STEUNMAATREGELEN VAN DE STATEN — GRIEKENLAND

V

(Adviezen)

PROCEDURES IN VERBaND MET DE UITVOERING VaN HET GEMEENSCHaPPELIJK MEDEDINGINGSBELEID

EUROPESE COMMISSIE

STEUNMAATREGELEN VAN DE STATEN — GRIEKENLAND

Steunmaatregel C 15/10 (ex NN 21/10) — Privatisering van het casino Xxxx Xxxxxx Uitnodiging overeenkomstig artikel 108, lid 2, VWEU om opmerkingen te maken (Voor de EER relevante tekst)

(2010/C 233/06)

De Commissie heeft Griekenland bij schrijven van 6 juli 2010, dat na deze samenvatting in de authentieke taal is weergegeven, in kennis gesteld van haar besluit tot inleiding van de procedure van artikel 108, lid 2, VWEU ten aanzien van de bovengenoemde steunmaatregel.

Belanghebbenden kunnen hun opmerkingen maken door deze binnen één maand vanaf de datum van deze bekendmaking te zenden aan:

Europese Commissie

Directoraat-generaal Concurrentie Directoraat F

Kantoor J-70, 3/225 1049 Brussel BELGIË

Fax x00 00000000

Deze opmerkingen zullen ter kennis van Griekenland worden gebracht. Een belanghebbende die opmer­ kingen maakt, kan, met opgave van redenen, schriftelijk verzoeken om vertrouwelijke behandeling van zijn identiteit.

(1) Op 23 juni 2002 diende Xxxxxxx Xx („de klager”), één van de leden van het Casino attikis consortium (Ca), bij het DG Interne markt en diensten een klacht in betreffende een vermeende niet-doorzichtige en discriminerende aan­ bestedingsprocedure voor het plaatsen van een overheids­ opdracht waarbij 49 % van het kapitaal van het casino Xxxx Xxxxxx zou worden verkocht. De aanbestedingspro­ cedure zou ten voordele van het Hyatt Regency consor­ tium (HR) hebben plaatsgevonden. De klacht werd door het DG Interne markt en diensten ook verwezen naar het DG Concurrentie om de mogelijke aanwezigheid van staatssteun in het kader van diezelfde aanbestedingspro­ cedure te beoordelen.

Aanwezigheid van steun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU

(2) De klager voerde aan dat de aanbestedende autoriteiten in het kader van de aanbestedingsprocedure het hoogste bod,

dat afkomstig was van Ca, geweigerd hebben, hetgeen zou kunnen neerkomen op een voorwaardelijke, niet- transparante en discriminerende handelswijze, waardoor eventueel staatssteun aan de koper zou zijn verleend als gevolg van een gebrekkige verkoopprocedure.

(3) Meer in het bijzonder plaatste Ca in de eerste biedronde een bod van 91 183 652 EUR tegenover 80 075 000 EUR van HR. In de tweede biedronde deed HR een bod van slechts 92 105 888 EUR, terwijl Xx in de derde ronde, waarvan het uitgesloten was, een bedrag van 000 000 000 EUR bood. Toen HR ten slotte, buiten de openbare aanbestedingsprocedure om, verzocht werd zijn bod te verhogen, bood het 110 000 000 EUR aan, terwijl Ca 162 000 000 EUR bood op eigen initiatief. Derhalve lijkt het laatste bod 52 000 000 EUR hoger te zijn dan de prijs waartegen de opdracht aan HR werd toegewezen.

(4) Het lijkt erop dat, indien de aanbestedingscommissie het laatste bod van de klager ten bedrage van 162 000 000 EUR aanvaard zou hebben, Griekenland zijn inkomsten met 52 000 000 EUR zou hebben zien stijgen. Griekenland heeft aangegeven dat deze biedprijs niet als een formeel door de klager ingediend bod kan worden beschouwd, aangezien dit buiten de aanbestedings­ procedure om werd gedaan. De Commissie meent evenwel dat dit argument in vraag kan worden gesteld aangezien na de aanbestedingsprocedure met de succesvolle bieder nog onderhandelingen hebben plaatsgevonden waarbij zijn bod van 92 105 888 EUR werd verhoogd tot 110 000 000 EUR. Voorts merkt de Commissie op dat het door HR in de tweede biedronde geboden bedrag van 92 105 888 EUR op het eerste gezicht niet in over­ eenstemming lijkt te zijn met de toepasselijke nationale bepalingen. Volgens de thans beschikbare informatie dient een nieuw bod volgens deze bepalingen ten minste gelijk te zijn aan het oorspronkelijke hoogste bod vermeerderd met 10 % (het vorige hoogste bod was 91 183 652 EUR).

(5) Bovendien had de aanbestedingscommissie volgens de na­ tionale wetgeving de uitsluitende bevoegdheid om de aan­ bestedingsprocedure te annuleren en een nieuwe te orga­ niseren; de aanbestedingscommissie heeft deze mogelijk­ heid evenwel niet gebruikt.

(6) De Commissie is van mening dat in dit stadium moeilijk vast te stellen is of er sprake is van een onrechtmatige voorkeursbehandeling en of er al dan niet een marktprijs werd betaald. Indien evenwel in de aanbestedingsprocedure toch sprake zou zijn van een hypothetische partijdigheid, dienen de volgende overwegingen in aanmerking te wor­ den genomen.

(7) Indien het bedrag van 110 000 000 EUR onder de markt­ waarde van het 49 %-aandeel in casino Xxxx Xxxxxx zou liggen, vormt het verschil tussen beide bedragen een voor­ deel voor de koper en een nadeel voor de staat die inkom­ sten verliest. De Commissie kan derhalve niet uitsluiten dat de maatregel een selectief economisch voordeel inhoudt voor de vermeende begunstigde, dat bekostigd werd met staatsmiddelen.

(8) Bovendien zijn gokactiviteiten tegenwoordig over het alge­ meen in handen van internationale groepen die de paar­ denraces-, loterij-, hotel- en casinoactiviteiten voor een groot deel controleren. De Commissie concludeert daaruit dat gokactiviteiten op wereldwijde basis plaatsvinden en dat de ondernemingen in deze sector economische activi­ teiten op een internationale markt uitoefenen. Bovendien zijn de commerciële activiteiten in het geval van hotel- casino's sterk verbonden met de toeristische sector. Daar­ enboven heeft de Commissie vernomen dat bij de privati­ sering van het casino Xxxx Xxxxxx een mogelijke vergun­ ning voor een tweede casino in de regio, in de verkoop­ overeenkomst uitdrukkelijk voor een bepaalde periode werd uitgesteld. Hoewel volgens de nationale wetgeving de verlening van een vergunning voor een tweede casino in de regio attika mogelijk is, hebben de openbare auto­ riteiten er zich via een contractclausule toe verbonden HR 70 % van de aankoopprijs (d.w.z. van 110 000 000 EUR) terug te betalen indien een dergelijke vergunning vóór 2012 zou worden verleend. Daaruit blijkt dat de waarde van de activiteiten voor de koper (en daarmee de eventuele steun die in de aankoopprijs is begrepen) verband houdt

met de voorwaarden waaronder de concurrentie plaats­ vindt en deze concurrentie derhalve kan vervalsen.

