Holding. DP Holding kan dus ter comparitie niet rechtsgeldig worden vertegenwoordigd, aldus de rechtbank.
Holding. DP Holding kan dus ter comparitie niet rechtsgeldig worden vertegenwoordigd, aldus de rechtbank.
8. Indien het faillissement van DP Holding door de Nederlandse faillissementswet zou worden beheerst, zou op grond van art. 27 Fw deze ren- vooiprocedure kunnen worden geschorst, aldus de rechtbank. Het faillissement van DP Holding wordt echter beheerst door Zwitsers recht en dus is art. 27 Fw niet van toepassing. De recht- bank vervolgt met de volgende overweging (r.o. 5.19): “Denkbaar is nog om artikel 27 Fw tóch van toepassing te achten indien de Zwitserse faillissementsuitspraak hier in rechte zou worden erkend. Het doorlopen van dat proces zou echter te ver voeren, reeds omdat er geen verzoek tot erkenning voorligt”. Dit is een opmerkelijke re- denering. De crux van het Nederlandse faillisse- mentsrecht is nu juist dat geen erkenning kan worden gevraagd van buitenlandse faillissemen- ten; onder andere om deze reden is in de Yukos- kwestie jarenlang in Nederland geprocedeerd.
9. De rechtbank laat het internationaal insolven- tierecht voor wat het is en valt terug op art. 225 Rv. Hierin is geregeld dat indien de persoonlijke staat van een procespartij gedurende een procedure wijzigt, op verzoek van die partij schorsing kan worden verzocht. Het faillissement van DP Holding wordt aangemerkt als een wijzi- ging van de persoonlijke staat. De rechtbank loopt dan tegen het punt aan dat zij constateert dat DP Holding, vanwege het Zwitserse faillisse- ment, ter comparitie niet rechtsgeldig zou kun- nen worden vertegenwoordigd. Daar gaat de rechtbank pragmatisch mee om door (om rede- nen van goede procesorde) uit eigener beweging art. 225 Rv toe te passen en aldus de procedure van DP Holding aan te houden. Het is echter de vraag of dit oordeel juist is (zie HR 8 januari 1982, NJ 1982/136).
10. Op zich is begrijpelijk dat de raadslieden van DP Holding zonder instructies van (de curator van) DP Holding inhoudelijk niet het woord wil- den voeren ter comparitie. Uit de uitspraak blijkt niet dat zij zich hebben onttrokken (laat staan dat zij zich zomaar hadden mogen onttrekken. Zie bijv. X. Xxxxxxxxxxxx, ‘De onttrekkende advo- caat’, NJB 2015/1321). Wellicht had het meer voor de hand gelegen dat – in afwachting van instructies uit Zwitserland – het verzoek ex art. 225 Rv door de raadslieden van DP Holding was gedaan.
11. In juridische/technische zin bevat deze uit- spraak een paar bijzonderheden, maar welbe- schouwd is de uitkomst van deze procedure begrijpelijk. Net als iedere andere eiser moet een schuldeiser zijn bewijspositie op orde heb- ben. Met de invoering van de Wet modernisering faillissementsprocedure per 1 januari 2019 ver- andert in zoverre iets dat de curator nu ook actief vorderingen kan verifiëren; de curator kan een vordering opnemen op de lijst van erkende vorderingen zonder dat deze is ingediend. Art. 119 lid 1 Fw is echter niet zodanig gewijzigd dat schuldeisers niet langer de vorderingen van mede-schuldeisers zouden kunnen betwisten. Ondanks een actieve erkenning door de curator blijft dus het risico bestaan dat een vordering toch wordt betwist en uiteindelijk niet wordt er- kend.
C.R. Zijderveld,
advocaat bij Houthoff te Amsterdam
45
Rechtbank Amsterdam
27 september 2018, rolnr. HA ZA 17-1338,
ECLI:NL:RBAMS:2018:6951
(mr. Jongeneel)
Noot xxxx. xx. X.X.X. Xxxxx
Geen geldig pandrecht op auteursrecht. Niet voldaan aan vereisten van voldoende bepaald- heid en bepaalbaarheid. Verwijzing naar HR 20 september 2002, «JOR» 2002/211, m.nt.
NEDF (Xxxxxx q.q./Rabobank).
