INHOUD
010 EIWITSHIFT OP ONS BORD
VOORTGANGSRAPPORT JAAR 1
XXXXXXXXXX.xx
INHOUD
2.1 Ondertekening Green Deal Eiwitshift op ons bord 3
2.2 Toetreding nieuwe partners 4
2.6 Steun voor projecten die bijdragen aan de realisatie van de Vlaamse Eiwitstrategie 5
4.1 Informeren, inspireren & communiceren 9
5. Knelpunten en opportuniteiten 35
7. Sustainable Development Goals 38
1. INLEIDING
Het doel van de Green Deal Eiwitshift op ons bord is om de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitten in de Vlaamse consumptie te verbeteren met het zicht op een verhouding van 40/60 dierlijke/plantaardige eiwitten tegen 2030. Daarnaast willen we een vermindering van de totale inname van eiwitten bekomen om overconsumptie te vermijden.
De Green Deal biedt een platform om een diverse set van partners samen te brengen. Ketenpartners uit de landbouwsector, de voedselverwerkende nijverheid, de retail, de cateringsector en de gastronomische wereld zijn vertegenwoordigd. De Green Deal pakt ook uit met partners die een rol spelen in het bredere voedselsysteem: kennisinstellingen, onderzoeksgroepen, ngo’s, beroepsorganisaties, consumentenorganisaties en (lokale) overheden. Elke actor houdt een deel van de sleutel in handen om de consument te ondersteunen in dit verhaal. Samen werken we aan een mooie en lekkere voedseltoekomst!
Dit voortgangsrapport geeft een beeld van wat er beweegt rond de eiwitshift bij de verschillende partners van de Green Deal. Door deze activiteiten samen te brengen, valt op hoe sterk het onderwerp leeft binnen Vlaanderen. Vanuit verschillende hoeken van het brede voedselsysteem worden er verschillende soorten acties ondernomen. Het is de ambitie van deze Green Deal om de inzichten uit die acties maximaal te delen en elkaar te versterken. Hiertoe worden er nieuwe inzichten en bijkomend onderzoek ontwikkeld. In dit voortgangsrapport over het eerste werkjaar werpen we een blik op hoe we hier werk van maken.
We geven in dit rapport veel voorbeelden van de genomen initiatieven, acties en projecten en stofferen dat met digitale links. We zijn er ons van bewust dat deze links een beperkte levensduur (kunnen) hebben. We voegen deze informatie toch toe omdat het de huidige dynamiek van deze Green Deal goed weergeeft en inspiratie kan bieden voor het tweede jaar.
2. MIJLPALEN
2.1 Ondertekening Green Deal Eiwitshift op ons bord
Op 26 april 2021 werd de Green Deal officieel gelanceerd met steun van minister van Omgeving Xxxxx Xxxxx. In totaal stonden 64 partners aan de startmeet en engageerden zij zich tot de doelstellingen van de Green Deal.
Initiatiefnemers Departement Omgeving, Agentschap Zorg & Gezondheid, Departement Landbouw & Visserij, KU Leuven, Next Food Chain, The Shift, UGent en het Vlaams Instituut Gezond Leven
Deelnemers Atelier m. Foodlab, Abinda, Aldi België, Alpro, Arteveldehogeschool, Arvesta, Barentz, Beanlife, Bio-Planet, Bond Beter Leefmilieu, BonRill (BonMush), Xxxxxxxxxx.xx, Buurtwinkels Okay, Colruyt Laagste Prijzen, Compass Group Belgium, Danone Belgium, De Hobbit, De Vegetarische
Slager, Delhaize, EVA vzw, GoodPlanet Belgium, Greenway Foods, Greenyard, Het Facilitair Bedrijf, Hogeschool VIVES, IKEA Belgium, ILVO, Imperial Meat Products, Kriket, La Vie Est Belle, Lidl België & Luxemburg, Nestlé Belgilux, Peas & Beans, POM West-Vlaanderen, PXL Agro- en biotechnologie, PXL-Catering, Rikolto, SmartWithFood, Sodexo, Solucious, Stad Brugge, Stad Gent, Stad Leuven, Stad Oostende, Xxxxxxxx.xxx, Test Aankoop, The Chalo Company, Toerisme Vlaanderen, TOR Royal, Velt vzw, Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten, VLAM & NICE, VMM, VVSG, WWF-België en Zorg Leuven.
De ondertekening van de Green Deal leidde het Team Taaladvies van de Vlaamse overheid ertoe om de term ‘eiwitshift’ uit te leggen (link). Hoewel we de term vaak en snel over onze tongen laten rollen, is deze niet voor iedereen even gekend of duidelijk. Hierover volgt later meer (zie 3.2).
2.2 Toetreding nieuwe partners
De Green Deal staat open voor bijkomende partners die de eiwitshift een duwtje in de rug willen geven. Zonder een specifieke oproep te lanceren, groeide het partnerschap het afgelopen jaar tot in totaal 75 deelnemers. Zo werden, in volgorde van toetreding, volgende partijen deel van de eiwitshifters:
- Pa’lais
- Xxxxx Xxxxxxxxxxx XX
- Xxxxx
- XXXX
- Xxxxxxxxx
- Xxxxxx Food Group Belgium
- HOGENT Onderzoekscentrum AgroFoodNature
- Agristo nv
- Mosquito In The Room vzw
- Erasmushogeschool Brussel (opleidingen Voedings- en Dieetkunde en Biomedische Laboratoriumtechnologie)
- Verso vzw
Hun engagementen, net als die van alle andere deelnemers, zijn raadpleegbaar op de website.
Tijdens het eerste jaar heeft partner van het eerste uur Beanlife besloten om hun werkzaamheden stop te zetten. Zij zijn dan ook uit de Green Deal getreden. We wensen hen uitdrukkelijk te bedanken voor hun steun en leuke samenwerking. Alle geluk voor de toekomst.
IJzer wordt het best gesmeed wanneer het heet is en dat geldt ook voor de Green Deal Eiwitshift. Ruim één maand na de ondertekening van de Green Deal, op 31 mei 2021, kwamen de partners van de Green Deal samen tijdens een digitale plenaire bijeenkomst. Deze bijeenkomst werd ingevuld als een workshop en stond in het licht van de voedselroutines en de verschillende bouwblokken.
Tijdens de workshop werden de vier bouwblokken van de voedselroutines aangepakt (voor meer uitleg over voedselroutines, zie 3.1). In verschillende rondes werd de deelnemers gevraagd om
vanuit hun eigen expertise uitdagingen en mogelijke oplossingen aan te reiken om werk te maken van het desbetreffende bouwblok. Deze input werd verzameld en in aparte werkgroepen besproken in de loop van het jaar. Het doel was om uit de rijke input enkele kansrijke acties of delen van acties te selecteren waarrond we met een set van partners konden werken.
Op 21 februari 2022 werd de tweede plenaire bijeenkomst sinds de start van de Green Deal gehouden. Dit was opnieuw een digitale bijeenkomst. Hierin werd er al eens kort teruggeblikt op wat er de voorbije maanden aan bod kwam tijdens de talrijke webinars en acties die ondernomen werden. Voor het eerst werd een oproep gelanceerd om, samen met de diverse partners uit onderwijsinstellingen, projecten te formuleren met studenten (zie 4.2.3). Wat mogelijke studentenprojecten konden zijn, werd aan de hand van vier voorbeelden aangetoond. Daarna werden de CO-MEET en EI-MEET voorgesteld en werd er opgeroepen om deel te nemen aan deze trajecten (zie 4.5.2). Tot slot werd de stand van zaken rond de voedselroutines toegelicht (zie 3.2) en werd de voortgangsrapportage op gang getrapt.
2.6 Steun voor projecten die bijdragen aan de realisatie van de Vlaamse Eiwitstrategie
In 2021 werd er een oproep gelanceerd vanuit het Departement Landbouw & Visserij voor projecten die bijdragen aan de realisatie van de Vlaamse Eiwitstrategie (link naar de strategie). Eén van de zes strategische doelstellingen van de eiwitstrategie is gericht op het verbeteren van de consumptie.