(9) Volgens de Commissie kan niet worden uitgesloten dat voldaan is aan de criteria betreffende de aanwezigheid van staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU en dat de thans onderzochte aanbestedingsprocedure staatssteunelementen zou kunnen bevatten ten voordele van HR.

Verenigbaarheid van de steun

(10) De Commissie heeft overwogen of de staatssteun eventueel uit hoofde van een van de uitzonderingsbepalingen van artikel 106 of 107, VWEU, verenigbaar met de interne markt zou kunnen zijn. Griekenland heeft tot op heden geargumenteerd dat er geen sprake is van staatssteun en geen argumenten aangevoerd op grond waarvan een even­ tuele steun verenigbaar zou kunnen zijn. De Commissie betwijfelt dat de vermeende aan de koper verleende staats­ steun in het kader van de privatisering verenigbaar met de interne markt zou kunnen zijn, maar verzoekt de belang­ hebbenden om opmerkingen in het kader van deze pro­ cedure betreffende eventuele redenen op grond waarvan de vermeende steun verenigbaar zou kunnen zijn.

Kwantificatie en terugvordering

(11) Indien de twijfels van de Commissie betreffende de onver­ enigbaarheid van de staatssteun bevestigd zouden worden, zal zij zich verplicht zien overeenkomstig artikel 14, lid 1, van de procedureverordening (EG) nr. 659/1999 Grieken­ land te gelasten alle onrechtmatige staatssteun van de ver­ meende begunstigde, Hyatt Regency consortium, terug te vorderen, tenzij zulks in strijd is met een algemeen begin­ sel van het recht.

TEKST VaN DE BRIEF

„Η Επιτροπή ενημερώνει την Ελλάδα ότι, αφού εξέτασε τις πληρο­ φορίες που παρείχαν οι αρχές της χώρας σας σχετικά με το προα­ ναφερόμενο μέτρο ενίσχυσης, αποφάσισε να κινήσει τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 108 παράγραφος 2 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής “ΣΛΕΕ”).

1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

(1) Στις 23 Ιουνίου 2002, η Εγνατία ΑΕ (1), μέλος της κοινο­ πραξίας Καζίνο Αττικής (“ο καταγγέλλων”), υπέβαλε καταγγε­ λία στην ΓΔ Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών σχετικά με διαδικασία διαγωνισμού χαρακτηριζόμενη, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, από έλλειψη διαφάνειας και διακρίσεις προς όφελος του ομίλου Hyatt Regency για την παραχώρηση του 49 % του κεφαλαίου του Xxxxxxx Xxxxxxxx (2).

(2) Με επιστολή της 3ης Οκτωβρίου 2002, η ΓΔ Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών διαβίβασε αντίγραφο του φακέλου στη ΓΔ Ανταγωνισμού προκειμένου να προβεί σε παράλληλη ανάλυση για ενδεχόμενα ζητήματα κρατικών ενισχύσεων στην εν λόγω υπόθεση.

(3) Με ηλεκτρονική επιστολή της 9ης Δεκεμβρίου 2002, ο νομι­ κός εκπρόσωπος του καταγγέλλοντος (3) παρείχε στις υπηρε­ σίες της ΓΔ Ανταγωνισμού πρόσθετες διευκρινίσεις για την υπόθεση.

(1) Μέλος της κοινοπραξίας Καζίνο Αττικής.

(2) Ελληνικό Καζίνο Πάρνηθας ΑΕ.

(3) Παππάς και εταίροι.

(4) Με επιστολή της 24ης Ιανουαρίου 2003, η Επιτροπή κοινο­ ποίησε την καταγγελία για κρατική ενίσχυση στις ελληνικές αρχές και κάλεσε την Ελλάδα να διευκρινίσει τα θέματα που εθίγησαν. Οι ελληνικές αρχές απάντησαν στις 4 Μαρτίου 2003.

(5) Στις 27 Ιανουαρίου 2003, πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής και του νόμιμου εκπρό­ σωπου του καταγγέλλοντος.

(6) Στις 12 Φεβρουαρίου 2003 και στις 22 Αυγούστου, ο νόμι­ μος εκπρόσωπος του εικαζόμενου δικαιούχου (1) κατέθεσε δικαιολογητικά έγγραφα στις υπηρεσίες της Επιτροπής.

(7) Με επιστολές της 31ης Μαρτίου 2003 και της 16ης Μαΐου 2003, ο καταγγέλλων υπέβαλε συμπληρωματικές πληροφο­ ρίες στη ΓΔ Ανταγωνισμού.

(8) Στις 10 Απριλίου 2003, πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής και του εικαζόμενου δικαιούχου.

(9) Κατά την περίοδο από 15 Ιουλίου 2003 έως 16 Σεπτεμβρίου 2003, η Επιτροπή είχε σειρά επαφών με τον καταγγέλλοντα που αφορούσαν τις χωριστές εκτιμήσεις για τις δύο καταγγε­ λίες και επέστησε την προσοχή του στην πρακτική λήψης των αποφάσεών της σύμφωνα με την οποία η παραχώρηση δημό­ σιων περιουσιακών στοιχείων στο πλαίσιο διαδικασίας διαγωνι­ σμού ενδέχεται να μη συνιστά κρατική ενίσχυση εφόσον η διαδικασία έχει διεξαχθεί με διαφάνεια και χωρίς διακρίσεις. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή πληροφόρησε τον καταγγέλλοντα ότι προκειμένου να καταλήξει στην άποψή της αναμένει την ολοκλήρωση της εξέτασης της ΓΔ Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών για τη σύναψη δημόσιας σύμβασης.

(10) Με επιστολές της 22ας Ιανουαρίου και της 4ης Αυγούστου 2004, η ΓΔ Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών περάτωσε την έρευνα εκτιμώντας ότι δεν υπήρξε παρατυπία κατά τη διαδι­ κασία πώλησης του καζίνου. Με επιστολή της 2ας Ιουνίου 2004, η ΓΔ Ανταγωνισμού ενημέρωσε τον καταγγέλλοντα ότι έθεσε στο αρχείο την καταγγελία κρατικής ενίσχυσης δυνάμει του άρθρου 20 παράγραφος 2 του διαδικαστικού κανονισμού (659/99/EΚ) (2).

(11) Στις 18 Φεβρουαρίου 2005 ο καταγγέλλων υπέβαλε στο Πρωτοδικείο αίτηση αναίρεσης για την ακύρωση της απόφα­ σης της Επιτροπής να θέσει στο αρχείο την υπόθεση.

(12) Με διάταξη της 26ης Σεπτεμβρίου 2006, το Πρωτοδικείο απέρριψε ως απαράδεκτη την πράξη καθώς έκρινε ότι η επι­ στολή δεν αποτελούσε πράξη δυνάμενη να προσβληθεί κατά την έννοια του άρθρου 230 EΚ (3).

(1) Γ.Σ. Xxxxxxxxxxxxx.

(2) Κανονισμός (EK) αριθ. 659/1999 του Συμβουλίου, της 22ας Μαρτίου

1999 (ΕΕ L 83 της 27.3.1999, σ. 7).

(3) T-94/05 — Αθηναϊκή Τεχνική κατά Επιτροπής (EΕ C 326 της

30.12.2006, σ. 57).

(13) Στις 18 Δεκεμβρίου 2006, ο καταγγέλλων προσέφυγε στο Δικαστήριο κατά της διάταξης του Πρωτοδικείου.

