Pact Gezond Gewicht
Pact Gezond Gewicht
Samenwerkingsovereenkomst focusbuurten Bijlmer-Centrum en Bijlmer-Oost
Oktober 2016
Verklaring van gebruikte afkortingen
AAGG Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht OKA Ouder- en kindadviseur
JGZ Jeugdgezondheidszorg
VVE Voor- en vroegschoolse educatie
OKC Ouder- en kindcentrum
GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst
GAZO Stichting Gezondheidscentra Amsterdam Zuidoost OLVG Onze Lieve Vrouwe Gasthuis
SA Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra
1. Pact Gezond Gewicht
Aanleiding
In Amsterdam heeft één op de vier à vijf jeugdigen overgewicht, ofwel zo’n 30.000 kinderen. Overge- wicht heeft ernstige gevolgen voor hun lichamelijke en psychosociale gezondheid.Circa 2.300 kinderen kampen met morbide obesitas. De gemeente neemt de regie om daarmee de strijd aan te gaan, met als missie om in 2033 alle Amsterdamse kinderen op een gezond gewicht te krijgen. De basis voor de komende periodeis gelegd in het programmaplan Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht (AAGG)
2015-2018. Het gaat daarin om een integrale aanpak, die de betrokken ouders aanspreekt op hun verant- woordelijkheid en hen ondersteunt in het veranderen van de leefstijl van het gezin.
Pact
Om het programma handen en voeten te geven werd in 2013 het Pact Gezond Gewicht ondertekend door de gemeente, Zilveren Kruis Achmea en ruim twintig koepelorganisaties op het gebied van welzijn, zorg, civil society en sport. In dat pact worden landelijke zorgstandaarden en richtlijnen voor kinderen met ongezond gewicht vertaald naar de Amsterdamse context. De ondertekenaars streven ernaar om een sluitende keten van signalering, ondersteuning en zorg te bieden, waarin kinderen met (ernstig) over- gewicht in zicht komen en blijven. Dat maakt het mogelijk om hen langdurige ondersteuning te bieden; lang genoeg om hun leefstijl te veranderen en dat vol te houden.
Focuswijk
Onderzoek wijst uit dat (ernstig) overgewicht meer voorkomt in bevolkingsgroepen met een lage opleiding, een laag inkomen en een niet-westerse achtergrond. In Amsterdam zijn in 2014 5 focuswijken aangewezen waar deze bevolkingsgroepen sterk zijn vertegenwoordigd en waar overgewicht meer dan elders een probleem vormt. Het Pact Gezond Gewicht richtte zich in het bijzonder op deze vijf wijken en heeft daartoe in 2014 implementatie- managers aangesteld. In 2016 is het aantal focus- wijken uitgebreid naar 10, waaronder Bijlmer Oost.
De implementatiemanager heeft zowel in Bijlmer Centrum als in Bijlmer Oost alle stakeholders in kaart gebracht en heeft met iedereen over de proble- matiek en aanpak besproken. De betrokken zorg-
professionals zijn overtuigd van nut en noodzaak van een voortvarende aanpak en willen vanuit hun
verantwoordelijkheid graag een bijdrage leveren aan het ondersteunen van deze kinderen en hun ouders. Een gezamenlijke werkgroep heeft een wijkanalyse gedaan van de problematiek rondom overgewicht en ongezonde leefstijl:
1. Voeding
a. (Aanstaande) ouders hebben weinig geld voor gezonde voeding;
b. (Aanstaande) ouders hebben te weinig kennis over wat gezond is en hoeveel eten kinderen nodig hebben;
c. Junkfood is makkelijk en goedkoop te verkrijgen;
d. Eten is een sociale aangelegenheid waar het de norm is om een overvloed aan voedsel te serveren en te eten.
2. Beweging
a. Ouders vinden buiten spelen gevaarlijk;
b. Spelen/ sport is in veel gezinnen niet vanzelf- sprekend;
c. Ouders hebben geen geld voor georganiseerde sport en de bestaande financiële tegemoet- komingen van de gemeente Amsterdam zijn hun onbekend;
d. Ouders hebben of maken geen tijd om kinderen naar sport te brengen;
3. Opvoeding
a. Ouders weten weinig over de oorzaken en gevolgen van overgewicht;
b. Overgewicht is in veel culturen een uiting van status en rijkdom;
c. In gezinnen met multiproblematiek heeft overge- wicht of het veranderen van leefstijl geen prioriteit;
d. Kinderen krijgen (te) vroeg zelf verantwoordelijk voor hun leef- en eetpatroon;
e. Er is veel wantrouwen naar de ‘witte’ hulp- verlening;
f. Er zijn taalproblemen.
