INHOUDSTAFEL
INHOUDSTAFEL
VOORWOORD xvii
DANKWOORD xxi
INLEIDING 1
§ 1. Maatschappelijke realiteit 7
§ 2. Probleemstelling en afbakening 9
A. Wanprestatie bij samenhangende overeenkomsten 10
1. Wanprestatie 10
2. Samenhangende overeenkomsten 10
3. Andere samenwerkingsvormen 12
4. Andere niet-behandelde hypotheses 14
B. Externe werking: rechtstreekse aanspraken en
doorwerking 19
§ 3. Plan 22
§ 4. Methode 24
DEEL I. JURIDISCH INSTRUMENTARIUM VAN
DERDENWERKING 29
INLEIDING 31
HOOFDSTUK I. CONTRACTUELE EN BUITEN-
CONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID 35
§ 1. Toepassingsvoorwaarden van contractuele aansprakelijkheid . 36
§ 2. Toepassingsvoorwaarden van buitencontractuele (fout)aansprakelijkheid 41
A. Algemeen 41
B. Invloed van overeenkomst en contractuele aanspra- kelijkheid 42
C. Driepartijenverhoudingen en coëxistentie 43
1. Algemeen 44
2. Drie situaties van coëxistentie 46
D. Tweepartijenverhoudingen 50
1. Geen wanprestatie 51
2. Wanprestatie 55
I. Contra-samenloop 57
a. Beginsel 57
b. Uitzonderingen 61
Intersentia v
i) Misdrijf 62
ii) Valse uitzonderingen 65
c. Doorwerking 67
II. Pro-samenloop 67
a. Beginsel 67
b. Doorwerking 71
III. Drie nuanceringen 73
IV. Besluit en verwijzing 75
§ 3. Op zoek naar een geschikte methode om het contractueel evenwicht te bewaren 75
A. Traditionele methodes: ingreep op de grens zelf tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid 76
1. Autonome regeling 76
2. Uitbreiding contractuele aansprakelijkheid 80
3. Beperking contractuele aansprakelijkheid 81
4. Ander onderscheid 82
B. Naar een andere methode: ingreep op de organisatie
van de rechtsgevolgen 83
1. Verschillen in rechtsgevolgen 83
2. Vervaging van verschillen 88
3. Besluit 93
HOOFDSTUK II. PARTIJ EN DERDE 97
§ 1. Traditioneel onderscheid 97
§ 2. Twee vernieuwingsmethodes 102
A. Differentiatie in derdenbegrip 102
B. Herverdeling van het onderscheid 104
C. Besluit 106
HOOFDSTUK III. RELATIVITEIT EN UITZONDERINGEN 109
§ 1. Gemeenschappelijk beginselen Europese rechtsorde 109
§ 2. Vernieuwingsmethodes 111
§ 3. Besluit 113
HOOFDSTUK IV. RELATIVITEIT EN TEGENSTELBAARHEID 115
§ 1. Algemeen: relativiteit of tegenstelbaarheid? 120
§ 2. Contractuele clausules: relativiteit of tegenstelbaarheid? 127
A. Principe 127
B. Voorbehoudloos cognossement en koopcontract 128
C. Minderheidsvordering en confidentialiteitsclausule 000
X. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 129
E. Onherroepelijkheidsbeding 130
vi Intersentia
F. Aansprakelijkheidsbeperkend of -uitsluitend beding 000
X. Xxxxxxxxxxxxxxx 000
X. Risicoverdeling in bankreglementen 134
I. Ondeelbaarheidsclausule 135
§ 3. Besluit 137
BESLUIT DEEL I 139
DEEL II. QUASI-IMMUNITEIT VAN UITVOERINGSAGENTEN 143
INLEIDING 145
HOOFDSTUK I. RECHTSONZEKERHEID 147
§ 1. Rechtspositie uitvoeringsagent 148
A. Hoedanigheid van partij bij onderovereenkomst 148
B. Hoedanigheid van derde én niet-derde bij hoofd- overeenkomst 149
