Akkoord in zicht voor partiële bescherming scheepswrakken Nederlandse Noordzee
Akkoord in zicht voor partiële bescherming scheepswrakken Nederlandse Noordzee
Foto: Xxx xxx Xxxxxx
Zandvoort, 23 oktober 201 4. Rijk en belanghebbende partijen gaan een overeenkomst voorbereiden over het respecteren van de archeologische en natuurwaarden op en rond scheepswrakken op de Noordzeebodem. Dat is het resultaat van de derde bijeenkomst van het Landelijk Overleg Scheepswrakken (LOS) op 23 oktober in Zandvoort. Wrakduikers, sport- en beroepsvissers, ecologen en natuurorganisaties, een wrakberger en vertegenwoordigers van de ministeries van Ien M en OCW konden elkaar vinden in het voorstel om een beperkt aantal van de circa 3000 objecten in het Nederlandse deel van de Noordzee te ontzien en daartoe afspraken tussen stakeholders te maken. Een optie daarbij is een klein deel ‘echt goed’ te beschermen, inclusief een zekere zone eromheen. Op en rond deze wrakken zal dan geen enkele activiteit meer worden toegelaten behalve wellicht recreatief duiken.
Verslag van een constructief overleg
Rijkswaterstaat Zee en Delta, november 2014
Inhoud
Het Landelijk Overleg Scheepswrakken 3 Wat vooraf ging 3
De onderzoeksopgaven 4
Verslag van de derde LOS-bijeenkomst 5 Lijst van deelnemers 23 oktober 2014 5
Xxxxxx, wettelijke kaders en de leemten daarin 6 Bescherming van cultureel erfgoed wordt strenger 7 Aan het werk 7
Conclusies en doorkijk 10
2
Het Landelijk Overleg Scheepswrakken
Rijkswaterstaat Zee en Delta faciliteerde de bijeenkomst namens het ministerie van IenM, in afstemming met de ministeries van EZ en OCW/Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het was het derde overleg in een traject dat het rijk en een aantal stakeholdersorganisaties met elkaar zijn aangegaan om duidelijkheid te krijgen over de status van scheepswrakken. De focus ligt vooral op de argumenten om de archeologische waarde van wrakken én de natuurwaarden op wrakken al of niet te beschermen. Daarbij wegen tal van factoren mee, zoals een wettelijk kader voor bescherming, veiligheidsoverwegingen, kostenaspecten, mogelijkheden om een beschermde status te handhaven, en niet in de laatste plaats een weging van de te beschermen waarden. Elke conclusie heeft gevolgen voor een of meerdere betrokken partijen. De keuze voor een open overleg past in de aanpak van het rijk om verkenningen, in de geest van de Kaderrichtlijn Xxxxxxx Xxxxxxxxx, samen met belanghebbende gebruikers van de Noordzee en met betrokken maatschappelijke groepen uit te voeren. Het Landelijk Overleg Scheepswrakken dat daartoe in 2012 in het leven is geroepen door het maatschappelijk initiatief “Bescherm een Wrak”, biedt hiervoor een goede ontmoetingsplaats.
Wat vooraf ging
Wrakken l iggen al op de Noordzeebodem vanaf de eerste tijden waarin onze voorouders schepen bouwden om handel te drijven en te vissen of op zee oorlogen uit te vechten. Over het totaal aantal wrakken op het Nederlandse deel van de Noordzee lopen schattingen uiteen van 300 tot meer dan 1000. In de loop van decennia tot wel eeuwen of zelfs millenia verdwijnen wrakken geheel of gedeeltelijk onder het zand of vallen uiteen. Wat boven het zand uitsteekt vergaat als
gevolg van mechanische, biologische of chemische processen. Voor archeologen kunnen deze resten van groot belang blijven.
