Meer dan de som der delen

Meer dan de som der delen

2 LEIDEN KENNISSTAD

Leeswijzer

Voor u ligt het evaluatiedocument van de samenwerking Leiden Kennisstad, waartoe de gemeente Leiden, Universiteit Leiden, Hogeschool Leiden, het Leids Universitair Medisch Centrum en sinds 2020 Naturalis Biodiversity Center een samenwerkingsovereenkomst zijn aangegaan voor de periode 2017-2021. Dit document heeft tot doel terug te kijken op de samenwerking in de afgelopen periode en op de behaalde resultaten (hoofdstuk 2), te duiden hoe zichtbaar de samenwerking was (hoofdstuk 3), en te reflecteren op wat goed ging, wat beter kan en waar kansen en bedreigingen liggen voor de toekomst (hoofdstuk 4). Dit om vervolgens toe te werken naar conclusies en aanbevelingen (hoofdstuk 5). Tot slot eindigt het stuk met een korte bestuurlijke vooruitblik, op waar we als Leiden Xxxxxxxxxx over 10 jaar hopen te staan (hoofdstuk 6).

‘In de 18 jaar dat ik hier burgemeester ben, ben ik enorm van de stad gaan houden. Ik voelde vanaf het begin al dat Leiden sprankelt en leeft. Dat komt mede door al die kennis en cultuur die de stad rijk is. Dat voel je en beleef je.’

Xxxxx Xxxxxxxxx, burgemeester

‘Bij elkaar komen is een begin, bij elkaar blijven is vooruitgang, met elkaar samen­ werken is succes.’

Xxxxx Xxxx

“If you want to go fast, go alone. If you want to go far, go together”.

Xxxxxx Xxxxxxx

0 XXXXXX KENNISSTAD

Inhoudsopgave

Leeswijzer 3

Managementsamenvatting 5

Voorwoord 8

1. Leiden Kennisstad, hoe zat het ook alweer? 10

2. Wat levert Leiden Kennisstad op? 16

3. Leiden Kennisstad: Hoe zichtbaar zijn we? 31

4. Reflecties en SWOT-analyse 37

5. Conclusies en aanbevelingen 46

6. Tot slot: waar hopen we over tien jaar te staan? 49

Xxxxxxxx 00

0 XXXXXX KENNISSTAD

Managementsamenvatting

Al eeuwenlang is Leiden een vooraanstaande kennisstad, zowel nationaal als internatio- naal. De vele kennispartijen in de stad weten elkaar bovendien goed te vinden. Dit heeft geleid tot de samenwerkingsovereenkomst Leiden Kennisstad, die in 2017 is gesloten. Deze officieel bekrachtigde samenwerking is uniek in Nederland. Vier partijen – Univer- siteit Leiden, Hogeschool Leiden, Leids Universitair Medisch Centrum en de gemeente Leiden - spraken af om gezamenlijk de verantwoordelijkheid te nemen om de duurzame positie van Leiden in de top van Europese kennisregio’s te behouden en uit te bouwen. Het gezamenlijke doel is enerzijds dat kennisinstituten en kennisbedrijven optimaal floreren in Leiden, en anderzijds dat de stad en haar inwoners zelf maximaal voordeel hebben van alle kennis in de stad. In 2020 sloot Naturalis Biodiversity Center zich aan bij samenwerkings- overeenkomst Leiden Kennisstad.

De samenwerking organiseerde zich in eerste instantie langs vier, en sinds de corona- pandemie langs vijf sporen, te weten:

1. Campusontwikkeling;

2. Versterken Onderwijs en Onderzoek;

3. Externe focus en internationalisering;

4. De stad als lab, en

5. Leefstijl en gezonde stad.

6. Dit laatste spoor spitst zich toe op gezondheid en leefstijl aan de ene kant en groen en duurzaamheid aan de andere kant.

Nu, ruim vier jaar na de start van Leiden Kennisstad, blikken we in dit evaluatierapport terug op wat deze samenwerking ons heeft gebracht en doen we aanbevelingen voor de door- ontwikkeling van Leiden Kennisstad voor de komende periode.

Resultaten

De afgelopen vier jaar zijn vele projecten en resultaten tot stand gekomen. We noemen enkele bijzondere: Leiden European City of Science 2022, het onderzoek naar het Leiden Law Park, het Leiden Education Fieldlab, Leren met de Stad (en Op Locatie) en Leiden BiodiverCity. Een uitgebreider – maar zeker niet uitputtend – overzicht van de projecten is te vinden in hoofdstuk twee van deze evaluatie.

Naast projecten, activiteiten en nieuwe sectoroverstijgende verbindingen in onderwijs en onderzoek, levert Leiden als stad van internationale kennis ook economische voordelen op. Dit is te danken aan het feit dat Leiden reeds een sterk merk is, met onder meer het Leiden Bio Science Park en een stevig verankerd kennisecosysteem. Dit levert meer werk- gelegenheid op alle opleidingsniveaus, meer inkomsten uit congressen en kennis- gerelateerde evenementen, en kennis & cultuur minnende toeristen. Al deze factoren dragen bij aan meer groei van welvaart en welzijn in de stad.

Uit de evaluatie en de gevoerde gesprekken met betrokkenen blijkt duidelijk dat alle aan- gesloten instellingen de toegevoegde waarde ervaren van dit netwerk van korte lijnen en

5 LEIDEN KENNISSTAD

slimme verbindingen. Ze ervaren nut en noodzaak van samen optrekken. Een verbin- dingsofficier in de functie van kennismakelaar die namens alle vijf de partijen optreedt, draagt bij aan de verdere versterking van de gezamenlijke strategische aanpak.

Doorontwikkelen en accelereren

Ondanks dat Leiden al eeuwen een kennisstad is, is de voor Nederland unieke samen- werking tussen stad en kennisinstellingen echter nog jong. Na de eerste vier jaar is het tijd om de samenwerking door te ontwikkelen en te verduurzamen. Want als we elkaar nu loslaten, is niet gegarandeerd dat de opgebouwde relaties en de gemakkelijke toenade- ring blijven bestaan, laat staan verder doorgroeien. Daarom zetten we nadrukkelijk de samenwerking Leiden Xxxxxxxxxx met veel energie door. Dit met de gezamenlijke ambitie om richting de toekomst het unieke van deze hechte samenwerking tussen stad en kennisinstellingen nog explicieter voor het voetlicht te brengen en de impact daarvan voor iedereen in de stad en daar buiten beter voelbaar en zichtbaar te maken.

In de stappen die we de komende periode gezamenlijk gaan zetten richting een nieuwe samenwerkingsovereenkomst, zullen we rekening houden met de conclusies uit deze evaluatie en de aanbevelingen die daaruit volgen, te weten:

1. Zet de samenwerking in Leiden Kennisstad voort, met een gezamenlijke kennismakelaar namens alle partners, en bouw verder aan een netwerk en samenwerkingsstructuur op alle niveaus.

2. Ga werken met een strategische agenda en durf keuzes te maken. Benoem een duide- lijke gezamenlijke stip op de horizon en kies voor thematische speerpunten (1) gezond- heid & welzijn, 2) duurzaamheid, biodiversiteit en klimaatadaptie, 3) cultureel erfgoed) op basis waarvan we de samenwerking doorontwikkelen en accelereren. Bouw deze speerpunten op de sterktes van de stad en op het fundament van de huidige overeen- komst om de verbinding te bewaren. Wees daarbij kritisch op wat je richting de toe- komst oppakt aan activiteiten.

3. Breng inhoudelijke focus aan. Stel één duidelijk Leids verhaal op met stadspartners om Leiden als kennisstad nog beter te profileren, waarmee we onze (gezamenlijke) optre- dens op het nationale en internationale toneel verrijken. Een strategie om het merk Leiden verder te versterken. Het strekt tot de aanbeveling om aan te sluiten bij de thematieken waar Leiden van origine sterk in is (gezondheid en talen & cultuur) en waar groei kansen liggen en/of gezamenlijke ambities liggen om grote maatschappelijke uit- dagingen op te pakken (leefstijl en preventie, gezonde leefomgeving, duurzaamheid, biodiversiteit en klimaatadaptie).

4. Zet nog steviger in op het realiseren van maatschappelijke impact voor de stad. Doe dit door de inzet van Leidse onderzoekers, docenten en studenten te blijven benutten. Heb daarbij oog voor het tastbaar en zichtbaar maken van de resultaten en de door- vertaling naar de praktijk zodat echt meerwaarde ontstaat. Bouw de kennis en infra- structuur van Xxxxx met de Stad en Leren met de Stad | Op Locatie uit, en werk toe naar een duurzame samenwerkingsstructuur middels een gezamenlijke onderzoeksagenda en een instellingsbrede aanpak voor de kennisinstellingen waarbij het lerend vermogen steeds verder wordt vergroot.

6 LEIDEN KENNISSTAD

5. Versterk de urgentie van de samenwerking Leiden Kennisstad. Doe dit door:

• de focus op maatschappelijke impact voor de stad hand in hand te laten gaan met (wetenschappelijke) impact die op (inter-)nationaal schaalniveau bereikt wordt voor de kennisinstellingen;

• blijvend aandacht te houden voor de governance en positionering van Leiden Xxx- xxxxxxx, om zodoende onnodige overlap te voorkomen en meer efficiëntie te bren- gen in de samenwerking en duidelijkheid te scheppen over welke dossiers op welke ‘tafel’ besproken worden.

6. Blijf gezamenlijk inzetten op communicatie en het vergroten van zowel de interne als externe zichtbaarheid van Leiden Kennisstad. Zorg daarbij voor korte lijnen, duidelijke werkafspraken ten aanzien van inzet en verwachtingen, alsmede heldere werkinstruc- ties voor wat betreft het versterken van (elkaars) berichtgeving. Werk tevens toe naar een duidelijke gezamenlijke actieagenda om de interne en externe zichtbaarheid te vergroten, en grijp Leiden European City of Science aan om Leiden gezamenlijk nog beter op de kaart te zetten. Maak daar desgewenst extra gezamenlijk uitvoerings- budget voor vrij.

Tot slot

Vaststaat dat het convenant Leiden Kennisstad in de afgelopen jaren op allerlei niveaus voor nieuwe verbindingen, mooie projecten en stevige samenwerkingen heeft gezorgd. Dit heeft zowel de deelnemende organisaties als de stad veel meerwaarde opgeleverd. De komende jaren gaan we onze samenwerking verstevigen en uitbouwen, om vanuit inhoudelijke focus nog meer kansen te creëren om Leiden, als City of Science, op de kaart te zetten zodat iedereen daar de vruchten van kan plukken. Daar gaan we voor!

7 LEIDEN KENNISSTAD

Voorwoord

Leiden is een stad van ontdekkingen, stad van kennis en cultuur. Dat is geen holle frase, of een reclameslogan die vanachter een bureau is bedacht. Die sterke identiteit ontleent Leiden aan twee sterke pijlers: internationale kennis en historische cultuur. Deze pijlers kenmerken het DNA van de stad en hebben de stad door de eeuwen heen gemaakt tot wat zij nu is.

De stadsvisie “Leiden, Stad van Ontdekkingen” vormt sinds vijftien jaar het kompas voor de ontwikkeling van de stad. Xxxxxxx sinds 2017 de samenwerking Leiden Xxxxxxxxxx als katalysator fungeert om deze identiteit en reputatie als toonaangevende kennisstad te versterken. Een samenwerking waarin de gemeente Leiden samen optrekt met de voor- aanstaande kennisinstellingen in de stad, te weten de Universiteit Leiden, het Leids Univer- sitair Medisch Centrum (LUMC), Hogeschool Leiden en sinds 2020 ook Naturalis Biodiversity Center. Dit met de gezamenlijke ambitie om in de top van Europese kennis- regio’s te komen en te blijven. Vanuit de gedachte dat de stad floreert als de kennisinstel- lingen en kennisbedrijven floreren én andersom.

De keuze om de identiteit van kennis- en cultuurstad te verstevigen, heeft de stad bepaald geen windeieren gelegd. De tastbare bewijzen en goede voorbeelden van ‘Leiden Kennis- stad’ zijn legio en terug te vinden in de haarvaten van de stad. Te meer omdat de ruim veertig samenwerkingsprojecten die vanuit Leiden Kennisstad zijn aangejaagd, ook wor- den verankerd binnen de organisaties die hierin participeren. Daarmee zijn deze projec- ten/activiteiten onderdeel geworden van het DNA van de partners en de stad.

En natuurlijk, die mooie reputatie en internationale faam zijn inspirerend en vleiend, maar belangrijker: ze leveren Leiden ook heel veel op. Onze sterk onderscheidende identiteit brengt werkgelegenheid en economische voorspoed, die het meest concreet zichtbaar wordt op het Leiden Bio Science Park. Maar die een bredere economische en maatschap- pelijke spin-off kent voor heel de stad. Dat zorgt voor een prettig leefklimaat, een fijne en aantrekkelijke stad om te verblijven. Daar profiteren alle Leidenaren van. Of het nu de inwoners zijn, de organisaties en bedrijven die zich hier vestigen, of de onderzoekers en docenten bij de vele kennis- en onderwijsinstellingen in de stad. Of de gemeente die steeds nadrukkelijker profiteert van de rijkdom van de aanwezige kennis door deze te inte- greren in haar lokale beleid. Dit alles maakt dat Leiden een vooraanstaande kennisstad is in woord én in daad.

Nu we met Leiden Xxxxxxxxxx ruim vier jaar onderweg zijn, is het tijd om terug te blikken op de resultaten tot nu toe. Hebben we onze doelen gehaald, wat hebben we onderweg geleerd, zijn we op de goede weg, en vooral: met welke doelen en speerpunten willen wij onze gezamenlijke weg vervolgen?

8 LEIDEN KENNISSTAD

Een tipje van de sluier: In deze evaluatie laten we zien dat Leiden Kennisstad de afgelopen vier jaar onverminderd heeft bijgedragen aan de verdere versteviging van het profiel van de stad en van de kennisinstellingen die er gevestigd zijn. Gebleken is dat de samenwer- king meer oplevert dan de som der delen.

Niet voor niks hebben we de prestigieuze Europese titel European City of Science van het jaar 2022 binnengehaald, om maar meteen een prachtig voorbeeld te noemen. Het spreekt bijna vanzelf om door te gaan op de ingeslagen weg. Want Leiden Kennisstad levert meer welzijn en welvaart op voor de stad én voor onze kennisinstellingen.

Leiden, december 2021

Xxxx Xxxxxx, Kennismakelaar 2017-2021 september Xxxxx Xxxxx, Kennismakelaar a.i. 2021-heden

9 LEIDEN KENNISSTAD

1. Leiden Kennisstad,

hoe zat het ook alweer?

De samenwerking in Leiden Kennisstad ging formeel van start op 7 juli 2017, met de onder- tekening van een samenwerkingsovereenkomst door op dat moment vier partijen: de Uni- versiteit Leiden, Hogeschool Leiden, LUMC en Gemeente Leiden.

De basis voor deze formele samenwerking werd gelegd in 2016, toen bestuurders van gemeente, LUMC, hogeschool en universiteit vaststelden dat de contacten tussen de stad en de kennisinstellingen prettig verliepen. Dat was in het verleden niet altijd even vanzelf- sprekend. Om daar voor de lange termijn meer houvast aan te geven startte de gemeente met het gemeentelijke programma Kennisstad. In de daaropvolgende jaren werd door de betrokken partijen de nadrukkelijke wens uitgesproken om samen meer verantwoordelijk- heid te nemen voor de verdere versterking van Leiden als kennisstad, met een gezamen- lijke werkagenda en een samenwerkingsovereenkomst. Ter voorbereiding hierop werd in maart 2017 een bijeenkomst georganiseerd in het stadhuis – dit was het eerste avond- symposium van Leiden Kennisstad. Dat Leiden Kennisstad, als samenwerkingsverband, is ontstaan uit een positief gevoelde onderlinge relatie en gezamenlijke verantwoordelijk- heid voor de toekomst is tot op de dag van vandaag de kracht ervan. Alle betrokken instel- lingen ervaren de toegevoegde waarde van korte lijnen, van slimme verbindingen en van nut en noodzaak van samen optrekken. Met de toetreding van Naturalis Biodiversity Center eind 2020 tot het samenwerkingsverband Leiden Kennisstad werd een volgende logische stap gezet in de gevoelde meerwaarde van de samenwerking. Immers: qua profiel sluit Naturalis uitstekend aan bij de doelstellingen van Leiden Kennisstad. Naturalis doet baanbrekend onderzoek, staat internationaal in hoog aanzien en werkt al intensief samen met de andere partners in Leiden Kennisstad. Daarnaast heeft het museum Naturalis in mei 2021 de European Museum of the Year Award gekregen.

10 LEIDEN KENNISSTAD

‘De partners nemen met de samenwerkingsovereenkomst samen verantwoordelijk­ heid voor een blijvende inzet op Leiden als kennisstad, om daarmee te zorgen voor innovatie en ontdekkingen als onderscheidende basis voor duurzame groei van welvaart en welzijn.’

Quote samenwerkingsovereenkomst Leiden Kennisstad 2017-2021

Leiden Kennisstad: wat is het doel?

De gemeenschappelijke ambitie die uitgesproken is met het aangaan van de samenwer- kingsovereenkomst Leiden Kennisstad, is om samen op te trekken om onze duurzame positie in de top van Europese kennisregio’s te versterken. Dit strekt tot voordeel van de Leidse kennisinstellingen, het bedrijfsleven, de stad, de regio én onze inwoners. Want, naast de successen op wetenschappelijk, technologisch en economisch gebied, scoren kennissteden ook bovengemiddeld goed op maatschappelijk relevante thema’s als duurzaamheid, veiligheid, gezondheid en welzijn.

Om niet te blijven hangen in goede intenties en om de samenwerking een vliegende start te geven, is de gemeenschappelijke ambitie uitgewerkt in twee hoofddoelen. Daaronder staan vijf inhoudelijke sporen die de lijnen vormen waarlangs de projecten en activiteiten zich ontplooien.

De twee hoofddoelen van de samenwerking Leiden Xxxxxxxxxx zijn:

A. Kennisinstituten en kennisbedrijven floreren optimaal in Leiden

B. Leiden heeft maximaal voordeel van de kennisinstellingen in de stad

De vijf inhoudelijke sporen die de lijnen vormen waarlangs de projecten en activiteiten zich ontplooien, en die zorgen voor de bevordering van dwarsverbanden tussen kennis- instellingen, studenten, bedrijven, de stad en haar inwoners, zijn:

1. Campusontwikkeling

2. Versterken Onderwijs en Onderzoek

3. Externe focus en internationalisering

4. De stad als lab

5. Leefstijl en gezonde stad

Het vijfde hoofdspoor is in 2020 toegevoegd aan de oorspronkelijke vier, als reactie vanuit de gezamenlijke partners op de coronapandemie.

11 LEIDEN KENNISSTAD

Hoe wordt dit gefinancierd en georganiseerd?

Lean and mean

De partijen hebben met elkaar de wens uitgesproken om de organisatie van de uitvoering van de samenwerkingsovereenkomst zo eenvoudig en licht mogelijk te houden. In de prak- tijk betekent dit dat de partijen gezamenlijk een kleine werkorganisatie hebben en bekos- tigen. Deze bestaat uit een kennismakelaar en sinds 2020 een parttime projectmedewerker. De kennismakelaar is als eindverantwoordelijke de ambassadeur van de samenwerking, zorgt voor onderlinge coördinatie en afstemming, het stimuleren van cross-overs en het benutten van kansen die zich voordoen voor de stad en de partners. Ook speelt de kennis- makelaar een rol als verbindende schakel richting diverse andere stadspartijen. De part- time projectmedewerker is later aan de samenwerking toegevoegd ter ondersteuning van de kennismakelaar met als specifieke opdracht om de interne en externe communicatie te versterken.

