van ouderen
xxx xxxxxxx
Verkenning van hun toekomst en ondersteuningsbehoeften
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Werkende mantelzorgers van xxxxxxxxxx
Aanleiding en doel
Conclusie
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Werkende mantelzorgers nu en in de toekomst
De vergrijzing in Nederland stelt de samenleving voor verschillende uitdagingen. Het aandeel ouderen groeit sterk en ouderen wonen steeds langer thuis.
Naarmate mensen ouder worden, krijgen zij vaker te maken met gezondheids problemen. Zij worden daarmee in meer of mindere mate afhankelijk van hun sociale netwerk zoals familie, vrienden, of buren. Zij worden ook wel mantelzorgers genoemd.
Veel mantelzorgers combineren mantelzorgtaken met een betaalde baan. Mantelzorg geven brengt vaak positieve en waardevolle ervaringen mee, maar het combineren van werk en mantelzorg kan ook belastend zijn.
De overheid stimuleert burgers om meer mantelzorg te geven. Het beleid is erop gericht om de behoefte voor zorg en ondersteuning eerst in het eigen netwerk op te vangen, voordat een beroep wordt gedaan op professionele instanties.
Tegelijkertijd vindt de overheid het belangrijk dat mensen meer gaan werken.
De verwachting is daardoor dat er in de toekomst meer mensen te maken krijgen met de combinatie van werk en mantelzorg.
Aanleiding en doel
Ondanks de toenemende aandacht voor mantelzorg, zijn er nog belangrijke vraagstukken rondom het combineren van mantelzorg en werk (de Bruin e.a., 2018; Xxx Xxxxxxx e.a., 2019). Bijvoorbeeld over de beschikbaarheid van mantelzorgers in de toekomst en in hoeverre werkenden kunnen voldoen aan de toenemende vraag naar mantelzorg. Ook is onvoldoende bekend over hoe werkende mantelzorgers optimaal ondersteund kunnen worden, zodat zij gezond blijven en mantelzorg en hun werk kunnen blijven combineren.
Deze publicatie gaat in op deze vraagstukken door inzicht te geven in:
1. Het toekomstig aantal werkende mantelzorgers in Nederland en waar zij mogelijk mee te maken krijgen in het combineren van werk en mantelzorg.
2. De ondersteuning waar werkende mantelzorgers behoefte aan hebben, zodat zij de combinatie van werk en mantelzorg ook in de toekomst kunnen blijven volhouden.
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Kenmerken van de huidige groep
Kenmerken van de huidige groep
Vraag en aanbod in de toekomst
Verkenning van het ondersteuningsaanbod
Uitdagingen voor groepen mantelzorgers
Om een verkenning te doen van het aantal werkende mantelzorgers in de toekomst, is inzicht nodig in hoe de groep werkende mantelzorgers in Nederland er nu uitziet. Deze gegevens zijn beschikbaar in de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen uit 2020 (GGD’en, RIVM en CBS, zie Tekstbox 1).
Kerncijfers over werk en mantelzorg
1 op de 5 volwassenen in Nederland heeft in de afgelopen 12 maanden mantelzorg gegeven. Het geven van mantelzorg wordt vaak gecombineerd met een betaalde baan: meer dan
60 procent van de mantelzorgers heeft betaald werk. De meeste werkende mantelzorgers zijn tussen 45 en 65 jaar, dat is de leeftijd waarop hun ouders vaak meer hulpbehoevend worden. Uit eerder onderzoek blijkt dan ook dat het merendeel van de werkende mantelzorgers mantelzorg geeft aan een (schoon)ouder (Van Echtelt e.a., 2016). Mantelzorgers die werken, besteden gemiddeld ongeveer 8 uur per week aan de zorg.
Infographic kerncijfers werkende mantelzorgers in Nederland
Leefiijdsverdeling
Kerncijfers werkende mantelzorgers
- 45 +
3 op de 10 werkende mantelzorgers is jonger dan 45 jaar 7 op de 10 werkende mantelzorgers is ouder dan 45 jaar
Man / vrouw verdeling Kinderen
Xxxxxxxx 0: Gebruikte gegevens kerncijfers
Om inzicht te krijgen in de huidige groep werkende mantelzorgers in Nederland, maakten we gebruik van de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen uit 2020 (GGD’en, RIVM en CBS, zie Tekstbox 1). In de vragenlijst van deze monitor wordt onder mantelzorg verstaan: onbetaalde zorg die iemand geeft aan een bekende uit de omgeving die voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. Denk aan het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer of geldzaken regelen. Het gaat om mantelzorg aan verschillende ontvangers, zoals (schoon)ouders, andere familie of buren. Andere instanties gebruiken soms iets andere definities. Daardoor kunnen cijfers over mantelzorg van elkaar verschillen (De Klerk e.a., 2017).
In dit document beschouwen we iemand als werkende mantelzorger wanneer hij of zij in de afgelopen 12 maanden mantelzorg heeft verleend en tenminste 1 uur per week betaald werk heeft. In de Gezondheidsmonitor 2020 ging dat om 56.198 respondenten.
De genoemde percentages in dit document zijn gewogen. Daarmee zijn ze representatief voor de werkelijke aandelen in de bevolking.
