ALGEMENE BEDRIJFSVOORWAARDEN VAN DE GRAAF EN MEEUSEN HOLDING B.V.

ALGEMENE BEDRIJFSVOORWAARDEN VAN DE GRAAF EN MEEUSEN HOLDING B.V.

Deze bedrijfsvoorwaarden zijn op 13 april 2023 gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel (KvK-nummer 24248384) en tevens te raadplegen via de website van VDGM: xxxx://xxx.xxxx.xx/xx/

ARTIKEL 1 – TOEPASSELIJKHEID

1.1. Deze algemene bedrijfsvoorwaarden VDGM zijn opgesteld voor gebruik door de vennootschappen van de VDGM Groep voor hun offerten en/of overeenkomsten en/of uitgevoerde werkzaamheden en/of gedane leveringen en/of elke geleverde andersoortige prestatie in de ruimste zin des woords, geen enkele uitgezonderd.

Onder de VDGM Groep wordt verstaan de groep van vennootschappen die direct en/of indirect zijn gelieerd aan Xxx xx Xxxxx en Meeusen Holding B.V., een naar Nederlands recht opgerichte vennootschap met plaats van vestiging en kantoor in Nederland, en iedere afzonderlijke vennootschap die tot die groep behoort (zijnde in ieder geval: Xxx xx Xxxxx en Meeusen Holding B.V., Mover B.V., Van de Graaf & Meeusen Projects B.V., Phoenix B.V., Red Bull B.V., Xxx xx Xxxxx & Meeusen Rivertransport B.V., W. xxx Xxxxx’x Stoomboot- en Transportonderneming B.V., GREEN & MOVING B.V. en Smit Re-Use Logistics B.V.) Onder “VDGM” (en waar nodig afzonderlijk: “VDGM-entiteit”) wordt verstaan de vennootschap behorende tot de Van de Graaf en Meeusen Groep die een overeenkomst sluit met een opdrachtgever, of die voornemens is zulks te doen.

Tenzij tevoren schriftelijk anders is overeengekomen, zijn deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden van toepassing op alle aanbiedingen, werkzaamheden en diensten van VDGM. Deze voorwaarden vinden aldus toepassing op elke door VDGM gedane offerte en/of door VDGM uitgevoerde werkzaamheden en/of door VDGM op zich genomen vervoersprestaties en/of elke door VDGM geleverde andersoortige prestatie in de ruimste zin des woords, geen enkele uitgezonderd. De contractuele wederpartij van VDGM zal worden aangeduid als “Opdrachtgever”.

1.2. De toepasselijkheid van voorwaarden van de Opdrachtgever wordt uitdrukkelijk van de hand gewezen, tenzij de toepasselijkheid hiervan expliciet en schriftelijk door VDGM is geaccepteerd.

1.3. Deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden zijn tevens van toepassing op alle door VDGM krachtens overeenkomst of anderszins afgegeven of uitgegeven documenten, waaronder mede te verstaan cognossementen, boekingsbewijzen, bevrachtingsovereenkomsten, vrachtbrieven, ontvangstbewijzen, aankomstberichten, of welk ander document dan ook.

ARTIKEL 2 – BIJZONDERE VOORWAARDEN/TOEPASSELIJKE STANDAARDCONDITIES

2.1. Al naar gelang van de aard van de opdracht, werkzaamheden of andersoortige prestatie, gelden naast en in aanvulling op deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden mede de navolgende regels en/of standaardcondities (branchevoorwaarden), met dien verstande dat de bepalingen uit deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden te allen tijde prevaleren, tenzij die bepalingen strijdig zijn met enige dwingende bepaling uit de wet of toepasselijk verdrag:

a. ingeval van bevrachting en/of chartering voor de binnenvaart, zowel voor binnenlands als grensoverschrijdend vervoer:

Algemene voorwaarden inzake het met één reis vervoeren van goederen over

binnenwateren (‘BV 2016’) gedeponeerd bij de rechtbank Rotterdam onder nummer

35/2016

b. ingeval van vervoer over de binnenwateren:

De Vervoersvoorwaarden opgesteld door het Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart, gedeponeerd bij de Rechtbank Rotterdam op 16 mei 2022

c. ingeval van cargadoorswerkzaamheden:

De Algemene Nederlandse Cargadoors Voorwaarden 2009 zoals gedeponeerd ter griffie van de rechtbank Rotterdam en de Kamer van Koophandel te Rotterdam

d. ingeval van duwwerkzaamheden:

De Algemene Europese Condities voor Contracten aangaande het meenemen van duwbakken door duwboten 2015 (Europese Duwcondities 2015) zoals te raadplegen via: xxxxx://xxx.xxx-xx.xxx/xx- content/uploads/2017/01/Europese_Duwcon dities_2015.pdf

e. ingeval van opslagwerkzaamheden:

Algemene Opslagvoorwaarden Binnenvaart 2019 zoals te raadplegen via: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxx/xxxxxxxxxxx- voorwaarden/sva-opslag-voorwaarden- binnenvaart

f. ingeval van kraan- of vijzelwerkzaamheden (zoals onder meer horizontaal en/of verticaal bewegen op land en over water, met welke middelen dan ook:

Algemene Voorwaarden van de Vereniging Verticaal Transport zoals gedeponeerd bij de griffie van de rechtbank Amsterdam en Rotterdam in januari 2010

g. ingeval van sleepwerkzaamheden:

Algemene Sleepconditiën 1946 zoals gedeponeerd bij de rechtbank Rotterdam,

Dordrecht en Amsterdam

h. ingeval van alle overige werkzaamheden, waaronder expeditiewerkzaamheden:

Nederlandse Expeditievoorwaarden van de Fenex van 1 mei 2018 zoals gedeponeerd bij de Rechtbank Amsterdam onder nummer 23/2018 en bij de rechtbank Rotterdam onder nummer 16/2018

Bovenstaande standaardcondities zijn tevens te raadplegen op de website van VDGM: xxxx://xxx.xxxx.xx/xx/

2.2. Indien de onder 2.1 genoemde Aanvullende Voorwaarden worden herzien, gelden vanaf de datum van het depot de herziene voorwaarden, onverminderd het recht van VDGM om andere dan de reeds genoemde standaardcondities op een bepaald contract, werkzaamheid of andersoortige prestatie van toepassing te verklaren.

ARTIKEL 3 – AANBIEDINGEN, TOTSTANDKOMING, PRIJZEN EN BETALINGEN

3.1. Alle aanbiedingen en offertes van VDGM zijn vrijblijvend en herroepbaar. Een overeenkomst met VDGM komt eerst dan

tot stand nadat een opdracht door VDGM schriftelijk is aanvaard of zodra VDGM een aanvang heeft gemaakt met de uitvoering van de opdracht.

3.2. De opdrachtbevestiging van VDGM wordt geacht de overeenkomst juist en volledig te hebben weergegeven. Bij verschil tussen de order van de Opdrachtgever en de opdrachtbevestiging van VDGM prevaleert de opdrachtbevestiging. Voor transacties waarvoor naar aard en omvang geen offerte wordt verzonden, wordt de factuur geacht de overeenkomst juist en volledig weer te geven, behoudens protest binnen zeven dagen na factuurdatum.

3.3. Eventueel later gemaakte aanvullende afspraken en/of wijzigingen binden VDGM slechts indien deze schriftelijk door VDGM zijn bevestigd.

3.4. Elke overeenkomst met VDGM wordt aangegaan onder de opschortende voorwaarde dat de Opdrachtgever op aantoonbare wijze kredietwaardig is voor de geldelijke nakoming van de overeenkomst. VDGM is gerechtigd bij financiële instellingen informatie in te winnen omtrent de financiële gegoedheid van de Opdrachtgever. VDGM is gerechtigd bij of na het aangaan van de overeenkomst, alvorens (verder) te presteren, van de Opdrachtgever zekerheid te verlangen dat zowel aan betalings- als aan de overige contractuele verplichtingen voldaan zal worden indien gerede twijfel bestaat over de financiële gegoedheid van de wederpartij of in geval van laattijdige betaling.