(14) Με απόφαση της 17ης Ιουλίου 2008 (4), το Δικαστήριο αναί­ ρεσε τη διάταξη, αποφαινόμενο ότι πρόκειται για πράξη δυνά­ μενη να προσβληθεί η οποία δεν είναι συμβατή με τις υπο­ χρεώσεις της Επιτροπής δυνάμει του διαδικαστικού κανονι­ σμού, και ανέπεμψε την υπόθεση στο Πρωτοδικείο.

(15) Με επιστολή της 26ης Σεπτεμβρίου 2008, οι υπηρεσίες της ΓΔ Ανταγωνισμού απέσυραν την σχετική επιστολή και κίνησαν εκ νέου τη διαδικασία για την υπόθεση.

(16) Με διάταξη της 29ης Σεπτεμβρίου 2009, το Πρωτοδικείο, λαμβάνοντας υπόψη την απόσυρση της επιστολής, αποφάσισε να μην αποφανθεί (5). Η τελευταία διάταξη του Πρωτοδικείου προσβλήθηκε από τον καταγγέλλοντα στις 7 Σεπτεμβρίου 2009 με το επιχείρημα ότι το Πρωτοδικείο θα έπρεπε να θεωρήσει ανίσχυρη την απόσυρση της επιστολής και να ακυ­ ρώσει την αρχική επιστολή. Η υπόθεση εκκρεμεί επί του παρό­ ντος στα πινάκια του Δικαστηρίου.

(17) Με ηλεκτρονική επιστολή της 11ης Σεπτεμβρίου 2009, ο καταγγέλλων παρείχε περαιτέρω πληροφορίες για την εικαζό­ μενη παράβαση της νομοθεσίας της ΕΕ.

(18) Στις 14 Οκτωβρίου 2009, πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής και του καταγγέλλοντος. Μετά τη συνάντηση αυτή ο καταγγέλλων παρείχε περαιτέρω πληροφορίες στο πλαίσιο επαφών του με την Επιτροπή.

(19) Με επιστολή της 21ης Οκτωβρίου 2009, η Επιτροπή ζήτησε από την Ελλάδα πρόσθετες πληροφορίες. Με επιστολή της 13ης Νοεμβρίου 2009 η Ελλάδα ζήτησε παράταση της προ­ θεσμίας για την απάντησή της, αίτημα που έγινε δεκτό από την Επιτροπή με ηλεκτρονική επιστολή της 18ης Νοεμβρίου 2009. Στις 11 Ιανουαρίου 2010 και στις 14 Ιανουαρίου 2010 η Ελλάδα έδωσε απαντήσεις στην Επιτροπή.

(20) Με απόφαση της 6ης Μαΐου 2010, το Δικαστήριο ανταπο­ κρίθηκε στο αίτημα του Συμβουλίου της Επικρατείας για έκδοση προδικαστικής απόφασης δυνάμει του άρθρου 234 ΕΚ, ιδίως όσον αφορά την εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις στη διαδικασία των δια­ γωνισμών, θέμα που αποτελεί επίσης αντικείμενο της παρού­ σας έρευνας. Το Δικαστήριο κατέληξε μεταξύ άλλων στο συμπέρασμα ότι μια σύμβαση όπως αυτή που αποτελεί αντι­ κείμενο του υπό εξέταση διαγωνισμού δεν υπάγεται, ως

(4) C-521/06 P: Αθηναϊκή Τεχνική ΑΕ κατά Επιτροπής (ΕΕ C 223 της

30.8.2008, σ. 10).

(5) T-94/05 — Αθηναϊκή Τεχνική κατά Επιτροπής (ΕΕ C 233 της

26.9.2009, σ. 14).

σύνολο, στο πεδίο εφαρμογής των οδηγιών περί δημοσίων συμβάσεων (1). Επιπλέον, το Δικαστήριο επεσήμανε ότι το εν λόγω συμπέρασμα δεν αποκλείει την υποχρέωση τηρήσεως, στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμβάσεως, των θεμελιωδών κανόνων και των γενικών αρχών της Συνθήκης, ιδίως όσον αφορά την ελευθερία εγκαταστάσεως και την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων.

2. ΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Οι καταγγελίες

(21) Η Εγνατία ΑΕ, μέλος της κοινοπραξίας Καζίνο Αττικής, η οποία μετά από συγχώνευση εξαγοράσθηκε από την Αθηναϊκή Τεχνική, υπέβαλε καταγγελία στη ΓΔ Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών η οποία παραπέμφθηκε επίσης στη ΓΔ Ανταγωνι­ σμού. Η πρώτη ΓΔ κλήθηκε να αποφανθεί επί της νομιμότητας της αμφισβητούμενης διαδικασίας υπό το πρίσμα της κοινο­ τικής νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων, ενώ η ΓΔ Αντα­ γωνισμού κλήθηκε να αξιολογήσει την εν δυνάμει παρουσία κρατικής ενίσχυσης στο πλαίσιο της ίδιας πλειοδοτικής διαδι­ κασίας.

Η ουσία της καταγγελίας περί κρατικής ενίσχυσης

(22) Τον Οκτώβριο του 2001, η εταιρεία Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα (ETa) προκήρυξε διεθνή δημόσιο διαγωνισμό για την παραχώρηση του 49 % του κεφαλαίου της δημόσιας επι­ χείρησης Xxxxxx Xxxxxxxx. Ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε στην κοινοπραξία Hyatt Regency (HR), σε βάρος του μονα­ δικού άλλου υποψήφιου επιχειρηματικού σχήματος, της κοι­ νοπραξίας Καζίνο Αττικής (Κa). Στις παραγράφους που ακο­ λουθούν περιγράφονται τα γεγονότα που οδήγησαν στην εν λόγω κατακύρωση του διαγωνισμού με βάση τις πληροφορίες που διαθέτει η Επιτροπή (2).

(23) Στην ανακοίνωση της πρόσκλησης υποβολής προσφορών της 19ης Οκτωβρίου 2001 ανταποκρίθηκαν δύο επιχειρηματικά σχήματα: η κοινοπραξία “ΚΑΖΙΝΟ ΑΤΤΙΚΗΣ” (εφεξής ΚΑ) και η κοινοπραξία “HYaTΤ REGENCY — ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟ­ ΔΟΜΙΚΗ” (εφεξής HR). Οι δύο κοινοπραξίες επελέγησαν να συμμετάσχουν στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού υπό τους όρους της ισχύουσας εθνικής νομοθεσίας.