Maar vóór het eindstadium is een wrak een beleefbaar object met verschillende kenmerken. Het bedreigt de veiligheid van de zeevaart of niet. Het kan al of niet schadelijke stoffen herbergen. Een wrak waarin nog menselijke overschotten aanwezig zijn is een zeemansgraf en – in geval van een oorlogsschip – een oorlogsmonument. En soms kan de lading een financiële waarde hebben. Zodra een schip een wrak wordt, beginnen mariene organismen het te koloniseren. Na
verloop van tijd (houten wrakken uitgezonderd) is de scheepshuid aan alle kanten dichtbegroeid met een zeer gevarieerde onderwaterflora en -fauna. Veelsoortige vrij zwemmende organismen vinden er een toevluchtsoord, een kraamkamer of een foerageerplaats. De foto’s en video-opnamen van wrakduikers spreken boekdelen.
Oases of bloempotten
Dat scheepswrakken door sommigen worden gezien als ‘oases van biodiversiteit in de zandwoestijn van de Noordzee’ is dus niet vreemd. Vanuit deze gedachte kwam enkele jaren geleden de wens naar voren om wrakken te beschermen. Zij zouden bijdragen aan het herstel van de biodiversiteit in de Noordzee. Xxxxxxxxxxx zou nodig zijn tegen de visserij op en rond wrakken en tegen sloop door materiaalbergers.
Wrakduikers claimen dat er maar weinig wrakken zijn die niet gedeeltelijk zijn ingesponnen in resten van verloren vistuig.
Tegenover het beeld van oasen is het argument gebruikt dat een zandige zeebodem geen rijkere natuur krijgt als er een aantal ‘bloempotten’ op staat. De discussie over wel of niet beschermen droeg ertoe bij dat in deel 1 van de Nederlandse
Xxxxxxx Xxxxxxxxx (implementatie Europese Kaderrichtlijn Xxxxxxx Xxxxxxxxx) een verkenning werd aangekondigd naar de natuurwaarden op kunstmatig hard substraat in zee en naar de bijdrage daarvan aan het mariene ecosysteem. Daarmee was niet gezegd dat het rijk stond te trappelen van ongeduld om wrakken te gaan beschermen, want de noodzaak en de organisatorische, personele en financiële gevolgen van een besluit daartoe waren nog niet te
De onderzoeksopgave
overzien. Voor meerdere maatschappelijke (en stakeholder)-organisaties, en vooral voor de wrakduikers met een ‘missie’, was de passage in Xxxxxxx Xxxxxxxxx 1 echter aanleiding om de discussie met het rijk over bescherming van wrakken gaande te houden. Een min of meer gestructureerd overleg daarvoor werd gevonden in de voortzetting van het Landelijk Overleg Scheepswrakken (LOS).
Van standpunten naar belangen
De eerste bijeenkomsten van het LOS waren geladen met spanning, voornamelijk doordat de discussie grotendeels over standpunten ging. Een standpuntenstrijd biedt immers weinig ander perspectief dan winnen of verliezen. Tijdens het tweede LOS in 2013 zijn de verschillende belangen geïnventariseerd en op een wrakkenkaart weergegeven. Tegelijkertijd l iet het ministerie van Ien M met een viertal onderzoeken een verkenning uitvoeren naar het ecologisch belang van hardsubstraat (waaronder wrakken) in de Noordzee.
De groeiende behoefte aan meer duidelijkheid over hoe om te gaan met wrakken, viel in de afgelopen jaren samen met de implementatie van de Kaderrichtlijn Xxxxxxx Xxxxxxxxx (KRM). De KRM vraagt om een strategie om de goede (mariene) milieutoestand te bereiken en dat vraagt óók om een standpunt over het fenomeen aangroei op kunstmatig hard substraat (KHS) in het algemeen (behalve wrakken bijvoorbeeld ook fundaties en palen van windturbines en offshore-platforms). Om te verkennen in hoeverre bestaand beleid en al geldende maatregelen dit thema afdekken en of er behoefte is aan aanvullende maatregelen en eventueel nieuw beleid, heeft het rijk (opdrachtgevers: ministerie van Ien M - DGRW en RWS Zee en Delta) in de jaren 2013-2014 vier onderzoeken laten uitvoeren:
1 . Onderzoek naar de juridische kaders voor bescherming van scheepswrakken 2. Onderzoek naar de biodiversiteit specifiek op en rond wrakken