[BW art. 3:236]
Het gaat in deze zaak om de vraag of de bank een geldig pandrecht heeft gevestigd op het auteurs- recht op de door failliet ontwikkelde software. De categorie “goederen” is de meest algemene aan- duiding die de wet kent, en omvat zaken (zowel roerende al onroerende zaken) en vermogensrech- ten. Een pandrecht is slechts mogelijk op bepaalde categorieën goederen, te weten roerende zaken en rechten die geen registergoed zijn. Op onroeren- de zaken en overige registergoederen kan geen pandrecht, maar een hypotheekrecht worden ge- vestigd. Alleen al hierom voldoet de omschrijving van het pandrecht in een pandakte die inhoudt dat
het pandrecht wordt gevestigd op “alle huidige en toekomstige bedrijfsactiva”, waaronder wordt verstaan “alle tot het bedrijf van de pandgever behorende goederen” niet aan de vereiste bepaal- baarheid. Onder die omschrijving vallen immers ook goederen waarop geen pandrecht mogelijk is. Bovendien zou ook een omschrijving die met bo- venstaand wettelijk systeem rekening houdt (door als omschrijving te kiezen: alle roerende zaken en vermogensrechten voor zover deze geen register- goederen zijn) niet voldoen aan het bepaalbaar- heidsvereiste. Verwezen wordt naar HR 20 septem- ber 2002, «JOR» 2002/211, m.nt. NEDF (Xxxxxx q.q./Rabobank). In dit oordeel van de Hoge Raad gaat het om een pandakte waarin niet een pand- recht is gevestigd op “alle goederen”, maar op een specifieke categorie goederen, te weten vorde- ringen op derden. Deze worden er bovendien door gekenmerkt dat hun bestaan en omvang uit de administratie kan worden afgeleid. Dat behoeft echter niet voor “alle goederen” (of “alle roerende zaken en alle vermogensrechten voor zover die geen registergoederen zijn”) te gelden, zoals ook blijkt uit de in de pandakte genoemde voorbeelden: cliëntenbestanden en goodwill. Cliëntenbestanden plegen niet op de balans te worden vermeld, goodwill kan soms op de balans voorkomen, maar dat is niet altijd het geval. Ook in dit geval gaat het om een auteursrecht dat niet op de balans is ver- meld. De conclusie moet dan zijn dat een omschrij- ving die erop neerkomt dat deze alle goederen van de pandgever betreft, ook als deze zo zou worden uitgelegd dat deze alleen betrekking heeft op de goederen waarop een pandrecht mogelijk is, onvol- doende bepaald en ook onvoldoende bepaalbaar is.
1. Mr. P.F. Schepel te Deventer, in zijn hoedanig- heid van curator in het faillissement van Compli- ons BV,
2. BDO Consultants BV te Eindhoven, eisers in conventie,
verweerders in reconventie, tegen
ING Bank NV te Amsterdam, gedaagde in conventie, eiseres in reconventie, advocaat: mr. E.C. Netten.
(...; red.)
De gronden van de beslissing
Het gaat in deze zaak om de vraag of ING een geldig pandrecht heeft gevestigd op het auteurs- recht op de door CompLions ontwikkelde soft- ware.
Een pandrecht kan slechts ontstaan als voldoende bepaald althans bepaalbaar is waarop het pand- recht wordt gevestigd. ING beroept zich in dit geval op de omschrijving van het pandrecht in de pandakte, te weten dat dit pandrecht is gevestigd op “alle huidige en toekomstige bedrijfsactiva”. Daarbij zijn bedrijfsactiva omschreven als alle tot het bedrijf van de pandgever behorende goederen, waarbij is vermeld dat hieronder in ieder geval vallen cliëntenbestanden en goodwill. ING stelt dat het auteursrecht op de software ook een goed is dat tot het vermogen van de pandgever behoort en dus onder het pandrecht valt. De curator is van oordeel dat het pandrecht niet tot stand is geko- men omdat de omschrijving in de pandakte on- voldoende bepaald althans onvoldoende bepaal- baar is.
