FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG
FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
MACHINES EN HANDGEREEDSCHAPPEN
REEKS SOBANE-STRATEGIE
HET BEHEER VAN BEROEPSGEBONDEN RISICO'S
FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG
Het Hoofdbestuur van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg is gevestigd in de Xxxxxx Xxxxxxxxxxxx 1 te 0000 Xxxxxxx
Tel.: 00 000 00 00 (algemeen oproepnummer)
Fax: 00 000 00 00 (algemeen faxnummer)
E-mail: xxx@xxxx.xxxx.xx - xxxx://xxx.xxxx.xxxx.xx
De adressen van de regionale directies van de inspectie- diensten van de FOD (Toezicht op de Sociale Wetten en Toezicht op het Welzijn op het Werk) bevinden zich op pagina 3 van de omslag.
OPDRACHTEN VAN DE FOD WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG
• De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake collectieve arbeidsbetrekkingen, de begeleiding van het sociaal overleg, de preventie en de verzoening bij sociale conflicten;
• De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake individuele arbeidsbetrekkingen;
• De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake het welzijn op het werk;
• De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake werkgelegenheid, regulering van de arbeidsmarkt en werkloosheidsverzekering;
• De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake gelijkheid;
• Ervoor zorgen dat de uitvoering van de beleidslijnen inzake collectieve en individuele arbeidsbetrekkingen, welzijn, werkgelegenheid en gelijkheid worden nage- leefd, en dit via de inspectiediensten die een raadge- vende, preventieve en repressieve rol vervullen;
• Administratieve boetes opleggen, meer bepaald bij inbreuken op de reglementaire bepalingen die voort- vloeien uit de beleidslijnen inzake collectieve en indivi- duele arbeidsbetrekkingen, welzijn, werkgelegenheid en gelijkheid;
• De sensibilisering van de sociale en economische acto- ren inzake de humanisering van de arbeid;
• De uitdieping van het sociale Europa.
DIENSTEN VAN DE FOD WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG
Voorzitter van het Directiecomité:
Xxxxxx Xxxxx
➛ algemene leiding en coördinatie
Diensten van de voorzitter:
➛ Secretariaat en logistieke diensten
➛ Directie van de communicatie
➛ Afdeling van de internationale zaken
➛ Afdeling van de juridische studiën en documentatie
➛ Afdeling van de socio-economische studiën
Stafdienst Budget en Beheerscontrole Stafdienst Personeel en Organisatie
Stafdienst Informatie- en Communicatietechnologieën
Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen
Directeur-generaal: Xxx Xxx
➛ sociale bemiddeling
➛ paritaire comités
➛ collectieve arbeidsovereenkomsten
➛ erkenning als onderneming in moeilijkheden
➛ fondsen voor bestaanszekerheid
➛ prestaties van algemeen belang in vredestijd
Algemene Directie Individuele Arbeidsbetrekkingen
Directeur-generaal: Xxxxxx Xx Xxxx
➛ arbeidsovereenkomsten
➛ arbeidsreglementering
➛ toepassing van de collectieve arbeidsovereenkomsten
➛ ondernemingsraden, sociale verkiezingen, sociale balans
➛ tijdskrediet en diverse verloven
➛ sluiting van ondernemingen
➛ tijdelijke arbeid en uitzendarbeid
Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten
Directeur-generaal: Xxxxxx Xxxxxxx
➛ hoofdbestuur van de diensten van het Toezicht op de Sociale Wetten
➛ toezicht op de toepassing van de reglementeringen inzake individuele en collectieve arbeidsbetrekkingen
➛ informatie en advies aan werkgevers en werknemers over deze reglementeringen
➛ strijd tegen illegale arbeid
Algemene Directie Humanisering van de Arbeid
Directeur-generaal: Xxxxxxxxx Xxxxxx
➛ opstellen van de normen inzake welzijn op het werk (veiligheid, hygiëne, gezondheid, ergonomie, bescherming van de werk- nemers en psycho-sociaal welzijn)
➛ studie, informatie, vorming en documentatie in verband met de humanisering en de bevordering van de arbeid
➛ huldiging van de arbeid (eretekens)
➛ erkenning van externe diensten (controleorganismen, labora- toria)
Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk
Directeur-generaal: Xxxx Xxxxxxxxx
➛ hoofdbestuur van de diensten van het Toezicht op het Welzijn op het Werk
➛ toezicht op de toepassing van de reglementeringen inzake welzijn op het werk
➛ arbeidsongevallen (preventie, aangifte)
➛ diensten en comités voor preventie en bescherming op het werk
➛ preventie van zware ongevallen
➛ gevaarlijke stoffen en preparaten
➛ industriële toxicologie
Algemene Directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt
Directeur-generaal: Xxx Xxxxxxxxx
➛ studies en statistieken van de werkgelegenheid en de werkloosheid
➛ beroepsinschakeling van de jongeren, startbaanovereenkomst
➛ betaald educatief verlof, levenslang leren
➛ buitenlandse werknemers (regelgeving), grensarbeiders
➛ reglementering inzake werkloosheids- en wachtuitkeringen, brugpensioen
➛ plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen, diensten- cheques
➛ tewerkstellingsmaatregelen
MACHINES EN HANDGEREEDSCHAPPEN
augustus 2005
REEKS SOBANE-STRATEGIE
HET BEHEER VAN BEROEPSGEBONDEN RISICO'S
Algemene Directie Humanisering van de Arbeid
Dit document werd gerealiseerd dankzij de financiële steun van de Europese Unie - Europees Sociaal Fonds
SOBANE-STRATEGIE
De SOBANE-strategie is een strategie voor risico- beheersing op vier niveaus (Screening (Opspo- ring), OBservatie, ANalyse, Expertise).
De reeks publicaties "SOBANE-STRATEGIE Be- heer van beroepsgebonden risico's" heeft als doel deze strategie kenbaar te maken. Bovendien wordt aangetoond hoe de strategie kan worden toege- past op verschillende arbeidssituaties.
De DEPARIS-methode is de algemene Opsporings- methode en werd gepubliceerd in 2003.
De Observatie-, Analyse- en Expertisemethodes werden ontwikkeld en zullen worden gepubliceerd voor 14 domeinen :
1. Personeelsvoorzieningen
2. Machines en handgereedschappen
3. Veiligheid (ongevallen, vallen, uitglijden…)
4. Elektriciteit
5. Risico's van brand of explosie
6. Beeldschermwerk
7. Musculo-skeletale aandoeningen (RSI)
8. Verlichting
9. Lawaai
10. Thermische omgevingsfactoren
11. Gevaarlijke chemische producten
12. Biologische agentia
13. Globale lichaamstrillingen
14. Hand-arm trillingen
Het geheel van methodes werd ontwikkeld in het kader van het onderzoeksproject SOBANE, gecof- inancierd door de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid,Arbeid en Sociaal Overleg en het Europees Sociaal Fonds.
Deze brochure stelt de SOBANE-preventiestrate- gie voor, toegepast op het domein “machines en handgereedschappen”. Ze volgt op de DEPA- RIS-methode die het eerste niveau Opsporing vormt van de SOBANE-strategie, en stelt de methodes voor die moeten gebruikt worden op de drie andere niveaus Observatie, Analyse en Expertise.
De doelstelling van deze methodes bestaat erin om het tijdsgebruik en de inspanningen van de onder- nemingen te optimaliseren om de werkomstandig- heden aanvaardbaar te maken, zelfs bij complexe problemen. Zij bevorderen de ontwikkeling van een dynamisch plan van risicobeheersing en van een overlegcultuur in ondernemingen.
Deze publicatie werd gerealiseerd door een onderzoeksteam dat bestond uit:
• L'Unité Hygiène et Physiologie du travail de l'UCL (Prof. J. Xxxxxxxxx, X. Xxxxxx)
• Departement Onderzoek en Ontwikkeling van IDEWE (Xxxx. X. Xxxxx)
• Externe Dienst voor Preventie en Bescherming CESI (X. Xxxxxx, X. Xxxxxxxxx)
• Externe Dienst voor Preventie en Bescherming IDEWE (Xx. X. Xxxxxxxxxx)
• Externe Dienst voor Preventie en Bescherming IKMO (Xx. X. Xx Xxxxxx, X.Xxxxxxxxx)
• Externe Dienst voor Preventie en Bescherming MSR-FAMEDI (Xx. X. Xxxxxxx, X. Xxxxx)
• Het departement Nouvelles Technologies et Formation van CIFoP (Mr. JF. Husson)
M/V
Met de termen "werknemer", "werkgever", "expert" en "adviseur" wordt in deze brochure verwezen naar personen van beide geslachten.
De redactie van deze brochure werd afgesloten op 1 december 2004
Productie: Algemene Directie Humanisering van de Arbeid
Coördinatie:
Directie van de communicatie Tekening: Xxxxx Xxxxxx Druk: Enschedé Verspreiding: Cel Publicaties
Verantwoordelijke uitgever: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
Wettelijk depot: D/2006/1205/01
Deze publicatie is gratis te verkrijgen:
• Telefonisch op het nummer 02 233 42 11
• Door rechtstreekse bestelling op de website van de FOD: xxxx://xxx.xxxx.xxxx.xx
• Schriftelijk bij de Cel Publicaties van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
Xxxxxx Xxxxxxxxxxxx 0 - 0000 XXXXXXX
Fax: 00 000 00 00
Deze publicatie is ook raadpleegbaar op de website van de FOD: xxxx://xxx.xxxx.xxxx.xx
Cette publication peut être également obtenue en français.
Volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging van de teksten uit deze publicatie mag alleen met bronvermelding.
2
De Europese en Belgische wetgeving aangaande "machines en handgereedschap- pen" vereist dat elke onderneming zoekt naar oplossingen om de blootstelling van de werknemers aan deze risicofactor te vermijden of op zijn minst te verminderen.
Het doel van dit document bestaat erin middelen aan te reiken voor de werkne- mers, hun omkadering en de preventieadviseurs. Alle technische, organisatorische en menselijke aspecten die de blootstellingsomstandigheden mee kunnen bepalen, zijn hierin opgenomen. Het resultaat is een snellere, efficiëntere en minder koste- lijke preventie.
Naar analogie met de SOBANE-strategie wordt de problematiek rond machines en handgereedschappen best in het globaal kader van de werkomstandigheden beke- ken. De participatieve opsporingsmethode Déparis is hiervoor een geschikte methode. Het geheel van risico's gerelateerd aan werkzones, technische organisa- tie tussen de werkposten, omgevingsfactoren en psychosociale aspecten wordt hier- mee geëvalueerd. Op deze wijze wordt rekening gehouden met alle factoren om zo op een coherente manier de werkomstandigheden te optimaliseren.
In een tweede fase zal het document kunnen aangewend worden om alle aspec- ten aangaande machines en handgereedschappen in detail te "observeren’’. Op deze manier kan men nagaan welke maatregelen onmiddellijk kunnen genomen worden om de situatie te verbeteren. In een derde fase kan men, wanneer dit nodig blijkt, gebruik maken van de Analysemethode. Deze vereist de tussenkomst van een preventieadviseur die met zijn kennis meer uitgewerkte maatregelen kan voorstellen en het restrisico kan evalueren.
Dit document is niet alleen bestemd voor preventieadviseurs, zoals arbeidsgenees- heren, veiligheidsverantwoordelijken, ergonomen, ... maar ook voor bedrijfsleiders verantwoordelijk voor de uitvoering van de preventie en voor de werknemers die bij deze preventie betrokken zijn.
3
Woord vooraf 3
Inhoudstafel 5
1 ALGEMENE STRATEGIE VOOR HET BEHEER VAN BEROEPSGEBONDEN RISICO'S 7
1.1 BASISPRINCIPES 8
1.1.1 Preventie primeert 8
1.1.2 Het risico 8
1.1.3 Complementariteit van de beschikbare kennis 8
1.1.4 De werknemer: centrale figuur van de preventie 8
1.1.5 Oorsprong van de problemen 8
1.1.6 Schatting vs meting 9
1.1.7 KMO 9
1.2 STRATEGIE VOOR RISICOBEHEER 9
1.2.1 Inleiding 9
1.2.2 De 4 niveaus van de strategie 10
1.3 ALGEMENE TOEPASSING VAN DE OBSERVATIEMETHODES
SOBANE 11
1.3.1 Toepassing 12
1.3.2 Het verslag 13
1.3.3 Schriftelijke presentatie 14
1.3.4 Mondelinge presentatie 14
1.3.5 Vervolg van de studie 14
1.4 ALGEMENE TOEPASSING VAN DE ANALYSEMETHODES SOBANE 15
1.4.1 Besturing van de Obervatie met de preventieadviseur 16
1.4.2 Eigenlijke Analyse 16
1.4.3 Samenvatting van de resultaten aan het eind van de analyse 18
2. NIVEAU 2: OBSERVATIE 23
2.1 INLEIDING 24
2.1.1 Doelstellingen 24
2.1.2 Wie? 24
2.1.3 Hoe? 24
2.1.4 Te bespreken punten 25
2.1.5 Terminologie. 26
2.2. PROCEDURE: HANDGEREEDSCHAPPEN 26
2.2.1. Keuze van de handgereedschappen 26
2.2.2. De veiligheid van het handgereedschap 26
2.2.3. Veiligheid van de uit te voeren handeling 27
2.2.4. Persoonlijke beschermingsmiddelen (Fiche 35) 27
2.2.5. Ergonomie 28
2.2.6. Fysische omgevingsfactoren 28
2.2.7. De ordening 28
2.2.8. Onderhoud en nazicht van de handgereedschappen 29
2.2.9. De Opleiding 30
2.2.10. Algemeen 30
2.2.11. Synthese 30
2.2.12. Maatregelen op korte termijn 31
2.3. PROCEDURE: DRAAGBARE MACHINES 31
2.3.1. Keuze van de machine 31
2.3.2. De veiligheid van de machine 32
2.3.3. De bedieningsmiddelen 32
2.3.4. Veiligheid van de uit te voeren handeling 33
2.3.5. Persoonlijke beschermingsmiddelen (Fiche 35) 33
2.3.6. Ergonomie 34
2.3.7. Fysische omgevingsfactoren 34
5
2.3.8. Ordening 35
2.3.9. Onderhoud en nazicht 35
2.3.10. Opleiding 36
2.3.11. Algemeen 36
2.3.12. Synthese 36
2.3.13. Maatregelen op korte termijn 37
2.4. PROCEDURE: NIET DRAAGBARE MACHINES 37
2.4.1. Keuze van de machine 37
2.4.2. De veiligheid van de machine 38
2.4.3. De bedieningsmiddelen (Fiche 22) 38
2.4.4. De informatieverschaffers (Fiches 26 en 27) 39
2.4.5. Veiligheid van de uit te voeren handeling 40
2.4.6. Persoonlijke beschermingsmiddelen (Fiche 35) 40
2.4.7. Ergonomie 41
2.4.8. Fysische omgevingsfactoren 41
2.4.9. Onderhoud en nazicht 42
2.4.10. Opleiding 42
2.4. 11. Specifieke aandachtspunten voor verplaatsbare machines (Fiches 31 en 32) 43
2.4.12. Specifieke aandachtspunten voor heftoestellen (Fiches 33 en 34) 43
2.4.13. Algemeen 44
2.4.14. Synthese 44
2.4.15. Maatregelen op korte termijn 45
2.5 VERSLAG VAN DE SOBANE OBSERVATIESTUDIE 45
2.5.1 Samenvatting van de resultaten van de observatie 45
2.5.2 Het verslag 45
3 NIVEAU 3: ANALYSE 55
3.1 INLEIDING 56
3.1.1 Doelstellingen 56
3.1.2 Wie ? 56
3.1.3 Hoe ? 56
3.1.4 Te bespreken punten 56
3.1.5 Terminologie. 57
3.2. PROCEDURE: HANDGEREEDSCHAPPEN 57
3.2.1. Uitgebreide studie 57
3.2.2. Synthese 59
3.2.3. Maatregelen op korte termijn 59
3.3. PROCEDURE: DRAAGBARE MACHINES 60
3.3.1. Uitgebreide studie 60
3.3.2. Synthese 62
3.3.3. Maatregelen op korte termijn 63
3.4. PROCEDURE: NIET DRAAGBARE MACHINES 63
3.4.1. Uitgebreide studie 63
3.4.2. Synthese 67
3.4.3. Maatregelen op korte termijn 67
3.3 VERSLAG VAN DE SOBANE-ANALYSESTUDIE 67
3.3.1 Samenvatting van de resultaten van de analyse 67
3.3.2 Het verslag 68
4 NIVEAU 4: EXPERTISE 73
4.1 Doelstellingen 74
4.2 Wie? 74
4.3 Hoe? 74
4.4 Verslag 74
HULPFICHES 75
Niveau 2, Observatie 78
Niveau 3, Analyse 139
REFERENTIES 180
ILLUSTRATIEBRON 182
6
1.
ALGEMENE STRATEGIE VOOR HET BEHEER VAN BEROEPSGEBONDEN RISICO'S
PREVENTION
Expertise
Analysis
Observation
Screening
7
De Welzijnswet vereist dat de werkgever de veiligheid en de gezondheid van de werknemers in alle aspecten aangaande het werk verzekert door de algemene prin- cipes van preventie aan te wenden:
1. Risico's vermijden
2. Niet te vermijden risico’s evalueren
3. Xxxxxx'x aan de bron bestrijden
4. Het werk aanpassen aan de mens 5. …
De SOBANE-strategie die hier wordt voorgesteld, reikt elementen aan zodat men op een zeer efficiënte en realistische wijze aan deze eisen kan voldoen.
De strategie steunt op enkele fundamentele basisprincipes.
1.1.1 Preventie primeert
De nadruk wordt gelegd op de preventie van risico's en niet op de bescherming en het gezondheidstoezicht.
1.1.\ Het risico
Een risico is de kans dat een schade met een bepaalde ernst zich voordoet. De blootstelling aan een bepaalde risicofactor en de omstandigheden waarin de bloot- stelling plaatsvindt, zijn belangrijke factoren die het risico bepalen.
De beperking van een risico dient dus te gebeuren door de blootstelling te vermin- deren, de omstandigheden van deze blootstelling te verbeteren en de ernst van de gevolgen te beperken. De verschillende aspecten dienen op een coherente manier benaderd te worden.
1.1.3 Complementariteit van de beschikbare kennis
• De reële kennis op het vlak van veiligheid en gezondheid neemt toe bij de ver- schillende spelers die betrokken zijn. Ze is het kleinst bij de werknemer, ze is gro- ter bij de hiërarchische lijn en neemt dan verder toe bij de interne preventieadviseurs, arbeidsgeneesheren, externe adviseurs, ... tot expert.
• Nochtans vermindert tegelijkertijd de kennis van wat zich in werkelijkheid op de werkvloer afspeelt. Deze is het kleinst bij de expert en het grootst bij de werk- nemer die het werk uitvoert.
• Het is dus belangrijk de complementariteit van beide kennisdomeinen, in functie van de noden, op een coherente manier samen te brengen.
1.1.4 De werknemer: centrale figuur van de preventie
Het doel van preventiemaatregelen is het bewaren of verbeteren van het welzijn van de werknemer. Daarom is het aangewezen om geen belangrijke acties te onderne- men zonder kennis van de arbeidssituatie die enkel de werknemer in detail kent. De werknemer is als dusdanig de spilfiguur en niet enkel het object van preventie.
1.1.5 Oorsprong van de problemen
De werknemer 'beleeft' zijn werksituatie als een geheel en niet als onafhankelijke en afzonderlijke feiten: lawaai heeft een invloed op communicatie en relaties, de techni-
sche organisatie tussen de werkposten heeft een invloed op de musculo-skeletale risico's, de verdeling van verantwoordelijkheden heeft een invloed op de inhoud van het werk.
Een coherente actie m.b.t. de werksituatie vereist een systematische en globale benadering van deze situatie. Deze aanpak heeft het voordeel elk opkomend pro- bleem in de juiste context te kunnen plaatsen.
1.1.6 S<hatting vz meting
Bij risico-evaluatie primeert de kwantificatie van risico’s. Preventie vereist een ande- re aanpak: men dient het waarom van bepaalde aspecten te begrijpen om zo te kun- nen beslissen hoe ze te wijzigen. De globale arbeidssituatie zal hierdoor verbeteren.
Metingen zijn duur, tijdrovend, moeilijk en vaak weinig representatief. Het is dus essentieel in eerste instantie eenvoudige oplossingen te zoeken.Wanneer het nodig blijkt, kan men in een latere fase weldoordacht overschakelen op metingen.
Preventie primeert dus boven risico-evaluatie.
1.1.7 KWO
De methodes die ontwikkeld worden in grote ondernemingen zijn niet toepasbaar in KMO's. In omgekeerde richting is dit wel het geval. KMO's stellen 60% van de loontrekkenden tewerk.
1.\ STRATEGIE VOOR RISICODEHEER
1.\.1 Inleiding
De SOBANE-strategie is trapsgewijs opgebouwd en omvat vier niveaus : Opsporing, Observatie, Analyse en Expertise.
Het betreft hier een strategie die, al naargelang de noden, tools, methoden en middelen aanreikt.
Op elk niveau wordt er gezocht naar oplossingen ter verbetering van de arbeids- omstandigheden
Onderzoek op een volgend niveau is slechts noodzakelijk indien blijkt dat na het invoeren van de verbeteringen de situatie nog steeds onaanvaardbaar blijft.
Men start het onderzoek van een arbeidssituatie steeds met het Opsporingsniveau, ongeacht de reden (klacht, ongeval...) van dit onderzoek. De aard van dit probleem dat de aanzet is tot het onderzoek, wordt zo in de totale context geplaatst. Andere aspecten die eveneens een invloed hebben op de gezondheid, de veiligheid en het welzijn komen ook aan het licht. Er worden oplossingen gezocht voor het geheel van de arbeidssituatie.
Het Observatie-,Analyse- en Expertiseniveau worden slechts uitgevoerd indien men tijdens het Opsporingsniveau geen passende oplossing kon vinden om tot een aan- vaardbare situatie te komen. De noodzaak om over te gaan tot een volgend niveau hangt in grote mate af van de complexiteit van de arbeidssituatie.
De middelen die worden aangewend bij het zoeken naar oplossingen zijn het goed- koopst bij de eerste 2 niveaus (Opsporing en Observatie). Ze zijn duurder op het Analyse- en Expertiseniveau maar worden met kennis van zaken toegepast en aan- gepast aan de situatie. De strategie heeft het voordeel efficiënt, snel en goedkoop te zijn.