C. Hoedanigheid van derde tegenover andere dan hoofdschuldeiser 151
D. Principe: buitencontractuele fout en dito schade
(verfijnings- en verdwijningsleer) 152
E. Objectieve aansprakelijkheid en schending van een
wettelijke verplichting 161
F. Uitzondering op buitencontractuele immuniteit 163
§ 2. Onzekerheid bestaan bijzonder statuut 166
§ 3. Toepassingsgebied 169
A. Relevante criteria 169
1. Onderovereenkomst uitvoering van verbintenis uit hoofdovereenkomst 169
(a) Precontractuele aansprakelijkheid 170
(b) Ketting van opeenvolgende koop-
overeenkomsten 171
(c) Derdemedeplichtigheid 173
(d) Tussenpersoon zonder enige vertegenwoor- digingsbevoegdheid 174
2. Identiteit van verbintenissen of enkel materiële, noodzakelijke voorwaarde? 175
3. Materiële handeling: lasthebber en onderlasthebber 179
(a) Onderscheid tussen lasthebber en
uitvoeringsagent 179
(b) Combinatie van hoedanigheden van lastheb-
ber en uitvoeringsagent 180
Intersentia
vii
(c) Rechtstreekse aansprakelijkheid van lastheb-
bers en organen 181
i) Diverse stellingen in de rechtsleer 181
ii) Houding van het Hof van Cassatie en interpretatie 185
(d) Onderscheid tussen uitvoeringsagent en onderlasthebber 191
4. Geen rechtstreekse contractuele relatie 191
5. Xxxxx medecontractant van hoofdschuldenaar 191
6. Aard van contractuele band 192
7. Geen opgedrongen tussenkomst 197
B. Niet-relevante criteria 200
1. Xxxx hoofdovereenkomst 200
2. Chronologie 201
3. Omvang 202
4. Tweede graad 203
5. Samenhangende overeenkomst 204
C. Personeel toepassingsgebied 204
1. Aangestelde 204
2. Orgaan van rechtspersoon 206
§ 4. Verruimde contractuele aansprakelijkheid 207
HOOFDSTUK II. ONRECHTSZEKERHEID? 211
§ 1. Logische onverenigbaarheid met derdenbegrip? 211
§ 2. Te ruim toepassingsgebied van contractuele
aansprakelijkheid? 212
§ 3. Werkelijkheid van feitelijke vertegenwoordiging 213
§ 4. Risicobeginsel 217
(a) Inhoud en begin van kritiek 217
(b) Juridisch-technische grondslag: doorbreking
oorzakelijk verband of schade? 218
(c) Verdere kritiek op risicobeginsel 220
§ 5. Kettingstructuur 224
§ 6. Preventieve functie van aansprakelijkheid 225
§ 7. Compensatoire functie 226
§ 8. Verzekering 226
§ 9. Specifieke wettelijke bepalingen 228
§ 10. Gelijkheidsbeginsel/coherentie 228
§ 11. Gelijkheid van schuldeisers 231
§ 12. Relativiteitsbeginsel 232
§ 13. Rechtvaardigheid of billijkheid 235
viii Intersentia
BESLUIT DEEL II 237
DEEL III. SAMENHANGENDE OVEREENKOMSTEN EN CONTRACTUALISATIE 239
INLEIDING 241
HOOFDSTUK I. CASUÏSTISCHE CONTRACTMODELLEN 245
§ 1. Rechtstreekse contractband 245
§ 2. Contracttoetreding 247
A. Jurisprudentiële uitbreiding via objectivering 248
B. Contracttoetreding in plaats van andere technieken 250
1. In plaats van derdenbeding 250
2. In plaats van rechtstreekse vordering 251
C. Toepasselijke contractregeling 255
§ 3. Onmiddellijke vertegenwoordiging 257
A. Gemeenschappelijk beginsel 258
B. Algemeen: definitie en grondslag 259
1. Definities 259