De oproep werd verspreid binnen het Green Deal netwerk en heel wat partners hebben een voorstel ingediend, al dan niet in samenwerking. De projecten binnen de oproep moeten nieuwe samenwerkingsverbanden creëren rond duurzame en gezonde eiwitten voor mens en/of dier. Deze eiwitbronnen hebben bij voorkeur een eiwitgehalte van minstens 15% (g/100g droge stof). Dit moet de productie en consumptie van lokale, gezonde en duurzame eiwitten bevorderen.
Voor de samenwerkingsprojecten wordt een totaalbedrag van 4 miljoen euro uitgetrokken. Het maximumbedrag van de subsidie bedraagt 240.000 euro per project en het minimumbedrag
60.000 euro per project. De steun per project is beperkt tot maximaal 80% van de totale subsidiabele kosten. De uitvoeringsperiode van de projecten bedraagt maximaal 2 jaar. De projecten voor deze oproep in 2021 lopen tussen 1 februari 2022 en 30 juni 2024.
Specifiek voor het thema eiwitconsumptie, werden enkele projecten goedgekeurd (Green Deal partners in cursief):
- Een boon voor Leuven (Boerenbond vzw, Innovatiesteunpunt vzw, Kortom Leuven cv, ILVO, COOP content cv) (link);
- Een duurzame eiwitshift in stedelijk-regionale context (Mosquito In The Room, Sense, Biopolder, Rurant vzw, Let Us) (link);
- PEUL-CHAIN (2 landbouwbedrijven: Peas & beans en Humus bv; Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (beheerovereenkomst Agentschap Zorg en Gezondheid VBSO 2021 - 2025), ILVO, VLAM, Casibeans bv, De paddenstoel, Deldiche nv, Solucious nv, Agape) (link);
Er werden ook enkele projecten rond insecten goedgekeurd:
- Proteïnen Booster (Inagro, Lambers-Seghers, B-trout, NUSECT bvba)
- Agrarische Insecten Cluster (5 landbouwbedrijven, Xxxxxx Xxxx Xxxxxx vzw, Global Link Projects bv, Agropolis Service nv, PVL vzw, ForFarmers Belgium bv)
Andere interessante projecten met als hoofdthema ‘meer plantaardige eiwitten’ of ‘meer productdiversiteit’ zijn:
- Een oesterzwam vol eiwitten (Brugs Food Lab vzw, Kopje Zwam cvba, Casibeans bv,
Hogeschool VIVES, Inagro vzw);
- KIKET (3 landbouwbedrijven: Peas & beans, Phae en Ekoto; Abinda bv, Greenyard nv, Deldiche, Delhaize De Leeuw, ILVO, Inagro, Arteveldehogeschool, Rikolto) (link);
- LoCoSoy (4 landbouwbedrijven, La via est belle, Inagro, ILVO, Biograno, Flanders’ FOOD,
UCLouvain, Colruyt group);
- MiProCas (NewMilkLab, Bio Base Europe Pilot Plant vzw);
- Nood aan noot (3 landbouwbedrijven, Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant, ILVO, Inagro vzw, Migino bv);
- PeaPact (Landbouwer Xxxxx Xxxxxxx, XXXXXX, Inagro, Bond Beter Leefmilieu, Agrosoft, La vie est belle, De Hobbit, Cosucra, Delifresh) (link);
- ProFungi (Biolynx, Releaf, VDS)
Voor een volledig overzicht van de goedgekeurde projecten samen met de samenvatting en contactpersoon, volg deze link.
De inhoudelijke sporen vormen de gedeelde onderliggende kennis en inzichten die de partners van de Green Deal kunnen helpen bij de engagementen en acties die ze uitvoeren om invulling te geven aan deze Green Deal.
De doelstelling van de Green Deal Eiwitshift op ons bord is om het consumptiegedrag, het eetgedrag rond eiwitten aan te passen. De consument nemen we dan ook als uitgangspunt. Welke praktijken zijn relevant om te veranderen? Hoe gaan we op een systematische en diepgaande manier om met deze uitdaging? We schuiven het werk rond voedselroutines naar voor als centrale as waar we acties rond formuleren. Zo verzekeren we dat wat we ondernemen, ook effectief een impact kan hebben.
De aanpak rond voedselroutines is een systematische manier om eetgewoontes te analyseren en gericht aan te pakken. Door de routines van naderbij te bekijken en op te splitsen in verschillende stappen, kunnen we de specifieke rol van de partners beter definiëren. Voedselroutines worden beschouwd als sociaal-culturele routines.
Afbeelding 1: Schematische weergave voedselroutine met de verschillende bouwblokken (naar PBL 2020)
Eiwitcultuur: de praktische en symbolische, cultureel bepaalde redenen waarom mensen bepaalde routines uitvoeren op de wijze waarop ze dit doen. Hieronder valt de motivatie om een routine uit te voeren (bijvoorbeeld ‘zelf koken is een manier om een verse, budgetvriendelijke maaltijd op tafel te zetten en om goed voor je gezin te zorgen’); en de betekenis van bepaalde voedselproducten en hun eigenschappen in de routine (bijvoorbeeld ‘een gezonde maaltijd bevat veel en liefst verse groente’).
Voedselvaardigheden: de kennis en kunde die nodig is om een bepaald routine goed uit te voeren. Hieronder vallen voedselvaardigheden (bijvoorbeeld kookvaardigheden), alsook kennis van wat er van je verwacht wordt in bepaalde situaties (bijvoorbeeld hoe voldoe je aan de wensen en verwachtingen van anderen die mee-eten?).
Gezond, kwalitatief & veilig aanbod (voedselomgeving): fysieke aspecten, zoals de voedselomgeving (het fysieke aanbod van voedsel, oftewel waar komen mensen welke voedselproducten tegen, en tegen welke prijs) en zaken als voedselproducten en kookmaterialen (zoals keukenapparatuur en kookgerei).
Verduurzaming keten: Naast de consument zelf, spelen verschillende actoren in het brede voedselsysteem een belangrijke rol in deze routines. Daarom is het ook belangrijk om een duurzame keten aan het werk te zetten. Die keten geeft de routines vorm en stuurt ze door middel van communicatie en aanbod. Om een impact te kunnen hebben, hebben we dan ook verschillende partners nodig uit het brede voedselsysteem.
Tijdens de plenaire workshop van 31 mei 2021 (zie 2.4) werd er heel wat input verzameld over de verschillende bouwblokken. Deze input werd verwerkt en voorzien van reflectievragen die in aparte werkgroepjes werden vastgenomen. Deze werkgroepen vonden digitaal plaats in het najaar van 2021 en werden gevolgd door geïnteresseerde partners van de Green Deal. Het doel is om tot enkele kansrijke acties te komen die gebruikmaken van de opportuniteiten die werden geïdentificeerd en de drempels die werden in kaart gebracht. Dit wordt verder verkend met hernieuwde kracht in het tweede jaar van de Green Deal.
3.3 Narratief
Iets wat de discussies tijdens verschillende werkgroepen duidelijk maakte, was dat we nog altijd worstelden met het woord of concept van de eiwitshift. Wanneer we dit woord verder vertalen naar een dierlijk in verhouding met plantaardig verhaal, merken we dat we op bepaalde drempels botsen. De noodzaak om dieper in te gaan op een (nieuwe) narratief rond de eiwitshift werd duidelijk.
Daarom engageert het Departement Omgeving zich om hiervan werk te maken. In het tweede jaar van de Green Deal willen we de ontwikkeling van een eiwitshift-narratief samen met de partners aanpakken en wijden we hier een opdracht aan. We willen een stevig fundament voor een narratief leggen om het over de eiwitshift te hebben naar een groot publiek dat duurzaam in de tijd is. Deze boodschap moet verstaanbaar, wervend maar ook inclusief zijn zowel op product- als op consumentenniveau. Deze basis moet daarnaast verschillende partners in staat stellen om door te vertalen naar hun eigen context, doelpubliek en met oog op eigenheid.
