Inhoud in vogelvlucht

Inhoud in vogelvlucht

Deel 1: Mediation, aangenaam kennis te maken . . . 3

HOOFDSTUK 1: Wat is mediation? 5

HOOFDSTUK 2: Conflictbemiddeling 17

HOOFDSTUK 3: De rol van communicatie bij mediation 25

HOOFDSTUK 4: De voor- en nadelen van mediation 39

Deel 2: Het mediationproces 47

HOOFDSTUK 5: De voorbereiding 49

HOOFDSTUK 6: De opening 59

HOOFDSTUK 7: Van standpunten naar belangen 77

HOOFDSTUK 8: De draai- en categorisatiefase 91

HOOFDSTUK 9: Onderhandelen 97

HOOFDSTUK 10: Het nemen van besluiten 111

HOOFDSTUK 11: De afsluiting 117

Deel 3: De verschillende mediationstijlen 121

HOOFDSTUK 12: Faciliterende mediation 123

HOOFDSTUK 13: Evaluatieve mediation 129

HOOFDSTUK 14: Transformatieve mediation 135

HOOFDSTUK 15: Narratieve mediation 139

Deel 4: Mediation in Nederland 145

HOOFDSTUK 16: Mediation in Nederland: de geschiedenis 147

HOOFDSTUK 17: De Mediators Federatie Nederland (MfN) 155

HOOFDSTUK 18: De nieuwe Wet bevordering mediation 163

HOOFDSTUK 19: Mediation toegepast op verschillende Nederlandse rechtsgebieden 169

Deel 5: Bemiddeling en mediation in België 197

HOOFDSTUK 20: Bemiddeling en mediation in Belgie: wat was en is 199

HOOFDSTUK 21: De (nieuwe) Belgische bemiddelingswet: waarborgen 205

HOOFDSTUK 22: Praktische aspecten van de Belgische bemiddeling 217

HOOFDSTUK 23: Erkende bemiddeling, toegepast op verschillende

Belgische rechtsgebieden. 225

Deel 6: Het deel van de tientallen 241

HOOFDSTUK 24: Tien tips voor aan de mediationtafel 243

HOOFDSTUK 25: Tien eigenschappen van een goede mediator/erkend bemiddelaar 247

HOOFDSTUK 26: Tien redenen om voor mediation te kiezen 253

Inhoud in vogelvlucht

vii

Deel 7: Bijlagen 259

BIJLAGE A: Gedragsregels voor de MfN-registermediator (NL) 261

BIJLAGE B: MfN-Mediationreglement (NL) 267

BIJLAGE C: SKM-Klachtenregeling (NL) 273

BIJLAGE D: MfN-Mediationovereenkomst (NL) 276

BIJLAGE E: Villa Xxxxxx: open brief aan alle gescheiden ouders 279

BIJLAGE F: FBC Gedragscode (B) 281

BIJLAGE G: FBC Klachtenprocedure tegen de bemiddelaar (B) 287

BIJLAGE H: FBC Klachtenprocedure tegen de erkende

vormingsinstantie (B) 291

BIJLAGE I: Bemiddelingsprotocol (B) 299

BIJLAGE J: Checklist voorbereiding bemiddeling (B) 304

Index 305

viii Mediation voor Dummies

Inleiding

I

n de middeleeuwen was het gewoon een knuppel te grijpen wanneer je een conflict had met een ander. Had je geen knuppel voorhanden, dan was ook de blote vuist vaak een geschikt middel om het geschil te

beslechten. Die ander moest maar voelen dat men een ander belang had.

Er moet vervolgens iemand geweest zijn die dit wat barbaars is gaan vin- den en die gemeend heeft dat met praten meer op te lossen was dan met slaan. De grondslag van mediation was daarmee geboren.

Tegenwoordig is mediation niet meer weg te denken als mogelijk alterna- tief naast rechtspraak om geschillen op te lossen. Tien jaar geleden had haast nog niemand van het woord mediation gehoord, maar de laatste vijf jaar lijkt deze manier van geschillenbeslechting redelijk te zijn ingebur- gerd. Iedereen kent wel iemand die bij de mediator is geweest en er zijn nog maar weinig mensen die nog nooit van mediation gehoord hebben.

