Ontwerpbesluit

Ontwerpbesluit

Ons kenmerk : ACM/UIT/509733 Zaaknummer : ACM/18/034674 Datum :

Openbaar

Ontwerpbesluit van de Autoriteit Consument en Markt van [PM datum], kenmerk ACM/UIT/509733 tot wijziging van de voorwaarden als bedoeld in artikel 27, eerste lid van de Elektriciteitswet 1998 over de implementatie van de Verordening (EU) 2017/2196

De Autoriteit Consument en Markt,

Gelet op artikel 36 van de Elektriciteitswet 1998 en artikel 4 van de Verordening (EU) 2017/2196;

Xxxxxxxxxxx 00 xxx.x

0000 XX Xxx Xxxx 070 7

ACM/UIT/509733

Besluit:

Artikel I

De Netcode Elektriciteit wordt gewijzigd als volgt:

A

De artikelen 9.27, 9.28 komen te luiden:

Artikel 9.27

1. Aangeslotenen die beschikken over een elektriciteitsproductie-eenheid van het type C of D, waarop overeenkomstig artikel 4, eerste lid, van Verordening (EU) 2016/631 (NC RfG) de Verordening (EU) 2016/631 (NC RfG) van toepassing is, dragen er zorg voor dat de levering van de frequentierespons voor het werkzaam vermogen, als bedoeld in artikel 3.24, tweede lid, geactiveerd wordt bij een frequentiedrempelwaarde van 49,8 Hz en met een statiek van 5%.

2. Aangeslotenen die beschikken over een elektriciteitsproductie-eenheid van het type A, B, C of D, waarop overeenkomstig artikel 4, eerste lid, van Verordening (EU) 2016/631 (NC RfG) de Verordening (EU) 2016/631 (NC RfG) van toepassing is, dragen er zorg voor dat de levering van de frequentierespons voor het werkzaam vermogen, als bedoeld in artikel 3.13, vierde lid, geactiveerd wordt bij een frequentiedrempelwaarde van 50,2 Hz en met een statiek van 5%.

Artikel 9.28

1. Uitsluitend met toestemming van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet vindt wederinschakeling plaats van:

a. door middel van frequentierelais afgeschakelde belasting, of

b. handmatig afgeschakelde belasting, voor zover de afschakeling valt onder de coördinatie van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet.

2. De netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet verwerft black-startmogelijkheden in een door hem te bepalen omvang. Hij bepaalt waar zij bij voorkeur gelokaliseerd moeten zijn en hanteert de productspecificaties als bedoeld in artikel 4, tweede lid, onderdeel b, van Verordening (EU) 2017/2196 (NC ER) die zijn opgenomen in bijlage 5.

3. De in artikel 4, tweede lid, onderdeel c, van Verordening (EU) 2017/2196 (NC ER) bedoelde lijst met soorten significante netgebruikers en de door hen toe te passen maatregelen is opgenomen in bijlage 6.

4. Significante netgebruikers met hoge prioriteit, als bedoeld in artikel 4, tweede lid, onderdeel d, van Verordening (EU) 2017/2196 (NC ER), zijn aangeslotenen waarvan de installatie is aangesloten op het landelijk hoogspanningsnet en:

a. waarvan de installatie onderdeel is van het landelijk gastransportnet, een gasproductienet of een gasproductie-installatie en naar het gezamenlijke oordeel van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet en de netbeheerder van het landelijk gastransportnet cruciaal is voor het in stand houden van de openbare gasvoorziening of de gasvoorziening van gasgestookte elektriciteitsproductie- eenheden, aangesloten op het landelijk hoogspanningsnet; of

b. waarvan de installatie een elektriciteitsproductie-installatie is die nucleaire energie als primaire energiebron heeft.

5. Regionale netbeheerders en aangeslotenen, die beschikken over een verbruiksinstallatie als bedoeld in artikel 19 van Verordening (EU) 2016/1388 (NC DCC) jo. artikel 4.7, vierde lid, dragen er zorg voor dat hun distributienet of verbruiksinstallatie na een spanningsloze toestand van (een deel van) het landelijk hoogspanningsnet weer onder spanning gebracht wordt zodra de spanning in het landelijk hoogspanningsnet is hersteld.

6. De netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet kan, indien de hersteltoestand van kracht is, aangeslotenen die beschikken over een synchrone elektriciteitsproductie-eenheid van het type C of D, opdragen de dode band van de frequentiegevoelige modus, zoals bedoeld in artikel 3.24, derde lid, of 14.5, tweede lid, uit te schakelen, in welk geval de aangeslotenen deze opdracht onverwijld uitvoeren.

B

Na artikel 9.28 wordt artikel 9.29 ingevoegd, luidend:

Artikel 9.29

1. Indien marktactiviteiten als genoemd in artikel 35, tweede lid, van de Verordening (EU) 2017/2196 (NC ER), niet of niet volledig uitvoerbaar zijn voor één of meer betrokken partijen door een fout in één of meer systemen, zijn, overeenkomstig artikel 36, eerste lid, van de Verordening (EU) 2017/2196 (NC ER), de volgende back-up- en fallbackprocedures van deze marktactiviteiten van toepassing:

a. de aanlevering van zoneoverschrijdende capaciteit voor capaciteitstoewijzing bij de overeenkomstige biedzonegrenzen voor elke markttijdseenheid, als wordt verwacht dat het landelijk hoogspanningsnet niet tot de normale of alarmtoestand wordt hersteld overeenkomstig artikel 21, derde lid, van de Verordening (EU) 2015/1222 (GL CACM) en artikel 42 en 46 van de Verordening (EU) 2016/1719 (GL FCA), alsmede de op deze artikelen gebaseerde methodologieën en overeenkomsten;