De tussenkomst van verschillende partijen wordt gekaderd in de strategie. De men- sen uit de onderneming voeren zelf het Opsporings- en Observatieniveau uit. De hulp van externen (preventieadviseur) wordt ingeroepen voor het toepassen van het Analyseniveau en eventueel wordt er een beroep gedaan op een expert voor het toepassen van het Expertiseniveau.
1.\.\ De 4 niveauz van de ztrategie
Niveau 1, Opzporing
De voornaamste problemen worden geïdentificeerd. Markante fouten, zoals gaten in de vloer, achtergelaten recipiënten gevuld met solventen, naar een venster gericht beeldscherm ..., kunnen opgelost worden.
Deze identificatie moet intern gebeuren, door personen van het bedrijf die de arbeidssituatie perfect kennen, zelfs al hebben zij geen of slechts een oppervlakkige opleiding rond problemen van veiligheid, fysiologie of ergonomie. Dit zijn dus de werknemers zelf, hun rechtstreekse technische omkadering, de werkgever in kleine ondernemingen of een interne preventieadviseur met de werknemers in middelgro- te of grotere ondernemingen.
Een werkgroep bestaande uit enkele werknemers en hun professionele omkadering (met deelname van een preventieadviseur indien mogelijk) denkt na over de belang- rijkste risicofactoren, zoekt naar onmiddellijke acties ter verbetering en preventie en omschrijft de aspecten die meer in detail onderzocht dienen te worden.
Er wordt in de onderneming een contactpersoon aangeduid. Deze zal de Opsporing leiden en de onmiddellijk toe te passen maatregelen coördineren. Hij zal eveneens het vervolg van de studie (niveau 2, Observatie) voor een diepgaandere studie opvolgen.
De methode die wordt toegepast is de Déparis-methode. Deze wordt voorgesteld in het eerste nummer van de SOBANE-reeks.
Niveau \, Obzervatie
Een werkgroep (bij voorkeur dezelfde) met vertegenwoordiging van werknemers en technisch verantwoordelijken (met deelname van een preventieadviseur indien mogelijk) zal de arbeidsomstandigheden meer in detail bestuderen. Zij zullen even- eens minder voor de hand liggende oplossingen voorstellen en bepalen waarom de medewerking van een preventieadviseur noodzakelijk is.
Indien het niet haalbaar is om deze werkgroep te laten samenkomen, voert de ver- antwoordelijke de Observatie alleen uit. Hierbij is het essentieel de noodzakelijke informatie te verkrijgen van de werknemers.
Dit niveau 2, Observatie, vereist een grondige kennis van de verschillende aspecten van de arbeidssituatie, zowel bij normale als bij abnormale werking. De diepgang van deze Observatie zal variëren in functie van het bestudeerde domein (risicogebied) en in functie van de onderneming en de bekwaamheid van de deelnemers.
Er wordt opnieuw een contactpersoon aangeduid (bij voorkeur dezelfde persoon) die het Observatieniveau zal leiden en die de onmiddellijk te nemen maatregelen zal coördineren. Hij zal eveneens het vervolg van de studie (niveau 3, Analyse) opvol- gen voor de aspecten die een diepgaandere analyse vereisen.
Niveau 3, Analyze
Indien de niveaus Opsporing en Observatie niet toelaten het risico tot een aan- vaardbaar niveau terug te brengen of indien er twijfel blijft bestaan, moet men ver- der gaan met de Analyse om te zoeken naar oplossingen.
Deze analyse, om de situatie diepgaander te onderzoeken, dient te gebeuren in samenwerking met preventieadviseurs die over de nodige kennis, middelen en tech- nieken beschikken. Meestal wordt het analyseniveau uitgevoerd door externe pre- ventieadviseurs. Zij werken nauw samen met de interne preventieadviseurs. De externe preventieadviseurs stellen de nodige kennis en middelen ter beschikking van de interne preventieadviseurs.
Tijdens de Analyse worden de specifieke arbeidsomstandigheden, bepaald op het einde van niveau 2, Observatie, diepgaander onderzocht. Het kan aangewezen zijn om metingen te doen met eenvoudige 'standaardapparaten'. Deze metingen moeten expliciet bepaalde doelstellingen hebben zoals het objectief vaststellen van de pro- blemen, het zoeken naar oorzaken, de optimalisering van de oplossingen … Het belangrijkste aspect van dit niveau is dat men beroep doet op een externe preven- tieadviseur die over voldoende kennis en middelen beschikt voor wat betreft het evalueren van restrisico's in het desbetreffende domein.
De preventieadviseur en de coördinator gebruiken de resultaten van voorgaande niveaus (Opsporing en Observatie) als basis. De eerste taak is het herbekijken van deze resultaten. Vervolgens wordt een Analyse van de items die werden geïdentifi- ceerd, uitgevoerd. De resultaten van deze Analyse worden besproken met de uit- voerders van de voorgaande niveaus en in het bijzonder met de coördinator. Zij beslissen of er eventueel beroep moet gedaan worden op een expert (Expertise) die meer gespecialiseerde en verfijnde metingen kan uitvoeren.
Niveau 4, Expertize
PREVENTION
1.3 ALGEWENE TOEPASSING VAN DE ODSERVATIE-
WETHODES SODANE
De Déparis-Opsporingsmethode wordt best toegepast tijdens een vergadering met 4 tot 7 personen. De deelnemers aan deze vergadering dienen en de werksitu- atie grondig te kennen en zullen zoeken naar oplossingen om de werksituatie te ver- beteren en zullen meewerken aan de uitwerking ervan.
Tijdens de Déparis Opsporing, wordt beslist dat
• de vloer herstellen, sommige werktuigen of sommige recipiënten met chemische produkten vervangen, sommige machinefilters veranderen, opslagruimtes verplaat- sen, werkblad verhogen…
• één of meerdere aspecten van de werksituatie grondiger bestuderen tijdens één of meerdere specifieke Observatievergaderingen: bijvoorbeeld de werkruimtes, de slechte houdingen, de chemische produkten...
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
1.3.1 Toepazzing
Volgens de SOBANE-strategie wordt dit grondiger onderzoek gerealiseerd door de Observatiemethode specifiek aan het meer in detail te bestuderen probleem en, opnieuw, tijdens een vergadering met dezelfde personen.
Tijdens de Déparis-vergadering worden alle aspecten van de werksituatie besproken. Tijdens de Observatievergadering daarentegen, is de discussie op een specifiek aspect gericht: lawaai in het atelier of goederenbehandeling of beeldschermwerk…
De toepassing van de methode is gelijk aan deze gebruikt tijdens het niveau 1
Opsporingsmethode Déparis.
De directie moet eerst vóór elke actie:
• ten volle over de gevolgen van het gebruik van de methode ingelicht worden
• bewust zijn van zijn verplichtingen
• zijn volledig akkoord gegeven hebben met de toepassing van de methode
De stappen van de toepassing zijn:
1. Informatie door de directie van de hiërarchische lijn en de werknemers over de nagestreefde doelstellingen en belofte rekening te houden met de resulta- ten van de vergaderingen en de studies.
2. Keuze van een kleine groep posten die een geheel vormen, een "arbeidssitua- tie": de deelnemers zouden dezelfde moeten zijn dan deze van het niveau 1 Opsporingsmethode Déparis
3. Aanduiding van een coördinator door de directie in overleg met de werkne- mers: opnieuw zou het dezelfde persoon moeten zijn die de Opsporing Xxxxxxx heeft gecoördineerd.
4. Voorbereiding van de coördinator: hij leest de Observatiemethode in detail en leert hoe ze te gebruiken. De methode wordt aan de betrokken arbeidssi- tuatie aangepast door bepaalde termen te veranderen, sommige niet betrokken aspecten te verwijderen, door andere aan te passen, of nog door bijkomende aspecten toe te voegen.
5. Oprichting van een werkgroep samengesteld uit sleutelwerknemers van de betrokken arbeidssituatie, aangewezen door hun collega's en hun vertegen- woordigers, en uit personen van de technische omkadering aangewezen door de directie. Deze werkgroep zal minstens één man en één vrouw omvatten in geval van een gemengde groep. Deze werkgroep zou dezelfde moeten zijn dan deze die aan de Opsporing Déparis heeft deelgenomen, met eventueel 1 of 2 bijkomende personen van de dienst “methoden”, de dienst “onderhoud” of nog van de dienst “aankopen”.
6. Vergadering van de werkgroep in een kalm lokaal dicht bij de werkposten: opnieuw teneinde direct naar de werkplaatsen te kunnen terugkeren om bepaalde punten te bespreken.
7. Duidelijke uitleg door de coördinator van het doel van de vergadering en van de procedure. Te discussiëren aspecten kunnen aan de deelnemers ofwel vóór of in het begin van de vergadering gegeven worden, ofwel door een projector of door multimedia op een scherm getoond worden, teneinde de discussie doeltreffend te begeleiden.
8. Discussie over iedere rubriek door zich te concentreren op de aspecten van deze rubriek en zonder lang stil te staan om te bepalen of de situatie niet, een beetje of veel bevredigend is, maar bij
• wat kan worden gedaan om de situatie te verbeteren, door wie en wanneer
• datgene waarvoor de hulp van een preventieadviseur moet worden ingeroe- pen tijdens het niveau 3 Analyse
9. Na de vergadering stelt de coördinator een synthese op:
• de gebruikte rubrieken met de gedetailleerde informatie voortvloeiend uit de vergadering,
• de lijst met de geplande oplossingen met bepaling van wie wat doet en wan- neer
• en de lijst met de meer in detail te bestuderen punten met hun prioriteit
10. Voorstelling van de resultaten aan de deelnemers, herziening, bijvoegingen…
11. Afronding van de synthese.
12. Voorstelling aan de directie en aan de overlegorganen.
13. Vervolg van de studie voor de niet opgeloste problemen door middel van de methode van niveau 3, Analyse, van de SOBANE-strategie.
De volgende tekst kan helpen om het doel van de vergadering te verduidelijken.
"In de loop van de vergadering herzien we alle punten in relatie met de risicofactor " " die uitmaken
dat het werk moeilijk, gevaarlijk, niet efficiënt en onaangenaam is.
De bedoeling is niet om te weten of het gemakkelijk en aangenaam is voor 20, 50 of 100%, maar wel om uit te vinden wat er concreet onmiddellijk, binnen de 3 maanden en later kan ondernomen worden om efficiënter en aangenamer te zijn. Het kan gaan om technische veranderingen, om nieuwe werktechnieken, maar ook om betere communicaties, om reorganisatie van de dienstregeling, om meer specifieke opleidingen.
Voor sommige punten zou men moeten kunnen zeggen wat er veranderd moet worden en hoe dit concreet moet gebeuren.
Voor andere zullen er bijkomende studies moeten worden verricht.
De Directie verplicht zich ertoe een actieplan op te stellen met als doel zo goed mogelijk gevolg te geven aan hetgeen besproken zal worden."
Wanneer geen vergadering van 3 tot 6 personen kan belegd worden, zal de coör- dinator de Observatie alleen leiden of met één of twee personen en eventueel op de werkplek zelf. Deze niet-ideale oplossing blijft nuttig aangezien zij de preven- tie laat vooruitgaan en het eventuele beroep op een externe preventieadviseur voorbereidt.
De coördinator of deze personen moeten echter:
• de werkplek goed kennen (even goed als de operatoren zelf!)
• informeel de mening van de operatoren vragen
• technisch onderlegd zijn om oplossingen te kunnen vinden en ze in de praktijk om te kunnen zetten
• vervolgens direct of indirect naar de operatoren en hun technisch kader terugke- ren voor adviezen over de overwogen oplossingen.
Deze werkwijze is dus enkel aan te raden als er binnen het bedrijf geen ver- gadering van een werkgroep op dat moment georganiseerd kan worden.
1.3.\ Het verzlag
Dit verslag moet omvatten:
• De beschrijving van het probleem:
- hoe het probleem is gebleken: na klachten, ziekte, afwezigheden …
- de mening van de operatoren en van de mensen uit het bedrijf tijdens de
Opsporing.
• De resultaten van het optreden, zonder uitgebreid in te gaan op de verschillende stappen, maar met een duidelijke beschrijving van de verdiensten van iedereen die meegewerkt heeft:
- de aspecten die in detail geobserveerd zijn en de voorgestelde oplossingen
- indien nodig, de aspecten die nog een Analyse behoeven
• Een synthese van de technische of organisatorische oplossingen en verbeteringen.
• Een algemene verantwoording van deze oplossingen, waarbij wordt aangetoond:
- dat zij de beschreven problemen werkelijk kunnen verhelpen.
- dat zij geen andere problemen zullen veroorzaken voor het geheel of een deel van de operatoren.
- dat zij niet tegenstrijdig zijn met de productiviteits- en rentabiliteitseisen van het bedrijf.
• De eventuele verantwoording voor een bijkomende Analyse.
• Een draaiboek voor de uitvoering van de voorgestelde oplossingen, met daarin wie doet wat, wanneer en hoe en tevens hoe de follow-up verloopt, om zo de kans op concrete resultaten te verhogen.
• Een samenvatting van dit eindverslag waarin op 1 bladzijde de belangrijkste tech- nische oplossingen worden herhaald.
1.3.3 S<hriftelijke prezentatie
Dergelijke verslagen zijn vaak te "formeel" en te "literair" opgesteld.
Aangezien het verslag bedoeld is om die inlichtingen te verschaffen die nodig zijn om beslissingen te nemen, moet het kort en eenvoudig zijn, ontdaan van alle oppervlak- kige, te algemene of niet ter zake doende uitweidingen.
Het is niet de bedoeling in telegramstijl te schrijven, maar de tekst moet toch:
• net als in deze tekst gebruik maken van xxxxxx'x en insprongen die de informatie overzichtelijk maken
• zo weinig mogelijk tabellen of statistieken bevatten
• de informatie systematisch en op een logische manier weergeven, zodat de gedachtegang makkelijk te volgen is
• indien nodig technische schema's of foto's bevatten.
Ten slotte moet de tekst grondig herlezen worden om
• herhalingen te vermijden
• het lezen en begrijpen te vergemakkelijken
• de logische gedachtegang en indeling in acht te nemen
• het opzoeken van specifieke informatie te vereenvoudigen
De samenvatting van 1 bladzijde zit niet, zoals gewoonlijk, achteraan maar aan het begin zodat zij meer aandacht krijgt dan de gedetailleerde uiteenzetting.
1.3.4 Wondelinge prezentatie
De precieze procedure hangt af van de omstandigheden.
Idealiter wordt dit verslag voorgesteld aan de volgende personen, al dan niet tege- lijkertijd aan de verschillende groepen:
• De werkgever, die instaat voor de gezonde arbeidsomstandigheden en die beslist.
• De operatoren, die immers rechtstreeks betrokken partij zijn. De efficiëntie van de technische oplossingen staat of valt immers met de uitvoering ervan zodat het belangrijk is dat de personen die de oplossing moeten uitvoeren, geraadpleegd worden.
• Alle personen die op de verschillende niveaus hebben meegewerkt, aangezien het resultaat in de eerste plaats hun verdienste is.
• De hiërarchie, de technische staf aangezien die instaat voor de uitvoering en het opvolgen van de oplossingen.
• De andere preventiepartners (bedrijfsarts, preventieadviseurs ...) uiteraard.
Het welslagen van het optreden hangt niet alleen af van de kwaliteit, maar vaak nog meer van de manier waarop het wordt voorgesteld.
Alle hoofdrolspelers (werkgevers, staf, operatoren) menen de werkomstandigheden goed te kennen, maar zij hebben er vaak een heel ander beeld van. Foto's kunnen dan nuttig zijn om een gemeenschappelijke voorstelling te hebben van de toestand, de problemen en de mogelijke verbeteringen. Ze moeten de aandacht vestigen op het uitgevoerde werk en op de algemene arbeidsomstandigheden, niet op de wijze waarop deze of gene operator het werk uitvoert.
1.3.5 Vervolg van de ztudie
Als de Observatiemethode op punten de aandacht vestigt die een meer diepgaan- de Analyse vereisen, moet een gespecialiseerde preventieadviseur op het betrok- ken gebied gecontacteerd worden.
De werkwijze die met deze preventieadviseur moet gevolgd worden, is:
• hem op de hoogte brengen van de resultaten van de twee eerste niveaus
Opsporing en Observatie
• herziening van de resultaten, de conclusies en de voorgestelde oplossingen
• deze oplossingen bevestigen of amenderen
• daarbij vaststellen welke aspecten een nadere specifieke Analyse behoeven.
1.4 ALGEWENE TOEPASSING VAN
PREVENTION
DE ANALYSEWETHODES SODANE
De Déparis-Opsporingsmethode en de Observatiemethodes van SOBANE worden best toegepast tijdens een vergadering met 4 tot 7 personen.
De deelnemers aan deze vergadering dienen of de werksituatie grondig te kennen of zullen zoeken naar oplossingen om de werksituatie te verbeteren en zullen mee werken aan de uitwerking ervan.
• Tijdens de Déparis Opsporing, worden bv. volgende zaken beslist:
- de vloer herstellen, sommige werktuigen of sommige recipiënten met chemi- sche produkten vervangen, sommige machinefilters veranderen, opslagruimtes verplaatsen, werkblad verhogen…
- één of meerdere aspecten van de werksituatie grondiger bestuderen tijdens één of meerdere specifieke Observatievergaderingen: bijvoorbeeld de werkruim- tes, de slechte houdingen, de chemische produkten ...
• Tijdens de Observatievergadering eigen aan bv. chemische produkten-, is de situatie herbekeken, worden de oplossingen voorzien tijdens de opsporing gevali- deerd en verschillende bijkomende oplossingen bv. om het afval en de verpakkin- gen te controleren, worden voorgesteld. Dit kan opgelost worden maar een ander probleem, bv m.b.t. de ventilatie in de lokalen, blijkt op dit niveau niet oplosbaar.
• De Analysemethode gaat zich dus richten op het probleem van ventilatie dat nog niet opgelost werd. De ganse werksituatie wordt herzien m.b.t. de chemische pro- ducten en wat er tot nog toe werd voorgesteld, wordt eveneens overlopen.
In tegenstelling tot de Opsporing en de Observatiemethodes, wordt de Analyse in eerste instantie uitgevoerd door een externe preventieadviseur, dewelke niet noodzakelijk deelnam aan de vergaderingen m.b.t. de Opsporing en Observatie. Het is dus aangewezen dat hij zich eerst op de hoogte stelt van wat er al gereali- seerd werd en de voorgestelde keuzes en acties herbekijkt alvorens bijkomende acties te ondernemen.
De werkwijze van deze preventieadviseur is de volgende:
1. Herziening van de resultaten van de Opsporing en de Observatie van de arbeidssituatie samen met de coördinator die deze 2 eerste niveaus realiseer- de
- daarbij rekening houdend met het reeds bij de vorige niveaus (Opsporing en
Observatie) uitgevoerde werk;
- daaraan zijn eigen kennis en ervaring toevoegend en
- daarbij vaststellend welke aspecten een nadere specifieke Analyse behoeven.
2. De eigenlijke Analyse van de arbeidssituatie voor deze specifieke aspecten in samenwerking met de mensen uit het bedrijf
- door deze specifieke aspecten grondiger te bestuderen
- door eventueel metingen uit te voeren, steeds met het oog op preventie
- door het bedrijf te helpen de voorgestelde oplossingen in de praktijk om te zetten.
Indien nodig wordt een kwantificering van de risico's uitgevoerd om bv. de omvang van een probleem te tonen en dus ook de noodzaak van de voorgestelde
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
oplossingen te motiveren. Bovendien kan ook het verband worden aangetoond tus- sen de blootstelling en het traumatisme of een beroepsziekte.
De duur van de Analyse en dus ook de kostprijs ervan zijn afhankelijk van het vast- gestelde probleem en van het al dan niet moeten kwantificeren van de belasting of blootstelling.
1.4.1 Dezturing van de Obervatie met de preventieadvizeur
Continuïteit in de strategie en samenwerking tussen de sleutelfiguren op de ver- schillende niveaus zijn belangrijk. Daarom bestudeert de preventieadviseur de informatie die bij de niveaus Opsporing en Observatie verzameld is samen met degenen die deze informatie bestudeerd hebben, en in ieder geval samen met de coördinator van deze niveaus (de groepsanimator of de afzonderlijke waarnemer).
Zij moeten samen de volgende punten bespreken:
• De informatie over de arbeidssituatie: werkorganisatie, rotatie van de operatoren, variatie in de productie tijdens een werkdag, een werkweek, een jaar …
• De verschillende oplossingen, die al dan niet geschikt zijn bevonden en te bevesti- gen.
• De aspecten waarvoor een bijkomende Analyse nodig is.
De taak van de preventieadviseur bestaat erin:
• De bij niveaus 1 Opsporing en 2 Observatie voorgestelde en al dan niet uitge- voerde oplossingen geschikt of ongeschikt te verklaren.
• In detail de problemen te analyseren waarvoor nog geen oplossing gevonden werd.
• Het bedrijf te helpen de voorgestelde oplossingen in de praktijk om te zetten.
1.4.\ Eigenlijke Analyze
A. Doelztellingen
Tijdens deze tweede fase van de Analyse wordt gezocht naar oplossingen voor problemen die nog niet verholpen zijn. Hier gaat het dus over bepaalde specifieke aspecten van de arbeidssituatie.
In deze fase wordt meer specifieke of meer diepgaande informatie verzameld om te kunnen bepalen hoe deze problemen verholpen kunnen worden.
De preventieadviseur moet deze informatieverzameling voorbereiden samen met de mensen uit het bedrijf en de coördinator die de voorgaande niveaus onder- zocht hebben.
In bepaalde gevallen vereist de Analyse een gedetailleerde observatie van sommi- ge operatoren. Deze selectie is cruciaal. Als er niet op de juiste manier geselec- teerd wordt, anders gezegd niet representatief, levert dit onbetrouwbare Analyseresultaten op en kan er geen enkele conclusie worden getrokken die geldt voor alle operatoren.
Het aantal te observeren operatoren hangt af van de grootte van de groep. De vol- gende tabel is gebaseerd op de principes van de statistiek. De tabel geeft aan welke steekproef nodig is om voor 95% zeker te zijn dat minstens 1 operator van de 20% die het meest zijn blootgesteld, in de studie is opgenomen. Deze waarschijnlijkheid geldt niet bij een aselecte steekproef. Vandaar dus dat de steekproef niet aselect mag zijn. Met deze tabel kan het ideale aantal te observeren operatoren worden bepaald.