Heb jij nog nooit van mediation gehoord? Geen nood. We nemen je in dit boek mee naar de mediationtafel. In eerste instantie ontkomen we niet aan het uitleggen van enkele basisprincipes van communicatie en het ontstaan van conflicten. Dat proberen we echter zo beperkt mogelijk te houden om iets uit te kunnen leggen over mediation zelf. Voor de Neder- landstalige Belgische lezers zal het begrip mediation ‘bemiddeling’ heten. De termen ‘bemiddeling’ en ‘erkende bemiddeling’ gebruiken we alleen in de Belgische inlassingen. Onthoud dat de beide begrippen iden- tiek zijn en mediation als algemene term wordt gebruikt voor het leesge- mak over de grenzen heen.

Deel 1 gaat over mediation in het algemeen. Wat is het, wanneer kan het gebruikt worden en wat zijn de voor- en nadelen?

Deel 2 gaat over het mediationproces zelf. Vanaf het moment dat partijen voor het eerst contact opnemen met de mediator tot aan het moment dat partijen hun gemaakte afspraken vastleggen of totdat zij tot de conclusie komen dat zij er aan de mediationtafel niet uitkomen, wat natuurlijk ook een uitkomst kan zijn.

Inleiding 1

Deel 3 gaat over de verschillende soorten mediation die je in de praktijk tegenkomt. Zijn het verschillende methoden, hoe zien ze eruit en kunnen ze in de praktijk door elkaar gebruikt worden?

Deel 4 vertelt iets over mediation in Nederland. Hoe is het ontstaan, waar komt het vandaan en hoe is het gebruik ervan geregeld?

Deel 5 gaat over België: werkt mediation daar net zo goed?

Deel 6 is het Deel van de tientallen, een onderdeel dat in een Voor Dum- mies-boek uiteraard niet mag ontbreken. Tien tips voor aan de mediati- ontafel. Tips om je voordeel mee te kunnen doen. Tien eigenschappen die een mediator zou moeten hebben en tien redenen om vooral voor media- tion te kiezen.

Over de pictogrammen

In dit boek zijn sommige passages voorzien van een pictogram, om jou als lezer wat meer wegwijs te maken. De volgende pictogrammen kun je tegenkomen:

TIP

In dit boek streven we er steeds naar om de lezer van voldoende informa- tie te voorzien, maar zeker ook van handige tips. Tips die je kunt gebrui- ken wanneer jij in de toekomst wellicht ooit partij wordt bij een mediation.

Als schrijvers van een Voor Dummies-boek proberen we alles uiteraard zo goed mogelijk uit te leggen. Helaas komt daar af en toe ook wat techni- sche informatie bij kijken. Vind je dat te lastig, dan sla je die toch gewoon over?

VOORBEELD

Praktijkvoorbeelden en achtergrondverhalen helpen bij het uitleggen van wat mediation nu eigenlijk is.

Tussen de regels door kom je in dit boek citaten tegen. Uitspraken die bedoeld zijn om je na te laten denken over mediation en de rol van partij- en daarin. Niet altijd citaten waar je het mee eens hoeft te zijn, maar hopelijk wel citaten die je tot denken aanzetten.

Word jij in de toekomst nooit partij bij een mediation? Treur dan niet, want dan bestaat de kans dat jij geen conflicten kent. Ook dan mag je gewoon veel plezier hebben bij het lezen van dit boek!

2 Mediation voor Dummies

1

Mediation, aangenaam kennis te maken

Het eerste deel van dit boek is een kennismaking met het begrip mediation. Wat is mediation, wat zijn de kenmerken van mediation? Wat is een conflict, hoe werken conflicten en hoe verhoudt mediation zich tot het ontstaan van conflicten? De lezer moet allereerst leren wat mediation is, om vervolgens in dit boek naar het mediationproces zelf te gaan kijken. Een

eerste kennismaking met mediation of bemiddeling over de lage landsgrenzen heen.

IN DIT DEEL . . .

IN DIT HOOFDSTUK

Het begrip mediation

De kenmerken van mediation

Het juridische kader

Hoofdstuk 1

Wat is mediation?

W

xxxxxx je als lezer een boek kiest met de titel Mediation voor Dummies, dan is de allerbelangrijkste vraag wat mediation nu eigenlijk is. Een eenvoudige vraag met een lastig antwoord.

Het Handboek Mediation (SDU 2013) stelt als definitie het volgende voor: ‘Mediation is een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neu- trale bemiddelingsdeskundige, de mediator, de communicatie en onder- handelingen tussen twee partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke belangen tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen optimale besluitvorming te komen.’

Een hele mond vol, maar laten we eens gaan kijken wat er staat en laten we die definitie eens ontleden.