(24) Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η επιλογή του νικητή του διαγωνισμού γίνεται με διαδικασία προσφορών (διαδικα­ σία πλειοδοσίας) και η αρχική τιμή πώλησης ορίστηκε σε 80 000 000 EUR. Η επιτροπή διεξαγωγής του διαγωνισμού ανοίγει τους υποβληθέντες από τους υποψήφιους ενσφράγι­ στους φακέλους στους οποίους περιέχεται η οικονομική προ­ σφορά του κάθε υποψήφιου, και ανακοινώνει τις εν λόγω προσφορές. Στον επόμενο γύρο, ο υποψήφιος που υπέβαλε τη χαμηλότερη προσφορά δικαιούται να υποβάλει τη νέα προσφορά του σε ενσφράγιστο φάκελο. Η νέα αυτή προσφορά πρέπει να είναι τουλάχιστον ίση με την αρχικά υψηλότερη προσφορά αυξημένη κατά 10 %. Η εν λόγω διαδικασία δια­ δοχικών υποβολών προσφορών συνεχίζεται επ’αόριστον σε ξεχωριστούς γύρους έως ότου αποσυρθεί ένας από τους προ­ σφέροντες. Στην περίπτωση αυτή, ο τελευταίος υποβάλλων προσφορά κηρύσσεται προσωρινός πλειοδότης με πρακτικό

(1) Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι κύριο αντικείμενο μιας τέτοιας σύμβασης ήταν η απόκτηση του 49 % του κεφαλαίου του xxxxxxx Xxxxxxxx και παρεπόμενο αντικείμενο, άρρηκτα συνδεδεμένο με το εν λόγω κύριο αντικείμενο, η παροχή υπηρεσιών και η εκτέλεση έργων.

(2) […] (*).

(*) Επιχειρηματικό απόρρητο.

της επιτροπής διαγωνισμού. Το πρακτικό που ορίζει τον προ­ σωρινό πλειοδότη υποβάλλεται από την επιτροπή διαγωνι­ σμού (3) στο διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα (ETa).

(25) Κατά τον πρώτο γύρο, οι υποψήφιοι υπέβαλαν την προσφορά τους ταυτόχρονα, σε ενσφράγιστους φακέλους. Η προσφορά της ΚΑ ανερχόταν σε 91 183 652 EUR, ενώ η προσφορά της HR σε 80 075 000 EUR. Ωστόσο, ο φάκελος της τελευταίας περιελάμβανε, εκτός από την προσφορά, ένσταση σχετικά με τη νομιμότητα της συμμετοχής της κοινοπραξίας ΚΑ στη δια­ δικασία υποβολής προσφορών. Η επιφύλαξη αμφισβητήθηκε από την ΚΑ η οποία ισχυρίστηκε ότι η εν λόγω ένσταση καθιστούσε μη αποδεκτή την οικονομική προσφορά της HR. Όπως αντιλαμβάνεται η Επιτροπή, κατά το στάδιο αυτό και εν αναμονή περαιτέρω διευκρινίσεων που θα παρασχεθούν στο πλαίσιο της κινηθείσας διαδικασίας, αμφότερες οι ενστάσεις που υποβλήθηκαν στον πρώτο γύρο απορρίφθηκαν από την επιτροπή ενστάσεων.

(26) Κατά το δεύτερο γύρο, η HR υπέβαλε σε ενσφράγιστο φάκελο την προσφορά της ύψους 92 105 888 EUR, συνοδευόμενη εκ νέου από την ίδια γραπτή επιφύλαξη. Μετά την ολοκλή­ ρωση του δεύτερου γύρου και πριν την έναρξη του τρίτου γύρου, μετά όμως από την υποβολή του φακέλου με την οικονομική προσφορά για τον τρίτο γύρο από τον νόμιμο εκπρόσωπο της ΚΑ, ο εν λόγω εκπρόσωπος ζήτησε από την επιτροπή ενστάσεων να του επιτραπεί να υποβάλει στο διοι­ κητικό συμβούλιο της ΕΤΑ χωριστή δήλωση σχετικά με την παραβίαση των όρων του διαγωνισμού όσον αφορά ιδίως τις απαιτήσεις εγκυρότητας του διαγωνισμού. Η επιτροπή απέρ­ ριψε το εν λόγω αίτημα ισχυριζόμενη ότι θα μπορούσε να γίνει δεκτό μόνο εφόσον υποβαλλόταν υπό μορφή ένστασης εμπίπτουσας στην αρμοδιότητα της επιτροπής ενστάσεων. Ο νόμιμος εκπρόσωπος της ΚΑ ζήτησε από την επιτροπή πεντά­ λεπτη προθεσμία προκειμένου να αποφασίσει για τις επόμενες ενέργειές του. Η αιτηθείσα προθεσμία έγινε δεκτή και οι εκπρόσωποι της ΚΑ ανέλαβαν από τον πίνακα της επιτροπής τόσο την γραπτή δήλωση όσο και τον φάκελο της προσφοράς. Όταν επέστρεψαν, μετά την πάροδο της προθεσμίας των πέντε λεπτών, δήλωσαν ότι δεν σκόπευαν να υποβάλουν ένσταση και υπέβαλαν την προσφορά τους. Στη συνέχεια, υποβλήθηκε ένσταση από την HR η οποία ζήτησε να κριθεί ως απαράδεκτη η διαδικασία προσφοράς κατά τον τρίτο γύρο με την αιτιο­ λογία ότι η ΚΑ υπέβαλε προσφορά την οποία απέσυρε και την υπέβαλε στη συνέχεια εκ νέου. Η ένσταση της HR έγινε απο­ δεκτή από την επιτροπή ενστάσεων και η προσφορά της ΚΑ αποκλείστηκε από τη διαδικασία του διαγωνισμού.

(27) Αφού απέκλεισε την προσφορά της ΚΑ στον τρίτο γύρο, η επιτροπή ενστάσεων (4) διαβίβασε στο διοικητικό συμβούλιο της ETa αντίγραφο των τελευταίων πρακτικών της όγδοης συνεδρίασης, στα οποία ανακήρυξε την HR ως πρώτο προσω­ ρινό πλειοδότη (με προσφορά 92 105 888 EUR) και την ΚΑ ως δεύτερο προσωρινό πλειοδότη. Η επιτροπή φαίνεται ότι δεν

(3) Η επιτροπή διαγωνισμού διορίσθηκε δυνάμει της απόφασης αριθ. 76/22.5.2002 του διοικητικού συμβουλίου της E.T.a., με αποκλειστικό καθήκον την παρουσία της σε όλη την πλειοδοτική διαδικασία, την παρακολούθησή της και τη διασφάλιση της διεξαγωγής της εν λόγω διαδικασίας σύμφωνα με τους όρους και προϋποθέσεις που προβλέπει η συμπληρωματική διακήρυξη καθώς και τη λήψη αποφάσεων σε ενδε­ χόμενη υποβολή ενστάσεων.

(4) Πράξη 38/3.6.2002.

αποσφράγισε το φάκελο της προσφοράς της ΚΑ για τον τρίτο γύρο και δεν επέστρεψε τον ενσφράγιστο φάκελο στην τελευ­ ταία αλλά τον παρέδωσε στην ΕΤΑ προς φύλαξη (1). Το διοι­ κητικό συμβούλιο της ΕΤΑ συγκάλεσε έκτακτη γενική συνέ­ λευση στην οποία το ΔΣ παρέδωσε το φάκελο. Στη συνέχεια, στις 5 Ιουνίου 2002, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΤΑ και ο νόμιμος εκπρόσωπος της Kantor Capital ΑΕ, οικονομικός σύμβουλος επιφορτισμένος με τις διαδικασίες, εξουσιοδοτήθη­ καν να ζητήσουν από την HR να βελτιώσει την προσφορά της. Η HR αύξησε στη συνέχεια το προτεινόμενο ποσό σε 110 000 000 EUR. Στις 12 Ιουνίου 2002, η XX υπέβαλε στο διοικητικό συμβούλιο της ETa επιστολή περιέχουσα την προσφορά της, η οποία ανερχόταν σε 162 000 000 EUR.