Grootte van de groep N | N ≤ 6 | 7-8 | 9-11 | 12-14 | 00-00 | 00-00 | 00-00 | 00-00 | >50 |
Grootte van de steekproef Ns | N | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 14 |
D. Te analyzeren arbeidzomztandigheden
Zoals de keuze van de operatoren, zal de keuze van de Analysemomenten niet toe- vallig zijn. Er moet immers rekening gehouden worden met de verschillende arbeids- omstandigheden die afhankelijk zijn van:
• de productie: normaal, regelmatig, seizoensgebonden …
• de staat van de productielijn: machines die stuk of niet goed afgesteld zijn, nieuwe machines …
• de rotatie van de operatoren
• het absenteïsme
Als er niet genoeg tijd of middelen zijn om alle verschillende gevallen te analyseren, moet duidelijk nagegaan worden of de geanalyseerde situaties representatief zijn voor de algemene omstandigheden dan wel voor de slechtst mogelijke omstandig- heden. Zo zal het bijvoorbeeld moeilijk zijn om de werkomstandigheden te bestu- deren als alle operatoren aanwezig zijn en als er één of meerdere ontbreken. Toch is het belangrijk na te gaan of dit verschil in aantal invloed heeft op het werkritme, de repetitiviteit … Als dit zo blijkt te zijn, moet bewezen worden dat de uitgevoer- de Analyse relevant is.
De preventieadviseur zoekt de ontbrekende informatie op via de methode die hij daarvoor geschikt acht:
• door de werkmethodes van sommige operatoren te vergelijken
• door te trachten te achterhalen waar die verschillen vandaan komen
• door na te gaan waar er technisch kan worden ingegrepen
• …
De belangrijkste methode is de rechtstreekse observatie van de operatoren in hun arbeidssituatie.
Voor sommige aspecten zoals de inrichting van de werkposten, de werkorganisatie, de RSI risico's, de goederenbehandeling…, kunnen foto's of een video bijkomende instrumenten zijn, maar kunnen de rechtstreekse waarneming niet vervangen. Toch bieden foto's en video een aantal extra mogelijkheden:
• verschillende personen (operatoren, dienst methodes, …) kunnen dezelfde beel- den zien en kunnen hun eigen visie op het probleem geven.
• de relevantie en de werkelijke impact van sommige voorgestelde oplossingen kan worden bestudeerd.
• de beelden kunnen nadien gebruikt worden als didactisch materiaal om (nieuwe) operatoren op te leiden.
• het verfijnen van de hulp bij het in de praktijk brengen van de aanbevolen oplos- singen, zoals bijvoorbeeld een opleiding goederenbehandeling, wordt vergemakke- lijkt.
Het gebruik van een video houdt echter het risico in dat de operator zijn gedrag en dus zijn werkwijze verandert omdat hij weet dat hij gefilmd wordt. Dit risico wordt beperkt als:
• de preventieadviseur vooraf al nauw heeft samengewerkt met de operatoren.
• aan iedere operator duidelijk wordt uitgelegd waarom er wordt gefilmd en wat er nadien met de opnames zal gebeuren. Dit is des te belangrijker als de operator nog niet heeft deelgenomen aan de vorige niveaus van het onderzoek.
• de operator vrij heeft ingestemd met de opnamen.
C. Eventuele metingen
In bepaalde gevallen kan de preventieadviseur het nodig achten enkele metingen uit te voeren: verlichting, luchtsnelheid, inspanningen, concentraties ... Eenvoudige metingen kunnen uitgevoerd worden en worden beschreven bij de Analysemethodes die werden ontwikkeld voor de verschillende domeinen.
De gesofisticeerde metingen vereisen het gebruik van moeilijke apparatuur, zoals o.a. luminantiemeters, frequentie analyses, goniometers ... Zij zijn voorbehouden voor niveau 4 Expertise en worden welbewust uitgevoerd door experts.
D. Gegevenzbeheer
Het gegevensbeheer vraagt veel deskundigheid van de preventieadviseur.
Er kan dus geen specifieke methodologie vastgelegd worden: de problemen zijn bekend, men weet waar men naar op zoek is.
Het is belangrijk om te benadrukken dat de Analyse zoals ze hier beschreven wordt, totaal verschillend is van de kwantificering die eventueel kan opgemaakt worden voor epidemiologisch onderzoek.
Hier worden antwoorden gezocht op vragen als: waarom is de situatie van deze aard; wat kan men doen om ze te wijzigen.
Discussies over deze vragen zouden rechtstreeks tot het antwoord moeten leiden en zo tot oplossingen ter verbetering.
Een kwantificeringsmethode daarentegen zoekt eerder antwoorden op vragen als: gedurende hoeveel procent van de tijd worden de werknemers blootgesteld aan dergelijk risico.
Om hierop te kunnen antwoorden moeten de tijd, de concentratie, het niveau … gekwantificeerd worden, zonder te letten op de oorzaken van deze belasting.
De gedetailleerde Analyse van de verzamelde inlichtingen en de zoektocht naar oplossingen is niet de taak van de preventieadviseur alleen, ook al is hij meestal degene die deze taak uitvoert.
• Idealiter nemen ook de personen deel die op de hoogte zijn van de technische en praktische implicaties, met name de operatoren en de staf.
• Als deze personen niet rechtstreeks kunnen deelnemen, moet in ieder geval hun mening worden gevraagd over de aanbevelingen van de preventieadviseur, voordat deze in de praktijk worden gebracht. Deze gelaagde aanpak is de meest gangbare, maar is zelden de snelste en leidt zeker niet altijd tot betere resultaten.
Of de inbreng van de preventieadviseur goede resultaten oplevert hangt recht- streeks af van:
• De kwaliteit van het werk dat op de vorige niveaus geleverd is.
• De kwaliteit van het overleg met de betrokken personen uit het bedrijf.
1.4.3 Samenvatting van de rezultaten aan het eind van de analyze
Na de Analyse schrijft de preventieadviseur meestal een verslag.
Het presentatie- en discussieproces over het eindverslag moet van meet af aan gestructureerd verlopen, zodat het tot beslissingen leidt (ook al wordt er beslist om niets te doen!).
Hiertoe moet - liefst bij het begin van het optreden van de preventieadviseur - de procedure worden vastgelegd met betrekking tot:
• de mensen uit het bedrijf met wie de preventieadviseur zal samenwerken
• de planning in de tijd
• het soort verslag
• de presentatie(s) van het verslag
• het gevolg dat eraan zal worden gegeven, eventueel samen met een expert
• de opvolgingsmethode voor het toepassen van de oplossingen in de werksituatie en de beoordelingen van hun doeltreffendheid.
• een planning, met wie doet wat, wanneer en hoe. Zonder deze planning zullen de aanbevelingen dode letter blijven in plaats van tot concrete resultaten voor de operatoren te leiden.
A. Inhoud
Deze Analyse zou in principe de laatste stap van het proces moeten zijn. Het ver- slag geeft dus een samenvatting van de informatie die gaandeweg verzameld is en van de oplossingen en/of verbeteringen die zijn gepland of uitgevoerd.
Dit verslag omvat:
• De beschrijving van het probleem:
- hoe het probleem is gebleken: na klachten, ziekte, afwezigheden …
- de mening van de operatoren en van de mensen uit het bedrijf tijdens de
Opsporing.
• De resultaten van het optreden zonder uitgebreid in te gaan op de verschillende stappen maar met een duidelijke beschrijving van de verdiensten van iedereen die meegewerkt heeft:
- de aspecten die in detail geobserveerd zijn en de voorgestelde oplossingen.
- de aspecten die in detail geanalyseerd zijn en de voorgestelde oplossingen.
- indien nodig, de aspecten die nog een Expertise behoeven.
• Een synthese van de technische of organisatorische oplossingen en verbeteringen.
• Het voorstel om prototypes te maken of tests uit te voeren als sommige oplos- singen nog technisch verfijnd moeten worden.
• De maatregelen die eventueel genomen moeten worden om de operatoren cor- rect in te lichten en op te leiden inzake:
- de beste procedures om taken uit te voeren en de procedures die vermeden moeten worden.
- de gezondheids- en veiligheidsrisico's.
• Een rangschikking van de voorgestelde maatregelen volgens:
- wat onmisbaar is
- wat noodzakelijk is
- wat wenselijk is
• Een algemene verantwoording van deze oplossingen waarbij wordt aangetoond:
- dat zij de beschreven problemen werkelijk kunnen verhelpen.
- dat zij geen andere problemen zullen veroorzaken voor het geheel of een deel van de operatoren.
- dat zij niet tegenstrijdig zijn met de productiviteits- en rentabiliteitseisen van het bedrijf.
• De eventuele verantwoording voor een bijkomende Expertise.
• Een draaiboek voor de uitvoering van de voorgestelde oplossingen, met daarin wie doet wat, wanneer en hoe en tevens hoe de follow-up verloopt, om zo de kans op concrete resultaten te verhogen.
• Een samenvatting van dit eindverslag waarin op 1 bladzijde de belangrijkste tech- nische oplossingen worden herhaald.
D. S<hriftelijke prezentatie
Dergelijke verslagen zijn vaak te "formeel" en te "literair" opgesteld.
Aangezien het verslag bedoeld is om die inlichtingen te verschaffen die nodig zijn om beslissingen te nemen, moet het kort en eenvoudig zijn, ontdaan van alle oppervlak- kige, te algemene of niet ter zake doende uitweidingen.
Het is niet de bedoeling in telegramstijl te schrijven maar de tekst moet toch:
• net als in deze tekst gebruik maken van xxxxxx'x en insprongen die de informatie overzichtelijk maken
• zo weinig mogelijk tabellen of statistieken bevatten
• de informatie systematisch en op een logische manier weergeven zodat de gedachtegang makkelijk te volgen is
• indien nodig technische schema's of foto's bevatten.
Ten slotte moet de tekst grondig herlezen worden om
• herhalingen te vermijden
• het lezen en begrijpen te vergemakkelijken
• de logische gedachtegang en indeling in acht te nemen
• het opzoeken van specifieke informatie te vereenvoudigen.
De samenvatting van 1 bladzijde zit niet, zoals gewoonlijk, achteraan maar aan het begin zodat zij meer aandacht krijgt dan de gedetailleerde uiteenzetting.
C. Wondelinge prezentatie
De precieze procedure hangt af van de omstandigheden.
Idealiter wordt dit verslag voorgesteld aan de volgende personen, al dan niet tege- lijkertijd aan de verschillende groepen:
• De werkgever, die instaat voor de gezonde arbeidsomstandigheden en die beslist.
• De operatoren, die immers rechtstreeks betrokken partij zijn. De efficiëntie van de technische oplossingen staat of valt immers met de uitvoering ervan, zodat het belangrijk is dat de personen die de oplossing moeten uitvoeren, geraadpleegd worden.
• Alle personen die op de verschillende niveaus hebben meegewerkt aangezien het resultaat in de eerste plaats hun verdienste is.
• De hiërarchie, de technische staf aangezien die instaat voor de uitvoering en het opvolgen van de oplossingen.
• De andere preventiepartners (bedrijfsarts, preventieadviseurs ...) uiteraard.
Het welslagen van het optreden hangt niet alleen af van de kwaliteit maar vaak nog meer van de manier waarop het wordt voorgesteld. Er moet dus extra aandacht worden besteed aan het uitwerken van audiovisueel materiaal. Dit aspect past ech- ter niet binnen het huidige document waarin we dus enkel dieper ingaan op het gebruik van video-opnames.
Alle hoofdrolspelers (werkgevers, staf, operatoren) menen de werkomstandigheden goed te kennen maar zij hebben er vaak een heel ander beeld van. Foto's of een video kunnen dan nuttig zijn om een gemeenschappelijke voorstelling te hebben van de toestand, de problemen en de mogelijke verbeteringen. Ze moeten de aandacht vestigen op het uitgevoerde werk en op de algemene arbeidsomstandigheden, niet op de wijze waarop deze of gene operator het werk uitvoert.
Foto's of een video kunnen ook gebruikt worden bij de opleiding van operatoren, en in het bijzonder bij nieuwelingen in een bepaalde arbeidssituatie. Deze opname moet wel gericht zijn op de manier waarop het werk wordt uitgevoerd. Deze foto's of video verschillen van de vorige en vormen er een aanvulling op. Als iedere opera- tor persoonlijk de toestemming heeft gegeven (uiteraard nadat hij volledig is ingelicht over de doelstelling), kunnen de foto's en de video gemaakt worden met opeenvolgende beelden die de mogelijk "gevaarlijke" werkmethodes tonen en ver- gelijken met andere werkmethodes die gezonder of veiliger zijn (manier van werken, dit werktuig in plaats van een ander, beperkte krachtinspanningen, opruimen, circu- latie...). Deze cassette mag nadien enkel worden gebruikt met toestemming van de operatoren en zonder dat zij ergens van beschuldigd kunnen worden.
D. Vervolg van de ztudie
Als de studie er gekomen is na klachten bij sommige operatoren moeten deze men- sen concreet geholpen worden om de klachten zo snel mogelijk te verhelpen en hen opnieuw een normaal leven en normale arbeidsomstandigheden te geven. Dit is dus
een medisch probleem dat de bedrijfsarts direct of indirect (samen met de huisarts) moet behandelen.
Het is niet onbelangrijk te vermelden dat sommige arbeidsomstandigheden aan- vaardbaar kunnen zijn voor sommige personen maar volstrekt onaanvaardbaar voor andere personen. De herstelperiode kan hierdoor langer duren of de aandoening kan in sommige gevallen verergeren. Personen kunnen dus niet meteen opnieuw aan het werk zodra de arbeidsomstandigheden verbeterd zijn.
Alle werkdocumenten die op de verschillende niveaus gebruikt zijn worden in het bedrijf bewaard. Zo kunnen zij later dienen als referentiepunt bij het aanpassen van werkplekken of bij het uitdenken van nieuwe arbeidsomstandigheden.
\. NIVEAU \: ODSERVATIE
PREVENTION
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
23
\.1.1. Doelztellingen
PREVENTION
• Bestuderen van de situatie in het algemeen en op de werkplaats voor wat betreft de handgereedschappen en machines die gebruikt worden tijdens het werk
• De technische maatregelen definiëren die onmiddellijk genomen kunnen worden om de veiligheid en de doeltreffendheid van de handgereedschappen en machines te verbeteren
• Nagaan of een grondigere Analyse (niveau 3)
• noodzakelijk is
• dringend is (en zo ja, hoe dringend?)
• en met welk doel
\.1.\ Wie ?
• De werknemers en hun staf die de handgereedschappen en machines en het gebruik ervan goed kennen onder alle arbeidsomstandigheden
\.1.3 Hoe?
Een meer gedetailleerde beschrijving van de toepassing van de Observatiemethodes wordt beschreven in de algemene inleiding van de SOBANE-methode.
Enkel de voornaamste richtlijnen worden hieronder vermeld.
De werkmethode is vergelijkbaar met deze gebruikt tijdens het niveau 1,
Opsporingsmethode (Déparis), en de deelnemers zouden dezelfde moeten zijn:
1. Keuze van een "arbeidssituatie”. Dit is een kleine groep werkposten die samen een geheel vormen.
2. Aanduiden van een coördinator.
3. Voorbereiding van de coördinator: hij leest de Observatiemethode grondig, leert hoe ze te gebruiken en past ze aan de betrokken arbeidssituatie aan.
4. Oprichten van een werkgroep samengesteld uit de belangrijkste werknemers en personen van de technische omkadering.
Als er zowel mannen als vrouwen tewerkgesteld zijn in de onderzochte arbeids- situatie, zullen beide sexen in de werkgroep vertegenwoordigd zijn.
5. Vergadering van de werkgroep in een rustig lokaal dicht bij de werkposten (gemiddeld gedurende een tweetal uren).
6. Duidelijke uitleg door de coördinator over het doel van de vergadering en de procedure.
7. Discussie over elke rubriek met de nadruk op:
• wat concreet kan gedaan worden om de situatie te verbeteren, door wie en wanneer
• datgene waarvoor, op Analyseniveau, de hulp van een preventieadviseur moet worden ingeroepen.
Tijdens de discussie over de werksituatie wordt rekening gehouden met de karakteristieken van de werknemers. Er wordt speciale aandacht besteed aan het feit dat het om mannen of vrouwen gaat, jonge of oudere werknemers, mensen die de taal al of niet kennen …
8. Na de vergadering maakt de coördinator een syntheseverslag van de voorge- stelde oplossingen. Dit bevat:
• de gebruikte tabellen, met duidelijke informatie zoals besproken tijdens de vergadering
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
• de lijst met mogelijke oplossingen met voorstel van wie doet wat en wan- neer
• de lijst met de meer in detail te bestuderen punten op niveau 3, Analyse, en hun prioriteiten.
9. De resultaten worden voorgesteld aan de deelnemers van de werkgroep, aan de directie en aan het comité voor preventie en bescherming op het werk. Er kun- nen punten aangepast of toegevoegd worden en beslissingen genomen worden tijdens deze vergaderingen.
10. Vervolg van de studie voor de niet opgeloste problemen door middel van het niveau 3 van de methode, Analyse.
Wanneer het niet lukt om een vergadering met 3 tot 6 medewerkers te organise- ren, zal de coördinator het observatieniveau zelf sturen. Dit gebeurt best in samen- werking met 1 of 2 werknemers en het overleg kan eventueel op de werkvloer georganiseerd worden.
Deze situatie is niet ideaal maar blijft nuttig om de preventie te bevorderen. Op deze manier kan het eventueel beroep doen op een extern deskundige voorbereid wor- den.
\.1.4 Te bezpreken punten
1. Lijst van gebruikte handgereedschappen en machines:
• door de betrokken werknemers.
2. Systematische inspectie:
* van alle handgereedschappen
* vervolgens van alle draagbare machines
* ten laatste van alle niet draagbare machines: vast, verplaatsbaar, heftoestellen,…
• door systematisch volgende aspecten in overweging te nemen:
* de keuze van de machine
* de veiligheid van de machine
* de bedieningsmiddelen
* de waarschuwingssignalen
* de veiligheid van het arbeidsproces
* de persoonlijke beschermingsmiddelen
* de ergonomische aspecten
* de fysische omgevingsfactoren
* het onderhoud en nazicht
* de vorming van het personeel
• zoeken naar onmiddellijk toepasbare oplossingen ter preventie/verbetering
3. Synthese:
• beoordeling van de huidige situatie
• balans van de preventie/verbeteringsacties
• beoordeling van de toekomstige situatie
• noodzaak van een Analyse, niveau 3, dringendheid en doelstellingen.
