Bronnen:
Bronnen:
APB
BNM webtool: bnm. apb. be
RIZIV – Nationale overeenkomst apothekers – V. I wijzigingsclausule 31 en 32
Apothekersvereniging van Brussel – Kolonel Bourgstraat, 127 -129 bus 04 – 0000 Xxxxxxx UPB-AVB: xxx.xxx-xxx.xx - Tel: 00 000 00 00 - Email: xxxx@xxx-xxx.xx
Laatste update : 01 / 01 / 2017
Wanneer komt een patient in aanmerking voor een GGG? 5
Welke geneesmiddelen komen in aanmerking? 6
Samenvatting voor dossier apotheek 12
Samenvatting voor dossier apotheek 15
Algemene informatie astma en inhalatiecorticosteroïden 19
Niet-medicamenteuze maatregelen 21
1.
ALGEMENE INFO
Voor wie? | - Patiënten met astma EN - Eerste aflevering van inhalatiecorticosteroïden in de laatste 12 maanden OF - Iedereen waarvoor arts een BNM voorschrijft |
Wie neemt initiatief? | Op initiatief van de apotheker, op voorschrift van de arts of op vraag van de patiënt |
Door wie? | Steeds uitgevoerd door een apotheker |
Waar? | In de apotheek, in een geschikte ruimte die de privacy garandeert |
Voorwaarde? | Patiënt heeft schriftelijk toestemming gegeven |
Wat? | 2 gesprekken: - Een informatiegesprek - Een opvolggesprek |
Wanneer? | - Informatiegesprek: zo snel mogelijk na de aflevering - Opvolggesprek: 3 à 6 weken na het eerste gesprek |
Hoe? | Op basis van gevalideerde en gestructureerde protocollen |
Wat bewaren? | - Toestemming van de patiënt - Samenvatting van het gesprek |
Honorarium? | - 20 € per gesprek (incl. 6% btw) - Volledig vergoed door RIZIV - Tarificatie via TD, op een leeg voorschriftnummer |
WANNEER KOMT EEN PATIENT IN AANMERKING VOOR EEN BNM?
De volgende voorwaarden moeten voldaan zijn:
1. Het betreft een patiënt met astma:
- Eerder gebruik van noodmedicatie voor astma aanval (patiëntenhistoriek)
- Of bevestiging door patiënt
- Of bij twijfel contact met arts
2. Het betreft een eerste aflevering van een inhalatiecorticosteroïd in de afgelopen 12 maanden. Indien de arts een BUM voorschrijft, komt de patiënt altijd in aanmerking, ongeacht het een eerste aflevering van inhalatiecorticosteroïden betreft of niet.
3. De patiënt heeft toestemming gegeven voor de individuele begeleiding (Voortgezette Farmaceutische Zorg) via een schriftelijk akkoord (zie blancomodel blz. 15). De toestemming is voor onbepaalde duur geldig en ook van toepassing voor andere acties die kaderen in voortgezette Farmaceutische Zorg (vb. IMV, medicatieschema,...).
WELKE GENEESMIDDELEN KOMEN IN AANMERKING?
De volgende inhalatiecorticoïden komen in aanmerking:
• Monopreparaten (inhalatiecorticoïden, ATC-klasse: R03BA) en combinatiepreparaten (inhalatiecorticoïd/sympathicomimeticum, ATC-klasse: R03AK beperkt tot de langwerkende bèta-sympaticomimetica)
• Doseeraërosols en droge poeder inhalatoren
Actief bestanddeel | Naam geneesmiddel | Vorm | |
Beclomethason dipropionaat | Beclophar Aerolizer | Poeder | |
Inuvair (+ formoterol) | Doseeraërosol + poeder Nexthaler | ||
Qvar | Doseeraërosol | ||
Budesonide | Budesonide Easyhaler | Poeder | |
Budesonide Novolizer | Poeder | ||
Bufomix easyhaler | Poeder | ||
Miflonide Aerolizer | Poeder | ||
Pulmicort Turbohaler | Poeder | ||
Symbicort Turbohaler | (+ formoterol) | Poeder | |
Zephirus | (+ salmeterol) | Poeder | |
Fluticason | Flixotide | Doseeraërosol + poeder Diskus | |
Flutiform | (+ formoterol) | Doseeraërosol | |
Relvar Ellipta | (+vilantérol) | Poeder | |
Salmeterol/Fluticasone Cipla (salmererol) | Doseeraërosol | ||
Seretide | (+ salmeterol) | Doseeraërosol + poeder Diskus |
Lijst van inhalatiecorticoïden op 01/01/2017.