Om de onderlinge coördinatie en afstemming te organiseren kent Leiden Kennisstad zowel een stuurgroep, een werkgroep, als een communicatiewerkgroep. De vijf partnerorganisa- ties hebben ieder een (beleids)strategisch medewerker afgevaardigd in de werkgroep, en een communicatieadviseur in de communicatiewerkgroep. Deze mensen zijn de schakel naar hun collega’s in de eigen organisatie en ondersteunen daarmee actief de kennisma- kelaar in de uitvoering van zijn/haar werk. De stuurgroep, die toezicht houdt op de werk- organisatie, draagt zorg voor de vaststelling van de werkagenda en de evaluatie van de activiteiten, komt tweemaal per jaar bijeen en bestaat uit vijf bestuurders, van iedere part- ner één.

12 LEIDEN KENNISSTAD

Naast de gezamenlijke bekostiging van de kennismakelaar en parttime projectmedewerker, reserveren de partners ook centraal een (bescheiden) budget waarmee communicatieacti- viteiten en de inzet van stagiairs worden bekostigd. In totaal behelst dit een bedrag van

€ 179.000 euro wat gefinancierd wordt met een bijdrage van € 54.000 euro door zowel de gemeente en de universiteit en een inleg van € 23.500 euro voor ieder van de andere part- ners. De werkorganisatie kent verder geen gezamenlijk budget voor de uitvoering van pro- jecten. Daar is bij de start van de samenwerking bewust voor gekozen om te voorkomen dat de werkorganisatie zelf te veel op de randvoorwaarden en controle van de besteding en verantwoording van middelen zou focussen. De financiering van de projecten/activiteiten wordt daarom door de partners afzonderlijk bepaald en verantwoord binnen de eigen orga- nisatie. Dit zodat de werkorganisatie zich volledig kan focussen op het aanjagen van de samenwerking. Dit betekent tegelijkertijd dat voor elk project/activiteit de betrokken partij- en zelf de organisatie en financiën moeten uitvoeren/organiseren en borgen.

Samenwerking in de praktijk

De verschillende partners van de samenwerkingsovereenkomst Leiden Kennisstad heb- ben uiteenlopende belangen, beleidsdoelen en waarden, en dragen in verschillende mate (financieel) bij aan Leiden Kennisstad. In bijlage 1 valt terug te lezen hoe de eigen ambities van de partners bijdragen aan de gezamenlijke ambitie die we als Leiden Kennisstad nastreven. Alle partners geven aan dat de samenwerking cruciaal is om de voor hen gewenste resultaten te behalen. Ook zijn ze zich er allemaal van bewust dat er een zekere afhankelijkheidsrelatie bestaat, of positiever geformuleerd: ze weten dat ze samen sterker staan en gezamenlijk het unieke kennisecosysteem in Leiden verder kunnen laten bloeien.

Samenwerkingen tussen de partners in Leiden Kennisstad zijn er op allerlei niveaus: groots en ‘hoog over’, maar ook op klein en bescheiden niveau. Ze zijn er in de gemeenschappe- lijkheid van alle vijf de partners, maar vooral ook in kleiner onderling verband, bijvoorbeeld met twee of drie samenwerkende partners. De vele verschijningsvormen maken het lastig om de precieze opbrengst aan te wijzen, maar er is natuurlijk genoeg zinnigs te zeggen over wat de samenwerking in Leiden Kennisstad oplevert. In hoofdstuk twee gaan we daar nader op in.

13 LEIDEN KENNISSTAD

Vele kennispartners

Verder mag niet onvermeld blijven dat de resultaten van de projecten van Leiden Kennis- stad onmogelijk tot stand kunnen komen zonder de inzet en betrokkenheid van vele ande- re (kennis-)partijen en organisaties in en rond de stad. Deze partners hebben in het verleden bijgedragen aan de vorming van de stad en het profiel van Leiden als kennisstad, en zijn ook voor de toekomst onmisbaar om dit profiel verder invulling te blijven geven. Deze belangrijke partijen zijn als kennispartners opgenomen in de samenwerkingsover- eenkomst.

14 LEIDEN KENNISSTAD

Samenwerking met studenten

De Leidse studenten verdienen een aparte vermelding in deze evaluatie. In Leiden wonen zeer veel studenten, circa 15.000 hbo- en wo’ers. Dat is een achtste van de totale bevolking van de stad. Zij zijn een belangrijke speler en dragen samen met hun studentenverenigingen actief bij aan de verdere ontwikkeling van Leiden als kennisstad, door activiteiten te organi- seren waar andere groepen in de stad van kunnen genieten en profiteren. Denk aan de samenwerking in het convenant ‘Student en stad’, dat in het najaar van 2020 onder meer tot de succesvolle campagne ‘Lekker Bezig Leiden’ heeft geleid, waarbij jongeren en studen- ten actief betrokken zijn bij de communicatie rond de coronamaatregelen. Ook wordt de denktank van de Plaatselijk Kamer van Vereniging (PKvV) actief ingezet bij de aanpak van gemeentelijke vraagstukken, en worden de

adviezen die de studenten opleveren positief ontvangen en waar mogelijk geïmplementeerd. Vanaf 2021 is tevens een samenwerking met de EL CID commissie gestart, om zo de nieuwe lichting studenten een warm welkom te heten in en bekend te maken met Leiden Xxxxxxxxxx.

00 XXXXXX KENNISSTAD

2. Wat levert Leiden Kennisstad op?

De samenwerking Leiden Kennisstad heeft de individuele partners voortgestuwd, maar bovenal de stad als geheel naar een hoger plan getild. Zowel in economisch en financiële zin, onder andere door de groei van het Leiden Bio Science Park en de (internationale) congressen die we hier hosten, maar zeker ook in maatschappelijke zin doordat we kennis die hier ontwikkeld wordt, steeds beter weten te koppelen aan beleid en de uitvoerings- praktijk. Hierdoor hebben de inwoners van Leiden ook steeds meer en langdurig profijt van het wonen in een kennisstad. De Leidse Educatieve Agenda (LEA), het preventie inter- ventieteam (PIT-aanpak), en meer recent het sociaal impact team (SIT), de aanstelling van een stadscriminoloog die onderzoek en interventies gaat opzetten om de veiligheidsbele- ving in de stad te bevorderen, en de vele studenten die via onderwijs, stages of het onder- zoek actief zijn in de stad (via bijvoorbeeld ‘Leren met de Stad’) zijn hier slechts enkele voorbeelden van. We kunnen dan ook met recht spreken dat de samenwerking ons meer oplevert dan de som der delen.

Om een beeld te geven van de resultaten die Leiden Kennisstad zoal heeft opgeleverd zal hieronder allereerst, langs de vijf inhoudelijke sporen van de samenwerkingsovereen- komst, een aantal voorbeelden worden gegeven van projecten en activiteiten die zijn ontplooid in de afgelopen periode. Op de website xxx.xxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxx en in bijlage 2 is een bredere selectie en lijst te vinden van projecten die onder de vlag van Leiden Kennisstad zijn opgestart of die een nauwe relatie hebben met het programma. Tot slot zoomen we in op een aantal bredere opbrengsten die wellicht niet rechtstreeks volgen uit de samenwerkingsovereenkomst sec, maar die wel het resultaat zijn van het hechte kennisecosysteem dat Leiden nu vormt en het feit dat we elkaar als partners elkaar op verschillende terreinen steeds beter weten te vinden.

Opbrengsten Leiden Kennisstad per inhoudelijk spoor

Hieronder geven we per spoor, 1. Campusontwikkeling, 2. Versterken Onderwijs en Onder- zoek, 3. Externe focus en internationalisering, 4. De stad als lab, en 5. Leefstijl en Gezonde Stad (toegevoegd per 1-10-2020), aan wat de meest in het oog springende inspanningen en resultaten zijn geweest tot medio 2021. Ook lichten we toe in hoeverre daarmee een bijdrage is geleverd aan het bereiken van de hoofddoelen.

1. Campusontwikkeling

Xxxxxxxxx in Leiden brengen onderwijs, onderzoek en bedrijvigheid samen en bieden ruimte voor nieuwe ontmoetingen. Door partijen zowel fysiek als programmatisch bij elkaar te brengen wordt de aantrekkingskracht op talent en bedrijvigheid vergroot en ontstaat een klimaat voor innovatie. Dit leidt tot economische groei en daarmee tot een verhoogd welvaarts- en welzijnsniveau van de stad.

16 LEIDEN KENNISSTAD

Leiden Bio Science Park (LBSP)

Onder leiding van burgemeester Xxxxx Xxxxxxxxx hebben partners van Leiden Kennisstad van het eerste uur (gemeente leiden, LUMC, Universiteit Leiden, Hogeschool Leiden) in gezamenlijkheid met de farmaceut Janssen, de ondernemersvereniging op het Bio Scien- ce Park (OVBSP) en de gemeente Oegstgeest besloten om gezamenlijk op te trekken en te investeren in de doorontwikkeling van het Leiden Bio Science Park (LBSP). De nauwe triple helix samenwerking die is ontstaan tussen publieke en private partijen en kennis- en onderzoeksinstellingen op het LBSP heeft de afgelopen decennia geleid tot een enorme groei van het LBSP. Het LBSP is inmiddels de grootste Life Science & Health (LSH) campus van Nederland. Het heeft internationale aantrekkingskracht en behoort tot de top LSH-cam- pussen in Europa. Op het LBSP is de hele keten voor geneesmiddelenontwikkeling van fundamenteel onderzoek tot productie aanwezig: van molecuul tot patiënt. Qua kennis is ook de hele onderzoeks- en onderwijsketen vertegenwoordigd: van mbo, hbo, wo tot diverse postdoctorale opleidingen.

De samenwerkingen op het LBSP en de investeringen die gezamenlijk gedaan zijn, heb- ben grote impact op de stad. Zowel in economische als in maatschappelijke zin. In 2020 is door bureau Decisio in opdracht van de Rekenkamercommissie Leiden onderzoek gedaan naar de effecten van het LBSP voor de stad Leiden (en haar omgeving). Uit het onderzoek blijkt dat de honderden bedrijven en instellingen die op het park gevestigd zijn veel directe en indirecte werkgelegenheid opleveren voor Leiden, de regio en Nederland. De concentratie van LSH-bedrijven (farmacie, medische instrumenten, R&D) en de kennis- uitwisseling met universiteit, hogeschool en universitair medisch centrum, maken het park uniek in Nederland en zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor innovatieve bedrijven. Het onderzoek laat voor de periode 2011 tot 2019 zien dat Leiden ruimschoots de (financiële) vruchten van het Leiden Bio Science Park heeft geplukt.

17 LEIDEN KENNISSTAD

• In 2020 zijn er op het LBSP zo’n 20.800 banen, bij bijna 350 bedrijven en instellingen. Deze zorgen voor een productie ter waarde van 2,5 miljard euro en een toegevoegde waarde van 1,4 miljard euro;

• De bedrijven en instellingen op het LBSP creëren daarnaast banen en omzet bij toe- leveranciers en bij andere bedrijven; deze indirecte effecten leiden tot 8.000 banen, 840 miljoen euro productie en 410 miljoen euro toegevoegde waarde;

• De helft van de directe en indirecte werkgelegenheid door het LBSP is voor praktisch geschoolden;

• Zo’n 30 procent van de banen wordt op/dankzij het LBSP ingevuld door Leidenaren. Dit zijn in totaal 8.400 banen, wat neerkomt op 12 procent van de beroepsbevolking van Leiden. Zo’n één op de acht werkzame Leidenaren heeft zijn of haar baan dus te danken aan het LBSP.

Rekenkamerrapport Leiden Bio Science Park, bureau Decisio

Naast de economische kracht van het LBSP voor de stad, wordt ook de maatschappelijke kant van het park steeds zichtbaarder. Het LBSP zorgt niet alleen voor werkgelegenheid voor een groot deel van de inwoners van de stad, maar de partijen op het LBSP dragen ook direct bij aan een betere gezondheid van Leidenaren, Nederlanders en wereldwijd. Zeker sinds de Covid-19-crisis staat Leiden internationaal gezien nog beter op kaart. Niet alleen dankzij de ontwikkeling van het Janssenvaccin op het park, maar ook dankzij de vele andere partijen die ieder op hun eigen manier bijdragen aan de bestrijding van het virus en investeringen in de gezondheid van mensen. De ambitie voor de komende jaren is om het LBSP verder te laten groeien en bloeien en te transformeren tot een gezond en groen innovatiedistrict, waar naast bedrijvigheid ook ruimte is om te wonen en te recreë- ren. Leiden Kennisstad draagt expliciet bij aan deze ambitie.

Leiden Law Park

Vanuit de samenwerking in Leiden Kennisstad ontstond in 2019 het idee voor het Leiden Law Park, waarvan de haalbaarheid in 2020 en 2021 nader is onderzocht en uitgewerkt door een kwartiermaker. Het Leiden Law Park beoogt in een groeimodel een soort binnen- stad campus te ontwikkelen met een inhoudelijke focus op recht, ethiek en technologie. Dit wordt gecombineerd met de doelstelling om in samenwerking met diverse publieke en private partners grensverleggende innovatieve oplossingen te realiseren en bij te dragen aan de groeiende behoefte aan nieuwe en innovatieve ethische kaders, juridische proto- collen en opinies die de maatschappelijke acceptatie van technologische toepassingen vergroten. Dat maakt dat dit plan anders is dan andere initiatieven. De inzet is om van Leiden Law Park een ‘blended campus’ te maken met een inspirerende fysieke locatie rond- om de Rechtenfaculteit en een actieve online community die lokale, regionale en (inter-) nationale partijen met elkaar verbindt. Met gezamenlijk debat, onderzoek, lezingen, events en innovatie wil Leiden Law Park bijdragen aan een betere, veilige en rechtvaardige samen- leving en aan duurzame, wetenschappelijk onderbouwde oplossingen voor maatschappe- lijke opgaven. De combinatie wetenschap en praktijk draagt daarnaast bij aan het opleiden van studenten tot T-shaped professionals en stimuleert daarnaast het ondernemerschap bij studenten. Dit kan leiden tot de creatie van startups die werkgelegenheid in de regio moe- ten bieden. Vanaf 2022 moet aan deze ambities verdere invulling worden geven.

18 LEIDEN KENNISSTAD

Overige dossiers

In het spoor ‘campusontwikkeling’ zijn de afgelopen periode ook andere zaken opgepakt, waaronder:

• Onderzoek naar uitbreiding van de beschikbaarheid van Eduroam (een veilig draadloos netwerk voor onderwijs- en onderzoeksdoeleinden) in delen van de publieke buiten- ruimte op het Leiden Bio Science Park en in het centrum is gereed. Begin 2022 zal de realisatie ter hand genomen worden. Daarnaast worden eigenaren van gebouwen waar onder meer congressen worden gehouden of waar veel studenten komen, gefaciliteerd om Eduroam binnen hun gebouwen aan te bieden. Voor de promotie van Leiden als congresstad is de aanwezigheid van een stadsbrede Eduroamvoorziening een uniek verkoopargument. Overigens is Eduroam op dit moment al beschikbaar in de binnen- ruimtes van alle onderwijsinstellingen.

• Vergroening en versterking van de biodiversiteit op het Leiden Bio Science Park, waaronder een nieuwe locatie voor het Levend Lab. Verder worden aanpassingen in de openbare ruimte gedaan, zoals bomen verplant, beschoeiingen aangepast en bermen verbreed, om de biodiversiteit te laten toenemen.

2. Versterken Onderwijs en Onderzoek

De voortrekkersrol van de Leidse kennisinstellingen op het gebied van onderwijs en onder- zoek en het kunnen benutten van de crossovers daartussen, biedt veel kansen. Daarbij wordt gekeken naar versterking over de volle breedte van het (internationale) onderwijs, van voorschools onderwijs, po, vo, mbo, hbo tot en met wo. Het is nadrukkelijk de bedoe- ling dat de kansen die Leiden voor het onderwijs biedt maximaal benut worden voor alle leerlingen en studenten in de stad Leiden. Ook door het leggen van verbindingen tussen onderwijs en onderzoek werken we gericht aan het nog beter valoriseren van Leidse kennis in het werkveld en het creëren van rijke leeromgevingen, op lokaal, regionaal en nationaal niveau.

19 LEIDEN KENNISSTAD

Daarnaast is het positioneren van Leiden als (internationale) kennis- en onderwijsstad een doel dat door de hele onderwijsketen wordt nagestreefd. Dit gemeenschappelijke doel verbindt en bevordert sectoroverstijgende samenwerking op belangrijke thema’s, zoals het tekort aan leerkrachten, de aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt en de verbin- ding van onderwijs en jeugd(hulp). Een ander goed voorbeeld is de aanpak voor meer stageplaatsen door middel van het stagepact met lokale partners. mboRijnland heeft in deze samenwerking tevens een grote rol gespeeld.

Het Leiden Education Fieldlab (LEF)

Het meest in het oog springende resultaat binnen het spoor Versterken Onderwijs en Onderzoek is de totstandkoming van het Leiden Education Fieldlab (LEF), een project dat onder aanvoering van de Hogeschool Leiden in 2017 is gestart vanuit de Kennisstad- samenwerking. Het LEF is een netwerk van Leidse onderwijsprofessionals dat onderzoek, innovatie en kennisdeling op het gebied van onderwijs centraal stelt. Het LEF beschikt sinds najaar 2019 ook over een fysieke locatie, waar professionals uit het onderwijsveld elkaar kunnen ontmoeten en samenwerken (aan onderwijsinnovatie). Met deze broedplek voor kennisdeling en onderwijsvernieuwing heeft Leiden ook landelijk een unieke positie. De opleiding Educatie van de Hogeschool was de grote motor achter het ontstaan van het LEF, maar inmiddels heeft het LEF 24 partners, waaronder naast Leidse onderwijsorganisa- ties partijen als het Ondernemersfonds, Microsoft, BplusC, Naturalis en de landelijke Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs.

In het LEF wordt onderwijs aan onderzoek verbonden binnen verschillende projecten die in de broedplaats samenkomen, zoals het project lerarentekort en het projectteam van Leidse Aanpak. Daarnaast versterkt het LEF het beeld en de zichtbaarheid van Leiden als kennis- en onderwijsstad, bijvoorbeeld door het organiseren van evenementen zoals de Nacht van de Leraar.

Leiden Collectie

De Universiteit Leiden heeft samen met de gemeente Leiden een structurele, langdurige samenwerking met Leidse musea en erfgoedinstellingen geïnitieerd. Bij deze organisaties is enorm veel kennis en kunde op het gebied van collecties aanwezig en ook vindt er veel onderzoek en onderwijs plaats. Het project ‘Leiden Collectie’ is erop gericht het DNA van Leiden, als stad van kennis en cultuur, op het snijvlak van deze twee pijlers meer zichtbaar te maken zodat dit ook beter te benutten en te beleven is (in de stad). Door gezamenlijk themajaren te bedenken, activiteiten te programmeren, en de openbare (buiten)ruimte in te richten, wordt niet alleen de verbinding tussen de kennisstadpartners en de erfgoedin- stellingen versterkt, maar wordt vooral ook de verbinding met de stad en samenleving gezocht. Het project draagt daarnaast bij aan het universitaire stimuleringsprogramma Museums, Collections and Society van de faculteiten Geesteswetenschappen en Archeo- logie. Dit programma wil onderzoek naar en met collecties bevorderen, onderwijs hierover stimuleren en de ethische vragen stellen omtrent de herkomst van deze collecties. De samenwerking met de gemeente richt zich daarnaast op het nog beter zichtbaar, beleef- baar en bruikbaar maken van de Leidse collecties voor de samenleving, onder andere in de publieke xxxxxxxxxxxx.

00 XXXXXX KENNISSTAD

Overige dossiers

In het spoor ‘versterken onderwijs en onderzoek’ zijn de afgelopen periode ook andere zaken opgepakt, waaronder:

1. de initiatie van een gemeentelijke onderwijsinnovatiesubsidie om de samenwerking in het onderwijsveld te vergroten, onderwijsvernieuwing aan te jagen en doorgaande leerlijnen te versterken.

2. Het project Verwonder om de Hoek, waar in regionaal verband gemeenten, schoolbe- sturen, kennisinstellingen en aanbieders van onder- en naschoolse educatie een con- venant gesloten hebben om gezamenlijk te bouwen aan een ‘leer-ecosysteem’ op het gebied van cultuur, natuur, wetenschap, technologie en duurzaamheid.

