Verbonden door water, werken aan later

*** (datum) 2015

De ondergetekenden

Wethouder *** namens de Gemeente ***, wethouder *** namens de Gemeente *** Haag, ***** , **** namens Drinkwaterbedrijf *** en hoogheemraad ** J. Haan namens het Hoogheemraadschap van Rijnland.

Samen vormen de ondertekenaars, als **# partijen, “Samenwerking Waterketen Regio Rijnland” hierna SWR² (SWR kwadraat).

Overwegende dat

• de partijen de inhoudelijke en organisatorische samenwerking in de waterketen voorstaan en reeds sinds 2010 actief bezig zijn met de verdere intensivering van deze samenwerking;

• de gemeenten en het hoogheemraadschap in 2012 voor de vijf subregio’s bestuurlijke intentieovereenkomsten hebben ondertekend, op basis waarvan de afgelopen jaren is gewerkt aan kwalitatieve verbeteringen én een structurele besparing tot nu toe van cumulatief ruim 9 miljoen euro (eind 2014);

• inmiddels de drinkwaterbedrijven actief zijn betrokken in de samenwerking;

• er een samenvoeging heeft plaatsgevonden van twee werkeenheden;

• de koepelorganisaties Vewin, Unie van Waterschappen (UvW) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in hun notitie “Gezamenlijke doelgerichte aanpak Afvalwaterketen” een ombuiging van de landelijke kosten met € 450 miljoen (“minder meer”) in 2020 hebben afgesproken.

Spreken af

• de bestaande samenwerking in de WATERKETEN te intensiveren met als ambitie winst in de waterketen te realiseren voor alle inwoners en bedrijven in onze gemeenten en beheersgebied;

• door samenwerking de kwetsbaarheid van de individuele partijen in de afvalwaterketen verder te verkleinen en te werken aan een duurzame waterketen.

Onze doelen

Onze ambitie bestaat uit vier doelen voor alle verzorgingsgebieden en taakvelden:

partijen

Solitaire besparing

Gezamenlijke besparing

Totale besparing

Gemeenten

24 + ?

Hoogheemraa

Waterbedrijven

1. Kosten van de waterketen minder sterk laten stijgen: In het jaar 2020 wordt door de SWR² een gezamenlijk resultaat bereikt van structureel

€ xx miljoen “minder meer” ten opzichte van de verwachte uitgaven 2020 uit het Bestuursakkoord (peiljaar 2010). Dit betekent een besparingspotentieel voor de gezamenlijke gemeenten van € 8 miljoen op het rioolbeheer, voor Rijnland € 8 miljoen op de zuivering van de afvalwater, voor de

xx miljoen

waterleidingbedrijven en door onderlinge afstemming en

samenwerking wordt nog eens € 8 miljoen bespaard.

2. Kwalitatieve ‘waterwinst’ realiseren voor alle inwoners en bedrijven:

Het kwaliteitsniveau van de waterketen in de verzorgingsgebieden is al jaren hoog. De kwaliteit van de dienstverlening en de bedrijfszekerheid van de waterketen dienen minimaal op hetzelfde hoge niveau te blijven. De financiële besparingen in de waterketen mogen derhalve geen negatieve impact hebben op de kwaliteit van deze dienstverlening en de bedrijfszekerheid. Op regelmatige basis wordt er op nationale schaal benchmarkonderzoek uitgevoerd naar de prestaties en dienstverlening in de waterketen.

3. Kwetsbaarheid verminderen:

De schaalgrootte van partijen verschilt sterk en daarmee ook de kwetsbaarheid op het gebied

van personeel, kennis, de mogelijkheden tot technische doorontwikkeling en de mate van afhankelijkheid van externe partijen. Alle deelnemers onderkennen dat kwetsbaarheid in de afvalwaterketen in delen van de verschillende verzorgingsgebieden al een probleem is, of kan worden. Partijen ondersteunen elkaar bij vraagstukken op het gebied van kennis, personeel, uitvoering van werkzaamheden en technologische ontwikkelingen. Het is een gemeenschappelijke opdracht om elkaar te versterken waardoor de kwetsbaarheid in de gehele regionale waterketen afneemt.