De begeleidingsgesprek Goed Gebruik Geneesmiddeln (GGG) voor inhalatiecorticosteroïden bestaat uit twee verschillende prestaties namelijk eerst een informatiegesprek, gevolgd door een opvolggesprek in dezelfde apotheek.
A. Informatiegesprek bij het opstarten van de behandeling en in afspraak met de patiënt, bij voorkeur zo snel mogelijk na de aflevering van het nieuwe geneesmiddel.
1. Bepaal de informatiebehoeften van de patiënt.
2. Verstrek informatie op maat van de patiënt over de werking van het geneesmiddel, de plaats in de therapie en het correct gebruik.
3. Motiveer de patiënt voor een langdurige therapie en het belang van therapietrouw.
4. Maak een afspraak voor het opvolggesprek.
5. Registreer de prestatie en de afspraak in het farmaceutisch dossier.
B. Opvolggesprek bij de hernieuwing van de medicatie of na afspraak met de patiënt, bij voorkeur 3 à 6 weken na het informatiegesprek.
1. Peil naar de ervaringen en bespreek de eventuele problemen met de patiënt.
2. Informeer de huisarts indien nodig.
3. Registreer de besproken aandachtspunten in het farmaceutisch dossier.
4. Registreer de prestatie in het farmaceutisch dossier
Na elk begeleidingsgesprek moeten twee verslagen worden opgesteld: één samenvatting voor de patiënt (zie blz 11 en 14), het andere voor de apotheker (zie blz 12 en 15). Beide verslagen worden gehandtekend door zowel patiënt als apotheker.
Beide verslagen vermelden naast de prestaties, de data van de gesprekken, het betrokken geneesmiddel en de posologie, eventueel andere geneesmiddelen gebruikt voor astma en de folders die aan de patiënt werden meegegeven.
Het verslag van de apotheker vermeldt tevens de ACT-score, het eventueel contact met de huisarts, aandachtspunten die tijdens het gesprek tot uiting kwamen en oplossingen die aan de patiënt werden voorgesteld. Het wordt toegevoegd aan het farmaceutische dossier van de patiënt.
De apotheker ontvangt een specifiek honorarium van 20 euro per begeleidingsgesprek, volledig ten laste genomen door het RIZIV. De patient betaalt dus niets. De prestatie en de tussenkomst van het RIZIV moeten worden vermeld op het kasticket. De begeleidingsgesprekken worden getarifeerd als "Farmaceutische Zorg Prestatie", dus onafhankelijk van het voorschrift met het geneesmiddel. Dit gaat als volgt:
• U rekent de patiënt niets aan voor een GGG.
• Op een nieuw (leeg) voorschrift registreert u de prestatie aan de hand van onderstaande CNK’s. Het voorschrift wordt op naam van de patiënt gezet en als arts vult u de arts in die het inhalatiecorticoïd heeft voorgeschreven.
• U noteert het voorschriftnummer op de samenvatting van het gesprek. Deze laatste bewaart u in de apotheek. De prestaties worden door de tariferingsdienst gefactureerd zonder dat er een fysiek voorschrift is.
• Er wordt geen gebruik gemaakt van de methode “uitgestelde aflevering”.
GGG Gesprek 1 - Inhalatiecorticoïden | GGG Gesprek 2 - Inhalatiecorticoïden |
Voor evaluatiedoeleinden werd eveneens een 3de CNK code aangemaakt: 5520408 GGG – weigering. Deze code laat de apotheker toe te registreren wanneer patiënten een GGG weigeren. Deze CNK wordt opgenomen in het tariferingsbestand maar wordt niet gefactureerd aan de VI.
GGG - Weigering
2.
1. Tijdens de aflevering
• Controleer de voorwaarden (tenzij voorgeschreven door de arts):
✓ Patiënt met astma (vraag bevestiging door patiënt of bij twijfel contacteer arts)
✓ 1ste aflevering inhalatiecorticosteroïd in de afgelopen 12 maanden
✓ Minstens eerder gebruik van noodmedicatie voor astma-aanval
• Licht het doel van het begeleidingsgesprek toe:
- Verzekeren van een goede behandeling
- Verbeteren van uitkomst van de behandeling
• Vraag schriftelijk akkoord van de patiënt (zie blanco formulier blz. 16)
• Noteer de contactgegevens van de patiënt.