Volgens de genoemde werkgroep kan een goede ketensamenwerking van stakeholders in de buurt het verschil maken en deze problematiek effectief het hoofd bieden. Die ketensamenwerking omvat bijvoor- beeld de signalering van overgewicht, meer bewust- wording bij professionals en ouders, het bieden van hulp en nazorg. Om kwalitatief de best passende zorg te bieden, en om de verschillende partners aan elkaar te verbinden, is deze samenwerkingsovereenkomst
opgesteld. De daarin genoemde afspraken en speer- punten zijn in de werkgroep tot stand gekomen.
Nieuwe doelgroepen
Vanaf 2014 lag de focus vooral op de leeftijdsgroep kinderen van 2-12 jaar. In 2016 is die groep uitgebreid met de eerste 1000 dagen van het leven van een kind en kinderen van 12 tot 19 jaar.
Doel van de 1000 dagen aanpak is een gezonde start voor alle kinderen vanaf de allereerste fase van hun bestaan (zwangerschap) tot dat ze 2 jaar zijn. Focus ligt hierbij vooral de volgende risicogroepen: zwan- gere Turkse, Marokkaanse, Ghanese en autochtone vrouwen met een lage Sociaal Econimische Status.
Bij de 12+ doelgroep streven we naar een gezondere leefstijl en een gezonder gewicht bij 12-19 jarigen
en een passende ondersteuning en zorg voor 12-19 jarigen die al (ernstig) overgewicht hebben.
2. Afspraken
De sleutel voor de aanpak van overgewicht ligt in het stimuleren van gedragsverandering, waarbij ouders en kinderen gezonde keuzes leren maken.
Om hen daarbij te helpen is iedereen in de omgeving van het gezin nodig: de hulpverlening, de school,
de buurt en de community. Zij moeten allemaal uitdragen dat het belangrijk is om gezond te eten, voldoende te bewegen en voldoende te slapen.
Als iedereen deze boodschap langdurig, structureel en duurzaam uitstraalt, dan wordt gezond gedrag de norm.
Om de keten rondom deze gezinnen te sluiten is het essentieel dat er één aanspreekpunt is waar ouders, kinderen en professionals terecht kunnen. De OKA- JGZ (Ouder en Kind Adviseur jeugdverpleegkundige) vervult die rol en is als Centrale Zorgverlener de spil in het web. Om de Centrale Zorgverlener daarin te helpen zijn het Stroomschema en het Leef & Actieplan ontwikkeld. In dat plan beschrijven ouders, kind en Centrale Zorgverlener samen het doel en de aanpak van het bestrijden van overgewicht. Het plan is niet alleen een leidraad voor ouder en kind, maar ook voor hulpverleners die hun werk met het gezin zo beter kunnen afstemmen.
2.1 Generieke afspraken
Voor de aanpak van kinderen met overgewicht in Bijlmer Centrum en Bijlmer Oost verklaren de part- ners dat zij een optimale samenwerking nastreven, door:
• Een duidelijke taakverdeling af te spreken;
• De ketenzorg, welzijn en civil society goed samen te laten werken;
• Gezinnen te begeleiden en/of te verwijzen naar de meest passende hulp: vraaggericht, maar met ruimte voor eigen kracht en verantwoordelijkheid;
• Afspraken over verwijzen, overdracht en terug- koppeling na te komen;
• Altijd contact te zoeken met de OKA-JGZ als de Centrale Zorgverlener;
• Kwalitatief goed aanbod te leveren en daarbij samen te werken met nieuw zorgaanbod, zoals Tripl P Lifestyle en LEFF.
Met als belangrijke gezamenlijke doelen:
• Kinderen met overgewicht (0-19 jaar) komen eerder in beeld en blijven in beeld;
• Kinderen met overgewicht (0-19 jaar) krijgen een passend zorgaanbod (zinnig en zuinig ingezet);
• Meer kinderen/gezinnen met een gezonder gewicht en een gezondere leefstijl.
2.2 Afspraken per partner
Gemeente Amsterdam
Het college van B&W heeft het programmaplan Amsterdamse Aanpak Gezond gewicht 2015-2018 vastgesteld. Het programma wil bevorderen dat een gezonde leefstijl onderdeel wordt van het dagelijks functioneren van kinderen, ouders en professionals. Eén van de belangrijkste onderdelen van de AAGG is het Pact Gezond Gewicht, waarvan de gemeente en Zilveren Kruis trekker zijn. Het Pact wordt in nauwe samenhang met andere AAGG onderdelen uitge- voerd, waaronder gezonde omgeving, actieplan
de 1e 1000 dagen aanpak, de scholenaanpak en de buurt- en community-aanpak.