4. Duurzame waterketen realiseren:

Als partijen willen wij een bijdrage leveren aan de verduurzaming van de samenleving. Wij zetten duurzaam gebruik van water in om verbruik van grondstoffen en energie te verlagen maar ook om van afvalwater schoon water te maken. Wij zoeken de verbinding met het watersysteem. We willen daarom in een vroeg stadium investeren in innovatieve aanpakken, methoden en technieken en onderzoek hiernaar.

We willen buiten de bestaande kaders durven denken om te komen tot oplossingen voor de problemen die vandaag de dag bestaan. Naast kostenbesparingen en milieuwinst richten wij ons hiermee ook op de “uitdagingen van de toekomst” zoals klimaatadaptatie en hittestress. Een duurzame waterketen willen we verder bereiken door de verbinding te leggen met andere opgaves buiten de waterketen zoals het terugdringen van het gebruik van chemicaliën op de zuiveringen, warmte overdracht naar gemeentelijke netwerken, samenwerking groenafval richting biovergassing e.d.

De uitgangspunten

De belangrijkste uitgangspunten bij deze overeenkomst zijn:

• de overeenkomst heeft een verbindend karakter;

• de zorgplichten (van gemeenten, drinkwaterbedrijven en waterschap) staan niet ter discussie;

• partijen bouwen voort op wat al bereikt is, organisch doorgroeien staat voorop, slimme (net)werkverbanden gaan boven een nieuwe formele structuur of entiteit;

• decentraal wordt geregeld wat decentraal kan, centraal wat centraal moet;

• er dient ruimte te zijn voor specifieke situaties zoals: relatie met andere ketens, samenwerking met meer waterschappen en/of andere gemeenten;

• de waterketen is één geheel: samen delen wij de zorg voor de gehele waterketen;

• de waterketen staat niet op zich, maar staat in nauw verband met het oppervlaktewatersysteem en het beheer van de openbare ruimte.

Realisatiekracht en uitvoeringsafspraken

De te bereiken doelen zijn een stip aan de horizon. Om die stip te bereiken zijn een samenhangende route en middelen nodig. Zo werken we efficiënt en doelmatig aan het bereiken van de doelen. Die richting en middelen zijn hieronder kort beschreven1.

Vier Strategische pijlers

De route naar onze doelen noemen wij een strategie. Deze strategie is opgebouwd uit vier pijlers: Investeren, onderhouden, sturen en organiseren. hippe versie van onderstaand plaatje laten maken (Xxxx)

1 Bijlage 1 geeft een uitgebreide omschrijving van de route en middelen

Binnen elke pijler is zijn activiteiten te formuleren die doorlopen worden om de doelstellingen te realiseren. Hoewel ze worden gepresenteerd als losstaande pijlers en activiteiten is dat niet het geval. Elke pijler maakt onderdeel uit van een keten (waterketen) of heeft een relatie naar een of meer andere pijlers. Indelen in pijlers biedt structuur en overzicht.

Activiteiten

De onderwerpen waarop wordt samengewerkt worden inhoudelijk nader uitgewerkt in activiteiten (voorheen modules). De status van een activiteit is afhankelijk van het onderwerp en de fase waarin de uitwerking van het onderwerp zich bevindt. Wanneer nieuwe samenwerkingsonderwerpen worden opgepakt, wordt een nieuwe activiteit aangemaakt.

Wanneer over onderwerpen nieuwe afspraken worden gemaakt, worden de betreffende activiteiten aangepast.

Elk partij heeft een eigen invulling van separate activiteiten in deze trajecten, desgewenst onderbouwd door een businesscase. Sommige partijen werken samen beleid uit, andere stemmen investeringen op elkaar af. Deze vrijheid is noodzakelijk om ruimte te kunnen geven aan lokale aandachtspunten en kansen te kunnen pakken. “Decentraal wat kan, centraal alleen wat moet”.

Monitoring

De doelen geven richting aan de activiteiten. Waterwinst ontstaat pas echt als er resultaten worden

geboekt. De voortgang houden de partners bij in de landelijk ontwikkelde regionale monitor. De voortgang wordt ten minste jaarlijks bestuurlijk besproken.