De rechtbank oordeelt als volgt: de categorie “goederen” is de meest algemene aanduiding die de wet kent, en omvat zaken (zowel roerende al onroerende zaken) en vermogensrechten. En pandrecht is slechts mogelijk op bepaalde categorieën goederen, te weten roerende zaken en rechten die geen registergoed zijn. Op onroe- rende zaken en overige registergoederen kan geen pandrecht maar een hypotheekrecht worden ge- vestigd. Alleen al hierom voldoet de omschrijving van het pandrecht in een pandakte die inhoudt dat het pandrecht wordt gevestigd op “alle huidige en toekomstige bedrijfsactiva”, waaronder wordt verstaan “alle tot het bedrijf van de pandgever behorende goederen” niet aan de vereiste bepaal- baarheid. Onder die omschrijving vallen immers ook goederen waarop geen pandrecht mogelijk is. Bovendien zou ook een omschrijving die met bovenstaand wettelijk systeem rekening houdt (door als omschrijving te kiezen: alle roerende zaken en vermogensrechten voor zover deze geen registergoederen zijn) niet voldoen aan het bepaal- baarheidsvereiste.
De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 20 septem- ber 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE7842 («JOR»
2002/211, m.nt. NEDF; red.) (Xxxxxx q.q.- Rabobank), onder meer het volgende overwogen: “3.5. Bij de beoordeling van deze onderdelen moet worden vooropgesteld dat voor het vestigen van een pandrecht op een of meer vorderingen vol-
doende is dat de pandakte zodanige gegevens be- vat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welke vordering(en) het gaat. Xxxxxx xxx in onderdeel 1 wordt be- toogd, kan een generieke omschrijving als hier- vóór in 3.1 onder (v) weergegeven tot een geldige overdracht of verpanding leiden, omdat het gene- rieke karakter van een dergelijke omschrijving en het ontbreken van een nadere specificatie van de betrokken vorderingen niet in de weg staan aan het oordeel dat een dergelijke omschrijving vol- doet aan het vereiste van voldoende bepaaldheid in de zin van art. 3:84 lid 2 BW. (...)
3.6. Het oordeel van de Rechtbank dat met de onderhavige omschrijving van de verpande vorde- ringen aan het vereiste van voldoende bepaaldheid is voldaan, geeft gelet op het hiervóór overwogene niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Dit oordeel is voor het overige van overwegend feite- lijke aard, zodat het in zoverre in cassatie niet op juistheid kan worden onderzocht. Het is ook niet onbegrijpelijk, nu aan de hand van de gegeven omschrijving kan worden bepaald welke vorderin- gen zijn verpand, namelijk alle ten tijde van de ondertekening van de pandakte (op 11 december 1998) bestaande vorderingen en alle vorderingen die uit op dat moment bestaande rechtsverhoudin- gen rechtstreeks zullen voortvloeien. Dat voor
dat is niet altijd het geval. Ook in dit geval gaat het om een auteursrecht dat niet op de balans is vermeld.
De conclusie moet dan zijn dat een omschrijving die erop neerkomt dat deze alle goederen van de pandgever betreft, ook als deze zo zou wordt uit- gelegd dat deze alleen betrekking heeft op de goederen waarop een pandrecht mogelijk is, on- voldoende bepaald en ook onvoldoende bepaal- baar is.
Dat leidt ertoe dat de vordering van de curator
c.s. wordt toegewezen, met een kostenveroorde- ling ten laste van ING. De vordering in reconven- tie wordt afgewezen, ook met een kostenveroorde- ling ten laste van ING.
De beslissing
De rechtbank
1. verklaart voor recht dat ING geen geldig pandrecht heeft op de auteursrechten ten aanzien van de door CompLions ontwikkelde software en dat de verkoopopbrengst van alle auteursrechten van EUR 155.000,-- daarom niet toekomt aan ING;
2. veroordeelt ING in de kosten van deze procedure (...; red.).
NOOT
nadere specificaties te rade moet worden gegaan bij de boekhouding van de pandgever doet niet
af aan de voldoende bepaaldheid van de vorderin- gen. In het licht van het debat van partijen voor de Rechtbank, waaruit blijkt dat tussen partijen niet in geschil was om welke aan de bank verpan- de en door deze geïnde vorderingen het hier gaat, behoefde dit oordeel geen nadere motivering dan door de Rechtbank gegeven. Ook onderdeel 2 faalt derhalve.”