• Maak een afspraak
2. Voorbereiding van het gesprek
• Raadpleeg het (Gedeeld) Farmaceutisch Dossier voor de medicatiehistoriek en andere patiënt- gebonden informatie
• Verzamel de te overhandigen documentatie voor de patiënt
• Leg het geneesmiddel en indien mogelijk het demotoestel klaar
3. Het eigenlijke gesprek
Introductie
• Verwelkom de patiënt in een aangepaste omgeving
• Registreer de identiteit van de patiënt of de gemachtigde met de e-ID
• Peil naar de verwachtingen, de behoeften en de kennis van de patiënt
Het gesprek
• Overloop de ACT-test (zie blz. 17)
• Verstrek het begeleidingsgesprek in functie van de patiënt en de pathologie:
A. Doel en werking van het geneesmiddel
✓ Uitleg aandoening astma: chronische ontsteking die gepaard gaat met
- Ontsteking in de longen met een verdikking van de wand van de luchtwegen en slijmvorming als gevolg
- Vernauwing van de diameter van de luchtwegen (=bronchoconstrictie)
- Hyperreactiviteit van de luchtwegen
✓ Uitleg behandeling van astma (in functie van de medicatiehistoriek van de patiënt):
- Verschil tussen noodmedicatie en onderhoudsbehandeling
- De rol van het geneesmiddel in de therapie van de patiënt:
o Inhalatiecortico’s remmen de chronische ontsteking
o Noodmedicatie verlicht de bronchoconstrictie
- Benadruk de noodzaak om noodmedicatie altijd bij zich te hebben
B. Gebruik geneesmiddel
✓ Posologie
✓ Benadruk dat het geneesmiddel slechts na 1 week effect heeft.
✓ Wat bij vergeten dosis
✓ Wat bij een astma-aanval : hoger gebruik SABA (2 à 4 puffs alle 20 minuten gedurende het eerste uur) in afwachting van de komst van de arts.
C. Inhalatietechniek
✓ Belang van goede inhalatietechniek (voldoende geneesmiddel en minder bijwerkingen).
✓ Demonstreer zelf
✓ Laat patiënt demonstreren en geef feedback. Is het inhalatietoestel geschikt voor de patient?
✓ Bijkomende info:
o Geneesmiddel proef je niet altijd
o Mond spoelen bij cortico’s. Niet inslikken en niet gorgelen
o Niet vergeten de dop van de inhalator te verwijderen
o Inhalator klaarmaken voor eerste gebruik
o DPI niet schudden, pmdi wel schudden
o Aantal resterende dosissen controleren
o Reinigen en bewaren van inhalator
D. Therapietrouw
✓ Belang goede therapietrouw (zelfs indien geen symptomen)
✓ Alarmsymptomen:
o Toename exacerbaties
o Nachtelijk ontwaken
o Gebruik noodmedicatie > 2 maal per week => Verwijs / contacteer arts
o Functionele beperkingen
E. Bijwerkingen
✓ Corticosteroïden:
o Orale candidose, heesheid, keelpijn,… => mond spoelen / goede inhalatietechniek
o Aandacht voor corticofobie. Benadruk dat:
▪ Geïnhaleerde doses zijn zeer laag: grootte orde microgram. 1000 keer minder dan milligram!
▪ Geïnhaleerde doses hebben een lokaal effect en de opname is zeer laag
▪ Geen risico voor osteoporose bij dergelijke lage doses
▪ Geen groeiachterstand bij kinderen met deze lage doses
✓ Combinatie met B2 agonisten: tremor (van de handen), hoofdpijn, hartkloppingen, verhoogde bloeddruk. Patiënten met hartaritmie: arts contacteren bij hartkloppingen of verhoogde bloeddruk
🡪 Stel oplossingen voor aangepast aan de patiënt voor de therapietrouw en het bewaken van zijn aandoening
Afronden van het gesprek
• Ga na of de patiënt alles begrepen heeft
• Overhandig algemene informatie (cfr. blz 19)
• Licht het belang van een 2de opvolggesprek toe aan de patiënt en maak een nieuwe afspraak
• Onderteken beiden de samenvatting van het gesprek (één voor de apotheker, één voor de patiënt) en overhandig de versie voor de patiënt (cfr. blz 11 en blz 12)
• Vraag of er nog vragen zijn
Verslaggeving van het gesprek
• Noteer ACT-score en aandachtspunten op de samenvatting voor de apotheek (cfr blz 12)
• Bewaar de samenvatting in het farmaceutisch dossier
• Tarifeer de prestatie “Begeleidingsgesprek Goed Gebruik Geneesmiddelen – 1e gesprek”
SAMENVATTING VOOR PATIËNT – EERSTE GESPREK
Datum: ..../..../.......
Samenvatting GGG Astma – Inhalatiecorticosteroiden – 1e gesprek
Naam en contactgegevens patient: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam en contactgegevens arts: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam van het geneesmiddel en posologie: ...............................................................................
Andere geneesmiddelen voor astma en noodmedicatie in geval van astma-aanval:
....................................................................................................................................................