3. Onderzoek naar de biodiversiteit op en rond kunstmatig hard substraat in het algemeen in de Noordzee (NCP).
4. Vergelijking van de biodiversiteit op en rond
kunstmatig hard substraat met die op en rond natuurlijk hardsubstraat in de Nederlandse Noordzee.
Bovenstaande onderzoeken geven aan dat de juridische mogelijkheden om wrakken te beschermen vanwege hun ecologische waarde op dit moment zeer beperkt zijn en dat een cruciale rol voor het ecosysteem als geheel niet onomstotelijk bewezen is, ondanks de lokale biodiversiteit van deze hotspots.
De samenvattingen van deze onderzoeken zijn vooraf gestuurd aan de deelnemers.
Verslag van de derde LOS-bijeenkomst
De opgave voor deze derde bijeenkomst van het LOS is om op basis van de verkenning een voor iedereen bevredigende aanpak te zoeken.
De deelnemers
Xxxxxxxx/Stimon/LWAOW Xxxx xxx xxx Xxxxx
Bureau Waardenburg Xxxxxx Xxxxxxxx
Duikteam Zeester Xxxxx Xxxx
Duikteam Zeester Xxxx Xxxxxx
EcoSub Xxxxxxxx xxx Xxxxxxx Facilitator
Facilitator Xxxx Xxxxxxxx
Get Wet Maritiem Xxx Xxxxxxxxxxxx
Healthy Seas/Ghost Fishing/Ver. Kust & Xxx Xxxxxx xxx Xxx IMARES Xxx Xxxxxxxxx
Kustwacht Xxxxx Xxxxxxxxx
Min. OCW-Rijksdienst voor cultureel erfgoed (RCE) Xxxxxx Xxxx Ministerie van I&M - DG Ruimte en Water Xxx xxx Xxx Ministerie van I&M - Rijkswaterstaat Zee en Delta Xxxxxx Xxxxxxx Ministerie van I&M - Rijkswaterstaat Zee en Delta Xxxxxxx Xxx Ministerie van I&M - Rijkswaterstaat Zee en Delta Xxxxx Xxxxxxxx Noordzee Nettenvrij Xxxxx xx Xxx
Pan Salvage Xxxx xx Xxxxxx
Periplus Archeomare Amsterdam Seger van den Brenk
Sportvisserij Nederland Xxxxx Xxxxx
Sportvisserij Nederland Xxx Xxxxxx Xxxxxxxxxx
Stichting De Noordzee Xxxx xxx xxx Xxxx St. DNZ/Xxx Xxxx, Kust- en Zeemanagement Xxxxxx Xxxxxxx
Stichting Maritiem Onderzoek Nederland (Stimon) Xxxxx Xxxxxxxxx Xxxxxx Xxxxxxx St. Maritiem Onderzoek Nl/North Sea Divers Xxxx Xxxxxxxxxx
St. Maritiem Onderzoek Nl/North Sea Divers Xxxxx Xxxxx Stichting Noordzeewrakken Xxxx Xxxxxxx
Stichting Noordzeewrakken Xxxx Xxx
VisNed Xxxxx Xxxx
WaterPlanetEarth Janette Worm
Wereld Natuurfonds Xxxxxxx Xxxxxx
Communicatiebureau BCP (verslag) Xxx Xxxxxxxxx
Xxxxxx, wettelijke kaders en de leemten daarin
Het overleg begint met enkele informatieve inleidingen deel om alle deelnemers bij te praten over resultaten van de verkenning.