b. de indiening van biedingen voor balanceringscapaciteit en balanceringsenergie door een aanbieder van een balanceringsdienst overeenkomstig de gepubliceerde fallbackprocedures op de website van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet;

c. de aanlevering van een gebalanceerde positie aan het einde van het day-aheadtijdsbestek door een BRP, als dat volgens de voorwaarden met betrekking tot balancering vereist is overeenkomstig artikel 10.14, vijfde lid;

d. de aanlevering van positiewijzigingen van BRP's overeenkomstig de fallbackprocedures overeenkomstig artikel 10.14, vijfde lid, zoals gepubliceerd op de website van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet, waarbij geldt dat indien op de dag waarop de positiewijziging betrekking heeft een noodtoestand of een blackout-toestand in Nederland heeft plaats gevonden, of indien er een fout in de systemen van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet heeft plaats gevonden, de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet het in artikel 10.14, zevende lid, genoemde tijdstip kan uitstellen naar een later moment;

e. de aanlevering van de schema's als bedoeld in artikel 111, eerste en tweede lid, van de Verordening (EU) 2017/1485 (GL SO):

1°. indien deze betrekking hebben op transportprognoses als bedoeld in artikel 13.11, achtste en negende lid, artikel 13.12, zevende en achtste lid, artikel 13.13, zesde en zevende lid, artikel 13.14, zesde en zevende lid, artikel 13.15, achtste en negende lid en artikel 13.17, zevende en achtste lid, overeenkomstig de fallbackprocedures gepubliceerd op de website van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet;

2°. indien deze betrekking hebben op commerciële handelsprogramma's overeenkomstig de fallbackprocedures overeenkomstig artikel 10.14, vijfde lid, zoals gepubliceerd op de website van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet, waarbij geldt dat indien op de dag waarop het energieprogramma betrekking heeft een noodtoestand of een black-outtoestand in Nederland heeft plaats gevonden of indien er een fout in de systemen van de netbeheerder van het landelijk

hoogspanningsnet heeft plaats gevonden, de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet het in artikel 10.14. zevende lid, genoemde tijdstip kan uitstellen naar een later moment.

2. Indien marktactiviteiten, als genoemd in artikel 35, tweede lid, van de Verordening (EU) 2017/2916 (NC ER), niet volledig uitvoerbaar zijn voor één of meer betrokken partijen doordat een buitenlandse instelling als bedoeld in artikel 16, tweede lid, onderdeel h van de Elektriciteitswet 1998, haar markt heeft opgeschort, zijn, overeenkomstig artikel 36, eerste lid, van de Verordening (EU) 2017/2196 (NC ER), de volgende back-up en fallbackprocedures van de marktactiviteiten van toepassing;

a. capaciteitstoewiizing door transmissierechten voor jaar- en maandtransporten overeenkomstig artikel 21, derde lid, van de Verordening (EU) 2015/1222 (GL CACM) en artikel 42 en 46 van de Verordening (EU) 2016/1719 (GL FCA), alsmede de op deze artikelen gebaseerde methodologieën en overeenkomsten;

b. prijskoppeling voor day-aheadtransporten overeenkomstig artikel 36, derde lid, artikel 44, artikel 50 en artikel 72 van de Verordening (EU) 2015/1222 (GL CACM), alsmede de op deze artikelen gebaseerde methodologieën en overeenkomsten;

c. prijskoppeling voor intradaytransporten overeenkomstig artikel 36, derde lid, en artikel 72 van de Verordening (EU) 2015/1222 (GL CACM), alsmede de op deze artikelen gebaseerde methodologieën en overeenkomsten;

d. binnenlandse intradayhandel op een NEMO overeenkomstig artikel 36, derde lid, artikel 44, artikel 50 en artikel 72 van de Verordening (EU) 2015/1222 (GL CACM), alsmede de op deze artikelen gebaseerde methodologieën en overeenkomsten;

e. balanceringsmarkten overeenkomstig artikel 146 en 147 van de Verordening (EU) 2017/1485 (GL SO);

f. binnenlandse intradayhandel buiten de NEMO's om overeenkomstig artikel 10.1, derde lid;

g. onbalansverrekening overeenkomstig artikel 10.1, derde lid.

3. De in het eerste en tweede lid genoemde fallbackprocedures alsmede de interactie van de marktprocessen met het real-time herstelproces zullen nader worden toegelicht op de website van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet.

C

Er worden twee bijlagen toegevoegd, bijlage 5 en bijlage 6, te weten:

Bijlage 5, bij artikel 9.28, tweede lid: productspecificaties blackstartvoorziening

1. Er zijn tenminste twee synchrone elektriciteitsproductie-eenheden van elk minimaal 200 MW op de locatie aanwezig die als onderdeel van de blackstartvoorziening kunnen worden ingezet. Ook als één elektriciteitsproductie-eenheid in onderhoud is, is te allen tijde minimaal 200 MW beschikbaar. Het voor de betreffende blackstartvoorziening overeengekomen minimumvermogen wordt in de overeenkomst inzake het leveren van de blackstartvoorziening vastgelegd. Indien de voorziening bestaat uit meerdere kleinere synchrone elektriciteitsproductie-eenheden wordt de redundantie op andere wijze vastgesteld in overeenstemming met de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet waarbij altijd minimaal 200 MW beschikbaar is.

2. De blackstartvoorziening is binnen 4 uur na afroep door de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet in staat om met een of meer elektriciteitsproductie-eenheden te koppelen aan een spanningsloos netdeel en vervolgens het vermogen in het eerste lid te leveren.