Het gaat in het oordeel van de Hoge Raad echter wel om een pandakte waarin niet een pandrecht is gevestigd op “alle goederen”, maar op een spe- cifieke categorie goederen te weten vorderingen op derden. Deze worden er bovendien door geken- merkt dat hun bestaan en omvang uit de adminis- tratie kan worden afgeleid. Dat behoeft echter niet voor “alle goederen” (of “alle roerende zaken en alle vermogens rechten voor zover die geen regis- tergoederen zijn”) te gelden, zoals ook blijkt uit de in de pandakte genoemde voorbeelden: cliën- tenbestanden en goodwill. Cliëntenbestanden plegen niet op de balans te worden vermeld, goodwill kan soms op de balans voorkomen, maar
1. Deze (mondelinge) uitspraak van de Recht- bank Amsterdam is in verschillende opzichten opmerkelijk. Zo bevat de uitspraak slechts één enkele overweging die de toets der kritiek kan doorstaan, te weten de overweging waarin de rechtbank de kern van het oordeel van de Hoge Raad uit het arrest Xxxxxx q.q./Rabobank (HR 20 september 2002, «JOR» 2002/211, m.nt. NEDF) citeert. Al hetgeen daaraan voorafgaat en al hetgeen daarop volgt, is onjuist. Het begint al met de inleidende overweging. Het gaat in deze zaak niet – zoals de rechtbank ten onrechte overweegt – om de vraag of ING een geldig pandrecht heeft gevestigd op het auteursrecht op de door CompLions ontwikkelde software, maar om de vraag of ING een geldig pandrecht op dat auteursrecht heeft verkregen.
2. Centraal hierbij staat de vraag of de omschrij- ving “alle huidige en toekomstige bedrijfsactiva” in de tussen partijen opgemaakte pandakte vol- doet aan het in art. (3:98 jo. art.) 3:84 lid 2 BW neergelegde bepaaldheidsvereiste. Bedrijfsactiva
zijn in de pandakte omschreven als “alle tot het bedrijf van de pandgever behorende goederen”, waarbij nog is vermeld dat hieronder in ieder geval zijn begrepen cliëntenbestanden en goodwill. Dit laatste element, wat daarvan verder ook zij, laat ik hier buiten beschouwing; het ge- schil heeft geen betrekking op cliëntenbestanden en goodwill. ING stelt zich op het standpunt dat zij als pandhouder een pandrecht heeft verkre- gen op het auteursrecht op de door CompLions (de pandgever) ontwikkelde software, aangezien ook dit een goed is dat tot het bedrijf van de pandgever behoort. Daar valt mijns inziens geen speld tussen te krijgen, maar de rechtbank ziet dat anders.
3. De rechtbank meent dat de door partijen in de pandakte ter aanduiding van het voorwerp van de verpanding gehanteerde omschrijving niet voldoet aan het bepaaldheidsvereiste. Dit volgt volgens de rechtbank reeds uit het feit dat de aanduiding “goederen” te algemeen (te ruim) is. Daaronder vallen immers ook goederen waarop geen pandrecht kan worden gevestigd, dan wel goederen waarop hooguit een hypo- theekrecht kan worden gevestigd. Deze redene- ring van de rechtbank snijdt geen hout. Het feit dat de bedoelde omschrijving te ruim is, neemt niet weg dat alle tot het bedrijf van de pandgever behorende goederen die voor verpanding vat- baar zijn, onder die omschrijving zijn begrepen en dat ter zake van die goederen aan het bepaald- heidsvereiste is voldaan. Dit vereiste geldt ter zake van elk te verpanden goed afzonderlijk. Getoetst dient te worden of het goed dat het voorwerp van geschil is, onder de omschrijving van de verpande goederen valt. Dat een ander goed, dat naar de letter ook onder die omschrij- ving valt, om welke reden dan ook niet rechts- geldig is of kan worden verpand, heeft daarop geen invloed. Het is overigens een kwestie van uitleg of de omschrijving werkelijk te ruim is. Het ligt voor de hand dat partijen met de door hen gebezigde omschrijving slechts die goede- ren (bedrijfsactiva) van de pandgever hebben bedoeld, die het voorwerp van een pandrecht kunnen zijn.
4. De rechtbank overweegt vervolgens dat ook een beperktere omschrijving, die met het voor- afgaande rekening houdt (door als omschrijving te kiezen: alle roerende zaken en vermogensrech- ten, voor zover deze geen registergoederen zijn), niet voldoet aan het bepaaldheidsvereiste. Ook
dit is niet juist. Het oordeel van de rechtbank is in strijd met vaste jurisprudentie van de Hoge Raad.