Verdeling opleidingsniveau
Werkuren
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
60% procent van de werkende mantelzorgers is vrouw, 40% is man
15%
46%
39%
Conclusie
Laag (geen opleiding, lager onderwijs, lbo, mavo)
Midden (mbo, havo, vwo)
Hoog (hbo, wo)
Ongeveer 1 op de 2 werkende mantelzorgers woont met thuiswonende kinderen.
7%
10%
56%
27%
7% werkt 1 - 11 uur per week
10% werkt 12 - 19 uur per week
27% werkt 20 - 31 uur per week 56% werkt 32 uur of meer per week
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Vraag en aanbod van werkende mantelzorgers in de toekomst
Xxxxxxxx 0: Aanpak toekomstprojecties werkende mantelzorgers
We kunnen niet voorspellen hoeveel werkende mantelzorgers er zijn in 2040. Wel kunnen we op basis van een aantal trends de toekomstige vraag en het aanbod van mantelzorg verkennen. Zo weten we op basis van de demografische prognoses van het CBS (2020a) welke mogelijke veranderingen in leeftijdsstructuur de komende 20 jaar plaatsvinden.
Gecombineerd met het huidig gebruik van mantelzorg, naar leeftijd en geslacht (Gezondheidsmonitor, 2016), levert dat een inschatting van de toekomstige vraag naar mantelzorg onder ouderen op. De vraag naar mantelzorg onder niet – ouderen is in deze toekomstverkenning niet meegenomen. De toekomstprojectie kan iets anders verlopen, afhankelijk van veranderingen in bijvoorbeeld de voorkeuren van ouderen, het vóórkomen van ziekten en de huishoudenssamenstelling.
Voor de toekomstige aantallen werkende mantelzorgers maken we gebruik van dezelfde demografische veranderingen (CBS, 2020a). Daarnaast gebruiken we projecties van de arbeidsparticipatie (CPB, 2019), gecombineerd met huidige netto arbeidsparticipatiecijfers (CBS, 2021). Het toekomstig aantal werkenden geeft samen met de huidige percentages werkende mantelzorgers naar leeftijd en geslacht (Gezondheidsmonitor, 2020), een verkenning van het aantal werkende mantelzorgers in de toekomst. Ook deze schatting gaat gepaard met onzekerheid, bijvoorbeeld in hoeverre werkenden in staat zijn om werk en mantelzorg te kunnen combineren.
Figuur 1. Aantal ontvangers van mantelzorg van 65 jaar en ouder
Kenmerken van de huidige groep
Vraag en aanbod in de toekomst
Verkenning van het ondersteuningsaanbod
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Uitdagingen voor groepen mantelzorgers
900.000
800.000
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
-
Conclusie
2020 2040
85 jaar en ouder 80 - 84 jaar
75 - 79 jaar
70 - 74 jaar
65 - 69 jaar
Het aantal ouderen dat mantelzorg ontvangt stijgt...
Door de vergrijzing neemt de vraag naar mantelzorg onder 65-plussers de komende 20 jaar sterk toe (Figuur 1 en Tekstbox 2). Daarnaast speelt mee dat hulpbehoevende ouderen, ondanks een kwetsbare gezondheid of complexe gezondheidsproblemen, langer zelfstandig thuis blijven wonen. Dit komt onder andere door veranderingen in het beleid voor de langdurige zorg.
…maar het aanbod van mantelzorgers neemt af.
Hoeveel mantelzorgers in de toekomst beschikbaar zijn om deze zorg te verlenen, schat men vaak in op basis van demografische ontwikkelingen. Bijvoorbeeld door te kijken naar de verhouding van het aantal 85-plussers ten opzichte van 50- tot en met 64-jarigen. Dat is de leeftijdsgroep waarin het vaakst mantelzorg aan ouderen wordt verleend. In 2040 daalt dit ‘mantelzorgpotentieel’ sterk, van 10 naar 4 mogelijke mantelzorgers voor elke oudere (RIVM, 2018a).
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Kenmerken van de huidige groep
Vraag en aanbod in de toekomst
Verkenning van het ondersteuningsaanbod
Uitdagingen voor groepen mantelzorgers
Mantelzorg wordt vaker gecombineerd met werk
Toekomstige mantelzorgers zullen de zorg vaker met een betaalde baan moeten combineren. Wanneer we de huidige percentages mantelzorgers met een baan afzetten tegen toekomstige verschuivingen in leeftijd en arbeidsparticipatie, stijgt het aantal werkende mantelzorgers van 1,8 miljoen in 2020, naar 2,1 miljoen in 2040 (Figuur 2). Hierbij is nog geen rekening gehouden met de grote stijging in de mantelzorgvraag, die in dezelfde periode met zo’n
70 procent toeneemt. Om die zorgbehoefte op te vangen, zal er dus meer mantelzorg moeten worden gegeven. Dit betekent dat meer mensen mantelzorg gaan leveren en/of dat mantelzorgers mogelijk intensievere zorg moeten gaan verlenen. Of aan meerdere personen tegelijkertijd. Het geven van deze aanvullende mantelzorg wordt naar verwachting ook zeker voor een groot deel door werkenden gedaan.