2. Rechtshandeling versus materiële handeling 260
3. Grondslag 262
C. Vertegenwoordigingsbevoegdheid en aanneming 263
1. Casusposities 264
2. Criterium van contractinhoud 266
3. Realiteit 270
4. Aanwijzing van een bepaalde persoon 271
5. Onbekwaamheid 272
a. Algemeen criterium 272
b. Wettelijke onbekwaamheid 273
c. Onbekwaamheid ingevolge opleiding 275
6. Doorwerking en integratie van de verschillende rechtsverhoudingen 277
D. Vertegenwoordiging en onderlastgeving/plaats-
vervanging 000
X. Xxxxxxxxxxxxxxxxxx tegen andere theorieën in 281
1. Engeland: ongeldigheid van derdenbeding 282
2. België: quasi-immuniteit van uitvoeringsagent en hoedanigheid van gerechtsdeurwaarder 283
F. Besluit 284
§ 4. Derdenbeding 285
Inleiding: begrip, afbakening, overzicht 285
Intersentia ix
1. Derdenbeding en vertegenwoordiging 286
2. Derdenbeding en contracttoetreding 287
3. Plan. 289
A. Derdenwerking: tweehoofdigheid van het derden-
beding? 290
1. Belang van derde en bedinger 291
2. Identiteit van derde 293
3. Xxx xxx xxxxxxxx en belover 293
I. Algemeen 293
II. Interpretatie: uitdrukkelijk, stilzwijgend en vermoed derdenbeding 296
III. Objectieve uitbreidingen van derdenbeding – vermoed derdenbeding 298
a. Stilzwijgend en vermoed derdenbeding 300
b. Oorsprong: Franse rechtspraak 300
i) Goederenvervoer: bestemmeling
en vervoerder 301
ii) Personenvervoer: nabestaanden en vervoerder 303
iii) Besmet bloed: patiënt en bloeddistributiecentrum 305
iv) Andere uiteenlopende gevallen 307
c. Bezwaren 310
d. Belgische receptie? 313
B. Doorwerking: in welke mate? 314
1. Principe 314
2. Xxxxxxxxx aan derdenbeding en toepassing van buitencontractuele aansprakelijkheid 316
3. Twee soorten clausules? 317
a) Frans, Nederlands en Engels recht 317
b) Duits en Belgisch recht 322
c) EEX-Verdrag 323
4. Derdenbeding met last 324
HOOFDSTUK II. STRUCTURELE CONTRACTMODELLEN 327
§ 1. Handelen in eigen naam en voor rekening van
opdrachtgever 328
A. Onmiddellijke vertegenwoordiging en doorverkoop 331
B. Belgisch en Frans recht 333
1. Lastgeving, commissie en naamlening 334
a. Lastgeving versus naamlening en commissie 334
b. Naamlening versus commissie 337
x Intersentia
c. Besluit 340
2. Rechtstreekse verhouding tussen opdrachtgever en
derde-medecontractant? 341
a. Naamlening 342
b. Commissie 345
i) Rechtstreekse eigendomsoverdracht 345
ii) Geen simulatie 346
iii) Traditionele stelling 347
iv) Xxxx van de rechtstreekse betrekkingen 353
c. Een voorlopig internrechtelijk besluit 360
C. Andere rechtsstelsels 361
1. Duits recht 364
a. Beginsel 364
b. Uitzonderingen 365
2. Common Law 366
3. Nederlands recht 369
4. Enkele andere rechtsstelsels 372
5. Internationale/Europese bronnen 373
D. Besluit 375
§ 2. Rechtstreekse vordering 378
A. Algemeen 379
B. Doorwerking/ buitencontractuele aansprakelijkheid 382
C. Rechtstreekse vorderingen bij samenhangende overeenkomsten 383
1. Eigenaar tegen onderhuurder 384
2. Onderaannemer tegen bouwheer 386