Wat als eerste opvalt, is het feit dat voor het benoemen van het begrip zelf een Engelse term gebruikt wordt, namelijk mediation. Er bestaat blijk- baar geen goede Nederlandse vertaling, en dus wordt de Engelse term gehanteerd.

Bemiddeling

Waarom zou het woord ‘mediation’ dan niet vertaald kunnen worden met het woord ‘bemiddeling’, kan men zich nog afvragen, maar die vertaling zou de lading niet genoeg dekken. Het woord bemiddeling heeft voor

HOOFDSTUK 1 Wat is mediation? 5

velen een te algemene betekenis. Het is niet specifiek genoeg. Iedere mediation is een vorm van bemiddeling maar niet iedere bemiddeling is per se mediation, omdat er ook diverse andere soorten van bemiddeling zijn. Denk bijvoorbeeld aan schuldbemiddeling en arbeidsbemiddeling. Ook wanneer er geen sprake is van een conflict kan bemiddeling in vele vormen worden ingezet.

In België ziet men wel dat het woord bemiddeling met nadruk gebruikt wordt, waar de Nederlander over mediation spreekt. De Belg vindt het bovengenoemde probleem ten aanzien van het woord bemiddeling min- der groot dan de Nederlander. In aanloop naar de nieuwe bemiddelings- wet in België had het werkveld redelijk unaniem gekozen voor de interna- tionale aansluiting bij het woord mediation. Uiteindelijk werd van overheidswege vastgehouden aan de termen ‘bemiddeling’, ‘erkende bemiddelaar’ en ‘erkende bemiddeling’. Deze woorden hadden sinds de eerste Belgische wetgeving van 2005 reeds ingang gevonden. Hierover trouwens meer in deel 5 van dit boek, dat gaat over erkende bemiddeling in België.

In België is ervoor gekozen om de bemiddeling en de erkenning van bemiddelaars wettelijk te regelen, in tegenstelling tot mediation in Nederland, waar gekozen is om de kwaliteitswaarborgen voor de deelne- mer aan de mediation anders te regelen. Zo ziet men dat een bepaalde praktijk, die inhoudelijk internationaal helemaal op hetzelfde neerkomt, vanuit een zelfde streven naar kwaliteit, toch een heel andere ontwikke- ling kan kennen. Daar waar de beide praktijken inhoudelijk gelijk of gelij- kend zijn, worden ze in dit boek gevat in één Neder-Belgische behande- ling. Wanneer er verschillen zijn, wordt dat als zodanig aangeduid.

Het feit dat dit boek er een jaar later is gekomen dan verwacht, had trou- wens een oorzaak à la Belge: iedereen uit het werkveld was het erover eens dat de kwaliteitswaarborgen voor de deelnemers aan een bemidde- ling versterkt moesten worden, zo ook de kwaliteit, maar de diverse acto- ren waren het soms grondig oneens over de maatregelen die moesten worden getroffen om die ‘belangen’ te dienen. Het moeizame traject naar een nieuwe bemiddelingswet was hoofdzakelijk te wijten aan de diversi- teit van de bemiddelaars, waaronder advocaten, notarissen maar ook niet-juridisch gevormde psychologen of maatschappelijk werkers, tel- kens nog eens onderverdeeld in Nederlands- en Franstalige talen en cul- turen. Het Kabinet van Justitie heeft zich zeer faciliterend/mediërend opgesteld, maar is soms toch genoodzaakt geweest zich als ‘scheidsrech- ter’ of als derde-beslisser op te stellen.

Ook de Nederlandse wetgever heeft haar nieuwe mediationwetgeving nog niet doorgevoerd, waardoor het eerder verschijnen van dit boek verhin- derd werd. Ondanks het feit dat die wetgeving thans nog niet is doorge-

6 DEEL 1 Mediation, aangenaam kennis te maken

voerd, hebben beide auteurs besloten dat dit het beste moment van xxxxx- xxxxx is. Juist mediation is in staat om voor gewenste wetswijzigingen uit te lopen in het belang van partijen.

Conflict

Blijkbaar moet er eerst sprake zijn van een conflict, voordat er gesproken kan worden over mediation. Zonder conflict geen mediation. Later in dit boek bespreken we wat conflicten zijn, welke vormen zij aan kunnen nemen en hoe ermee om te gaan. Mensen gaan niet voor de gezelligheid naar een mediator, maar voor een oplossing.