We willen dus inclusief zijn op twee niveaus:
1. Productniveau
De eiwitshift is een abstract begrip. In beleidstermen weten we wat we hiermee – grosso modo – bedoelen. Zo willen we onze consumptie van (gebruikelijke) dierlijke eiwitbronnen verminderen ten voordele van de plantaardige eiwitbronnen. Hier knelt het schoentje al meteen. Door deze binaire opdeling dierlijk-plantaardig, sluiten we andere interessante eiwitbronnen zoals insecten en kweekvlees al bij voorbaat uit. Hoe gaan we hiermee om?
Nog een aspect dat meespeelt is de bewerkingsgraad. Algemeen beschouwd hebben sterk bewerkte producten een negatief gezondheids- en duurzaamheidsimago. Maar dat is te eenzijdig beschouwd. Zeker de nieuwere producten met een hoge bewerkingsgraad hebben enorme stappen vooruit gezet op gezondheids- en milieuvlak en zijn een interessant alternatief met het grote voordeel dat de smaak, textuur en het gebruiksgemak erg gunstig is. Er moet verder bekeken worden hoe de beste keuzes zowel op vlak van gezondheid als op vlak van milieu kunnen gemaakt worden (door bijvoorbeeld het gebruik van de Nutri-Score voor het gezondheidsaspect).
2. Consumentenniveau
Hoe we spreken over de eiwitshift, maakt ook hoe het binnenkomt bij burgers/consumenten en hoe ze zich hierdoor aangesproken voelen. Wanneer we het hebben over meer vegetarische/vegan gerechten te consumeren, verliezen we al een deel van ons doelpubliek omdat ze zich niet identificeren met deze levensstijl. Ze zien zichzelf niet (per sé) als vegetariër of veganist.
Daarenboven hangt er ook een negatieve smaakperceptie aan de term ‘vegetarisch’ of ‘veganistisch’. Ook aspecten zoals ‘duur’ en ‘elitair’ komen al gauw naar boven wanneer we het hebben over de eiwitshift. Hoe doorbreken we deze perceptie en verbreden we dit verhaal?
Bij de start van de Green Deal formuleerden de deelnemers hun engagement als een verzameling van één of meerdere acties. Op basis van een sjabloon konden de partners de voortgang bij hun engagementen rapporteren. Het voorliggend rapport geeft een beknopt overzicht van de verschillende inspirerende acties die het afgelopen jaar zijn ondernomen. In de loop van het tweede jaar maken we vanuit de Green Deal meer werk om bepaalde projecten, initiatieven, acties en dergelijke meer in de kijker te zetten.
De acties zijn terug te brengen tot vijf categorieën die hieronder besproken worden.
• Informeren, inspireren & communiceren
• Onderzoek en innovatie
• Visie en instrumenten
• Omgeving en aanbod
• Monitoring
Het spreekt voor zich dat de corona-pandemie en andere onvoorziene uitdagingen het uitvoeren van de engagementen soms heeft verhinderd of vertraagd. Het is daarom des te sterker dat de partners zich blijven inzetten voor een mooie eiwitshift. Een digitale setting verhindert natuurlijk de verbindende kracht van de Green Deal. In het tweede jaar willen we dan ook extra inzetten op fysieke events waarin we de samenwerking verder kunnen verkennen en concretiseren.
4.1 Informeren, inspireren & communiceren
4.1.1 Doelstelling en beschrijving
We brengen goede praktijken in kaart waarbij we elkaar inspireren. Handelingsperspectieven vormen een interessante leidraad om de consument te helpen. We brengen de huidige kennis samen en verfijnen de handelingsperspectieven. Belangrijk is om te communiceren over plantaardige en alternatieve eiwitbronnen, maar evengoed over het belang van meer weinig tot niet-bewerkte producten en de nieuwe plaats van dierlijke producten in een duurzaam en gezond voedingspatroon.
4.1.2 Stand van zaken en resultaten
Het eerste jaar van de Green Deal kunnen we terugblikken op tal van initiatieven met diverse klemtonen en dat zowel voor een breed publiek als voor specifieke doelgroepen, met name zorgprofessionals, gezondheidsprofessionals, academici, nutritionisten, diëtisten, foodprofessionals, (hotel)scholen, studenten, docenten, cateraars en eigen medewerkers.
We noteerden ruim twintig acties die kennis samenbrengen en aanbevelingen maken over plantaardige en alternatieve eiwitbronnen. Voorbeelden van dergelijke acties zijn: informeren over nieuwe alternatieven voor dierlijke eiwitbronnen (waaronder ook cell-based meat), hun bereidingswijze, hun voedingswaarde of sensibiliseren van professionals rond het aanbod van
vegetarische of veganistische gerechten (afbeelding 2). Dit gebeurde in verschillende vormen zoals de publicatie van artikels of een reeks van artikels. Ook filmvoorstellingen ((bv. ‘Food for Change’), webinars, een podcast en informatie aanbieden op websites, in winkels, in reclamefolders maken hier onderdeel van uit. Producten en recepten voorzien van een Nutri-Score en Eco-Score zien we ook als de toepassing van een informatief instrument.
Afbeelding 2: artikel over ‘Fake Meat’ in het vakblad ‘Voeding en Diëtetiek’ (links, VBVD) en artikel over producent van kant-en-klaarmaaltijden Food Atelier die met producten werkt van Garden Gourmet in het vakblad SuperMAG (rechts, XxxxxXxxxx.xx)
In een digitale werksituatie werd gebruik gemaakt van webinars om mensen samen te brengen rond een bepaald thema. Tijdens de weinige momenten dat het kon, vonden er ook enkele fysieke bijeenkomsten plaats. Onderwerpen die daarbij aan bod kwamen zijn:
- ‘Inspiratiesessie Xxxxxx Xxxxxxxx’ (Arteveldehogeschool, link).
- Webinar over milieuverantwoorde voeding (VBVD - Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten i.s.m.. Vlaams Instituut Gezond Leven).
- Webinar over plantaardige eetpatronen bij kwetsbare groepen (VBVD).
- ‘Hoe plantaardig eten de verstoring van de stikstofkringloop kan terugschroeven’ (Alpro, link; Alpro Foundation, link).
- ‘Changing behaviour from policy to table – moving the dial towards healthy and
sustainable diets’ (Alpro Foundation, link).
- ‘Wat zijn de gevolgen voor landbouw en milieu als onze voedingsgewoonten veranderen?’
(link).
- ‘The next decade of conscious consumption’ (Bio-Planet, link).
- ‘A plateful of plants: make the protein shift happen’ (The Shift & Departement Omgeving, link).
- ‘Digitale inspiratiedag “Flanders Protein Valley”’ (Next Food Chain, link).
- ‘The evolution of food: towards animal-free and sustainable technology’ (GAIA, afbeelding 4, link).
- Presentaties op universiteiten en middelbare scholen om toekomstige generaties insecten te leren kennen als nieuwe eiwitbron (KRIKET).
- ‘Ontdek de mogelijkheden van de eiwittransitie’ (POM West-Vlaanderen, link).
- ‘Waarom plantaardige voeding de toekomst is’ (Alpro, link).
- ‘Can the supermarket and the government influence my eating habits?’ (Rikolto & Test
Aankoop, link, onderaan pagina).
Afbeelding 3: Voorblad samenvattingsdocument webinar-reeks ‘You’re the protein to my salad’ (Mosquito In
The Room)
Afbeelding 4: Save the date ‘Symposium ‘The evolution of food: towards animal-free and sustainable
technology’’ (GAIA)
Xxxx wat acties verlegden de focus door te inspireren om zelf met de eiwitshift aan de slag te gaan, zowel als burger (consument) als professional. Zo droegen volgende acties met hun inspirerend karakter bij tot kleine of grote wijzigingen in ons voedingspatroon:
- fysieke en digitale kookworkshops (Arteveldehogeschool, afbeelding 5; Sodexo; Stad Gent, link; Bio-Planet, link).
- tips om een deels vegetarisch menu samen te stellen of hoe je minder vlees kan eten (Vlaams Instituut Gezond Leven, afbeelding 6, link; Rikolto, link).
- de Eiwitwijzer: een handleiding om voor een slimme eiwitkeuze te gaan (Mosquito In The Room, link).