4.1. Volgens de Hoge Raad is voor de toepassing van art. 3:84 lid 2 BW in het algemeen vereist, maar ook voldoende, dat de desbetreffende akte van levering of verpanding zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welk goed het gaat. Vgl. onder meer HR 14 oktober 1994, NJ 1995/447, m.nt. WMK (Spaarbank Rivieren- land/Gispen q.q.); HR 20 juni 1997, «JOR» 1997/108 (Wagemakers q.q./Rabobank); HR
19 september 1997, «JOR» 1997/133, m.nt. SCJJK (Verhagen q.q./INB II); HR 19 december 1997, «JOR» 1998/40, m.nt JJvH (Zuidgeest/Fur- ness); HR 20 september 2002, «JOR» 2002/210, m.nt. NEDF (ING/Muller q.q.); HR 20 september 2002, «JOR» 2002/211, m.nt. NEDF (Xxxxxx
q.q./Rabobank); HR 16 mei 2003, «JOR» 2003/184 (Xx Xxxxx xx Xxxxxxx/Rabobank); HR 4 maart 2005, «JOR» 2005/160 (Thomassen Metaal- bouw/Vos); HR 3 februari 2012, «JOR» 2012/200, m.nt. Schuijling (Dix q.q./ING) en HR 28 maart 2014, NJ 2015/365, m.nt. PBH (Norma/NLKabel). De vraag of in een concreet geval aan het be- paaldheidsvereiste is voldaan, is in de jurispru- dentie vooral aan de orde geweest ten aanzien van de overdracht en verpanding van vorderin- gen op naam, maar het in die jurisprudentie ter zake van art. 3:84 lid 2 BW gegeven oordeel heeft een ruimere strekking. Zo volgt uit HR 20 septem- ber 2002, «JOR» 2002/210, m.nt. NEDF
(ING/Muller q.q.) met zoveel woorden dat hetzelf- de heeft te gelden ter zake van de overdracht en verpanding van andere goederen dan vorderin- gen op naam, met inbegrip van auteursrechten op software. Zie voorts in verband met toekom- stige goederen en naburige rechten HR 28 maart 2014, NJ 2015/365, m.nt. PBH (Norma/NLKabel). Bijzonder is een en ander niet, nu art. 3:84 lid 2 BW slechts één algemeen bepaaldheidsvereiste kent en niet onderscheidt al naar gelang het type goed dat het voorwerp van de overdracht of de verpanding is. Dat neemt niet weg dat elders in de wet ten aanzien van bepaalde typen goede- ren, in het bijzonder registergoederen, aanvul- lende eisen worden gesteld.
4.2. Uit de jurisprudentie van de Hoge Raad volgt voorts dat aan het bepaaldheidsvereiste kan worden voldaan door middel van een generieke omschrijving van de te verpanden goederen,
zonder nadere specificatie, zolang maar kan worden vastgesteld, zo nodig achteraf, om welk goed het gaat. Zie HR 21 december 2001, «JOR» 2002/38, m.nt. NEDF en Bartman (Sobi c.s./Hurks c.s.); HR 20 september 2002, «JOR» 2002/210, m.nt. NEDF (ING/Muller q.q.); HR 20 september 2002, «JOR» 2002/211, m.nt. NEDF (Xxxxxx
q.q./Rabobank); HR 4 maart 2005, «JOR» 2005/160 (Thomassen Metaalbouw/Xxx) en HR 3 februari 2012, «JOR» 2012/200, m.nt. Schuijling (Dix q.q./ING). Zie hierover (in de loop der tijd)
X.X.X. Xxxxx, NbBW 1997, p. 126-129; S.C.J.J. Xxxxxxxx en X.X.X. Xxxxx, WPNR 6324 (1998), p. 518-520 en WPNR 6374 (1999), p. 750-753, alsmede mijn noten onder Rb ’s-Gravenhage 25 april 2001, «JOR» 2001/136; onder Hof Arn- hem 4 mei 2010 en 28 december 2010, «JOR» 2011/160; onder Rb. Amsterdam 15 september 2010, «JOR» 2011/161 (met het daarop gevolgde cassatieberoep in HR 3 februari 2012, «JOR» 2012/200, m.nt. Schuijling (Dix q.q./ING)) en on- der Xxx Xxxxxx-Xxxxxxxxxx 00 augustus 2014,
«JOR» 2015/51. In het voorliggende geval laat de door partijen in de pandakte gehanteerde omschrijving er geen twijfel over bestaan dat ook het auteursrecht op de door CompLions ontwikkelde software onder het pandrecht van ING is begrepen. Een nadere specificatie in de pandakte is daarvoor niet vereist.