Figuur 2. Aantal werkende mantelzorgers naar leeftijd
2.500.000
2.000.000
1.500.000
In 2040 is de grootste groep werkende mantelzorgers nog steeds de 45- tot en met
64-jarigen. Door de verhoging van de pensioenleeftijd verdrievoudigt het aantal werkenden met mantelzorgtaken ongeveer in de leeftijdsgroep 65- tot en met 74-jarigen, van 69.500 in 2020 naar 193.000 in 2040 (Figuur 2). Daarnaast zullen juist vrouwen steeds vaker werk met mantelzorg moeten combineren (Figuur 3). Dit komt vooral door een stijgende arbeidsparticipatie van vrouwen. Het aantal mantelzorgers dat niet werkt daalt juist in de toekomst (Figuur 3). Naar verhouding komt dus een groter deel van de mantelzorg neer op de groep werkenden ten opzichte van mensen zonder baan.
Figuur 3. Aantal werkende en niet - werkende mantelzorgers naar geslacht
3.500.000
3.000.000
2.500.000
2.000.000
Conclusie
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
1.000.000
500.000
-
2020
2030
2040
65 - 74 jaar
55 - 64 jaar
45 - 54 jaar
35 - 44 jaar
25 - 34 jaar
15 - 24 jaar
1.500.000
1.000.000
500.000
-
2020
2040
Werkende vrouw Werkende man
Niet-werkende vrouw Xxxx-werkende man
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Het combineren van werk en mantelzorg: verkenning van het ondersteuningsaanbod
Kenmerken van de huidige groep
Vraag en aanbod in de toekomst
Verkenning van het ondersteuningsaanbod
Uitdagingen voor groepen mantelzorgers
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Conclusie
Het geven en volhouden van mantelzorg
Hoeveelheid mantelzorg die wordt gegeven Ervaren belasting van de gegeven mantelzorg
Het geven en volhouden van mantelzorg
• Persoonlijke voorkeuren
• Mentale veerkracht mantelzorger
• Kwaliteit van samenwerking en afstemming
• Tijd
• Afstand
• Financiële mogelijkheden
• Kennis / vaardigheden
• Ervaren gezondheid
Bereidheid tot het geven van
mantelzorg:
Mogelijkheid tot het geven
van mantelzorg:
Mogelijkheid en bereidheid tot geven van mantelzorg
• Maatschappelijke normen /
verwachtingen
• Zorg en voorzieningen voor
ouderen
• Hulpnetwerk om mantelzorg te delen
• Sociale steun
• Mantelzorgondersteuning
• Beleid, wetten en regelgeving
• Werksituatie en
omstandigheden
• Familie- en zorgtaken
• Sociale participatie en recreatie
Maatschappelijke normen:
Beschikbare zorg en
ondersteuning:
Maatschappelijke
participatie mantelzorger:
Sociale en omgevingsfactoren
In het deel hiervoor is een schatting gegeven van het aantal werkende mantelzorgers op basis van veranderingen in demografie en arbeidsdeelname. Of mensen daadwerkelijk mantelzorg kunnen en willen verlenen, hangt ook af van verschillende andere factoren (Figuur 4). Voor het ophalen van deze factoren hebben we een literatuuronderzoek uitgevoerd en vijftien experts geraadpleegd vanuit de wetenschap, beleid, en maatschappelijke organisaties die zich bezighouden met het onderwerp werk en mantelzorg. Naast de persoonlijke kenmerken van de mantelzorger en van de oudere, zoals leeftijd, geslacht en opleiding, spelen allerlei factoren in de (sociale) omgeving een rol. Bijvoorbeeld de werk- en gezinssituatie van de mantelzorger, maar ook welke hulpbronnen beschikbaar zijn voor de zorg en ondersteuning van mantelzorgers en ouderen (Figuur 4).
Ontwikkelingen in de ondersteuning van mantelzorgers
Of werkenden de mantelzorg in de toekomst kunnen blijven volhouden, hangt dus af van of zij mantelzorg en werk goed kunnen combineren en zij daar ook in worden ondersteund.
Zo kan er tijdsdruk of combinatiedruk ontstaan bij het combineren van werk met mantelzorg en andere activiteiten, zoals een gezin en sociaal leven (Xx Xxxx e.a., 2019). Verschillende hulpbronnen en vormen van mantelzorgondersteuning kunnen mantelzorgers ontlasten bij het combineren van werk en mantelzorg. Het netwerk van de mantelzorger en de oudere is vaak een belangrijke hulpbron om de zorgtaken mee te delen. Daarnaast zijn in Nederland ook verschillende diensten en ondersteuningsvormen voor werkende mantelzorgers beschikbaar (zie Tekstbox 3).
Figuur 4. Welke factoren dragen bij aan het geven en volhouden van mantelzorg door werkenden?
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Kenmerken van de huidige groep
Vraag en aanbod in de toekomst
Verkenning van het ondersteuningsaanbod
Conclusie
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Uitdagingen voor groepen mantelzorgers
Hoe de ondersteuning van werkende mantelzorgers zich ontwikkelt in de toekomst, hangt af van het beleid en de inzet van verschillende partijen, zoals de overheid, werkgevers en gemeenten. Zo bieden steeds meer werkgevers ondersteuning aan hun werknemers met een zorgtaak, bijvoorbeeld door daarover afspraken te maken in de cao (Torenvliet e.a., 2018).
Xxxxxxxx 0: Wat is mantelzorgondersteuning?