Je apotheker heeft je geïnformeerd over:
1. Doel en werking geneesmiddel, plaats in behandeling
2. Toedieningswijze en belang van het goed gebruik
3. Belang van therapietrouw en mogelijke alarmsymptomen
4. Mogelijke bijwerkingen
Je raadpleegt best je arts omwille van: ................ ...................................................................
Je apotheker heeft u een informatiefolder over je aandoening en je geneesmiddel aangeboden.
Afspraak tweede gesprek:
□ Datum: ...../...../........
□ Later te bepalen
□ Wenst geen tweede gesprek
Handtekening apotheker Handtekening patiënt
Stempel apotheek:
...................................................... ......................................................
SAMENVATTING VOOR DOSSIER XXXXXXXX – EERSTE GESPREK
Datum: ..../..../.......
Samenvatting GGG Astma – Inhalatiecorticosteroiden – 1e gesprek
Naam en contactgegevens patient: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam en contactgegevens arts: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam van het geneesmiddel en posologie: ...............................................................................
Andere geneesmiddelen voor astma en noodmedicatie in geval van astma-aanval:
....................................................................................................................................................
Bevestiging diagnose astma door: □ patiënt □ arts ACT-score: ...........
Volgende items werden met de patiënt overlopen: | ||
Behandeld | Aandachtspunt | |
1. Doel en werking geneesmiddel, plaats in behandeling | □ | □ |
2. Toedieningswijze en belang van het goed gebruik | □ | □ |
3. Belang van therapietrouw en mogelijke alarmsymptomen | □ | □ |
4. Mogelijke bijwerkingen | □ | □ |
Indien aandachtspunt werd aangevinkt: reden vermelden | ||
□ Angst voor cortisone □ Problemen te verwachten met hand-mondcoördinatie □ Problemen te verwachten met therapietrouw □ Andere: ........................................................................ |
Contact met de arts noodzakelijk voor: ......................................................................................
Afspraak opvolggesprek:
□ Datum: ...../...../........
□ Later te bepalen
□ Wenst geen tweede gesprek
Persoonlijke nota’s:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Handtekening apotheker Handtekening patiënt
...................................................... ......................................................
3.
1. Voorbereiding van het gesprek
• Herinner uw patiënt aan de afspraak
• Neem uw nota’s van het vorige verslag door
2. Het eigenlijke gesprek
Introductie
• Registreer de identiteit van de patiënt of de gemachtigde met de e-ID
• Peil naar de bevindingen van de patiënt
• Vraag uw patiënt naar zijn noodmedicatie om u ervan te verzekeren dat hij/zij dit bij zich heeft.
Het gesprek
• Achterhaal in welke mate de astma onder controle is ahv ACT-test (cfr. blz 17)
• Bevraag de patiënt naar:
o Onverwachte voorvallen, moeilijkheden:
Elke kortademigheid, beperking bij inspanning, zelfs bij het beoefenen van sport op hoog niveau wijst op onvoldoende gecontroleerd astma.
o Bijwerkingen:
Sommige mensen hebben last van slechte smaak, heesheid, hoestbuien na inhalatie. Is dit bij u ook het geval?
NB: Combipreparaten: trillende handen, hoofdpijn, hartkloppingen
o Gebruik van de geneesmiddelen: therapietrouw, inhalatietechniek
- Wat doe je als je je geneesmiddel vergeet te inhaleren?
- Laat de patiënt demonstreren hoe hij zijn geneesmiddel inhaleert en geef feedback.
- Schat therapietrouw in bvb mbv MARS-test (cfr. blz 18)
- Achterhaal reden voor therapie-ontrouw
o Gebruik co-medicatie
Hoe vaak gebruikt u uw noodmedicatie?
• Overloop de aandachtspunten uit gesprek 1
• Verstrek informatie betreffende de preventie ifv patiëntprofiel
o Rookstop
o Allergische en niet-allergische triggers
o Inspanningen/sporten: raad aan om sport te beoefen, bij voorkeur duursporten.
• Stel oplossingen voor aangepast aan de patiënt voor de therapietrouw en het bewaken van zijn aandoening
Afronden van het gesprek
• Ga na of de patiënt alles begrepen heeft
• Overhandig algemene niet-medicamenteuze informatie (cfr. blz 21)
• Onderteken beiden de samenvatting van het gesprek (één voor de apotheker, één voor de patiënt) en overhandig de versie voor de patiënt (cfr. blz 14 en blz 15)
• Vraag of er nog vragen zijn
Verslaggeving van het gesprek
• Bewaar de samenvatting in het farmaceutisch dossier
• Tarifeer de prestatie “Begeleidingsgesprek nieuwe medicatie – 2e gesprek”
SAMENVATTING VOOR PATIËNT – TWEEDE GESPREK
Samenvatting GGG Astma – Inhalatiecorticosteroiden – 2e gesprek
Datum: ..../..../.......
