl. 11-11- 1918 + 70 jr = 11-11-1988!!

70 jr. is de afronding van een geheel, en heeft veel Bijbelse voorbeelden. Ezau markeert de "tekenen der tijden" zèlf, en heeft zich geïncorporeerd in het volk der BARATS of BRITTEN, samen met Kaïn, de oude Phoeniciërs, Hethieten, etc., op het eiland Albion/Engeland. Zij dicteren hun meesterplan tot wereldheerschappij via de MATHEMATICA, o.a. vastgelegd in de GROTE PYRAMIDE, afgebeeld op de USA one dollar.

Het evangelie moest eerst aan de gehele wereld gepredikt worden, en dat heeft Ezau gedaan, aangegeven door de lengte der galerij in de Grote Pyramide 12 x 153 P"; in de nacht van 4 op 5 aug. 1914 verstreek het ultimatum van Kaïn-Ezau aan Jakob, waarmee de TIJD voor HUN voleinding aanbrak, zie vorige bladzij beschrijving 70 jaren. Het einde dezer eeuw is EZAU, 4 Ezra! Moest er bij de datum 11-11-1988 nog 3½ jr bijkomen om tot het geplande EEG-jaar 1992 te komen?

Op het jaar van 2x het Christusgetal 888 = 1776 of 16 x 11 op 10-1-1776 begon een nieuw tijdperk, toen het Britse Ras de baby USA g e b o r e n w e r d . De onafhankelijkheidsverklaring lag exact 88 dagen daarna, na Paine’s day.

De antichrist werd duidelijker zichtbaar, en de aloude Babylon-ADELAAR had haar vleugels in Noord Amerika uitgebreid, zie onderstaand vrijmetselaarsplaatje. Dezelfde adelaar staat afgebeeld op de USA one dollar. MDC CLX XVI = 1000 + 500 + 10 = 1600 100 + 50 +10 = 160 10 + 5 + 1 = 16 totaal 1110 + 600 + 60 + 6 = 1776. De Voorkamer der Gr.Pyr. waarvan de schaal 66,6 P" is, geeft het maximum aan wat de mens kan bereiken. 6 x 666 = 12 x 153 3 x 666 = 1998. Ná 1999 zitten wij in de laatste fase. Dit is geen voorspelling onzerzijds, want onze tijden zijn in JHWH’s hand, doch een nachecken van Kaïn-Ezau. Wij zien dat de nucleaire machtsverhouding van de USA en Rusland op dit moment zich als 1 : 6 verhoudt.

Achter de schermen zijn het de Britten die zowel de USA als ZUID en Rusland als NOORD tegen elkaar uitspelen. Zij doen voorkomen dat ze EFRAÏM zijn, en Manasse de USA zou wezen = bedrog!! Zij misleiden de massa, en als "BOUWERS" verwerpen zij de TOPSTEEN. De afwijkingsfactor van de Gr. Pyr. = 286,P" en demonstreert zulks. Deze fout der bouwers kwam pas aan het licht doordat de marmeren bekleding eraf is gesloopt. En zo zal onze maatschappijvorm eerst moeten worden ontdaan van de Kaïn-Edom-mantel, om de fout te ontdekken, en te zien WIE de échte Jakob is!!! In de climax van glorie en succes van het Grote Babylon faalt hun systeem door ongehoorzaamheid aan de Wet van Jahweh, en stort hun systeem ineen, 3 weeën ... 1917,1939 en 1999? dit om plaats te maken voor het Grote Rijk van Elohim. Dit is de BOODSCHAP der piramide!!


Britse en Joodse alliantie Carlyle zegt: De Engelander heeft een Germaans uiterlijk, doch een Joodse ziel. Engelse en Joodse belangen lopen dikwijls door elkaar zodat het moeilijk is om te bepalen wát Brits en wát Joods is.


Bestaat er dan een samenhang tussen het Britse en Joodse volk? De Brits-Israëlbeweging beweert van wel n.l. dat de Angel-Saksen de nakomelingen van Izaäk zouden zijn, en dat de Britse troon de troon van David zou zijn. Vandaar de Britse aanspraken op de profetische wereldheerschappij. Juist in Engeland heeft echter ook het Joodse kapitaal zich geconcentreerd, en aldaar is het Zionisme ontstaan. De Britten en Joden zeggen dat de Bijbel hen verbindt.

Het Engelse Christendom, het puriteinisme, is een soort Calvinisme, doch meer Talmudisch.