Onder mantelzorgondersteuning verstaan we alles wat helpt om de emotionele, lichamelijke of administratieve belasting van mantelzorgers te beperken en hun welzijn te verhogen (Suanet e.a., 2018). In Nederland zijn er verschillende ondersteunings- vormen. Denk aan respijtzorg (vervangende zorg), verlofregelingen, flexibel werken, praatgroepen of financiële bijdrages zoals een persoonsgericht budget. Daarnaast zijn er diverse technologische vormen van ondersteuning beschikbaar en in ontwikkeling. Bijvoorbeeld technologische toepassingen in en rondom het huis van de oudere (domotica), of mobiele apps om de zorg te organiseren.
Toch worden mantelzorgtaken nog steeds niet altijd op de werkvloer besproken of daar afspraken over gemaakt (Stichting Werk G Mantelzorg, 2020). Een andere belangrijke ontwikkeling is de toenemende flexibilisering op de arbeidsmarkt. Verwacht wordt dat werkenden in de toekomst steeds vaker flexibel zijn als het gaat om de tijd en plaats waarop zij werken. Dit kan de combinatie van werk en mantelzorg makkelijker maken. De verwachte groei van het aantal flexibele contracten kan daarentegen wel zorgen voor meer financiële onzekerheid (RIVM, 2018b). Dit maakt het moeilijker om werk in te wisselen voor mantelzorgtaken.
Bepaalde vormen van ondersteuning, zoals technologie, zijn in de toekomst mogelijk verder ontwikkeld. Denk aan toepassingen die mantelzorgers helpen om de mantelzorg voor hun naaste meer op afstand te verlenen, zoals slimme sensoren voor valdetectie of applicaties die helpen bij het beter organiseren en afstemmen van de zorg. In de toekomst speelt daardoor de afstand tussen de mantelzorger en de zorgvrager mogelijk een minder grote rol.
In hoeverre technologie daadwerkelijk bijdraagt aan het ontlasten van mantelzorgers moet wel nog verder worden onderzocht. Daarnaast is dit ook afhankelijk van de stappen die worden gemaakt in het breder beschikbaar stellen van technologie en het onder de aandacht brengen van de mogelijkheden (STT, 2015).
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Kenmerken van de huidige groep
Vraag en aanbod in de toekomst
Verkenning van het ondersteuningsaanbod
Uitdagingen voor groepen mantelzorgers
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Conclusie
Toekomstige uitdagingen voor groepen mantelzorgers
Voor sommige groepen werkende mantelzorgers, komen een aantal factoren samen die mogelijk tot grotere uitdagingen leiden in het combineren van werk en mantelzorg.
• Xxxxx opgeleide werkende mantelzorgers
Hoewel het gemiddelde opleidingsniveau van burgers in de toekomst stijgt, blijft een deel van hen lager opgeleid (RIVM, 2018c). In 2020 waren 1 op de 7 werkende mantelzorgers lager opgeleid (Gezondheidsmonitor, 2020). Er is nog veel onbekend over deze groep en wat zij – ook in de toekomst – nodig hebben. Naast de zorg die zij verlenen aan een naaste, voelen lager opgeleiden zichzelf ook vaker ongezond. Het percentage lager opgeleiden
dat zich ongezond voelt zal in de toekomst stijgen ten opzichte van hoger opgeleiden (RIVM, 2018c). Onder lager opgeleide werkenden, speelt een slechte gezondheid vooral bij ouderen van 55-plus een rol (Xxx Xxxxxxx e.a., 2016). Daarnaast is het voor lager opgeleiden mogelijk moeilijker een beroep te doen op verschillende vormen van ondersteuning.
Zij hebben vaker een flexibel contract en te maken met baanonzekerheid, wat een drempel kan vormen voor bijvoorbeeld het opnemen van zorgverlof. Daarnaast hebben ze juist minder mogelijkheden tot eigen regie over werkplaats en -tijden (RIVM, 2018b). Hoewel de mogelijkheden voor plaats- en tijdongebonden werken in de toekomst naar verwachting toenemen, zullen lager opgeleiden waarschijnlijk minder profiteren van deze trend
(SER, 2016). Ook zijn en blijven voor hen, vanwege een lager inkomen, sommige duurdere hulpbronnen zoals technologie, onbetaald zorgverlof of de diensten van particuliere hulpaanbieders, minder toegankelijk.
• Werkende vrouwen
De afgelopen decennia steeg het aandeel vrouwen dat deelneemt aan de arbeidsmarkt sterk (CPB, 2019). De verwachting is dat deze arbeidsdeelname ook in de toekomst blijft stijgen ten opzichte van mannen. De grootste groei wordt verwacht in de groep vrouwen tussen de 55 en 64 jaar, leeftijden waarop ook veel mantelzorg wordt gegeven. Daarnaast stijgt het gemiddeld aantal werkuren onder vrouwen, terwijl deze bij mannen juist iets daalt (CPB, 2019). Hierdoor komt er mogelijk meer druk op werkende vrouwen, zeker als vrouwen – meer dan mannen – mantelzorgtaken blijven doen.