3. De blackstartvoorziening en de overeen te komen inschakelsectie zijn bestand tegen de inrush- stroom en –spanning als gevolg van het bijschakelen van de assets van de inschakelsectie. Indien direct inschakelen niet mogelijk is, is er een mogelijkheid om deze inschakelsectie op te

spannen. In ieder geval wordt aan de tweede voorwaarde voldaan. De voorkeur gaat uit naar beide mogelijkheden,

4. De ingezette elektriciteitsproductie-eenheden van de blackstartvoorziening regelen na het onder spanning brengen en belasten van de inschakelsectie op tot minimum stabiel vermogen. De hoogte van het minimale stabiele vermogen wordt in de overeenkomst inzake het leveren van de blackstartvoorziening vastgelegd. De benodigde tijd voor het regelen is afhankelijk van:

a. de opregelsnelheid. Deze is afhankelijk van de toestand (warm, koud) van de elektriciteitsproductie-eenheden van de blackstartvoorziening. De opregelsnelheid bedraagt gemiddeld minimaal 4 MW per minuut.

b. de snelheid waarmee de desbetreffende netbeheerder belasting bijschakelt.

5. Na het bereiken van het in het vierde lid bedoelde minimale stabiele vermogen, wordt het resterende vermogen door de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet gebruikt voor het verdere herstel van de elektriciteitsvoorziening. De eis genoemd in het vierde lid blijft hierbij van toepassing.

6. De telecommunicatie tussen de productielocatie van de blackstartvoorziening en de netbeheerder van het landelijkhoogspanningsnet, tussen het bedrijfsvoeringscentrum behorende bij deze productielocatie en de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet alsmede tussen deze productielocatie en de desbetreffende netbeheerder is gedurende de eerste 24 uur na het wegvallen van de elektriciteitsvoorziening gegarandeerd.

7. Er zijn op ieder moment voldoende gekwalificeerde medewerkers beschikbaar die de blackstartvoorziening kunnen bedienen. Bovendien worden de door de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet aangeboden bescherm- en hersteltrainingen gevolgd.

8. De blackstartvoorziening is in staat gedurende 24 uur na afroep onafgebroken in bedrijf te blijven. Dit betekent dus ook dat de brandstofvoorziening van de blackstartvoorziening 24 uur gegarandeerd is.

9. De blackstartvoorziening wordt jaarlijks getest, inclusief de in te schakelen en/of op te spannen netdelen.

10. De elektriciteitsproductie-eenheid van de blackstartvoorziening is in staat een spanningsloos net op gewenste spanning en frequentie te brengen en daarna het overeen te komen werkzaam vermogen en blindvermogen te leveren. De verbonden elektriciteitsproductie-eenheid is in staat na het koppelen met de hoogspanningsrail onder regie van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet op toerenregeling te blijven staan en daarna bij gekoppeld bedrijf (> 2500 MW) onder regie van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet op vermogensregeling met frequentie-gevoeligheid overeenkomstig artikel 3.24. tweede lid, onderdeel c of artikel 14.5. tweede lid, onderdeel b. subonderdeel 1°.

11. De elektriciteitsproductie-eenheden van de blackstartvoorziening zijn in staat werkzaam vermogen en blindvermogen te leveren overeenkomstig artikel 3.29 of, ingeval van een elektriciteitsproductie-eenheid als bedoeld in artikel 14.1, vierde lid, overeenkomstig het generatorbelastingdiagram van de desbetreffende elektriciteitsproductie-eenheid, tijdens het hele opregeltraject van 0 tot 100 % van het maximale vermogen en ook daarna. De belastingbijschakeling zal tot aan het minimale stabiele vermogen van de elektriciteitsproductie- eenheid in nauw overleg plaatsvinden met de producent. Boven deze grens zal in stappen tot 5% van het maximaal vermogen worden bijgeschakeld. De hoeveelheid te leveren blindvermogen ligt bij elke netspanning en opgewekt werkzaam vermogen tussen minimaal 110 Mvar leveren en minimaal 80 Mvar ontvangen. Indien de blackstartvoorziening invoedt op een kabel en het blindvermogen van de kabel wordt niet gecompenseerd, wordt het minimaal vereiste capacitieve bereik van 80 Mvar verhoogd ter grootte van het blindvermogen van de kabel bij nominale spanning.

12. De voorziene niet-beschikbaarheid ten behoeve van onderhoud aan de startvoorziening van de blackstartvoorziening duurt niet langer dan 8 dagen per jaar en wordt in overleg met de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet ingepland.

13. De voorziene niet-beschikbaarheid van elk van de verbonden elektriciteitsproductie-eenheden duurt niet langer dan 5 weken per jaar en wordt in overleg met de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet ingepland.

14. Indien de voorziening bestaat uit twee verbonden elektriciteitsproductie-eenheden en indien beide verbonden elektriciteitsproductie-eenheden beschikbaar zijn, dient de tweede verbonden elektriciteitsproductie-eenheid binnen twee uur nadat de eerste verbonden elektriciteitsproductie-eenheid op het net is geschakeld parallel te zijn en vervolgens te kunnen opregelen tot het overeen te komen vermogen volgens het eerste lid.

15. Indien de voorziening bestaat uit meerdere kleinere synchrone elektriciteitsproductie-eenheden, kunnen de resterende beschikbare elektriciteitsproductie-eenheden op het net geschakeld worden binnen twee uur na het onder spanning brengen van het net, en kunnen zij vervolgens opregelen tot het overeen te komen vermogen.