Daarna volgt de feitelijke wisseling van gedachten.
tegen verstoring of afbraak.
In de sfeer van de natuurbescherming l igt het ook lastig. Natura 2000 beschouwt een wrak niet als een habitat, dus geeft geen beleidsmatige reden tot bescherming.
Mogelijk biedt de
Xxx xxx Xxx
In een uiteenzetting over de beleidskaders voor het beheer van de Noordzee gaat Xxx xxx Xxx van het ministerie van Ien M in op de resultaten van de verkennende onderzoeken. De generale conclusie is dat wrakken, maar ook ander kunstmatig hardsubstraat, lokale hotspots zijn van biodiversiteit. Ze hebben in zichzelf een biologische en ecologische waarde. Maar er is
geen doorslaggevende betekenis aangetoond voor de biodiversiteit van het Noordzee-ecosysteem als geheel. De idee dat wrakken step stones zijn voor de verspreiding van soorten blijkt niet te kloppen voor alle soorten. In het Noordzeesysteem zijn zeestromingen van veel groter belang voor die verspreiding. Geredeneerd vanuit het ecosysteem is er dan ook geen directe aanleiding voor het beschermen van wrakken of het laten staan van delen van windturbines of platforms, nadat deze zijn uitgediend. Deze conclusie heeft in ieder geval tot gevolg dat Nederland voor de doelen van de Kaderrichtlijn Xxxxxxx Xxxxxxxxx geen maatregelen gaat nemen om wrakken te beschermen.
Andere beleidskaders
Xxx Xxx neemt de deelnemers ook mee langs de andere relevante beleidskaders. De wrakkenwet dient de veiligheid van de scheepvaart en beschermt de Noordzee tegen eventuele schade die stoffen uit het wrak aan het mariene milieu en de kust kunnen aanrichten. Deze wet kan wel de grond zijn om een wrak te verwijderen, maar hij vormt geen juridische basis voor bescherming
Flora- en faunawet aanknopingspunten als het gaat om het beschermen van bijzondere of bedreigde soorten, maar hoe dat procedureel zou moeten worden aangepakt is niet duidelijk.
Dan is er nog de Monumentenwet, die naar verwachting in 2016 zal overgaan in de Erfgoedwet. Dit regime beschermt echter geen ecologische waarden. Wat leeft op een wrak met de status ‘cultureel erfgoed’ kan er echter wel van meeprofiteren dat niets mag worden gesloopt.
Bovenwettelijke maatregel
Samenvattend: de natuurwaarden op wrakken hoeven niet te worden beschermd, maar gezien de realiteit dat die natuurwaarden er wél zijn, zou bescherming kunnen worden overwogen als een bovenwettelijke maatregel om natuur te beschermen. Een voorbeeld daarvan toont België, dat in zijn Ruimtelijk Plan voor de Noordzee wrakken de status ‘puntreservaten’ heeft gegeven.
‘Maar wees realistisch’, houdt Xxx Xxx de deelnemers aan het overleg voor, ‘handhaven van maatregelen voor de bescherming van duizenden wrakken is bijzonder lastig en qua inzet van mensen en materiaal onmogelijk. Alleen een pragmatische aanpak is haalbaar en bespreekbaar. Dan gaat het om een keuze van de meest interessante objecten, en gezien het ontbreken van een juridisch kader en de beleidsmatige noodzaak, zullen we het moeten doen met goede onderlinge afspraken tussen alle partijen.’
Bescherming cultureel erfgoed strenger
Een deel van de stakeholders in het Landelijk Overleg Scheepswrakken heeft belang bij behoud van natuurwaarden. De duikers onder hen maken het tot hun missie om wrakken onverstoord te laten en organiseren activiteiten en campagnes om bijvoorbeeld restanten van visnetten te bergen. Andere duikers onderzoeken wrakken vanwege hun historische betekenis. Een deel van hen neemt graag bijzondere voorwerpen mee naar de wal. Weer andere stakeholders zoeken wrakken op om er de waardevolle materialen vanaf te halen en te bergen.