• Zzp’ers
Het aantal zzp’ers in Nederland steeg de afgelopen jaren tot ruim 1 miljoen (CBS, 2020b). In hoeverre de stijging zich ook in de toekomst doorzet, is nog onduidelijk (RIVM, 0000x). Xxx’ers hebben vaak meer mogelijkheden tot flexibel werken, wat kan helpen bij het combineren van werk en mantelzorg. Tegelijkertijd komt combinatiedruk en een verstoorde werk-privébalans bij deze groep vaker voor, omdat juist door deze flexibiliteit werk buiten kantoortijden en in de avonduren wordt afgemaakt (Xxx Xxxxxxx e.a., 2016). Verder hebben zzp’ers geen toegang tot werk-zorgregelingen zoals mantelzorgverlof.
Omdat de inkomsten direct uit het uitgevoerde werk komen, hebben zzp’ers ook niet altijd de mogelijkheid om minder te gaan werken wanneer de mantelzorgvraag toeneemt (Xxxxxx G Den Dulk, 2015). Dit kan een knelpunt vormen wanneer in de toekomst werk en mantelzorg vaker moeten worden gecombineerd.
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Ondersteuningsbehoeflen van werkende mantelzorgers
(H)erkenning van mantelzorgers
Gezondheid en welzijn van mantelzorgers
Het delen van mantelzorgtaken
Het vinden en regelen van zorg en ondersteuning
Ondersteuning in de werkomgeving
Technologische ondersteuning
Goede ondersteuning voor werkende mantelzorgers is belangrijk. Zo kunnen zij, bij het combineren van werk én mantelzorg, ook in de toekomst gezond en inzetbaar blijven. Ongeveer 1 op de 6 mantelzorgers geeft aan werk en mantelzorg (heel) slecht te kunnen combineren (Stichting Werk & Mantelzorg, 2020). Ook voelt een kleine groep zich zwaarbelast tot zelfs overbelast door de mantelzorg. Mantelzorgers met een zware zorgtaak hebben vaker moeite met het combineren van werk en mantelzorg (Xx Xxxx e.a., 2019).
Xxxxxxxx 0: Aanpak onderzoek naar ondersteuningsbehoefien
Om meer te weten te komen over hun belangrijkste behoeften, spraken we met 25 werkende mantelzorgers. Voor dit onderzoek richtten we ons op mensen die
mantelzorg gaven aan een zelfstandig wonende oudere. Naast deze interviews hebben we ook naar de ondersteuningsbehoeften gevraagd van 7 werkende mantelzorgers die deelnamen aan een adviesgroep voor het onderzoek. De mantelzorgers die wij spraken werkten minimaal 20 uur per week, in loondienst of als zzp’er. Sommigen zijn door mantelzorg minder gaan werken (Vos e.a., 2021).
Om meer te weten te komen welke ondersteuning mantelzorgers nodig hebben bij het combineren van werk en mantelzorg, is er een onderzoek uitgevoerd (Tekstbox 4). Dit onderzoek gaf inzicht in zes belangrijke behoeften voor ondersteuning.
Conclusie
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Belangrijke ondersteuningsbehoeflen
Een beter (h)erkenning van mantelzorgers Meer aandacht voor de gezondheid en het welzijn van mantelzorgers
(H)erkenning van mantelzorgers
Gezondheid en welzijn van mantelzorgers
Het delen van mantelzorgtaken
Het vinden en regelen van zorg en ondersteuning
Ondersteuning in de werkomgeving
Technologische ondersteuning
Mantelzorgers vinden het belangrijk dat in de maatschappij meer aandacht en waardering voor hen komt. Zo willen ze graag meer aandacht voor wat mantelzorg inhoudt en waar mantelzorgers tegenaan lopen. Dit helpt mantelzorgers op meerdere manieren. Allereerst zorgt dit ervoor dat zij zichzelf eerder als mantelzorger herkennen. Dit is nu niet altijd het geval. Daardoor weten zij soms ook niet wat voor ondersteuningsopties er voor hen zijn. Meer aandacht en waardering zorgen er ook voor dat anderen, zoals zorgverleners en werkgevers, meer oog en oor hebben voor mantelzorgers en hun behoeften. Dit kan hen ook helpen om de mantelzorg langer vol te houden.
Ondersteuningsopties genoemd door mantelzorgers
• Informatieverstrekking en campagnes door de overheid en werkgevers over wat mantelzorg is en wat dat met je doet.
Wat mij betreft begint het bij landelijke bekendheid over mantelzorg. Het had mij in ieder geval al geholpen als ik eerder wist dat het eigenlijk helemaal niet normaal is wat ik allemaal doe.
• Meer oog voor mantelzorgers door professionele zorgverleners en werkgevers.
Mantelzorgers halen vaak voldoening uit het geven van mantelzorg aan hun naaste. Maar af en toe komt hun eigen gezondheid en welzijn wel in het gedrang. Mantelzorgers ervaren soms gezondheids- en relatieproblemen, hebben weinig tijd voor ontspanning en komen moeilijk los van de mantelzorgsituatie. Zij hebben daarom behoefte aan een luisterend oor om hun situatie en zorgen mee te bespreken.
Ook hebben ze behoefte aan iemand die hen helpt om ook voor zichzelf te blijven zorgen, bijvoorbeeld door hen grenzen te leren stellen. Mantelzorgers verschillen onderling in wie zo’n luisterend oor en advies het beste kan bieden. Zo denkt de een aan een professional of een vertrouwenspersoon op werk, en de ander aan andere mantelzorgers of juist mensen in het eigen sociale netwerk.