16. Indien de blackstartvoorziening bij een blackout in eilandbedrijf raakt, wordt het herstelproces stabiel via eilandbedrijf of door middel van een blackstart uitgevoerd binnen de genoemde criteria.

17. Indien de blackstartvoorziening bij een blackout stil staat of geheel van het net gescheiden wordt, wordt de blackstart uitgevoerd binnen de genoemde criteria.

Bijlage 6, bij artikel 9.28, derde lid: significante netgebruikers en door hen te nemen maatregelen in het kader van Verordening (EU) 2017/2196 (NC ER)

Productie

Legenda: Tg = transmissiegekoppeld B = bestaand N = nieuw X = bestaand en nieuw Bv = bestaand op vrijwillige basis nnvt = nog niet van toepassing

TSO

DSB

groter dan 5 MW

Type A

Type B

Type C

Type D

Tg verbruiker

Tg GDS

Tg HVDC

Opslag

Beschermplan

NCER 15    Automatische onderfrequentiecontrole inrichtingen

LFSM-U

N

N

LFDD

X

X

N / Bv

N / Bv

LFDD opslagsysteem

nnvt

FCR activering > - 500mHz

B

NCER 16    Automatische overfrequentiecontrole inrichtingen

LFSM-O

N

N

N

N

FCR activering > + 500mHz

B

NCER 17    Automatische regelingen tegen spanningineenstorting

Niet van toepassing

NCER 18    Procedure frequentieafwijking beheer

Regelen MW

B

B

NCER 19    Procedure spanningsafwijking beheer

Regelen Mvar

B

B

NCER 20    Procedure beheer elektriciteitsstromen

Regelen MW

B

B

NCER 21    Procedure ondersteuning werkzaam vermogen

Regelen MW

B

B

B

NCER 22    Procedure manuele verbruiksontkoppeling

B

B

Herstelplan

NC ER III deel 2 Procedure spanningsherstel

B

B

B

NC ER III deel 3+4 Procedure frequentie- en hersynchronisatie

B

B

Essentiele onderstations 24h voeding

N

Robuuste communicatie

X

X

X

N

N

N

Robuuste applicaties

B

N

N

N

N

N

Inbedrijf kunnen stellen eigen installatie na spanning vanaf transportnet

B

N

N

N

Blackstartvoorzieningen

B

Uitschakelbare dode band 500 mHz

N

N

Snelle hersynchronisatie

B

Artikel II

Dit besluit treedt in werking de dag na de datum van uitgifte van de Staatscourant waarin zij wordt geplaatst.

’s-Gravenhage, Datum:

Autoriteit Consument en Markt, namens deze:

dr. F.J.H. Xxx bestuurslid

Als u rechtstreeks belanghebbende bent, kunt u tegen dit besluit beroep instellen bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Het postadres is: College van Beroep voor het bedrijfsleven, Xxxxxxx 00000, 0000 XX Xxx Xxxx. Het beroepschrift moet binnen zes weken na de dag waarop dit besluit is bekendgemaakt zijn ontvangen. Het beroepschrift moet zijn ondertekend en moet ten minste de naam en het adres van de indiener, de dagtekening en een omschrijving van het besluit waartegen het beroep is gericht bevatten.

Voorts moet het beroepschrift de gronden van het beroep bevatten en dient een afschrift van het bestreden

besluit te worden meegezonden..

Toelichting

Samenvatting

1. Met dit codebesluit brengt de Autoriteit Consument en Markt (hierna: de ACM) op voorstel van de gezamenlijke netbeheerders wijzigingen aan in de Netcode elektriciteit. Deze codewijziging geeft uitvoering aan de Verordening (EU) 2017/2196 van de Commissie van 26 augustus 2016 tot vaststelling van een netcode voor de noodtoestand en het herstel van het elektriciteitsnet, de zogenoemde Emergency & Restoration verordening (hierna: ER Verordening). Het voorstel van de gezamenlijke netbeheerders geldt tevens als voorstel van TenneT TSO B.V. (hierna: TenneT) zoals bedoeld in artikel 4, tweede lid, van de ER Verordening. De wijzigingen in dit codebesluit vloeien voort uit de door de ER Verordening voorgeschreven voorstellen die TenneT als transmissiesysteembeheerder (hierna: TSB) moet doen met betrekking tot bescherm- en hersteldiensten, de daarvoor relevante netgebruikers en de door die netgebruikers toe te passen maatregelen. Daarnaast bevat het codebesluit wijzigingen die de gezamenlijke netbeheerders op basis van voornoemde diensten en maatregelen noodzakelijk achten.

Aanleiding en gevolgde procedure

2. De ACM stelt op grond van artikel 36 van de Elektriciteitswet 1998 regelgeving vast voor de energiemarkt. Dit besluit is tot stand gekomen op basis van een codewijzigingsvoorstel van de gezamenlijke netbeheerders tot wijziging van de Netcode elektriciteit (kenmerk BR-2018-1533) dat de ACM op 18 december 2018 heeft ontvangen. Met dit voorstel hebben de gezamenlijke netbeheerders uitvoering willen geven aan de ER Verordening met regels voor de noodtoestand en het herstel van het elektriciteitsnet. Het besluit bevat wijzigingen die voortvloeien uit de door de ER Verordening voorgeschreven voorstellen met betrekking tot bescherm- en hersteldiensten, de daarvoor relevante netgebruikers en de door die netgebruikers toe te passen maatregelen. Het gaat om voorstellen die op basis van artikel 4, tweede lid, van de ER Verordening door de TSB aan de ACM ter goedkeuring dienen te worden voorgelegd. Daarnaast bevat het codebesluit wijzigingen die de gezamenlijke netbeheerders op basis van voornoemde diensten en maatregelen noodzakelijk achten.