Middelen

De resultaten kunnen uitsluitend worden behaald indien elke partij vooraf investeert in voldoende ambtelijke inzet en middelen. De benodigde inzet en middelen worden per activiteit door de partijen vastgesteld en verdeeld. Eventuele verdeelsleutels kunnen bijvoorbeeld worden bepaald op basis van lengte systeembuis of inwoneraantal. Alle ondertekenaars stellen jaarlijks voor de periode 2015 tot en met 2020 ambtelijke inzet en capaciteit beschikbaar.

Organisatie

De bestaande bestuurlijke en ambtelijke structuur wordt voortgezet. Voor elk van de vier subregios is een bestuurlijk overleg ingericht, voorgezeten door een van de wethouders; de trekkende wethouder. Tweemaal per jaar vindt een bestuurlijk overleg plaats. Jaarlijks komen de bestuurlijke trekkers (wethouders, bestuurder Rijnland en vertegenwoordiger bestuurders drinkwaterbedrijven) samen om de voortgang en aandachtspunten te bespreken.

Verantwoording

Bestuurlijke besluitvorming vindt plaats op het niveau van de vier subregios. Voor rapportages aan de landelijke enquêtes en commissies treedt het Hoogheemraadschap van Xxxxxxxx op als penvoerder. Daarnaast legt elke partij waar nodig individueel verantwoording af aan de eigen bestuurlijke gremia.

Communicatie

Om de doelen en ambities te bereiken is capaciteit, inzet, enthousiasme en draagvlak in de betrokken

organisaties en de omgeving nodig. Communicatie moet hieraan bijdragen. Partijen communiceren als partners van deze overeenkomst naar verschillende doelgroepen met verschillende communicatiedoelen.

Slotbepalingen

1. De looptijd van deze overeenkomst is van xx 2015 tot en met 31 december 2020.

Partijen kunnen uitsluitend op basis van unanimiteit de overeenkomst en de uitvoeringsafspraken tussentijds aanpassen.

2. Knelpunten, interpretatiekwesties, geschillen en onvoorziene omstandigheden inzake de tekst van deze overeenkomst worden opgelost volgens de escalatieladder:

a. het ambtelijk c team;

b. het bestuurlijk overleg vd betreffende subregio

c. overleg bestuurlijke trekkers

d. collectief van bestuurders

3. Partijen blijven autonoom.

De ondertekenaars

Bijlage 1 Toelichting Realisatiekracht en uitvoeringsafspraken

Vier Strategische pijlers

Om onze doelen te bereiken richten wij ons op vier strategische pijlers: Investeren, onderhouden, sturen en organiseren. hippe versie van onderstaand plaatje laten maken

Per pijler (maar ook pijler overstijgend) zijn diverse activiteiten te benoemen die bijdragen aan het realiseren van de doelen. De invulling van de activiteiten is subregio afhankelijk. Elke subregio kent een eigen planning/snelheid en aandachtspunten. Dit kan ook niet anders, we geven de samenwerking vorm in bestaande organisaties waarbij in meer en mindere mate al werd geïnvesteerd/gestuurd en samengewerkt.

Pijler investeren:

Minder kosten zijn te realiseren door doelmatig te investeren in de keten(s). Om te komen tot een overweging over investeren moet je weten welke onderdelen een samenhangend geheel vormen (benoemen keten), welke doelstellingen de keten heeft, hoe de keten presteert, afgezet tegen de doelstellingen en op basis van de prestaties afwegen welke investering het meeste rendement oplevert (doelmatigheidsoverweging). De activiteit “ketenschouw” die is gehouden in de Bollenstreek is een goed voorbeeld die onder de pijler investeren zou passen.