3.5. De door VDGM opgegeven prijzen zijn gebaseerd op een normale prestatie die wordt verricht binnen normale werkuren en een normale tijdsduur, onder gelijkblijvende tarieven, vracht, liggeldbepalingen, overslagtarieven, verzekeringspremie en gelijke valutaverhoudingen. Indien sprake is van ongewone omstandigheden of storende invloeden, hetzij ten aanzien van de prestatie, hetzij ten aanzien van de tijdsduur en het tijdstip, is VDGM gerechtigd de daarmee gemoeide extra kosten alsmede een billijke vergoeding bij de Opdrachtgever in rekening te brengen.

3.6. Tenzij anders is overeengekomen, dient de Opdrachtgever de factuur van VDGM binnen 30 dagen na de factuurdatum te voldoen. Indien betaling binnen 30 dagen uitblijft, is de Opdrachtgever automatisch in gebreke en kan VDGM rente verlangen op basis van 1.5% per maand, te rekenen vanaf de factuurdatum. Zodra VDGM tot incasso moet overgaan langs gerechtelijke dan wel buitengerechtelijke weg, zullen alle daarmee verband houdende kosten voor rekening van de Opdrachtgever komen. Betalingen van de Opdrachtgever strekken achtereenvolgens in mindering op de incassokosten, de rente en tot slot op de langst uitstaande vordering.

3.7. De Opdrachtgever is niet gerechtigd over te gaan tot opschorting of verrekening ten aanzien van bedragen die VDGM in rekening brengt voor de met haar aangegane overeenkomsten.

3.8. Ingeval van niet tijdige betalingen heeft VDGM het recht de uitvoering van een overeenkomst op te schorten of (gedeeltelijk) te ontbinden, zonder gehouden te zijn tot enige schadevergoeding.

ARTIKEL 4 – UITVOERING VAN DE OVEREENKOMST

4.1. VDGM zal zich inspannen om de overeenkomst naar beste kunnen uit te voeren. VDGM is vrij in de wijze van uitvoering van opdrachten en werkzaamheden, tenzij bepaaldelijk daaromtrent nader zou zijn overeengekomen. Alle opdrachten worden uitgevoerd in een door VDGM te bepalen volgorde, waarbij de capaciteit van het ter beschikking staande apparaat en materieel en de graad van bezetting daarvan medebepalend zullen zijn voor het begin en het beëindigen van de werkzaamheden. Het vooraf of tussentijds verstrekken van inlichtingen door VDGM geschiedt zonder

dat daaruit enige gehoudenheid of aansprakelijkheid voor VDGM voortvloeit.

4.2. De Opdrachtgever dient ervoor te zorgen dat VDGM vroegtijdig in het bezit wordt gesteld van alle voor het uitvoeren van de opdracht van belang zijnde gegevens, zoals

o.m. die:

a. betreffende de (technische) beladings- en lossingsfaciliteiten alsmede de verdere voor de belading en lossing van belang zijnde gegevens;

b. vermeldende de aard, gedraging en behandeling van de te vervoeren lading;

c. betreffende gewenste staat van het ruim;

d. alle informatie en documenten waarvan de Opdrachtgever weet of behoort te weten dat die voor VDGM hetzij direct hetzij indirect van belang zijn voor de uitvoering van de overeenkomst;

e. alles wat aan de zijde van Opdrachtgever aan hulpmiddelen ter beschikking gesteld dient te worden.

Opdrachtgever staat in voor de juistheid, duidelijkheid en volledigheid van de door hem gedane opgaven, informatie en documenten. Voor alle verzuimen van de Opdrachtgever, zijn personeel en/of hulppersonen en/of door de Opdrachtgever ingeschakelde derden en hun personeelsleden en/of voor alle onjuiste opgaven, mededelingen e.d. in de zin van onder dit artikel opgenomen bepalingen en alle voor VDGM daaruit voortvloeiende schade is de Opdrachtgever aansprakelijk en zal hij VDGM tegenover aanspraken van derden terzake van die schade vrijwaren.

4.3. Ingeval van bevrachting en/of chartering dient de Opdrachtgever vóór aanvang van de belading het ruim of de ruimen en de eventuele voor het betrokken vervoer geschikte appendages visueel te (doen) inspecteren, waartoe VDGM de Opdrachtgever in de gelegenheid zal stellen, terwijl voorts op verzoek van VDGM aan VDGM een monster van de lading dient te worden verstrekt, welke waar mogelijk uit de laadleiding vóór belading en uit elk compartiment van het ruim of de ruimen nadat de belading voltooid is, is genomen.