3. De ACM heeft het codewijzigingsvoorstel van de gezamenlijke netbeheerders op 11 januari 2019 ter informatie gepubliceerd op haar website. Op 6 juni 2019 heeft de ACM een wijzigingsopdracht gestuurd aan de gezamenlijke netbeheerders met het verzoek het codewijzigingsvoorstel op een aantal punten aan te vullen. In reactie daarop hebben de gezamenlijk netbeheerders op 12 september 2019 een aangepast codewijzigingsvoorstel ingediend.

4. De ACM is van mening dat het voorstel geen technische voorschriften bevat als bedoeld in Richtlijn (EU) 2015/1535. Om die reden zijn de voorwaarden in dit besluit niet in ontwerp ter notificatie aangeboden.

Inhoudelijke toelichting

5. Artikel 4, tweede lid, van de ER Verordening schrijft voor dat de TSB een aantal voorstellen uiterlijk 18 december 2018 aan de nationale regulerende instantie ter goedkeuring voorlegt. Het gaat om:

- de voorwaarden om op te treden als aanbieder van beschermingsdiensten op contractbasis (artikel 4, tweede lid, onderdeel a van de ER Verordening)

- de voorwaarden om op te treden als aanbieder van hersteldiensten op contractbasis (artikel 4, tweede lid, onderdeel b van de ER Verordening)

- de lijst van significante netgebruikers en de door hen toe te passen maatregelen (artikel 4, tweede lid, onderdeel c van de ER Verordening)

- de lijst van significante netgebruikers met hoge prioriteit of de beginselen die voor de vaststelling van die lijst worden toegepast (artikel 4, tweede lid, onderdeel d van de ER Verordening)

- regels voor de opschorting en het herstel van marktactiviteiten (artikel 4, tweede lid, onderdeel e van de ER Verordening)

- regels voor onbalansverrekening en verrekening van balanceringsenergie in het geval van opschorting van marktactiviteiten (artikel 4, tweede lid, onderdeel f van de ER Verordening)

6. De wijzigingen in dit codebesluit vloeien voort uit deze door de ER Verordening voorgeschreven voorstellen. In de toelichting bij het codewijzigingsvoorstel wordt door de gezamenlijke netbeheerders uitgelegd om welke reden er voor gekozen is om aan onderdeel a van artikel 4, tweede lid, van de ER Verordening geen invulling te geven (althans niet op dit moment). In de volgende paragraaf van dit besluit wordt dit nader toegelicht. De invulling van artikel 4, tweede lid, onder f van de ER Verordening (regels voor onbalansverrekening en verrekening van balanceringsenergie in het geval van opschorting van marktactiviteiten) heeft reeds plaatsgevonden bij de implementatie van Verordening (EU) 2017/2195 (artikel 18 van de EB Verordening) waarbij in artikel 10.1.3 van de Netcode elektriciteit is opgenomen dat de voorwaarden voor onbalansverrekening uit hoofdstuk 10 gelden voor alle systeemtoestanden.

7. De wijzigingen in de Netcode elektriciteit bestaan daarmee hoofdzakelijk uit de invulling van de bovengenoemde door significante netgebruikers toe te passen maatregelen zoals bepaald door de TSB in het door haar opgestelde systeembeschermingsplan op basis van artikel 11 ER Verordening en het herstelplan op basis van artikel 23 van de ER Verordening. De technische en organisatorische maatregelen waar in de codewijziging nadere invulling aan wordt gegeven zijn de volgende:

- de automatische onderfrequentie-controleregelingen van artikel 15 van de ER Verordening : zowel de regeling voor de gelimiteerde frequentiegevoelige modus (LFSM-U) als de regeling voor de automatische ontkoppeling van verbruik bij lage frequentie (LFDD);

- de automatische overfrequentie-controleregelingen van artikel 16 van de ER Verordening (LFSM-O);

- de spanningsherstelprocedure van artikel 26 van de ER Verordening;

- de frequentieherstelprocedure van artikel 28 van de ER Verordening.

Daarnaast zijn er voorwaarden opgenomen voor de hersteldienst “blackstartvoorziening”.

8. Het voorstel van de gezamenlijke netbeheerders naar aanleiding van de wijzigingsopdracht van de ACM is op de volgende punten aangevuld:

- toevoeging van een artikel om invulling te geven aan artikel 36 van de ER Verordening waarin de TSB gevraagd wordt om regels voor de opschorting en het herstel van marktactiviteiten op te stellen;

- aanvullende regels voor automatische afschakeling bij onderfrequentie waarin wordt bepaald dat een aangeslotene in overleg met de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet een afwijkend aantal stappen en bijbehorend percentage kan afspreken binnen de door de ER Verordening voorgeschreven marges;

- opname van de voorwaarden (productspecificaties) voor de “blackstartvoorziening” als bijlage 5 bij de Netcode elektriciteit;

- opname van de lijst met significante netgebruikers en de door hen toe te passen maatregelen als bijlage 6 bij de Netcode elektriciteit;

- opname van de uitgangspunten voor de samenstelling van de lijst met significante netgebruikers met hoge prioriteit in de bepalingen van de Netcode elektriciteit;

- aanpassing van de aanduiding van “bestaande” installaties als bedoeld in de Verordening (EU) 2016/1388 (DCC Verordening) en in de Verordening (EU) 2016/631 (RfG Verordening) overeenkomstig de inmiddels aangepaste formuleringen in de Netcode elektriciteit.