Naam en contactgegevens patient: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam en contactgegevens arts: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam van het geneesmiddel en posologie: ...............................................................................
Andere geneesmiddelen voor astma en noodmedicatie in geval van astma-aanval:
....................................................................................................................................................
Je apotheker heeft je gesproken over je astma en je behandeling:
□ Verloopt goed
□ Levert bepaalde problemen
□ Verloopt niet goed
Je hebt met je apotheker een gesprek gehad over:
□ Inhalatietechniek
□ Bijwerkingen
□ Therapietrouw
□ Andere: ...........................................................................
Je wordt aangeraden om:
□ De mond te spoelen
□ Een voorzetkamer te gebruiken
□ Een medicatieschema te volgen
□ Reserve aan noodmedicatie in huis te houden
□ Andere: ...........................................................................
Je raadpleegt best je arts omwille van: ...................................................................................
Persoonlijke nota’s:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Handtekening apotheker Handtekening patiënt
Stempel apotheek:
...................................................... ......................................................
SAMENVATTING VOOR DOSSIER XXXXXXXX – TWEEDE GESPREK
Datum: ..../..../.......
Samenvatting GGG Astma – Inhalatiecorticosteroiden – 2e gesprek
Naam en contactgegevens patient: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam en contactgegevens arts: ..........................................................................................
..........................................................................................
Naam van het geneesmiddel en posologie: ...............................................................................
Andere geneesmiddelen voor astma en noodmedicatie in geval van astma-aanval:
.................................................................................................................................................... ACT-score: ...........
De astmabehandeling van uw patiënt:
□ Verloopt goed
□ Levert bepaalde problemen
□ Verloopt niet goed
Omwille van:
□ Inhalatietechniek
□ Bijwerkingen
□ Therapietrouw
□ Andere: ...........................................................................
U heeft de patiënt aangeraden om:
□ De mond te spoelen
□ Een voorzetkamer te gebruiken
□ Een medicatieschema te volgen
□ Reserve aan noodmedicatie in huis te houden
□ Andere: ...........................................................................
Contact met de arts noodzakelijk voor: ......................................................................................
Persoonlijke nota’s:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Handtekening apotheker Handtekening patiënt
...................................................... ......................................................
4.
Voortgezette farmaceutische zorg
- Formulier voor toestemming -
Om mijn behandeling te verbeteren geef ik, ondergetekende,
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………… (naam, voornaam, adres),
toestemming voor:
▪ het opstarten van een individuele begeleiding (= Voortgezette farmaceutische zorg);
▪ het bijhouden van een Dossier voortgezette farmaceutische zorg
door apotheker
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………… (naam, voornaam, adres),
Deze overeenkomst kan op elk moment worden beëindigd.
Opgemaakt te …………………………………………………… (plaats) op …/…/ (datum)
in twee exemplaren (één voor de patiënt, één voor de apotheker).
Handtekening apotheker Handtekening patiënt
...................................................... ......................................................
5.
Astma Controle-Test (ACT) | |||||
Score = 1 | Score = 2 | Score = 3 | Score = 4 | Score = 5 | |
1. Hoe vaak in de afgelopen 4 weken heeft u door uw astma op het werk, op school/de universiteit of thuis minder kunnen doen dan normaal? | |||||
🔾 De hele tijd | 🔾 Meestal | 🔾 Soms | 🔾 Zelden | 🔾 Nooit | Score: ............ |
2. Hoe vaak in de afgelopen 4 weken bent u kortademig geweest? | |||||
🔾 Meer dan eenmaal per dag | 🔾 Eenmaal per dag | 🔾 3 tot 6 keer per week | 🔾 Een- of tweemaal per week | 🔾 Xxxxxxxx niet | Score: ............ |
3. Hoe vaak in de afgelopen 4 weken bent u ’s nachts of ’s morgens vroeger dan gewoonlijk wakker geworden door uw astmaklachten (piepen, hoesten, kortademigheid, een beklemmend gevoel of pijn op de borst)? | |||||
🔾 4 of meer nachten per week | 🔾 2 tot 3 nachten per week | 🔾 Eenmaal per week | 🔾 Een - of tweemaal | 🔾 Helemaal niet | Score: ............ |
4. Hoe vaak in de afgelopen 4 weken heeft u uw inhalator (pufjes) met snelwerkende medicatie gebruikt? | |||||
🔾 3 keer of meer per dag | 🔾 1 tot 2 keer per dag | 🔾 2 of 3 keer per week | 🔾 Eenmaal per week of minder | 🔾 Helemaal niet | Score: ............ |
5. Hoe beoordeelt u de mate waarin u gedurende de afgelopen 4 weken uw astma onder controle had? | |||||
🔾 Xxxxxxxx niet onder controle | 🔾 Slecht onder controle | 🔾 Enigszins onder controle | 🔾 Goed onder controle | 🔾 Volledig onder controle | Score: ............ |
Astmacontroletest (xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx)
De apotheker neemt een actie naargelang dit resultaat. Elke vraag krijgt een score die varieert tussen
1 en 5 (de eerste antwoordmogelijkheid krijgt score 1, de tweede krijgt score 2, enzovoort). Vervolgens worden de scores van alle 5 vragen opgeteld tot een totaalscore. Deze totaalscore varieert tussen 5 en 25: hoe hoger, hoe beter de astmacontrole. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de apotheekinterventie in functie van deze totaalscore.