a. Modaliteiten en beperkingen? 388
i) Omvang 388
ii) Opeenvolgende onderaanneming 390
iii) Sectoren 391
iv) Opeenvolging van aannemingovereen-
komsten 391
v) Toepasselijke verweermiddelen 392
b. In twee richtingen? 393
c. Andere rechtssystemen 396
3. Lastgever tegen onderlasthebber 397
a. Algemeen 397
b. Restrictieve interpretatie – recente tendensen 401
i) Franse versus Belgische cassatierechtspraak 402
ii) Plaatsvervanger van commissionair-
expediteur 405
iii) Bankoverschrijvingen 407
Intersentia xi
iv) Gerechtsdeurwaarders 409
c. Doorwerking van overeenkomst en voorlopig
besluit 412
d. Andere rechtssystemen 413
§ 3. Nauw met overgedragen zaak en hoedanigheid
samenhangende verbintenis 000
X. Xxxxxx en Frankrijk 415
1. Grondslag 415
a. Artikel 1122 B.W. 416
b. Rechtstreekse vordering 419
c. Wil van de betrokken partijen 420
d. Accessoriumtheorie en kwalitatieve rechten;
mate van behoud vordering rechtsvoorganger 421
2. Reikwijdte 426
I. Overdracht van rechten, niet van verplichtingen 426
II. Aard van samenhang van overeenkomsten 427
a. België 427
i) Onbetwiste toepassingen 427
ii) Betwiste toepassingen: aanspraak tegen onderaannemer en leverancier 430
b. Frankrijk 435
3. Optie voor buitencontractuele aansprakelijkheid 439
4. Doorwerking: een harmonieus evenwicht? 442
B. Nederland 447
X. Xxxxxxxx 000
X. Xxxxxxxxx 000
X. Xxxxxxxxxxxxxx/Xxxxxxxx tendensen 452
1. Internationale koop 452
2. Xxx xxx Xxxxxxxx 000
x. XXX-Xxxxxxx/Xxxxxxxxxxx: algemeen 453
b. EEX-Verdrag/Verordening: rechtstreekse
aanspraak 456
3. Europese wetgever 458
§ 4. Contractgroepen 459
A. Uitgangspunt: probleemstelling 461
B. Andere methodes 462
C. Geleidelijke ontwikkeling 463
D. Bloeiperiode: Franse cassatierechtspraak 467
E. Bezwaren en einde theorie 469
F. Toch nog een heropleving? 473
G. Receptie in andere rechtssystemen? 475
H. Besluit: doorwerking! 477
xii Intersentia
BESLUIT DEEL III 479
DEEL IV. SAMENHANGENDE OVEREENKOMSTEN EN BUITENCONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID 483
INLEIDING 485
HOOFDSTUK I. BELGISCH EN FRANS RECHT 487
§ 1. Voorwaarde: buitencontractuele fout 487
A. Principe: niet-zuiver contractuele fout/onafhankelijke delictuele fout 488
1. Belgisch recht 488
2. Frans recht 494
B. Assimilatie 495
§ 2. Samenhangende overeenkomsten in België 501
A. Algemeen en verwijzing 501
B. Samenhangende overeenkomsten zonder
uitvoeringsband 503
1. Rechtstreekse aanspraak 504
2. Doorwerking 506
§ 3. Samenhangende overeenkomsten in Frankrijk 507
1. Rechtstreekse aanspraak 507
2. Doorwerking 510
HOOFDSTUK II. DUITS RECHT 513
§ 1. Vertrag mit Schutzwirkung für Dritte 514
A. Drittschadensliquidation en derdenbeding: subjectief
of objectief? 514
B. Oorspronkelijke functie: remedie voor gebrekkig Deliktsrecht 518
C. Toepassingsvoorwaarden en gevalsgroepen 520
1. Toepassingsvoorwaarden 520
2. Evoluties 522
3. Xxxxxxxxxxxxx 000
X. Xxx en samenhangende overeenkomsten 525
E. Nieuwe functie: doorwerking van overeenkomst 529