3. de bevordering van een onderzoekende houding van mbo- en hbo-studenten. Een team van docenten en onderzoekers van Hogeschool Leiden en mboRijnland wer- ken samen in een driejarig project dat onder meer tot doel heeft om een aanpassing in de curricula te realiseren in de opleiding gezondheidszorg, welzijn en omgangskunde van Hogeschool Leiden en de opleidingen welzijn en zorg van mboRijnland.

3. Externe focus en internationalisering

De internationale focus van Leiden dateert van eeuwen terug en is verweven in de hele geschiedenis van de stad. Talloze beroemde wetenschappers kozen Leiden als plek voor hun onderzoek. Xxxxxxxx was in zijn tijd feitelijk al een internationaal talent, een kenniswer- ker aan Universiteit Leiden. Nog steeds komen internationals in groten getale naar Leiden, en de verwachting is dat dit, na de Covid-19 crisis, alleen maar toeneemt.

Leiden2022: Leiden European City of Science

In 2022 mag Leiden zich een jaar lang European City of Science noemen. Een prestigieuze titel waarmee Leiden zich op Europees niveau op de kaart zet als kennisstad. Een titel die de stad zonder de samenwerking van Leiden Kennis- stad waarschijnlijk niet in de wacht had gesleept, al was het maar omdat we als individuele partijen niet op het idee zouden zijn gekomen om onze stad hiervoor te kandideren. In april 2020 is de Stichting Leiden 2022: European

City of Science (ECS) opgericht door de vier founding partners van de samenwerkings- overeenkomst Kennisstad: Universiteit Leiden, LUMC, Hogeschool Leiden en gemeente Leiden. Naast de inzet om van het jaar 2022 een succes te maken, beogen de partners hier een duurzame impuls te geven aan de strategische doelen van de samenwerkingsover- eenkomst Leiden Kennisstad en Leiden daarmee duurzaam onderdeel te maken van een sterk stedelijk netwerk van Europese (en mondiale) kennissteden. Daarbij wil Leiden zich in 2022 gelijk ook onderscheiden door naast het organiseren van het grootste tweejaarlijkse multidisciplinaire wetenschapscongres van Europa (EuroScience Open Forum/ESOF) 2022, ook een interactief programma van 365 dagen te organiseren met als overkoepe- lend thema ‘Who Knows’ en met als motto ‘Elke dag een stukje wijzer’.

21 LEIDEN KENNISSTAD

Ook het onderdeel ‘Kennis door de Wijken’, waarbij intensief wordt samengewerkt met lokale initiatiefnemers, is naast de weten- schappelijke focus van het jaar een belang- rijk element van de jaarprogrammering. De programmalijn ‘Celebrate’ vult het pro- gramma verder aan en biedt een podium voor het vieren van wetenschap, kennis, kunst en kunde met tentoonstellingen, presentaties, awards en evenementen.

Het binnenhalen van dit congres benadrukt onze wetenschappelijke positie als kennisstad’.

Xxxxxxx Xxxxxx & Xxxxx Xxxxxxxxx, Leidse hoogleraren en Champions ESOF 2022

Faciliteiten voor internationaal talent

Leiden is en wordt steeds internationaler. Dit is terug te zien in de monitor Internationalise- ring, waarin we zien dat het aantal Leidenaren met een niet-Nederlandse nationaliteit nu gestegen is naar 11%. Het betreft hier kenniswerkers, arbeidsmigranten, studenten en vluchtelingen. Voor een prettige samenleving is het van cruciaal belang dat de internatio- nals goed mee kunnen doen in de stad. In 2020 is daarom de visie Internationalisering door de Leidse gemeenteraad vastgesteld. Deze is tot stand gekomen na intensieve afstemming met verschillende stadspartners, waaronder de Universiteit Leiden en het LUMC. De visie zal worden aangevuld met een uitvoeringsprogramma met daarin de acties voor de komende jaren. In de uitvoering zal ook actief de samenwerking worden gezocht tussen de verschillende stadspartners om de ondersteuning van internationals in de stad zo goed mogelijk te faciliteren. Zo wordt er op dit moment op initiatief van Leiden Kennis- stad onderzocht of een doorontwikkeling van het Expat Centre Leiden tot een International Centre, waar alle Leidse internationals terechtkunnen, haalbaar is. En zijn acties onderno- men om een internationale basisschool te realiseren in de stad. Dit, omdat (internationaal) onderwijs een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor internationale werknemers en bedrijven is.

Huisvesting voor (internationale) studenten

In 2017 is een Taskforce studentenhuisvesting ingesteld, bestaande uit vertegenwoordi- gers van de Universiteit en Hogeschool Leiden, studenten, studentenhuisvesting (DUWO) en de gemeente Leiden. Met de Leidse kennisinstellingen en in de Taskforce studenten- huisvesting is afgesproken het aantal studenteneenheden voor (Nederlandse en internati- onale) studenten vanaf 2018 uit te breiden met 2700 eenheden. Inmiddels zijn er hiervan 805 gerealiseerd, onder andere op de Leidse Schans en in Voorschoten (140). In 2022 staat er een toevoeging van 968 eenheden voor studenten gepland, waarvan onder ande-

22 LEIDEN KENNISSTAD

re ruim 700 op het LBSP. Tot 2024 staan nogmaals 1000 extra wooneenheden voor studen- ten gepland, waarmee de realisatie van de gestelde ambities goed op schema ligt. Vraag naar en aanbod van studentenhuisvesting wordt jaarlijks gemonitord aan de hand van de landelijke en Leidse monitor studentenhuisvesting. Op basis daarvan besluit boven- genoemde Taskforce of de opgave al dan niet moet worden bijgesteld. Voldoende huis- vestingsmogelijkheden voor (internationale) studenten, promovendi en postdocs is belangrijk in het kader van het aantrekken en behouden van (internationaal) talent naar en in de stad. Wat weer een belangrijke randvoorwaarde is om de concurrentiepositie als kennisstad en -regio ten opzichte van andere kennissteden te blijven behouden.

4. De Stad als Lab

Wetenschap betekent ook: ruimte om te experi- menteren. De partners in Leiden Kennisstad zijn allemaal bekend met het handwerk dat het verga- ren van kennis met zich meebrengt, en weten dat het daarvoor nodig is om

vrijheid te krijgen, fouten te maken en (indien nodig) opnieuw te kunnen beginnen. De stad Leiden stelt zich expliciet open voor alle soorten onderzoek en onderwijs. Daarbij wordt waar mogelijk een verbinding gemaakt met gemeentelijke opgaven, bijvoorbeeld op sociaal-maatschappelijk gebied, veiligheid, duurzaamheid en ruimtelijke ontwikkelingen. Zie de stad als een hele grote proeftuin, waar talloze mogelijkheden zijn om kennis te vergaren. De bewoners en stadspartners zelf vormen daarbij ook al een grote bron van ken- nis. Zichtbaarheid en herkenbaarheid van kennis in de stad, voor iedereen, zijn daarbij een belangrijk uitgangspunt. Diverse concrete projecten bewijzen het succes van die aanpak.

Leren met de Stad | Leren met de Stad Op Locatie

Dit samenwerkingsproject van de Universiteit Leiden, Hogeschool Leiden en de gemeente Leiden, is de Leidse invulling van het landelijke programma City Deal Xxxxxx Xxxxx. Het project is erop gericht Leidse studenten van deze instellingen te mobiliseren om te werken aan maatschappelijke opgaven in de stad. Zo profiteert de stad van jonge denkers en doeners, en krijgen studenten de beschikking over een rijke leeromgeving. Studenten gaan de wijken in om onderzoek te doen en gebruiken de verworven kennis om initiatieven voor de wijk te ontwikkelen of maatschappelijke partners te ondersteunen. Daarmee halen ze niet alleen, maar brengen ze ook hun reeds opgedane kennis naar de wijk en haar inwoners. De ambitie voor de nabije toekomst is ook mbo-studenten actief te betrekken bij Leren met de Stad.

Via Leren met de Stad werken we binnen de faculteiten van de universiteit en de hoge- school en binnen de afdelingen van de gemeente langzaam toe naar een solide netwerk- structuur waarin de vragen, opgaven, onderzoeken en onderwijs aan elkaar gekoppeld worden en waarbij we elkaars taal goed kunnen verstaan. Binnen de faculteit Sociale Wetenschappen van de universiteit wordt hiervoor specifiek nagedacht over de inzet van een facultaire ‘kennisschakelaar’.

23 LEIDEN KENNISSTAD

In februari 2021 is binnen dit project ook Xxxxx met Stad|Op Locatie van start gegaan, de fysieke locatie in de wijk Leiden-Noord waar studenten van de hogeschool en univer- siteit (als stagiairs en afstudeerders), in multidisciplinaire en multi-level projecten samen- werken aan vraagstukken in de wijk. Voorbeelden hiervan zijn een Corona-challenge (over de gevolgen van de sociale cohesie in de wijk als gevolg van corona), advies bij invullen van de aangifte inkomstenbelasting, het maken van een documentaire over de wijk en onderzoek naar de mogelijkheid van een juridisch spreekuur voor wijkbewoners.

PIT-aanpak op Leidse scholen

Een Preventief Interventie Team dat kinderen met pro- bleemgedrag onderzoekt en ze traint in sociale vaardighe- den, om zo schooluitval en ergere problemen te voorkomen. De Universiteit Leiden paste deze aanpak al enkele jaren succesvol toe in en met de gemeente Amsterdam. De gemeente Leiden stelde in 2019 500.000 euro beschik- baar om eenzelfde aanpak op te zetten in Leiden. Op het moment van schrijven is de aanpak in gang en zijn naar verwachting over niet al te lange tijd de eerste resultaten bekend.

Leidse Stadscriminoloog

Dankzij een samenwerking van gemeente, politie en universiteit Leiden is een promoven- dus gestart als criminoloog van de stad Leiden. Met behulp van vernieuwende methoden wordt onderzoek gedaan naar de veiligheidsbeleving van Leidse burgers en wordt onder- zocht hoe daar met gerichte interventies effectief verbetering in aan kan worden gebracht. Het onderzoek vindt plaats in nauwe samenwerking met de gemeente Leiden en de poli- tie-eenheid Den Haag, district Leiden. Naast een werkplek aan de Universiteit Leiden, maakt de stadscriminoloog ook gebruik van een werkplek bij de gemeente en de politie.

24 LEIDEN KENNISSTAD

Kennisatelier Duurzaamheid

Naast Leren met de Stad hebben de Universiteit Leiden en het programmateam Duur- zaamheid van de gemeente Leiden begin 2018 samen het Kennisatelier Duurzaamheid opgericht. Binnen het Kennisatelier zijn masterstudenten van het Centrum voor Milieu- wetenschappen (CML) en van de Faculteit Sociale Wetenschappen (FSW) voor de gemeen- te aan de slag gegaan met vraagstukken op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie. Hiermee geven de universiteit en de gemeente samen uitvoering aan één van de grootste maatschappelijke vraagstukken van dit moment: hoe zorgen we ervoor dat onze stad toekomstgericht en duurzaam wordt ingericht?

Het kennisatelier Duurzaamheid betreft inmiddels een samenwerking tussen de Universiteit Leiden, Technische Universiteit Delft en Erasmus Universiteit Rotterdam, waarin kennisvragen van zowel de gemeente Leiden als Den Haag worden omgezet in onderzoeksvragen van afstuderende masterstudenten. Door nauwe samenwerking met de opdrachtgevers leidt het onderzoek over het algemeen tot concrete resultaten voor de stad en de beleidsmakers. De afgelopen periode hebben zeker 60 studenten hun master- scriptie geschreven met ondersteuning vanuit het kennisatelier.

Overige dossiers

In het spoor ‘de stad als lab’ zijn de afgelopen periode ook andere zaken opgepakt, waaronder:

• de totstandbrenging van een nieuw Leids letterenfestival dat vanaf 2021 jaarlijks gaat plaatsvinden, genaamd Letterlijk Leiden. Een festival waarin gedurende een maand de focus op literatuur en taal zal liggen om meer mensen aan het lezen te krijgen en het plezier hierin te doen toenemen.

• de organisatie van een Europa Festival, dat tot doel had om Europa (nog) meer zicht- baar en voelbaar te maken in de stad in de aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2019

• het opzetten van een samenwerkingsovereenkomst tussen het Leidse Huurteam van de gemeente Leiden en de Leidse rechtswinkel (afdeling wonen & overheid), met als doel om samen (internationale studenten als) huurders zo goed mogelijk bij te staan en misbruik te voorkomen.

5. Leefstijl en Gezonde Stad

Met de actualiteit van de coronapandemie op het netvlies en de dringende oproep van het kabinet om xxxxxxx ‘uit de crisis te investeren’ in het achterhoofd, is binnen de samenwerking Leiden Xxxxxxxxxx een vijfde spoor benoemd rondom het thema Leefstijl en Gezonde Stad. Dat is belangrijk, omdat onderzoek en onderwijs, alsmede praktische toepassingen op het gebied van leefstijl belangrijk zijn voor de preventie van ziekten. Het inzetten op wetenschappelijk bewe- zen leefstijlinterventies als onderdeel van remissie en behandeling van ziekten, draagt bij aan het aan- jagen van innovaties die mensen in staat stellen om naar wens en vermogen regie te voeren op hun

25 LEIDEN KENNISSTAD

ziekte en gezondheid. Daarnaast draagt het inzetten op leefstijl en preventie bij aan de zorgplicht van de gemeen- te voor het creëren van – toegang tot – een optimale gezonde leefomgeving.

Het Leids Preventieakkoord (Gezond & Vitaal)

Sinds april 2021 heeft Leiden een Preventieakkoord waar- in maar liefst 40 partijen zich hebben verenigd. Daarmee wil de gemeente zich samen met inwoners, maatschappe- lijke organisaties, kennisinstellingen en het bedrijfsleven inzetten voor een betere gezondheid en vitaliteit van haar

stadsbewoners. De nadruk van het Leids Preventieakkoord ligt op het terugdringen van roken en overgewicht en het vergroten van de mentale en fysieke gezondheid. Daarnaast is er speciale aandacht voor ontspanning en ontmoetingen buiten in het groen.

In het Preventieakkoord worden de verschillende Leidse initiatieven die er al zijn én die nog tot stand gaan komen met elkaar verbonden, om samen stap voor stap te werken aan meer gezondheid voor onze inwoners en misschien in de toekomst wel de gezondste stad van Nederland. Vanuit de diverse partners in Leiden Kennisstad zijn bestaande en nieuwe initiatieven opgenomen in het preventieakkoord, waaronder lectoraten en Kenniscentra als Sociale Innovatie en Ondernemerschap, Eigen Regie bij Fysiotherapie en Beweegzorg (ERFB), Lifestyle4Health en het Leiden Centre for Applied Bioscience (LCAB).

BiodiverCity

Sinds medio 2020 is Leiden één van de tien Europese steden die zich BiodiverCity mogen noemen. Deze titel heeft de stad Leiden binnen weten te halen samen met Naturalis Biodi- versity Center en het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden (CML). Onder de vlag van deze titel worden binnen de stad vele grote en kleine biodiversiteitsprojecten uitgevoerd, met verschillende partners en bewoners zelf. Het project BiodiverCity heeft als doel de leeЫaarheid in de steden te verbeteren, onder andere door de ontwikkeling van een groe- ne infrastructuur en het vergroten van de biodiversiteit. Het onderzoek hiervoor voert de gemeente samen met studenten Biologie & Milieuwetenschappen uit. Gekeken wordt hoe samen met bewoners nog beter op te trekken om de biodiversiteit in de stad te vergroten, aangezien de helft van het grondgebied in Leiden particulier eigendom is. Daarmee is dit project ook een mooi voorbeeld van wat we ‘citizen science’ noemen.

Polderlab Vrouw Xxxxx

Het Polderlab Vrouw Venne in Oud-Ade is sinds september 2021 officieel in gebruik. Een unieke combinatie van partijen, van weten- schappers (Universiteit Leiden, Hogeschool Leiden en Naturalis), burgers en boeren, gaat samen onderzoeken hoe je veenweide- grond duurzaam beheert. In een tienjarig onderzoeksproject, dat mogelijk gemaakt wordt door de burgercoöperatie Land van Ons en de gemeenten in Holland Rijnland, wil het consortium onder meer weten hoe je biodiversiteit bevordert en de uitstoot van CO2 en stikstof vermindert in veenweidegebieden. Dit zodat hier leef-

bare en duurzame landbouw uitgeoefend kan worden. Getest wordt wat de effecten zijn

26 LEIDEN KENNISSTAD

van het natter maken van de veenweides en er worden verschillende teeltwijzen uitgepro- xxxxx. Met deze kennis kunnen boeren op veenweidegebied in de toekomst voedsel produceren op een duurzame manier, die voor hen tegelijkertijd financieel aantrekkelijk is.

Overige dossiers

In het spoor ‘Leefstijl en gezonde stad’ zijn de afgelopen periode, soms mede geïnitieerd als reactie op het bestrijden van de Covid-19 crisis, ook andere zaken opgepakt, waaronder:

• de ontwikkeling van de UNLock app, waarbij de Universiteit Leiden en TNO een belang- rijke rol hadden. Sinds eind 2020 werd de app ingezet in landelijke pilots bij diverse evenementen die de overheid in lockdowntijd organiseerde en waarbij men grote groe- pen mensen bij elkaar wilde brengen (bijv. congres, theater);

• de COVID radar app, die is ontstaan uit een samenwerking van LUMC, GGD en de Faculteit der Rechten van de Universiteit Leiden. De app wordt toegepast voor wijk- gericht advies op het gebied van lockdown- en versoepelingsmaatregelen op basis van de ontwikkeling van gedrag en klachten die inwoners zelf in de app registreren in com- binatie met testgegevens van de GGD. De app bestaat inmiddels één jaar en is meer dan 6.5 miljoen keer ingevuld door 200.000 gebruikers;

• de ontwikkeling van het SPIL-programma (Signalering, Preventie & Interventie bij Leer- lingen) van het Kenniscentrum Angst & Stress bij Jeugd, dat zich richt op vroege herken- ning en interventie van stress en angst in de schoolklas. Het kenniscentrum heeft in 2020 samen met het Stedelijk Gymnasium Leiden een innovatiesubsidie gekregen van de gemeente Leiden en Leiden Kennisstad om het thema angst en stress beter op de kaart te krijgen bij scholen.

Bredere opbrengsten van de samenwerking Leiden Kennisstad

De samenwerking in Leiden Kennisstad heeft niet alleen geleid tot nieuwe projecten zoals hierboven beschreven, maar vooral ook een fundament gelegd voor nieuwe samenwerkin- gen richting de toekomst. Dit gebeurde door actief nieuwe verbindingen te leggen in de stad en nieuwe samenwerkingsverbanden aan te jagen. Maar ook door stadspartners te inspireren om elkaar nadrukkelijker op te zoeken wanneer nieuwe kansen zich aandienen. Zodoende is de afgelopen periode ook het Leids kennisecosysteem hechter geworden en versterkt. Daar hebben we op allerlei manieren de vruchten van geplukt. Als we deze koers voortzetten, zullen we daar in de toekomst ook profijt van blijven hebben. Hieronder lich- ten we nog een aantal voorbeelden uit.

Versterking van het vestigingsklimaat en de kenniseconomie in de regio

Om in de Europese top van kennisregio’s te (blijven) opereren is een goed vestigings- klimaat te hebben. Een vestigingsklimaat dat aantrekkelijk is voor talent om te komen en blijven wonen en werken, waar voldoende (gezamenlijk) kapitaal is om te investeren in nieuwe kansen en waar het organiserend vermogen groot is om die nieuwe kansen om te zetten in resultaten. Of om nieuwe onderzoeksinstituten, bedrijven en andere organisaties te acquireren die het ecosysteem vanuit strategisch oogpunt kunnen versterken. Korte lijnen en een hechte samenwerking om deze resultaten te bereiken zijn daarbij cruciaal. Iets wat in Leiden het geval is en waar Leiden Kennisstad aan bijgedragen heeft, met onder andere de volgende mooie resultaten:

27 LEIDEN KENNISSTAD

• de (toekomstige) vestiging van de afdeling Gezond Leven van TNO, SRON en Lifestyle- 4Health in Leiden;

• het gezamenlijk bid voor de vestiging van de European Medicines Agency (EMA);

• het oprichten van de stichting Leiden Bio Science Park en gezamenlijke visievorming richting de toekomst;

• de gezamenlijk inspanningen en lobby voor de GO FAIR principes en regeneratieve geneeskunde en de vele verschillende (en deels succesvolle) aanvragen binnen het nationale groeifonds en de nationale wetenschapsagenda;

• gezamenlijke participatie in de regionale ontwikkelings- en investeringsmaatschappij InnovationQuarter en deelname aan en samenwerking in de Economic Board Zuid- Holland.