Η άποψη του καταγγέλλοντος

(28) Ο καταγγέλλων αμφισβητεί την επιλογή του αγοραστή, το τίμημα της συναλλαγής και την εικαζόμενη τροποποίηση εκ μέρους των ελληνικών αρχών άλλων όρων που συνδέονται με την πώληση μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας υποβολής προσφορών (2). Ειδικότερα, ο καταγγέλλων ισχυρίζεται ότι κατά την πλειοδοτική διαδικασία οι αναθέτουσες αρχές αγνόη­ σαν την υψηλότερη προσφορά εκ μέρους της ΚΑ ενεργώντας, σύμφωνα με τον καταγγέλλοντα, κατά τρόπο μη διαφανή που εισάγει όρους και διακρίσεις σε βαθμό που ο αγοραστής ενδέχεται να έχει λάβει κρατική ενίσχυση ως αποτέλεσμα της παράτυπης διαδικασίας πώλησης.

(29) Ειδικότερα, ο καταγγέλλων επισημαίνει ότι η πρώτη προσφορά της ΚΑ ανερχόταν σε 91 183 652 EUR έναντι 80 075 000 EUR της HR. Στο δεύτερο γύρο, η προσφορά της HR ανερχόταν μόλις σε 92 105 888 EUR, ενώ στον τρίτο γύρο κατά τον οποίο αποκλείστηκε η ΚΑ, άδικα κατά την άποψή της, η ΚΑ προσέφερε 000 000 000 EUR. Τέλος, όταν η HR κλήθηκε μετά το πέρας της πλειοδοτικής διαδικα­ σίας του διαγωνισμού να βελτιώσει την προσφορά της, προ­ σέφερε 110 000 000 EUR έναντι 162 000 000 EUR που προσέφερε ιδία πρωτοβουλία η ΚΑ. Το επιχείρημα που προ­ βάλει ο καταγγέλλων είναι ότι η τελευταία του προσφορά ήταν κατά 52 000 000 EUR υψηλότερη από την τιμή με την οποία έγινε η κατακύρωση στην HR, γεγονός που συνιστά παράνομη κρατική ενίσχυση ίση με το εν λόγω ποσό προς όφελος του αγοραστή.

(30) Στο πλαίσιο αυτό ο καταγγέλλων τονίζει ότι, στην περίπτωση της συνέχισης της υποβολής προσφορών από την HR και παρά τις ρητά διατυπωθείσες επιφυλάξεις της ΚΑ για τη νομι­ μότητα της συμμετοχής της, η επιτροπή ενστάσεων απέρριψε τις επιφυλάξεις της και δεν απέκλεισε την HR από τη διαδι­ κασία προσφορών. Αντίθετα, όταν η ΚΑ αντιτάχθηκε στην εικαζόμενη παράνομη συμμετοχή της HR, ο πρόεδρος της επιτροπής, απρόθυμος να δεχτεί την ένστασή της ΚΑ, της έδωσε την εντύπωση ότι μπορούσε να αποσύρει την ένσταση και να υποβάλει εκ νέου την προσφορά και της παραχώρησε σύντομη χρονική προθεσμία προκειμένου να αποφασίσει σχε­ τικά. Ωστόσο, όταν κατέθεσε εκ νέου την προσφορά χωρίς τη διατύπωση επιφύλαξης, η επιτροπή θεώρησε ότι επρόκειτο για

(1) […] (*).

(2) Στο μέτρο που ορισμένοι από τους όρους αυτούς αφορούν συγκεκρι­ μένα μέτρα απευθυνόμενα σε περισσότερους δικαιούχους, συμπεριλαμ­ βανομένου του Xxxxxxx Xxxxxxxx, που αμφισβητήθηκαν επίσης με την ευκαιρία του διαγωνισμού, το θέμα αποτελεί επί του παρόντος αντικεί­ μενο χωριστής έρευνας από τις υπηρεσίες της Επιτροπής στην υπόθεση NN 22/10 — Ενίσχυση σε ορισμένα Ελληνικά Καζίνο.

“δεύτερη” προσφορά στο πλαίσιο του ίδιου γύρου και απέ­ κλεισε την ΚΑ από την διαδικασία μετά από την ένσταση που υπέβαλε η HR.

(31) Σύμφωνα με τον καταγγέλλοντα, η άνιση αυτή μεταχείριση οδήγησε σε σοβαρή ζημία για το ελληνικό κράτος το οποίο στερήθηκε τη δυνατότητα να εισπράξει μεγαλύτερο τίμημα για την ιδιωτικοποίηση, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη του γεγο­ νότος ότι οι ελληνικές αρχές είχαν τη διακριτική ευχέρεια να ακυρώσουν την υφιστάμενη πλειοδοτική διαδικασία και να προκηρύξουν νέα χωρίς την υποχρέωση να καταβάλουν απο­ ζημίωση στα συμμετέχοντα μέρη ή να επικαλεσθούν κάποιον ιδιαίτερο λόγο.

(32) Σε περαιτέρω επαφές του με την Επιτροπή, ο καταγγέλλων ισχυρίστηκε ότι οι όροι της δημόσιας σύμβασης τροποποι­ ήθηκαν από τον μεταγενέστερο νόμο 3139/2003, που επιβε­ βαίωσε την ιδιωτικοποίηση και του οποίου οι διατάξεις εικά­ ζεται ότι βελτίωσαν τους αρχικούς όρους του διαγωνισμού. Ο καταγγέλλων ανέφερε ειδικότερα μεταξύ άλλων: 1) η HR απαλλάχθηκε από την υποχρέωσή της να επενδύσει 44 000 000 EUR στο Καζίνο Πάρνηθας, 2) η αρχική αναλυ­ τική περιγραφή υποχρεωτικών ενεργειών που αποσκοπούσαν στην αναβάθμιση των εγκαταστάσεων αντικαταστάθηκε από μια γενικότερη υποχρέωση “εκσυγχρονισμού” του συγκροτή­ ματος, 3) επιτράπηκε στην HR να διατηρήσει τους υπάρχοντες υπαλλήλους χωρίς να υποχρεούται να εφαρμόσει το προστα­ τευτικό νομοθετικό καθεστώς το οποίο ίσχυε για τους υπαλ­ λήλους αυτούς τη στιγμή διεξαγωγής του διαγωνισμού, 4) εκχωρήθηκαν στην HR διάφορα άλλα πλεονεκτήματα, μεταξύ των οποίων η απαλλαγή από ορισμένες κανονιστικές υποχρε­ ώσεις όσον αφορά την έκδοση ειδικών αδειών (άδεια δασοκο­ μίας) και η δυνατότητα επέκτασης του αρχικού καταλόγου των επιτρεπόμενων τυχερών παιχνιδιών στο Καζίνο Πάρνηθας.

(33) Επιπλέον, ο καταγγέλλων επεσήμανε ότι οι κρατικές αρχές συμφώνησαν, μέσω συμβατικής ρήτρας, να επιστρέψουν στην HR το 70 % του τιμήματος αγοράς σε περίπτωση παραχώρη­ σης σε άλλη εταιρεία άδειας λειτουργίας δεύτερου καζίνου στην ίδια περιφέρεια πριν από το 2012. Σύμφωνα με τον καταγγέλλοντα τα μέτρα αυτά παρείχαν έμμεσα στην HR εδαφική αποκλειστικότητα μέχρι το 2012.