\.1.5. Terminologie
Handgereedschap | • Schroevendraaier, hamer, nijptang... • Xxxx, zaagblad … die door de werknemer op de vaste machine of op het handgereedschap dient geplaatst te worden om het werk uit te voeren |
Draagbare Machine | Draagbare machine, aangedreven door een energiebron, die door de werknemers in de hand moet worden genomen om te werken: xxxxxxxx, boor… |
Niet draagbare machine |
\.\. PROCEDURE: HANDGEREEDSCHAPPEN (SCHROEVENDRAAIERS, WESSEN,
SLEUTELS, HAWERS…)
\.\.1. Keuze van de handgereedz<happen
Ga na of
• De handgereedschappen aangepast zijn aan het uit te voeren werk : hun type, hun grootte, hun gewicht
• Ze geen belangrijke inspanningen vergen
* indien de inspanning belastend is dan is een door een energiebron aangedreven handgereedschap noodzakelijk
• Ze van goede kwaliteit zijn
* handgereedschappen van slechte kwaliteit verslijten sneller, vervormen, breken en brengen een belangrijk risico op ongevallen met zich mee
• "elk handgereedschap heeft zijn eigen functie" en "voor elke handeling bestaat een gepast handgereedschap"
• In zones die explosieve of ontvlambare materialen of vluchtige vloeistoffen bevat- ten, mogen de gebruikte handgereedschappen geen vonken doen ontstaan
* in deze zones worden handgereedschappen in messing, plastic, aluminium of hout gebruikt (zie voorschriften van de fabrikant)
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.\. De veiligheid van het handgereedz<hap
Ga na of
• Het handgereedschap uitgerust is met een afscherming tussen het aangrijppunt en het werkvlak
* zonder een invloed te hebben op het werk vermits het dan vaak niet gebruikt wordt
• De handvatten liggen goed in de hand en verzekeren een goede greep
* met een bescherming om te verhinderen dat de hand wordt gegrepen of naar het werkvlak glijdt
• Er bestaan afschermingen tegen wegspringende deeltjes: splinters, schaafkrullen…
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.3. Veiligheid van de uit te voeren handeling
Ga na of
• Alle beschermingen op hun plaats zitten en goed functioneren
• Eventuele gevaarlijke wegspringende deeltjes (spatten, schaafkrullen, scherven, splinters, vonken…) niet geraken tot bij:
* de operator
* of andere werknemers
• De werkplaatsen en werkvlakken worden vrijgehouden, ze zijn droog, net en in goede staat:
* geen belemmeringen
* zich verplaatsen rond de werkpost is gemakkelijk
* de bewegingen die noodzakelijk zijn om het werk uit te voeren, kunnen vrij gebeuren
* geen risico op vallen of uitglijden
• Bankschroeven, lijmschroeven, klemmen… zijn beschikbaar en worden gebruikt om het werkstuk vast te klemmen zodat men het handgereedschap met 2 handen kan vasthouden indien nodig
* deze hulpstukken zijn:
– aangepast aan de vorm en de grootte van de voorwerpen
– aangepast aan de uit oefenen krachten
– gelokaliseerd (plaats, hoogte …) volgens noodzaak
– zonder inherent risico
* de hulpstukken worden op het werkoppervlak gefixeerd door middel van bou- ten, ze worden niet vastgevezen
• Perslucht wordt niet gebruikt om werkstukken te reinigen
* in uitzonderlijke gevallen kan dit wel, op voorwaarde dat
– er met sterk verlaagde persluchtdruk gewerkt wordt
– de wegspringende deeltjes op een efficiënte wijze worden tegengehouden door schermen of wanden
– de werknemers persoonlijke beschermingsmiddelen voor de ogen en eventu- eel voor het gelaat en de armen dragen
• Afval, schaafkrullen, vijlsel …wordt verzameld, opgeslagen en op een correcte manier verwijderd
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.4. Perzoonlijke bez<hermingzmiddelen
(Fi<he 35)
Ga na of
• De beschermingsmiddelen
– aangepast
– efficiënt
– comfortabel zijn
* beschermingsbril, gelaatsbescherming bij wegspringende vonken, stofdeeltjes, brokstukken, spatten, gas… (Fiches 37, 38 en 41)
* handschoenen bij risico op snijwonden of andere verwondingen … (Fiche 39)
* helm bij risico op vallen van voorwerpen vanaf een hoogte (Fiche 36)
* schoenen bij risico op vallen van voorwerpen (Fiche 40)
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.5. Ergonomie
Ga na of:
• Het handgereedschap toelaat te werken met rechte pols
• De handvatten goed in de hand liggen
* zonder te knellen, te nijpen, te kwetsen…
* zonder dat de hand kan afglijden naar het werkvlak
• Het werk zo dicht mogelijk tegen het lichaam kan uitgevoerd worden, met inacht- name van de veiligheidsafstand – vooral voor werk waarbij kracht dient uitgeoe- fend te worden
• Indien het werk repetitief is en steeds op dezelfde plaats wordt uitgevoerd:
* de meest gebruikte handgereedschappen worden opgehangen door middel van een veersysteem aan een raamwerk boven de werkpost
– de plaats van de opgehangen handgereedschappen is goed gekozen in functie van het werk
– de veer is niet te star of te zwak en maakt dat het handgereedschap buiten de werkzone terugveert als het losgelaten wordt
• De werkpost toelaat staand of zittend te werken, met rechte rug, ontspannen schouders, de ellebogen in het verlengde van het lichaam, en de ruimte biedt om afwisselende lichaamshoudingen aan te nemen tijdens het werk
• De aanbevolen houding is: (Fiches 29 en 30)
* zittend, wanneer de taak veel precisie of veel tijd vraagt
* staande indien men moet heffen of tillen
* staande met of zonder sta-steun wanneer de uit te oefenen krachten groter worden
• Een slechte houding, zware inspanningen, repetitieve handelingen of inspannin- gen… kunnen klachten ter hoogte van de rug, nek, schouders, handen of armen veroorzaken
* voor een meer gericht onderzoek van deze problemen, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende de preventie van musculoskeletale aandoeningen (RSI)
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.6. Fyziz<he omgevingzfa<toren
• De verlichting
* De kwantiteit van het licht is voldoende om
– de uit te voeren handelingen goed te kunnen observeren
– het uitgevoerde werk goed te zien terwijl het gedaan wordt
* Het contrast tussen de gevaarlijke (handgereedschap,…) en niet gevaarlijke delen is voldoende
* Er is geen verblinding door de lampen of glanzende oppervlakken
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van verlichting, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende de verlichting op de werkplaatsen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.7. De ordening
Ga na of
• De handgereedschappen die worden gedragen, vastgemaakt worden aan een riem of een stevige overkledij die toelaat de handgereedschappen vast te haken en ze aan beide zijden van het lichaam te dragen, niet achter op de rug of in de zakken
• Elk handgereedschap wordt steeds op dezelfde plaats opgeborgen
* op een rekje of in een lade indien het werk steeds op dezelfde plaats wordt uit- geoefend
– aan een bord waar de omtrek van de handgereedschappen uitgetekend is en dat voorzien is van aangepaste ophangmogelijkheden
* op een wagentje of in een gereedschapskist indien de werknemer zich verplaatst
– de gereedschapskisten zijn aangepast:
• voldoende ruim maar toch niet te groot
• stevig maar toch niet te zwaar
• in goede staat
* in een droge omgeving
* waarbij de handgereedschappen zoveel mogelijk van elkaar gescheiden gehou- den worden
• De snijdende kanten van de handgereedschappen worden bedekt met een afdoen- de bescherming teneinde het handgereedschap te beveiligen en verwondingen tij- dens het nemen of ordenen ervan te voorkomen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.8. Onderhoud en nazi<ht van de handgereedz<happen
Ga na of
• Er procedures voor de controle en het preventief onderhoud van alle handge- reedschappen werden opgesteld en of alle werknemers deze kunnen raadplegen en kennen
• De werknemer de handgereedschappen periodiek reinigt en schaafkrullen, zaagsel, vochtigheid, stofjes… verwijdert vooraleer ze op te bergen
• De handgereedschappen regelmatig gecontroleerd worden, in het bijzonder voor wat betreft
* de staat van de handvatten
* vervormingen, barsten, slijtage, scherpe kanten …
* de netheid
• Defecte handgereedschappen onmiddellijk verwijderd worden en voor een onder- houdsbeurt weggebracht
– verwrongen schroevendraaier
– uitgesleten bek van sleutels, waterpijptangen en nijptangen
– versleten of opgestuikte slagwerktuigen
– botte beitels of snijwerktuigen
– steeksleutels waarvan de bek verwrongen is
– gekloven of gebarsten handgrepen van vijlen, hamers, schroevendraaiers, mokers, ...
– de steelbevestiging van hamers, bijlen die niet stevig meer vastzit
– vervormde handgereedschappen…
• Vervangwerktuigen ter plaatse beschikbaar zijn
• De handgereedschappen (messen, bijlen, boren, houweel …) steeds geslepen, scherp, goed puntig gehouden worden
• Een periodiek onderhoud verzekerd wordt door gekwalificeerd personeel vol- gens de richtlijnen van de fabrikant
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\. . De Opleiding
Ga na of de werknemers een vorming kregen aangaande:
• Het gebruik van het juiste handgereedschap voor elke taak
* de handgereedschappen "goed voor elk gebruik" vergen meer inspanning, de kwaliteit van het werk vermindert en er ontstaat een groter risico op ongeval- len
• Het risico op ongevallen bij normaal gebruik
• Het risico op ongevallen bij abnormaal gebruik (verkeerd gereedschap, defect handgereedschap)
* geen sleutel als hamer gebruiken
* geen schroevendraaier gebruiken als snijwerktuig, hefboom, spie, priem…
* geen nijptang gebruiken i.p.v. een verstelbare sleutel
* de gepaste hamer, boor, slijpschijf gebruiken
* steeds van het lichaam weg snijden
* het werkstuk niet met de ene hand of voet in evenwicht houden terwijl men met de andere hand een snijwerktuig of een schroevendraaier gebruikt
* de handgereedschappen niet werpen
– ze aangeven met het handvat in de richting van de andere werknemers
* geen puntige of snijdende handgereedschappen in de zakken steken wanneer men zich verplaatst
* geen overdreven kracht of druk uitoefenen op de handgereedschappen
* de werktuigen na gebruik schoonmaken vooraleer ze op te bergen
* steeds werken vanuit een stabiele houding
• De werknemers brengen onmiddellijk verslag uit aan de preventieadviseurs of aan de directie over elke gevaarlijke situatie, elk incident of elk ongeval dat zich voor- doet
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.\.1o. Algemeen
Voor de | zie fiche |
Slagwerktuigen (beitel, priem, hamer) | 1 |
Xxxxxxxx | 0 |
Schroevendraaiers | 3 |
Snijwerktuigen (messen, bijlen, puntbeitels) | 4 |
Nijptangen | 5 |
Bankschroeven | 6 |
Handzagen | 7 |
Koevoeten | 8 |
Krikken | 9 |
\.\.11. Syntheze
• Bestaand risico: formuleer een oordeel over de risico's verbonden aan de werk- tuigen en machines:
Formuleer een oordeel over de huidige situatie: (Fiches 42 en 43)
• op basis
* van de Observaties hierboven uitgevoerd
* van de staat van alle werktuigen en machines
* van het wel of niet aanwezig zijn van collectieve beschermingsmiddelen
* het gebruik van de beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen
* de opleiding over de juiste werktechnieken op het vlak van veiligheid
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een deskundige (ergonoom, preventieadviseur…)
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit, vanaf de ant- woorden aan deze vragen:
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbe- teren?
Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Restrisico na preventie
• evalueer de waarschijnlijke toekomstige situatie indien de hierboven vermelde noodzakelijke preventie – verbeteringsmaatregelen werkelijk genomen worden
• Noodzaak van een grondigere Analyse (niveau 3)
* op basis van de noodzaak om een beroep te doen op een deskundige
* op basis van het geëvalueerde restrisico
• dringendheid?
• doelstellingen: op welke punten moeten ze betrekking hebben?
* voor welke interventies op de installatie?
\.\.1\. Waatregelen op korte termijn
• Het gebruik van sommige werktuigen of machines verbieden
• Bepaalde werken stoppen
• …
• Binnen welke termijn?
\.3. PROCEDURE:
DRAAGDARE WACHINES
\.3.1. Keuze van de ma<hine
Ga na of
• De machines en werktuigen een CE markering dragen en er een conformiteits- certificaat aanwezig is
• De machine is zo goed als mogelijk aangepast aan de uit te voeren taak
– elektrische, pneumatische en hydraulische machines…
– snelheid, opstelling… zoals aanbevolen door de fabrikant
* in functie van:
– de arbeidsomstandigheden
– de te bewerken materialen…
• Het verslag van indienststelling van de machine werd gerealiseerd
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.\. De veiligheid van de ma<hine
Kijk de machine na:
• De handleiding van de fabrikant van de machine
* is beschikbaar in de directe nabijheid van de machine
* is duidelijk voor de operatoren (taal, moeilijkheidsgraad…)
* omvat duidelijke instructies betreffende de veiligheid bij het gebruik, het onder- houd, het afstellen en het verplaatsen van de machine
Kijk de beschermingen na:
• Elke machine is uitgerust met de vereiste bescherming tegen:
* het onverwacht uitvallen van de voeding
* breuk van een onderdeel (bv: een slijpschijf) gedurende het gebruik
* vallen van voorwerpen of wegspringen van materiaal
* wegspringende deeltjes, vonken, stofjes …
* verkeerde aansluitingen
• De bescherming tegen gevaarlijke, bewegende of roterende onderdelen (batterij- en, drijfriemen, tandwielen, zuigers, zagen…)
* zijn aangepast:
– aangebracht op de goede plaats
– van een aangepaste vorm
– wegneembaar of vast volgens de vereisten van het werk
* zitten op hun plaats, zijn in goede staat en voldoende stevig
• De hete oppervlakken die in contact kunnen komen met het menselijk lichaam zijn thermisch geïsoleerd waar nodig
• De uitstraling van geluid, trillingen en laserstralen worden gecontroleerd
Kijk de hulpstukken na: (Eventueel de procedure met betrekking tot “Handgereed- schap” hierboven raadplegen)
• De hulpstukken die worden gebruikt op de machine zijn
* aangepast aan deze machine in functie van (zie de richtlijnen van de fabrikant):
– de versnelling van de machine
– hun omvang
– de montagevoorschriften
– de aangewende collectieve beschermingsmiddelen
* aangepast aan de taak:
– "elk werktuig heeft zijn eigen functie" en "voor elke handeling bestaat een geschikt werktuig"
• Men moet de collectieve beschermingsmiddelen niet verwijderen om de hulp- stukken op de machine aan te brengen
• De hulpmiddelen zijn van goede kwaliteit
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.3. De bedieningzmiddelen
Ga na of:
• De machines zijn uitgerust met een bedieningsmiddel zoals:
* een dodemansdrukknop die de stroomtoevoer onderbreekt wanneer hij wordt losgelaten
* een knop met blokkeringsmogelijkheid die gemakkelijk terug kan gedeblokkeerd worden
• De bedieningsmiddelen functioneren en verkeren in goede staat
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.4. Veiligheid van de uit te voeren handeling
Ga na of
• Er afschermingen werden voorzien om de andere werknemers te beschermen tegen rondvliegend puin, vonken, stof of uitzonderlijk lawaai
• De machine wordt losgekoppeld van de voeding alvorens een hulpstuk of een onderdeel te vervangen
• De werkplaatsen en werkvlakken zijn opgeruimd, droog, net en in goede staat:
* geen belemmeringen
* zich verplaatsen rond de werkpost is gemakkelijk
* de handelingen noodzakelijk voor het werk worden niet belemmerd
* geen risico op vallen of uitglijden
• Perslucht wordt niet gebruikt om onderdelen schoon te maken
• Het afval, schaafkrullen, vijlsel …wordt verzameld, opgeslagen en verwijderd op een correcte manier
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.5. Perzoonlijke bez<hermingzmiddelen (Fi<he 35)
Ga na of:
• De persoonlijke beschermingsmiddelen aangepast zijn aan het uit te voeren werk:
* gelaatsbescherming of veiligheidsbril indien er een risico is op wegsprin- gende stofdeeltjes, vloeistofspatten (Fiche 37)
* masker bij wegspringende stofdeeltjes (polijsten, slijpen, puimen…) (Fiche 38)
* gehoorbescherming bij het te hoog geluidsniveau
* aangepaste kledij die niet gemakkelijk gegrepen wordt door de machine wan- neer men werkt met machines met roterende onderdelen (Fiche 41)
– geen te losse kledij, gesloten aan de voorzijde, gesloten aan de polsen
– geen das, sjaal…
– lange haren worden beschermd door een haarkapje
* veiligheidsschoenen bij risico op vallen van voorwerpen of werktuigen, of risico op kwetsuren aan de voetzolen (Fiche 40)
* werkhandschoenen bij scherpe (cutters, schaafkrullen…), puntige (naal- den…), vuile (afval…) of toxische (oliën, vetten…) producten (Fiche 39)
– geen handschoenen dragen die gemakkelijk gegrepen kunnen worden door een machine met draaiende onderdelen
– de gebruiksaanwijzingen van de machine nagaan betreffende het al of niet gebruik en de keuze van de handschoenen: sommige machines moeten ZON- DER handschoenen bediend worden.
• Juwelen, oorbellen, ringen, kettingen, armbanden zijn verboden bij het gebruik van bepaalde machines (raadpleeg de gebruiksaanwijzing van die machine)
• Indien aanwezigheid van vetten, oliën, snijvloeistoffen:
* gebruikt men aangepaste handschoenen
* voorziet men een veilig middel om de handen te reinigen (doekjes, papier…, geen solventen)
• Een EHBO-doos is beschikbaar
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.6. Ergonomie
Ga na of
• De machine in de hand kan gehouden en gebruikt worden met rechte pols
• De handvatten afgeronde en effen randen hebben en makkelijk kunnen vastgeno- men worden
• De zwaardere machines 2 handvatten hebben om ze makkelijker te kunnen vast- houden en hanteren
• De bediening zo is opgesteld dat het risico op accidenteel starten tot een mini- mum beperkt wordt
• Ze het werk niet hindert
• De start- en stopfunctie gebeurt door een bedieningshendel eerder dan door een drukknop teneinde de kracht over verschillende vingers te verdelen
• De ontkoppeling gebeurt op een eenvoudige wijze zonder dat hiervoor zware inspanningen nodig zijn
• De werkpost laat de werknemer toe zittend of staand te werken, met rechte rug, ontspannen schouders, de ellebogen in het verlengde van het lichaam
• Tijdens het werk neemt men afwisselende houdingen aan
• De aanbevolen houding is: (Fiches 29 en 30)
* zittend, wanneer de taak veel precisie of veel tijd vraagt
* staande, indien men moet heffen of tillen
* staande, met of zonder sta-steun wanneer er meer kracht moet uitgeoefend worden
• Een slechte houding, zware inspanningen, repetitieve handelingen of inspannin- gen… kunnen klachten ter hoogte van de rug, nek, schouders, handen of armen veroorzaken
* voor een meer gericht onderzoek van deze problemen, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende de preventie van musculoskeletale aandoeningen (RSI)
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.7. Fyziz<he omgevingzfa<toren
• Lawaai
* Lawaai kan bron zijn van discomfort tijdens het werken maar ook de oorzaak van gezondheidsklachten van de werknemer
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van lawaai, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende lawaai op de werkplaatsen
• De verlichting
* De kwantiteit van het licht is voldoende om
– de uit te voeren handelingen goed te kunnen observeren
– het uitgevoerde werk goed te zien terwijl het gedaan wordt
* Het contrast tussen de gevaarlijke (werktuig,…) en niet gevaarlijke delen is vol- doende groot
* Er is geen verblinding door de lampen of glanzende oppervlakken
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van verlichting, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende de verlichting op de werkplaatsen
• Trillingen
* De machines geven weinig of geen trillingen
* De handvatten zijn bedekt met kurk, rubber of schuimrubber om de trillingen te dempen
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van trillingen, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende de preventie van trillingen van het hand-arm systeem
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.8. Ordening
Ga na of
• De elektrische leidingen, kabels, buizen …op een correcte manier geordend zijn
• In een droge omgeving liggen, in het bijzonder voor wat betreft de elektrische werktuigen
• Elk werktuig steeds op dezelfde plaats wordt opgeborgen
• De snijdende kanten van de werktuigen worden bedekt met een afdoende bescherming teneinde het werktuig te beveiligen en verwondingen tijdens het nemen of het ordenen ervan te voorkomen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3. . Onderhoud en nazi<ht
Ga na of
• Het periodiek technisch onderhoud (nazicht) en de herstellingen gebeuren door gekwalificeerd personeel en volgens de voorschriften van de fabrikant
* de gebruikers proberen de machines nooit zelf te herstellen
* de smering wordt regelmatig uitgevoerd
* de kabels, stekkers of persluchtslangen worden regelmatig gecontroleerd
• De defecte machines worden onmiddellijk verwijderd en gemerkt door middel van een aangepast etiket
* een beschadigde machine wordt nooit gebruikt "in afwachting van" de herstel- ling
• De werknemer of een gekwalificeerd persoon
* controleert regelmatig de werktuigen op vervormingen, barsten, slijtage, scher- pe kanten …
– de werktuigen worden steeds geslepen, scherp, goed puntig…behouden
– de defecte werktuigen worden onmiddellijk verwijderd en voor nazicht weg- gezonden
– vervangwerktuigen zijn ter plaatse beschikbaar
• De werknemer reinigt de werktuigen alvorens ze op te bergen en verwijdert de schaafkrullen, zaagsel, vochtigheid, stofjes, ...
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.1o. Opleiding
• De gebruiksaanwijzingen, de inspectie en het onderhoud van alle machines wer- den opgesteld en zijn voor de werknemers beschikbaar op de werkpost
• De werknemers hebben geleerd alle machines te gebruiken volgens de richtlijnen van de fabrikant
* zij werden geïnformeerd over de risico's eigen aan het gebruik van de machine
* zij hebben de volgens de fabrikant te nemen veiligheidsmaatregelen gelezen, begrepen en zich eigen gemaakt
• De verantwoordelijken controleren periodiek of alle werknemers deze procedu- res kennen, begrijpen en volgen
* enkel de opgeleide werknemers zijn bevoegd om met een machine te werken
* de veiligheidsregels worden nageleefd
* de minder veilige handelingen worden onmiddellijk aangepast
• Een veiligheidsprocedure werd opgesteld en is gekend door alle operatoren: Ze omhelst:
* de werkzone vrijmaken van alle vreemde voorwerpen die niets met het werk te maken hebben zodat men steeds in een stabiele houding en op een ongehin- derde manier het werk kan uitoefenen
* de machine regelmatig inspecteren, in het bijzonder:
– algemene staat: handvatten,…
– staat van de bedieningsmiddelen: veer of blokkering van de veer
– technisch: draaisnelheid, kracht…
– werktuigen: geslepen, scherp…
* alle problemen corrigeren vooraleer de machine te starten
* de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen dragen
* de machine steeds afzetten
– om de hulpstukken te veranderen (boren, messen, …)
– voor elk onderhoud of nazicht
– wanneer ze niet gebruikt wordt
• De werknemers informeren de preventieadviseurs of de directie onmiddellijk wanneer er zich een gevaarlijke situatie of een incident voordoet
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.3.11. Algemeen
Voor | zie fiche |
Elektrische machines | 10 |
Pneumatische machines | 11 |
Draagbare schuurmachines (slijpschijven…) | 13 |
Draagbare cirkelzaag | 14 |
\.3.1\. Syntheze
• Bestaand risico: formuleer een oordeel over de risico's verbonden aan de werk- tuigen en machines:
Formuleer een oordeel over de huidige situatie: (Fiches 42 en 43)
• op basis
* van de Observaties hierboven uitgevoerd
* van de staat van alle werktuigen en machines
* van het wel of niet aanwezig zijn van collectieve beschermingsmiddelen
* het gebruik van de beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen
* de opleiding over de juiste werktechnieken op het vlak van veiligheid
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een deskundige (ergonoom, preventieadviseur…)
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit, vanaf de ant- woorden aan deze vragen:
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbe- teren?
Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Restrisico na preventie
• evalueer de waarschijnlijke toekomstige situatie indien de hierboven vermelde noodzakelijke preventie-/verbeteringsmaatregelen werkelijk genomen worden
• Noodzaak van een grondigere Analyse (niveau 3)
* op basis van de noodzaak om een beroep te doen op een deskundige
* op basis van het geëvalueerde restrisico
• dringendheid?
• doelstellingen: op welke punten moeten ze betrekking hebben?
* voor welke interventies op de installatie?
\.3.13. Waatregelen op korte termijn
• Het gebruik van sommige werktuigen of machines verbieden
• Bepaalde werken stoppen
• …
• Op welke manier?
\.4. PROCEDURE:
NIET DRAAGDARE WACHINES (VAST, VERRIJDDAAR,
HEFTOESTEL…)
\.4.1. Keuze van de ma<hine
Ga na of:
• De machines en werktuigen een CE markering dragen en er een conformiteits- certificaat aanwezig is
• De nodige kentekens op de machine voorkomen
• Ze aangepast is aan de taak
• De hulpstukken overeenstemmen met het uit te voeren werk in overeenstemming met
* de machine in kwestie
* de snelheid, grootte, manier van aanbrengen,… zoals aangeduid door de fabri- kant
* de materialen waarmee gewerkt wordt
* de arbeidsomstandigheden
• Het verslag van indienststelling van de machine werd gerealiseerd
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.\. De veiligheid van de ma<hine
Kijk de machine na:
• De handleiding van de fabrikant van de machine
* is beschikbaar in de directe nabijheid van de machine
* is duidelijk voor de operatoren (taal, moeilijkheidsgraad…)
* omvat duidelijke instructies betreffende de veiligheid bij het gebruik, het onder- houd, het afstellen en het verplaatsen … van de machine
Kijk de beschermingen na:
• Elke machine is uitgerust met de vereiste bescherming tegen:
* het onverwacht uitvallen van de voeding
* het onverwacht starten van de machine
* breuk van een onderdeel (bv: een slijpschijf) gedurende het gebruik
* vallen van voorwerpen of wegspringen van materiaal
* wegspringende deeltjes, vonken, stofjes …
• De bescherming tegen gevaarlijke, bewegende of roterende onderdelen (batterij- en, drijfriemen, tandwielen, zuigers, zagen…)
* zijn aangepast:
– aangebracht op de goede plaats
– van een aangepaste vorm
– wegneembaar of vast volgens de vereisten van het werk
* zitten op hun plaats, zijn in goede staat en voldoende stevig
• De vaste machines zijn voorzien van een aarding
• De hete oppervlakken die in contact kunnen komen met het menselijk lichaam zijn thermisch geïsoleerd waar nodig
• Het verspreiden van geluid, trillingen, laserstralen worden gecontroleerd
• De stabiliteit van de machine wordt gecontroleerd vóór haar gebruik, tijdens haar werking maar ook tijdens haar verplaatsing, haar transport, haar onderhoud, ...