Beoordeling

Proces

9. De ACM constateert dat op grond van artikel 7 van de ER Verordening over het codewijzigingsvoorstel van 1 november 2018 tot 1 december 2018 een publieke consultatie heeft plaatsgevonden. Voorts is het voorstel op 29 november 2018 in een overleg met representatieve organisaties besproken. In het codewijzigingsvoorstel is een verslag opgenomen van dit overleg en de gezamenlijke netbeheerders hebben in het voorstel aangegeven welke gevolgtrekkingen zij hebben verbonden aan de zienswijzen die organisaties naar voren hebben gebracht. Naar het oordeel van de ACM voldoet het voorstel daarmee aan de vereisten bedoeld in artikel 33, eerste en tweede lid van de Elektriciteitswet.

Inhoud

10. In haar beoordeling gaat de ACM in op het codewijzigingsvoorstel voor de implementatie van de afzonderlijke onderdelen a tot en met f van artikel 4, tweede lid, ER Verordening en de toelichting daarop.

11. Voorwaarden om op te treden als aanbieder van beschermingsdiensten op contractbasis (artikel 4, tweede lid, onderdeel a van de ER Verordening). De ACM stelt vast dat de gezamenlijke netbeheerders ter implementatie van dit onderdeel aanpassing van de Netcode elektriciteit niet nodig achten. TenneT voorziet op dit moment geen maatregelen die worden gerealiseerd met beschermingsdiensten die op contractuele basis door TenneT worden ingekocht. Op dit moment zijn er alleen beschermingsdiensten die aan TenneT worden geleverd op basis van een wettelijke regeling, ofwel rechtstreeks gebaseerd op de ER Verordening ofwel reeds vastgelegd in de Netcode elektriciteit. In het voorstel wordt toegelicht dat, indien TenneT in de toekomst gebruik zal gaan maken van beschermingsdiensten op contractuele basis, er alsnog een voorstel zal worden ingediend om aan deze bepaling invulling

te geven. De ACM is van oordeel dat de keuze van gezamenlijke netbeheerders om hier nu geen nadere invulling aan te geven gerechtvaardigd is.

12. Voorwaarden om op te treden als aanbieder van hersteldiensten op contractbasis (artikel 4, tweede lid, onderdeel b van de ER Verordening). In het codewijzigingsvoorstel geven de gezamenlijke netbeheerders aan dat van de maatregelen die worden gerealiseerd in het kader van hersteldiensten alleen het leveren van black-startmogelijkheden plaatsvindt op contractuele basis. Het voorstel dat ter implementatie van dit onderdeel is ingediend omvat daarom uitsluitend de voorwaarden voor het leveren van hersteldiensten door middel van black- startmogelijkheden. Naar aanleiding van de wijzigingsopdracht van de ACM hebben de gezamenlijke netbeheerders deze voorwaarden in hun aangepaste voorstel opgenomen als bijlage bij de Netcode elektriciteit (bijlage 5: “productspecificatie blackstartvoorziening”). De ACM is van mening dat hiermee in voldoende mate invulling is gegeven aan dit onderdeel van de ER Verordening.

13. De lijst van significante netgebruikers (artikel 4, tweede lid, onderdeel c van de ER Verordening). In hun voorstel geven de gezamenlijke netbeheerders aan dat uit de tekst van de ER Verordening niet eenduidig is vast te stellen of met de “lijst van significante netgebruikers” een limitatieve opsomming wordt bedoeld van alle individuele significante netgebruikers of een overzicht van de diverse soorten significante netgebruikers. Mede omdat de eerstgenoemde uitleg praktisch gezien moeilijk uitvoerbaar lijkt - omdat de populatie significante netgebruikers voortdurend wijzigt - hebben de gezamenlijke netbeheerders ervoor gekozen om een matrix op te stellen met enerzijds alle soorten significante netgebruikers en andere leveranciers van bescherm -en hersteldiensten en anderzijds de voor elk van deze partijen van toepassing zijnde maatregelen. Deze matrix was opgenomen in de toelichting bij het voorstel van de gezamenlijke netbeheerders. Naar aanleiding van de wijzigingsopdracht van de ACM hebben de gezamenlijke netbeheerders deze matrix in hun aangepaste voorstel opgenomen als bijlage bij de Netcode elektriciteit (bijlage 6: significante netgebruikers en de door hen te nemen maatregelen in het kader van de Verordening (EU) 2017/2196). De ACM is van mening dat hiermee op juiste wijze invulling is gegeven aan dit onderdeel van de ER Verordening.

14. De door de significante netgebruikers toe te passen maatregelen (artikel 4, tweede lid, onderdeel c van de ER Verordening). Zoals hierboven vermeld bestaan de wijzigingen in de Netcode elektriciteit voor een aanzienlijk deel uit de invulling van de door significante netgebruikers toe te passen maatregelen. Deze maatregelen worden ook beschreven in het door de TSB opgestelde systeembeschermingsplan op basis van artikel 11 ER Verordening en het herstelplan op basis van artikel 23 van de ER Verordening. De ACM stelt vast dat de gezamenlijke netbeheerders in het codewijzigingsvoorstel nadere invulling geven aan de volgende technische en organisatorische maatregelen:

- de automatische onderfrequentie-controleregelingen van artikel 15 ER Verordening : zowel de regeling voor de gelimiteerde frequentiegevoelige modus (LFSM-U) als de regeling voor de automatische ontkoppeling van verbruik bij lage frequentie (LFDD);

- de automatische overfrequentie-controleregelingen van artikel 16 ER Verordening (LFSM-O);

- de spanningsherstelprocedure van artikel 26 ER Verordening;

- de frequentieherstelprocedure van artikel 28 ER Verordening.