- recepten voor soep, hoofdgerecht en nagerecht, voor elke dag of feest, voor tussendoortjes en aperitiefhapjes, voor thuis, school, sport en kantoor, Vlaamse kost of wereldkeuken (voorbeeld Pa’lais, afbeelding 7, link; voorbeeld Abinda, afbeelding 8, link, voorbeeld Sligro Food Group Belgium, link en link; voorbeeld Garden Gourmet, link).
- informatie en inspiratie rond vegetarisch koken door Xxxxx (Unilever, link).
- ontwikkeling van leaf-to-root receptuur op basis van voedseloverschotten (Atelier m.
Foodlab).
- tips om met peulvruchten te werken (Test-Aankoop, afbeelding 9, link).
- ideeën voor nieuwe namen voor vegetarische producten (nudging).
- ‘Tips voor Chefs’ waarin de klanten worden geïnformeerd over het nut van de eiwitshift
en tips krijgen om te koken met duurzame ingrediënten (Sligro Food Group Belgium, link).
- Webforum: granen en peulvruchten: de ingrediënten van een gezond verdienmodel? (ILVO, link).een handleiding duurzame voeding op evenementen of richtlijnendocument voor catering (Stad Brugge, VBVD, Vlaams Instituut Gezond Leven, link).
- begeleiding op maat in grootkeukens (XXX xxx, link).
- de veggie startersgids ‘Veggie in 1, 2, 3 (XXX xxx, link).
- de brood(lunch)test (Vlaams Instituut Gezond Leven, link).
- co-auteur van ‘The basics of edible insect rearing’ gepubliceerd door Xxxxxxxxxx
Academic Publishers (Hogeschool VIVES, link).
Afbeelding 5: Poster International Cooking Workshop (Arteveldehogeschool)
Afbeelding 6: Weekmenu als inspiratie om meerdere veggiedagen per week in te bouwen (Vlaams Instituut Gezond Leven)
Afbeelding 7: Inspiratie om met een zuivelvervanger aan de slag te gaan (Pa’lais)
Afbeelding 8: Inspirerend recept via sociale mediakanaal Facebook (Abinda)
Afbeelding 9: Inspiratie om aan de slag te gaan met peulvruchten en de voordelen (Vegetarische Spaghetti, link en vegetarische Xxxxxx Xxxxx, link) (Test-Aankoop)
Afbeelding 10: zes inzichten om consumenten in de supermarkt te helpen de eiwitshift te maken (Rikolto
i.s.m. Be4Life)
Afbeelding 11: ‘Paella Vegana’ van Xxxxxx Xxxxxx, het winnend gerecht in de categorie éénpansgerecht van
de Streetfood Battle (Het Facilitair Bedrijf)
Enkele acties gaan nog een stapje verder en hebben een uitgesproken dynamisch karakter omdat ze een competitief element of een uitdaging inbouwen: een dag, een week, een hele maand en alles wat daartussen valt een bewuste keuze maken voor meer plantaardige gerechten. Wie deed mee aan de Wereldveggiedag (voorbeeld Deliveroo), Veganuary, Vegguary, de VeggieChallenge of de Cool Food Pledge? In januari organiseerden Deliveroo en Greenway (link, afbeelding 13) een twee weken durende campagne op verschillende kanalen (nieuwsbrief, in de app en social media).
Ze organiseerden een wedstrijd waar per stad een influencer een vegetarisch gerecht promootte. De gerechten waren klassieke vleesgerechten die aangepast werden met veggie-alternatieven. Klanten konden op hun favoriet gerecht stemmen via Instagram. Het winnende gerecht was vervolgens een week in promo in de app.
De VeggieChallenge (XXX xxx, link, afbeelding 12) kon op heel wat interesse en samenwerking rekenen binnen en buiten het Green Deal partnerschap (voorbeeld Colruyt afbeelding 12, voorbeeld Stad Oostende, voorbeeld Stad Brugge, voorbeeld Garden Gourmet). Specifiek voor het barbequeseizoen werd ‘De Gouden Groentesaté’ gelanceerd (Stad Gent, afbeelding 13, link). In september werd de tweede editie van de Generation Food Makeathon georganiseerd (Rikolto i.s.m. verschillende partners, link). Studenten van de UCLL en KU Leuven gingen de uitdaging aan om voedselreststromen te verwerken in nieuwe producten. De eiwitshift was de rode draad tussen de casussen aangezien er werd gewerkt met rode bonen en speltzemelen, twee uitstekende plantaardige eiwitbronnen.
Afbeelding 12: Campagnebeeld VeggieChallenge (links, XXX xxx) en een tasting bij Colruyt personeel (drie
foto’s rechts, Colruyt)
Afbeelding 13: Campagnebeeld De Gouden Groentesaté (links, Stad Gent), Vegguary Showdown (rechts, Greenway & Deliveroo)
Er vonden niet enkel campagnes of acties gericht op het grote publiek plaats. Ook op het niveau van de eigen organisatie werden de mensen warm gemaakt aan de slag te gaan met de eiwitshift. Door het verloten van kookboeken werd het eigen personeel uitgedaagd om een recept uit het boek te bereiden en om hiervan een foto te maken die gedeeld werd in de nieuwsbrief (VMM). Bij verschillende deelnemers werd het eigen personeel geïnformeerd over de eiwitshift door informatie over te brengen (voorbeeld Danone, voorbeeld Het Facilitair Bedrijf), door Wist-je- datjes (voorbeeld Sligro Food Group Belgium, afbeelding 14) of door tastings te organiseren (Barentz; voorbeeld Colruyt, afbeelding 12).
Wist je dat… MVO
Maatschappelijk
... Sligro België mee werkt aan de Green Deal
“Eiwitshift op ons bord”?
Momenteel halen we 60% van onze eiwitten uit dierlijke bronnen. Met deze “eiwitshift” streven we ernaar om 60% van onze eiwitten uit
plantaardige bronnen te halen zoals granen, peulvruchten en noten.
Dat is beter voor het milieu en voor onze gezondheid.
Sligro wil hieraan mee werken door plantaardige eiwitbronnen te promoten bij onze klanten.
Verantwoord Ondernemen
Afbeelding 14: interne communicatie over de eiwitshift (Sligro Food Group Belgium)
‘Eat 4 Change’ (WWF, link) richt zich op jonge burgers en wil sensibiliseren rond duurzame voeding door uit te leggen hoe hun individuele keuzes een directe impact hebben op de planeet en hoe ze kunnen helpen om de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling te realiseren (bijvoorbeeld klimaatopwarming beperken tot 1,5°C). Zo worden ze de motor voor verandering en kunnen ze andere mensen oproepen om mee te zorgen voor die transitie.
Afbeelding 15: beeld ‘Eat 4 Change’ website (WWF)
Tot slot benadrukken een tiental acties het belang van de eiwitshift en de plaats van dierlijke producten in een duurzaam en gezond voedingspatroon. Deze acties gaan inhoudelijk verder dan informeren over het verschil tussen dierlijke en plantaardige proteïnen. Ze gaan bijvoorbeeld uitgebreider in op de gevolgen van ons voedingspatroon voor het klimaat, voor stikstofuitstoot, voor biodiversiteit, voor watergebruik en landgebruik én voor onze eigen gezondheid. Zo werden onder andere op het symposium van XXXX al deze aspecten besproken voor kweekvlees (link). De nieuwe aanbevelingen bij de Voedingsdriehoek die in mei 2021 publiek gemaakt werden en de campagne errond situeert zich ook hieronder. Hierin werd er specifiek gekeken naar heldere en positieve handelingsperspectieven voor gezonde en milieuverantwoorde voedingspatronen (Vlaams Instituut Gezond Leven, Departement Omgeving, Agentschap Zorg & Gezondheid, link). De maart-editie van Nutrinews van NICE (VLAM) werd een themanummer uitgebracht met als titel ‘Meer eiwitdiversificatie op ons bord’. Dit bood zowel inspiratie als nutritionele duiding over de plaats van dierlijke en plantaardige eiwitbronnen in ons voedingspatroon (afbeelding 16, link).