5. Als sluitstuk van haar redenering stelt de rechtbank dat het door haar aangehaalde arrest Xxxxxx q.q./Rabobank (HR 20 september 2002,
«JOR» 2002/211, m.nt. NEDF) geen betrekking had op de vestiging van een pandrecht op “alle goederen”, maar slechts zag op de vestiging van een pandrecht op een specifieke categorie goederen, te weten vorderingen op debiteu- ren/derden. Op zichzelf is die constatering juist, maar de rechtbank geeft niet aan waarom dat voor de toepassing van het bepaaldheidsvereiste relevant zou zijn. Ik zou daarvoor ook geen steekhoudend argument kunnen bedenken.
Aanduidingen als “alle roerende zaken” (of zo men wil “alle huidige en toekomstige roerende zaken”), “alle vorderingen op debiteuren” of “alle (voor verpanding vatbare) goederen” vol- doen aan het bepaaldheidsvereiste, omdat een- voudig – zo nodig achteraf – kan worden vastge- steld om welke zaken, vorderingen respectieve- lijk goederen het gaat. De eis van voldoende bepaaldheid mag niet strikt worden uitgelegd. Voldoende is dat de te verpanden of over te
dragen goederen aan de hand van de (in de desbetreffende akte) gebezigde aanduiding identificeerbaar zijn. Vgl. Parl. Gesch. Boek 3 (Inv. 3, 5 en 6), p. 1248. Wat daartoe in een con- creet geval is vereist, hangt af van de omstandig- heden van het geval. Vgl. HR 4 maart 2005,
«JOR» 2005/160 (Thomassen Metaalbouw/Vos). De aanduiding “alle” brengt met zich dat in de regel geen verdere specificatie nodig is om de latere identificatie te kunnen uitvoeren. Niet vereist is dat in de desbetreffende akte van leve- ring of verpanding tot uitdrukking wordt ge- bracht langs welke weg, c.q. met behulp van welke middelen, de identificatie uiteindelijk kan of moet plaatsvinden. Mede daarom snijdt ook het slot van de overweging van de rechtbank dat het auteursrecht op de software, dat het voorwerp van de verpanding was, niet op de balans van CompLions was vermeld, geen hout. Het door de rechtbank gesuggereerde onder- scheid met vorderingen, waarvan het bestaan en de omvang uit de administratie van de pandgever kan worden afgeleid, doet niet ter zake. Nog daargelaten dat het ook met betrek- king tot vorderingen regelmatig voorkomt dat deze niet uit de (fysieke) administratie van de pandgever blijken of dat die administratie ont- breekt of niet is bijgewerkt, wordt een eis als door de rechtbank gesuggereerd door de wet en de jurisprudentie niet gesteld. De identificatie kan, zo nodig achteraf, met behulp van alle daarvoor in aanmerking komende middelen geschieden.
X.X.X. Xxxxx
46
Rechtbank Overijssel zp Almelo
14 november 2018, rolnr. HA ZA 18-74,
ECLI:NL:RBOVE:2018:4717
(mr. Haarhuis)
Noot M.J. Blommaert
Borgtochtovereenkomst. Dwaling. Statutair bestuurder van stichting die golfbaan exploi- teert, is zakelijke borg. Geen vernietiging borgtocht op grond van dwaling. Bank kan volstaan met algemene waarschuwing jegens borg. Geen schending zorgplicht bank. Verwij- zing naar HR 1 juni 1990, NJ 1991/759 (Van Lanschot/Bink) en HR 1 april 2016, «JOR» 2016/213, m.nt. Bergervoet (Hardeveld/Aruba Bank c.s.).