15. Voor de regeling voor de gelimiteerde frequentiegevoelige modus (LFSM-U) stellen de gezamenlijke netbeheerders voor om in de Netcode elektriciteit aanvullend te regelen dat de betreffende elektriciteitsproductie-eenheden die over deze functionaliteit beschikken deze ook daadwerkelijk laten functioneren indien dat nodig is. Daarvoor is een nieuw artikellid

opgenomen. De ACM is van oordeel dat daarmee op juiste wijze invulling gegeven wordt aan dit onderdeel van de ER Verordening.

16. Voor de regeling voor automatisch ontkoppeling van verbruik bij lage frequentie (LFDD) hebben de gezamenlijke netbeheerders in hun codewijzigingsvoorstel aanvullende bepalingen opgenomen. In de toelichting bij hun voorstellen geven de gezamenlijke netbeheerders aan dat er weliswaar al een LFDD-regeling is opgenomen in de Netcode elektriciteit maar dat deze niet voldoet aan de randvoorwaarden die zijn gesteld in de ER Verordening. Zo vereist de ER Verordening dat er bij een frequentie van tussen de 49Hz en 48Hz in minimaal zes en maximaal tien gelijke tranches in totaal een hoeveelheid nettoverbruik ter grootte van 45% van de totale belasting moet worden afgeschakeld. Ook stelt de ER Verordening dat de LFDD-regeling zich niet dient te beperken tot (regionale) netbeheerders, maar dat ook nieuwe transmissiegekoppelde verbruiksinstallaties en gesloten distributiesystemen daaraan deelnemen. De gezamenlijke netbeheerders gaan in hun voorstel uitgebreid in op de uitgangspunten en de voorgestelde aanvullende LFDD-bepalingen in de Netcode elektriciteit.

17. Voorts hebben de gezamenlijke netbeheerders in reactie op de wijzigingsopdracht van de ACM in het aangepaste voorstel een artikellid aan de LFDD-regeling toegevoegd. Daarin wordt bepaald dat een aangeslotene die - gelet op de aard en omvang van zijn installatie of net - niet in staat is om bij te dragen aan de regeling in de voorgeschreven zes stappen van 7,5% afschakeling van de totale belasting, in overleg met de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet een afwijkend aantal stappen en bijbehorend percentage kan afspreken.

18. In de toelichting bij het aangepaste voorstel geven de gezamenlijke netbeheerders aan dat zij nog in overleg zijn met vertegenwoordigers van de transmissiegekoppelde verbruiksinstallaties en gesloten distributiesystemen (VEMW) om te bezien hoe de uitvoering van de LFDD-regeling bij aansluitingen van met name de procesindustrie op een zo min mogelijk belastende wijze kan worden geïmplementeerd. De gezamenlijke netbeheerders geven daarbij aan dat dit overleg tot een aanpassing of aanvulling van de voorgestelde LFDD-regeling zou kunnen leiden en mogelijk tot een separaat aanvullend codewijzigingsvoorstel.

19. Na nader contact met de gezamenlijke netbeheerders constateert de ACM dat de gezamenlijke netbeheerders momenteel in overleg met betrokken partijen werken aan een codewijzigingsvoorstel met een aanvulling op de LFDD-regeling. Om die reden is de ACM van oordeel dat het niet zinvol is om de in het voorliggende codewijzigingsvoorstel opgenomen LFDD-regeling in haar ontwerpbesluit voor de Netcode elektriciteit op te nemen. Bovendien leidt het opnemen van de nieuwe LFDD-regeling in een volgend, separaat codewijzigingsvoorstel niet tot een gebrek in de implementatie van de ER Verordening aangezien voor de implementatie van dit onderdeel een deadline geldt van 18 december 2022. De huidige LFDD- regeling die is opgenomen in artikel 9.26 van de Netcode elektriciteit blijft daarom voorlopig gelden.

20. Voor de automatische overfrequentie-controleregeling (LFSM-O) stellen de gezamenlijke netbeheerders vast dat het beschikken over deze functionaliteit in de Netcode elektriciteit al is voorgeschreven voor nieuwe elektriciteitsproductie-eenheden (type A, B, C of D). Zij stellen voor om aanvullend in de Netcode op te nemen dat deze eenheden de functionaliteit LFSM-O ook daadwerkelijk laten functioneren wanneer dat nodig is. De ACM is van oordeel dat hiermee in voldoende mate invulling is gegeven aan dit onderdeel van de ER Verordening.

21. Voor de invulling van de spanningsherstelprocedure (“herinschakelen na spanningsloze

toestand”) geven de gezamenlijke netbeheerders aan dat de regionale netbeheerders en de significante netgebruikers in staat dienen te zijn om, na een spanningsloze toestand van het transportnet, het eigen net respectievelijk de eigen installaties vanuit het herstelde transportnet

weer in bedrijf te stellen. Daartoe is een bepaling opgenomen in het codewijzigingsvoorstel. De ACM is van oordeel dat hiermee op juiste wijze invulling gegeven wordt aan dit onderdeel van de ER Verordening.

22. Voor de invulling van de frequentieherstelprocedure geven de gezamenlijke netbeheerders aan dat het herstelproces kan worden versneld als synchrone elektriciteitsproductie-eenheden maximaal bijdragen aan frequentieondersteuning. Daartoe dient de zogenoemde “dode band” van de frequentiegevoelige modus van zowel de nieuwe als de bestaande synchrone elektriciteitsproductie-eenheden uitgeschakeld te kunnen worden op aangeven van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet. Daartoe is een bepaling opgenomen in het codewijzigingsvoorstel. De ACM is van mening dat hiermee op juiste wijze invulling gegeven wordt aan dit onderdeel van de ER Verordening.