(34) Κατά την άποψη του καταγγέλλοντος, τα προαναφερόμενα στοιχεία υποδηλώνουν την παρουσία κρατικής ενίσχυσης κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ προς όφελος της HR.

Η θέση των ελληνικών αρχών

(35) Απαντώντας στον καταγγέλλοντα, οι ελληνικές αρχές αιτιολό­ γησαν την πλειοδοτική διαδικασία, ισχυριζόμενες ότι η προ­ σφορά που υποβλήθηκε στον τρίτο γύρο από την καταγγέλ­ λουσα κοινοπραξία ΚΑ, απεσύρθη από τον εκπρόσωπό της με δική του πρωτοβουλία και αφού δήλωσε ότι η υποβολή οικο­ νομικής προσφοράς θα εξαρτηθεί από το εάν θα υποβληθεί ένσταση. Ωστόσο, μετά την απόφασή του να μην υποβάλει ένσταση και την εκ νέου υποβολή της οικονομικής του προ­ σφοράς, και αφού το έτερο διαγωνιζόμενο επιχειρηματικό σχήμα, η HR, υπέβαλε ένσταση, η προσφορά του καταγγέλ­ λοντος δεν ανοίχτηκε, βάσει του γεγονότος ότι αντιπροσώπευε

δεύτερη προσφορά του ιδίου προσφέροντος κατά τον ίδιο γύρο, πρακτική ανεπίτρεπτη δυνάμει των κανόνων υποβολής προσφορών. Συνεπώς, η Επιτροπή ενστάσεων ανακήρυξε την HR πρώτο προσωρινό πλειοδότη, με προσφερθέν τίμημα 92 105 888 EUR (τρέχουσα τιμή δεύτερου γύρου), παρόλο που ο καταγγέλλων ισχυρίζεται ότι η μη ανοιχθείσα προσφορά ανερχόταν σε 000 000 000 EUR. Σύμφωνα με τις κρατικές αρχές, η συμπληρωματική προσφορά των 162 000 000 EUR που επικαλείται ο καταγγέλλων, υποβλήθηκε εκτός της πλει­ οδοτικής διαδικασίας και ως εκ τούτου δεν ελήφθη υπόψη. Κατά την άποψή τους, εάν η επιτροπή ενστάσεων είχε κάνει αποδεκτή την τελευταία προσφορά του καταγγέλλοντος, θα είχε παραβεί τους όρους της προκήρυξης και συνεπώς την ίδια την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Οι ελληνικές αρχές υπογραμ­ μίζουν ότι η κανονικότητα της διαδικασίας υποβολής προσφο­ ρών επικυρώθηκε στη συνέχεια από τα εθνικά δικαστήρια (1).

3. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ

3.1. Ύπαρξη ενίσχυσης κατά την έννοια του άρθρου 107

παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ (2)

(36) Η Επιτροπή εξέτασε τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης του Καζί­ νου Πάρνηθας για να ελέγξει την ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης. Κρατική ενίσχυση προς τον αγοραστή θα υπήρχε εάν το καζίνο είχε πωληθεί σε τιμή χαμηλότερη από την αγοραία αξία του. Η Επιτροπή αποδέχεται γενικά ότι εφόσον μία επι­ χείρηση πωληθεί στον πλειοδότη μετά από διαδικασία ανοι­ κτού, διαφανούς, και χωρίς διακρίσεις και όρους διαγωνισμού, τότε δεν υφίσταται ενίσχυση (3).

(37) Στην υπό εξέταση υπόθεση, πρέπει αφενός να επισημανθεί ότι διενεργήθηκε διαδικασία διαγωνισμού. Στον πίνακα που ακο­ λουθεί συνοψίζονται, σύμφωνα με τις πληροφορίες που δια­ θέτει η Επιτροπή, οι προσφορές που υποβλήθηκαν:

Πλειοδοτική διαδικασία	Κοινοπραξία Καζίνο Αττικής	Κοινοπραξία Regency Hyatt
Πρώτος γύρος	91 183 652 EUR	80 075 000 EUR
Δεύτερος γύρος		92 105 888 EUR
Τρίτος γύρος	000 000 000 EUR — Ανελήφθησαν από τον καταγγέλλοντα ο οποίος στη συνέχεια αποκλεί­ στηκε από την εκ νέου υποβολή της προσφοράς
Εκτός της πλειοδοτικής διαδικασίας	162 000 000 EUR — ιδία πρωτοβουλία τα οποία όμως δεν λήφθηκαν υπόψη	110 000 000 EUR — βελτιωμένη προσφορά μετά από αίτημα της ETa

52 000 000 EUR (εικαζόμενη κρατική ενίσχυση)

(38) Κατά συνέπεια, ακόμη και σύμφωνα με τον καταγγέλλοντα, το ενδεχόμενο τίμημα που καταβλήθηκε ήταν υψηλότερο από κάθε προσφορά που υποβλήθηκε από τα μέρη κατά τη διάρ­ κεια της διαδικασίας του διαγωνισμού. Τούτο ισχύει και για την προσφορά των 000 000 000 EUR που δεν επετράπη στον καταγγέλλοντα να υποβάλει κατά τον τρίτο γύρο, καθώς το τελικό τίμημα που θα λάμβαναν οι ελληνικές αρχές ήταν αποτέλεσμα βελτιωμένης προσφοράς ποσού 110 000 000 EUR από τη νικήτρια κοινοπραξία καζίνο HR αφού περατώθηκε η διαδικασία του διαγωνισμού.

(39) Αφετέρου, το καταβληθέν τίμημα είναι χαμηλότερο από το ποσό που πρόσφερε ο καταγγέλλων μετά το πέρας της διαδι­ κασίας, προσφορά που κρίθηκε μη αποδεκτή. Επιπλέον, το καταβληθέν τίμημα εικάζεται επίσης ότι ήταν χαμηλότερο από το ποσό που καθόρισε ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας, η εταιρεία american appraisal, παρόλο που η Επιτροπή δεν έλαβε αντίγραφο της εν λόγω εκτίμησης. Εφόσον η διαδικασία που ακολουθήθηκε δεν πληρούσε τους όρους που περιγράφο­ νται στην παράγραφο (32) ανωτέρω, η προσφορά των 162 000 000 EUR, η οποία υποβλήθηκε μετά την ολοκλή­ ρωση της διαδικασίας του διαγωνισμού, θα μπορούσε ενδεχο­ μένως να στοιχειοθετεί πώληση σε χαμηλότερη αξία και κατά

(1) Απόφαση 8112/2002 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών και γνω­ μοδότηση 422/2002 της Ολομέλειας του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

συνέπεια την ύπαρξη ενίσχυσης. Πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ορισμένοι όροι της τελικής σύμβασης τροποποι­ ήθηκαν μετά τη διαδικασία του διαγωνισμού [βλ. παραγρά­ φους (31) και (32) ανωτέρω].