4.4. Het staat VDGM vrij de lading geheel of gedeeltelijk in een ander ruim of vervoermiddel te vervoeren, over te laden, te lichteren of te lossen en/of aan land op te slaan, waar en wanneer de omstandigheden zulks vereisen of wanneer VDGM zulks wenselijk vindt in het belang van het door haar ingezette transportmiddel en/of de lading.

4.5. Iedere VDGM-entiteit is gerechtigd de werkzaamheden geheel of gedeeltelijk uit te besteden aan een gelieerde VDGM-entiteit. In dat geval worden de werkzaamheden van laatstgenoemde verricht namens eerstgenoemde entiteit. Alle VDGM-groepsmaatschappijen en gelieerde entiteiten hebben deze VDGM Algemene Bedrijfsvoorwaarden en de in Artikel 2 van de Algemene Bedrijfsvoorwaarden genoemde standaardcondities als derdenbeding te haren gunste aanvaard.

4.6. De VDGM-entiteit die de oorspronkelijke overeenkomst aanging, blijft partij bij die overeenkomst, ook indien de gelieerde VDGM-entiteit de werkzaamheden rechtstreeks aan de Opdrachtgever in rekening brengt. In dat geval zal de VDGM-entiteit die de oorspronkelijke overeenkomst aanging, mede schuldeiser van deze rekeningen zijn voor het gehele bedrag, samen met de gelieerde VDGM-entiteit die de werkzaamheden in rekening bracht, ongeacht welke VDGM- entiteit de zaken onder zich heeft.

ARTIKEL 5 – OVERMACHT

5.1. In geval van tijdelijke overmacht blijft de opdracht van kracht, maar worden de verplichtingen van VDGM voor de duur van

de overmacht opgeschort, een en ander behoudens het recht van VDGM om – uitsluitend naar de keuze van VDGM – in een dergelijk geval de opdracht, indien niet resp. voor zover nog niet uitgevoerd, te annuleren en het reeds uitgevoerde in rekening te brengen.

5.2. Onder overmacht wordt onder meer verstaan enig gebrek, eigen bederf of natuurlijke eigenschappen van te verschepen goederen, kwaliteitsveranderingen door verloop van tijd, isomerisatie, vorming van sedimenten, droes en bezinksel, wegslinking, schimmel, gisting, roest, bevriezing, smelten, stollen, vergassen, indroging, gewichtsverlies, bederf, lekken, verdamping, geuropneming, e.d. Onder overmacht wordt tevens verstaan oorlog(sgevaar), overheidsmaatregelen, ziekten en quarantaine, oproer, sabotage, molest, uitsluiting, stremming in c.q. op vervoerswegen, droogte, stakingen, in- en uitvoerbelemmeringen, storingen in de levering van energie, (internationale handels)sancties, gebrek aan arbeidskrachten, ziekte en/of ongevallen van arbeidskrachten, storm, mist, blikseminslag, overstroming, hoog en laag water, vorst, bevriezing van waterwegen, ijsgang en soortgelijke weersomstandigheden en natuurverschijnselen, brand, rook, explosie, bluswater, verzakking, instorting en inwatering.

5.3. Indien bij leveranciers of andere derden sprake is van overmacht in de zin van voorgaand artikel waardoor VDGM de overeenkomst niet meer (tijdig) kan uitvoeren, is VDGM eveneens gerechtigd zich jegens de Opdrachtgever op overmacht te beroepen.

ARTIKEL 6 – AANSPRAKELIJKHEID

6.1. Ten aanzien van alle werkzaamheden en prestaties wordt de aansprakelijkheid van VDGM bepaald door de onder artikel 2 genoemde standaardcondities, voor zover deze niet door toepasselijke dwingendrechtelijke bepalingen/regelingen of door bepalingen van deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden terzijde worden geschoven, met dien verstande dat in dat geval alleen en uitsluitend zullen gelden de bepalingen van dwingend recht en/of de bepalingen van deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden. Indien en voorzover de aansprakelijkheid in voorkomend geval niet is geregeld in de toepasselijke standaardcondities, geldt daarvoor het in artikel

6.2 bepaalde.