ACT score | Interpretatie | Interventie apotheker | |
A. | <15 | Astma niet onder controle | Verwijs door naar arts, tenzij de patiënt net van de arts komt (omwille van het astma). Indien de patiënt net van de arts komt: ga naar punt B. |
B. | 15-19 | Astma gedeeltelijk onder controle | Controleer of patiënt de correcte inhalatietechniek beheerst + Ga na of patiënt therapietrouw is t.o.v. de onderhoudsmedicatie en benadruk het belang van therapietrouw t.o.v. de onderhoudsmedicatie |
C. | 20-25 | Astma goed onder controle | Informeer patiënt dat zijn/haar astma goed onder controle is en benadruk het belang om eenzelfde therapietrouw verder te zetten. |
Interventie apotheker naargelang ACT score1
1 Bron: protocol farmaceutische zorg bij astma; Ugent
6.
De Medication Adherence Report Scale (MARS) is een meetinstrument voor therapietrouw waarbij 5 stellingen met de patiënt overlopen worden. Door het optellen van de score krijgt u een zicht op de therapietrouw: hoe hoger de score, hoe beter de therapietrouw. Bij een MARS-somscore van 21 of een score van 4 op elk individueel item wordt de patiënt als therapietrouw beschouwd.
Altijd (score = 1) | Vaak (score = 2) | Soms (score = 3) | Zelden (score = 4) | Nooit (score = 5) | |
Ik vergeet mijn medicijnen te nemen | □ | □ | □ | □ | □ |
Ik wijzig de dosering van mijn medicijnen | □ | □ | □ | □ | □ |
Ik stop een tijdje met het innemen van mijn medicijnen | □ | □ | □ | □ | □ |
Ik neem minder dan voorgeschreven | □ | □ | □ | □ | □ |
Ik neem minder dan voorgeschreven | □ | □ | □ | □ | □ |
MARS vragenlijst1
Ga bij patiënten die therapieontrouw blijken na wat de reden hiervan is. De daaropvolgende interventie hangt af van deze reden.
1 Bron: protocol farmaceutische zorg bij astma; Ugent
7.
ALGEMENE INFORMATIE ASTMA EN INHALATIECORTICOSTEROÏDEN
Wat is astma?
Astma is een longziekte waarbij je luchtwegen voortdurend ontstoken zijn. Door deze ontsteking gaat het slijmvlies aan de binnenkant van de luchtpijptakken zwellen en gaan de spieren rond de luchtpijptakken samentrekken. Hierdoor kan er minder lucht doorheen je longen en gaat het ademen moeilijker. Tijdens een astma-aanval treedt een plotse verslechtering op. De typische verschijnselen zijn hoest, een piepende ademhaling en/of kortademigheid.
Op lange termijn leidt de ontsteking tot een blijvende beschadiging van je luchtwegen. De ernst van astma is verschillend van patiënt tot patiënt. Sommigen hebben slechts zelden klachten; bij anderen kan astma de dagelijkse activiteiten beperken.
Kan je astma behandelen?
Astma is meestal goed te behandelen. Geneesmiddelen kunnen de aandoening echter niet genezen. Met een juiste behandeling kan je de ziekte wel onder controle houden en de klachten verminderen.
Om de klachten te verhelpen zijn er twee soorten geneesmiddelen:
- middelen die de luchtwegen openen (luchtwegverwijders)
- middelen die de ontsteking in de luchtwegen remmen (ontstekingsremmers).
Je dokter kan de behandeling stap voor stap opbouwen. De juiste behandeling is immers afhankelijk van de ernst van de astma.
Wat zijn inhalatiecorticosteroïden?