(40) Οι πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της η Επιτροπή σχετικά με τον διαγωνισμό για το Xxxxxx Xxxxxxxx, δεν δύνανται να εξαλείψουν τις αμφιβολίες της ως προς το εάν η διαδικασία πληρούσε τις απαιτήσεις για ανοικτό, διαφανή και χωρίς δια­ κρίσεις διαγωνισμό. Τούτο αφορά ιδίως το θέμα των ενστά­ σεων. Η Επιτροπή δεν μπόρεσε να εξακριβώσει εάν επιδείχθηκε ο ίδιος βαθμός αυστηρότητας έναντι των διαφόρων μερών κατά την εξέταση των ενστάσεων που υπέβαλαν στο πλαίσιο της πλειοδοτικής διαδικασίας. Ο αποκλεισμός της ΚΑ από τον

(2) Σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, “ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό δια της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές”. Συνεπώς, για να χαρακτηριστεί ένα μέτρο ως κρατική ενίσχυση, πρέπει να πληρού­ νται τα ακόλουθα σωρευτικά κριτήρια: 1) να χορηγείται με κρατικούς πόρους, 2) να παρέχει στις επιχειρήσεις οικονομικό πλεονέκτημα, 3) το πλεονέκτημα να είναι επιλεκτικό και να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό, 4) να επηρεάζει το ενδοκοινοτικό εμπόριο.

(3) XXIIIη έκθεση για την πολιτική ανταγωνισμού, 1993.

διαγωνισμό και η κατακύρωση του τελευταίου στην HR ήταν αποτέλεσμα υποβολής ένστασης. Συνεπώς, δεν μπορεί να απο­ κλεισθεί το ενδεχόμενο προτιμησιακής μεταχείρισης του εικα­ ζόμενου δικαιούχου, η οποία θα συνιστούσε κρατική ενίσχυση.

(41) Εάν η επιτροπή ενστάσεων είχε κάνει δεκτή την τελευταία προσφορά του καταγγέλλοντος που ανερχόταν σε 162 000 000 EUR, τα έσοδα της Ελλάδας θα αυξάνονταν κατά 52 000 000 EUR. Οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι η εν λόγω προσφορά δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως επίσημη υποβολή προσφοράς από τον καταγγέλλοντα, δεδομένου ότι έλαβε χώρα εκτός της πλειοδοτικής διαδικασίας. Ωστόσο, η Επιτροπή εκτιμά ότι το επιχείρημα αυτό μπορεί να αμφισβη­ τηθεί δεδομένου ότι μετά την ολοκλήρωση του διαγωνισμού πραγματοποιήθηκε διαπραγμάτευση με τον πλειοδότη προκει­ μένου να βελτιώσει την προσφορά του από 92 105 888 EUR σε 110 000 000 EUR, ακόμη και αν φαίνεται να αποτελεί αρκετά συνηθισμένη πρακτική η περαιτέρω διαπραγμάτευση με τον τελευταίο πλειοδότη, προκειμένου να αυξήσει το τίμημα που καταβάλει. Εξάλλου, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η προσφορά των 92 105 888 EUR της HR κατά το δεύτερο γύρο δεν φαίνεται εκ πρώτης άποψης να ευθυγραμμίζεται με τις ισχύουσες εθνικές διατάξεις, οι οποίες, σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, προβλέπουν ότι η νέα προσφορά πρέπει να είναι τουλάχιστον ίση προς την αρχική υψηλότερη προσφορά αυξημένη κατά 10 % (η προηγούμενη υψηλότερη προσφορά ανερχόταν 91 183 652 EUR).

(42) Επιπλέον, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, η επιτροπή ενστάσεων διέθετε αποκλειστική διακριτική ευχέρεια να ακυ­ ρώσει το διαγωνισμό και να προκηρύξει νέο. Ωστόσο, παρά το αίτημα ακύρωσης που υπέβαλε ο καταγγέλλων κατά τον τρίτο γύρο, το οποίο στήριξε σε εικαζόμενη ασυμβατότητα ενός εκ των μελών της HR, η επιτροπή ενστάσεων αγνόησε την επι­ λογή αυτή. Λόγω της περιπλοκότητας του εν λόγω φακέλου, κατά το παρόν στάδιο της έρευνας η Επιτροπή δεν μπορεί να αποκλείσει ότι ο τρόπος διενέργειας της πλειοδοτικής διαδι­ κασίας ενδέχεται να την καθιστά ανίσχυρη.

(43) Η Επιτροπή εκτιμά ότι κατά το παρόν στάδιο είναι εξαιρετικά δυσχερές να προσδιοριστεί εάν επιφυλάχθηκε παράτυπα προ­ τιμησιακή μεταχείριση καθώς και εάν καταβλήθηκε ή όχι η αγοραία τιμή. Ωστόσο, στην περίπτωση που έχει πράγματι εκδηλωθεί υποθετική μεροληψία στη διαδικασία διαγωνισμού, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες εκτιμήσεις:

3.1.1. Ύπαρξη κρατικών πόρων δυνάμενη να καταλογισθεί στο κράτος, οικονομικό πλεονέκτημα για επιχείρηση και επιλεκτικός χαρακτήρας του μέτρου.

(44) Εάν το ποσό των 110 000 000 EUR είναι χαμηλότερο από την αγοραία αξία του 49 % του μετοχικού κεφαλαίου του Καζίνου Πάρνηθας, η διαφορά μεταξύ των δύο αντιπροσω­ πεύει το πλεονέκτημα για τον αγοραστή και την απώλεια εσόδων για το κράτος. Με βάση τις ανωτέρω εκτιμήσεις, η Επιτροπή δεν μπορεί συνεπώς να αποκλείσει το ενδεχόμενο το εν λόγω μέτρο να περιέχει και να παρέχει με κρατικούς πόρους επιλεκτικό οικονομικό πλεονέκτημα στον εικαζόμενο δικαιούχο.

(45) Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω αναλυτικές πληροφορίες για να διευκρινιστούν εκκρεμούσες ασάφειες, και η Επιτροπή καλεί δια της παρούσης να υποβληθούν παρατηρήσεις στο πλαίσιο της ανοικτής διαδικασίας.

3.1.2. Στρέβλωση του ανταγωνισμού και επίπτωση στο εμπόριο

(46) Σε γενικές γραμμές, οι σχετικές με τα τυχερά παιχνίδια δρα­ στηριότητες ασκούνται σήμερα από διεθνείς ομίλους οι οποίοι ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό τις ιπποδρομίες, τις λαχειοφόρες αγορές, τα ξενοδοχεία και τα καζίνα. Η Επιτροπή συνάγει ως εκ τούτου ότι τα τυχερά παιχνίδια συνιστούν παγκόσμια επι­ χειρηματική δραστηριότητα και οι επιχειρήσεις που δραστη­ ριοποιούνται στον τομέα αυτό ασκούν οικονομική δραστηριό­ τητα σε διεθνή αγορά. Επιπλέον, στην περίπτωση ξενοδοχείων

— καζίνων, οι σχετικές εμπορικές δραστηριότητες συνδέονται στενά με τον τουριστικό τομέα.