Kijk de hulpstukken na: (Eventueel de procedure met betrekking tot “Handge- reedschap” hierboven raadplegen)
• De hulpstukken die worden gebruikt op de machine zijn
* aangepast aan deze machine in functie van (zie de richtlijnen van de fabrikant):
– de werkingssnelheid van de machine
– hun omvang
– de montagevoorschriften
– de aangewende collectieve beschermingsmiddelen
* aangepast aan de taak:
– "elk werktuig heeft zijn eigen functie" en "voor elke handeling bestaat een gepast werktuig"
• Men moet de collectieve beschermingsmiddelen niet verwijderen om de hulp- stukken op de machine aan te brengen
• De hulpmiddelen zijn van goede kwaliteit
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.3. De bedieningzmiddelen (Fi<he \\)
Ga na of:
• De bedieningsinstrumenten, de normale stop en de noodstop (Fiches 22 en 23)
* duidelijk zichtbaar en gegroepeerd opgesteld zijn
* zodanig opgesteld zijn dat het risico op onopzettelijk starten beperkt is
* geplaatst zijn binnen handbereik van de werknemer aan zijn werkpost
– rekening houdend met zijn houding: zittend, rechtstaand…
– centraal gelegen voor noodstoppen
* goed aangeduid en duidelijk herkenbaar zijn
– indien men verschillende systemen moet gebruiken (bv. draai- en drukknop- pen), moet een codering (de vorm, de grootte...) het verschil aanduiden
* gemakkelijk te bedienen zijn zonder zware inspanning
– zowel door mannen als door vrouwen
– welk ook de leeftijd van de gebruiker mag zijn
* zich in goede staat van werking bevinden, proper, schokbestendig en waterdicht om insijpeling van vloeistoffen te voorkomen
• Ze bereikbaar zijn voor de verantwoordelijken en collega's in geval van gevaarlijke situaties
• Bediening met de voeten (pedalen) vermeden of beperkt werd
• Een defect in het bedieningscircuit of in de energietoevoer geen gevaarlijke situa- ties veroorzaakt
• Elke machine uitgerust is met een hoofdschakelaar die vergrendeld kan worden en waarop men een etiket kan aanbrengen wanneer de machine in onderhoud of her- stelling is
• Een licht- of geluidssignaal de correcte uitvoering bevestigt van de gevraagde bediening
* in het bijzonder voor de belangrijkste bedieningsknoppen (start, stop…)
* het lichtsignaal is geïntegreerd in het bedieningsmiddel of bevindt zich er juist naast
* het geluidssignaal is hoorbaar rekening houdend met het omgevingslawaai en is gekend door de gebruiker
• Het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen (handschoenen) het gebruik van het bedieningsmiddel niet verhindert
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.4. De informatieverz<hafferz (Fi<hez \6 et \7)
Ga na of:
• De meldingssystemen die signalisatie en informatie overbrengen (afleesschaal, aan- plakbord, schermen…):
* goed geplaatst zijn en duidelijk zichtbaar
– zowel voor vrouwen als voor mannen wat ook de leeftijd mag zijn
– de essentiële en meest gelezen informatie wordt gegroepeerd en in het midden van het gezichtsveld opgesteld
* duidelijk leesbaar zijn in een comfortabele houding (zonder zich te moeten draaien, een ongemakkelijke houding aan te nemen…)
– rekening houden met de houding: zittend, staand, staand met sta-steun…
– zonder risico op verkeerd aflezen (bv: grootte van de letters)
– of verkeerde interpretatie (bv: wijzerdisplay met onduidelijke schaalverde- ling…)
* in de nabijheid staan van het onderdeel waarop ze betrekking hebben
* correcte informatie geven
* zich in goede staat bevinden en regelmatig onderhouden worden
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.5. Veiligheid van de uit te voeren handeling
Ga na of:
• De gevaarlijke machines (zagen, slijpschijven, …) opgesteld of in werking gesteld worden op een voldoende afstand van de doorgangen en andere werkposten
• Een veiligheidszone voorzien is tussen de machines en of deze aangeduid werd rondom de machine
* er afschermingen werden voorzien om de andere werknemers te beschermen tegen rondvliegend puin, vonken, stof of uitzonderlijk lawaai
* geen enkele andere werknemer bevindt zich in de werkzone
• De werkplaatsen en werkvlakken zijn opgeruimd, droog, net en in goede staat:
* geen belemmeringen
* zich verplaatsen rond de werkpost is gemakkelijk
* de handelingen noodzakelijk voor het werk worden niet belemmerd
* geen risico op vallen of uitglijden
• Alle onderdelen van de machine zitten op hun plaats en zijn goed vastgehecht alvorens de machine te starten
• Indien door de fabrikant vereist, wordt de machine onbelast gestart:
* de toevoersystemen worden pas opgestart nadat de machine in de normale werkingstoestand is gebracht
• Het afval, schaafkrullen, vijlsel …worden verzameld, opgeslagen en verwijderd op een correcte manier
• Perslucht wordt niet gebruikt om onderdelen schoon te maken
• De machine wordt afgezet alvorens men een werktuig of hulpstuk verwisselt
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.6. Perzoonlijke bez<hermingzmiddelen (Fi<he 35)
Ga na of:
• De persoonlijke beschermingsmiddelen aangepast zijn aan het uit te voeren werk:
* gelaatsbescherming of veiligheidsbril indien er een risico is op wegsprin- gende stofdeeltjes, vloeistofspatten (Fiche 37)
* masker bij wegspringende stofdeeltjes (polijsten, slijpen, puimen…) (Fiche 38)
* gehoorbescherming bij te hoog geluidsniveau
* aangepaste kledij die niet gemakkelijk gegrepen wordt door de machine wan- neer men werkt met machines met roterende onderdelen (Fiche 41)
– geen te losse kledij, gesloten aan de voorzijde, gesloten aan de polsen
– geen das, sjaal…
– lange haren worden beschermd door een haarkapje
* veiligheidsschoenen bij risico op vallen van voorwerpen of werktuigen, of risico op kwetsuren aan de voetzolen (Fiche 40)
* werkhandschoenen bij scherpe (cutters, schaafkrullen…), puntige (naal- den…), vuile (afval…) of toxische (oliën, vetten…) producten (Fiche 39)
– geen handschoenen dragen die gemakkelijk gegrepen kunnen worden door een machine met draaiende onderdelen
– de gebruiksaanwijzingen van de machine nagaan betreffende het al of niet gebruik en de keuze van de handschoenen: sommige machines moeten ZON- DER handschoenen bediend worden.
• Juwelen, oorbellen, ringen, kettingen, armbanden zijn verboden bij het gebruik van bepaalde machines (raadpleeg de gebruiksaanwijzing van die machine)
• Indien aanwezigheid van vetten, oliën, snijvloeistoffen:
* gebruikt men aangepaste handschoenen
* voorziet men een veilig middel om de handen te reinigen (doekjes, papier…, geen solventen)
• Een EHBO-doos is beschikbaar
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.7. Ergonomie
• De werkpost toelaat staand of zittend te werken, met rechte rug, ontspannen schouders, de ellebogen in het verlengde van het lichaam, en de ruimte biedt om afwisselende lichaamshoudingen aan te nemen tijdens het werk
• De aanbevolen houding is: (Fiches 29 en 30)
* zittend, wanneer de taak veel precisie of veel tijd vraagt
* staande, indien men moet heffen of tillen
* staande, met of zonder sta-steun wanneer er meer kracht moet uitgeoefend worden
• Een slechte houding, zware inspanningen, repetitieve handelingen of inspannin- gen… kunnen klachten ter hoogte van de rug, nek, schouders, handen of armen veroorzaken
* voor een meer gericht onderzoek van deze problemen, gebruik de Observatie- methode van de SOBANE-strategie betreffende de preventie van musculo- skeletale aandoeningen (RSI)
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.8. Fyziz<he omgevingzfa<toren
• Lawaai
* Lawaai kan bron zijn van discomfort tijdens het werken maar ook de oorzaak van gezondheidsklachten van de werknemer
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van lawaai, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende lawaai op de werkplaatsen
• De verlichting
* De kwantiteit van het licht is voldoende om
– de uit te voeren handelingen goed te kunnen observeren
– het uitgevoerde werk goed te zien terwijl het gedaan wordt
* Het contrast tussen de gevaarlijke (werktuig,…) en niet gevaarlijke delen is vol- doende groot
* Er is geen verblinding door de lampen of glanzende oppervlakken
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van verlichting, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende de verlichting op de werkplaatsen
• Trillingen
* De machines geven weinig of geen trillingen
* De handvatten zijn bedekt met kurk, rubber of schuimrubber om de trillingen te dempen
* voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van trillingen, gebruik de Observatiemethode van de SOBANE-strategie betreffende de preventie van trillingen van het hand-arm systeem
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4. . Onderhoud en nazi<ht
Ga na of
• Elke machine volledig stilgezet werd en de hoofdschakelaar vergrendeld werd door middel van een sleutel, en of er vóór elke onderhoudsbeurt een etiket werd aangebracht door de persoon die het onderhoud uitvoert
• De werknemers beschikken over aangepaste borstels om de machine die schaaf- krullen, zaagsel of ander afval produceren schoon te maken
* ze reinigen de machine nooit wanneer ze in werking is
* ze reinigen de machines en de omgeving nooit met blote handen
• Perslucht wordt nooit gebruikt om de machine of onderdelen te reinigen
• Het technisch periodiek onderhoud (nazicht) en de herstellingen gebeuren door gekwalificeerd personeel en volgens de voorschriften van de fabrikant
* de gebruikers voeren nooit zelf herstellingen uit
* de smering wordt regelmatig uitgevoerd
• De defecte machines worden onmiddellijk op non actief geplaatst en gemerkt door middel van een etiket
* een beschadigde machine wordt nooit gebruikt "in afwachting van" de herstel- ling
• De werknemer of een gekwalificeerd persoon
* controleert regelmatig de werktuigen op vervormingen, barsten, slijtage, scher- pe kanten …
– de werktuigen worden steeds geslepen, scherp, goed puntig, … gehouden
– de defecte werktuigen worden onmiddellijk verwijderd en voor nazicht weg- gezonden
– vervangwerktuigen zijn ter plaatse beschikbaar
• De werknemer reinigt de werktuigen alvorens ze op te bergen en verwijdert daar- bij schaafkrullen, zaagsel, vochtigheid, stofjes, ...
• Elk werktuig wordt steeds op dezelfde plaats opgeborgen
• De snijdende kanten van de werktuigen zijn bedekt met een afdoende bescher- ming teneinde het werktuig te beveiligen en verwondingen tijdens het nemen of het ordenen ervan te voorkomen
• Gehomologeerde recipiënten zijn beschikbaar voor het opslaan van vodden bevuild met olie, afval of doorweekt met andere ontvlambare stoffen
• Deze recipiënten worden dagelijks geledigd.
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.1o. Opleiding
• De gebruiksaanwijzingen en de instructies i.v.m. inspectie en onderhoud van alle machines werden opgesteld en zijn voor de werknemers beschikbaar op de werk- post
• De werknemers hebben geleerd alle machines te gebruiken volgens de richtlijnen van de fabrikant
* zij werden geïnformeerd over de risico's eigen aan het gebruik van de machine
* zij hebben de volgens de fabrikant te nemen veiligheidsmaatregelen gelezen, begrepen en zich eigen gemaakt
• De verantwoordelijken controleren periodiek of alle werknemers deze procedu- res kennen, begrijpen en volgen
* enkel de opgeleide werknemers zijn bevoegd om met een machine te werken
* de veiligheidsregels worden nageleefd
* de minder veilige handelingen worden onmiddellijk bijgestuurd
• Een veiligheidsprocedure werd opgesteld en is gekend door alle operatoren:
* de werkzone vrijmaken van alle vreemde voorwerpen die niets met het werk te maken hebben zodat men steeds in een stabiele houding en op een ongehin- derde manier het werk kan uitoefenen
* de veiligheidszone rond al de machines zijn aangegeven in het atelier
* de machine dagelijks inspecteren, in het bijzonder:
– het technisch functioneren: rotatiesnelheid, kracht, …
– de beschermingsmiddelen: al de afschermingen en andere beschermingsmid- delen zijn correct geïnstalleerd conform met de instructies van de fabrikant
– werktuigen: geslepen, scherp…
* alle problemen corrigeren vooraleer de machine te starten
* de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen dragen
* de machine steeds afzetten
– om de hulpstukken te veranderen (lemmet, mesjes …)
– voor elk onderhoud of nazicht
– wanneer ze niet gebruikt wordt
* een machine niet onbeheerd achterlaten wanneer ze niet werd afgezet of hele- maal stilgezet werd
• De werknemers informeren de preventieadviseurs of de directie onmiddellijk wanneer er zich een gevaarlijke situatie of een incident voordoet
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.11. Spe<ifieke aanda<htzpunten voor
verplaatzbare ma<hinez (Fi<hez 31 en 3\)
• Fiche 31 omvat de specifieke aandachtspunten eigen aan verplaatsbare machines:
* voor gebruik van het toestel, staat van het heftoestel, opleiding van de operator
* de toegang tot de bedieningspost van de machine
* de verlichting
* veiligheidsgordels
* de bewegingen die worden aangestuurd vanaf de bedieningspost
* de signalisatie en de waarschuwingsmiddelen zijn in orde
* de veiligheidsvoorschriften m.b.t. het verplaatsen van de machine
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.1\. Spe<ifieke aanda<htzpunten voor heftoeztellen
(Fi<hez 33 en 34)
• Fiche 33 omvat de specifieke aandachtspunten eigen aan heftoestellen
* voor gebruik van het toestel: staat van het heftoestel (controle door een exter- ne dienst) en opleiding van de operator (certificaat in regel)
* toegang tot de bedieningspost van de machine
* het maximale gewicht dat kan geheven worden
* het gewicht van de te heffen last is gekend of bij gebrek hieraan, correct ingeschat
* de volgende 6 veiligheidspunten zijn gekend en worden in praktijk gebracht:
1. de last goed inschatten
2. de punten waaraan men de last vastmaakt kiezen
3. rekening houden met de hefhoek
4. hulpmiddelen om te heffen zorgvuldig kiezen
5. de last goed vastmaken
6. de transportregels naleven
* staat van de hulpmiddelen voor het heffen
* de veiligheidsvoorschriften
* de communicatie (auditief, visueel) tussen de operator en de andere werknemers
* de belangrijkste veiligheidsregels gedurende het transport
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
\.4.13. Algemeen
Voor de | zie fiches |
Collectieve beschermingsmiddelen van de machines | 15 en 16 |
Betrouwbaarheid van de beschermingen | 12 |
Verplaatsbare machines | 31 en 32 |
Heftoestellen | 33 en 34 |
Draaibanken | 17 |
Persen | 18 |
Elektrische, voor hout of voor metaal machines | 28 |
Cirkelzaag | 19 |
Vergrendelingsprocedure van de machines | 20 |
Bedieningsmiddelen van een machine | 21, 22, 23, 24 en 25 |
\.4.14. Syntheze
• Bestaand risico: formuleer een oordeel over de risico's verbonden aan de werk- tuigen en machines:
Formuleer een oordeel over de huidige situatie: (Fiches 42 en 43)
• op basis
* van de Observaties hierboven uitgevoerd
* van de staat van alle werktuigen en machines
* van het wel of niet aanwezig zijn van collectieve beschermingsmiddelen
* het gebruik van de beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen
* de opleiding over de juiste werktechnieken op het vlak van veiligheid
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een deskundige (ergonoom, preventieadviseur…)
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit, vanaf de ant- woorden aan deze vragen:
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbe- teren?
Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Restrisico na preventie
• evalueer de waarschijnlijke toekomstige situatie indien de hierboven vermelde noodzakelijke preventie-/verbeteringsmaatregelen werkelijk genomen worden
• Noodzaak van een grondigere Analyse (niveau 3)
* op basis van de noodzaak om een beroep te doen op een deskundige
* op basis van het geëvalueerde restrisico
• dringendheid?
• doelstellingen: op welke punten moeten ze betrekking hebben?
* voor welke interventies op de installatie?
\.4.15. Waatregelen op korte termijn
• Het gebruik van sommige werktuigen of machines verbieden
• Bepaalde werken stoppen
• …
• Binnen welke termijn?
\.5 VERSLAG VAN
DE ODSERVATIESTUDIE
\.5.1 Samenvatting van
de rezultaten van de obzervatie
Het verslag bestaat uit een samenvatting van alle tot op dat ogenblik bekomen infor- matie. Zowel oplossingen en/of verbeteringen die gepland of reeds uitgevoerd zijn, worden er in weergegeven.
Dit verslag omvat:
• De samenvatting van de punten van voor de Observatie:
- de wijze waarop het probleem naar boven kwam en hoe het omschreven werd in het begin
- de grote lijnen van de Opsporingsstudie met de operatoren en hun staf.
• De resultaten van de Observatie en de voorgestelde oplossingen. Het bijge- voegde syntheseverslag wordt hiervoor gebruikt. Dit verslag overloopt de ver- schillende punten van de Observatiemethode.
• Een algemene verantwoording van deze oplossingen, waarbij wordt aangetoond:
- dat zij de beschreven problemen werkelijk kunnen verhelpen
- dat zij geen andere problemen zullen veroorzaken voor de operatoren
- dat zij niet tegenstrijdig zijn met de productiviteits- en rentabiliteitseisen van het bedrijf.
• Een synthese van de technische of organisatorische oplossingen en verbeteringen met een voorstel van wie doet wat, wanneer en hoe en tevens hoe de follow- up verloopt.
• Een samenvatting van de aspecten die niet opgelost werden en waarvoor een bij- komende Analyse noodzakelijk is.
• Een samenvatting van dit eindverslag waarin op 1 bladzijde de belangrijkste tech- nische oplossingen opgenomen worden .
Een meer gedetailleerde beschrijving van de wijze waarop het verslag dient gemaakt te worden en de manier van presentatie aan de directie en de werknemers, bevindt zich in de algemene inleiding van de SOBANE-methode.
\.5.\ Het verzlag
Synthesedocument voor het verzamelen van informatie:
• aan te passen aan de situatie
• te gebruiken voor het opstellen van het verslag
Bedrijf :
Werksituatie :
Coördinator :
Personen die aan deze studie hebben deelgenomen : Data :
A. PROCEDURE: HANDGEREEDSCHAPPEN
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1. Keuze van de handgereedz<happen | ||
• Aangepast aan de taak | ||
• Geen zware inspanningen | ||
• Goede kwaliteit | ||
• Geen vonken | ||
\. Veiligheid van het handgereedz<hap | ||
• Beschermingen | ||
• Handvatten | ||
• Wegspringende delen | ||
3. Veiligheid van de uit te voeren handeling | ||
• Beschermingen op hun plaats | ||
• Wegspringende delen | ||
• Werkposten | ||
• Vastmaken van voorwerpen | ||
• Reiniging zonder perslucht | ||
• Evacuatie van afval | ||
4. Perzoonlijke bez<hermingzmiddelen | ||
• Aangepast, efficiënt en comfortabel | ||
• Brillen | ||
• Handschoenen | ||
• Helmen | ||
• Schoenen | ||
5. Ergonomie | ||
• Rechte pols | ||
• Handvatten | ||
• Dicht bij het lichaam | ||
• Repetitief werk | ||
• Houding van het lichaam | ||
• RSI ? | ||
6. Fyziz<he omgevingzfa<toren | ||
• Verlichting | ||
• voldoende verlichting | ||
• contrast | ||
• verblinding | ||
Wanneer er problemen i.v.m. verlichting werden vastgesteld, wordt er aangeraden de Observatiemethode van de SOBANE-strategie te raadplegen. Deze werd ont- wikkeld voor de specifieke preventie van deze problemen.
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
7. De ordening | ||
• Riem om handgereed- schappen te dragen | ||
• Opslag (rekje, wagentje…) | ||
• Bescherming van de snijdende kanten | ||
8. Onderhoud en nazi<ht van de handgereedz<happen | ||
• Inspectie- en reinigingspro- cedure | ||
• Periodieke reiniging | ||
• Regelmatige inspectie | ||
• Defecte handgereed- schappen | ||
• Vervangwerktuigen | ||
• Handgereedschappen in goede staat: scherp, geslepen… | ||
• Periodiek nazicht | ||
. De vorming | ||
• Het juiste handgereedschap | ||
• Risico's op ongeval bij normaal gebruik | ||
• Xxxxxx'x op ongeval bij abnormaal gebruik | ||
• Informatie van de preven- tieadviseurs bij gevaarlijke situaties, incidenten… | ||
1o. Algemeen | ||
• Handgereedschap: ….. | ||
• Handgereedschap: ….. | ||
11. Syntheze
• Huidig risico
• op basis van:
* de Observaties hierboven uitgevoerd
* de staat van alle machines en alle handgereedschappen
* al of niet aanwezig zijn van collectieve beschermingsmiddelen
* het gebruik van de beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen
* opleiding over het gebruik van goede praktijken en op het vlak van veiligheid
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een meer technisch bevoegd persoon
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit
Wie | Wat | Wanneer |
• Restrisico na preventie
• waarschijnlijke toekomstige situatie
• Noodzaak van een grondigere Analyse (niveau 3)
• dringendheid?
• doelstellingen?
1\. Waatregelen op korte termijn
• Welke?
• Wie?
• Wanneer?
• Binnen welke termijn?