Ondersteuningsopties genoemd door mantelzorgers
• Psychologische ondersteuning door een coach of zorgprofessional.
• Inloopspreekuur of praatgroepen met andere mantelzorgers (lotgenotencontact).
• Mentale ondersteuning op het werk (vertrouwenspersoon, coach, wandelbuddy).
• Cursussen over eigen welzijn.
Conclusie
De hele tijd al die ballen in de lucht houden… Wat er op dat moment de hoogste nood heeft, daar gaat de meeste tijd naartoe. En dat is in ieder geval niet naar jezelf.
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Meer inzicht in de mogelijkheden om de mantelzorgtaken te delen
Het makkelijker maken van het vinden en regelen van zorg en ondersteuning
(H)erkenning van mantelzorgers
Gezondheid en welzijn van mantelzorgers
Het delen van mantelzorgtaken
Het vinden en regelen van zorg en ondersteuning
Ondersteuning in de werkomgeving
Technologische ondersteuning
Mantelzorgers geven aan dat zij de zorg beter volhouden als er meer mogelijkheden zijn om de taken met anderen te delen. De taken waarbij zij hulp nodig hebben verschillen tussen mantelzorgers. Het kan bijvoorbeeld gaan om hulp bij de persoonlijke verzorging van de naaste, het huishouden of het houden van gezelschap. Sommige mantelzorgers hebben behoefte aan incidentele hulp, bijvoorbeeld om een keer op vakantie te kunnen gaan.
Anderen hebben behoefte aan structurele hulp, zoals doorlopende thuiszorg of dagbesteding.
Ze vinden het wel lastig om de mantelzorg uit handen te geven. Zo sluit de hulp van anderen niet altijd aan bij de behoefte van de oudere of ze hebben het budget niet om gebruik te maken van betaalde diensten. Ook kennen mantelzorgers niet altijd alle mogelijkheden om de zorg met anderen te delen.
Ondersteuningsopties genoemd door mantelzorgers
• Meer kennis over en mogelijkheden voor beschikbare professionele hulp om de zorg te delen vanuit gemeenten (zoals respijtzorg en thuiszorg), particuliere aanbieders (zoals oproepbare zzp’ers), en vrijwilligers (zoals gezelschapsmaatjes).
• Hulp om het sociale netwerk van de mantelzorger en oudere op tijd in kaart te brengen en te activeren.
Mantelzorgers regelen en coördineren vaak de zorg en ondersteuning voor hun naaste. Daarnaast zijn zij soms ook op zoek naar ondersteuning voor zichzelf. Het aanvragen van de juiste zorg en ondersteuning kost mantelzorgers veel tijd en energie. Dit komt doordat het moeilijk is om de juiste informatie te vinden en het zorgsysteem volgens hen ingewikkeld in elkaar zit.
Zij hebben daarom behoefte aan minder administratieve last en een duidelijk overzicht van welke zorg en ondersteuning voor hun situatie en die van de oudere beschikbaar is.
Ook wensen mantelzorgers een vast contactpersoon. Aan deze persoon kunnen ze hun situatie voorleggen. Ze vinden het fijn als deze contactpersoon hen tijdens het hele zorgtraject helpt
bij het vinden en aanvragen van passende zorg. Zo voelen zij zich beter voorbereid op de toekomst, waarin de behoeften voor zorg van hun naaste kan veranderen.
Ondersteuningsopties genoemd door mantelzorgers
• Een makkelijk vindbaar en centraal startpunt met overzicht van (lokale) zorg- en ondersteuningsregelingen (bijvoorbeeld een website, telefoonnummer, toolkit, of stappenplan).
Het is fijn om te weten dat er een vertrouwd iemand is die dit nu van mij overneemt. Dan kan ik het even loslaten en daardoor ook weer met goede energie oppakken.
Ik zou willen dat er een centraal punt is, waar iemand zit die je toegewezen krijgt. Die jou ook daadwerkelijk helpt met alles op een rijtje te zeven en hoe je zaken nu het beste geregeld krijgt.
• Een vast contactpersoon die mantelzorgers helpt in het regelproces (bijvoorbeeld een casemanager, loket, gemeentemedewerker, mantelzorgmakelaar of cliëntondersteuner).
Conclusie
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers
Werkende mantelzorgers, nu en in de toekomst
Inleiding
Werkende mantelzorgers
xxx xxxxxxx
Aandacht en passende ondersteuning voor de mantelzorger in de werkomgeving
Technologische ondersteuning voor mantelzorgers
(H)erkenning van mantelzorgers
Gezondheid en welzijn van mantelzorgers
Het delen van mantelzorgtaken
Het vinden en regelen van zorg en ondersteuning
Ondersteuning in de werkomgeving
Wat betreft de domotica [technologie in en rondom het huis], zie ik wel voordelen. Daarvan denk ik dat dit mijn moeder misschien wel geholpen had in de periode dat ze nog thuis woonde.
Conclusie
Technologische ondersteuning
Werkende mantelzorgers vinden het belangrijk dat de werkgever hen ondersteuning biedt om de werk- en mantelzorgtaken te kunnen combineren. Het is essentieel dat leidinggevenden en collega’s begrip hebben voor hun situatie. Dit is nog niet altijd het geval. Mantelzorgers vinden het soms lastig om hun situatie op de werkvloer te delen en uit te leggen waar zij als werkende mantelzorger tegenaan lopen.