Leiden als erkende congresstad met veel spin-off

Het jaar 2022 staat Leiden als European City of Science natuurlijk wetenschappelijk in de spotlights, maar zeker ook als congresstad dankzij de vele (wetenschappelijke) congres- sen die komend jaar Leiden plaatsvinden. Het komende jaar moet Leiden als congresstad verder een boost geven, na de mooie ontwikkeling die Leiden op dit punt de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. Zo stond Leiden voor de start van de samenwerking Leiden Kennisstad niet in de top 50 van Nederlandse congressteden en is het daar nu niet meer weg te denken met in 2020 maar liefst een vierde plaats. Een ontwikkeling waar het Leiden Convention Bureau een belangrijke rol in heeft gespeeld, als onderdeel van Leiden&Part- ners, samen met de kennisinstellingen. Een ontwikkeling waar we ook graag op blijven inzetten, omdat zij niet alleen het karakter van Leiden Xxxxxxxxxx duidt, maar ook nog voor veel (economische) spin-off zorgt in de (binnen)stad onder meer de retail, horeca en cultuursector.

“Ik ben ervaner van overtuigd dat dit congres bijdraagt aan de positionering van Xxxx den. Naast naamsbekendheid als internationale kennisstad, kunnen we in 2022 ook een grote economische spin­off verwachten, zo leert de ervaring in andere steden”.

Xxxxxxx Xxxxxxxx, Directeur Leiden&Partners

“Leiden European City of Science biedt voor de stad een aangenaam perspectief voor de periode na de coronacrisis. We maken het belang van wetenschap, kennis, kunst en kunde o.a. zichtbaar door middel van lokale actie, op een nationaal podium, met een internationale uitstraling.”

Xxxx Xxxx, Directeur stichting Leiden 2022

28 LEIDEN KENNISSTAD

Leiden4GlobalGoals

In Leiden werken Leidse organisaties, instellingen en inwoners samen aan de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. Dit doen ze onder de vlag van Leiden4GlobalGoals. De oprichting hiervan is een vervolg op de door de gemeenteraad gevraagde aansluiting van Leiden bij de door de VNG georganiseerde en ondersteunde Gemeenten4Global-

Goals. De Stichting 2030 speelt hier een sturende en

coördinerende rol in, onder meer door de gezamenlijke ondertekening van een Memoran- dum of Understanding (MoU) met de Stichting Leiden 2022 en daarin de afspraak om daar tijdens het jaar Leiden ECS 2022 nader invulling aan te geven. De stichting is hierin finan- cieel ondersteund vanuit het gemeentelijke programma Kennisstad. De focus ligt hierbij met name op SDG 17: ‘Partnerschap om doelstellingen te bereiken’. De andere meer inhou- delijke en thematische SDG’s, geven richting en uitvoering om de doelen van SDG 17 te behalen.

Leiden een economisch en sociaal veerkrachtige regio

Zowel de nieuwe Index071 van september 2021 als de coronamonitors die in 2020 door adviesbureau Blaauwberg zijn gemaakt, laten zien dat de Leidse regio vanwege zijn economische structuur, met een duidelijk Life Science & Health (LSH)-, onderwijs- en zorg- profiel, in economisch opzicht relatief minder lijkt te zijn geraakt door de Covid-19 crisis dan andere regio’s. Zij schrijven dat grotendeels toe aan het feit dat Leiden een kennisstad is, met weinig werkloosheid en relatief veel hoogopgeleide inwoners. Dit maakt volgens de onderzoekers dat de Leidse regio een goede kans maakt om sterk uit deze crisis te komen. De onderzoekers adviseren dan ook om deze ingeslagen weg (met een focus op gezond- heid/LSH, versterking van de positie als kennisstad, en aandacht en ruimte voor (internati- onaal) talent en ontmoetingen voort te zetten.

Sociaal gezien heeft de Covid-19 crisis haar sporen heeft nagelaten onder de Leidse bevol- king, bij zowel jong als oud. Om mensen te helpen met de problemen die de crisis veroor- zaakt of versterkt heeft, is het Social Impact Team (SIT) in het leven geroepen. Dit is een door de gemeente Leiden opgericht team, dat in nauwe samenwerking met de Leidse kennisinstellingen en andere stadspartners optrekt om de sociale gevolgen van de Covid-19crisis in kaart te brengen en acties te ondernemen om de (sociale) veerkracht van de Leidse bevolking te stimuleren. Bijvoorbeeld door gezondheidsbevorderende activitei- ten te ontplooien in aansluiting op het thema ‘healthy society’.

Leiden Kennisstad in cijfers

Naast de positieve resultaten op het gebied van werkgelegenheid, welvaart, welzijn en onderwijs, die we hiervoor beschreven hebben en die vooral merkbaar zijn in de stad, kunnen we de kracht van Leiden Kennisstad ook uitdrukken in cijfers. Hieronder doen we dat voor een aantal parameters, waarbij we opnieuw de kanttekening maken dat deze cijfers wellicht niet rechtstreeks volgen uit de samenwerkingsovereenkomst, maar wel het resultaat zijn van het hechte kennisecosysteem dat Leiden nu vormt. Een aantal feiten op een rij:

29 LEIDEN KENNISSTAD

• Leidse instellingen haalden in 2014-2020 in totaal 272 euro miljoen aan Europese subsidies binnen, verdeeld over 523 projecten en goed voor 4.035 fulltime banen1;

• Leidse partners deelden is succesvolle nationale groeifondsaanvragen (17 miljoen euro gehonoreerd) en Nationale Wetenschapsagenda-aanvragen (38 miljoen euro gehono- reerd met twee Leidse partners);

• Het LBSP (Leiden Bio Science Park) biedt werk aan ruim 20.000 mensen. Daarnaast levert de aanwezigheid van het LBSP volgens het onderzoek van Decisio2 zo’n 3.000 indirecte banen elders in Leiden op. De gemiddelde jaarlijkse kosten voor de gemeente bedragen circa 3,8 miljoen euro (infrastructuur, beheer en onderhoud openbare ruimte, acquisitie, personele inzet en bijdragen/subsidies aan LBSP) en de gemiddelde jaarlijk- se opbrengsten voor de gemeente zijn circa 8,3 miljoen euro (vooral ozb)3;

• Leiden heeft 557 banen per 1.000 inwoners; bij niet-universiteitssteden is dat 380 banen. Het aantal praktisch geschoolden per duizend inwoners is in Leiden hoger dan in niet-universiteitssteden4;

• European City of Science 2022 levert naar verwachting ook veel op. Een conservatieve schatting van het programmabureau Leiden2022 laat zien dat dit themajaar ten minste 10 miljoen euro aan bestedingen in Leiden kan genereren: een belangrijke opsteker voor ondernemers in de post-corona-periode;

• Het aantal studenten (wo, hbo en mbo) in Leiden is in de periode 2015 tot en met 2019 gestegen van 42.466 naar 49.518 studenten5;

• Met 11% inwoners met een niet-Nederlandse achtergrond is Leiden een internationale stad. Leiden staat op de 15e plek in de lijst van meest internationale gemeenten. Die plek is mede te danken aan de aanwezigheid van de goede prestaties van de kennisinstellingen en de vele internationale congressen. In 2019 ging het bijvoorbeeld om 41 congressen, met een totaal van 37.000 congresdeelnemersdagen, hetgeen goed was voor een economische spin-off voor de regio Leiden van 10 miljoen euro.6

1 Zie periodieke actualisering inventarisatie Europese euro’s (Zuid-Holland), ERAC.

2 Rekenkameronderzoek Decisio, 28-09-2020 Rekenkameronderzoek Decisio

3 Rekenkameronderzoek Decisio, 28-09-2020 Rekenkameronderzoek Decisio

4 Zie Onderzoeksbank - Leiden (xxxxxxxxx.xx)

5 Dashboard - Onderwijs en studenten - Leiden (xxxxxxxxx.xx)

6 Leiden Covention Xxxxxx

00 XXXXXX KENNISSTAD

3. Leiden Kennisstad: Hoe zichtbaar zijn we?

Het succes van Leiden Xxxxxxxxxx zit hem enerzijds in de projecten die het oplevert en de bredere opbrengsten zoals we die in het vorige hoofdstuk hebben beschreven. Maar het succes van de samenwerking Leiden Kennisstad zit ook in de zichtbaarheid ervan voor de buitenwereld. Meer zichtbaarheid betekent meer betrokkenheid, en meer betrokkenheid levert een sterkere samenwerkingsorganisatie op. De bestuurders uit de stuurgroep van Leiden Kennisstad hebben zich daarom eind 2018 uitgesproken voor meer gezamenlijke inzet op de communicatie over Leiden als kennisstad, en de samenwerking in Leiden Kennisstad. Dit omwille van verdere groei van de bekendheid bij zowel de medewerkers van alle partners (intern gericht) als bij de inwoners en partijen in de stad (extern gericht). Op dat moment is ook besloten hier capaciteit voor vrij te maken, en een extra parttime projectmedewerker toe te voegen aan de organisatie van Leiden Kennisstad (zie ook hoofd- stuk 1: organisatie). Inmiddels zijn we twee jaar verder en maken we de balans op. Is het gelukt ons meer te profileren en meer bekendheid voor Leiden Kennisstad te genereren?

Werkgroep communicatie

In 2020 is een nieuwe groep aan de organisatie van Leiden Kennisstad toegevoegd, de communicatiewerkgroep. De communicatiewerkgroep bestaat uit woordvoerders en communicatieadviseurs van de deelnemende partijen. Het afgelopen jaar heeft deze werk- groep vorm gekregen en inmiddels vindt er structureel overleg plaats van gemiddeld eens per twee maanden. Het gezamenlijke doel is het vergroten van de interne en externe bekendheid van Leiden Kennisstad en de projecten die onder die vlag geïnitieerd en aan- gejaagd worden. Het gaat dan om bekendheid bij zowel medewerkers, bewoners als stadspartners. Maar ook om zichtbaar te maken wat de kracht is van de samenwerking tussen de gemeente en de kennisinstellingen. Dit uit zich bijvoorbeeld in het actief delen en liken van elkaars berichtgeving op diverse communicatiekanalen. Of door het over en weer aanleveren van content voor elkaars nieuwsbrieven, alsmede de nieuwsbrief van Lei- den Kennisstad. Daarnaast is afgelopen jaar een gezamenlijke online beeldbank opgezet waar de partners uit kunnen putten. Voor komend jaar hopen we hier steeds meer beelden aan toe te voegen en het gebruik verder te stimuleren. Op deze manier versterken de orga- nisaties elkaar. De werkgroep is daarmee ook een gezamenlijke denktank om nieuwe en versterkende initiatieven in de communicatie te ontwikkelen en op te pakken.

Per partij is ten tijde van de samenwerkingsovereenkomst afgesproken om gemiddeld 200 uur op jaarbasis (4 uur per week) in te zetten op communicatie ten behoeve van Leiden Kennisstad. In de praktijk blijkt dat deze uren het afgelopen jaar niet gehaald werden. Als gevolg van de coronapandemie werden logischerwijs verlegd. Voor de komende periode hebben de betrokken communicatieadviseurs afgesproken weer naar de oor- spronkelijke afspraken toe te werken.

31 LEIDEN KENNISSTAD

Binnen de communicatiewerkgroep weet men elkaar goed te vinden, de lijnen zijn kort. De uitdaging die nu voorligt is om het ambassadeurschap van Leiden Kennisstad naar binnen toe (intern) in ieders eigen organisatie verder invulling te geven. Daarnaast wordt blijvend ingezet op verdere externe profilering van Leiden Kennisstad, waarbij 2022 vanwege Leiden European City of Science, een versnelling moet bieden om Leiden ook regionaal, nationaal en internationaal verder op de kaart te zetten als kennisstad.

Acties gericht op vergroten interne zichtbaarheid

Het vergroten van de zichtbaarheid van Leiden Kennisstad bij de eigen achterban van de vijf partners is en blijft een aandachtspunt in de samenwerking. We vinden het immers belangrijk dat onze collega’s goed op de hoogte zijn van wat Leiden Kennisstad is en voort- brengt aan samenwerkingen, en wat het voor hen zou kunnen betekenen. Per organisatie wordt bepaald naar welke groepen collega’s de aandacht uit zal moeten gaan en hoe die het best bereikt kunnen worden. Dit vergt maatwerk, omdat de partijen allemaal anders georganiseerd zijn en een eigen ‘publiek’ hebben dat we met verschillende informatie willen bereiken. Een concreet voorbeeld van hoe de gemeente Leiden deze handschoen heeft opgepakt, is de campagne “je hebt meer collega’s dan je denkt!”. Sinds december is een pagina op intranet ingericht over Leiden Kennisstad, en worden interviews gepubli- ceerd waarin het verhaal van de mensen achter de projecten wordt uitgelicht. Daarbij wordt ook gekeken of de publicatie samen kan gaan met een breed toegankelijke lunchlezing. Het doel is om enerzijds bewustwording te creëren bij de (beleids-) medewerkers van de gemeente dat zij zelf onderdeel zijn van en werken in een kennisstad, en anderzijds om die medewerkers te activeren om meer te profiteren van de voordelen die dit unieke en krach- tige Leidse profiel hen biedt.

Acties gericht op vergroten externe zichtbaarheid

De afgelopen jaren is gebleken dat verschillende doelgroepen via verschillende kanalen en met verschillende acties bereikt en geïnformeerd kunnen worden over de ontwikkelin- gen van Leiden Kennisstad. Hieronder volgt een overzicht van de uitgevoerde acties en de kanalen die daarvoor ingezet zijn.

Evenementen & bijeenkomsten

Door het jaar heen organiseren de partners van Leiden Xxxxxxxxxx verschillende evenementen en bijeenkomsten. De gezamenlijke communi- catie over deze bijeenkomsten en de mogelijk- heid om partners te betrekken, hebben daarbij de aandacht. Hieronder focussen we vooral op wat vanuit Leiden Kennisstad als geheel geor- ganiseerd is en/of waar Leiden Kennisstad nauw bij betrokken is. Daarbij benoemen we voor nu alleen een aantal grotere bijeenkomsten.

De vele kleinere bijeenkomsten rondom de aftrap van projecten, brainstormbijeenkomsten en kennismakingsgesprekken zijn in onderstaand overzicht niet meegenomen.

32 LEIDEN KENNISSTAD

Het grootste en jaarlijks terugkerend evenement van Leiden Kennisstad is het avondsym- posium. Dit evenement, waarbij teruggekeken wordt op de resultaten van Leiden Kennis- stad en vooruitgekeken wordt naar nieuwe kansen voor samenwerking in de stad is de afgelopen jaren zeer succesvol gebleken. Het heeft niet alleen nieuwe netwerken en ver- bindingen tot stand gebracht, maar ook

concreet geresulteerd in (nieuwe) initia- tieven, projecten en interdisciplinaire samenwerking op verschillende onder- werpen. Ook heeft het bijgedragen aan de doorontwikkeling en verankering van bestaande lopende initiatieven. Het informele onderlinge contact en het met elkaar verkennen van mogelijke samen- werkingen op actuele onderwerpen en vraagstukken werd door de deelnemers erg gewaardeerd.

Vanwege de coronapandemie is het vierde avondsymposium, dat gepland stond voor eind november 2020, niet door gegaan. Om in de tussentijd toch actief contact en uitwisseling te bevorderen, zijn als alternatief de online ‘anderhalvemetersessies’ bedacht. Dit waren digitale thematafels waarin vertegenwoordigers van verschillende organisaties elkaar toch konden treffen rondom een bepaald actueel vraagstuk of project. Diverse onderwerpen kwamen aan bod, bijvoorbeeld de Climate Walk, Weerbaar Leiden, Lezingen in ’22 en

Student en Vereniging in ’22. In de eerste maanden van 2021 zijn acht van deze sessies georganiseerd, met in totaal ruim 200 deelnemers. De uitkomsten van deze sessies zijn gedeeld via de website en nieuwsbrief van Xxxxxxxxxx Leiden, en worden ook weer meegenomen tijdens het eerstvolgende avondsymposium.

Andere noemenswaardige evenementen waar Leiden Kennis- stad bij betrokken was en is, zijn de tentoonstelling over ‘444 jaar universiteit & stad’, die werd gekoppeld aan een Nieuwjaarsnetwerkborrel in het Leidse stadhuis. De terugke- rende Leidse ‘Nacht van Ontdekkingen’, waar wetenschap samenkomt met kunst en cultuur, en meer recent het nieuwe literaire festival ‘Letterlijk Leiden’, dat Leiden een maand lang in het teken zet van literatuur, letteren en lezen.

33 LEIDEN KENNISSTAD

Studenten

De huidige studentenpopulatie van om en nabij de 45.000 studenten (inclusief mbo-studenten) op een totaal aantal inwo- ners van 125.000 voor heel Leiden, is een doelgroep bij wie we Leiden Kennisstad bij uitstek willen promoten. Dat gebeurt niet alleen in de projecten waarin de studenten zelf een actieve rol hebben, zoals we zagen bij activiteiten onder de pijler ‘de stad als lab’, maar sinds kort ook bij de introductie-

week van aankomende studenten, de El Cid. Met tasjes en een filmpje voor het Vademe- cum is Leiden als Xxxxxxxxxx het afgelopen jaar gepromoot onder de nieuwe studenten. We hopen ze mee te kunnen geven dat ze als studenten in een bijzondere stad zijn aange- komen. De komende jaren willen we de samenwerking met de EL Cid-commissie voortzet- ten en kijken we of we andere evenementen en activiteiten kunnen ondersteunen, mogelijk ook op andere momenten in het jaar.

Alumninetwerken

De alumnipopulatie van de kennisinstellingen is een andere doelgroep bij wie we Leiden Kennisstad onder de aandacht willen brengen. Zij zijn immers interessante (potentiële) ambassadeurs die in hun netwerken de kracht van Leiden als kennisstad kunnen overbren- gen. Daarnaast vinden zij hun weg naar diverse functies binnen tal van organisaties, waar mogelijk op inhoudelijk vlak ook kansen tot samenwerking liggen. Daarom willen we ook deze groep graag blijvend informeren over de ontwikkelingen en samenwerkingen in ‘hun’ stad en wat dat de vele partners oplevert. De aandacht die de Universiteit Leiden in haar corporate magazine van 2021 heeft besteed aan de samenwerkingen met andere kennisstellingen en het bedrijfsleven in de stad, is daar een mooi voorbeeld van.

34 LEIDEN KENNISSTAD

Persmomenten

Op het moment dat zich een gelegenheid voordoet om actief aandacht te vragen voor (projecten van) Leiden Kennisstad, wordt de publiciteit opgezocht. De bestaande relaties en contacten met zowel de regionale als landelijke pers worden dan benut. Waar- bij ook actief de samenwerking gezocht wordt tussen de partners om de inhoudelijke boodschap af te stem- men en scherp te krijgen, en naar buiten toe zoveel

mogelijk met één mond te praten om de impact van de boodschap te maximaliseren.

Naast de vele verschillende publicaties over diverse projec- ten die dat heeft opgeleverd in lokale en regionale dagbla- den, is er ook een aantal Kennisstadbrede persmomenten geweest. Bijvoorbeeld bij de toetreding van Naturalis als vijfde partner tot de samenwerkingsovereenkomst in december 2020. Aan dit moment werd een lezing van bio- loog Xxxxx Xxxxxxxxxxxx gekoppeld over de gezamenlijke geschiedenis van het instituut Naturalis en de stad Leiden. Dit leverde met een goed bekeken livestream ook veel aan- dacht op social media. Een ander Kennisstadbreed persmo- ment was de samen met Leiden&Partners geproduceerde kennisbijlage in NRC in 2019.