1. Puritanisme en Judaisme zijn beiden kapitalistische religies

2. Beiden beweren het uitverkoren volk te zijn. De kern van het puritanisme is Calvijns predestinatieleer, dat niet alleen de offerdood van Christus de mens in genade Elohims herstelt, maar dat God een genadekeus maakte van eeuwigheid om een deel der mensen te verkiezen en/of te verwerpen. De puriteinen zeggen dat er géén bijzondere blijken zijn van deze uitverkiezing, dan de uitwendige zegen van God in aardse rijkdom.

Kortom: Rijk = uitverkoren, Arm = verworpen. Hieruit ontstond de uitbuiting van de armen door de rijken, en ontsproot de Engelse ziekte, het Manchesterdom. In aardse voorspoed bestaat dan ook de Joodse vroomheid, Deut.15:6 en Spr.15:6. Hoe die rijkdom verkregen wordt doet er niet toe, als je het maar hebt, zegt men. Het innerlijke van de Joodse religie is dan ook een "Heerschappijkarakter". Jahwe is de grote Boekhouder en beloont de goede en rijken, en verwerpt de kwaden en armen.


Het is het NOODLOT dat de Britten en Joden superrijk zijn en de rest van de wereld arm is. Via uitbuiting en allerlei manipulaties continueert men zulks. De puriteinen staan hierin dicht bij de Joden en vér van het Christendom (het échte), zó zelfs dat de aartsbisschop van Canterbury bidt tot de Joodse god Jahvé. Het kapitalisme en Imperialisme der Britten heeft aldus een Oud Testamentische ondergrond, d.w.z. Joods. CromweIl droomde van een verzoening tussen Oud en Nieuw Test, tussen de Joden en Britten, om tezamen één wereldheerschappij te vormen.

Het is alles superbedrog van Kaïn en EZAU, die zich vermomd hebben tot Izaäk en JAKOB. De zespuntster verraadt deze kinetische eenheid, twee in elkaargeschoven driehoeken. Van alle Germaanse stammen hebben alléén de Angelen en Saksen hun genealogie behouden, en deze gaat terug tot Odin en Wodan.

De Britse bevolking bestaat uit Iberisch, Kelten, Romeinen, Germanen, Scandinaviërs, en de Normandiërs zorgden voor de afronding van het geheel. Assimilatie van volken vindt slechts plaats als er een hógere beschaving aanwezig is. en die was er n.l. de Phoeniciërs, Atlantiden of Ariërs. De Gallo Bretonse bisschop G. Monmouth maakt in zijn boek "History of the kings of Britain" duidelijk hoe de middeleeuwse fantasie werkte. Uit zijn boek zijn de verhalen van Brutus en de ridders van de Tafelronde ontsproten.

Brutus de kleinzoon van Aeneas de Trojaan, en zo ging men van lieverlee de Britse Vorsten vergelijken met DAVID. De Engelse monniken zijn degenen die zorgden voor de fantasie om de afstamming van Noach, Sem en Adam te herleiden (Leon Poliakor in "De Ariese mythe"). Het ging de monniken niet om een semietische afstamming in moderne zin, nee, men probeerde slechts het koningshuis gewijd te maken door het verwant te maken aan de Hebreeërs. Uit deze fantasie heeft de Brits-Israëlvisie munt geslagen, alsook de Joden.

De Joden zeggen dat Sem de hogepriester Melchizedek was, en vandaar dat Wodans genealogie tot Sem teruggaat. Op deze manier noemen alle Britse koningen zich "gezalfden des Heeren". De inwijding van Britse koningen eindigt dan ook altijd met Ps.89:35 "Hoe zou Ik aan David liegen". De Engelsen hebben zich de eeuwen door vereenzelvigd met het oude Israël, en dat het gehele volk "profeet" was, naar de wens van Mozes. John Sedler, vriend van Cromwell, vroeg zich af of de eerste bewoners van Engeland misschien PHOENICIËRS waren, en of de DRUÏDEN zonen van de KANAÄNietEN waren. Deze man sloeg de spijker op z’n kop!!! Hij had gelijk! Een neef van Francis Bacon (onecht kind van Queen Elisabeth) Nathaniël Bacon zei dat Elohim de Britse eilanden uitgekozen had voor de enige Joodse natie. Volgens Bacon was de samensmelting der volken en rassen in Engeland een teken van Elohims uitverkiezing, en het betrof de Germanen.