Inhalatiecorticosteroïden zijn ontstekingsremmers die je moet inademen. Bij dagelijks gebruik verminderen ze de zwelling van het slijmvlies en zorgen ze ervoor dat de spiertjes rond de luchtwegen minder samentrekken. Inhalatiecorticosteroïden maken je dus minder kortademig.
Omdat ze de ontsteking tegengaan zorgen ze er ook voor dat er op lange termijn minder longbeschadiging optreedt. Een inhalatiecorticosteroïd moet je dagelijks gebruiken. Het duurt immers enkele dagen vooraleer het geneesmiddel effect heeft. Het maximale effect laat zelfs enkele weken op zich wachten. Als je dit middel enkele maanden met succes gebruikt, kan je arts je voorstellen om de dosis te verlagen.
Inhaleren moet je leren
Inhalatiecorticosteroïden moet je inademen via een inhalator. Zo komt het geneesmiddel direct in de longen terecht, werkt het sneller en veroorzaakt het minder bijwerkingen.
Inhaleren lijkt gemakkelijker dan het is. Er zijn verschillende soorten inhalatoren en elke inhalator heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing. Alleen als je juist inhaleert, komt er voldoende geneesmiddel in je longen terecht. Je dokter, verpleegkundige en/of apotheker kunnen je de juiste techniek aanleren.
Bijwerkingen
Inhalatiecorticosteroïden veroorzaken nauwelijks nevenwerkingen. Door het gebruik van een inhalator komt het geneesmiddel immers rechtstreeks in de longen, de enige plek waar het nodig is. Op die manier heb je maar een lagere dosis nodig dan wanneer je het als een tablet om in te slikken zou moeten nemen.
Een mogelijke nevenwerking is een schimmelinfectie in de mond of in de keel. Ook heesheid en keelpijn kunnen voorkomen. Je kan deze bijwerkingen in veel gevallen voorkomen door na het inhaleren de mond goed te spoelen en het spoelwater uit te spuwen. Zo blijft er geen geneesmiddel in je mond en keel achter.
Raadpleeg je dokter of apotheker:
- als je klachten toenemen.
- als je sneller buiten adem bent.
- als je het gevoel hebt dat de geneesmiddelen minder goed werken.
- als je een geneesmiddel vaker gebruikt dan je met de dokter hebt afgesproken.
- als je last hebt van bijwerkingen.
NIET-MEDICAMENTEUZE MAATREGELEN
Astma voorkomen?
De luchtwegen van iedereen kunnen geprikkeld worden door bijvoorbeeld rook en stof. Mensen met astma hebben echter luchtwegen die extra prikkelbaar of overgevoelig zijn. Allerlei prikkels kunnen hun luchtwegen irriteren, waardoor ze gaan hoesten of het benauwd krijgen.
Bovendien reageren astmapatiënten verschillend op die prikkels: sommige patiënten reageren op de ene prikkel niet en op de andere juist heel sterk. Allerlei factoren, zoals het weer of de seizoenen, kunnen de overgevoelige reactie beïnvloeden.
We kunnen deze prikkels onderverdelen in allergische en niet-allergische prikkels.
Allergische prikkels
Vaak, maar niet altijd, is astma te wijten aan allergie. Hierbij reageert onze eigen afweer op vrij onschuldige stoffen uit onze omgeving. Belangrijke allergische prikkels of allergenen zijn huisstofmijt, gras- en boompollen, huidschilfers van huisdieren en sporen van schimmels. Indien je hiervoor gevoelig aan bent, is het uiteraard belangrijk om deze allergenen in de mate van het mogelijke te vermijden.
Xxx je allergisch voor huisstofmijt? De huisstofmijt houdt van een warme en vochtige omgeving en voedt zich met huidschilfers van mensen en dieren. Ze vertoeft graag in matrassen, kussens, gestoffeerd meubilair, tapijt en op beschimmelde muren. Het is vaak een onmogelijke opdracht om huisstofmijt volledig uit het huis te weren, maar met de volgende tips kan je haar toch het leven zuur maken:
• Ventileer de woning dagelijks en houdt ze stofvrij.
• Kies voor een glad vloeroppervlak dat je makkelijk kan reinigen. Vermijd tapijt, zeker in de slaapkamer. Verwijder ook andere voorwerpen die stof aantrekken (kledij, knuffels, boeken en planten) uit de slaapkamer.
• Het schoonmaken in de slaapkamer doe je met een dweil en niet met een stofzuiger, tenzij die voorzien is van een speciale HEPA filter. Neem ook regelmatig stof af met een vochtige doek.
• Kies in de mate van het mogelijke voor synthetische matrassen, lakens, dekens en gordijnen.
• Maak het bed niet op, laat het liever luchten. Was je beddengoed tenminste eenmaal per twee weken, gedurende minimaal één uur op 60 °C.