Nieuwsbrieven

Naast nieuwsberichten via sociale media, brengt Leiden Kennisstad tweewekelijks een nieuwsbrief uit. Hier kan iedereen zich voor aanmelden. In deze nieuwsbrief staan de laatste nieuwtjes over onderwerpen die te maken hebben met initiatieven, projecten en actualiteiten op het gebied van kennis. Halverwege 2019 kwam de eerste nieuwsbrief in de vernieuwde opmaak uit. Inmiddels zijn er circa 440 vaste abonnees, en het aantal lezers neemt nog steeds toe. We hopen dat dit aantal nog verder zal stijgen. Dit heeft ook de aandacht in de werkgroep communicatie. De inhoud van de nieuwsbrief wordt door de samenwerkingspartners zelf aangeleverd, maar de projectmedewerker zoekt ook actief op social en reguliere media om nieuws van de partners op te pikken.

Website

De website van Leiden Kennisstad heeft het afgelopen jaar een behoorlijke transformatie ondergaan en is veel duidelij- ker geworden. De bezoeker krijgt een helder overzicht van alle projecten en de hoofdthema’s waarbinnen die projecten vallen. De website zelf geeft geen diepgaande projectinfor- matie, het is de bedoeling zoveel mogelijk door te linken naar de webpagina’s van de projecten zelf of naar de websites van de vijf partners waarop alle informatie te vinden is. Steeds meer geïnteresseerden weten de website te vinden. Uit de statistieken is gebleken dat de projectpagina van Leiden

35 LEIDEN KENNISSTAD

European City of Science 2022 het meest wordt bezocht. Komend jaar ontsluiten we meer van dit soort onderzoeksgegevens.

Social media

Veel van de communicatie van Xxxxxxxxxx Leiden vindt tegenwoordig plaats op social media. Hier zijn het afgelopen jaar grote stappen in gezet. Leiden Kennisstad was al een aantal jaar actief op LinkedIn, Twitter en (tot voor kort) Facebook te volgen. Daar zijn het afgelopen jaar Instagram en YouTube nog bijgekomen. Interessant om te volgen is of komend jaar, wanneer Leiden European City of Science is, het aantal abonnees verder stijgt. Eerder is dit niet precies bijgehouden. Komend jaar worden ook deze cijfers meege- nomen in de analyse.

Samenvattend

Het afgelopen jaar is er op het gebied van communicatie veel gebeurd, gedaan en bereikt. We dragen de klinkende resultaten van Leiden Xxxxxxxxxx actiever uit en zijn minder bescheiden in het vertellen over onze successen en het laten zien hoe bijzonder en krach- tig onze samenwerking is. De leden van de communicatiewerkgroep weten elkaar goed te vinden, de lijnen zijn kort. Dit enthousiasme willen we de komende tijd vasthouden en uit- bouwen. We hebben de flow van publiciteit goed te pakken gekregen. De aandacht die Leiden en de Leidse wetenschap als gevolg van de coronapandemie hebben getrokken, heeft daar ook goed aan bijgedragen; onze kennisstad is op regionaal, nationaal en inter- nationaal niveau echt een stuk zichtbaarder geworden. De komende jaren blijven we op communicatiegebied in diverse projecten in verschillende vormen samenwerken. Zo staat European City of Science 2022 voor de deur, wat een uitgelezen kans biedt om Leiden als kennisstad samen verder op de kaart te zetten.

36 LEIDEN KENNISSTAD

4. Reflecties en SWOT-analyse

We gaven in hoofdstuk twee een overzicht van de projecten die vanuit Leiden Kennisstad zijn ontstaan en toetsten deze aan de doelstellingen van Leiden Kennisstad. In hoofdstuk drie gaven we een inkijkje in de acties die zijn ondernomen op het communicatieve vlak en beoordeelden we de zichtbaarheid van Leiden Kennisstad. In dit hoofdstuk brengen we die twee sporen samen en trekken we conclusies. Deze conclusies trekken we niet alleen op basis van de zichtbare resultaten, maar ook op basis van de reflecties van de stuurgroep en de werkgroep van Leiden Kennisstad. Wij hebben hen gesproken over de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen binnen de samenwerking Leiden Kennisstad. Dit laatste is vervolgens vervat in een SWOT-analyse.

Reflecties stuurgroep Leiden Kennisstad op de hoofddoelstellingen

Met de stuurgroep van Leiden Kennisstad is in april/mei 2021 gereflecteerd op de afgelo- pen jaren en de resultaten die tot dan toe zichtbaar waren. Dit is gedaan langs de lijnen van de twee hoofddoelstellingen van Leiden Kennisstad, te weten:

1. een optimaal klimaat creëren waarin kennisinstituten en kennisbedrijven kunnen floreren;

2. Leiden maximaal voordeel geven van de aanwezigheid van kennisinstellingen in de stad. Hieronder geven we een aantal van deze reflecties weer om zo allereerst wat algemene indrukken te krijgen vanuit het perspectief van de stuurgroep van Leiden Kennisstad.

37 LEIDEN KENNISSTAD

Hoofdoel 1:

Optimaal klimaat creëren waarin kennisinstituten en kennisbedrijven kunnen floreren

‘We gaan steeds beter samen op weg, begrijpen elkaars behoeften en pakken daar­ binnen de kansen. Een goed voorbeeld is het Leiden Bio Science Park. Verschillende partijen werken daar samen aan één agenda, en dat is cruciaal voor de ontwikkeling van de stad. Het levert banen op, niet alleen op het LBSP, maar ook aan bijvoorbeeld de universiteit en het LUMC. Talrijke onderzoeken tonen aan dat een dergelijke samenwerking tot een welvarender stad leidt. Wij merken dat ook in de praktijk.’

Xxxx Xxxxxx, wethouder gemeente Leiden

De kracht van Xxxxxxxxxx is dat het concreet is, niet een papieren ding. Het leeft op allerlei plekken en niveaus en laat veel activiteit zien. We gaan met veel verschillende mensen van verschillende lagen aan tafel en ontwikkelen concrete projecten en initiatieven. De samenwerking Leiden Kennisstad is echt uniek in Nederland. Er zijn weinig of geen andere steden of regio’s die op zo’n manier met elkaar samenwerken. Op verschillende lagen van de verschillende organisaties zitten mensen met elkaar aan tafel, dat is uniek, én nodig.’

Xxxxxx xxx xx Xxxx-Romijn, Wetenschappelijk Directeur Naturalis Biodiversity Center

Geweldig dat deze samenwerking er is, en dat er een verbindingsofficier in de vorm van een kennismakelaar is. En echt fantastisch dat er zoveel aandacht en initiatief vanuit de gemeente is om de verbinding te leggen met en tussen al die kennis die er in de stad is.

Xxxxxxx Xxxxx, Voorzitter College van Bestuur, Universiteit Leiden

38 LEIDEN KENNISSTAD

Hoofddoel 2:

Leiden maximaal voordeel geven van de aanwezigheid van kennisinstellingen in de stad

‘Dit is een hele bijzondere ontwikkeling: het FAIR principe is in Leiden ontwikkeld, het hoofdkantoor is hier gevestigd, en er is een concrete opleiding uit voortgekomen die nu internationaal erkend wordt en onderdeel is van Open Science. Een prachtig voorbeeld van hoe de nabijheid leidt tot een kruisbestuiving tussen kennisinstellingen en gemeente.’

Xxxx Xxxxxx, wethouder gemeente Leiden

‘In 2012 had de Hogeschool Leiden 8.000 studenten, nu 13.000. 75% van de studen­ ten komt van buiten Leiden, vanuit de hele Randstad. We verweven die studenten bewust met de stad: zowel in het onderwijsprogramma als daarbuiten. Leren met de Stad is daarbij een programma dat niet onvermeld mag blijven. We willen dat hoge­ school­studenten zeggen: Ik wil in Leiden studeren én wonen. Dan moet een aantal zaken op orde zijn, namelijk 1) de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek, 2) de kwaliteit van leven in de stad en 3) de verwevenheid tussen beide. Voor mij maken deze drie Leiden tot kennisstad.

Xxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx, Lid College van Bestuur Hogeschool Leiden

‘Het is belangrijk dat de Leidenaren lokaal trots zijn op Leiden als stad van kennis. Bijvoorbeeld trots op het Leidse vaccin. En trots op Leiden 2022, daar ben ik wel vrolijk over. Het is heel leuk om die kennis straks ook naar de wijken te brengen. Het is ook belangrijk, want: de kenniseconomie moet draaien. Met de motor van de kennis wordt geld verdiend, zo kwam de stad uit haar artikel 12­positie, en daarom wordt de stad beter en rijker. Als je de Leidse groei en welvaart duurzaam wil maken, moet je op die kenniseconomie blijven inzetten, en haar blijven voeden.’

Xxxxxxx Xxxxxxxxxx, Vice-voorzitter Raad van Bestuur en Decaan LUMC

39 LEIDEN KENNISSTAD

SWOT-analyse Leiden Kennisstad

Op basis van gesprekken met de stuur- en werkgroep Leiden Kennisstad is onderstaande SWOT-analyse tot stand gekomen, waarin de sterktes en zwaktes van de samenwerking naar voren worden gebracht. Alsmede de kansen en bedreigingen die er zijn voor de samenwerking richting de toekomst. Na onderstaand overzicht worden de verschillende quadranten kort verder toegelicht.

De kracht van Leiden Kennisstad (sterktes)

Naast de successen van alle afzonderlijke projecten en de directe resultaten die dat ople- vert voor de partners, noemen de bestuurders in de stuurgroep van Leiden Kennisstad nog een aantal belangrijke succesfactoren.

Samenwerking

De samenwerking wordt door alle partners als de belangrijkste kracht van Leiden Kennis- stad ervaren. Een samenwerking waarbij de gezamenlijke agenda zorgt voor veel verbin- dingen langs een veelheid en verscheidenheid aan projecten en onderwerpen. Niet alleen tussen de vijf partners, maar ook met veel andere stadspartners. Dit wordt concreet zicht- baar op alle niveaus waarop geschakeld wordt, waardoor er veel korte lijnen zijn in de stad en tussen de partners in het bijzonder. De kennismakelaar, die echt namens de vijf partners opereert, speelt hierin een cruciale rol.

Zo zegt Xxxxxxx Xxxxxxxxxx (LUMC): ‘Een heel mooi resultaat is dat de verbintenis van het LUMC-bestuur met de gemeenteraad en gemeentebestuur enorm is verbeterd.

40 LEIDEN KENNISSTAD

Er wordt constructief met elkaar meegedacht, zowel in faciliteiten als positionering. Dat gevoel van samen optrekken, daar zijn we enorme stappen in vooruit gegaan. In 2022 zijn nieuwe gemeenteraadsverkiezingen. We durven erop te vertrouwen dat deze samen- werking onverminderd doorgaat.’

Xxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx (Hogeschool Leiden) herkent dat, en benoemt de verbeterde samenwerking: ‘Leiden Xxxxxxxxxx heeft sterk bijgedragen aan betere onderlinge verhou- dingen, we weten elkaar sneller te vinden. Op meerdere niveaus, maar in ieder geval ook op bestuurlijk niveau. De rol van de kennismakelaar als tussenpersoon en verbinder is waardevol gebleken, omdat zij namens alle vijf de partners werkt. Ze staat echt tússen de partijen.’

Identiteit/imago

Iets anders waar de verschillende partners de vruchten van plukken is het imago van Leiden als Kennisstad. Op lokaal, regionaal en nationaal niveau is een sterke identiteit neergezet voor de stad die van internationale allure is. Dit komt mede doordat Leiden Xxxxxxxxxx een rol van betekenis speelt in diverse ecosystemen en de programmalijnen en projecten aansluiten bij actuele thema’s en vraagstukken.

Xxxx Xxxxxx (gemeente Leiden) waardeert dit en geeft aan: ‘Kennis en cultuur vormen al vijftien jaar het duidelijke profiel van de stad. Dat profiel onderscheidt ons, het biedt houvast bij ontwikkelingen en is het kompas voor de keuzes die we maken. Zo’n identiteit moet je koesteren en uitdragen. Dat gebeurt in Leiden Kennisstad. We werken actief samen aan onze identiteit. Het is mooi om te zien dat we daar een eind mee op weg zijn.’

Xxxxxxx Xxxxxxxxxx onderschrijft xxx. ‘Leiden als kennisstad is een heel sterk merk. Net zo sterk als bijvoorbeeld de Sorbonne of Cambridge.’

Wat kan er beter? (zwaktes)

Natuurlijk zijn er ook zaken die nog niet lopen zoals gewenst, of waarvoor meer aandacht nodig is. Door de betrokken bestuurders worden de volgende aandachtspunten benoemd:

Positionering/merkenstrategie

De partners geven aan dat de positionering van Leiden Xxxxxxxxxx nog wel beter en zicht- baarder kan. Zowel in de positionering van Leiden Xxxxxxxxxx ten opzichte van andere tafels en agenda’s, als in de interne bekendheid en organisatiekracht. Ook het ontbreken van een duidelijk beeldmerk wordt genoemd. Mogelijk komt dit doordat er geen duidelijke merkenstrategie is.

Xxxxxx xxx xx Xxxx-Xxxxxx (Naturalis) zegt hierover: ‘Deze geïntensiveerde en geforma- liseerde samenwerking is zo uniek in Nederland, dat mogen we meer laten zien, harder roepen. Zichtbaarheid draagt bij aan de landelijke kansen, en de landelijke coalities. Voor mij is Leiden Kennisstad echt een entiteit, niet alleen een identiteit. Dat mogen we ook zo uitdragen.’

41 LEIDEN KENNISSTAD

En Xxxxxxx Xxxxxxxxxx geeft aan: ‘Leiden Kennisstad ís al een sterk merk. Als je daar een duidelijke strategie aan verbindt, kan dit alleen nog maar in kracht toenemen.’

Focus

Door de veelheid van projecten die vanuit Leiden Kennisstad wordt opgepakt, ontbreekt het aan voldoende focus. In de uitvoering maken we soms nog onvoldoende scherpe keu- zes. Het ontbreken van duidelijke cohesie tussen de thema’s maakt ook dat het soms lastig is om focus te behouden.

Xxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx zegt daarover: ‘We durven als bestuurders nog niet echt de keuze te maken om iets níet of niet meer te doen. Liefst doen we alles. Daar mogen we nog wel scherpere keuzes in maken.’

Lokaal versus internationaal

Geconstateerd wordt dat de wisselwerking tussen initiatieven op lokaal niveau en interna- tionaal niveau nog beperkt is. Doordat we in projecten veelal focussen op de stedelijke problematiek van Leiden, is het soms voor de partners als de Universiteit Leiden en het LUMC ingewikkeld en te beperkt om alleen die invalshoek te bestuderen.

Xxxx Xxxxxx zegt hierover: ‘Er is verschil in speelveld: LUMC en Universiteit Leiden zijn spelers op nationaal- en wereldtoneel, hun onderzoek heeft een internationale dimensie. Toch is ook hun verbondenheid aan de stad van groot belang, onder meer vanwege de maatschappelijke impact. De gemeente opereert juist voornamelijk op lokaal en regionaal niveau. Het vraagt om inzet dat alle partners kunnen excelleren in hun eigen omgeving, maar zich er eveneens bewust van zijn dat ze ook daarbuiten toegevoegde waarde hebben.’

Inzicht in impact

Het blijkt niet altijd even gemakkelijk om de meerwaarde en/of opbrengsten van projecten heel concreet en meetbaar te maken. Dit komt doordat de impact niet altijd goed (direct) in beeld te krijgen is (als de meerwaarde gevoeld moet worden over tijd), maar ook omdat we dit soms nog niet goed vertellen. Hierdoor merken de inwoners van de stad en de ‘buiten- wereld’ nog te weinig van de impact die Leiden als kennisstad maakt.

Xxxx Xxxxxx stelt: ‘We kunnen meer doen om ervoor te zorgen dat de Leidenaren (on) bewust beseffen dat ze er veel aan hebben dat ze in een kennisstad wonen. Leiden2022 wordt daarbij een springplank voor iedereen om die zichtbaarheid en verwevenheid met de stad voelbaar te maken, en gezamenlijk de kracht daarvan te vieren’.

Waar liggen nieuwe mogelijkheden voor de toekomst? (kansen)

In de gesprekken die we voerden met de bestuurders uit de stuurgroep werd ook nadruk- kelijk een aantal kansen geschetst waar Leiden Xxxxxxxxxx op zou kunnen inspelen. Hieronder benoemen we de belangrijkste.

42 LEIDEN KENNISSTAD

Het continueren en versterken van de samenwerking

De samenwerking tussen de vijf partners in Leiden Kennisstad, bezegeld met een samen- werkingsovereenkomst en een lichte netwerkorganisatie, biedt een mooie basis van waar- uit de samenwerking met allerlei stadspartners nog breder georganiseerd kan worden. Het grote Leidse netwerk van stadspartners en kennisinstellingen, waaronder het mbo, zou richting de toekomst nog beter benut en aangehaakt kunnen worden. Kansen worden gezien in het bouwen van solide structuren op alle lagen van de betrokken organisaties, in het nog nauwer verbinden van de bestaande expertise van onze kennisinstellingen aan de maatschappelijke uitdagingen die de stad aanreikt, maar zeker ook in het verder gezamen- lijk optrekken in consortia om kansen voor financiering te benutten bij de provincie, het Rijk en Europa.

Xxxxxx xxx xx Xxxx-Romijn onderschrijft dit en stelt: ‘Samen optrekken is belangrijk om kansen voor financiering te benutten: regionaal, nationaal én op Europees niveau.’

Strategische keuzes maken

In de doorontwikkeling van Leiden Kennisstad worden daarnaast vooral kansen gezien in het meer strategisch aanvliegen van de samenwerking en de projecten die we onder die vlag oppakken. De afgelopen periode is daar inhoudelijk geen duidelijke focus in gekozen, maar is vooral binnen de gekozen pijlers de breedte gezocht om initiatieven op te pakken en te verkennen waar kansen tot samenwerking lagen tussen de partners. Een meer gefo- custe benadering op thema’s als gezondheid, duurzaamheid, biodiversiteit en cultureel erfgoed zou richting de toekomst kansen bieden. Niet alleen om het Leidse verhaal en de gezamenlijke strategische agenda verder aan te scherpen, maar ook om zo gemakkelijker aan te kunnen sluiten op bestaande nationale en internationale beleidslijnen en financie- ringsinstrumenten. Het zetten van duidelijke stippen op de horizon voor de stad is daarbij zeer functioneel voor de richting die we gezamenlijk op willen.

Xxxxxxx Xxxxxxxxxxx beschrijft dit als volgt: ‘Waar gaan we als Leiden stad van kennis de komende 10 jaar naar toe? Wat zijn daarin de uitdagingen? En welke activiteiten pakt Leiden Xxxxxxxxxx dan zelf op, en welke niet? Een gezamenlijk Leids verhaal opzetten is belangrijk, ook naar buiten toe (regio, provincie, Rijk)….Het is tijd voor een gezamenlijke strategische agenda’.

Xxxxxxx Xxxxx ziet hierin ook kansen en zegt: ‘We kunnen nog veel halen uit de samen- werking door meer thematisch aan te pakken. Zoals binnen bij het thema ‘Leiden gezond en vitaal’... Ons andere anker in de gezonde stad zit bij biodiversiteit en duurzaamheid. Daar is nog veel meer uit te halen als stad. We zouden op dit vlak nog meer partners van elkaar moeten worden… Daarnaast hebben we prachtige musea, collecties, en veel kennis op het gebied van alle werelddelen (talen en culturen). Dat mag vanuit het perspectief van de universiteit nog veel meer in de etalage worden gezet.

43 LEIDEN KENNISSTAD

Zichtbaarheid en impact vergroten

Daarnaast worden diverse kansen gezien in het vergroten van de zichtbaarheid van Leiden als kennisstad, alsmede in het tastbaar en inzichtelijk maken van de impact die de samen- werking heeft voor de stad en haar inwoners. Het jaar 2022, waarin Leiden de titel draagt van European City of Science, biedt daar volop kansen toe. Zo zal 2022 de zichtbaarheid van Leiden als (inter)nationale kennisstad vergroten dankzij alle Europese evenementen en congressen die georganiseerd worden. Maar ook zal de impact van onze kennisinstel- lingen op de stad toenemen, bijvoorbeeld dankzij het programmaonderdeel ‘kennis door de wijken’. Daarnaast biedt de doorontwikkeling van het Leidse programma ‘Leren met de Stad’ als onderdeel van de ‘City Deal Kennis Maken’ aanvullende kansen om de impact voor stad en bewoners te vergroten. Een andere expliciete kans voor een betere zichtbaar- heid van Leiden als kennisstad, is in het verder benutten van de outreach-activiteiten van Leiden Kennisstad. Hier zouden de medewerkers van de partnerinstellingen nog beter op aan kunnen aanhaken en gebruik van kunnen maken.