Afbeelding 16: voorblad themanummer Nutrinews (rechts, NICE)
4.1.3 Volgende stappen
Veel van deze acties hebben een permanent karakter en zullen in 2022 verdergezet worden. Een aantal nieuwe informatieve acties, webinars, workshops en communicatiecampagnes zitten in de startblokken. Dit voortgangsrapport biedt inspiratie voor andere partners om aan de slag te gaan. Ook wanneer we verder in de tijd kijken, worden reeds plannen gemaakt voor een publicatie in 2024 over vleesvervangers met veel praktische tips, recepten en inhoudelijke duiding (Velt vzw). Partners samenbrengen en inspireren om de eiwitshift te versterken is ook iets wat onder deze cluster van acties valt. Toerisme Vlaanderen heeft in dat opzicht een opportuniteit om de gastronomische wereld te koppelen met de eiwitshift door het opzetten van een nieuw collectief van culinaire ondernemers. Het collectief wordt met partners samengesteld en rond eind 2022 gelanceerd. Er is een taak weggelegd voor de Green Deal om de kennis rond plantaardige eiwitten te vergroten binnen dat collectief.
4.2.1 Doelstelling en beschrijving
Zonder een adequaat aanbod, mogen we niet verwachten dat de consument zal meegaan in het verhaal. We willen het aanbod verbeteren en beter afstemmen op de verhoogde vraag naar lekkere, gezonde, duurzame en kwalitatieve producten.
Om te weten waar we naartoe willen, kunnen we leren uit het verleden. Willen we de consumenten begeleiden in de eiwitshift, moeten we een goed zicht krijgen op hoe ons eetgedrag wordt gestuurd. We brengen daarom het gedrag alsook de drempels en drijfveren van de consumenten
in kaart waarbij we zicht krijgen op de oorsprong van onze huidige voedingscultuur. We werken hierbij rond voedselroutines
4.2.2 Stand van zaken en resultaten
Onderzoeks- en onderwijsinstellingen zijn zeer actief binnen deze Green Deal. Het is duidelijk dat het onderwerp de belangstelling wekt van docenten, onderzoekers en studenten. We zien toenemende belangstelling voor de eiwitshift en de wetenschap errond.
Een dertigtal acties zet op de één of andere manier in op onderzoek en innovatie. Er werden concrete samenwerkingskansen verkend tussen expertisenetwerken en -diensten enerzijds, en betrokken bedrijven en organisaties anderzijds. Op basis van concrete onderzoeks- en ontwerpvragen van bedrijven en organisaties werden opdrachten voor en door studenten uitgevoerd (bv. bachelorproeven, stages, community service learning, design labs, business bootcamps enz.). De verworven kennis wordt gedeeld binnen eigen – soms internationale - netwerken. Kennis wordt ook gedeeld met specifieke doelgroepen/professionals.
In het eerste werkjaar is onderzoek opgestart of uitgevoerd over een waaier van onderwerpen die inzicht geven over het gedrag en de drijfveren van consumenten:
- Communicatie van de milieu-impact van (op planten gebaseerde) recepten (afbeelding 17)
- Eiwitshift bevorderen door een beter begrip van het verschil tussen daadwerkelijk consumentengedrag en de intentie daartoe.
- Hoe kunnen crèches een katalysator zijn voor de eiwitshift? (Arteveldehogeschool)
- Hoe kunnen studenten in studentenhuizen geïnformeerd en geïnspireerd worden over plantaardige voeding? (Artveldehogeschool).
- Hoe kan plantaardige voeding meer geïntegreerd worden in sportclubs? (Arteveldehogeschool).
- Implementatie van plantaardige eiwitproducten door klassieke vleesverwerkingsbedrijven in samenwerking met (mogelijke) producenten van oesterzwammen (Artevelde & BonMush, lopende)
- Perceptie door vegetariërs, veganisten en flexitariërs over plantaardige eiwitproducten gemaakt door vleesverwerkende bedrijven als basis voor een gedegen marketingcampagne (Arteveldehogeschool & BonMush, lopende).
- Hoe staat de consument t.o.v. de eerste generatie vleesvervangers (tempeh/tofu/seitan) en hoe kunnen deze beter bekend worden gemaakt via sociale media? (Arteveldehogeschool
i.s.m. De Hobbit, lopende).
- ‘De Luisterende Tafel’: eiwitconsumptie-onderzoek op basis van verhalen verzameld bij de Vlaming (Departement Omgeving, UGent, lopende).
- CO-MEET: onderzoek met als doel meer inzichten in consumentenvoorkeuren te krijgen (UGent, link).
- De verwachtingen en de gevoelens van 18-24 jarigen met betrekking tot de toekomst van voeding (Departement Omgeving, lopende).
- Hoe kan een eiwitshift praktisch en gezond doorgevoerd worden bij kwetsbare groepen (jongeren en ouderen) (Departement Omgeving, lopende).
- Wat zijn de nutritionele gevolgen van een eiwitshift op populatieniveau (Departement Omgeving, lopende).
- Wat zijn de verwachtingen van consumenten met betrekking tot vlees- en zuivelvervangers en komt dit overeen met de praktijk? (Departement Omgeving, lopende).
- Binnen het PEUL-CHAIN project worden via consumentenonderzoek in gemeenschapskeukens drempels en hefbomen bij Vlaamse kinderen/jongeren en volwassenen voor consumptie van peulvruchten in kaart gebracht (Vlaams Instituut Gezond Leven, lopende). Bevraging van de consument in een thuisomgeving door integratie van overeenkomstige vragen in het (kwalitatief) marktmakeronderzoek bij huishoudens (VLAM, lopende).
Daarnaast werd ook onderzoek gestart of uitgevoerd naar de markt, de sector of de keten, het aanbod, nieuwe producten, de milieu-impact van op planten gebaseerde eiwitten, of werden nieuwe producten ontwikkeld:
- Onderzoek naar het aanbod van hoogwaardige plantaardige eiwitalternatieven op de Belgische markt. Positionering van verschillende plantaardige eiwitalternatieven in verschillende supermarktketens (Arteveldehogeschool & Test Aankoop).
- Onderzoek naar een veganistisch voedselpakket voor een leveringsdienst (Arteveldehogeschool).
- Rapport over eiwittransitie in Vlaanderen op basis van literatuurstudie en gesprekken met actoren om een beter beeld te krijgen van hoe de plantaardige eiwitsector er in Vlaanderen uitziet. Het rapport beschrijft de sector op een structurele manier, en brengt ook alle actoren in kaart (KU Leuven, lopende).
- Food Design-project gericht op de ontwikkeling van falafels op basis van lokaal geteelde gele erwt. (HOGENT Onderzoekscentrum AgroFoodNature, lopende).
- Deelname aan onderzoek naar vitamine B12 in plantaardige eiwitbronnen (De Hobbit, lopende, link).
- ‘Draf in galop’ (Hogeschool VIVES i.s.m. Abinda, link, ingediend).
- Technologische opschaling naar commerciële schaal van succesvolle proof-of-concept voor plantaardige vlees- en visvervangers via precisiefermentatie (Paleo, lopende).
- Ontwikkeling van nieuw texturaat op basis van lokaal geteelde (Nederland en België) veldbonen (Herba Ingrediënts).
- Lancering van VUNA een alternatief voor tonijn (Nestlé Belgilux, link).
- The expected impact of the entry of cultivated and plant-based meat on jobs in Brazil, US and Europe (GAIA, lopende).
- Welke plaats krijgen peulvruchten in de supermarkt? (Test-Aankoop, link)
- Onderzoek naar onderwerp duurzame voeding binnen de opleidingen in Vlaanderen voor diëtisten (VBVD, lopende).
- Soy2Grow: Naar een duurzame en rendabele sojateelt in Vlaanderen (ILVO, link).
- Online adviesmoment Food Pilot (waaronder eiwitdiversificatie) (ILVO, link).
- Ontwikkelen van teelten voor hoogwaardige plantaardige eiwitten in de Vlaamse landbouwsector: zowel soja als gele erwt en veldbonen in mengteelt met tarwe (Arvesta, lopende).