23. Daarnaast hebben de gezamenlijke netbeheerders in de toelichting bij het codewijzigingsvoorstel uitgelegd waarom zij op dit moment nog geen nadere invulling hebben gegeven aan een aantal van de in de ER Verordening genoemde technische maatregelen en procedures, te weten:

- automatische regelingen tegen spanningsineenstorting

- procedure voor frequentieafwijkingsbeheer

- procedure voor spanningsafwijkingsbeheer

- procedure voor het beheer van elektriciteitsstromen

- procedure voor ondersteuning van het werkzame vermogen

- procedure voor xxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

24. Hiervoor zijn diverse redenen. In sommige gevallen gaat het om een “kan”-bepaling en moet nog studie plaatsvinden naar de noodzaak tot de toepassing van een automatische regeling. Sommige afspraken zijn al vastgelegd in aansluit -en transportovereenkomsten of procedures zijn reeds vastgelegd in de Netcode elektriciteit. Een andere belangrijke reden die wordt aangevoerd is dat enkele van deze implementatieonderdelen van de ER Verordening nauw verband houden met de nadere implementatie van voorwaarden en methodologieën van de Verordening (EU) 2017/1485 (SO Verordening) die nog moet plaatsvinden. Gezamenlijke netbeheerders willen deze implementatie van de SO Verordening meenemen in hun afweging. De ACM heeft begrip voor de keuze van de gezamenlijke netbeheerders om in deze gevallen nadere invulling achterwege te laten of deze uit te stellen.

25. De lijst van significante netgebruikers met hoge prioriteit of de beginselen die voor de vaststelling van die lijst worden toegepast (artikel 4, tweede lid, onderdeel d van de ER Verordening). In de toelichting bij het codewijzigingsvoorstel hebben de gezamenlijke netbeheerders de aansluitingen benoemd die door TenneT worden aangemerkt als significante netgebruikers met hoge prioriteit. In reactie op de wijzigingsopdracht van de ACM hebben de gezamenlijke netbeheerders in het aangepaste codewijzigingsvoorstel een nieuw artikellid opgenomen met de uitgangspunten voor het samenstellen van de lijst met significante netgebruikers. Op deze manier heeft de ACM de mogelijkheid om de beginselen voor de vaststelling van deze lijst goed te keuren conform de bovengenoemde bepaling in de ER Verordening. De ACM is van mening dat hiermee op juiste wijze invulling gegeven wordt aan dit onderdeel van de ER Verordening.

26. Regels voor de opschorting en het herstel van marktactiviteiten (artikel 4, tweede lid, onderdeel e van de ER Verordening). De gezamenlijke netbeheerders hebben in de toelichting bij het codewijzigingsvoorstel aangegeven dat naar hun mening de bepalingen in de ER Verordening niet verplichten tot het opstellen van regels voor het opschorten van de markt. Aangezien artikel 35, eerste lid, van de ER Verordening stelt dat een TSB één of meer marktactiviteiten kán

opschorten, betogen de gezamenlijke netbeheerders dat zij niet verplicht zijn om een voorstel te doen voor regels betreffende de opschorting en het herstel van marktactiviteiten in de zin van artikel 36, eerste lid, van de ER Verordening. Ook is in de toelichting bij het codewijzigingsvoorstel een beschouwing opgenomen over het nut, de noodzaak en de risico’s van het opschorting van marktactiviteiten.

27. De ACM constateert echter dat artikel 36, eerste lid, van de ER Verordening wel degelijk een verplichting voor de TSB bevat om een dergelijk voorstel in te dienen. Zij heeft daarom in haar wijzigingsopdracht de gezamenlijke netbeheerders gevraagd om beknopte regels op te nemen voor de situatie dat sprake is van opschorting van marktactiviteiten. Daarbij heeft de ACM aangegeven dat verdere uitwerking daarvan in nader overleg tussen TenneT en de ACM op andere wijze kan plaatsvinden.

28. In reactie op deze wijzigingsopdracht hebben de gezamenlijke netbeheerders in het aangepaste codevoorstel een nieuw artikel opgenomen met de in artikel 36, eerste lid, van de ER Verordening beoogde regels. Daarbij wordt veelvuldig verwezen naar reeds bestaande in regelgeving opgenomen procedures, in het bijzonder de regels en procedures die voortvloeien uit de implementatie van Verordening (EU) 2015/1222 (CACM Verordening) en Verordening (EU) 2016/1719 (FCA Verordening).

29. De ACM constateert dat het voorgestelde nieuwe artikel spreekt over marktactiviteiten die niet of niet volledig uitvoerbaar zijn voor één of meer betrokken partijen. De ACM is van mening dat het bij marktactiviteiten in de zin van de ER Verordening gaat om activiteiten die de TSB voor de markt uitvoert en in interactie met marktpartijen en dus niet om activiteiten van marktpartijen zelf. De ACM is van oordeel dat in het voorstel in voldoende mate invulling gegeven wordt aan dit onderdeel van de ER Verordening.

30. De ACM komt tot het oordeel dat de wijzigingen die de gezamenlijk netbeheerders voorstellen niet in strijd zijn met de belangen, regels en eisen bedoeld in artikel 36, eerste en tweede lid, van de Elektriciteitswet 1998 en artikel 55 van de Elektriciteitswet 1998. De ACM heeft grammatica, spelling en interpunctie in het codevoorstel waar nodig gecorrigeerd.

’s-Gravenhage, Datum:

Autoriteit Consument en Markt, namens deze:

dr. F.J.H. Xxx bestuurslid