Xxxxxxx Xxxxx zegt daarover: ‘We mogen ons allemaal nog veel meer realiseren wat het unieke is van Leiden en de samenwerkingen die we hebben, en dat van de daken schreeu- wen’… ‘De verbinding met de burger blijven maken is daarin belangrijk, zodat zij er ook daadwerkelijk wat aan hebben’.

Waar moeten we voor waken? (bedreigingen)

Naast het noemen van een aantal kansen, zien de bestuurders uit de stuurgroep ook een aantal bedreigingen waar Leiden Xxxxxxxxxx voor moet waken. Hieronder noemen we de belangrijkste.

Politieke keuzes in financiële krappe en onstuimige tijden

De huidige situatie, waarin we maken hebben met de (naweeën van de) coronapandemie en de financiële krapte op de begrotingen van een aantal partners, maakt dat er politiek en bestuurlijk keuzes gemaakt moeten worden en/of worden heroverwogen. Dat zijn reële bedreigingen waar we in de samenwerking richting de toekomst aandacht voor moeten hebben. Het zichtbaar maken van de opbrengsten van de samenwerking, en het leggen van sterke verbindingen op ambtelijk en/of werkniveau is cruciaal om hier weerstand tegen te bieden.

Xxxxxx xxx xx Xxxx-Xxxxxx zegt daarover: ‘Commitment van de partners mag niet aKan- kelijk zijn van de bestuurders/de politiek. Daarom is het belangrijk om solide structuren in alle lagen van de organisaties te bouwen’.

Xxxx Xxxxxx vult daarop aan: ‘Hoe maak je de kennis toepasbaar, die vertaalslag maken. Daar is steeds aandacht voor nodig. Dat niet doen is een bedreiging, omdat de meerwaar- de dan onvoldoende zichtbaar is… Risico daarvan is dat een deel van de politiek zich dan gaat afvragen of hier nog steeds in geïnvesteerd moet blijven worden’.

44 LEIDEN KENNISSTAD

Verliezen van urgentie en overlap met andere gremia

Andere bedreigingen hebben te maken met een mogelijk verlies aan urgentie van de samenwerking of door de overlap die gevoeld en gezien wordt met andere gremia. In beide gevallen komt het bestaansrecht van de samenwerking onder druk te staan. Het verlies aan urgentie zou volgens de bestuurders kunnen toenemen als de partners in hun eigen koers het belang van Leiden Kennisstad onvoldoende onderschrijven. Hierdoor kan in het ‘Leidse verhaal’ de rol van de samenwerking in Leiden Kennisstad steeds verder afkalven. Het verlies aan urgentie zou ook kunnen ontstaan door een te eenzijdige focus op het lokale niveau, waardoor voor kennisinstellingen die ook in een internationale context opereren positie verloren gaat. Daarnaast kan de overlap met andere gremia, zoals de stichting Leiden Bio Science Park en Economie071, een mogelijke bedreiging vormen. Het is belangrij om de doorontwikkeling van deze platformen is belangrijk om in de gaten te houden. Het dient mede te bepalen waar we als Leiden Xxxxxxxxxx richting de toekomst op in blijven zetten, welke prioriteiten we stellen, en richting te geven aan de ‘tafel’ waaraan we dossiers bespreken.

Xxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx zegt hierover: ‘We moeten scherp blijven kijken wat de rol van Leiden Kennisstad in het geheel is… Bijvoorbeeld bij de doorontwikkeling van het Leiden Bio Science Park, nu dit eigenstandig veel meer power heeft… Kies dan ook bewust waar je je energie niet meer op inzet’.

Xxxxxxx Xxxxxxxxxxx duidt dit door aan te geven dat: ‘Als we te veel op lokaal niveau spelen, dan loop je het risico dat je in het internationale krachtenveld minder meespeelt en daar positie verliest’.

45 LEIDEN KENNISSTAD

5. Conclusies en aanbevelingen

Na te hebben stilgestaan bij en de beschrijving van de resultaten van de samenwerking (hoofdstuk drie), reflectie op en analyse van de sterktes en zwaktes van Leiden Kennisstad en de kansen en bedreigingen voor de samenwerking (hoofdstuk vier), zetten we hieron- der de belangrijkste conclusies op een rij. Om daarna een aantal aanbevelingen te doen voor de toekomst.

Conclusies

Op basis van hetgeen hiervoor beschreven kunnen we op hoofdlijnen de volgende conclu- sies trekken.

1. Het bundelen van de krachten in de samenwerking Leiden Kennisstad heeft bijgedra- gen aan betere onderlinge verhoudingen en de ontplooiing van heel veel nieuwe projecten in de stad waar zowel de kennisinstellingen als de inwoners van de stad hun vruchten van geplukt hebben. Hiermee hebben deze projecten succesvol bijgedragen aan de twee hoofddoelstellingen van de samenwerkingsovereenkomst. We zijn daar- mee een succesvolle weg met elkaar ingeslagen.

2. De samenwerking in Leiden Kennisstad heeft geleid tot nieuwe samenwerkingsprojec- ten die door de gezamenlijke inzet gerealiseerd zijn. Daarnaast heeft de samenwerking een sterk fundament gelegd voor nieuwe samenwerkingen in de toekomst en bijgedra- gen aan vele brede opbrengsten voor de stad, waaronder de verdere versterking van het vestigingsklimaat en het kennisecosysteem, en het aantrekken van congressen met veel economische spin-off. Leiden European City of Science 2022 is daarvan de meest zichtbare exponent.

3. De lichte samenwerkingsstructuur, met een kennismakelaar die de samenwerking, zowel op bestuurlijk als uitvoerend niveau aanjaagt, aanstuurt en waarborgt, en een projectmedewerker die vooral inzet op de communicatie en de zichtbaarheid, past bij de gestelde ambities, en wordt door alle partijen als zeer waardevol ervaren.

4. De samenwerking heeft het imago van Leiden als Xxxxxxxxxx positief bevorderd. Op lokaal, regionaal en nationaal niveau is een sterke identiteit neergezet voor de stad die van internationale allure is. Dit komt mede doordat Leiden Xxxxxxxxxx een rol van betekenis speelt in diverse ecosystemen en doordat de programmalijnen en projecten aansluiten bij actuele thema’s en vraagstukken. Een duidelijke merkenstrategie ont- breekt echter en de positionering ten opzichte van andere gremia (tafels en agenda’s) kan scherper worden neergezet om onnodige overlap te voorkomen.

5. Door de veelheid van projecten die we vanuit Leiden Kennisstad oppakken en het wer- ken langs niet inhoudelijke pijlers, ontbreekt het nog aan voldoende inhoudelijke focus. In de uitvoering maken we daardoor nog onvoldoende scherpe keuzes in wat we wel en niet oppakken. Dit gaat ten koste van één scherp Leids verhaal.

6. De impact die de samenwerking Leiden Kennisstad genereert is een belangrijke asset, maar niet altijd even tast- en/of meetbaar. Het zichtbaarder maken van de opbrengsten

46 LEIDEN KENNISSTAD

in tastbare zin, maar vooral ook op communicatief vlak, blijft daarom continue aandacht vragen.

7. We zien een spanningsveld tussen een focus op de stedelijke problematiek van Leiden en maatschappelijke impact maken op stadsniveau, en het opereren van de kennis- instellingen in een internationale context, waarbij de impact van het wetenschappelijk onderzoek vooral in de internationale context dient te worden geplaatst. Het is de kunst dit zoveel mogelijk hand in hand te laten gaan.

8. De aanstelling van een projectmedewerker met een focus op communicatie in de lichte samenwerkingsorganisatie, heeft bijgedragen aan een kwaliteitsslag voor de communi- catiekanalen (website, nieuwsbrief en social media) Dit heeft een directe doorwerking in het bereik en de zichtbaarheid (van de opbrengsten) van de samenwerking richting alle (stads)partners.

‘De Leidse kennisinstellingen hebben elkaar beter leren kennen, en de kennismaking is goed bevallen. Op allerlei niveaus zijn er mooie projecten en stevige samenwerkin­ gen ontstaan. Dat maakt niet alleen zichtbaarder wat er in Leiden allemaal gebeurt, maar het heeft ons daadwerkelijk veel opgeleverd. Kijk naar de cijfers uit deze evalu­ atie en overtuig jezelf ervan dat we goed geslaagd zijn in de doelen die we voor ogen hebben. En dan staat er nog een aantal prachtige ontwikkelingen op ons te wachten, waaronder Leiden als European City of Science in 2022. De vraag is wat mij betreft niet of we verder gaan met Leiden Xxxxxxxxxx, maar hoe we onze samen­ werking verstevigen en uitbouwen, en hoeveel kansen we de komende jaren nog meer gaan grijpen. De lijnen zijn uitgezet, samenwerken wordt dankzij de structuur die er nu is alleen maar gemakkelijker. Met veel genoegen daag ik alle Leidse kennisinstellingen uit om de vruchten te plukken van de zaadjes die inmiddels alweer jaren geleden geplant zijn.’

Xxxx Xxxxxx, Kennismakelaar Leiden Kennisstad (2017-2021 sept)

Aanbevelingen

Op basis van bovenstaande conclusies komen we tot de volgende aanbevelingen voor de doorontwikkeling van de samenwerking Leiden Xxxxxxxxxx;

1. Zet de samenwerking in Leiden Kennisstad voort, met een gezamenlijke kennismake- laar en project-/communicatiemedewerker namens alle partners, en bouw verder aan een netwerk en samenwerkingsstructuur op alle niveaus. Want als we elkaar nu losla- ten, is niet gegarandeerd dat de opgebouwde relaties en de gemakkelijke toenadering blijven bestaan, laat staan verder doorgroeien.

2. Ga werken met een strategische agenda en durf keuzes te maken. Benoem een duide- lijke gezamenlijke stip op de horizon en kies voor thematische speerpunten (1) gezond- heid & welzijn, 2) duurzaamheid, biodiversiteit en klimaatadaptie, 3) cultureel erfgoed) op basis waarvan we de samenwerking doorontwikkelen en accelereren. Bouw deze speerpunten op de sterktes van de stad en op het fundament van de huidige overeen- komst om de verbinding te bewaren. Wees daarbij kritisch op de activiteiten die worden opgepakt.

47 LEIDEN KENNISSTAD

3. Breng inhoudelijke focus aan. Stel één duidelijk Leids verhaal op met stadspartners om Leiden als kennisstad nog beter te profileren, waarmee we onze (gezamenlijke) optre- dens op het nationale en internationale toneel verrijken. Een strategie om het merk Leiden verder te versterken. Het strekt het tot de aanbeveling om aan te sluiten bij de thema’s waar Leiden van origine sterk in is (gezondheid en talen & cultuur) en waar groeikansen en/of gezamenlijke ambities liggen om grote maatschappelijke uitdagin- gen op te pakken (leefstijl en preventie, gezonde leefomgeving, duurzaamheid, biodi- versiteit en klimaatadaptie).

‘Met de eindtermijn van de (gemeentelijke) stadsvisie Leiden stad Van Ontdekkingen 2030 voor ogen, is het nodig om samen een nieuwe agenda te maken. Daarin moet centraal staan waar we naartoe werken en met welk doel we onze projecten uitvoe­ ren. Waar gaan we als Leiden stad van kennis de komende 10 jaar naartoe? Wat zijn daarin de uitdagingen? En welke activiteiten daarin pakt Leiden Xxxxxxxxxx op en welke niet? Ik zie zelf een analogie met Eindhoven Brainport, dat een meerjaren­ programma heeft, met een actieagenda. Zij onderhouden contacten met politici en ambtenaren over de verschillende programma’s. Ook voor ons is het tijd voor zo’n strategische agenda.’

Xxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx, Lid College van Bestuur Hogeschool Leiden

4. Zet nog steviger in op het realiseren van maatschappelijke impact voor de stad. Doe dit door de inzet van Leidse onderzoekers, docenten en studenten te blijven benutten. Heb daarbij oog voor het tastbaar en zichtbaar maken van de resultaten en de doorver- taling naar de praktijk zodat echt meerwaarde ontstaat. Bouw de kennis en infrastruc- tuur van Xxxxx met de Stad en Leren met de Stad | Op Locatie uit, en werk toe naar een duurzame samenwerkingsstructuur middels een gezamenlijke onderzoeksagenda en een instellingsbrede aanpak voor de kennisinstellingen waarbij het lerend vermogen steeds verder wordt vergroot.

5. Versterk de urgentie van de samenwerking Leiden Kennisstad. Doe dit door:

• de focus op maatschappelijke impact voor de stad hand in hand te laten gaan met (wetenschappelijke) impact die op (inter-)nationaal schaalniveau bereikt wordt voor de kennisinstellingen;

• blijvend aandacht te houden voor de governance en positionering van Leiden Xxxxxxxxxx, om zodoende onnodige overlap te voorkomen en meer efficiëntie te brengen in de samenwerking en duidelijkheid te scheppen over welke dossiers op welke ‘tafel’ besproken worden.

6. Blijf gezamenlijk inzetten op communicatie en het vergroten van zowel de interne als externe zichtbaarheid van Leiden Kennisstad. Zorg daarbij voor korte lijnen, duidelijke werkafspraken ten aanzien van inzet en verwachtingen, alsmede heldere werkinstruc- ties voor wat betreft het versterken van (elkaars) berichtgeving. Werk tevens toe naar een duidelijke gezamenlijke actieagenda om de interne en externe zichtbaarheid te vergroten, en grijp Leiden European City of Science aan om Leiden gezamenlijk nog beter op de kaart te zetten. Maak daar desgewenst extra gezamenlijk uitvoeringsbud- get voor vrij.

48 LEIDEN KENNISSTAD

6. Tot slot: waar hopen we over tien jaar te staan?

Als afsluiting van het evaluatietraject van de samenwerking Leiden Xxxxxxxxxx, richten we hieronder kort ons vizier op de toekomst. Dit doen we door met elkaar te reflecteren op de vraag waar we over tien jaar met elkaar hopen te staan als we de aanbevelingen ter harte nemen. Ondertussen realiseren we ons dat als we één ding zeker weten, dan is het dat we niets zeker weten als we over de toekomst praten. Nog maar twee jaar geleden zag de wereld er heel anders uit en kon niemand bedenken dat we aan de vooravond van een crisis van deze omvang stonden. Een crisis die vele Leidenaren ten negatieve raakt, maar voor sommige bedrijven op het Leiden Bio Science Park ook positieve ontwikkelingen betekent, wat gek genoeg ook bijdraagt aan de bekendheid van Leiden als (inter)nationale kennisstad. Tegelijkertijd leidt de Covid-19-pandemie op menselijk niveau tot onvoorstel- baar veel leed. Met de wetenschap dat in het huidige tijdsgewricht een horizon van tien jaar erg lang is, wagen we ons toch aan een vooruitblik.

Xxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx droomt hardop: ‘Over tien jaar staan we in het rijtje Eindhoven, Wageningen, Delft. De kwaliteit van de kennisstad is breder dan life-science. We zijn op een ander niveau een speler geworden, we hebben nationale betekenis. De verwevenheid met de stad, het Leren met de stad is goed ingeregeld (LmdS 3.0), zowel op mbo, hbo als wo. We zijn gezamenlijk als kennisinstellingen zichtbaar en actief in het hart van de stad. Misschien wel in het oude gebouw van de V&D.’...‘Ik denk dat het goed is als we van de vijf sporen er drie kiezen waar we actief mee aan de slag gaan. Aan ons de taak om een agen- da te ontwikkelen en van daaruit die keuze te maken.’

Ook Xxxxxx xxx xx Xxxx-Romijn denkt dat de onderlinge verbinding de komende tien jaar nog sterker wordt. ‘In de komende 10 jaar is de connectie met de bedrijvigheid op het Leiden Bio Science Park nog sterker, misschien zit LBSP dan wel in de stuurgroep. Anderzijds is de samenwerking met partijen zoals mboRijnland gegroeid. Door hen ook aan te laten sluiten kunnen we nog integraler (samen)werken, bijvoorbeeld in de labs, of door doorlopende leerlijnen te ontwikkelen. Nu al zie je een nauwe samenwerking tussen bijvoorbeeld de Leidse Instrumentmakers School (LiS) en Naturalis. Zo’n intensief model van samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen is een droom voor de komende 10 jaar.’

Xxxx Xxxxxx ziet een duidelijke inhoudelijke lijn: ‘Ik hoop en denk dat we over tien jaar de gezondste stad van Nederland kunnen zijn, als we vol inzetten op gezondheid als speer- punt. “Gezond leven in Leiden”. Daarmee raak je ieders hart, gezondheid staat dicht bij je. De wat abstracte titel Leiden Kennisstad krijgt lading als we een van de gezondste stede- lijke plekken van Nederland worden, met gebruikmaking van de kennis die er is. Dat past bij deze regio met alle gezondheidsdisciplines die we hebben, onze populatie die relatief jong is, en ook qua fysieke leefomgeving (nabij strand en groen). Preventie en gezonde

49 LEIDEN KENNISSTAD

stad sluit bovendien inhoudelijk aan bij alle partijen die betrokken zijn in Leiden Kennis- stad.’

Xxxxxxx Xxxxx bouwt graag voort op de bestaande ankers die zij ziet: ‘Zichtbaarheid op onze sterke Leidse ankers. Enerzijds de prachtige musea, collecties, en alles wat er bekend is op het gebied van werelddelen. En anderzijds zit dit in de gezonde stad, waarin biodiver- siteit en duurzaamheid ook een plaats hebben. Met dat perspectief naar buiten kan Leiden (inter)nationaal nog meer op de kaart gezet worden. En ook vanuit het perspectief van de verbinding met de stad, en in het kader van geopolitieke discussies in de wereld kan dat, want Leiden is een vrijplaats voor discussie en debat, waar het gaat om wereldburgers.’

Het beeld dat Xxxxxxx Xxxxxxxxxx schets is: ‘Kennis zit in je hoofd, dat hoofd zit aan je lichaam en je lichaam moet ergens wonen. We zorgen er dus voor dat Leiden een prettige stad blijft om te wonen. We zijn een aantrekkelijke en duurzame stad, en hebben uitsteken- de voorzieningen en een goede infrastructuur. Beroemde onderzoekers uit de hele wereld komen naar Leiden, maar ook de mensen die niet direct aan de Leidse kennis zijn verbon- den zijn trots op ‘hun’ kennisstad Leiden. Ook studenten en promovendi kunnen goed in Leiden terecht.’…..’Daarvoor is wel focus nodig. Dat hoeft niet te leiden tot ingewikkelde keuzes. Je kunt dingen ook in de tijd wegzetten, je hoeft niet alles tegelijkertijd te doen. Wat mij betreft zijn internationalisering en profilering op dit moment de belangrijkste sporen. De rest komt als dat eerste goed geregeld is.’

50 LEIDEN KENNISSTAD

Bijlagen

1: Verankering van de doelen en ambities bij de verschillende partners

Universiteit Leiden

Op lokaal niveau werkt de Universiteit Leiden samen met overheid, bedrijfsleven en ande- re instellingen in de Haagse en Leidse regio en de provincie Zuid-Holland. Het gaat om de triple helix-partners in de Leidse regio, de kenniscentra en culturele instellingen verenigd in LeidenGlobal, de internationale instituties in Den Haag, Hogeschool Leiden, de hoge- scholen in Den Haag en een groot aantal vwo-scholen. Allemaal zijn ze belangrijke partners voor de Universiteit Leiden bij het verwezenlijken van haar ambities.