- Proefpercelen voor het telen van droge (zwarte, witte en rode) bonen (Arvesta, lopende).
- Gesprekken met afnemers uit de voedingsindustrie om te kijken hoe we soja, gele erwt, veldbonen en (zwarte, witte en rode) bonen het best kunnen valoriseren en wat de vereisten zijn technisch en op gebied van kwaliteit (Arvesta, lopende).
- RECUPotato waarin onderzocht wordt om uit het snijwater van gesneden aardappelproducten nuttige en waardevolle ingrediënten terug te winnen zoals aardappeleiwitten, zetmeel en vezels. Van elk van de teruggewonnen componenten is het de bedoeling om een product te bekomen dat de hoogste toegevoegde waarde vertegenwoordigt (Agristo nv, lopende).
- De opportuniteiten en uitdagingen voor productie, verwerking en afzet van peulvruchten in Vlaanderen worden ikv het PEUL-CHAIN project in kaart gebracht via workshops en/of interviews met telers, verwerkers en afnemers (ILVO, lopende).
Afbeelding 17: Klimaatwinst van plantaardige hamburgers (Greenway Foods & PXL Catering)
De opbouw en uitwisseling van kennis gaat verder. Gezien het enthousiasme voor het onderwerp en de grote actualiteitswaarde verwachten we opnieuw ruime belangstelling bij onderzoeksinstellingen en studenten om zich hier op toe te leggen. Opnieuw worden er inzichten en inspirerende voorbeelden gedeeld aan de hand van studiedagen, webinars en dergelijke meer. Ook de onderzoeksprojecten bij bedrijven blijven boeiend om op te volgen. Zo worden prototypes en succesvolle proof-of-concepts opgeschaald zodat deze op termijn beschikbaar zullen zijn voor de consument.
Alle leden van de Green Deal zijn opgeroepen om studentenprojecten aan te reiken voor het komende academiejaar 2022-2023. De capaciteit bij de kennis- en onderwijsinstellingen werd in kaart gebracht en gedeeld met de leden van de Green Deal.
4.3.1 Doelstelling en beschrijving
We moedigen partijen binnen en buiten deze Green Deal aan om de visie door te vertalen in hun eigen instrumentarium. Elke actor, van privé tot overheid, kan hiertoe bijdragen met hun eigen instrumenten en acties. De bestaande instrumenten kunnen geheroriënteerd worden om het doel te bereiken.
4.3.2 Stand van zaken en resultaten
Een doorvertaling van de visie en doelstellingen van deze Green Deal in het eigen instrumentarium is niet evident. Dat is meestal kwestie van een goede timing en volgehouden inspanning. Volgende initiatieven zijn mooie voorbeelden waar de eiwitshift een doorvertaling vond in bestaande of nieuwe instrumenten, strategieën en dergelijke meer:
- Deelnemers geven de eiwitshift een plaats in de eigen duurzaamheidsstrategie en/of duurzaamheidsrapportage (Stad Brugge (link), Lidl (link)).
- Gentse Green Bowl: het eiwittransitieplan van de Stad Gent gaat breder dan consumptie (Stad Gent, link)
- Opnemen van de eiwitshift in de eigen communicatie en strategische plannen (Stad Oostende (Oostende Oogst, link), Stad Brugge (Bruggesmaakt, link).
- Integratie van het aspect ‘milieuverantwoorde voeding’ in de schoolmaaltijdengids (link), voedingsaanbod bij ondernemingen (link) en bij kinderdagverblijven of onthaalouders (afbeelding 18, link) (Vlaams Instituut Gezond Leven).
- Er is afstemming met de strategische onderzoeks- en innovatieagenda ‘Roadmap eiwittransitie’ van Flanders' FOOD (ILVO).
- Er is afstemming met andere visies vb. One Planet One Health (Danone, link).
- De heroriëntering van bestaande instrumenten en acties is een ander voorbeeld van de doorvertaling van de visie vb. subsidies voor landbouwers die eiwitrijke gewassen telen voor menselijke consumptie.
Afbeelding 18: Post-it met leuke weetjes over gezonde voeding die worden ingezet bij kinderdagverblijven en onthaalouders (Vlaams Instituut Gezond Leven)
Ook vermeldenswaardig zijn een aantal acties die deelnemers uitwerken met andere partners uit hun netwerk die niet deelnemen aan de Green Deal vb. CM, steden die niet aangesloten zijn bij de Green Deal, Hogeschool Odisee, Bos+, spin-offs …
4.3.3 Volgende stappen
De Stad Leuven zal in 2022 een projectoproep doen om onder meer plantaardige eiwitprojecten uit te voeren op eigen landbouwgrond. De stad hoopt om een vervolg te knopen aan de eerste succesvolle oproep in 2020 waar bijvoorbeeld Boer&Compagnie (een CSA-bedrijf in Heverlee) 0,88 ha kikkererwten en linzen plantte als alternatief voor hun vleesproductie.
Toerisme Vlaanderen is volop bezig met de oprichting van het Vlaams Culinair Centrum (link). In de loop van de komende tijd wordt het Vlaams Culinair Centrum verder inhoudelijk uitgewerkt. Een link naar de eiwitshift is alvast voorzien in het luikje duurzame/gezonde voedingsgewoonten en -alternatieven.
4.4.1 Doelstelling en beschrijving
We willen de flexitariër bereiken, de consument die niet dagelijks vlees consumeert maar vlees niet volledig schrapt uit zijn/haar voedingspatroon. Dankzij gerichte acties, het inzetten van gedragsinzichten en nudging, kunnen we deze groep vergroten en helpen om betere aankoopkeuzes te maken. Zo maken we van de beste keuze de meest eenvoudige en logische keuze.
4.4.2 Stand van zaken en resultaten
Xxxx wat acties zijn gericht op het aanbod van op planten gebaseerde proteïnerijke voeding onder de aandacht te brengen. Acties die inzetten op gedragsinzichten en gedragsverandering zijn:
- Onderzoek naar de invloed van de plaats (vb. (gegroepeerd of bij de variant op basis van dierlijke proteïnen) van een product in de winkel op het aankoopgedrag van de consument (Aldi België, Bio-Planet, Colruyt Laagste Prijzen).
- Kennis over (de evolutie van) het aanbod: is het veggie-assortiment uitgebreid en/of vernieuwd in vergelijking met 2021.
Verschillende partners zetten in op het uitbreiden van het vegetarische en veganistische assortiment voor hun klanten. Alle retailers zetten in op het uitbreiden van het aanbod: Aldi België (afbeelding 19, link), Bio-Planet (afbeelding 20, link), Buurtwinkels Okay (afbeelding 21), Colruyt Laagste Prijzen (afbeelding 22, link), Delhaize (afbeelding 23, link) en Lidl (afbeelding 24, link).
Afbeelding 19: inspiratie vegetarisch aanbod in folder Aldi van februari 2022 (Aldi België)
Afbeelding 20: Informeren en inspireren over de eiwitshift uit folder Bio-Planet van maart 2022 (Bio-Planet)
Afbeelding 21: Inspiratie van Buurtwinkels OKay in het kader van de VeggieChallenge (Buurtwinkels OKay)
Afbeelding 22: VeggieChallenge op het voorblad van ‘Inspiratie’ folder (Colruyt Laagste Prijzen)
Afbeelding 23: Veggie of vegan – Let’s eat flexi uit Delhaize Magazine (Delhaize)
Afbeelding 24: Afbeelding van de website van Lidl over het veggie en vegan assortiment (Lidl, link)
Het lokale aanbod van plantaardige eiwitten wordt ook onder de aandacht gebracht zoals blijkt uit webinars en contactdagen (zie 4.1.2) en onderzoek (zie 4.2.2) rond deze thema’s. De stap naar de praktijk is uitdagend maar werd gezet door de oprichting van het bedrijf Protealis, een spin- off van ILVO en VIB (link). Protealis heeft als doel om eiwitrijke gewassen zoals peulvruchten terug aantrekkelijk te maken voor Europese boeren. Hun eerste focus is het ontwikkelen van eiwitrijke sojavariëteiten met een hoge opbrengst.