‘Met name de amateurarcheologen en bergers krijgen in de toekomst te maken met strenger wordende wetgeving voor de bescherming van cultureel erfgoed onder water’, zegt Xxxxxx Xxxx (ministerie van OCW, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed). Ze beschrijft hoe cultureel erfgoed op de
Xxxxxx Xxxx
zeebodem nu bescherming geniet door de Nederlandse Monumentenwet. Deze wet biedt echter geen sluitende rechtsgrond doordat hij is gemaakt voor monumenten op het land. De wetstekst die het bijvoorbeeld heeft over ‘opgraven’ gaat niet op voor een monument dat op de zeebodem l igt en waarvoor je niet hoeft te graven om er bij te komen. Dit soort leemtes zal volgens Xxxx verleden tijd zijn als de nieuwe Erfgoedwet is aangenomen. Het verwijderen van erfgoed van de zeebodem in de territoriale
wateren en aansluitende zone mag dan alleen als men over een opgravingscertificaat beschikt. Zo’n certificaat is voorbehouden aan wetenschappelijke instanties en archeologische bedrijven. Wel wordt nog nagedacht over een regeling voor amateurarcheologen en sportduikers. Een andere ontwikkelingen op het gebied van cultureel erfgoed is de verankering van het archeologiebeleid in de Beleidsnota Noordzee. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Rijkswaterstaat en TNO ontwikkelen daarvoor een verwachtingenkaart van erfgoed op het NCP. En in het kader van de Gebiedsagenda Noordzee 2050 wordt een wrakkenposter ontwikkeld met heldere informatie over de cultuurhistorische en ecologische betekenis van een aantal scheepswrakken.’ Ten slotte onderzoekt het ministerie van OCW of Nederland het Unescoverdrag voor de bescherming van onderwatererfgoed kan ratificeren. In dit kader loopt nog interdepartementale afstemming en volgt nog overleg met stakeholders.
Lastige vragen
De deelnemers aan het overleg hebben veel vragen over het cultureel erfgoed. Wanneer is een wrak een monument? Wie bepaalt dat? En zolang nog niet is bepaald dat het de erfgoedstatus heeft, wat mag er dan wel of niet? De grootste moeite hebben de stakeholders met een van de uitgangspunten voor bescherming als cultureel erfgoed: een wrak wordt in situ behouden. ‘Dus onder het zand ’, vertalen de stakeholders. ‘Heb je daar als maatschappij meer aan dan wanneer je interessante objecten naar boven haalt en ze met een verhaal erbij in een museum zet?’
De RCE zet wrakken waarvan de monumentwaarde is vastgesteld zoveel mogelijk in een archeologische database. Het cultuur- historisch belang van die wrakken is dan voor iedereen duidelijk. Xxxxxx Xxxx adviseert om bij twijfel over wrakken die niet geregistreerd zijn contact op te nemen met de RCE, omdat ook die monumentale waarde kunnen hebben.
Aan het werk
Wat de onderzoeksresultaten concreet voor elke stakeholdergroep betekenen, krijgt in het debat richting door het verzoek van Xxxxx Xxxxxxxx (RWS ZD) om toch vooral samen een vorm te vinden voor een gentlemens agreement dat de leemten in wetgeving kan opvullen, en dat tegemoet komt aan de fysieke beperkingen aan wat je op zee kunt handhaven.
Facilitator Xxxx Xxxxxxxx plaatst voor dat ‘palaver’ de verschillende stakeholders per sector bijeen en geeft hen drie vragen mee: wat zijn xxxxxx xxxxxx bij zo’n akkoord? Wat kunnen jullie vanuit de eigen sector of vorm van gebruik aan het akkoord bijdragen? En welke opmerkingen of voorwaarden wil je daarbij inbrengen?