Pijler Onderhouden:

Minder kosten in het onderhoudsproces is met name te vinden door werk te bundelen, op elkaar af te stemmen en efficiency te vinden. Om te komen tot een gezamenlijke aanbesteding, afstemming of efficiency moeten we eerst van elkaar weten hoe we werken, wat we van elkaar kunnen leren en wat de bestpractices zijn. Vervolgens kunnen we van elkaar leren en verbeterpunten doorvoeren. Daarnaast kunnen processen, werkwijze en beleidseisen op elkaar worden afgestemd of gelijk getrokken. Na standaardisering wordt het steeds eenvoudiger om werk van elkaar over te nemen, gebundeld uit te laten voeren of zelfs in een regionale dienst als service te verlenen. Hierbij moeten we niet uit het oog verliezen dat standaardisatie niet altijd een winstpunt is. Afhankelijk van lokale situaties kan maatwerk een doelmatigere oplossing zijn!

Pijler Sturen:

Meer kwaliteit in de keten is voorwaardelijk voor het verlagen van de kosten en de kwetsbaarheid. We zijn minder afhankelijk van adviezen en kennis van derden en weten hoe de systemen presteren. Om dit te realiseren richt dit traject zich op het kennen van het areaal, niet alleen technisch maar ook ten aanzien van prestaties en processen. Ook voor dit traject is het belangrijk om te onderkennen welke ketens van toepassing zijn, uit welke onderdelen de ketens bestaan, hoe de prestaties gemeten kunnen worden en hoe die prestaties gezamenlijk geanalyseerd kunnen worden, bij voorkeur zo efficiënt mogelijk. Daarbij is het ook van belang om beleid en beleid ritme op elkaar af te stemmen. Zo houden we zicht en grip op de doelstellingen van de ketens. Samenwerking op het gebied van meetprogramma’s en delen van data passen goed binnen deze pijler.

Pijler Organiseren

Deze pijler sluit aan op de doelstelling van het verlagen van de kwetsbaarheid. Samen sta je sterk, die gezamenlijkheid moet wel georganiseerd worden. Naast het feit dat de invulling van de trajecten die hierboven zijn beschreven een organisatie vraagt, richt dit traject zich ook op het terugdringen van de personele kwetsbaarheid. Oftewel, hoe wordt de regio minder afhankelijk t.a.v. de beschikbare menskracht. Het traject richt zich op standaardisatie, afstemmen van beleid, etc.

Invulling pijlers

Elk partij heeft een eigen invulling van separate activiteiten in deze pijlers, desgewenst onderbouwd door een businesscase. Sommige partijen werken samen beleid uit, andere stemmen investeringen op elkaar af. Deze vrijheid is noodzakelijk om ruimte te kunnen geven aan lokale aandachtspunten en kansen te kunnen pakken. “Decentraal wat kan, centraal alleen wat moet”. Dit kan ook betekenen dat partijen uit verschillende subregio’s met elkaar samenwerken aan een activiteit.

Activiteiten

Wanneer over onderwerpen nieuwe afspraken worden gemaakt, worden de betreffende activiteiten aangepast.

Een activiteit kan leiden tot concrete operationele afspraken over beleid en/of uitvoering of kan een intentie weergeven om een bepaald onderwerp nader uit te werken. Afhankelijk van de afspraken kan het resultaat van een activiteit onderdelen bevatten, zoals een overeenkomst met financiële afspraken of een verdere beleidsmatige toelichting.

Deelnemende partijen kunnen per activiteit besluiten al dan niet deel te nemen aan de verdere uitwerking daarvan. Ook kunnen zij desgewenst voor de uitwerking van bepaalde onderwerpen aansluiting zoeken bij andere subregios. In lijn met het doel van deze overeenkomst is het uitgangspunt hierbij steeds dat daar waar voordeel kan worden behaald door samenwerking, partijen ook actief participeren om dit te realiseren.

Monitoring

De doelen geven richting aan de activiteiten. Waterwinst ontstaat pas echt als er resultaten worden

geboekt. De voortgang houden de partners bij in de landelijk ontwikkelde regionale monitor. De voortgang wordt ten minste jaarlijks bestuurlijk besproken.

Middelen

Herijking van de ambtelijke inzet vindt elk jaar, in het bestuurlijk overleg van de subregio, plaats op basis van monitoring en behaalde resultaten. Met vaststellen van deze overeenkomst zeggen partijen toe dat zij een bijdrage leveren aan de middelen benodigd voor de activiteiten. Per activiteit wordt de bijdrage in capaciteit en geld door de deelnemers vastgesteld en vastgelegd, desgewenst in een separate overeenkomst.

