Contract
Programma Verbetering arbeidsvoorwaarden en collectieve afspraken
Platform Arbeidsmarkt Culturele en Creatieve Toekomst (Platform ACCT) heeft als doel de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector blijvend te versterken en de positie van werkenden te verbeteren. Om dit te bereiken werken we samen met de sector aan een sociale dialoog, voor vergroting van het verdienvermogen, duurzame scholing en professionele ontwikkeling en verhogen van de inkomenszekerheid door betere arbeidsvoorwaarden en sociale arrangementen. Nieuw is het programma ‘Verbetering arbeidsvoorwaarden en collectieve afspraken in de culturele en creatieve sector’, dat loopt van november 2021 tot en met 2024.
Betere arbeidsvoorwaarden noodzakelijk
De Raad voor Cultuur en de Sociaal-Economische Raad, onafhankelijke adviesorganen van het Rijk, toonden in 2016 en 2017 aan dat verbetering van de arbeidsvoorwaarden in de culturele en creatieve sector en het maken van een arbeidsmarktagenda noodzakelijk zijn. Dat gebeurde in de rapporten ‘Verkenning arbeidsmarkt culturele sector’ en ‘Passie gewaardeerd’. De ‘Fair Practice Code‘ van oktober 2017 was een volgende relevante mijlpaal. De door het werkveld opgestelde ‘Arbeidsmarktagenda Culturele en Creatieve Sector 2017-2023’ vormt eveneens een ijkpunt.
Verslechtering door coronacrisis
Belangenorganisatie Kunsten ’92 meldde begin 2020 het volgende: ‘De coronacrisis, waarvan we de gevolgen nog lang niet kunnen overzien, plaatst de Arbeidsmarktagenda in een ander daglicht. Dat maakt deze niet minder urgent, integendeel. De crisis legt nu al de grootste zwakte van onze sector genadeloos bloot: de kwetsbare positie van de vele zzp’ers en flexwerkers.’
Rol Platform ACCT
Tegelijk met de coronacrisis is Platform ACCT voorzien van OCW-subsidie gestart met het verder uitwerken van de Arbeidsmarktagenda. Gelet op de actuele situatie zijn de activiteiten meer dan ooit noodzakelijk. We geven allereerst vorm aan het gesprek tussen sociale partners (werkgevers/ opdrachtgevers, werknemers/opdrachtnemers en andere belangenbehartigers) over de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector. Een goede sociale dialoog is naar onze mening immers randvoorwaarde voor versterking en verbetering. Het gaat daarbij om het vergroten van het verdienvermogen van makers en instellingen en de sector als geheel. Relevant is ook het bevorderen van scholing/professionalisering en daarmee van duurzame inzetbaarheid. Van groot belang is verder het verhogen van de inkomenszekerheid door middel van betere/billijke afspraken en sociale arrangementen. Via pilots, projecten/programma’s en instrumenten werken we toe naar concrete handvatten, met als doel die bij voorkeur via collectieve afspraken te laten borgen.
Doelstellingen stimuleringsprogramma
Veel werkenden in de culturele en creatieve sector hebben tijdelijke contracten, gemiddeld lage inkomens en geen (financiële) ruimte voor pensioenopbouw, scholing en/of een arbeidsongeschikt- heidsverzekering. Door hun inkomenspositie te versterken en toekomstbestendige arbeidsvoorwaarden te ontwikkelen, wordt een bloeiende sector gestimuleerd, die ook van waarde is
voor de economie en maatschappij als geheel. Met behulp van een projectsubsidie vanuit het ministerie van OCW moet het stimuleringsprogramma binnen Platform ACCT deze versterking en ontwikkeling bevorderen en zoveel mogelijk realiseren, dat is het doel. Het gaat uitdrukkelijk om de arbeidssituatie van alle werkenden: loondienst, zzp'ers en hybriden, wel en niet gesubsidieerden. En tevens over de vele stagiairs, vrijwilligers en starters op deze arbeidsmarkt. Het programma baseert zich op onderzoek naar de status van de arbeidsvoorwaarden en contractafspraken in verschillende deelsectoren. De beoogde verbeteringen dienen een duurzaam karakter te hebben en daarom faciliteert het programma werkenden, organisaties en samenwerkingsverbanden bij het proces naar betere afspraken. Bij de start zijn zes deelsectoren benoemd die als eerste aan bod komen. Dit aantal zal groeien, relevante bevindingen worden aan de gehele sector gemeld.
Stappenplan via ketentafels per deelsector
Een belangrijk aspect van het stimuleringsprogramma is het faciliteren en ondersteunen van het overleg tussen alle partijen uit een ‘bedrijfskolom’ die invloed hebben op de prijs van arbeid. Dit gebeurt per deelsector via een zogeheten ketentafel onder leiding van een onafhankelijk voorzitter.