(47) Επιπλέον, η Επιτροπή αντιλαμβάνεται ότι στην ιδιωτικοποίηση του Xxxxxxx Xxxxxxxx, η συμφωνία πώλησης προέβλεπε ρητά την αναβολή της δυνατότητας χορήγησης άδειας για δεύτερο καζίνο στην περιοχή για συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Πράγ­ ματι, σύμφωνα με τον καταγγέλλοντα, παρόλο που η εθνική νομοθεσία επιτρέπει την χορήγηση άδειας για λειτουργία δεύ­ τερου καζίνου στην περιοχή της Αττικής, οι δημόσιες αρχές δεσμεύτηκαν με συμβατική ρήτρα να επιστρέψουν στην HR το 70 % του τιμήματος αγοράς (δηλαδή των 110 000 000 EUR) στην περίπτωση που χορηγηθεί παρόμοια άδεια πριν από το 2012 (1). Τούτο υποδηλώνει ότι για τον αγοραστή η αξία της επιχείρησης (και συνεπώς κάθε ενίσχυση της τιμής αγοράς) συνδέεται με τους όρους του ανταγωνισμού και συνεπώς ενδέχεται να προκαλεί στρέβλωση του ανταγωνι­ σμού.

(48) Εξάλλου, η HR, μέλος της κοινοπραξίας που είναι πιθανό να χαρακτηριστεί ως αποδέκτης ενδεχόμενης κρατικής ενίσχυσης την οποία θα προσδιορίσει η Επιτροπή στην τελική της από­ φαση, είναι σαφώς μια επιχείρηση που δραστηριοποιείται σε διεθνές επίπεδο σε διάφορους τομείς. Πράγματι, η εν λόγω επιχείρηση αποτελεί σε παγκόσμιο επίπεδο έναν από τους μεγαλύτερους φορείς εκμετάλλευσης για ολοκληρωμένες υπη­ ρεσίες πολυτελών ξενοδοχείων και θερέτρων, με περισσότερες από 400 υπό διαχείριση, δικαιοδόχες και ιδιόκτητες μονάδες σε περίπου 45 χώρες. Το κύριο εμπορικό της σήμα, η Hyatt Regency παρέχει ξενοδοχειακές υπηρεσίες που στοχεύουν κυρίως σε επιχειρηματίες ταξιδιώτες και σε άτομα που επιθυ­ μούν διακοπές υψηλής στάθμης. Η HR εκμεταλλεύεται επίσης επιχειρήσεις με τις επωνυμίες Grand Hyatt, Park Hyatt, Hyatt Place, Hyatt Summerfield Suites, Hyatt Resorts, και andaz (2)

3.1.3. Ύπαρξη ενίσχυσης: συμπέρασμα

(49) Η Επιτροπή δεν δύναται να αποκλείσει ότι πληρούνται τα κριτήρια για τον προσδιορισμό της ύπαρξης ενίσχυσης σύμ­ φωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ και ότι η υπό εξέταση διαδικασία διαγωνισμού ενδέχεται να περιλαμβά­ νει στοιχεία κρατικών ενισχύσεων προς όφελος της HR.

(1) Σύμφωνα με το άρθρο 2.7 των όρων του διαγωνισμού που αφορούν την πώληση του Xxxxxxx Xxxxxxxx.

(2) H παράγραφος αυτή βασίζεται σε δημοσιοποιημένες πληροφορίες.

3.2. Συμβιβάσιμο της ενίσχυσης

(50) Η Επιτροπή εξέτασε κατά πόσον η κρατική ενίσχυση θα μπο­ ρούσε να είναι συμβιβάσιμη με την εσωτερική αγορά δυνάμει των εξαιρέσεων που προβλέπονται στα άρθρα 106 ή 107 της ΣΛΕΕ. Η Ελλάδα ισχυρίζεται μέχρι σήμερα ότι δεν υφίσταται κρατική ενίσχυση και δεν προέβαλε επιχειρήματα για να αιτιο­ λογήσει το συμβιβάσιμο ενδεχόμενης ενίσχυσης. Η Επιτροπή διατηρεί αμφιβολίες σχετικά με το εάν οιαδήποτε κρατική ενίσχυση προς τον αγοραστή στο πλαίσιο της ιδιωτικοποίησης θα ήταν συμβιβάσιμη με την εσωτερική αγορά, αλλά καλεί να διατυπωθούν παρατηρήσεις στο πλαίσιο της τρέχουσας διαδι­ κασίας σχετικά με πιθανούς λόγους στους οποίους στηρίζεται το συμβιβάσιμο της εικαζόμενης ενίσχυσης.

3.3. Ποσοτικός προσδιορισμός και ανάκτηση

(51) Εφόσον επιβεβαιωθούν οι υποψίες της Επιτροπής ότι το μέτρο εμπεριέχει μη συμβατή κρατική ενίσχυση, τότε δυνάμει του άρθρου 14 παράγραφος 1 του διαδικαστικού κανονισμού η Επιτροπή υποχρεούται να διατάξει την ανάκτηση από την Ελλάδα της μη συμβιβάσιμης κρατικής ενίσχυσης από τους δικαιούχους, εκτός εάν αυτό αντίκειται σε κάποια γενική αρχή του κοινοτικού δικαίου. Σύμφωνα με το άρθρο 15 του δια­ δικαστικού κανονισμού, οι εξουσίες της Επιτροπής για ανά­ κτηση της ενίσχυσης υπόκεινται σε δεκαετή προθεσμία παρα­ γραφής. Κάθε ενέργεια της Επιτροπής ή κράτους μέλους που ενεργεί κατόπιν αίτησης της Επιτροπής, σε σχέση με την παρά­ νομη ενίσχυση, διακόπτει την περίοδο παραγραφής. Στην υπό εξέταση υπόθεση, η Επιτροπή προέβη σε τέτοια ενέργεια στις 24 Ιανουαρίου 2003, όταν κοινοποίησε την καταγγελία στην Ελλάδα.

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

(52) Με βάση τις ανωτέρω εκτιμήσεις, η Επιτροπή, ενεργώντας στο πλαίσιο της διαδικασίας του άρθρου 108 παράγραφος 2 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλεί την Ελλάδα να υποβάλει τις παρατηρήσεις της καθώς και κάθε χρήσιμη πληροφορία για την αξιολόγηση της ενίσχυσης/του μέτρου εντός προθεσμίας ενός μηνός από την ημερομηνία παραλαβής της παρούσας επιστολής. Ζητεί επίσης από τις αρχές της χώρας σας να διαβιβάσουν άμεσα αντίγραφο της παρούσας επιστολής στον εν δυνάμει αποδέκτη της ενίσχυσης, την κοινοπραξία Hyatt Regency (Καζίνο Πάρνηθας).

(53) Η Επιτροπή υπενθυμίζει στην Ελλάδα ότι το άρθρο 108 παράγραφος 3 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊ­ κής Ένωσης έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα και σας επισημαίνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού (EΚ) αριθ. 659/1999 του Συμβουλίου, μπορεί να ζητηθεί η ανάκτηση κάθε παράνομης ενίσχυσης από τον δικαιούχο.

(54) Η Επιτροπή προειδοποιεί την Ελλάδα ότι θα ενημερώσει τα ενδιαφερόμενα μέρη, δημοσιεύοντας την παρούσα επιστολή και σύντομη περίληψή της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα ενημερώσει επίσης τους ενδιαφερό­ μενους στις χώρες της ΕΖΕΣ που έχουν υπογράψει τη συμ­ φωνία για τον ΕΟΧ, με δημοσίευση σχετικής ανακοίνωσης στο Συμπλήρωμα ΕΟΧ της Επίσημης Εφημερίδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και την Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ με απο­ στολή αντιγράφου της παρούσας επιστολής. Όλα τα ενδιαφε­ ρόμενα μέρη θα κληθούν να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους εντός ενός μηνός από την ημερομηνία της δημοσίευσης.”