De Universiteit Leiden wil een grotere impact van haar onderzoek en onderwijs bereiken. Een belangrijke verschijningsvorm van impact is maatschappelijke impact: hoe komt kennis ten goede aan de samenleving in het algemeen en/of aan de opinievorming en de publieke besluitvorming? Impact is ook culturele verrijking: de bijdrage van de universiteit aan cultureel en historisch bewustzijn, de inbreng in de museumsector, de kennisover- dracht op het gebied van culturele en linguïstische diversiteit.

De Universiteit Leiden zorgt voor een grotere impact van onderzoek en onderwijs

In 2020 zijn acht universiteitsbrede stimuleringsprogramma’s van start gegaan. Ze zijn gericht op de versterking van interdisciplinaire samenwerking en sluiten bovendien aan bij actuele maatschappelijke vraagstukken, zoals de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN. Binnen deze agenda houdt de Leidse universiteit zich, samen met partners, bezig met de sleutelsectoren life sciences & health en met het opschalen van Leiden Xxx- xxxxxxx door het stimuleren van zorginnovaties, het opzetten van een biobased economy cluster, een ruimtevaartcluster en, samen met LeidenGlobal, het versterken van de creatie- ve economie en de cultuursector. Zo is er het stimuleringsprogramma ‘Museums, collecti- ons and society’, waarin wetenschappers met maatschappelijke partners de dynamiek en implicaties van het verzamelen in al zijn facetten onderzoeken.

Een van de andere programma’s wordt in samenwerking met het LUMC uitgevoerd, namelijk Population Health. Dit is de studie van de transitie van gezondheid naar ziekte in de bevolking en onderzoekt hoe de kans op ziekte verkleind kan worden.

51 LEIDEN KENNISSTAD

Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)

Het LUMC staat als innovator voor de verbetering van de gezondheidszorg en de gezond- heid van mensen. Deze missie krijgt vorm door vanuit toonaangevend onderzoek en ver- nieuwend onderwijs optimale en innovatieve zorg te leveren aan patiënten, samen met partners in de regio en daarbuiten. De ambitie van het LUMC is om tot de top 10 van beste Universitair Medische Centra in Europa met een koppeling aan een onderzoeksintensieve universiteit te horen.

Om deze doelen te verwezenlijken is samenwerking essentieel. Dit doet het LUMC vanuit de eigen sterktes en daar waar het waarde toevoegt. Professionals in het LUMC werken dagelijks samen met collega’s in de regio, in talrijke organisaties en bedrijven in Nederland en over de hele wereld. Samenwerking heeft het LUMC al veel geleerd en opgeleverd. Dit zal in de komende decennia nog belangrijker worden.

Het LUMC is trots op de band met de Universiteit Leiden. Gezamenlijke onderzoeksactivi- teiten, promoties en dubbelbenoemingen van hoogleraren met de faculteiten Wiskunde en Natuurwetenschappen en Sociale Wetenschappen zijn mooie voorbeelden van interfacul- taire samenwerking. Ook verzorgt het LUMC onderwijs binnen de opleidingen Farmacie en Statistical Sciences. Binnen LUMC-Campus Den Haag is er ook samenwerking met de faculteit Governance & Global Affairs, met name met het Instituut Bestuurskunde. In Den Haag levert het LUMC ook een bijdrage aan het internationale honours onderwijs en onderzoek op het Leiden University College The Hague op het gebied van global health en public health.

Het LUMC verbetert de gezondheidszorg en de gezondheid van mensen

Ook de band met de stad Leiden is eeuwenoud en gericht op de toekomst. Zo is Life Scien- ces & Health een belangrijk thema voor de lokale en regionale economie en de verdere ontwikkeling van het Leiden Bio Science Park (LBSP). Het LUMC werkt samen met de univer- siteit en hogeschool aan het programma ‘Leiden Kennisstad’, met thema’s zoals ‘de stad als lab’. Campusontwikkeling op en rond het LUMC-terrein is belangrijk. Samen met de gemeen- te werkt het LUMC aan goede bereikbaarheid, verbetering van faciliteiten en passende huis- vesting voor internationale medewerkers. Het LUMC is graag gesprekspartner van de gemeente Leiden vanuit zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid als de grootste werkge- ver in de stad. In het initiatief ‘de duurzaamste kilometer’ stimuleert het LUMC medewerkers met groen vervoer naar het werk te komen. Het LUMC staat klaar voor de stad Leiden en haar inwoners om met hen gezondheidsvraagstukken in wijken en op scholen te helpen oplossen. De activiteiten op het gebied van LUMC Rookvrij en de afspraken in het kader van het Leids Preventieakkoord zijn hiervan sprekende voorbeelden.

52 LEIDEN KENNISSTAD

Hogeschool Leiden

Hogeschool Leiden is een multi-sectorale hogeschool in het hart van de Randstad met een robuust en karakteristiek portfolio. De Hogeschool Leiden wil een maatschappelijk verant- woordelijke hogeschool zijn, met een open en toegankelijk karakter en met een herken- baar profiel dat aansluit bij de regio. Het onderwijs sluit aan op de regionale behoefte met een aantal opleidingen die landelijk een unieke functie kennen. De hogeschool betrekt het werkveld actief bij de vormgeving en uitvoering van het onderwijs en onderzoek. Er is een intensieve horizontale dialoog met het beroepenveld, samenwerkingspartners uit de direc- te omgeving, andere hogescholen, universiteiten, mbo- en vo-scholen. De betrokkenheid van directe partners en belanghebbenden wordt zo dicht mogelijk bij de werkvloer geor- ganiseerd, zodat deze betekenisvol is voor de kwaliteit van de opleidingen en het onder- zoek. De hogeschool verzorgt goed beroepsonderwijs en leidt gekwalificeerde professionals op die kunnen functioneren in de veranderende beroepspraktijk (opleiden voor het werkveld). Studenten leren voor een belangrijk deel in de beroepspraktijk aan de hand van authentieke beroepsopdrachten (opleiden in het werkveld). Het werkveld wordt betrokken bij de ontwikkeling van de opleidingen (opleiden met het werkveld). Het LUMC is een van de grootste stageverleners voor studenten van de hogeschool.

De hogeschool doet praktijkgericht onderzoek in Leiden en daarbuiten vanuit vijf kennis- centra. De lectoraten die hierin zijn verzameld vormen verbindingen tussen onderwijs en maatschappij; met het beroepenveld, regionale (kennis-)partners en inwoners. Zo werken vanuit het Leiden Centre for Applied BioScience onderzoekers, docenten en studenten samen met partners in het Leiden Bio Science Park, zoals Naturalis. Vanuit de Werkplaats Sociaal Domein Leiden-Den Haag werken onderzoekers met gemeenten, onderwijsinstel- lingen en (zorg-)partners aan regionale maatschappelijke vraagstukken.

Hogeschool Leiden wil een maatschappelijk verantwoordelijke hogeschool zijn, met een open en toegankelijk karakter en met een herkenbaar profiel dat aansluit bij de regio

De hogeschool blijft werken aan een betekenisvolle relatie met externe partijen en de stad, dat laatste onder meer door bestuurlijk actief deel te nemen in gemeentelijke netwer- ken en door met docenten, onderzoekers en studenten op zoek te gaan naar oplossingen voor stedelijke vraagstukken. Dit laatste doet de hogeschool onder meer in het project ‘Leren met de Stad’, waarin zij samenwerkt met Universiteit Leiden en de gemeente Leiden. Binnen dit project werken studenten multidisciplinair en multilevel samen met bewoners in de wijken aan stedelijke vraagstukken.

53 LEIDEN KENNISSTAD

Naturalis Biodiversity Center

Naturalis is het nationaal onderzoeksinstituut op het gebied van biodiversiteit. De ruim 110 Naturalis wetenschappers, en honderden gastwetenschappers, zetten zich dagelijks in voor het beschrijven, begrijpen, en behouden van biodiversiteit. Het Naturalis museum heeft in mei 2021 de prestigieuze European Museum of the Year Award gekregen. Daarnaast heeft Naturalis een natuurhistorische collectie van ruim 40 miljoen objecten, en staat daarmee in de top vijf van de natuurhistorie wereldwijd. Naturalis leidt het project DiSSCo, een consortium van 120 instituten in 21 Europese landen voor het creëren van één digitale onderzoeksinfrastructuur voor alle aangesloten natuurhistorische collecties.

Naturalis wil het identificeren, beschrijven en begrijpen van biodiversiteit versnellen, gebruikmakend van de wetenschappelijke collecties, en zoveel mogelijk mensen enthousiast maken voor de natuur en biodiversiteit.

Naturalis is gericht op samenwerking, internationaal in grote Europese onderzoeksprojec- ten maar ook dicht bij huis in Leiden. Zo heeft Naturalis een intensieve samenwerking met de Hogeschool van Leiden op het gebied van metagenomics en het ontwikkelen van technieken voor genetische analyses van complexe ecosystemen. En Naturalis heeft een sterke en uitgebreide samenwerking met Universiteit Leiden op het gebied van onderwijs en onderzoek. Naturalis is daarnaast actief op educatief vlak, bijvoorbeeld in het project Natuur om de hoek dat kinderen stimuleert om in hun eigen omgeving op expeditie te gaan waarbij er in het bijzonder aandacht is voor achterstandsgroepen. Naturalis werkt binnen dit kader aan activiteiten binnen het LEF - Leiden education fieldlab. En Naturalis werkt samen met de Gemeente Leiden in bijvoorbeeld het EU-project BiodiverCities, en andere onderzoeksprojecten.

In het wetenschappelijke werk van Naturalis ligt er steeds meer nadruk op maatschappe- lijke en/of economische relevantie. Samenwerking met bedrijfsleven, overheid en maat- schappelijke organisaties, maar ook met organisaties als IUCN, IPBES en Deltaplan biodiversiteitsherstel. Naturalis sluit aan bij de EU-Biodiversiteitsstrategie voor 2030.

Door excellente wetenschap, diepgaande taxonomische kennis en nieuwe veelbelovende technologieën te combineren, wil Naturalis de ontdekking van de biodiversiteit in de wereld versnellen, nieuwe multidisciplinaire onderzoekslijnen creëren en toonaangevende weten- schappers en experts opleiden voor grensverleggend onderzoek. Naturalis wil een forum zijn voor het maatschappelijk debat over de waarde van biodiversiteit.

Met een unieke combinatie van kennis, talenten en vaardigheden geeft Naturalis inhoud aan haar functies als rijksmuseum, academisch onderzoeksinstituut en erfgoedinstelling. In het wetenschappelijke werk van Naturalis ligt er steeds meer nadruk op maatschappelij- ke en/of economische relevantie. Samenwerking met bedrijfsleven, overheid en publieke partners, maar ook tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek is noodzakelijk om een optimale doorstroom van kennis te garanderen: wetenschap in samenwerking met stakeholders.

54 LEIDEN KENNISSTAD

Gemeente Leiden

Veel steden noemen zichzelf ‘kennisstad’, Leiden is het. Leiden heeft niet alleen de oudste universiteit van Nederland, die zich telkens blijft vernieuwen en ontwikkelen, maar ook vele andere onderwijsinstellingen, voor alle leeftijden, op alle niveaus. Het Leiden Bio Science Park is internationaal toonaangevend op het gebied van ‘life sciences’ en gezond- heid, dank- zij zorginstellingen als het LUMC, kennis- en onderwijsinstellingen en meer dan honderdvijftig bedrijven. In 2022 mag Leiden zich een jaar lang ‘European City of Science’ noemen. In dat jaar is Leiden onder meer gastheer van EuroScience Open Forum (ESOF), Europa’s grootste multidisciplinaire wetenschapscongres.

Ook in de komende jaren blijven we Leiden als kennisstad versterken, met twee doelen: kennisinstellingen en kennisintensieve bedrijven floreren in Leiden en inwoners van Leiden hebben voordeel van de aanwezigheid van al deze instellingen en bedrijven. Met de partners uit Leiden Kennisstad zet de gemeente Leiden zich in voor campusontwik- keling; voor versterking van onderwijs en onderzoek (met meer samenwerking tussen basis- en voortgezet onderwijs, mbo, hbo en universiteit); voor internationalisering (onder meer met huisvesting en dienstverlening voor internationale studenten, medewerkers en gasten) en voor het gebruik van de stad als lab. Studenten, docenten en onderzoekers richten zich hierbij op stedelijke vraagstukken. Deze gaan onder meer over verduurzaming en over gezonde wijken en scholen.

Met Leiden Kennisstad en in andere beleidsvraagstukken blijft de gemeente Leiden vast- houden aan de visie ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’, met de pijlers ‘Internationale kennis’ en ‘Historische cultuur’. Deze visie geeft richting aan de samenwerking tussen de gemeen- te en partners, zoals de Universiteit Leiden, andere kennisinstellingen, bedrijven, instellin- gen en groepen bewoners. De gemeente blijft zich inzetten voor ondernemerschap, voor het Bio Science Park en de binnenstad en blijft werken aan de herontwikkeling van het Stationsgebied.

De ontwikkelingsvisie ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’ is het gemeentelijke kompas voor het handelen. Gebruik maken van de kracht van de stad en deze kracht verder versterken, is daarbij het motto. Die kracht zijn de pijlers van de stad: ‘Internationale kennis’ en ‘Historische cultuur’

55 LEIDEN KENNISSTAD

2: Bredere lijst van projecten Leiden Kennisstad

Hieronder is een selectie gemaakt uit de projecten die onder de vlag van Leiden Kennis- stad zijn opgestart of een nauwe relatie hebben met het programma.

Project	Beschrijving doel	T: Trekker P: overige (beoogde) Partners
1 Xxxxxxxxxxxxxxxxxx
0x Xxxxxx Bio Science Park	Het Leiden Bio Science Park verder uitbou-	T: (aparte organisatie voor
	wen als Europese topcampus. Gebieds-	fysieke ontwikkeling LBSP
	management en campusstrategie.	en aparte parkorganisatie)
		Gemeente, in nauwe
		samenwerking met UL,
		LUMC
		P: OVBSP, MRDH, Prov,
		etc.
0x Xxxxxxxxxx Xxxxxx	Xx Xxxxxxxxxx Campus ontwikkelen als dé	T: (aparte organisatie)
	Europese hub voor de Geestesweten-	Gemeente, in nauwe
	schappen	samenwerking met UL
		P: de Xxxxxxxx
0x Xxxxxx Law Park – kwar-	Conceptontwikkeling van Leiden Law Park,	T: UL, faculteit rechtsge-
tiermakersfase	als spin off en spin in van de rechtenfacul-	leerdheid
	teit. In combinatie met startende en inno-	P: alumni, gemeente,
	vatieve juridische ondernemers en	Provincie Z-H, PLNT
	kantoren en huisvesting voor PhD’s.
1d Pesthuis: Gasthuis voor	Inzet op herontwikkeling Pesthuiscomplex	T:Rijksvastgoedbedrijf,
wetenschap+cultuur	met kennis+cultuurbestemming. Consorti-	v.w.b. verkoopprocedure
	um van kennispartners, bedrijven en	P:Lorentzcentre, Go Fair,
	culturele partners.	faculteit W&N, LUMC,
		Archisenza, Cultuurfonds
		Leiden
1e Eduroam	Eduroam uitrollen in het LBSP en het	T: Gemeente
	centrum. Als voorwaarde voor campus-	P: UL, LUMC, SLIB, HsL
	ontwikkeling, ook in de openbare gebie-
	den. Haalbaarheidsonderzoek nu van start.
1f Stamcelgebouw NECST	Voor onderzoekers en startups voor de	T: LUMC
	ontwikkeling van stamcel- en gentherapie-	P: div, wo : GL, UL, LURIS
	producten.
	• Stimuleren en faciliteren van academi-
	sche ontwikkelingen van de meest
innovatieve nieuwe therapieën; • Stimuleren en faciliteren van product- ontwikkeling van de nieuwste generatie regeneratieve medische behandelingen door (academische) spin-offs; • Aantrekken van Nederlandse en buiten- landse life science en biotech bedrijven naar Leiden en LBSP door een nieuwe Good Manufacturing Practices (GMP)-faciliteit te plaatsen waardoor een unieke ontwikkelpijplijn ontstaat (i.s.m. LUMC, UL, CHDR en spin-offs) om wetenschappelijk onderzoek snel naar klinische toepassing te brengen

56 LEIDEN KENNISSTAD

Project Beschrijving doel T: Trekker

P: overige (beoogde) Partners

1g Programmering Kunst en Cultuur

Kunst in de openbare ruimte gericht op het zichtbaar maken/beleven van wetenschap voor een breed publiek/places to meet.

T: gemeente Leiden / Xxxxx xxx Xxxxxxxxxxx

Project Beschrijving doel T: Trekker

P: overige (beoogde) Partners

2 Externe focus, internationalisering
2a	European City of Science	In 2022 is Leiden European City of Scien-	T: Stuurgroep ECS (=
	2022 (ECS en ESOF)	ce. Deze titel wordt zowel in aanloop naar	aparte organisatie)
		2022 als in de jaren ver ná 2022 verzilverd	P: EC, OCW, EZ, Prov.,
		voor de stad, zowel in economisch als in	HsL, private partijen, e.a.
		wetenschappelijk opzicht. In juli 2022 is
		het congres ESOF: het grootste multidisci-
		plinaire Europese wetenschapscongres.
2b	Wonen: studentenhuis-	Doelstelling is 2700 extra studenteneen-	T: werkgroep studenten-
	vesting en shortstay	heden in de collegeperiode tot 2022 te	huisvesting o.l.v. UL
		realiseren. Daarnaast ook oplossing	P: GL, Duwo
		bieden voor piek in internationale studen-
		tenhuisvesting aan het begin van het
		studiejaar. Xxxxx voortgang met nieuwe
		eenheden waardoor de grootste druk aan
		begin studiejaar per ‘19/’20 opgelost lijkt
		te zijn.
2c	Engelstalige communica-	Stad meer toegankelijk maken voor	T: GL
	tie en taalbeleid	Engelstaligen/anderstaligen. O.a. op	P: Leiden Marketing,
		website gemeente en in openbare ruimte.	Expat Centre Leiden
2d	Meer samenhang in Sum-	Toename aantal Summer School-program-	T: UL
	mer Schools	ma’s en vervolgens koppelen aan stads-	P: overige faculteiten, GL,
		programma v.w.b. randprogrammering	Leiden Global, Musea,
			Leiden Marketing
2e	Expat Centre Leiden	Doorontwikkeling van het ECL: handelings-	T: gemeente, Leiden Mar-
		perspectief bieden en borging voor 2019	keting/ECL
		en verder, i.h.k.v. internationaliserings-	P: bedrijven, kennisinsti-
		beleid en vestigingsklimaat.	tuten
2f	Internationaal Basison-	Realisatie nieuwe internationale basis-	T: Gemeente
	derwijs	school (tijdelijk en definitief), als belangrij-	P: PROO, UL, LUMC,
		ke vestigingsvoorwaarde voor
		internationale werknemers en bedrijven
2g	Gezamenlijke lobby & PA	Meer gezamenlijke aanpak van de strategi-	T: secretarissen GL+UL
		sche lobby richting provincie, rijk en even-
		tueel Brussel
2h	Congressen koppelen ter	Naar Leiden toe komende internationale	T: Convention bureau
	versterking profiel	congressen verbinden met andere activi-	i.s.m. kennismakelaar en
		teiten en instellingen in de stad, zoals het	cultuurmakelaar
		cultuurprogramma of exposities bij musea.	P: Musea, etc.
		Versterken vervlechting profiel Kennis &
		Cultuur. Xxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxx.

00 XXXXXX KENNISSTAD

2i Inzet internationale stu- denten

Onderzoek naar de mogelijkheden om internationale studenten in te zetten bij maatschappelijke opgaven

T: gemeente

P: UL, HsL, LUMC, TNO,

AIESEC, Webster Univer- sity, Studentenverenigin- gen etc.