Wensen
Na drie kwartier zijn de deelnemers zover dat een balans is op te maken. De wensen die ze zouden willen inbrengen in een herenakkoord zijn divers – maar met in gedachten de idee van een scheiding tussen een aantal goed beschermde wrakken en
vrijheid elders – l ijken de tegengestelde belangen elkaar niet uit te sluiten.
De amateurarcheologen onder de wrakduikers willen hun activiteiten kunnen voortzetten, het l iefst op interessante objecten, maar juist daar is de kans op bescherming op grond van de Erfgoedwet groot. Het is volgens Xxxxxx Xxxx uitgesloten dat amateurs een certificaat krijgen voor bezigheden op een beschermd wrak, dus deze stakeholdergroep moet voorlopig genoegen nemen met de mededeling dat voor hen naar een speciale regeling wordt gekeken.
De wrakduikers die voor het pure duikplezier gaan, zeggen graag onbeperkt te willen duiken, maar zich zeker te zullen houden aan een overeen te komen gedragslijn. Zij wensen ook dat anderen de wrakken intact laten.
Evenals de wrakduikers willen ook de sportvissers alle wrakken kunnen gebruiken. En ook zij werken graag mee aan een regeling ‘Dat doen we nu ook al in de kustzee binnen het VIBEG-akkoord. Maar we moeten van de overheid wel een goed en sluitend verhaal krijgen over mariene zonering. Want zo goed als we kunnen
sturen in de binnenvisserij, zo lastig is dat bij onze achterban op zee. Daar hebben we veel minder vat op.’
De deelnemer die de bergers vertegenwoordigt, wenst eigenlijk alleen maar ‘erkenning ’. Erkenning dat xxxxxxx geen boeven zijn, maar een eerlijke boterham verdienen met materiaal van de zeebodem halen dat anders, over een langere periode, uit elkaar valt en verdwijnt. Erkenning bovendien dat ze nuttig werk doen met het ruimen van visnetten.
De ecologen signaleren dat het beschermingskader voor 95 procent betrekking heeft op archeologie en formuleren de algemene wens dat activiteiten op en rond wrakken niet mogen leiden tot achteruitgang van de ecologie in de Noordzee, en dat biodiversiteit leidend moet zijn. Maar op wrakken is volgens hen best ruimte voor allerlei medegebruik, behalve grootschalige sloop. Dat wil zeggen: sloopactiviteiten waardoor de complexe structuren van het wrak verloren gaan.
Xxx Xxxxxxxxx van IMARES is het daar niet mee eens. ‘Je weet niet wat je ziet als je een aantal jaren een wrak volledig met rust laat, inclusief een zekere zone er omheen, een ongelooflijke rijkdom aan natuu r. Daar zou ik voor willen pleiten: doe het goed, zonder enige verstoring en zonder ook maar enig vistuig. Liever twintig wrakken heel goed beschermen dan honderden een klein beetje.’
De aanwezige NGO-vertegenwoordigers sluiten daarbij aan : de specifieke biodiversiteit van de hotspots moet volgens hen worden behouden en daarbij zou de top-tien in het onderzoek van Bureau Waardenburg leidend kunnen zijn. ‘Wrakken hebben een etalagefunctie.’
Wat kun je inbrengen in het akkoord?
Met deze vraag heeft niemand moeite. De amateurarcheologen zijn zeer bereid om over hun bevindingen te rapporteren aan OCW. De bergers kunnen vislood en –netten van wrakken
verwijderen. Recreatieve duikers willen helpen met het identificeren van wrakken en zullen hun gegevens melden bij de diverse instanties.
Sportvissers gaan door met hun campagne tegen het gebruik van lood, zoals ze nu al doen in internationaal verband (European Anglers Alliance EAA). De NGO’s ten slotte helpen vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid en meedenkend over oplossingen mee aan de nodige bewustwording.