D. PROCEDURE: DRAAGDARE WACHINES
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1. Keuze van de ma<hine | ||
• CE markering | ||
• Aangepast aan de taak | ||
\. Veiligheid van de ma<hine | ||
• Machine: voorschriften van de fabrikant | ||
• Vereiste beveiliging | ||
• Werktuigen | ||
3. Dedieningzmiddelen | ||
• Bedieningsknop | ||
• Goede staat | ||
4. Veiligheid van de uit te voeren handeling | ||
• Veiligheidsschermen | ||
• Afkoppelen van de voeding voor elke aanpassing | ||
• Werkposten | ||
• Reiniging zonder perslucht | ||
• Evacuatie van afval | ||
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
5. Perzoonlijke bez<hermingzmiddelen | ||
• Aangepast aan de taak | ||
• Schermen / brillen | ||
• Masker | ||
• Gehoorbescherming | ||
• Kledij | ||
• Schoenen | ||
• Handschoenen | ||
6. Ergonomie | ||
• Rechte pols | ||
• Handvatten | ||
• Inspanning voor de bediening | ||
• Lichaamshouding | ||
• RSI ? | ||
7. Fyziz<he omgevingzfa<toren | ||
• Lawaai | ||
• Verlichting | ||
• voldoende licht | ||
• contrast | ||
• verblinding | ||
• Trillingen hand-arm | ||
Wanneer er problemen i.v.m. lawaai, verlichting of trillingen werden vastgesteld, wordt er aangeraden de Observatiemethode van de SOBANE-strategie te raadplegen. Deze werd ontwikkeld voor de specifieke preventie van deze problemen.
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
8. De ordening | ||
• Leidingen, kabels… | ||
• Droge omgeving, op dezelfde plaats | ||
• Bescherming van de snijdende kanten van het handgereedschap | ||
. Onderhoud en nazi<ht | ||
• Onderhoud en herstelling door gekwalificeerd personeel | ||
• Verwijdering van defecte machines | ||
• Regelmatige inspectie | ||
• Reiniging van schaafkrullen, zaagsel… | ||
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1o. Opleiding | ||
• Beschikbare gebruiks- aanwijzingen | ||
• Vorming van het personeel | ||
• Controle door de staf | ||
• Veiligheidsprocedure | ||
• Informatie van de preventie- adviseurs: gevaarlijke situatie, incident… | ||
11. Algemeen | ||
• Machine: ….. | ||
• Machine: ….. | ||
• Machine: ….. | ||
1\. Syntheze
• Huidig risico
• op basis van:
* de Observaties hierboven uitgevoerd
* de staat van alle machines en alle werktuigen
* wel of niet aanwezig zijn van persoonlijke beschermingsmiddelen
* het gebruik van de beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen
* opleiding over het gebruik van goede praktijken en op het vlak van veiligheid
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een meer technisch bevoegd persoon
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit
Wie | Wat | Wanneer |
• Restrisico na preventie
• waarschijnlijke toekomstige situatie
• Noodzaak van een grondigere Analyse (niveau 3)
• dringendheid?
• doelstellingen?
13. Waatregelen op korte termijn
• Welke?
• Wie?
• Wanneer?
• Binnen welke termijn?
C. PROCEDURE: NIET DRAAGDARE WACHINES
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1. Keuze van de ma<hine | ||
• CE markering | ||
• Aangepast aan de taak | ||
• Aangepast werktuig | ||
\. Veiligheid van de ma<hine | ||
• Machine: gebruiks- aanwijzing van de fabrikant | ||
• Vereiste beschermingen | ||
• Werktuigen | ||
3. Dedieningzmiddelen | ||
• Bedieningsmiddel: stop, noodstop… | ||
• Toegankelijkheid | ||
• Uitvallen van de voeding | ||
• Smering | ||
• Feedback signaal | ||
• Hinder door PBM | ||
4. Signalen | ||
• Plaats | ||
• Leesbaarheid | ||
• Goede staat | ||
5. Veiligheid van de uit te voeren handeling | ||
• Gevaarlijke machines op voldoende afstand | ||
• Veiligheidszone | ||
• Werkposten | ||
• Vastmaken van de werkstukken | ||
• Evacuatie van afval | ||
• Geen perslucht voor de reiniging | ||
• Uitschakelen voor elke wijziging | ||
6. Perzoonlijke bez<hermingzmiddelen | ||
• Aangepast aan het werk | ||
• Schermen / brillen | ||
• Masker | ||
• Gehoorbescherming | ||
• Kledij | ||
• Schoenen | ||
• Handschoenen | ||
7. Ergonomie | ||
• Lichaamshouding | ||
• RSI ? | ||
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
8. Fyziz<he omgevingzfa<toren | ||
• Lawaai | ||
• Verlichting | ||
• voldoende licht | ||
• contrast | ||
• verblinding | ||
• Trillingen hand-arm | ||
Wanneer er problemen i.v.m. lawaai, verlichting of trillingen werden vastgesteld, wordt er aangeraden de Observatiemethode van de SOBANE-strategie te raadplegen. Deze werd ontwikkeld voor de specifieke preventie van deze problemen.
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
. Onderhoud en nazi<ht | ||
• Uitschakelen en blokkeren voor onderhoud | ||
• Aangepast materiaal voor reiniging | ||
• Geen perslucht voor reiniging | ||
• Onderhoud en herstelling door gekwalificeerd personeel | ||
• Signalisatie van defecte machines | ||
• Regelmatige inspectie | ||
• Reiniging van schaafkrullen, zaagsel… | ||
• Recipiënten voor vodden | ||
1o. Opleiding | ||
• Beschikbare aanwijzingen | ||
• Vorming van het personeel | ||
• Controle door de verantwoordelijke | ||
• Veiligheidsprocedure | ||
• Informatie van de preventie- adviseurs: gevaarlijke situa- tie, incident…… | ||
11. Spe<ifieke aanda<htzpunten voor verplaatzbare ma<hinez | ||
• Staat van het werktuig en vorming van de gebruiker | ||
• Verlichting | ||
• Bedieningsmiddelen | ||
• Signalisatie | ||
• Veiligheidsinstructies m.b.t. verplaatsing | ||
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1\. Spe<ifieke aanda<htzpunten voor hefwerktuigen | ||
• Staat van het werktuig en vorming van de gebruiker | ||
• Toegang tot de werkpost | ||
• Gewicht van de last | ||
• Hulpmiddelen voor het heffen | ||
• Veiligheidsinstructies m.b.t. verplaatsing | ||
• Communicatie | ||
• Essentiële veiligheidsregels | ||
13. Algemeen | ||
• Machine: ….. | ||
• Machine: ….. | ||
• Machine: ….. | ||
14. Syntheze
• Huidig risico
• op basis van:
* de Observaties hierboven uitgevoerd
* de staat van alle machines en alle werktuigen
* wel of niet aanwezig zijn van persoonlijke beschermingsmiddelen
* het gebruik van de beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen
* opleiding over het gebruik van goede praktijken en op het vlak van veiligheid
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een meer technisch bevoegd persoon
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit
Wie | Wat | Wanneer |
• Restrisico na preventie
• waarschijnlijke toekomstige situatie
• Noodzaak van een grondigere Analyse (niveau 3)
• dringendheid?
• doelstellingen?
15. Waatregelen op korte termijn
• Welke?
• Wie?
• Wanneer?
• Binnen welke termijn?
3. NIVEAU 3: ANALYSE
PREVENTION
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
55
3.1.1 Doelztellingen
PREVENTION
• Meer gerichte preventie-/verbeteringsmaatregelen uitwerken
• door specifieke metingen uit te voeren
• door meer gespecialiseerde technieken te gebruiken.
• Nagaan of een nog grondiger onderzoek noodzakelijk is (Expertise, niveau 4).
3.1.\ Wie ?
• De mensen uit het bedrijf bijgestaan door een preventieadviseur die:
• de nodige vakkennis inzake methodologie bezit
• over de nodige meetapparatuur beschikt.
3.1.3 Hoe?
Een meer gedetailleerde beschrijving van de toepassing van de Analyse- methodes wordt beschreven in de algemene inleiding van de SOBANE- methode. Enkel de voornaamste richtlijnen worden hieronder vermeld.
De werkwijze van de preventieadviseur is de volgende:
1. Herzien van de resultaten van de Opsporing en de Observatie van de arbeidssituatie samen met de coördinator die deze 2 eerste niveaus realiseer- de
• de preventieadviseur zal zo het reeds bij de vorige niveaus (Opsporing en
Observatie) uitgevoerde werk leren kennen.
• hij beoordeelt dat werk en de voorgestelde oplossingen vanuit het oogpunt van zijn specifieke kennis. Hij stuurt deze bij indien noodzakelijk of bevestigt de juistheid van de oplossingen.
• tenslotte beslist hij welke aspecten een nadere specifieke Analyse behoeven.
2. Uitvoeren van de eigenlijke Analyse van de arbeidssituatie voor deze specifieke aspecten in samenwerking met de mensen uit het bedrijf
• door deze specifieke aspecten grondiger te bestuderen
• door eventueel metingen uit te voeren, steeds met het oog op preventie
• door het bedrijf te helpen de voorgestelde oplossingen in de praktijk om te zetten.
3.1.4 Te bezpreken punten
1. De karakteristieken van de machines en handgereedschappen verder uitdiepen.
2. Mogelijke preventie-/verbeteringsmaatregelen zoeken door de vorige stap
- niveau 2, Observatie opnieuw te doorlopen.
3. Bepalen van het huidig risico.
4. Bepalen van het restrisico na preventie/verbetering.
5. Bepalen of een niveau 4, Expertise noodzakelijk is, de dringendheid en de doel- stellingen..
6. Bepalen van de maatregelen op korte termijn.
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
3.1.5. Terminologie
Schade-gevolg | Elk ongewenst effect dat wordt veroorzaakt door een ongeval zoals snijwonden, verplettering… |
Risico | De kans dat een bepaald gevolg of schade zich voordoet, rekening houdend met de blootstelling: frequentie en duur van het gebruik van de machine of het handgereedschap |
Restrisico | De kans dat ditzelfde gevolg zich voordoet na verbetering van de arbeidsomstandigheden |
HANDGEREEDSCHAPPEN
3.\.1. Uitgebreide ztudie
Herneem de punten van de Observatie met de nadruk op:
• Keuze van de handgereedschappen
• aangepast aan het uit te voeren werk door hun type, hun grootte, hun gewicht
• aangedreven indien de inspanning belastend is
• van goede kwaliteit
• explosieveilig in een explosieve of ontvlambare omgeving
• voorzien van een afscherming tegen wegspringende delen, splinters, spatten,…
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Veiligheid van de uit te voeren handeling
• de ligging van de werkpost ten aanzien van de andere werknemers
• de staat van de werkplaatsen en werkvlakken, vrijgehouden, droog, net en in goede staat
• de aanwezigheid, de aangepastheid en de staat van de hulpmiddelen (bank- schroeven, lijmschroeven, nijptangen…) die toelaten de te bewerken voorwer- pen vast te klemmen
• de omgevingsverlichting en duidelijke zichtbaarheid van gevaarlijke punten
• het gebruik van perslucht om werkstukken te reinigen
– persluchtdruk zo zwak als mogelijk
– schermen tegen wegspringende delen
• systemen voor de inzameling, de opslag en evacuatie van afval, schaafkrullen, vijl- sel…
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
• hun aangepastheid aan het werk: veiligheidsbril, gezichtsbescherming, masker, handschoenen…
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Ergonomische aspecten
• de lichaamshouding tijdens het werk: zittend of staand, rechte rug, ontspannen schou- ders, de ellebogen in het verlengde van het lichaam, neutrale positie van de polsen
* voor staande positie, zie specifieke aanbevelingen van fiche 49
* voor staande positie met sta-steun, zie specifieke aanbevelingen van fiche 50
* voor zittende positie, zie specifieke aanbevelingen van fiche 51
• voor een meer gericht onderzoek aangaande problemen van lichaamshouding, inspanningen, repetitieve handelingen of inspanningen, gebruik de SOBANE-stra- tegie betreffende de preventie van musculoskeletale aandoeningen (RSI)
• de vorm van de handvatten
* aangepast aan de handpalm
* normaal niet rond, enkel rond indien het handgereedschap in de hand dient te draaien
* diameter van 30 tot 55 mm
* lengte van 100 tot 125 mm
* slipvrij en comfortabel
* voor links- of rechtshandigen
* voor mannen en vrouwen
* opening (nijptangen, snoeischaren, pistolen …): spreiding van 100 mm open, 40 – 50 mm gesloten
* veer die het onderdeel opent wanneer men het loslaat
* stop aan de voorzijde om te voorkomen dat de hand kan wegglijden naar het werkvlak en om de kracht nodig voor het vastklemmen te verminderen
* stop aan de achterzijde om het opnemen van het handgereedschap te verge- makkelijken
• de plaatsing van de meest gebruikte handgereedschappen in verhouding tot het werk
* opgehangen door middel van een veersysteem dat het gewicht van het hand- gereedschap compenseert, boven de arbeidspost indien het werk op een vaste plaats gebeurt
* sterkte van de veer niet te groot, niet te klein
* aanpasbare steunen voor de handen en de voorarmen worden voorzien in geval van repetitieve arbeid en/of precisiewerk
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• De fysische omgevingsfactoren
• de verlichting is voldoende en goed van kleurweergave om de handgereed- schappen op een veilige wijze te kunnen gebruiken
* voldoende verlichting in lux
* temperatuur en de kleurgeving van de verlichting
* voldoende contrast tussen de gevaarlijke (handgereedschap…) en niet gevaar- lijke delen
* geen schaduw of verblindingszones
* voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van verlichting, gebruik de SOBANE-strategie betreffende de verlichting op de werkplaatsen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Ordening
• de wijze waarop de werknemers de handgereedschappen dragen: riem of stevi- ge overkledij
• de opslagmogelijkheden: specifieke rekjes, lades, borden, wagentjes, gereed- schapskist
• de wijze waarop de handgereedschappen in deze ruimte geordend zijn: orde, netheid…
• de bescherming van de snijdende handgereedschappen die opgeborgen zijn
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Onderhoud en nazicht van de handgereedschappen
• procedures voor nazicht en periodiek onderhoud
• staat van de handgereedschappen: beschermingen, handvatten, vervormingen, slijtage, netheid…
• procedures voor verwijderen en vervangen van defecte handgereedschappen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Opleiding
• de opleiding van de werknemers voor nazicht, verwijderen en preventief onder- houd van handgereedschappen
• de opleiding van de werknemers voor het gebruik van het juiste handgereed- schap bij elke taak
• de risico's op ongevallen bij normaal gebruik
• de risico's op ongevallen bij abnormaal gebruik (onaangepast handgereedschap, defect handgereedschap)
• systematisch verslag aan de preventieadviseurs of aan de directie over elke gevaarlijke situatie en van elk incident/ongeval
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
3.\.\. Syntheze
• Huidig risico (Fiches 55 en 56)
• herneem de punten van deel 1 van de Analysemethode "Uitgebreide studie"
• vindt u de situatie:
* aanvaardbaar
* na te kijken door een specialist
* nog steeds onaanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de noodzakelijke preventie-/verbeteringsmaatregelen
• Preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit, vanaf de ant- woorden aan deze vragen:
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Restrisico na preventie
• Evalueer de waarschijnlijke toekomstige situatie (restrisico) indien de hogerver- noemde preventie-/verbeteringsmaatregelen werkelijk genomen worden.
• na toepassing van de aanbevolen aanpassingen, denkt u dat de situatie:
* aanvaardbaar
* na te kijken door een meer gespecialiseerd persoon
* nog steeds onaanvaardbaar en snel te verbeteren
• Noodzaak van een grondiger niveau 4, Expertise
• op basis van het hierboven geëvalueerde restrisico
* dringendheid?
* doelstellingen: op welke punten moeten ze betrekking hebben?
• welke machines?
• voor welk risiconiveau?
3.\.3. Waatregelen op korte termijn
• Buiten dienst stellen van defecte werktuigen of machines
• Tijdelijke veiligheidsmaatregelen
• Verbod van bepaalde handelingen
• …
• Op welke manier?
• Binnen welke termijn?
DRAAGDARE WACHINES
3.3.1. Uitgebreide ztudie
Herneem de punten van de Observatie met de nadruk op:
• Keuze van de machines (Fiches 44 en 55)
• CE conformiteit: markering, naleven van de essentiële voorschriften…
• aangepastheid van de machine voor het uit te voeren werk
* elektrisch, pneumatisch, hydraulisch… werktuig
* de snelheid, grootte, opstelling… zoals aanbevolen door de fabrikant
* de arbeidsomstandigheden
* de te bewerken materialen
* de verenigbaarheid met de arbeidsomgeving: reservoirs of vochtige zones, opslaan en gebruik van gas of ontvlambare vloeistoffen en andere explosieve substanties
• Het verslag van indienststelling van de machine werd gerealiseerd
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Veiligheid van de machine
• de aanwezigheid, de aangepastheid en de staat van de bescherming en de onder- delen tegen:
* uitvallen van de voeding of onopzettelijk aanzetten
* breuk van de machine gedurende het gebruik
* vallen of wegspringen van voorwerpen of materiaal
* wegspringende deeltjes, vonken, stofjes
* verkeerde aansluitingen
* de bescherming tegen gevaarlijke, bewegende of roterende onderdelen (bat- terijen, drijfriemen, drijfwerk, tandwielen, zuigers, zagen…)
• de isolatie van elektrische machines
• de contacttemperaturen
• het ontstaan van geluid, trillingen en laserstralen worden gecontroleerd
• het aan de bron opvangen van stof, schaafkrullen, zaagmeel of ander fijn puin
• de hulpstukken die gebruikt worden op een machine zijn
* aangepast aan deze machine op het vlak van snelheid, omvang, montagevoor- schriften, collectieve beschermingsmiddelen (zie richtlijnen van de fabrikant)
* aangepast aan de taak
* in overeenstemming met de collectieve beschermingsonderdelen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• De bedieningsmiddelen (Fiches 52 en 53)
• het type, de lokalisatie en de werking van de bedieningsinstrumenten
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• De veiligheid van de uit te voeren handelingen
• de ligging van de werkpost ten aanzien van de andere werknemers
• schermen om de andere werknemers te beschermen tegen rondvliegend puin, vonken, stof of uitzonderlijk lawaai
• de lengte en staat van kabels, verlengstukken…
• de lengte, kwaliteit en staat van waterpijpslangen, verbindingsstukken, veilig- heidskleppen…
• staat van de werkposten en werkvlakken, ontruimd, droog, net en in goede staat
• gebruik van perslucht om onderdelen te reinigen
– persluchtdruk zo zwak als mogelijk
– afscherming tegen wegspringende delen
• systemen voor de inzameling, de opslag en de evacuatie van afval, schaafkrullen, vijlsel …
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
• de uitrusting of de persoonlijke beschermingskledij (Fiche 46)
• gelaatsbescherming of beschermingsbril indien wegspringende stofdeeltjes, spat- ten, gas… (Fiche 48)
• een masker indien vrijkomen van stofdeeltjes of gas (Fiche 47)
• gehoorbescherming
• veiligheidsschoenen
• een veiligheidsgordel of harnas indien risico op vallen
• werkhandschoenen indien manipulatie van scherpe, puntige, vuile voorwerpen of toxische producten
• de EHBO doos
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Ergonomische aspecten
• de wijze waarop de machine moet worden vastgehouden
• de lichaamshouding tijdens het werk: zittend of staand, rechte rug, ontspannen schouders, de ellebogen in het verlengde van het lichaam, neutrale positie van de polsen
* voor staande positie, zie specifieke aanbevelingen van fiche 49
* voor staande positie met sta-steun, zie specifieke aanbevelingen van fiche 50
* voor zittende positie, zie specifieke aanbevelingen van fiche 51
• voor een meer gericht onderzoek aangaande problemen van lichaamshouding, inspanningen, repetitieve handelingen of inspanningen, gebruik de SOBANE- strategie betreffende de preventie van musculoskeletale aandoeningen (RSI)
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Fysische omgevingsfactoren
• Lawaai
* Lawaai kan bron zijn van discomfort tijdens het werken maar ook de oorzaak van gezondheidsklachten van de werknemer
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van lawaai, gebruik de SOBANE-strategie betreffende lawaai op de werkplaatsen
• Verlichting
* de verlichting is voldoende in lux en goed van kleurweergave om de handge- reedschappen op een veilige wijze te kunnen gebruiken
* temperatuur en de kleurgeving van de verlichting
* voldoende contrast tussen de gevaarlijke (werktuig,…) en niet gevaarlijke delen
* geen schaduw of verblindingszones …
* voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van verlichting, gebruik de SOBANE-strategie betreffende de verlichting op de werkplaatsen
• Trillingen
* de machines van meer dan 500 g die frequent gebruikt worden zijn goed uit- gebalanceerd
* de handvatten zijn bedekt met een laag van kurk, rubber of schuimrubber, plastic of vastgelijmde plastic op metaal die hand-arm trillingen dempt
* voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van trillingen, gebruik de SOBANE-strategie betreffende de preventie van trillingen van het hand-arm systeem
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Ordening
• de opslagmogelijkheden: specifieke rekjes, lades, wagentjes, gereedschapkisten
• de ordening van leidingen, kabels, buizen …
• de wijze waarop de machines in deze ruimten geordend zijn: orde, netheid…
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Onderhoud en nazicht van de machines en werktuigen
• de procedures voor inspectie en preventief onderhoud door gekwalificeerd per- soneel
* vervangstukken ter plaatse beschikbaar
* smering
* onderhoud van kabels en stekker
* onderhoud van de persluchtleidingen
• staat van de werktuigen: beveiliging, handvatten, vervormingen, slijtage, net- heid…
• procedure voor opladen van batterijen, indien van toepassing
• procedure voor verwijdering en vervanging van defecte werktuigen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Opleiding
• de opleiding van de werknemers voor nazicht, uit dienst nemen en preventief onderhoud van werktuigen
• de opleiding van de werknemers voor het gebruik van het juiste werktuig bij elke taak
• de risico's op ongevallen bij normaal gebruik
• de risico's op ongevallen bij abnormaal gebruik (slecht werktuig, defect werk- tuig)
• de gebruiksaanwijzingen (handleiding en gebruiksgrafiek ter beschikking gesteld door de fabrikant) voor de operatoren zijn ter beschikking op de werkpost
• het opstellen, de inhoud, de kennis en het naleven van de werk- en veiligheids- procedures
• systematisch verslag aan de preventieadviseurs of aan de directie over elke gevaarlijke situatie en van elk incident/ongeval
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Voor andere specifieke machines, raadpleeg de controlefiches waarnaar verwezen wordt in fiche 45
3.3.\. Syntheze
• Huidig risico (Fiches 55 en 56)
• herneem de punten van deel 1 van de Analysemethode "Uitgebreide studie"
• vindt u de situatie:
* aanvaardbaar
* na te kijken door een specialist
* nog steeds onaanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de noodzakelijke preventie-/verbeteringsmaatregelen
• Preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit, vanaf de ant- woorden aan deze vragen:
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbe- teren?
Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Restrisico na preventie
• Evalueer de waarschijnlijke toekomstige situatie (restrisico) indien de hoger- vernoemde preventie-/verbeteringsmaatregelen werkelijk genomen worden.
• na toepassing van de aanbevolen aanpassingen, denkt u dat de situatie:
* aanvaardbaar
* na te kijken door een meer gespecialiseerd persoon
* nog steeds onaanvaardbaar en snel te verbeteren
• Noodzaak van een grondiger niveau 4, Expertise
• op basis van het hierboven geëvalueerde restrisico
* dringendheid?
* doelstellingen: op welke punten moeten ze betrekking hebben?
• welke machines?
• voor welk risiconiveau?
3.3.3. Waatregelen op korte termijn
• Buiten dienst stellen van defecte werktuigen of machines
• Tijdelijke veiligheidsmaatregelen
• Verbod van bepaalde handelingen
• …
• Op welke manier?
3.4. PROCEDURE:
NIET DRAAGDARE WACHINES
3.4.1. Uitgebreide ztudie
Herneem de punten van de Observatie met de nadruk op:
• Keuze van de werktuigen
• CE conformiteit: markering, naleven van de essentiële voorschriften…
• aangepastheid van de machine voor het uit te voeren werk
* snelheid, grootte, opstelling, materialen waarmee moet gewerkt worden...
* in overeenstemming met de arbeidsomgeving : reservoirs of vochtige zones, opslag en gebruik van gas of ontvlambare vloeistoffen en andere explosieve substanties
• Het verslag van indienststelling van de machine werd gerealiseerd
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Veiligheid van de machine (Fiche 44)
• de aanwezigheid, de aangepastheid en de staat van de bescherming en de onder- delen tegen:
* uitvallen van de voeding of onopzettelijk aanzetten
* breuk van de machine gedurende het gebruik
* vallen of wegspringen van voorwerpen of materiaal
* wegspringende deeltjes, vonken, stofjes
* de bescherming tegen gevaarlijke, bewegende of roterende onderdelen (bat- terijen, drijfriemen, drijfwerk, tandwielen, zuigers, zagen…)
• de isolatie en aarding van elektrische machines
• de contacttemperaturen
• de uitstraling van geluid, trillingen en laserstralen worden gecontroleerd
• het aan de bron opvangen van stof, schaafkrullen, zaagmeel of ander fijn puin
• de hulpstukken die gebruikt worden op een machine zijn
* aangepast aan deze machine op het vlak van snelheid, omvang, montagevoor- schriften, collectieve beschermingsmiddelen (zie richtlijnen van de fabrikant)
* aangepast aan de taak
* in overeenstemming met de collectieve beschermingsonderdelen
• bijzondere eigenschappen voor de schermen
* vaste schermen: werktuigen noodzakelijk om de vasthechting weg te nemen
* verplaatsbare schermen
* regelbare schermen die de toegang beperken
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• De bedieningsmiddelen (Fiche 52)
• het type, de lokalisatie en de werking van de bedieningsinstrumenten, de stop en noodstop, hun aantal en hun algemene opstelling die intuïtief correct aanvoelt
• hun stevigheid, hun technische betrouwbaarheid, feedback tijd...
• hun vorm, grootte, kleur ... (drukknoppen, lichtschakelaar, pedalen…) overeen- komstig de stereotypen
• prioriteiten van de bedieningsmiddelen
* volgorde waarin de verschillende bedieningsmiddelen dienen geactiveerd te worden
* de procedures, voor de start, de normale stop en de noodstop
* de procedures voor vergrendeling, isolering en uitschakeling van energiebron
• xxxxxx'x op fouten en ongevallen omwille van
* types, plaatsen, kleuren, richting van de actie...
* hapering van de bedieningsmiddelen
* defect van de energietoevoer
* tegenstrijdige opdrachten indien meerdere bedieningsposten
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Informatieverschaffers (Fiches 53 en 54)
• de meldingssystemen (schermen, afleesschaal, aanplakbord, analoog of digitaal meldingssysteem, beelden, grafieken, teksten, licht- of geluidssignaal...) die het meest aangewezen zijn in functie van de aard van de informatie
• de plaats van de meldingssystemen recht tegenover de operator in functie van
* de frequentie, de duur en de wijze van gebruik
* de belangrijkheid van de informatie voor de uit te voeren taak
* de volgorde in dewelke de informatie dient verzameld te worden, in het bij- zonder in noodgevallen
• hun vorm, grootte, kleur ... overeenkomstig met de stereotypen
• xxxxxx'x op fouten en ongevallen omwille van
* types, plaatsing, kleur, aard en aantal informatieverschaffers, ontbreken van informatie
* hapering van de bedieningsmiddelen
* defect van de energietoevoer
* tegenstrijdige bedieningen indien meerdere bedieningsposten
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• De veiligheid van de uit te voeren handeling
• de opstelling en oriëntatie van gevaarlijke machines (zagen, slijpschijven, …) ten aanzien van doorgangen en andere werkposten
• veiligheidszone tussen en rondom elke machine
• schermen om andere werknemers te beveiligen tegen rondvliegend puin, von- ken, stof of uitzonderlijk lawaai
• staat van de werkplaatsen en werkvlakken, opgeruimd, droog, net en in goede staat
• gebruik van perslucht om onderdelen te reinigen
• systemen voor de inzameling, de opslag en de evacuatie van afval, schaafkrullen, stof, snijolie of andere vloeistoffen……
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
• de uitrusting of de persoonlijke beschermingskledij (Fiche 46)
• gelaatsbescherming of beschermingsbril indien wegspringende stofdeeltjes, spat- ten, gas… (Fiche 48)
• een masker bij vrijkomen van stofdeeltjes of gas (Fiche 47)
• gehoorbescherming
• veiligheidsschoenen
• een veiligheidsgordel of harnas bij risico op vallen
• werkhandschoenen bij manipulatie van scherpe, puntige, vuile voorwerpen of toxische producten
• de EHBO doos
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Ergonomie
• de lichaamshouding tijdens het werk: zittend of staand, rechte rug, ontspannen schouders, de ellebogen in het verlengde van het lichaam, neutrale positie van de polsen
* voor staande positie, zie specifieke aanbevelingen van fiche 49
* voor staande positie met sta-steun, zie specifieke aanbevelingen van fiche 50
* voor zittende positie, zie specifieke aanbevelingen van fiche 51
• voor een meer gericht onderzoek aangaande problemen van lichaamshouding, inspanningen, repetitieve handelingen of inspanningen, gebruik de SOBANE- strategie betreffende de preventie van musculoskeletale aandoeningen (RSI)
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Fysische omgevingsfactoren
• Lawaai
* Lawaai kan bron zijn van discomfort tijdens het werken maar ook de oorzaak van gezondheidsklachten van de werknemer
* Voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van lawaai, gebruik de SOBANE-strategie betreffende lawaai op de werkplaatsen
• Verlichting
* voldoende verlichting in lux en goed van kleurgeving om de werktuigen op een veilige wijze te kunnen gebruiken
* temperatuur en de kleurgeving van de verlichting
* voldoende contrast tussen de gevaarlijke (werktuig,…) en niet gevaarlijke delen
* geen schaduw of verblindingszones …
* voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van verlichting, gebruik de SOBANE-strategie betreffende de verlichting op de werkplaatsen
• Trillingen
* de machines van meer dan 500 g die frequent gebruikt worden zijn goed uit- gebalanceerd
* de handvatten zijn bedekt met een laag van kurk, rubber of schuimrubber, plastic of vastgelijmde plastic op metaal die hand-arm trillingen dempt
* voor een meer gericht onderzoek van problemen op het vlak van trillingen, gebruik de SOBANE-strategie betreffende de preventie van trillingen van het hand-arm systeem
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Onderhoud en nazicht van de machines
• de procedures voor inspectie en preventief onderhoud door gekwalificeerd per- soneel
* aanduiding dat de machine in onderhoud, herstel is…
* procedure voor vergrendeling van de machine voor elke onderhoudsbeurt
* vervangstukken ter plaatse beschikbaar
* smering
• staat van de werktuigen: beschermingen, vervormingen, slijtage, netheid…
• plaats van de afstelpunten buiten de gevaarlijke zones
• gebruik van perslucht voor het onderhoud
• procedures en werktuigen (borstels…) voor de reiniging van de machines
• procedure voor opladen van batterijen, indien van toepassing
• procedure voor verwijdering en vervanging van defecte werktuigen
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Opleiding
• de opleiding van de werknemers voor nazicht, uit dienst nemen en preventief onderhoud van werktuigen
• de opleiding van de werknemers voor het gebruik van het juiste werktuig bij elke taak
• de risico's op ongevallen bij normaal gebruik
• de risico's op ongevallen bij abnormaal gebruik (slecht werktuig, defect werk- tuig)
• de gebruiksaanwijzingen (handleiding en gebruiksgrafiek ter beschikking gesteld door de fabrikant) voor de operatoren zijn ter beschikking op de werkpost
• het opstellen, de inhoud, de kennis en het naleven van de werk- en veiligheids- procedures
• systematisch verslag aan de preventieadviseurs of aan de directie over elke gevaarlijke situatie en van elk incident/ongeval
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Specifieke aandachtspunten voor verplaatsbare machines, zie fiches 31 en 32
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Specifieke aandachtspunten voor heftoestellen, zie fiches 33 en 34
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Voor andere specifieke machines, raadpleeg de controlefiches waarnaar verwezen wordt in fiche 45
3.4.\. Syntheze
• Huidig risico (Fiches 55 en 56)
• herneem de punten van deel 1 van de Analysemethode "Uitgebreide studie"
• vindt u de situatie:
* aanvaardbaar
* na te kijken door een specialist
* nog steeds onaanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de noodzakelijke preventie-/verbeteringsmaatregelen
• Preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit, vanaf de ant- woorden aan deze vragen:
Wat kan concreet gedaan worden om de situatie onmiddellijk te verbeteren? Wat moet meer in detail bestudeerd worden?
• Restrisico na preventie
• Evalueer de waarschijnlijke toekomstige situatie (restrisico) indien de hoger- vernoemde preventie-/verbeteringsmaatregelen werkelijk genomen worden.
• na toepassing van de aanbevolen aanpassingen, denkt u dat de situatie:
* aanvaardbaar
* na te kijken door een meer gespecialiseerd persoon
* nog steeds onaanvaardbaar en snel te verbeteren
• Noodzaak van een grondiger niveau 4, Expertise
• op basis van het hierboven geëvalueerde restrisico
* dringendheid?
* doelstellingen: op welke punten moeten ze betrekking hebben?
• welke machines?
• voor welk risiconiveau?
3.4.3. Waatregelen op korte termijn
• Buiten dienst stellen van defecte werktuigen of machines
• Tijdelijke veiligheidsmaatregelen
• Verbod van bepaalde handelingen
• …
• Op welke manier?
• Binnen welke termijn?
DE ANALYSESTUDIE
3.4.1 Samenvatting van de rezultaten van de analyze
Het verslag bestaat uit een samenvatting van alle tot op dat ogenblik bekomen infor- matie. Zowel oplossingen en/of verbeteringen die gepland of reeds uitgevoerd zijn, worden er in weergegeven.
Dit verslag omvat:
• De samenvatting van de punten van voor de Analyse:
- de wijze waarop het probleem naar boven kwam en hoe het omschreven werd in het begin
- de grote lijnen van de Opsporingsstudie met de operatoren en hun staf
- de herziening van de resultaten van de Observatie: de vastgestelde aspecten en de voorgestelde oplossingen.
• De resultaten van de Analyse en de voorgestelde oplossingen. Het bijgevoegde syntheseverslag wordt hiervoor gebruikt. Dit verslag overloopt de verschillende punten van de Analysemethode.
• Een algemene verantwoording van deze oplossingen, waarbij wordt aangetoond:
- dat zij de beschreven problemen werkelijk kunnen verhelpen
- dat zij geen andere problemen zullen veroorzaken voor de operatoren
- dat zij niet tegenstrijdig zijn met de productiviteits- en rentabiliteitseisen van het bedrijf.
• Een synthese van de technische of organisatorische oplossingen en verbeteringen met een voorstel van wie doet wat, wanneer en hoe en tevens hoe de follow- up verloopt.
• De maatregelen die eventueel genomen moeten worden om de operatoren cor- rect in te lichten en op te leiden over: de beste werkmethodes om taken uit te voeren en de werkmethodes die vermeden moeten worden. Er dient ook infor- matie gegeven te worden over de gezondheids- en veiligheidsrisico's.
• Een samenvatting van de aspecten die niet opgelost werden en waarvoor een bij- komende Expertise noodzakelijk is.
• Een samenvatting van dit eindverslag waarin op 1 bladzijde de belangrijkste tech- nische oplossingen opgenomen worden .
Een meer gedetailleerde beschrijving van de wijze waarop het verslag dient gemaakt te worden en de manier van presentatie aan de directie en de werknemers, bevindt zich in de algemene inleiding van de SOBANE-methode.
3.4.\ Het verzlag
Synthesedocument voor het verzamelen van informatie:
• aan te passen aan de situatie
• te gebruiken voor het opstellen van het verslag
Bedrijf :
Werksituatie :
Coördinator :
Personen die aan deze studie hebben deelgenomen : Data :
A. PROCEDURE: HANDGEREEDSCHAPPEN
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1. Uitgebreide ztudie | ||
• Keuze van de werktuigen | ||
• Veiligheid van de uit te voeren handeling | ||
• Persoonlijke beschermings- middelen | ||
• Ergonomische aspecten | ||
• Fysische omgevingsfactoren | ||
• Ordening | ||
• Onderhoud en nazicht van de werktuigen | ||
• Opleiding | ||
\. Syntheze
• Huidig risico
• herneem de punten van deel 1 van de Analysemethode "Uitgebreide studie"
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een specialist
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit
Wie | Wat | Wanneer |
• Restrisico na preventie
• waarschijnlijke toekomstige situatie
• Noodzaak van een expertise onderzoek (niveau 3)
• dringendheid?
• doelstellingen?
3. Waatregelen op korte termijn
• Welke?
• Wie?
• Hoe?
• Binnen welke termijn?
D. PROCEDURE: DRAAGDARE WACHINES
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1. Uitgebreide ztudie | ||
• Keuze van de machine | ||
• Veiligheid van de machine | ||
• De bedieningsmiddelen | ||
• Veiligheid van de uit te voeren handeling | ||
• Persoonlijke beschermingsmiddelen | ||
• Ergonomische aspecten | ||
• Fysische omgevingsfactoren | ||
• Ordening | ||
• Onderhoud en nazicht van de machines en werktuigen | ||
• Opleiding |
\. Syntheze
• Huidig risico
• herneem de punten van deel 1 van de Analysemethode "Uitgebreide studie"
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een specialist
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit
Wie | Wat | Wanneer |
• Restrisico na preventie
• waarschijnlijke toekomstige situatie
• Noodzaak van een expertise onderzoek (niveau 3)
• dringendheid?
• doelstellingen?
3. Waatregelen op korte termijn
• Welke?
• Wie?
• Hoe?
• Binnen welke termijn?
C. PROCEDURE: NIET DRAAGDARE WACHINES
Factor | Observaties | Preventie-bescherming |
1. Uitgebreide ztudie | ||
• Keuze van de machine | ||
• Veiligheid van de machine | ||
• De bedieningsmiddelen | ||
• De signalen | ||
• Veiligheid van de uit te voeren handeling | ||
• Persoonlijhke beschermingsmiddelen | ||
• Ergonomie | ||
• Fysische omgevingsfactoren | ||
• Onderhoud en nazicht van de machines | ||
• Opleiding | ||
• Specifieke aandachtspunten voor verplaatsbare machines | ||
• Specifieke aandachtspunten voor hefwerktuigen | ||
• Andere specifieke machines |
\. Syntheze
• Huidig risico
• herneem de punten van deel 1 van de Analysemethode "Uitgebreide studie"
• vindt u de situatie
* aanvaardbaar
* na te kijken door een specialist
* niet aanvaardbaar en snel te verbeteren
• Balans van de voorgenomen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• preciseer wie wat doet en wanneer, en met welke prioriteit
Wie | Wat | Wanneer |
• Restrisico na preventie
• waarschijnlijke toekomstige situatie
• Noodzaak van een expertise onderzoek (niveau 3)
• dringendheid?
• doelstellingen?
3. Waatregelen op korte termijn
• Welke?
• Wie?
• Hoe?
• Binnen welke termijn?
4. NIVEAU 4: EXPERTISE
PREVENTION
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
73
• wat de expertise moet behelzen
• wat ze moet opleveren
PREVENTION
Expertize | |||
Analyziz | |||
Obzervation | |||
S<reening | |||
4.1 DOELSTELLINGEN
4.\ WIE?
De mensen uit het bedrijf en de preventieadviseur bijgestaan door een expert die beschikt over:
• de nodige meet- en interpretatiemiddelen
• de technische bekwaamheid heeft om naar specifieke oplossingen te zoeken
Aansluitend op de Analyse en op aanvraag van de mensen uit het bedrijf en de pre- ventieadviseur, zal de expert, naargelang het geval
• trillingen en emissies van lawaai, van toxische producten of van gevaarlijke stof- fen beperken
• specifieke beveiligingssystemen uitwerken bestemd voor de werkzone
• de meest geëigende systemen voorstellen voor het beheer van productieafval
• …
4.4 VERSLAG
Er wordt geen werkdocument voorgelegd. Het onderzoek wordt verricht door experts die de verzamelde informatie afstemmen op de onderzochte werksituatie.
De Expertise moet echter volgende punten omvatten:
• de verantwoording van de gebruikte technieken
• de aanbevolen preventie-/verbeteringsmaatregelen
• het restrisico na preventie/verbetering
Deze samenvatting dient opnieuw te worden opgesteld:
• door de mensen uit het bedrijf;
• bijgestaan door preventieadviseurs en experten.