Een tafel kan verschillende stappen zetten, zoals:
• nader onderzoek laten doen naar de concrete positie van de werkenden;
• meer bewustwording scheppen over de actuele arbeidssituatie binnen de deelsector en bij beleidsmakers bijvoorbeeld met inzet van aanjagers/rolmodellen;
• ontwikkeling van instrumenten zoals een benchmark, handleiding, richtlijnen;
• een structurele dialoog aansnijden;
• handhaving van de afgesproken verbeteringen in het leven roepen.
Het is de bedoeling dat het opzetten van deze stappen afgebakend in inhoud en tijd plus resultaatgericht is, voor eventuele kosten kan een deelsector een beroep doen op het programma. Gedurende een jaar is er sprake van intensieve begeleiding, waar nodig met aanvullende activiteiten in het jaar erna. Het is de bedoeling in deze periode een stevig netwerk te creëren zodat een ketentafel uiteindelijk zelfstandig verder gaat met de arbeidsvoorwaarden die zij agendeert.
In drie jaar maximaal 18 deelsectoren
De culturele en creatieve sector is heel breed en gevarieerd, dus er moet binnen het driejarige stimuleringsprogramma een volgorde in deelsectoren worden gehanteerd. Per jaar kunnen er zes begeleid worden met een mogelijke uitloop, in totaal dus maximaal 18. Op verzoek van Platform ACCT is in maart 2021 een onafhankelijk onderzoek verschenen over de arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden van freelance musici (pop en klassiek) en archeologen. En door middel van een rondetafel zijn de behoeftes opgehaald onder ontwerpers, professionals in cultuureducatie en amateurkunst, filmcrew en mediaprofessionals. Zij worden nu als eerste benaderd om deel te nemen. Ook fotografen hebben inmiddels expliciet belangstelling getoond. Andere betrokkenen kunnen zich eveneens aanmelden. Als er sprake is van een slechte situatie bij de arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden maar er toch vanuit een deelsector geen directe vraag komt, dan kunnen de rijkscultuurfondsen een signalerende en stimulerende rol krijgen.
Vijf typen instrumenten/resultaten
Het stimuleringsprogramma kan verschillende instrumenten/resultaten opleveren, afhankelijk van de wensen en mogelijkheden binnen een deelsector. HTH Research heeft op verzoek van Platform ACCT in maart 2021 daarvoor de volgende vijf referentiepunten voorgesteld, die oplopen qua zwaarte.
1. Goede voorbeelden
Het kan allereerst gaan om voorbeelden die de huidige of wenselijke (financiële) praktijk tonen. Dit kan vorm krijgen door het inzichtelijk maken van de reële begroting van een project of de kosten van daadwerkelijk gemaakte uren door werkenden.
2. Begrippen
Om verwarring in deelsectoren maar ook bij beleidsmakers te voorkomen is een overzicht met daarin de begripsbepaling van relevante arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden (werktijden, soorten werk) nuttig. Een benchmark, begrippenkader en -lijst kunnen daarbij eveneens ontwikkeld worden.
3. Handleidingen
Een handleiding kan voor werkenden én opdracht- en werkgevers behulpzaam zijn in het komen tot afspraken. Zonder daarin maatgevend te zijn over bijvoorbeeld de hoogte van de beloning of andere arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden. Zoals een handleiding: Hoe bepaal ik mijn tarief? Of: Welke arbeidsvoorwaarden zijn relevant en hoe ga ik daarmee om als zzp’er?
4. Richtlijnen
Een richtlijn is een praktisch document dat werkenden én opdracht- en werkgevers ondersteunt in het bepalen van de hoogte van de beloning en/of invulling van andere arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden Bijvoorbeeld een richtlijn voor tarieven en honoraria in bepaalde deelsectoren.
5. Afspraken
Ten behoeve van algemene afspraken in deelsectoren gaat het om voorstellen wat de hoogte van de beloning en/of invulling van andere arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden zouden moeten zijn. Dit kan in de vorm van een norm- of minimumtarief voor zzp’ers dat door alle belanghebbende partijen wordt onderschreven en toegepast, maar bijvoorbeeld ook in de vorm van cao-afspraken.
Meer informatie en contact
Het stimuleringsprogramma binnen Platform ACCT wil bijdragen aan het professionaliseren van de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector. Dit doen we specifiek door bewustzijn te vergroten en kennis samen te brengen waardoor betere arbeidsvoorwaarden en collectieve afspraken tot stand kunnen komen. Zowel binnen de deelsectoren die via een ketentafel deelnemen alsook sectorbreed. De communicatie hierover zal verlopen via de sites xxx.xxxxxxxxxxxx.xx en xxx.xxxxxxxxx.xx, sociale media en via online en offline bijeenkomsten.
Voor vragen, opmerkingen en/of aanmeldingen kun je nader contact opnemen met Programmamanager Xxxx xxx xx Xxxx, xxxx@xxxxxxxxxxxx.xx, tel. 00-00000000.