Project Beschrijving doel T: Trekker

P: overige (beoogde)

3 Versterken onderwijs en onderzoek / samenwerking wo-hbo-mbo-po-vo
3a	’t LEF – Leiden Educatio-	In 2019 van start met activiteiten op gebied	T: HsL
	nal Fieldlab	van onderwijsinnovatie, onderzoek en	P: gem, UL, ICLON, Da
		kennisdeling. Opbouw van de organisatie	Vinci, mboRijnland, SCOL,
		en opening locatie september 2019.	PROOLeiden, Leidse
			Aanpak, Naturalis,
			Microsoft, Technolab en
			Ondernemersfonds
			Leiden.
3b	Masterplan versterking Techniek & ICTw.o. Open Innovatielab	Versterking techniek en ICT, aansluiting leerlijn in onderwijs en aansluiting onder- wijs + arbeidsmarkt. Onderzoek en aanpak Bureau Blaauwberg i.s.m. gemeente (pen- voerders). Na oplevering van de aanpak moet trekkerschap door de partners wor- den opgepakt.	T: Gemeente P: HsL (X. Xxxxxxxxxx) Bouwend Nederland, KTS Teylingen, Da Vinci Lammenschans mboRijnland, HR, Technolab
3c	Doorontwikkeling onder- zoek met economische potentie: xxx.xxx., perso- nalised medicine, e.d.	Voortborduren op eerder bereikte resulta- ten op het gebied van regenerative medici- ne, personalised medicine etc.	T: LUMC P: fac. W&W, XXX, xxxxxxxx, XXX, XXXX, XX, XX x.x.
3d	Taalmuseum, Leiden Global en Voice4thought	Vergroten en versterken maatschappelijke impact van de geesteswetenschappen. Nauwe relatie met doelen en activiteiten in ‘de stad als lab’. Concreet: onderzoek door Leiden (ACPA)	T: FGW P: gemeente, BplusC, scholen, ICLON, ‘t LEF e.a., ACPA
3e	Versterking onderzoek	Nn te onderzoeken samen met het interfa-	T:FSW, politieke weten-
	& onderwijs nationale	cultaire CNPB (Centrum voor Nederlandse	schappen
	politiek in Leiden	Politiek en Bestuur)	P: gem
3f	Nederlands Innovatiecen-	Het Nederlands Innovatiecentrum voor	T: LUMC
trum voor de Leefstijlge- leefstijlgeneeskunde heeft als doel de P: GL, UL (FSW, W&N), neeskunde maatschappelijke en economische impact TNO (zie ook onder het nieuwe van leefstijl-geneesbare ziekten in de spoor 5) komende 10 jaar te halveren door de zorg voor leefstijl-geneesbare ziekten te veran- deren van “care” naar “cure”, en van spreekkamer naar huiskamer. Het uit- gangspunt is dat dit gebeurt binnen een omgeving die de patiënt helpt regie over eigen gezondheid te nemen en te houden, 365 dagen per jaar. Om het potentieel van leefstijlgeneeskunde te benutten te is een transformatie nodig in de zorg, maar ook in het bedrijfsleven (de zorgeconomie), in het lokale, regionale en landelijke beleid voor gezondheid en welzijn; voortdurend met, voor én door burgers zelf.

Partners

mogelijkheid van een geluidswandeling

58 LEIDEN KENNISSTAD

3g Onderzoek mogelijke versterking positionering Leiden stad van Kinder- rechten

3h Nieuwste technieken van biomonitoring

Onderzoek naar mogelijke vergroting (inter)nationale positionering van Kinder- rechten en jeugd in Leiden, w.o. samen- werking met de diverse inhoudelijke partners in het Kinderrechtenhuis, UNICEF, Leiden Global, onderwijsketen, etc. Ont- wikkeling van project rondom 30 jr. IVRK.

Ontwikkeling van state-of-the-art kennis en technieken op het gebied van monitoring van biodiversiteit (bio- monitoring) zoals beeldherkenning (AI) en genetische biomonitoring via

DNA-analyses en bio-informatica.

T: GL+UL/Law

P: UNICEF, partners in het Kinderrechtenhuis, LM, HsL

T: Naturalis

P: XXXX, XX, XxX

0x XXXX-Xxxxxxxxx (Kennis- centrum preventie angst & stress) Onderwijsinnovatiepro- ject

3j Agora Onderwijsinnova- tieproject

3k Dadakademia Onderwijs- innovatieproject

Het kenniscentrum angst & stress is een onderdeel van het LUBEC , Leids Behan- del- en Expertise Centrum. Het SPIL- programma is een programma van het kenniscentrum dat zich richt op vroege herkenning en interventie van stress en angst in de klas. Hoe kunnen scholen geholpen worden stress en angst in de klas te herkennen en te voorkomen?

En hoe kan aan leerlingen snel de juiste ondersteuning geboden worden?

Agora is een landelijk vernieuwingscon- cept dat de ontwikkeling en vorming van leerlingen als uitgangspunt neemt. In Lei- den heeft SCOL het voortouw genomen om Agora in Leiden mogelijk te maken,

m.i.v. het schooljaar ‘20/’21.

Dadakademia is een onderwijsvernieu- wend concept, dat een nieuwe kunst-en filosofieacademie voor iedereen beoogt te realiseren.

T: FSW/LUBEC

P: LUMC, Curium

T: SCOL

P: overige onderwijsin- stellingen, ICLON, gemeente

T: studio MOIO

P: Da Vinci, MBO, ken- nisinstellingen, gemeente

Project Beschrijving doel T: Trekker

P: overige (beoogde) Partners

4 De stad als lab

4a “Leren met de stad”: ont- wikkeling onderwijs met en in de stad

Project van de City Deal Xxxxxx Xxxxx. Aanpak om nieuw onderwijs te ontwikke- len op het grensvlak van maatschappij en hoger onderwijs, om studenten aan echte maatschappelijke vraagstukken te laten werken, en deze aanpak te borgen binnen de Universiteit, GL en HsL. Inzet van stu- denten op locaties (advies, ondersteuning en onderzoek).

T: HsL/UL /GL

P: GL, HsL, UL, OCW,

PLNT, politie, etc.

59 LEIDEN KENNISSTAD

4b Kennisateliers:

1. Duurzaamheid

2. Sociale en Organisa- tiepsychologie (MoU Stad als Lab)

3. Antropologisch beleidsonderzoek

4. Urban Studies

5. Criminologie / Veilig- heidsbeleving (PhD)

4c Kenniscentrum Duurzaam Organiseren (faculteit M&B)

Het gaat in alle gevallen om het duurzaam opbouwen van samenwerkingen tussen de kennisinstelling en de maatschappelijke opgaven van gemeente en maatschappe- lijke partners. De stand van zaken in de kennisateliers varieert van opstartfase tot fase van structurele inbedding in de orga- nisaties. Duurzame borging zal de komen- de periode speciale aandacht vragen.

KDO als centrale plek voor onderwijs, onderzoek, kennis en advisering over duurzaam organiseren. In het KDO komen 5 lectoraten samen: Diversiteit, Recht en Rechtvaardigheid, PR en Media, Contextu- eel Veranderen en Commerciële Econo- mie, maatschappelijke impact. Het KDO zet zich in om via het onderwijs tot een duur- zame maatschappij te komen.

T: div, w.o.:

CML

LDE SfSustainabilityFsW / CA FsW / OS FGGA

Law / criminology ea.

T: HsL

P: gem, UL CML,

(SfSustainability), bedrijfsleven, MKB, onderzoeksinstituten

4d

Public Health: e-Health en E-Health project starten voor wijkgerichte

gezonde stad: NeLL

aanpak preventieve en participatieve gezondheidszorg (bijv. in de Kooi).

T: NeLL, Pharos

P: Gemeente, LUMC

4e Interdisciplinaire aanpak Slaaghwijk

Brede PIT aanpak

Onderzoek en aanpak diverse vraagstuk- ken en disciplines in de Slaaghwijk op elkaar afstemmen, leidt tot integrale aanpak. Tevens uitrol brede PIT aanpak, op verschillende scholen (ook buiten Slaaghwijk)

T: Gemeente

P: FSW, Criminologie, HsL, gemeente A’dam, e.a.

0x

Xxxxxx Xxxxxx/xxxxxxxx:

• Aanpak Rookvrije jeugd +

• Rookvrije buitenruimte Level gebouw

• Ontwikkeling programma van 3

T: LUMC

weken/3 onderdelen, voor scholen, in P: gemeente, FSW, jur, VO samenwerking met FSW en juridische

faculteit, Leidse VMBO scholen en een Leids reclamebureau. N.a.v. pilot in

•

A’dam.

Rookvrije ruimte rondom Level gebouw: in aansluiting op rookvrij terrein LUMC, mogelijkheden onderzoeken tot colle- gebesluit.

T: gemeenteP: LUMC

4g Public health: Gezonde leefstijl voor 071gemeen- ten

Project gestaakt

4h Health Platform

Project gestaakt

4i Hack on Track: Big Data project gelijke onderwijs- kansenProject voltooid

Onderzoek wenselijkheid/mogelijkheid om programma ‘benefit’ ook aan te bieden aan medewerkers van 071-gemeenten.

Resultaten pilot testpanel univ afwachten.

Onderzoeksfase t.b.v. businesscase. Project hangt nauw samen met de doel- stellingen van programmalijn 3: verbinding onderwijs en onderzoek. Kennis en erva- ringen van health platform moeten terug- vloeien in onderwijs/collegebanken

Leids vraagstuk op gebied voorkomen schooluitval aanpakken m.b.v. data, en vele betrokken partijen. Organisatie Hackaton in mei 2019 met steun en begeleiding van OCW.

T: SP71

P: SP71, GL

T: Gemeente

P: UL, LUMC, HsL (lecto- ren), zorgpartners, e.a.

T: gem

P: OCW, HsL, VO, studio Moio, PLNT, UDC, fac. W&N.

60 LEIDEN KENNISSTAD

4j	EVOSCOPE	Onderzoek waarin onderzoekers, beleid- smakers, groene burgerinitiatieven en stadsbewoners samen onderzoek doen vragen van stadsplanners, natuurorganisa-	T: Naturalis (M. Schilthui- zen) P: GL, UL, inwoners
4k	Verkenning Living Lab Cyberveiligheid en foren- sische IT	Op verzoek van gemeente en politie wordt samen met de kennisinstellingen verkend wat Leiden lokaal kan doen op het gebied van cyberveiligheid, zowel aan de preven- Hogeschool Leiden is sterk in forensische o.a. Dublin en Oslo, en zet stappen om zich profileren. Bij Universiteit Leiden zijn diver- gie, security studies en culturele	T: Leren met de Stad. Gemeente P: HsL en UL, div institu- ten en faculteiten; politie
4l	Kennis als leisure en edu- cation	Het voor iedereen zichtbaar, beleeЫaar en gemakkelijk toegankelijk maken van infor- matie, lezingen en kennis-achtige exposi- ties en evenementen voor jong en oud, Wavelength, Beyond Human, Nacht van	T: coördinatie gemeente, trekkerschap divers P: LM, musea, evenmen- tenorganisaties, etc.
4m	Symposia en conferenties (als leisure en education)	Inzetten op (de organisatie van) platforms om kennis met een breed en divers publiek te delen en zichtbaar te maken, en daar- naast om verbindingen te maken tussen	T: LM P: Luris, UL, GL, Leiden+, Veerstichting, BNW, LIBC etc.
4n	Europa-Festival Project voltooid	Europa (nog) meer zichtbaar en voelbaar te maken in de stad, en in aanloop naar de verkiezingen Europese Parlement eind mei 2019. Europa nog meer belichten, vanuit verschillende invalshoeken. Onderzoek met (inter)nationale uitstraling	T: Europa-instituut P: gemeente, Studium Generale, LUMC, Rijksmu- seum Boerhaave, studen- tenverenigingen
4o	Kennis en Cultuur – stra- tegische agendaProject voltooid	Werkgroep ‘stalberaad’, bestaande uit musea, Luris en universiteit, maakt strate- gische agenda voor zichtbare verweven- weefsel. Met bijv. projecten als het collec- UBL/Collecties van de wereld.	T: Cultuurmakelaar P: Xxxxx, Xxxxx, XXX, XXX, x.x.
0x	Xxxx steel Schaak event + schaakprogramma tot juni 2019 in Leiden Project voltooid	Vanaf januari (tata steel schaakdag in Pieterskerk, symposium, jeugdtoernooi, etc.) tot juni (openluchttoernooi) doorlo- activiteiten. Stad en jeugd actief	T: Schaakverenigingen P: gemeente, univ, PO, e.a.
4q	Activiteiten viering 444	Uitgebreid outreach programma van UL,	T: UL

om: (a) evolutie in de stad te meten en (b) ties en stadsbewoners te beantwoorden.

tiekant als aan de opsporingskant.

IT en AI-veiligheid, in samenwerking met op dit thema nationaal en internationaal te se vakgroepen betrokken, zoals criminolo- antropologie.

w.o. doorontwikkeling Brave New World,

Ontdekkingen, Pilgrimjaar

academische wereld en de praktijk

mogelijkheid tot jaarlijkse Vrijheidslezing

heid tussen Kennis en Cultuur in het Leidse tiegebouw en ‘Cultures of collecting’ en

pend programma met schaak- en kennis- betrekken.

jaar Universiteit Leiden-

Project voltooid

met betrokkenheid diverse partijen. O.a. start van een (of meer) citizens science projecten, tentoonstelling “444 universiteit & stad”, etc.

P: GL, inwoners, wijkver- enigingen, etc.

61 LEIDEN KENNISSTAD

4r Project Von Siebold In 2023 is het 200 jaar geleden dat Xxxxxxx

Xxxxx xxx Xxxxxxx naar Japan vertrok en daar een grote verzameling op het gebied van flora en fauna en volkenkunde aanleg- de. Hij verzamelde er bijna 22.000 objec- ten: vogels, vissen, reptielen, ongewervelde dieren, mineralen en gesteenten, fossielen, verschillende soor- ten levende en gedroogde planten, die bewaard worden in Naturalis, en die een grote wetenschappelijke waarde hebben. Japanse kunstenaars, zoals Xxxxx Xxxxxx- ra, maakten tekeningen van planten en dieren uit zijn collectie. Er zijn plannen voor een 200 jaar Von Siebold in Japan tentoonstelling in Japan in 2023. Daar- naast komt er een speciale tentoonstelling in het Sieboldhuis. Het thema leent zich er goed voor om ook op andere plekken in de stad iets te doen, om daarmee kennis te delen en de stad actief te betrekken.

T: Naturalis

P: GL, Sieboldhuis

Project Beschrijving doel T: Trekker

P: overige (beoogde) Partners

5 Leefstijl en Gezonde Stad

5a (Een fysieke plek voor) Lifestyle4Health

Het Nederlands Innovatiecentrum voor Leefstijlgeneeskunde is een open, natio- naal platform dat verbindt, coördineert en impact vergroot, onder de naam Lifesty- le4Health. Medio 2020 is door Lifesty- le4Health een wetenschappelijke notitie aangeboden aan staatssecretaris Blokhuis, waarin beschreven is wat de mogelijkhe- den zijn voor het inzetten van leefstijl- interventies in de behandeling van leefstijlgerelateerde ziekten. Om alles wat er in Leiden plaatsvindt op dit terrein extra kracht en zichtbaarheid mee te geven zetten we in op een fysieke locatie voor L4H in Leiden.

T: TNO en LUMC

P: gemeente, LBSP, ea.

62 LEIDEN KENNISSTAD

5b	COVID radar - Samenwer- king LUMC, GGD en FdR	De COVID radar (app) t.b.v. wijkgerichte advisering op het gebied van lockdown en versoepelingsmaatregelen op basis van de door inwoners in de app geregistreerd, GGD). Deze samenwerking kwam tot stand -velden en heropening van scholen in juni samengewerkt met o.a. de gemeente (en “Alignment house”, een bedrijf dat wijkge- voor karakterisering van wijken en straten aan leefstijlgerelateerde doeleinden	T: LUMC P: GGD, gemeente, UL/ FdR
5c	Huisartsengeneeskunde en Leiden Academy	Intensivering van de samenwerking en inzet van studenten, stad als rijke leerom- geving	T: Leyden Academy P: LUMC, Leren met de Stad
5d	Gezondheid en leefstijl in de wijk	Diverse samenwerkingen waarbij studen- ten in de wijken aan de slag gaan met	T: via Leren met de Stad P: HsL, UL, GL
5e	EUniWELL	Dit eind 2020 opgericht consortium van samenwerkende universiteiten, in het waar de universiteiten van Leiden, Floren- Semmelweis (Hongarije) internationaal en onderwijs op het gebied van wellbeing. universiteitssteden zijn betrokken part- hieraan deel, vanuit het Lectoraat Vitaliteit tie en lifestyle vallen binnen de brede	T: Universiteit P: HsL, gemeente
5f	Diverse initiatieven op dit terrein binnen HsL	Hogeschool Leiden zou vooral vanuit het Kenniscentrum VEER kunnen aansluiten bij dit vijfde spoor.	T: HsL P: UL, LUMC, gem./wij- ken, Naturalis
Living lab Integrative Medicine, integratie van traditionele en complementaire behan- delwijzen. Samenwerking in Medical Delta verband. Wijkgerichte Beweegzorg - nieuwe Master van Hogeschool Leiden. Onderzoeken of ook andere kennispartijen kunnen aanslui- ten. Gezamenlijk lectoraat Leiden Centre for Applied Bioscience en Naturalis Samen Redzaam (kenniscentrum met daar- in de lectoraten van SW/TP, waaronder Geestelijke gezondheidszorg (bv. Lector Xxxx xxx xxx Xxxx) Publieke Gezondheidszorg, best practices Den Haag uitrollen naar Leiden

ontwikkeling van gedrag en klachten zoals in combinatie met testgegevens (van de

n.a.v. sluiting van sportverenigingen en 2020. In dit project wordt door LUMC GGD), de juridische faculteit en met het richt leefstijlgegevens verzamelt die, naast voor dit Covid-project, ook voor andere gebruikt kunnen worden.

praktijkvraagstukken

kader van de European Universities, ce, Keulen, Nates, Lineaus (Zweden) en

samenwerken aan vernieuwend onderzoek De stadsbesturen van bovengenoemde ners. Ook de Hogeschool Leiden neemt

en Eigen Regie (VEER). De thema’s preven- scope van wellbeing in deze aanpak.

63 LEIDEN XXXXXXXXXX

0x Xxxxxx op Leeftijd Plan van aanpak gemeente Leiden,

in samenwerking met Leyden Academy. Ook LUMC, NeLL en Hogeschool (werk- plaats sociaal domein) zijn betrokken. Inzet nu om kennisinstellingen te gaan betrekken bij alle facetten van ‘langer zelfstandig wonen’, dus zorg, welzijn, woningen, woonomgeving etc. Samenwer- king verder uitbreiden.

• meer werk maken van xxxxxxxx, in samenwerking met het expertisecen- trum van Xxxxx en Transmuralis, en het LUMC

• onderzoek doen naar knelpunten die ouderen ondervinden bij het verhuizen en manieren vinden om deze knelpun- ten weg te nemen.

• nieuwe woonzorgvormen ontwikkelen

i.s.m. zorg- en kennispartners.

5h BiodiverCity Leiden is een van de 10 Europese steden die zich sinds medio 2020 BiodiverCity mag noemen. Deze titel heeft de stad Leiden binnen weten te halen samen met Naturalis Biodiversity Center en het Centrum voor Milieukunde Leiden (CML). Onder de vlag van deze titel worden binnen de stad vele grotere en kleinere biodiversiteitsproject uitgevoerd,

met verschillende kennispartners, en bij voorkeur met en door bewoners zelf.

T: Gem

P: LUMC, Leyden Acade- my, HsL, e.a. Partijen in de ouderenzorg

T: Naturalis + UL/CML

P: GL, inwoners

5i Icoonproject/vlaggen- schip biodiversiteit in de regio

Om op grote schaal impact te kunnen maken slaan Naturalis, HsL, UL, Holland Rijnland, Hoogheemraadschap van Rijnland en gemeente Leiden de handen ineen om te komen tot één vlaggenschip. Binnen deze omvangrijke samenwerking wordt bijgedragen aan klimaatgerelateer- de vraagstukken zoals bodemdaling, stik- stofproblematiek etc. en dat als voorbeeld dient voor bedrijven en andere organisa- ties om zich aan te verbinden.

T: UL/CML

P: Naturalis, Hoogheem- raadschap Rijnland, HSLeiden, Holland Xxxx- xxxx

00 XXXXXX XXXXXXXXXX

00 XXXXXX XXXXXXXXXX

00 XXXXXX KENNISSTAD