6.2. Voor zover de toepasselijke standaardcondities of dwingend recht niet anders bepalen, dient VDGM schriftelijk op de beweerdelijke schade opmerkzaam te worden gemaakt, uiterlijk bij het beëindigen van de werkzaamheden of bij beëindiging van de overeenkomst. Bij gebreke hiervan vervalt iedere aansprakelijkheid van VDGM. Ten aanzien van alle overeengekomen en door VDGM uitgevoerde werkzaamheden, is VDGM slechts aansprakelijk voor schade, veroorzaakt door opzet, grove schuld of bewuste roekeloosheid zijdens VDGM en/of door haar ingeschakelde hulppersonen. Mocht VDGM aansprakelijk zijn voor door de Opdrachtgever geleden schade, dan is haar aansprakelijkheid beperkt tot het bedrag van de som waarvoor VDGM die aansprakelijkheid heeft verzekerd (de verzekerde som).

6.3. De Opdrachtgever is aansprakelijk voor alle schade en/of verlies c.q. manco’s, op welke wijze dan ook veroorzaakt door hemzelf, zijn goederen, zijn personeelsleden of door hem ingeschakelde derden en hun personeelsleden en/of goederen c.q. materieel aan VDGM, diens personeel of aan door of via VDGM ingeschakelde derden inclusief hun personeel of hulppersonen toegebracht. De Opdrachtgever is tevens aansprakelijk voor alle schade en/of verlies c.q. manco’s veroorzaakt door het niet, of niet tijdig, of niet behoorlijk nakomen van enig aan hem bij deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden of bij afzonderlijke overeenkomst opgelegde verplichting(en), voor zover daaromtrent in deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden en/of toepasselijke standaardcondities niet reeds een regeling is opgenomen.

6.4. De Opdrachtgever is voorts aansprakelijk voor alle schade die het gevolg is van onveilige en/of ongeschikte los- en/of laadplaatsen dan wel plaatsen waar door VDGM werkzaamheden worden verricht.

ARTIKEL 7 – PERSONEEL EN HULPPERSONEN

7.1. VDGM heeft het recht iedere werkzaamheid uit te voeren met eigen personeel of hulppersonen en materieel van haarzelf of van derden. Al hetgeen in deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden en de daarin van toepassing verklaarde standaardcondities bepalen over de aansprakelijkheid van VDGM, beheerst tevens de aansprakelijkheid van contractanten, van personeel en/of hulppersonen van VDGM en/of door VDGM ingeschakelde derden, direct dan wel indirect ontstaan door elk doen of nalaten of elke fout in, dan wel samenhangende met de gewone taakuitoefening van haar personeel en/of hulppersonen en/of door haar ingeschakelde derden, xxxxx voor zover dit niet door toepasselijke dwingendrechtelijke bepalingen/regelingen terzijde wordt gesteld, zulks inclusief het hiernavolgende vrijwaringsbeding.

ARTIKEL 8 – VRIJWARING

8.1. De Opdrachtgever vrijwaart VDGM – en op de voorwaarden conform artikel 7 eveneens personeel en/of derden voor VDGM werkzaam – voor aanspraken van derden, tegenover wie VDGM zich, haar personeel en/of derden zich niet op deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden en de daarin van toepassing verklaarde standaardcondities kunnen inroepen.

ARTIKEL 9 – RETENTIERECHT

9.1. VDGM behoudt zich het recht voor op alle goederen, documenten en gelden of ieder ander vermogensbestanddeel, welke zij uit welke hoofde en met welke bestemming dan ook onder zich heeft of zal krijgen, een recht van retentie uit te oefenen, welk retentierecht geldt tot zekerheid van alle vorderingen welke VDGM ten laste van haar opdrachtgever heeft of mocht krijgen, zowel uit de overeenkomst waarop die goederen, documenten en gelden betrekking hebben, alsook op eerdere met de Opdrachtgever gesloten overeenkomsten. Bij niet-voldoening van de vordering geschiedt de verkoop op de bij de wet bepaalde wijze, of, indien daartoe overeenstemming bestaat, onderhands.