Organisatie

De ambtelijke samenwerking vindt in de subregios plaats. De subregios bepalen zelf de nodige activiteiten en benodigde middelen en leggen dit vast. Deze worden ter goedkeuring (en borging) voorgelegd aan het bestuurlijke overleg. De voortgang in de totale regio en de borging van de samenhang tussen de subregios wordt verzorgd door het coördinatie team, samengesteld uit de ambtelijke trekkers van de 4 subregios, vertegenwoordiger van de waterleidingbedrijven en de trekker vanuit het Hoogheemraadschap.

Een belangrijk onderdeel van innovatie is ruimte geven aan pilots. Pilots bieden ons de mogelijkheid om te ontdekken waar nieuwe inzichten, aanpakken en/of technieken kans van slagen hebben. Door het uitvoeren van pilots willen we lokale partijen bij elkaar brengen om samen invulling te geven aan o.a. het verduurzamen van de waterketen. Hiermee willen we uitgroeien tot een innovatieve, duurzame en maatschappelijk verantwoorde ondernemende organisatie. Dit alles tegen een zeer geringe stijging van kosten of misschien wel zelfs tegen lagere kosten. Zo’n pilot biedt mogelijkheden om diagonaal door de organisatiestructuur, of zelfs daarbuiten, verbanden te leggen.

Verantwoording

Communicatie

Om de doelen en ambities te bereiken is capaciteit, inzet, enthousiasme en draagvlak in de betrokken

organisaties en de omgeving nodig. Communicatie moet hieraan bijdragen. Partijen communiceren als partners van deze overeenkomst naar verschillende doelgroepen met verschillende communicatiedoelen, namelijk:

• draagvlak creëren bij alle partners;

• informeren van burgers, bedrijven en instellingen;

• afstemming en vlotte (interne) organisatie van bestuurders en managers.

Communicatie die de gehele regio aangaat wordt gecoördineerd door het Hoogheemraadschap van Rijnland. Alle partijen zullen op verzoek medewerking verlenen aan de uitvoering. Het vieren van succes is een positieve prikkel om de samenwerking verder te ontwikkelen en SWR² extern te presenteren. Geregeld kiest het coördinatieteam een succesvol afgerond regionaal samenwerkingsinitiatief waarmee alle partijen gezamenlijk naar buiten treden. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een publicatie, lezing, symposium, persconferentie/bericht of combinaties hiervan.

Bijlage 2 begrippen

Waterketen

De waterketen is een door mensen gemaakte kringloop binnen het watersysteem. Aan het begin van de waterketen halen we water uit onze leefomgeving en maken we er drinkwater van. Dan volgt het transport van het drinkwater naar de gebruikers. Het gebruikte en vervuilde drinkwater zamelen we vervolgens in en transporteren we naar een zuiveringsinstallatie. Ten slotte maken we daar het vervuilde water weer schoon en brengen we het weer terug in onze leefomgeving.

De afvalwaterketen betreft alleen het inzamelen, transporteren en zuiveren van stedelijk afvalwater. Stedelijk afvalwater bestaat uit vervuild drinkwater dat vermengd is met overtollig hemelwater dat via gemengd riool wordt afgevoerd.

SWR2

Dit staat voor “Samenwerking Waterketen Regio Rijnland” en omvat het geheel van de partijen die de overeenkomst ondertekenen.

Cluster / Werkeenheid / Subregio

Bij de start van de samenwerking in 2010 is het gebied van Hoogheemraadschap van Rijnland verdeeld in vijf clusters om organisatorisch werkbare eenheden te maken. Clusters bevatten vertegenwoordigers van een aantal gemeenten, van Rijnland en, sinds kort bij enkele clusters, van drinkwaterbedrijven. De begrenzing van de clusters is gebaseerd op zuiveringskringen (gebied aangesloten op dezelfde zuivering) en andere, bestaande onderlinge verbanden. In 2015 zijn de clusters “Midden Holland” en “Holland Rijnland Oost” samengevoegd tot de cluster “Groene Hart”.