• Leg zacht (pluche) speelgoed om de drie maanden 24 uur in de diepvriezer en reinig het speelgoed nadien met de stofzuiger.
• Vermijd huisdieren.
• Je kan ook het gebruik van allergeenwerende hoezen voor matras, kussen en dekbed overwegen, maar weet dat ze enkel zinvol zijn als onderdeel van een totaalpakket aan maatregelen om de Huisstofmijt te bestrijden.
Bij een allergie voor huisdieren is het wegdoen van het dier de meest efficiënte maatregel. Het dier korte tijd uit huis doen, heeft dikwijls weinig effect omdat het enige maanden kan duren vooraleer de allergenen verdwenen zijn. Wie geen afstand van het huisdier wil nemen, kan wel de volgende maatregelen nemen:
• Geef het huisdier elke week een bad.
• Vervang tapijt door een vloerbedekking die je makkelijk met water kan reinigen.
• Xxxxxx regelmatig en zorgvuldig de kamers waar het dier vaak vertoeft.
• Weer je huisdier uit de slaapkamer.
Het vermijden van pollen is niet eenvoudig en slechts beperkt mogelijk. Volgende tips kunnen je alvast helpen:
• Laat het gras door iemand anders maaien. Het is wel zo dat een regelmatig gemaaid gazon
• minder stuifmeel produceert.
• Vermijd buitenactiviteiten gedurende het pollenseizoen (lente, zomer), zeker bij droog en
• winderig weer. Xxxxxx daarom regelmatig het weerbericht. Op xxx.xxxxxxxxxx.xx vind je een
• pollenkalender die aangeeft wanneer de verschillende pollen het meest in de lucht
• rondvliegen.
• Laat de was tijdens het pollenseizoen niet buiten drogen.
• Houd de vensters dicht, ook tijdens de nacht. Je kan de kamers best verluchten in de
• voormiddag of tijdens of na een regenbui. Er bevinden zich dan minder pollen in de lucht.
• Houd ook de ramen van de auto gesloten en sluit eventueel een pollenfilter op de airco aan.
• Vergeet niet dat ook huisdieren pollen kunnen ronddragen.
Bij een allergie voor huisschimmels, is vochtbestrijding in de woning de beste maatregel. Schimmels ontstaan immers als het vocht de ruimte niet kan verlaten. Denk in dit geval ook aan planten binnenshuis: de vochtige aarde in een bloempot vormt steeds een broeihaard voor schimmels.
Wist je dat je ook voorzichtig moet zijn met geneesmiddelen? Het is welbekend dat acetylsalicylzuur (Aspirine®, Sedergine® en andere) een astmacrisis kan uitlokken. Ook andere geneesmiddelen van deze klasse (de zogenaamde ontstekingsremmers) kunnen gevaarlijk zijn. Als je een nieuw geneesmiddel wil nemen, zelfs een geneesmiddel dat je onschuldig lijkt, vraag je best je apotheker of arts om advies.
Niet-allergische prikkels
Sommige mensen zijn overgevoelig voor niet-allergische prikkels. Bij deze astmapatiënten kunnen irriterende stoffen in de lucht, zoals rookdeeltjes (sigaretten), stofdeeltjes (smog) of prikkelende geuren (verflucht, lijmgeur, geur van onderhoudsproducten of parfum) een astma-aanval uitlokken.
Wanneer er in huis gerookt wordt, nemen astmaklachten vaak toe. De fijne rookdeeltjes kunnen tot wel acht uur na het roken in huis blijven zweven en de luchtwegen irriteren. Buiten roken is de enige oplossing om rookdeeltjes uit het huis te weren. Als je zelf rookt, is het verstandig om zo snel mogelijk te stoppen. Xxx je stoppen met roken maar weet je niet goed hoe? Vraag dan zeker raad aan je dokter of apotheker.
Astma kan ook verergeren bij een luchtweginfectie, zelfs bij een gewone verkoudheid. Patiënten met ernstige astma laten zich daarom best jaarlijks vaccineren tegen de griep.
Heel wat mensen hebben last van astma na een inspanning. Typische verschijnselen zijn hoestbuien, kortademigheid en piepen tijdens en in de eerste minuten na de inspanning. De klachten bereiken vaak hun hoogtepunt na een kwartiertje en zijn meestal binnen het uur weer verdwenen. Dikwijls bestaat de oplossing uit het inhaleren van een luchtwegverwijder, kort voor de inspanning. Sowieso is astma geen reden om niet te sporten.
Tijdens piekperiodes van luchtvervuiling en ozon beperk je best je buitenactiviteiten en doe je er goed aan om intensieve sporten te vermijden.