[BW art. 6:74, 6:228 lid 1 sub b, 7:857]
Bij de beoordeling van de vraag of gedaagde bij het aangaan van de overeenkomst van borgtocht heeft gedwaald en voor wiens rekening dat komt, geldt het volgende als uitgangspunt. Een overeen- komst van borgtocht kan wegens dwaling vernie- tigbaar zijn wanneer de borg bij het vormen van zijn oordeel omtrent de kans dat hij tot nakoming zal worden verplicht, is uitgegaan van een zodanig verkeerde voorstelling van zaken dat hij, zou hij een juiste voorstelling van zaken hebben gehad, niet bereid zou zijn geweest de borgtocht te verle- nen. Volgens vaste jurisprudentie rust op een bank
– als professionele kredietverstrekker – een zorg- plicht in die zin dat een particuliere borg omtrent betekenis, gevolgen en risico’s van een borgstelling zorgvuldig dient te worden ingelicht. Uit de parle- mentaire geschiedenis en jurisprudentie volgt dat er plaats is voor bescherming van de particuliere borg omdat hij een overeenkomst van borgtocht veelal niet sluit uit zakelijke motieven, maar op grond van zijn persoonlijke relatie met de hoofd- schuldenaar. Daardoor ontbreekt bij hem vaak het inzicht dat nodig is voor het beoordelen van de gevolgen van een overeenkomst van borgtocht en is gevaar van ondoordachtheid of misplaatst ver- trouwen in de goede afloop groot (HR 1 juni 1990, NJ 1991/759 (Van Lanschot/Bink)). Gedaagde kan niet worden aangemerkt als een particuliere borg als bedoeld in art. 7:857 BW. Vaststaat immers dat gedaagde – ten tijde van het sluiten van de over- eenkomst van borgtocht – betrokken was bij de Stichting Golfpark Weleveld als (statutair) bestuur-
der en (samen met zijn medebestuurders) daarover de volledige zeggenschap had. Bovendien was gedaagde al enige tijd zakelijk betrokken bij de Stichting Golfpark Weleveld als privé-investeerder en ook in deze hoedanigheid op de hoogte van de financiële situatie van Stichting Golfpark Weleveld. Verder had gedaagde een eigen zakelijk inkomens- belang bij Stichting Golfpark Weleveld, namelijk dat hij 5% zou ontvangen op zijn voornoemde in- vestering. De kredietverstrekking past in de norma- le uitoefening van het bedrijf. Het krediet was vol- gens de kredietovereenkomst van 25 maart 2014 ook bedoeld voor de financiering en aanleg van het clubgebouw en een golfbaan. Gedaagde voert nog aan dat een bestuurder van een stichting als rechtspersoon binnen het toepassingsgebied van art. 7:857 BW valt. Gedaagde wordt hierin niet ge- volgd. Stichting Golfpark Weleveld exploiteerde een clubhuis en een commerciële golfbaan ten behoeve van leden van de vereniging Golfpark Weleveld. Xxxxxxxx heeft zelf ook in die golfbaan geïnvesteerd en was bestuurder van de Stichting Golfpark Weleveld. Gelet op deze omstandigheden valt niet in te zien waarom een bestuurder van zo’n stichting zonder meer binnen het toepassingsge- bied van art. 7:857 BW zou moeten vallen, althans dit is onvoldoende onderbouwd door gedaagde. Gedaagde moet dan ook worden aangemerkt als zakelijke borg. Daarom behoeft gedaagde geen bescherming tegen eigen ondoordachtheid bij het aangaan van een overeenkomst waarvan de financiële gevolgen vooralsnog uitblijven maar die, als zij zich voordoen, een zware last plegen te vormen. Die bescherming is wel nodig voor een particuliere borg (HR 1 april 2016, «JOR» 2016/213, m.nt. Bergervoet (Hardeveld/Aruba Bank c.s.)). Een particuliere borg is immers in de regel niet zelfstan- dig betrokken bij de bedrijfsvoering van de onder- neming ten behoeve waarvan hij zich borg stelt en daarom meestal niet goed in staat in te schatten hoe de onderneming ervoor staat en hoe groot de kans is dat hij uit hoofde van de borgstelling zal worden aangesproken. Bij deze stand van zaken rustte er op de bank bij het sluiten van de overeen- komst van borgtocht geen bijzondere zorgplicht jegens gedaagde en kon zij in de geschetste om- standigheden volstaan met de algemene waarschu- wing zoals blijkt uit de akte van borgtocht. Gelet op al het voorgaande faalt het beroep op dwaling ex art. 6:228 lid 1 sub b BW. Dit betekent dat er geen grond is om de overeenkomst van borgtocht te vernietigen. Het beroep van gedaagde op schending van de zorgplicht door de bank moet op dezelfde gronden als hierover overwogen wor- den verworpen.