Bijna alle rassen in Engeland zijn van Germaanse afkomst, van het NOORDSE Ras, behalve de Normandiërs. Dit Noordse Ras der Ariërs heeft haar bakermat gehad in de Hymalaya, en was bestemd om de wereld te overheersen, meent men. De Ariërs zouden alleen subtiel kunnen denken, de échte Semieten niet. De Feniciërs, of phoenix-wezens zouden van Arische oorsprong zijn. Al met al geen reden voor Engeland om trots op te zijn, en de misleiding is groot, gebaseerd op fantasie van monniken!

Zonder deze feiten in uw achterhoofd zult u niets kunnen begrijpen van de huidige wereldpolitiek.






Reform. Dagblad 25 april 1972


STEEN VAN JAKOB

… De door ons reeds eerder gesignaleerde en gekritiseerde uitgever van het nogal onbetrouwbare blad „De echte waarheid", Herbert W. Armstrong heeft zelfs een boek geschreven, dat vertaald heet: „De Verenigde Staten en het Britse Gemenebest in de profetie". Hierin wordt — met een dosis andere dwalingen — ook de mythe verdedigd, dat koningin Elizabeth II is gezeten op de Troon van David en dat de kroningszetel in Westminster Abbey de steen bevat, waarop Jakob tijdens zijn vlucht het hoofd te ruste legde, welke steen door de profeet Jeremia destijds naar Ierland is meegezeuld, een zware last en onprettig hoofdkussen, gezien de kleurige afbeelding in het boek, waarna deze steen in Engeland is beland. Als men dan, naast allerlei onbewezen beweringen, ook nog accepteert, dat de leeuw in het Britse wapen de Leeuw van Juda is, dan is het beeld compleet: voor sommige al dan niet serieuze speurders en voor een aantal onvaste warhoofden zijn de profetieën van het Oude Verbond bezig in vervulling te gaan in de geschiedenis van Groot-Brittannië, dat ondertussen steeds minder groot aan het worden is, maar naar hun stellige overtuiging een grootste toekomst tegemoet gaat.

PYRAMIDE-GELOOF

Wij kunnen hier niet uitvoerig ingaan op deze ingewikkelde materie, omdat zij ook voor een deel verweven is met het eigenaardige zogeheten piramide-geloof", in ons land destijds sterk verbreid door de oud-militair C. F. Ph. D. van de Vecht in zijn boek „De Steenen spreken" en zijn tijdschrift „Het Steenen Koninkrijk". In ons land is een aantal jaren geleden ook een Bond Nederland-Israël opgericht, die in nauw contact staat met de Brits-Israël wereldfederatie en er eveneens van uit gaat, dat Nederlanders, Engelsen en blanke Amerikanen door hun afstamming een superieur ras vormen, dat zich duidelijk bewust moet zijn van zijn grootse opdracht en dat nogal neerziet op andere, mindere „rassen", waarbij — zoals in de bange Nazitijd — de begrippen taalgroep en ras weer hopeloos verward lijken te worden. Enz.





Toevoeging Stichting Gihonbron

Deze bijlagen bij de volkentafel zijn bijgevoegd om de mening te weerleggen dat alle Britten afstammen van het Joodse volk. Vanzelfsprekend is het duidelijk dat er Joden uit het 10-stammenrijk verstrooid zijn over de hele wereld, lang voor de Chr. Jaartelling. In alle werelddelen zijn er een groot aantal landen waarin de voetsporen en overblijfsels aan te wijzen zijn en de oude historie ons erover berichten. De vergelijking tussen bepaalde stammen met Zebulon is merkwaardig. Zebulons nakomers zijn de Druzen in Israël en bijliggende volken. Hun afkomst is aantoonbaar.

Het misbruik ervan dat Britten van Joden afstammen, bracht zelfs in de Gereformeerde gezindte verkeerde meningen teweeg. Een heel bekend en geacht leraar sprak in 1969 deze vaste mening uit, "dat een zeer groot aantal Joden al bekeerd zijn in voorgaande eeuwen omdat Engelsen en Schotten afstammen van de Joden. Dus hebben we geen algemene bekering van de Joden meer te verwachten. Je kan het merken aan de Erskine's die zijn net zo bespraakt als de meeste Joods marktkooplui. De Joden zijn voor het merendeel communisten en socialisten."

Is het niet indroevig dat een prediker van de vrije genade voor de grootste zondaars de bekering van de Joden ander meer afwijst omdat het zulke grote zondaars zijn? Wordt of werd deze mening op de Theologische scholen geleerd, of werd ze niet als vals bestempeld?

Gods Woord houdt stand in eeuwigheid; En zal geen duimbreed wijken.

Zie voor meer informatie: De tien verloren stammen … gevonden! xxx.xxxxxxxxxxxx.xx







Document Metadata

Filed: January 25th, 2022