§ 2. Buitencontractuele aansprakelijkheid en doorwerking 533
A. Doorwerking ten gunste van derden 534
B. Doorwerking ten nadele van derden 536
C. Doorwerking ten gunste én ten nadele van derden 538
§ 3. Besluit 539
Intersentia
xiii
HOOFDSTUK III. NEDERLANDS RECHT 541
§ 1. Voorwaarde: buitencontractuele fout 541
A. Concretisering in rechtsleer 541
B. Concretisering in rechtspraak 544
§ 2. Doorwerking van contractuele bedingen 549
A. Algemeen 550
B. Rechtspraak van de Hoge Raad 552
1. Zelfstandige overeenkomsten 553
2. Onzelfstandige overeenkomsten 555
C. Grondslag? Redelijkheid en billijkheid 559
D. Concretisering 561
E. Wettelijke regelingen 564
F. Nog verdergaande rechtsleer 566
G. Onderscheid naargelang soort clausules? 567
§ 3. Besluit 570
HOOFDSTUK IV. ENGELS RECHT 573
§ 1. Coëxistentie maar geen assimilatie 573
§ 2. Contractuele weg? 573
§ 3. Duty of care en zuivere vermogensschade 575
A. Algemeen 575
B. Historische evolutie 577
§ 4. Duty of care en samenhangende overeenkomsten 582
A. Aanspraak 583
1. Opeenvolgende koopovereenkomsten 584
2. Onderaanneming en -lastgeving 586
3. Andere samenhangende overeenkomsten 593
B. Contractuele structuur: risicobeginsel? 594
C. Doorwerking en Himalaya-clausules 599
1. Vóór Contracts (Rights of Third Parties) Xxx 0000 600
2. Contracts (Rights of Third Parties) Xxx 0000 606
D. Doorwerking in het algemeen 607
1. Doorwerking? 607
2. Hoofd- of onderovereenkomst? 609
3. Bailment 000
X. Xxxxxxxx: Amerikaans recht 615
F. Besluit 617
BESLUIT DEEL IV. 619
xiv Intersentia
DEEL V. EEN ALTERNATIEVE BENADERING 621
I. Verschillende benaderingswijzen. Een rechtsvergelijkende synthese 624
II. Gelijkheidsbeginsel. Een constitutioneel perspectief 627
A. Algemeen 627
B. Toegepast op derdenwerking 629
III. Contractueel evenwicht. Een legitiem doel 633
IV. Traditionele visie 635
V. Doorbreking van traditionele visie 637
A. De eerste schuchtere, maar moedige stappen 637
B. Twee filters 641
C. Fout en eerbied voor andermans gerechtvaardigde verwachtingen 642
1. Overzicht van diverse begripsomschrijvingen van foutbegrip 643
2. Eerbied voor andermans gerechtvaardigde verwachtingen 647
i) Principe van aanspraak 647
ii) Uitzondering via doorwerking van overeen-
komst van verweerder 648
D. Schade en risicobeginsel 649
E. Evenwichtige doorwerking via combinatie van fout-
en schadevereiste 651
F. Factoren 652
1. Belang van concretisering 652
2. Lijst van factoren 655
G. Een toepassing 661
H. Voordelen 662
I. Mogelijke bezwaren 664
1. Contractueel/buitencontractueel 664
2. Relativiteit van contracten 665
3. Fout en schade twee afzonderlijke voorwaarden 666
4. Moeilijker afwikkeling 666
5. Rechtszekerheid 667
6. Relativiteit van onrechtmatige daad 668
7. Traditie 669
8. Cassatietechniek 670
9. Risicobeginsel en contractenstructuur 671
Slot 672
Intersentia xv
BEKNOPTE SYNTHESE 675
LIJST VAN AFKORTINGEN 685
LIJST VAN VERKORT GECITEERDE WERKEN 691
TREFWOORDENLIJST 699
xvi Intersentia