Naast het krijgen van sociale steun kan het helpen als werkgevers praktische maatwerkoplossingen bieden. Denk aan flexibele werkuren, thuiswerkmogelijkheden of tijdelijke aanpassingen in het takenpakket. Ook financieel hebben sommige mantelzorgers behoefte aan meer ondersteuning. Bijvoorbeeld door het uitbreiden van betaald zorgverlof en een vangnet te bieden voor zelfstandigen. Als laatste kan de kennis over regelingen voor werkende mantelzorgers verbeterd worden. Zowel bij de mantelzorger als bij de werkgever.
Ondersteuningsopties genoemd door mantelzorgers
• Een contactpersoon op werk met wie de werk-privébalans kan worden besproken (bijvoorbeeld de leidinggevende, een vertrouwenspersoon of een ‘aandachtsfunctionaris’).
• Verbeteren van bespreekbaarheid van de combinatie werk en mantelzorg en kennis over regelingen voor werkende mantelzorgers. Bijvoorbeeld door het bieden van handvaten aan leidinggevenden.
• Mogelijkheden om flexibel te werken. Dat wil zeggen: ongebonden aan tijd en plaats.
• Financieel vangnet voor zelfstandigen met mantelzorgtaken en uitbreiding van betaald zorgverlof voor werknemers.
Verschillende mantelzorgers maken gebruik van technologie om hen te ondersteunen bij het geven van mantelzorg. Denk aan een videobelsysteem om te communiceren of een alarmknop of gps-tracker om de veiligheid van de oudere te verbeteren. Ook gebruiken enkele mantelzorgers een app om informatie uit te wisselen met andere mantelzorgers of professionele zorgmedewerkers.
Voor succesvol gebruik is het belangrijk dat technologie meerwaarde heeft. Voor de mantelzorger zelf, maar ook voor de oudere of zorgmedewerker. Zo is het belangrijk dat de oudere openstaat voor de technologie, en dat deze ook aansluit bij hún wensen en capaciteiten. Dit is nog niet altijd het geval.
Verder weten mantelzorgers niet altijd welke technologische mogelijkheden er allemaal zijn. Ook is niet duidelijk waar ze hier informatie over kunnen vinden. Mantelzorgers en ouderen zijn bij het introduceren en blijven gebruiken van technologie gebaat bij goede begeleiding.
Ondersteuningsopties genoemd door mantelzorgers
• Informatie over mogelijkheden voor technologische ondersteuning van mantelzorgers en ouderen
• Assistentie bij het vinden, introduceren en installeren van technologische mantelzorg- ondersteuning zoals domotica, bijvoorbeeld door ‘digi-coaches’ of workshops
Mijn belangrijkste behoefte is begrip van mijn werkgever. Begrip, openheid en veiligheid als je echt heel druk bent met de mantelzorg. Vooral de veiligheid om dat te kunnen delen.
Werkende mantelzorgers van xxxxxxx | |
Inleiding | |
Werkende mantelzorgers nu en in de toekomst | |
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers | |
Conclusie | |
In de toekomst stijgt de vraag naar mantelzorg door ouderen sterk. Een steeds groter deel van deze vraag komt op mantelzorgers neer die de zorg moeten combineren met een betaalde baan. Voor mantelzorgers liggen hierbij nu en in de toekomst mogelijk uitdagingen, vooral voor lager opgeleide mantelzorgers, vrouwen en zzp’ers. Om ervoor te zorgen dat
od werkenden mantelzorg kunnen blijven volhouden, is aandacht voor mantelzorgers en passende ondersteuning belangrijk. Mantelzorgers hebben behoefte aan ondersteuning bij het vinden van een goede balans tussen het verlenen van mantelzorg, hun werk, privéleven en eigen welzijn en gezondheid. Deze publicatie laat zien dat er op verschillende vlakken en bij verschillende partijen kansen liggen om mantelzorgers te ondersteunen. Ondersteuning kan worden geboden en verbeterd door zorg- en welzijnsprofessionals, gemeenten, werkgevers en beleidsmakers.
Literatuur Colofon
Literatuur
Colofon
Literatuur
Werkende mantelzorgers van ouderen | |
Inleiding | |
Werkende mantelzorgers nu en in de toekomst | |
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers | |
Conclusie | |
De Boer A., Xxxxxxxx X., De Klerk M. (2019). Werk en mantelzorg. Kwaliteit van leven en het gebruik van ondersteuning op het werk. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
De Bruin S.R., Xxx Xxxxxxx L.W.M., Xxxxxxx T.A., Van der Maaden T., Proper K.I. (2018). Kennisvraagstukken met betrekking tot mantelzorg: een inventarisatie. Tijdschrifl voor gezondheidswetenschappen 96, (276-279).
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2020a). Prognose bevolking; geslacht en leeflijd, 2020-2060. xxxxx://xxx.xxx.xx/xx-xx/xxxxxxx/xxxxxx/00000XXX. Geraadpleegd op 25 september 2021.
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2020b). CBS 2019. De arbeidsmarkt in cijfers 2019.
Het aanbod van arbeid. xxxxx://xxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx-0000/xxx-xxxxxx- van-arbeid/. Geraadpleegd op 25 september 2021.
