Q & A

Q & A

Gevolgen handelsakkoorden, zoals TTIP, voor Nederlandse dienstverleners

Wat spreken we qua diensten af in een handelsakkoord?

Bij het dienstenonderdeel in een handelsakkoord maken we wederzijdse afspraken over het verlenen van markttoegang (market access, dat gaat over de vraag hoe je als dienstverlener de markt op komt) en nationale behandeling (national treatment, dat gaat over hoe je behandeld wordt nadat je als dienstverlener een markt bent opgekomen):

o Markttoegang voorziet in de verwijdering van bepaalde kwantitatieve beperkingen zoals quota of monopolies. Nederland heeft in de huidige wetgeving vrijwel in geen enkele sector kwantitatieve beperkingen op markttoegang, behoudens enkele heel specifieke uitzonderingen. Wij verlenen bijvoorbeeld geen toegang aan buitenlandse waterdistributiebedrijven om de Nederlandse markt te betreden. Dit is wettelijk voorbehouden aan een aantal Nederlandse (nuts)bedrijven;

o Bij nationale behandeling krijgen buitenlandse dienstenaanbieders een behandeling die gelijk is aan die voor de nationale dienstenverleners. Discriminerende maatregelen worden hiermee verwijderd. Dezelfde Nederlandse regels, kwalitatieve criteria en vereisten zoals opleiding, certificering etc. gelden dan ook voor buitenlandse aanbieders. Te denken valt bijvoorbeeld aan Amerikaanse medici die aan precies dezelfde regels en voorschriften moeten voldoen als hun Nederlandse collega’s, die hun diensten op de Nederlandse markt willen aanbieden. Nederland heeft in de huidige wetgeving in vrijwel geen enkele sector beperkingen op nationale behandeling, behoudens enkele heel specifieke uitzonderingen.

De zaken die hieraan ten grondslag liggen zoals kwaliteitsvereisten, standaarden en andersoortige voorwaarden regelen lidstaten op nationaal niveau (bv. de vereisten die gelden ten aanzien van de hierboven genoemde Amerikaanse medici die in Nederland willen werken). Over deze zaken maken we géén afspraken in TTIP of andere handelsakkoorden1. TTIP zal hier dan ook niets aan veranderen. De Nederlandse kwaliteitseisen voor de gezondheidszorg blijven gewaarborgd.

Sinds wanneer maken we afspraken over markttoegang en nationale behandeling?

• De afspraken die op het vlak van markttoegang en nationale behandeling worden gemaakt, vinden hun oorsprong in het General Agreement on Trade in Services (GATS) of Algemene Overeenkomst over Handel in Diensten. GATS is een verdrag van de WTO dat in 1995 in werking is getreden. Het is een multilateraal handelsakkoord en bindend voor alle leden van de WTO. De EU en de VS zijn beide partij bij dit verdrag;

• In handelsovereenkomsten zoals TTIP, vormt het GATS wat betreft de dienstenhandel de basis. Met TTIP wordt er een verdiepingsslag gemaakt ten opzichte van het GATS. Dit betreft dan met name afspraken op ‘nieuwe’ terreinen die ten tijde van de inwerkingtreding van het GATS in 1995 geen of een kleinere rol speelden. Te denken valt aan e-commerce, dataverkeer en de wederzijdse erkenning van professionele kwalificaties;

1 Zo valt in EU-handelsverdragen voorafgaand aan de annexen met beperkingen te lezen dat:’The list below does not include measures relating to qualification requirements and procedures, technical standards and licensing requirements and procedures when they do not constitute a market access or a national treatment limitation. Those measures (e.g. need to obtain a license, universal service obligations, need to obtain recognition of qualifications in regulated sectors, need to pass specific examinations, including language examinations, and non- discriminatory requirement that certain activities may not be carried out in environmental protected zones or areas of particular historic and artistic interest), even if not listed, apply in any case to services and services suppliers of other Parties.

• In GATS heeft Nederland een summier aantal beperkingen op de markttoegang tot gezondheidszorg laten opnemen. Deze beperkingen zijn inmiddels niet meer van toepassing en dus ook niet meer opgenomen in later afgesloten handelsakkoorden.

Hoe worden diensten geleverd?