PREVENTION
Expertize
Analyziz
Obzervation
S<reening
75
Niveau 2, Observatie
Fiche 1 Slagwerktuigen (beitels, kniptangen, hamers) 78
Fiche 2 Xxxxxxxx 00
Fiche 3 Schroevendraaiers 80
Fiche 4 Snijwerktuigen (messen, bijlen, puntbeitels) 81
Fiche 5 Nijptangen 82
Fiche 6 Bankschroeven 83
Fiche 7 Handzagen 84
Fiche 8 Koevoeten 85
Fiche 9 Krikken 86
Fiche 10 Elektrische machines 87
Fiche 11 Pneumatische machines 89
Fiche 12 Voorbeelden van beschermingsmiddelen aan machines 90
Fiche 13 Draagbare schuurmachines (slijpstenen…) 92
Fiche 14 Draagbare cirkelzaag 93
Fiche 15 Principes van collectieve beschermingsmiddelen op de machines . 94 Fiche 16 Nazicht van de bescherming van de machines 95
Fiche 17 Draaibanken 96
Fiche 18 Persen 97
Fiche 19 Vaste cirkelzagen 98
Fiche 20 Vergrendelingsprocedure 99
Fiche 21 Specifieke aandachtspunten inzake veiligheid voor bedieningsmiddelen van een machine 100
Fiche 22 Bediening van een machine: de bedieningssystemen 102
Fiche 23 Bedieningsmiddelen van een machine: opstarten en noodstop 103
Fiche 24 Bedieningsmiddelen van een machine: bescherming
bewegende delen 104
Fiche 25 Andere risico's eigen aan machines 106
Fiche 26 Specifieke aandachtspunten: inzake veiligheid voor informatieverschaffers van machines 107
Fiche 27 Informatieverschaffers van een machine 109
Fiche 28 De demonstratiewerkplaatsen voor veilig werken 110
Fiche 29 Werkhouding en werkplekafmetingen 112
Fiche 30 Duwen en trekken van rollend materiaal 114
Fiche 31 Specifieke aandachtspunten voor verplaatsbare machines 115
Fiche 32 Hijstoestellen (HIJSKRAAN, ROLBRUG…):
preventie van risico's bij het verplaatsen van toestellen 116
Fiche 33 Specifieke aandachtspunten voor hijstoestellen 119
Fiche 34 Hijstoestellen (hijskraan, rolbrug…) preventie van risico's
bij het uitvoeren hefwerken 121
Fiche 35 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
algemene aanbevelingen 125
Fiche 36 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
bescherming van het hoofd 126
Fiche 37 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
bescherming van ogen en gelaat 127
Fiche 38 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
bescherming van de luchtwegen 128
Fiche 39 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
bescherming van handen en armen 130
Fiche 40 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
bescherming van benen en voeten 131
Fiche 41 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
bescherming voor het ganse lichaam 132
Fiche 42 Reglementering: machinerichtlijnen en richtlijn arbeidsmiddelen . 133 Fiche 43 Reglementering: richtlijnen persoonlijke beschermingsmiddelen
(PBM) 136
Niveau 3, Analyse
Fiche 44 Beschermingsmiddelen tegen mechanische risico's 139
Fiche 45 Controlelijst voor specifieke machines. 144
Fiche 46 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM): beschermkledij 145
Fiche 47 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM):
ademhalingsbescherming 147
Fiche 48 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM): veiligheidsbril 149
Fiche 49 Staand werk 151
Fiche 50 Sta-steunend werk 152
Fiche 51 Zittend werk 153
Fiche 52 Informatieverschaffers en bedieningsmiddelen:
informatieverwerking en nemen van beslissingen 155
Fiche 53 Informatieverschaffers en bedieningsmiddelen:
informatieweergave 158
Fiche 54 Vigilantietaken 159
Fiche 55 Reglementering:
machinerichtlijnen en richtlijn arbeidsmiddelen 160
Fiche 56 Reglementering:
richtlijnen persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) 172
77
SLAGWERKTUIGEN
(DEITELS, KNIPTANGEN, HAWERS)
• De handgereedschappen zijn vervaardigd uit gehard smeedstaal ten einde een vol- doende weerstand te kunnen bieden aan slagen, zonder te breken of te barsten
• Er wordt gebruik gemaakt van een gereedschapshouder zodat de beitels, kniptan- gen, hamers of andere scherpe handgereedschappen zonder risico rond de heup gedragen kunnen worden
• De beitels, kniptangen, … waarvan het uiteinde opgestuikt is worden hersteld of vervangen
• De beitels worden geslepen onder een hoek van 60°
• De steel van de hamers zit stevig vast en is intact
• Alle handgereedschappen waarvan de steel gebroken of gebarsten is, of loszit, wor- den onmiddellijk vervangen
• De klauwhamers worden enkel gebruikt om spijkers uit te trekken en niet voor andere taken
78
OBSERVATIE
FICHE \
SLEUTELS
• Het assortiment sleutels laat toe de juiste sleutelmaat voor elke taak te kiezen
• De kaken van de sleutels worden zorgvuldig gereinigd na elk gebruik
• Men gebruikt nooit buizen om de steel te verlengen of de hefboomcapaciteit van de sleutel te verhogen
• Men slaat nooit met een hamer op een sleutel
• Men gebruikt nooit een sleutel als hamer
• Beschadigde of verwrongen sleutels worden onmiddellijk vervangen
OBSERVATIE
79
SCHROEVENDRAAIERS
• Men gebruikt een schroevendraaier nooit voor oneigenlijke doeleinden (hefboom, beitel, …)
• Het uiteinde van de schroevendraaier wordt schoon en scherp gehouden
• Voor het werken aan elektrische installaties maakt men enkel gebruik van een schroevendraaier waarvan het handvat en het grootste deel van de steel geïsoleerd is
80
OBSERVATIE
SNIJWERKTUIGEN
(WESSEN, DIJLEN, PUNTDEITELS)
• De werknemers zijn op de hoogte van de volgende gevaren:
• messen die in de broekzakken gedragen worden
• messen die rechtop in de gereedschapskist of op de werktafel gezet worden
• bijlen die als hamer gebruikt worden
• bijlen met loszittende stelen/handvatten
• De werknemers die messen gebruiken worden op de hoogte gebracht dat de meeste ongevallen die hiermee gebeuren, kunnen voorkomen worden door:
• weg van het lichaam te snijden
• voor elke taak een aangepast mes te gebruiken
* voorbeeld: geen beenhouwersmes gebruiken om een verpakking te openen
• handen en armen ver van het mes te houden
• het mes bewaren in een etui of een gereedschapshouder, gedragen op de rech- ter- of linkerheup, in de richting van de rug
• nooit een vallend mes proberen op te vangen
• De werknemers die werken met een bijl weten hoe ze deze moeten vasthouden en gebruiken
• Vooraleer een bijl te gebruiken ontruimen de werknemers de omgeving om vol- doende vrije werkruimte te creëren
OBSERVATIE
81
NIJPTANGEN
• De nijptangen worden nooit voor oneigenlijke doeleinden gebruikt
• Voor stevige draden worden speciale nijptangen gebruikt
• De werknemers weten dat ze naar beneden toe of weg van hun lichaam moeten trekken
• Elektriciens gebruiken steeds nijptangen die geïsoleerd zijn
• Elektriciens hebben aangepaste handschoenen ter beschikking en maken er gebruik van
82
OBSERVATIE
DANKSCHROEVEN
• Aangepaste en voldoende bankschroeven worden ter beschikking gesteld om het materiaal tijdens het werk vast te klemmen
• De werknemers houden de werkstukken nooit met de blote hand vast wanneer ze worden bewerkt
• Het is verboden met een hamer op de klemmen van een bankschroef te kloppen; het vastzetten gebeurt steeds met de hand
OBSERVATIE
83
HANDZAGEN
• De werknemers weten welke zaag ze dienen te gebruiken voor welke specifieke taak
• Het zaagblad wordt goed scherp en de tanden goed afgesteld gehouden
• Metalen zaagbladen zijn stevig in hun armatuur bevestigd om te voorkomen dat ze plooien of breken
• Zij worden niet te strak vastgemaakt zodat ze niet kunnen breken
• Het zaagblad wordt aangebracht met de tanden gericht naar de voorzijde
84
OBSERVATIE
KOEVOETEN
• De beschikbare koevoeten zijn in grootte en type aangepast aan de uit te voeren taak
• Het gebruik van in elkaar geknutselde koevoeten is verboden
• De koevoeten worden na gebruik ordentelijk opgeborgen om elk risico op vallen uit te sluiten
OBSERVATIE
85
KRIKKEN
• De maximaal toegelaten last wordt op een onuitwisbare en leesbare manier op elke krik aangeduid
• Het is verboden deze maximale last te overschrijden
• Steunblokken zijn beschikbaar wanneer de krik gebruikt wordt op een onstabiele ondergrond
• Er is voldoende materieel beschikbaar om de last te blokkeren wanneer deze is geheven
• Hydraulische krikken worden niet gebruikt onder klimatologische omstandigheden waarin ze kunnen bevriezen. Indien dit toch nodig is dient een krik te worden gekozen die gebruik maakt van een antivries vloeistof
86
OBSERVATIE
ELEKTRISCHE WACHINES
1. Wa<hinez die worden aangezloten op het elektriz<h net
• De machines zijn geïsoleerd door middel van materialen als rubber, hout, plastiek
• Ze zijn voorzien van een aarding
• behalve wanneer zij dubbel geïsoleerd zijn of werken op lage spanning
• Het gebruik van elektrische verlengdraden wordt tot een minimum beperkt. Indien dit toch nodig is, worden ze:
• enkel gebruikt als tijdelijke verbinding
• aangepast aan het vermogen van de machine om niet op te warmen
• In het geval van meerdere stopcontacten wordt een contactdoos gebruikt met een voedingskabel en een ingebouwde bescherming tegen te hoge stroomsterkten
• octopusverbindingen worden verwijderd
• De werknemers inspecteren
• de elektrische bedrading om zich ervan te verzekeren dat deze niet defect is: gebarsten, uitgerafeld, versleten of met een beschadigde isolatie
• de stekker om te zien of deze niet gebarsten is, ofwel of er geen pennen ontbre- ken, loszitten of defect zijn
• Gedurende het werk wordt er in de werkzone toegezien dat de elektrische kabels en leidingen geen enkel risico op een val veroorzaken en niet beschadigd kunnen worden door bepaalde handelingen, voertuigen, ...
• de kabels in buizen laten lopen of ze beschermen door aan beide zijden een plank aan te brengen
• de voedingssnoeren ophangen boven de doorgangen of boven de werkposten
• de voedingssnoeren weghouden van warmte-, water- en oliebronnen, van snij- dende voorwerpen en van bewegende elementen
• De werknemers verzekeren zich ervan dat de schakelaar in de “uit”-stand staat alvorens de stekker in het stopcontact te steken
• Zij schakelen de elektrische voeding uit vooraleer ze de machine afstellen of wan- neer ze van hulpstuk veranderen
• Ze verwijderen de sleutels en andere afstelwerktuigen vooraleer de machine op het elektrisch netwerk aan te sluiten
• Indien het snoer te warm wordt of indien de machine veel vonken produceert wordt ze buiten dienst gesteld, zodat ze kan worden nagekeken door een elektri- cien of een ander gekwalificeerd persoon
\. De ma<hinez met oplaadbare batterij
• De gebruikte batterij is degene die aanbevolen wordt door de fabrikant
• De machines die voorzien zijn van een batterij worden enkel heropgeladen met de lader die specifiek ontworpen werd voor het type van batterij
• De batterijen zelf worden zo opgesteld dat geen enkel metalen deeltje, geen enke- le spijker, geen enkele sleutel, … in contact komt met de accuklemmen van de bat- terij
• anders is er risico op kortsluiting, vonken, brand en verwondingen
OBSERVATIE
87
3. Spe<iale werkomgevingen
• De werknemers gebruiken enkel een machine onder lage spanning in reservoirs of in zones met een vochtige omgeving
• elektrische werktuigen niet blootstellen aan regen of vochtigheid
• in de omgevingen waar ontvlambaar gas, vluchtige vloeistoffen en andere explo- sieve substanties aanwezig zijn of opgeslagen worden, gebruikt men enkel vonk- vrije elektrische machines
4. Onderhoud – herztellingen
• Elektrische gebreken worden hersteld van zodra ze worden ontdekt
• zo niet wordt de machine buiten gebruik gesteld tot de herstellingen kunnen worden uitgevoerd
• De elektrische machines worden opgeslagen in een droge omgeving
• De werknemers melden onmiddellijk elk elektrisch incident aan hun verantwoor- delijke
88
OBSERVATIE
PNEUWATISCHE WACHINES
(Polijstmachine, nagelpistool, nietmachine, slijpmolen, boormachine, pikhamer, beitelhamer, rivetteermachine, ponsmachine, pneumatische sleutel, ...)
• De machine wordt nooit gebruikt bij een druk hoger dan de nominale werkdruk
• De veiligheidsklep, die de luchtdruk automatisch afsnijdt in geval van nood, functi- oneert normaal
• De perslucht die de machines voedt is zuiver en droog
• De slangen en verbindingsstukken hebben de juiste afmetingen
• Alle verbindingen sluiten goed aaneen en worden mechanisch vergrendeld (met een ketting, een metalen draad of een blokkeringsuitrusting)
• De leidingen voor luchttoevoer en de verbindingsstukken worden regelmatig nage- keken om te zien of ze niet beschadigd, doorgesneden, opgestuikt, versleten, ... zijn
• defecte onderdelen worden onmiddellijk verwijderd en vervangen
• De nodige maatregelen worden genomen om het risico op struikelen over de luchtleidingen te verminderen
• de andere werknemers worden gewaarschuwd
• de leiding is beschermd (planken aan beide zijden) tegen het verkeer van voer- tuigen en voetgangers
• Steeds wordt een veiligheidsbril gedragen
• door de gebruiker van de pneumatische machine
• door de werknemers die in de directe omgeving werken
• De luchttoevoer wordt afgesneden wanneer men van werktuig verandert
• De luchttoevoer wordt afgesneden en de druk in de leiding verlaagd, alvorens de machine aan te sluiten of te ontkoppelen
• De pneumatische machine wordt nooit gedragen aan de persluchtleiding
• De persluchtleidingen worden nooit gebruikt als reinigings- of blaasslang om afval te verwijderen of de kleren te reinigen
• De werktuigen worden schoon en goed gesmeerd gehouden
• Zij worden onderhouden conform de voorschriften van de fabrikant
OBSERVATIE
89
VOORDEELDEN VAN DESCHERWINGS- WIDDELEN AAN WACHINES
Afscherming om de handen buiten de gevaarlijke zone van de machine te houden
Tafelslijpmolen met een speling van maximum 3mm (work rest, 1/8 inch) zodat het stuk niet door het wiel kan gegrepen worden
De grootste speling mag niet meer bedragen dan 6mm (adjus- table torque, 1/4 inch)
Deze werknemer wordt tegen
het contact met de lintzaag beschermd door een regelbare afscherming
De beweegbare onderdelen worden afgesloten door een omhulsel.
Het regelbaar beschermingstoestel laat het actieve gedeelte van de lintzaag toegankelijk
Een scherm in veiligheidsglas beschermt tegen vonken en wegspringende deeltjes
90
OBSERVATIE
De werknemer moet de twee knoppen tegelijkertijd indrukken om deze pers te bedienen
Deze operator draagt armbanden die verhinderen dat de handen in de gevaarlijke zone van de machine terechtkomen
De kabel of de 3 latten laten toe de machine stop te zetten
De veiligheidslat stopt de machine indien de werknemer te dicht in de omgeving van de gevaarlijke zone komt
Industriële robots zijn zeer gevaarlijk. De werkzone ervan is volledig afgeschermd
OBSERVATIE
91
DRAAGDARE SCHUURWACHINES (SLIJPSTENEN…)
• Een draagbare machine wordt nooit gebruikt als vaste machine
• De machine is uitgerust met een bescherming die de werknemer beveiligt tegen
• draaiende onderdelen: slijpschijf en as
• eventueel wegspringende deeltjes van een schijf die breekt
• wegspringende deeltjes, stof, … afkomstig van het werkstuk
• De slijpschijf is goed aangepast aan de taak
• rekening houdend met de hardheid van het materiaal dat men moet bewerken
• rekening houdend met de draaisnelheid van de machine
• Elke slijpschijf wordt geïnspecteerd en "beklopt" vooraleer ze te monteren ten einde een gebarsten exemplaar, dat zou kunnen breken tijdens het gebruik, te ver- wijderen
• lichtjes op de schijf kloppen met een licht niet-metalen voorwerp: de schijf moet klinken als een klok
• De slijpschijf wordt zorgvuldig op de as geplaatst om trillingen te voorkomen en het risico op breuk te verminderen
• ze wordt goed gecentreerd
• ze wordt stevig op de as bevestigd zonder de as te vervormen
• De werknemer draagt permanent een bril met veiligheidsglas en zijdelingse afscherming
• Er bevindt zich niemand aan de voorzijde van de machine wanneer zij in gang wordt gezet
• De werknemer wacht tot de machine op volle toeren draait alvorens het werk te starten
• De machine wordt stopgezet wanneer ze niet wordt gebruikt
92
OBSERVATIE
DRAAGDARE CIRKELZAAG
• Een draagbare machine wordt nooit gebruikt als vaste machine
• De machine is uitgerust met de nodige beschermingen
• ze zijn effectief
• ze zijn in goede staat
• ze zijn juist gemonteerd en worden effectief gebruikt
• Het zaagblad is
• aangepast aan de karakteristieken van de machine (snelheid, grootte, montage- voorschriften, collectieve beschermingsmiddelen (zie richtlijnen van de fabri- kant))
• aangepast aan het uit te voeren werk
• voldoende scherp
• Vóór de indienststelling
• wordt het mes zorgvuldig op de as geplaatst om trillingen te voorkomen en het risico op breuk te voorkomen
* het mes wordt goed gecentreerd
* het wordt stevig op de as bevestigd zonder de as te vervormen
• worden de te bewerken stukken stevig vastgeklemd
• gaat de werknemer na of de voedingskabels buiten bereik liggen en lang genoeg zijn om het werk vlot uit te voeren
• bevindt er zich niemand aan de voorzijde van de machine wanneer zij in gang wordt gezet
• De werknemer draagt permanent persoonlijke beschermingsmiddelen
• veiligheidsbril met zijdelingse afscherming
• een masker indien het uit te voeren werk veel stof met zich meebrengt
• gehoorbeschermingsmiddelen
• De werknemer wacht tot de machine op volle toeren draait alvorens met het werk te starten
• De machine wordt stopgezet wanneer ze niet wordt gebruikt
OBSERVATIE
93
PRINCIPES VAN COLLECTIEVE DESCHERWINGSWIDDELEN OP DE WACHINES
• De mechanische risico's situeren zich
• ter hoogte van de plaats waar de bewerking, zoals uitsnijden, vormgeven, uitbo- ren, … uitgevoerd wordt op het materiaal
• ter hoogte van de mechanische onderdelen die de energie op de machine over- brengen: vliegwielen, katrollen, aandrijfriemen, drijfstangen, koppelingen, assen, kettingen, krukken, tandwielen…
* roterende delen (zelfs gladde en traag draaiende assen) kunnen de kleding grij- pen of door een eenvoudig huidcontact een hand of een arm in een gevaarlij- ke richting duwen
• in de nabijheid van alle onderdelen van de machine die bewegen wanneer de machine in werking is: het voedingsmechanisme, hulpstukken van de machine, …
• De vaste bescherming ontworpen en gemonteerd door de fabrikant biedt twee belangrijke voordelen:
• ze is gewoonlijk conform het ontwerp en de functie van de machine
• ze kan ontworpen zijn om de machine te verstevigen of ze kan een bijkomende functionele doelstelling hebben
• Soms is een bescherming nodig die achteraf door de gebruiker zelf wordt aangebracht:
• zij vormt dikwijls de enig mogelijke oplossing bij oudere machines
• zij kan flexibel ontworpen worden opdat zij bruikbaar zou zijn bij wisselende gebruiksomstandigheden
• zij moet zich kunnen aanpassen aan de andere onderdelen, zoals het voedings- mechanisme
• De bescherming ter hoogte van het bewerkingspunt
• Het beschermen van het bewerkingspunt is ingewikkeld door het aantal en de complexiteit van de machines en daarenboven door het wisselend gebruik van deze machines
• Omwille van deze redenen leveren de machinefabrikanten niet bij al hun produc- ten een bescherming die effectief is ter hoogte van het bewerkingspunt
• In veel gevallen kan een gepaste bescherming ter hoogte van het bewerkingspunt enkel aangebracht worden door de gebruiker, na een algemene risicoanalyse van de arbeidsomstandigheden
• Bescherming van de mechanische overbrengingsorganen
• Dit type van bescherming vereist geen enkele opening bestemd voor de toevoer of afvoer van producten
• De enige noodzakelijke openingen zijn deze voor het smeren, het herstellen en het nazicht
• Deze openingen worden voorzien van afdichtingen die voor het onderhoud slechts kunnen weggenomen worden door middel van aangepast gereedschap
• Om efficiënt te zijn, dient de afscherming van het energietoevoersysteem alle bewegende onderdelen zo te bedekken dat geen enkel deel van het lichaam van de werknemer ermee in contact kan komen
• Het materiaal van de bescherming
• uit metaal
* kader voorzien van een rooster
* geperforeerde of volle lichte metalen plaat
* plastiek of veiligheidsglas wanneer de onderdelen zichtbaar moeten zijn
• uit hout indien er een risico op corrosie bestaat
* maar hout is ontvlambaar en waarborgt geen lange levensduur
94
OBSERVATIE
NAZICHT VAN DE DESCHERWING VAN DE WACHINES
• De bescherming werd ontworpen om het contact te verhinderen tussen:
• handen, armen of gelijk welk ander deel van het lichaam van de werknemer
• en om het even welk onderdeel (tandwiel, katrol, drijfriem, overbrenging…), functie of werkproces van de machine dat schade kan veroorzaken
* een goed beschermingssysteem maakt het onmogelijk dat de werknemers of gelijk welke andere persoon uit de omgeving met de gevaarlijke onderdelen van de machine in aanraking kan komen
• De beschermingen verhinderen dat vallende voorwerpen terechtkomen op bewe- gende onderdelen
• De beschermingen zijn vervaardigd uit een duurzaam materiaal dat bestand is tegen de normale gebruiksomstandigheden
• De beschermingen zijn moeilijk afneembaar en niet te veranderen
• zij zijn stevig aan de machine bevestigd
• het is ten strengste verboden de bescherming weg te nemen
• De bestaande beschermingen zijn afdoende
• Zij vormen geen enkel risico op zich
• geen uitspringende hoeken, geen snijdende kanten…
• Zij verzekeren een veilige werking en een comfortabel, relatief gemakkelijk gebruik van de machine
* zij brengen de goede werking van de machine niet in het gedrang
* daarentegen verhogen ze de efficiëntie door de werknemers een bijkomend gevoel van veiligheid te geven
• De machine valt onmiddellijk stil wanneer de bescherming wordt weggenomen
• het is onmogelijk om de toestellen in werking te stellen zonder de bescher- mingsuitrusting
• het is onmogelijk het systeem kort te sluiten
• Beschermingen die meebewegen tijdens de werkcyclus (bijvoorbeeld de afscher- ming van een cirkelzaag) keren onmiddellijk terug naar hun beginstand wanneer het bewerkte stuk van de machine wordt weggenomen
• De machine kan gesmeerd worden zonder de bescherming weg te nemen:
* er bevinden zich oliereservoirs aan de buitenzijde van de bescherming, met een leiding die loopt tot aan het smeerpunt
• wanneer de bescherming weggenomen dient te worden, worden er vergrendelings- procedures voorzien om zeker te zijn dat de machine daadwerkelijk gestopt is
• De bedieningsmiddelen start-stop staan binnen handbereik van de werknemer
• Indien er meer dan één operator is worden gescheiden bedieningsmiddelen voorzien
• De werknemers en de onderhoudsmensen weten in welke omstandigheden en hoe ze
• de bescherming moeten weghalen en terugplaatsen
• de bescherming moeten gebruiken
• De werknemers en de onderhoudsmensen kunnen een beschadigde, een ontbre- kende of een ontoereikende bescherming herkennen
• zij brengen de verantwoordelijken hiervan op de hoogte
• De werknemers die het onderhoud en de herstelling uitvoeren hebben geactualiseer- de richtlijnen ontvangen m.b.t. de machines die onder hun verantwoordelijkheid vallen
• de onderhoudsuitrusting zelf is correct beveiligd
OBSERVATIE
95
DRAAIDANKEN
• De werknemers remmen de draaibank nooit af met de hand nadat de stroom werd onderbroken
• Elk onderdeel van de machine dat energie overbrengt wordt voldoende beveiligd om een volledige bescherming van de operator te garanderen
• De snijdiepte moet zodanig gerespecteerd worden dat het te draaien werkstuk niet losgeslagen wordt
• De werknemers voeren geen enkele meting of calibratie uit wanneer de draaibank in beweging is
• Alle snijmessen worden zo goed mogelijk afgedekt door kappen of metalen scher- men
• De beschermingen worden op dusdanige wijze ontworpen dat de werkstukken en de snijwerktuigen gemakkelijk kunnen ingesteld worden
96
OBSERVATIE
FICHE 18
PERSEN
• In geen enkel geval komen de werknemers met handen of vingers tussen de machi- nes en het te bewerken stuk
• Ze meten het werkstuk niet op terwijl de machine in werking is
• De werknemer is beveiligd door een van de volgende methoden :
• de bescherming verhindert of stopt de normale werking van de machine indien de handen van de werknemer te dicht bij het bewerkingspunt komen
• zij belet dat de werknemer per ongeluk het bewerkingspunt aanraakt
• de bedieningsinstrumenten zijn zo ontworpen dat de werknemer beide handen moet gebruiken om de machine te bedienen
• de bedieningsinstrumenten bevinden zich op een veilige afstand van het bewer- kingspunt
• het bewerkingspunt moet onbereikbaar zijn wanneer de pers wordt aangezet
• Werktuigen zijn beschikbaar en worden gebruikt om de stukken af te nemen van de matrijs
• deze handeling wordt nooit met de handen zelf uitgevoerd
OBSERVATIE
97