De commerciële drempel blijkt echter niet evident om te overwinnen waardoor het product soms na enige tijd weer uit het assortiment wordt gehaald. Dit leidt ertoe dat informeren, sensibiliseren, communiceren en vooral inspireren een werk van volgehouden inspanning is (voorbeeld Solucious, afbeelding 25, link). Promoties voeren, inspireren door middel van ‘Tips voor Chefs’ zijn manieren om de professional mee te krijgen in het verhaal (voorbeeld Sligro Food Group & Java Food Service, link).
Afbeelding 25: Voorbeeld van communicatie naar klanten over het belang van veggie en vegan (Solucious)
Daarnaast zijn een aantal acties erop gericht de keuze voor de consument eenvoudiger te maken, de drempel naar een nieuw product of recept te verlagen, toegankelijkheid van het aanbod te vergroten:
- Herkenbaarheid verbeteren (branding)
- Inzetten op diversiteit in smaak en verwachtingen van de consumenten (Alpro).
- Inzetten op het verbeteren van de voedingswaarde van de alternatieven voor dierlijke eiwitten (Alpro; De Hobbit, lopende; Bio-Planet).
- Aanbod verbeteren in (eigen) bedrijfsrestaurants, in automaten en op (bedrijfs)evenementen (Zorg Leuven, KU Leuven, VMM, Danone, Sodexo, IKEA Belgium).
- Zichtbaarheid van de producten in de winkels optimaliseren.
- Aanbod uitbreiden naar take-away.
- Aanbod aan dezelfde of lagere prijs (IKEA Belgium).
- Goed gekozen benamingen van vegetarische en veganistische producten (Unilever).
- Vergelijkende test van vegetarische spreads (Test-Aankoop).
Experimenten met nieuwe vormen van aanbod/aanbod in een welbepaalde omgeving vb. door de organisatie van het event VV-Fest: een openbaar vegan en veggie food sustainability festival georganiseerd door Arteveldehogeschool en studenten Event- en Projectmanagement. Dit is misschien veeleer gericht op vegetariërs en veganisten maar kan ook aantrekkelijk zijn voor een breder publiek.
4.4.3 Volgende stappen
Verschillende onderzoeksprojecten hebben vertraging opgelopen door de corona-maatregelen. De uitgestelde plannen zullen in de loop van de komende tijd worden hernomen en opgestart. Zo wordt er onderzoek gepland rond de positionering van plantaardige eiwitalternatieven met het oog op een verandering in aankoopgedrag van de consumenten en bedrijfsmedewerkers (IKEA Belgium en Arteveldehogeschool).
De Superlijst zal heel wat inzichten bij elkaar brengen over hoe supermarkten hun klanten door de omgeving en het aanbod helpen om, onder andere, de eiwitshift te realiseren (zie 4.5.2). We bekijken samen met de partners van de Superlijst hoe we maximaal kunnen bijdragen aan het onderzoek door bijvoorbeeld het assortiment en de verhouding beter in kaart te brengen bij de verschillende retail en foodservicespartners.
4.5.1 Doelstelling en beschrijving
Meten is weten wordt wel eens gezegd. Om de vinger aan de pols te houden, brengen we cijfers samen en wordt er nieuw onderzoek gedaan. Zo kunnen we de evolutie opvolgen en eventuele bijsturingen voorstellen.
Xxxxx inzichten helpen ons om betekenisvolle en kansrijke acties te formuleren. Een goede monitoring is zowel accuraat, actueel als alomvattend. De Green Deal heeft de ambitie om die inzichten een duwtje in de rug te geven. Concreet zijn er twee sporen in ontwikkeling binnen de Green Deal: de EI-MEET en de CO-MEET.
4.5.2 Stand van zaken en resultaten
EI-MEET
Een van de doelstellingen van deze Green Deal is om de verhouding dierlijke/plantaardige eiwitten te verbeteren op langere termijn. We spreken ‘vandaag’ van een verhouding 60/40 (dierlijk/plantaardig). Vandaag moeten we inderdaad relatief bekijken, want we baseren ons hierbij op de Voedselconsumptiepeiling waarbij data werd verzameld tussen 2014-2015. De volgende Voedselconsumptiepeiling gaat van start in 2022 waarbij de resultaten verwacht worden tegen 2023-2024. Hier zit een periode van zo’n acht à tien jaar tussen. De Voedselconsumptiepeiling is zeer volledig (alomvattend) en wordt aanzien als een erg betrouwbare bron (accuraat). Om een vinger aan de pols te houden leent de Voedselconsumptiepeiling zich helaas minder goed (niet zo actueel). Hiervoor hebben we de EI- MEET in het leven geroepen. EI-MEET staat hier voor het meten van de eiwitshiftverhouding in Vlaanderen.
De EI-MEET brengt in een eerste fase de beschikbare databronnen in kaart om de verhouding dierlijke/plantaardige eiwitconsumptie te berekenen. Hierbij worden de voor- en nadelen besproken om ons te ondersteunen om een volgende stap te zetten. De eerste fase is dan ook een verkennende fase waarbij ook gekeken wordt hoe het monitoringsvraagstuk in Nederland wordt aangepakt. De Green Protein Alliance uit Nederland bestaat in 2022 vijf jaar en heeft al een traject achter de rug waarin ze dit vraagstuk aanpakten.
Het eindrapport van de eerste (verkennende) fase van de EI-MEET wordt in het voorjaar van 2022 opgeleverd. Deze studie wordt uitgevoerd door de KU Leuven en wordt ondersteund door partners uit de Green Deal door het ter beschikking stellen van data.
CO-MEET
Waar de EI-MEET xxxxx probeert te krijgen op de globale consumptieverhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitbronnen, duikt de CO-MEET in de diepte bij de Vlaming. CO-MEET staat voor Consumptie-Opportuniteiten Monitor voor de Evaluatie van de EiwitTransitie. De titel zegt het al: we zoeken naar kansrijke momenten bij de Vlaming om de eiwitshift te maken. Hierbij wordt er stevig ingezoomd op de context en het gevoel. Aan de hand van een online 24u recall bevraging worden volgende elementen in kaart gebracht: welke eiwitbronnen, met wie, wanneer, waar, waarom, welk gevoel daarmee gepaard gaat en of er bereidheid is om te switchen.
De eerste fase is ondertussen achter de rug. In die eerste fase werd de vragenlijst ontwikkeld en gecontroleerd gelanceerd. Respondenten in de eerste fase werden gerekruteerd via masterproefstudenten. In de periode van november 2021 tot mei 2022 werd aan de respondenten gevraagd om in totaal 3 keer de vragenlijst in te vullen; de vragenlijst werd in totaal ongeveer 2000 keer ingevuld. Bij de opmaak van dit voortgangsrapport wordt de tweede fase uitgerold. De tweede fase houdt een bredere uitrol over heel Vlaanderen in om zo tot een representatieve Vlaamse steekproef te komen. Het eindrapport wordt voorzien voor eind 2022.
Afbeelding 26: campagnebeeld CO-MEET
Inzichten uit het netwerk rond monitoring
Verschillende partners engageerden zich om bij te dragen aan de monitoring of hebben zelf reeds monitoringsprojecten en/of -instrumenten.
Bij de start in 2022 publiceerden XXX xxx in samenwerking met iVox de resultaten van hun tweejaarlijkse consumentenbevraging over de houding ten opzichte van plantaardige eiwitten (afbeelding 27, link). Ondertussen geeft al 1 op 3 Belgen aan minstens wekelijks vegetarisch te eten. Het aantal Belgen dat elke dag vlees en vis eet, blijft ook dalen. Nog 68% van de Belgen noemt zich een echte omnivoor. Het percentage (bijna) vegetariërs en veganisten blijft nog klein, maar stijgt wel significant ten opzichte van 2020 van 5% naar 8%. Ook het aantal flexitariërs wordt steeds hoger: 28% eet minstens 3 dagen per week vegetarisch. In 2020 was dat 25% en in 2016 13%. De interesse in plantaardige producten stijgt ten opzichte van 2020. Belgen zijn vooral geïnteresseerd in alternatieven voor charcuterie, vlees en melk. Ook hier zijn het vooral de jongeren die aan de kar trekken. Het aandeel jongeren dat geïnteresseerd is in deze alternatieven is steeds ongeveer dubbel zo groot als het aandeel geïnteresseerde 55-plussers. Opvallend, 3 op 10 Belgen zegt dat ze kweekvlees zouden kopen in de supermarkt. Xxxxxx en jongeren zijn hierin het meest geïnteresseerd.