Een typisch kenmerk van het dienstenverkeer is dat diensten op verschillende wijzen kunnen worden geleverd. In schema’s wordt per ‘aanbiedmodel’ (‘mode of supply’) per sector opgenomen of de EU of een lidstaat een beperking heeft op het principe van markttoegang of nationale behandeling:

Vorm	Naam	Omschrijving	Voorbeeld
Mode 1	Grensoverschrijdende dienstverlening	De dienst gaat de grens over. De dienstverlener is niet aanwezig op het grondgebied van de consumerende partij.	Een ondernemer uit Nederland mailt een offerte naar een klant in de VS.
Mode 2	Consumptie in het buitenland	De dienstverlener levert de dienst op eigen grondgebied aan een consument van de andere partij.	(Medisch) toerisme.
Mode 3	Commerciële vestiging	De dienstverlener levert de dienst door zich commercieel te vestigen op het grondgebied van de andere partij	Philips Healthcare opent een vestiging in de VS.
Mode 4	Aanwezigheid van natuurlijke personen	De dienstverlener levert de dienst door als een natuurlijk persoon tijdelijk aanwezig te zijn op het grondgebied van de andere partij	Een Nederlandse arts verblijft een paar maanden in de VS omdat hij daar in een ziekenhuis gaat werken.

Wat betekent het maken van afspraken over diensten in handelsakkoorden voor TTIP? In hoeverre wordt het voor Amerikaanse zorgaanbieders makkelijker om te concurreren met Nederlandse zorgaanbieders?

• De Nederlandse markt is, ook in vergelijking tot die van andere EU lidstaten, al bijzonder open. Wij hebben de facto en de jure nauwelijks kwantitatieve beperkingen op markttoegang of nationale behandeling waardoor TTIP (en elk ander handelsakkoord) feitelijk weinig tot niets aan de huidige status quo zal veranderen. In andere woorden: Amerikaanse dienstenaanbieders hebben nu ook al vrije toegang tot onze markt en zij worden niet anders behandeld dan Nederlandse zorgaanbieders als zij zich op onze markt bevinden.

• Als Amerikaanse aanbieders hun diensten hier willen aanbieden, dienen zij zich uiteraard aan de Nederlandse wettelijke eisen en normen te houden.Hierbij is het karakter van de dienst (publiek, privaat of -zoals de Nederlandse gezondheidszorg- hybride) irrelevant;

• De schema’s met beperkingen op markttoegang en nationale behandeling staan in handelsakkoorden doorgaans in annexen opgenomen. In TTIP, net als in andere handelsakkoorden, zullen de reeds bestaande beperkingen in Annex I staan, en bestaande en toekomstige beperkingen in Annex II. Dit geeft ons de vrijheid om ook nadat het verdrag in werking zal zijn getreden, beperkingen aan dienstverleners op te leggen, bijvoorbeeld n.a.v. politieke, maatschappelijke of wettelijke veranderingen. Dit hebben we bijvoorbeeld eerder gedaan in akkoorden met Canada, Zuid Korea en Singapore.

De Nederlandse zorg kent een hybride structuur. Verandert er na TTIP iets aan de wijze waarop hoe we onze gezondheidszorg in Nederland gestalte geven?

In Nederland zal TTIP niets veranderen aan hoe wij onze gezondheidszorg vorm geven. Dit wordt gewaarborgd op drie manieren:

• De EU neemt in elk handelsakkoord een horizontale beperking op ter bescherming van alle type publieke diensten: "Services considered as public utilities at a national or local level may be subject to public monopolies or to exclusive rights granted to private operators". Het staat de EU en LS vrij vrij om zelf te bepalen welke diensten zij als ‘publiek’ beschouwen. Zij hebben ook de vrijheid deze diensten in te richten zoals zij zelf willen. Vandaag en in de toekomst;

• Deze ‘publieke diensten’- beperking kan per sector met individuele beperkingen worden aangevuld. Nederland heeft geen additionele kwantitatieve beperkingen op markttoegang of nationale behandeling opgenomen in de sector ‘Health Services and Social Services’ in de laatste versie van het EU dienstenaanbod in TTIP. Nederland heeft namelijk niet zulke beperkingen in de huidige wetgeving;

• De EU heeft zich het recht voorbehouden om ook in de toekomst beperkende maatregelen in te stellen: ‘The EU reserves the right to adopt or maintain any measure with regard to the provision of all health services which receive public funding or State support in any form.’ Opnieuw is het hier niet relevant of de dienst publiek of privaat is.

Wat hebben we als Nederland aan TTIP als het verdrag vrijwel niks verandert aan de bestaande situatie voor buitenlandse dienstenaanbieders?

• De Nederlandse inzet in TTIP (en in andere handelsakkoorden idem) is gericht op een verbeterde markttoegang voor onze dienstenaanbieders, het recht op gelijke behandeling (national treatment) en het maken van eenduidige afspraken over onderwerpen die nu nog niet in het GATS zijn geregeld, zoals bijvoorbeeld de hierboven genoemde e-commerce.

+++