ARTIKEL 10 – BEËINDIGING

10.1. Niettegenstaande en in aanvulling op de bepalingen in de standaardcondities genoemd in artikel 2 en de overige bepalingen in deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden, is VDGM gerechtigd iedere overeenkomst met de Opdrachtgever met onmiddellijke ingang te beëindigen, zonder dat rechterlijke tussenkomst is vereist en zonder dat VDGM tot enige vergoeding van welke schade dan ook is gehouden, indien:

a. Gerede twijfel bestaat over de financiële gegoedheid van de Opdrachtgever of in geval van laattijdige betaling dan wel ten laste van de Opdrachtgever beslag op vermogensbestanddelen is gelegd;

b. De Opdrachtgever surséance van betaling aanvraagt, zelf faillissement aanvraagt of indien een verzoek tot faillietverklaring van de Opdrachtgever is ingediend;

c. De Opdrachtgever wordt geliquideerd, wordt ontbonden, of overlijdt; en/of;

d. VDGM of de Opdrachtgever redelijkerwijs vermoedt dat te vervoeren zaken of door VDGM ter beschikking gestelde schepen of duwbakken bestemd zijn c.q. onderweg zijn naar enig land waar ingevolge regelgeving van de Verenigde Naties of de Europese Unie

(handels)sancties van kracht zijn, zonder dat daardoor van een door de Verenigde Naties of Europese Unie aangewezen bevoegde instantie een ontheffing of vergunning is verkregen en/of dat de Opdrachtgever niet heeft voldaan aan toepasselijke regelgeving inzake (handels)sancties en/of personen of entiteiten van de Opdrachtgever zijn opgenomen op officiële sanctielijsten dan wel indien betaling aan VDGM vanwege geldende sanctieregelgeving onmogelijk is geworden of ernstig wordt bemoeilijkt.

ARTIKEL 11 – VERJARING EN VERVAL

11.1. Ieder (vorderings-)recht jegens VDGM verjaart door het enkele verloop van 12 maanden na het ontstaan van de vordering en vervalt na 18 maanden na het ontstaan van de vordering, voor zover de toepasselijke standaardcondities niet reeds in een verjarings-/vervaltermijn voorzien.

ARTIKEL 12 – PARTIËLE NIETIGHEID

12.1. Mocht enige bepaling in deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden nietig zijn of vernietigd worden, dan zullen de overige bepalingen volledig van kracht blijven. VDGM zal in dat geval de nietige of vernietigde bepaling(en) van de Algemene Bedrijfsvoorwaarden vervangen door (een) nieuwe, rechtens toelaatbare bepaling(en) waarbij zoveel mogelijk het doel en de strekking van de nietige of vernietigde bepaling(en) in acht zal worden genomen.

ARTIKEL 13 – TOEPASSELIJK RECHT, FORUMKEUZE EN ARBITRAGE

13.1. Op alle overeenkomsten waarop de onderhavige Algemene Bedrijfsvoorwaarden van toepassing zijn is uitsluitend Nederlands recht van toepassing, voor zover dit niet door toepasselijke dwingendrechtelijke bepalingen/regelingen terzijde wordt gesteld, met dien verstande dat dan alleen en uitsluitend zullen gelden die bepalingen van dwingend recht en voor het overige Nederlands recht.

13.2. Zo nodig met opzijzetten van hetgeen daarover in de standaardcondities die in artikel 2 van toepassing zijn verklaard is bepaald, zullen alle geschillen voortvloeiende uit en verband houdende met de overeenkomsten waarop de onderhavige Algemene Bedrijfsvoorwaarden van toepassing zijn worden voorgelegd aan de bevoegde rechtbank te Rotterdam. Uitsluitend VDGM zal de optie hebben om in plaats daarvan naar haar eigen keuze het geschil aanhangig te maken middels een arbitrage bij de Stichting UNUM, waarbij Rotterdam in dat geval als zetel wordt gekozen en de arbitrage in het Nederlands zal worden gevoerd.

ARTIKEL 14 – VERTALINGEN

14.1. De Nederlandse tekst van deze Algemene Bedrijfsvoorwaarden prevaleert boven vertalingen in een andere taal.