Iedereen blijft meedoen
Alles bij elkaar een krachtige intentie om met elkaar verder te gaan op de ingeslagen weg. Alle deelnemers verklaren zich daartoe bereid en al direct komen willekeurige details op tafel van aspecten die te zijner tijd mee zullen spelen in een regeling.
‘Wat zijn de mooiste en leukste wrakken om te beschermen?’
‘Mag je op zo’n exclusief beschermd wrak wel duiken?’
‘Ja, maar niets meenemen.’
‘Is er een afspraak te maken met vissers om niet binnen een bepaalde zone te komen?’
‘Dat hangt ervan af of je het hebt over tientallen meters of over vijfhonderd meter.’
‘Belangrijk dat we de exacte positie kennen van alle wrakken.’
De suggesties over en weer raken in een stroomversnelling en worden uiteindelijk een
maalstroom waarin elk nog overgebleven spoor van tweedracht verdwijnt. Een wrakduiker verzucht: ‘Dit had ik twee jaar geleden niet kunnen dromen.’
De facilitator ziet de kans en tikt hem in: ‘Diverse ministeries moeten hier iets mee. Jullie als stakeholders hebben een belangrijke rol in het proces. Ien M wil graag een stap verder zetten.
Wie wil er mee op dat pad? Ien M en RWS willen wel blijven faciliteren.’
Iedereen doet mee
Conclusies en vervolg
Het traject tot nu toe geeft voor Ien M geen aanleiding wrakbeschermingsmaatregelen in het maatregelenpakket van de KRM op te nemen.
Rijk en belanghebbende partijen gaan een gentlemens agreement voorbereiden over het respecteren van de archeologische en natuurwaarden op en rond scheepswrakken op de Noordzeebodem.
Wrakduikers, sport- en beroepsvissers, ecologen en natuurorganisaties, een wrakberger en vertegenwoordigers van de ministeries van Ien M en OCW ontwikkelen een voorstel om een beperkt aantal scheepswrakken in het Nederlandse deel van de Noordzee te ontzien. Een optie daarbij is een klein deel ‘echt goed’ te beschermen, inclusief een zekere zone eromheen.
Begin december zal Ien M daartoe een eerste opzet uitwerken en verspreiden. Vanwege verlof van enkele betrokkenen in december zullen in januari en februari de reacties hierop worden verzameld. Deze reacties kunnen gestuurd worden naar marcel. bommele@ rws. nl.
De uitkomsten worden begin april op een vierde LOS besproken.
Xxx xxx Xxx: ‘Op basis van een gentlemens agreement kunnen we de bestaande wetgeving gebruiken. Daar moeten we ook de Kustwacht bij betrekken. Maar dan moeten we niet een jaar
wachten op een vervolgplan, maar nu meteen een stappenplan opzetten en over een jaar evalueren waar we staan.’
Vertegenwoordiger VisNed: ‘De beroepsonderhandelaars moeten er ook bij worden betrokken. Iedereen moet meedoen.’ Vertegenwoordiger sportvissers: ‘Maar nogmaals, we moeten voor onze achterban een heel goed verhaal hebben. Daarom moet toch eerst nog eens helder worden geformuleerd welk belang we precies gaan beschermen.’
Stem uit zaal: ‘Dat is huiswerk.’
Xxx Xxxxxxxxx: ‘Ik denk dat we op basis van de ervaringen van duikers heel snel een l ijstje hebben van de beste 15 tot 20 wrakken. Dat zijn immers hun hotspots. Dan blijven er voor de vissers nog genoeg andere wrakken over.’
Stem uit de zaal: ‘Laat Rijkswaterstaat maar alvast een herkenbare ton op die wrakken gooien.’ Onderzoeker Lengkeek: ‘Begin met een conceptplan waarop iedereen op kan reageren.
Dat werkt het snelst.’
Xxx Xxx: ‘Nog één ding om mee naar huis te nemen: een goede manier vinden om nieuwkomers in het veld mee te kunnen nemen in dit gareel.’