Tussen partijen

Een ander belangrijk kenmerk van mediation is het feit dat het zich tus- sen partijen af dient te spelen. Meestal zijn dat twee partijen, maar het is ook mogelijk te kiezen voor mediation als er meerdere partijen in het spel zijn. Wanneer mediation tussen meerdere partijen plaatsvindt, moeten de regels wellicht wat worden aangepast, waarover later meer.

Die partijen kiezen ervoor een mediator tussen hen in te plaatsen in de hoop dat ze met hulp van hem of haar zelf tot oplossingen komen. Het is de taak van de mediator partijen daarin naar een oplossing te begeleiden, maar de mediator draagt zelf in principe geen oplossingen aan. Hij sti- muleert enkel de partijen om die oplossing zelf – in overleg met elkaar – te vinden, waar die oplossing eerst nog zo ver weg leek te zijn.

Het is de taak van de mediator om partijen weer op constructieve wijze met elkaar te laten praten, naar elkaar te laten luisteren – wat in een conflict niet meer van zelfsprekend is – en te laten beseffen dat zij elkaar misschien wel deels nodig hebben om hun eigen belangen te bereiken. De mediator neemt partijen aan de hand in de hoop hen los te kunnen laten als een voor hen bevredigende oplossing haalbaar lijkt.

Dit doet de mediator in eerste instantie door de verschillende standpun- ten van de partijen helder te krijgen, door het stellen van slimme vragen en door het creëren van begrip voor de ander. Hij buigt standpunten om naar belangen en vanuit die belangen probeert hij de partijen vervolgens gestructureerd met elkaar te laten onderhandelen, met als doel een voor hen beiden acceptabel resultaat. In feite leert de mediator de partijen met elkaar te communiceren, zoals zij dat voor het conflict met elkaar nog zo goed konden. De mediator is degene die de mist rondom het conflict voor beide partijen moet laten verdwijnen, zodat ze zelf weer oplossingen zien.

HOOFDSTUK 1 Wat is mediation? 7

Als de partijen er niet voor kiezen om hun conflict op te lossen door bij- voorbeeld mediation, maar als zij dit door een onafhankelijke uitspraak willen bewerkstelligen, dan leggen zij hun conflict aan een rechter voor. De rechter zal dan – boven de partijen staand – een oordeel vellen, waar de partijen zich vervolgens bij neer moeten leggen. Uiteraard kan men in veel gevallen nog in hoger beroep gaan tegen een gerechtelijk oordeel, maar die mogelijkheden zijn niet onbeperkt. Het is daarbij goed mogelijk dat één partij, of wellicht beide of alle partijen, zich niet kan vinden in de inhoud van de uitspraak en moet constateren dat het probleem daarmee nog niet geheel is opgelost.

De mediator staat tussen partijen, een rechter staat boven hen.

Communicatie

Kijken we opnieuw naar de definitie van mediation, dan zien we daarin het woord ‘communicatie’ staan. Mediation is niet een zuiver-juridisch instrument, maar mediation is gericht op het herstellen van de vaak ver- troebelde communicatie tussen partijen, in de hoop dat het verbeteren daarvan bijdraagt aan de oplossing van het conflict. Laat partijen praten met de woorden die zij altijd hebben gesproken, laat hen zien met de ogen die zij tot voor kort zo goed zelf konden gebruiken.

Hoofdstuk 3 zal je nog meer vertellen over communicatie en de plaats die communicatie inneemt bij mediation.

Neutrale bemiddelingsdeskundige

De definitie spreekt verder van een neutrale deskundige. Een mediator moet dus blijkbaar neutraal zijn ten aanzien van de partijen. Hij mag geen voorkeur hebben voor één van hen en moet proberen voor beide even bruikbaar te zijn als de persoon die hun conflict mogelijk kan helpen oplossen, althans die hen daarin kan begeleiden naar hun eigen oplossing.

Deze neutraliteit is geen zuivere neutraliteit en wordt in mediationkrin- gen ook vaak ‘meerzijdige partijdigheid’ genoemd. Men verstaat en begrijpt elke partij, zonder met één van hen te sympathiseren.

Hoofdstuk 6 neemt je mee naar de kenmerken van de mediator en de spelregels van mediation zelf.

‘Als je doet wat je altijd gedaan hebt, zal je krijgen wat je altijd hebt gekregen’

– Xxxxxx Xxxxxxxx

8 DEEL 1 Mediation, aangenaam kennis te maken