Afbeelding 27: Totaal aandeel flexitariërs, personen die één keer in de week veggie eten en pescotariërs in 2020 en 2022 (XXX xxx)
In 2022 werd het publieke startschot gegeven voor de Superlijst België (link), een samenwerking van Rikolto, Test-Aankoop en Stichting Questionmark. De eerste Superlijst in België focust zich op het thema milieu. Hierin onderzoeken ze in hoeverre de retailers in België inspanningen leveren om de verkoop van dierlijke eiwitten te verminderen, te kiezen voor producten uit duurzame
landbouw, en ontbossing en voedselverspilling tegen te gaan. Eindresultaten worden in het najaar van 2022 verwacht. Een eerste wapenfeit was alvast de publicatie van de onderzoeksmethode (link) en het onderzoek naar de plaats van peulvruchten in de supermarkt (link).
In 2021 werd de eerste Insectenbarometer uitgevoerd door KRIKET i.s.m. HOGENT (link). Daaruit blijkt dat ruim drie kwart van de respondenten aangeeft open te staan voor insecten als voedingsproduct. Het zal er echter op aankomen om de consument te overtuigen van de smaak, het bereidingsgemak en de prijs van insecten. Het is de bedoeling om de Insectenbarometer de komende jaren te herhalen om een evolutie in kaart te kunnen brengen.
4.5.3 Volgende stappen
In de loop van het voorjaar van 2022 zal Colruyt Group en haar verschillende onderdelen een nulpuntmeting doen over de verhouding dierlijke en plantaardige eiwitten. Dit zal jaarlijks herhaald worden om de vooruitgang te meten.
Op het vlak van monitoring zijn al een paar stappen gezet maar het is duidelijk dat dit nog in volle ontwikkeling is. Zoals in het bovenstaande duidelijk is, loopt er heel wat. Er zijn ook nog initiatieven die niet zichtbaar zijn in dit voortgangsrapport, maar wel relevant zoals de Voedselconsumptiepeiling (Sciensano), en de indicatorenbevraging (Vlaams Instituut Gezond Leven). Op basis van suggesties die gemaakt werden bij de opmaak van dit voortgangsrapport, zullen we een datawerkgroep oprichten waar iedereen in de mogelijkheid gesteld wordt om info te delen, hiaten in data bloot te leggen en om samen na te gaan hoe we aan ontbrekende data kunnen komen. Dit zal de slagkracht van individuele inspanningen wellicht verhogen. Cijfers samenbrengen en data analyseren is immers blijvend nodig om het aanbod te toetsen aan de verwachtingen van de markt en voortdurend bij te sturen.
5. KNELPUNTEN EN OPPORTUNITEITEN
Covid
Corona heeft zoals eerder aangehaald een aantal activiteiten bemoeilijkt. Zo konden we slechts zelden externen of grote groepen samenbrengen. Voor sommige doelen lenen webinars en online uitwisselingsmomenten zich prima, voor andere minder. Zeker voor een thema dat draait rond voeding is een bijeenkomst waar ook iets kan geproefd worden een meerwaarde. Binnen één van de acties werd dat mooi opgelost door de deelnemers van een webinar een proevertjesbox toe te sturen (Next Food Chain, afbeelding 28).
Afbeelding 28: deelnemers van de inspiratiedag Flanders Protein Valley kregen een proevertjesbox opgestuurd met inspirerende producten (Next Food Chain)
Vooroordelen
Enkele deelnemers stellen vooroordelen of terughoudendheid vast bij sommige consumenten. Ze vinden zelfs dat de algemene perceptie over plantaardige voeding bij het brede publiek nog steeds een beperking is. Bepaalde doelgroepen staan veel meer open voor plantaardig voedsel dan andere. Ze zien nog steeds een moeilijke positie/normalisering van vegetarisch bij de consument die ook nog vlees wil eten. Consumenten goed informeren blijft een uitdaging en benadrukt het belang van een goed narratief. Dat zijn soms moeilijke gesprekken.
Het wordt nog een hele uitdaging om in de kantine en automaten van een hogeschool 60% van het eiwitaanbod uit plantaardige bronnen te laten komen tegen 2030. Dit toont ook de indicatorenbevraging van het Vlaams Instituut Gezond Leven (link) waaruit blijkt dat in alle settings ruimte is voor verbetering. We zullen moeten werken aan een mindshift bij de klanten en de voedselindustrie.
Kiezen is verliezen
Een afweging maken tussen kosten, de voorkeuren van (een deel van) de klant/consument en gezondheid/klimaatvriendelijkheid van voeding is niet eenvoudig. Vegan/vegetarische keuken vergt meer aandacht en is een grotere belasting voor de koks van grootkeukens. Hoe kan je meer chefs overtuigen om vegetarische gerechten te bereiden die smakelijk, aantrekkelijk, gezond, betaalbaar en duurzaam zijn?
Het aanbod
Xxxxx, of perceptie van smaak, blijft een uitdaging. Er zijn vegetarische producten op de markt die niet smakelijk zijn of die geen aangename textuur hebben. En deze producten stralen negatief af op andere producten die net wél deze voordelen bieden. Het vegetarisch aanbod moet ook volwaardig en voldoende gevarieerd zijn. Sommige partners moesten het budget voor vegetarische broodjes omhoog duwen om voldoende kwalitatief te zijn.
Het assortiment is niet stabiel: wanneer het verkoopvolume achterblijft wordt het product na zes maanden weer uit het assortiment gehaald.
Er worden bijna evenveel maaltijden buitenshuis gegeten als binnenshuis. Het is daarom zinvol/noodzakelijk om (meer) in te zetten op grootkeukens en horeca.
Overaanbod aan informatie
Er is veel informatie beschikbaar online. Desondanks is het een uitdaging om de professional te bereiken met deze informatie én er ook voor zorgen dat die beantwoordt aan hun noden. Er bestaat zéér veel, soms tegenstrijdige informatie, online en offline. Voldoende tijd en kennis om de juiste nuance aan te brengen, is een must om voor een goede onderbouwing te zorgen.
De coördinator van de Green Deal Eiwitshift op ons bord wordt bijgestaan door een groep van gemotiveerde mensen die samen de stuurgroep vormt. De stuurgroep is samengesteld door een vertegenwoordiging vanuit de initiatiefnemers. De voorzitter wil van de gelegenheid gebruik maken volgende personen enorm te bedanken voor de aangename samenwerking en wijze inzichten.
De stuurgroep bestaat uit:
- Xxxxxxx Xxxxxxxxxxxxx (KU Leuven)
- Xxxx Xxxxxx (The Shift)
- Xxxxxx Xx Xxxx (Next Food Chain)
- Jolien Plaete (Vlaams Instituut Gezond Leven)
- Xxxx Xxxxx (departement Landbouw & Visserij)
- Xxxxxxx Xxxxxx (departement Omgeving, voorzitter)
- Xxxxxxx Xxxxxxxxx (UGent – Be4Life)
- Xxxxxxxx Xxxxxxxxx (Agentschap Zorg & Gezondheid)
Voormalige leden:
- Xxxxx Xxxxxxxxx (KU Leuven)
- Xxxxxxx Xx Xxxxx (Next Food Chain en KU Leuven)
- Loes Neven (Vlaams Instituut Gezond Leven)
7. SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS
Deze Green Deal draagt onder meer bij aan de volgende duurzame ontwikkelingsdoelen.
CONTACT
Werkt een link niet meer? Of wil je meer informatie? Neem dan contact op met xxxxxxxxxx@xxxxxxxxxx.xx.