Rijnland heeft voor de landelijke monitoring het predicaat “regio” gekregen. In navolging hierop is afgesproken de termen cluster en werkeenheid niet meer te gebruiken en deze te vervangen door subregio.

Bestuursakkoord Water

Het Bestuursakkoord Water stamt uit 2011 en was een vervolg op het Nationaal Bestuursakkoord Water uit 2003. Ondertekenaars zijn het Rijk, provincies (IPO), gemeenten (VNG), waterschappen (UvW) en drinkwaterbedrijven (VEWIN). Een van de onderdelen van het akkoord is “Doelmatig beheer van de waterketen”. Bij dit onderdeel wordt verwezen naar het “Feitenonderzoek Doelmatig Waterbeheer” uit 2010, waarin de doelen voor de jaarlijkse maatschappelijke kostenbesparing in 2020 staan. Samen met de kostenbesparing zijn het verbeteren van de kwaliteit en het verminderen van de kwetsbaarheid, oftewel de drie K’s, de pijlers voor de samenwerking.

Waterwinst

Maatschappelijke winst in kosten, kwaliteit, kwetsbaarheid en duurzaamheid bij alle activiteiten die zich afspelen binnen de waterketen en het watersysteem.

Basismonitor BAW-W / Regionale monitor

De basismonitor is via VNG en UvW beschikbaar gesteld voor alle regio's (xxx.xxxxxxxxxx.xx). De monitor is beschikbaar voor het regionaal in beeld brengen van de realisatie van waterketen afspraken uit het

Bestuursakkoord Water. Met behulp van de basismonitor Bestuursakkoord Water Waterketen kan in een samenwerkingsregio de realisatie worden gemeten op de gestelde doelen. De monitor bestaat uit een toepassing in Excel. Om de realisatie te meten dient iedere organisatie een set vragen in te vullen. Daarvoor is een "Uitvraag" beschikbaar voor het referentiejaar 2010 en voor peiljaren (bijvoorbeeld 2014, 2015, etc.).

Wanneer de uitvragen zijn ingevuld, kan de monitorcoördinator in de regio de uitvragen inladen in de "Basismonitor BAWW". Vervolgens kunnen analyses uitgevoerd worden en rapportages worden afgedrukt. De partijen in de regio Rijnland willen gebruik gaan maken van dit instrument.

Kritieke prestatie-indicator (KPI)

Kritieke prestatieindicatoren zetten doelstellingen om in meetbare variabelen.

Hierdoor valt duidelijk af te lezen of een organisatie op koers ligt voor de doelstellingen. Een KPI voldoet meestal aan het SMARTprincipe:

• Specifiek; Is de doelstelling eenduidig?

• Meetbaar; Onder welke (meetbare/observeerbare) voorwaarden of vorm is het doel bereikt?

• Acceptabel; Is deze acceptabel genoeg voor de doelgroep en/of management?

• Realistisch; Is het doel haalbaar?

• Tijdgebonden; Wanneer (in de tijd) moet het doel bereikt zijn?

Er zijn nog geen KPI’s voor de doelstellingen (kosten, kwaliteit, kwetsbaarheid, duurzaamheid) beschikbaar.

Duurzaamheid

De volgende definitie is geformuleerd door de World Commission on environment and Development van de Verenigde Naties in het rapport “Our Common future”:

“Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen”

Kortom, duurzaam kijkt naar de huidige behoefte die de mensen op de aarde hebben en hoe dit in de toekomst ontwikkeld kan worden zonder dat de mensen, het milieu of de economie in gevaar komen.

Klimaatadaptatie

Adaptatie (aanpassing) aan klimaatverandering is het proces waardoor samenlevingen de kwetsbaarheid voor klimaatverandering verminderen of waardoor zij profiteren van de kansen die een veranderend klimaat biedt. Adaptatie kan autonoom zijn of gepland.

Bijlage 3 overzichtskaart betrokken waterbedrijven

Document Metadata

Table of Contents

Verbonden door water, werken aan later

Document Metadata