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2021). Arbeidsdeelname; kerncijfers. xxxxx://xxxxxxxx. xxx.xx/xxxxxxxx/#/XXX/xx/xxxxxxx/00000XXX/xxxxx?xxxxxxxxxxx. Geraadpleegd op
30 september 2021.
Xxxxxx X., Xxxxxx X., Xxxxxx B. (2019, december). CPB achtergronddocument. Arbeidsparticipatie en gewerkte uren tot en met 2060. Den Haag: Centraal Planbureau.
Xxx Xxxxxxx P., Xxxxxxx X., Xxxxxxxx J.D., Xx Xxxxx-Xxxxxxxx X. (2016). Aanbod van arbeid 2016. Werken, zorgen en leren op een flexibele arbeidsmarkt. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen (2016 en 2020). Gemeentelijke Gezondheidsdiensten, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Centraal Bureau voor de Statistiek. xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxx.xx
De Klerk M., Xx Xxxx A., Xxxxxxxx X., Schyns P. (2017). Voor Elkaar? Stand van de informele hulp in 2016. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Xxx Xxxxxxx S.H., Xxxxxx J.J., Xxx Xxxxxxxx V., Xxxxxx K.I. (2019). Samen werken aan kennis voor arbeid en gezondheid. Tijdschrifl voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde (TBV) 27(5): 20-28. International Journal of Integrated Care (IJIC), 12, 133.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2018a, juni). Volksgezondheid Toekomstverkenning, 2018. Een gezond vooruitzicht. Synthese. xxxxx://xxx.xxx0000.xx/xxxxx/xxxxxxx/ files/2018-08/112810_010513_VTV_kernboodschappen_TG3_1.pdf. Geraadpleegd op
12 augustus 2021.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2018b). Volksgezondheid Toekomstverkenning 2018. Veranderingen in de arbeidsmarkt. xxxxx://xxx.xxx0000.xx/Xxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxx. Geraadpleegd 25 september 2021.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2018c). Volksgezondheid Toekomstverkenning, 2018. Gezondheidsverschillen. xxxxx://xxx.xxx0000.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Geraadpleegd 5 oktober 2021.
Sociaal-Economische Raad (2016). Een werkende combinatie. Advies over het combineren van werken, leren en zorgen in de toekomst. NR. 8 – oktober 2016. Den Haag.
Stichting Toekomstbeeld der Techniek (red. X. Xxxxxxxx) (2015). Beter?! Toekomstbeelden van technologie in de zorg. XXX-xxxxxxxxxx xx. 00. Xxx Xxxx.
Stichting Werk en Mantelzorg (2020). Werk G Mantelzorg. Op weg naar een mantelzorgvriendelijk arbeidsklimaat. Doorn.
Suanet, B., xxx Xxxxxxxxx, M., xx Xxxx, X., Xxxxxxx, X., Xxxxxxx, O. (2018). Wie zorgt voor degenen die zorgen? Naar betere mantelzorgondersteuning. Institute for Social Resilience / VU Universiteit. Amsterdam.
Werkende mantelzorgers van xxxxxxx | |
Inleiding | |
Werkende mantelzorgers nu en in de toekomst | |
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers | |
Conclusie | |
Torenvliet, B., Xxxxxxxx, X., Junger- van Hoorn, E.C. (2018). Arbeid en zorg 2017.
Een onderzoek naar cao-bepalingen gerelateerd aan de Wet modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden en de Wet flexibel werken. Den Haag: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Xxxxxx, M.A., Xxx Dulk, L. (2015). Arbeid-en-zorgbeleid in de participatiesamenleving. Een vergroting van de mogelijkheden? Tijdschrifl voor Arbeidsvraagstukken (31) 4: 510-528.
Xxx, E.E., Xx Xxxxx, S.R., Xxx xxx Xxxx, A.J. G Proper K.I. (2021). “It’s like juggling, constantly trying to keep all balls in the air”: A qualitative study of the support needs of working caregivers taking care of an older adult. International Journal of Environmental Research and Public Health 18, (11): 5701.
Literatuur
Colofon
Werkende mantelzorgers van ouderen | |
Inleiding | |
Werkende mantelzorgers nu en in de toekomst | |
Ondersteuningsbehoeften werkende mantelzorgers | |
Conclusie | |
Colofon
Dit onderzoek voeren we uit vanuit het Strategisch Programma RIVM (SPR). Met dit onderzoek bereiden we ons voor op een belangrijke maatschappelijke opgave met betrekking tot de toekomst van het combineren van werk en mantelzorg. We vergroten hiermee de wetenschappelijke kennis over een onderwerp dat nu, maar zeker in de toekomst extra aandacht behoeft, omdat het invloed heeft op de volksgezondheid.
Contactpersoon: Xxxxx Xxxxxx (xxxxx.xxxxxx@xxxx.xx)
Literatuur
Colofon
Auteurs Xxxxx Xxx Xxxxx Xxxxxx
Xxxx Xxxxxxxxx Xxxxxx xxx xxx Xxxx Xxxxxx xx Xxxxx
Dit is een uitgave van:
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Xxxxxxx 0 x 0000 XX Xxxxxxxxx xxx.xxxx.xx
November 2021
013125
De zorg voor morgen begint vandaag