Inspanningen gemeente Amsterdam (middels de AAGG) 2016-2017:
• Amsterdam is door VWS en C4O aangewezen als koploper-proeftuin ketenzorg voor kinderen over-
gewicht en obesitas. Dit betekent onder andere dat:
• De landelijk beschikbare expertise en ontwik- kelde toolbox stedelijk en lokaal benut kunnen worden;
• Ervaringen en good practises worden gedeeld en opgehaald in de learning community;
• Inhoudelijke doorontwikkeling van onderdelen van en/of tools ten behoeve van het Pact Gezond Gewicht;
• De nog te ontwikkelen Keten Monitoring en Evaluatie instrumenten (op effect-, proces-eva- luatie- en ketenontwikkeling indicatoren) in lokale pactnetwerken benut gaan worden om de sterkte en resultaten van het netwerk in beeld te brengen en indien nodig te versterken;
• Invloed op landelijke discussies en landelijke borging van de gezamenlijke visie ten aanzien van ketenaanpak in onder andere zorgstandaar- den, relevante richtlijnen en aanpassingen van curricula van relevante opleidingen en (bij/na) scholingen.
• De gemeente is medeverantwoordelijk voor pas- send aanbod voor kinderen met overgewicht en hun ouders. Een resultaat daarvan is dat onder- steuning en zorg gericht op beweegstimulering, (gedragsverandering op gebied van) voeding en slapen, opvoedvoeding/systeem en psychosociaal worden ingekocht. Zo worden onder andere LEFF, SimpelFit, Wat werkt voor jou? en Triple P Lifestyle uitgevoerd. Gedurende 2016 en 2017 evalueren we doorlopend en sturen we op kwaliteitsverbete- ring van de aangeboden ondersteuning en zorg;
• De gemeente draagt medeverantwoordelijkheid voor de koppeling tussen aanbod gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet, vanuit de Jeugd- wet en vanuit AAGG en de juiste inzet en afstem- ming tussen verschillende interventies.
Voor het totaaloverzicht van inspanningen verwijzen wij u naar het programmaplan 2015-2018 en het bijbehorende uitvoeringsplan.
Jump-in is een preventief programma dat onder- deel uitmaakt van de scholenaanpak van de AAGG. Het helpt scholen de Amsterdamse doelen Gezond
Gewicht te bereiken. Deze doelen hebben betrekking op het voedingsbeleid, het sport- en beweegaanbod, de zorgstructuur en ouderbetrokkenheid. Jump-in zet een gezonde leefstijl rondom de school permanent op de agenda en zorgt voor voldoende gymles en buitenspelen. Daarnaast heeft Jump-in een belang- rijke rol in het signaleren van overgewicht, door een extra weeg- en meetmoment in groep 4, uitgevoerd
door de JGZ. Bij overgewicht wordt contact gelegd met de OKA-JGZ van de school voor een Leef & Actieplan en verdere begeleiding. Ook kan met Jump-in worden samengewerkt in de nazorg na een interventie. Daarnaast kan Gym+, naschoolse sport of motorische remedial teaching worden ingezet. De Jump-in coach en de beweegmanager ondersteunen de scholen om de doelen te bereiken en werken nauw samen met de gymdocenten en intern bege- leider van de desbetreffende school. De inzet vanuit de AAGG gericht op kinderen op VVE’s (Vroeg- en Voorschoolse Educatie) is op dit moment in ontwik- keling en op een aantal pilot-locaties in uitvoering. Uitvoering start begin 2017.
Stadsdeel Zuidoost
Het stadsdeel heeft in 2014 een buurtmanager aan- gesteld die onder meer AAGG activiteiten in de buurt initieert, stimuleert en verbindt. De manager is goed op de hoogte van ontwikkelingen in de buurt en kan zo als verbindende schakel optreden tussen preven- tieve initiatieven, buurtactiviteiten, zelforganisaties en de zorgpartners. Daarnaast heeft het stadsdeel voor alle leeftijden een beweegprogramma door Sport- buurtwerk Zuidoost. De ondertekenaars van deze samenwerkingsovereenkomst willen daar nauwer
mee samenwerken. Bijvoorbeeld door kinderen naar de activiteiten van Sportbuurtwerk te verwijzen: als preventief middel, als onderdeel van een behandel- programma, of als nazorg. Om dat soepel te laten verlopen is het bevorderlijk als de medewerkers van zorgpartners en Sportbuurtwerk elkaar kennen en weten welk aanbod actueel is.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• Stadsdeel Zuidoost zorgt dat het Sportstimule- ringsprogramma van Zuidoost bekend is bij alle ketenpartners;
• Stadsdeel Zuidoost zorgt als opdrachtgever van Sportbuurtwerkpartners dat zij bij doorverwijzing van een kind door een zorgpartner naar een Sport- buurtwerkactiviteit, terugkoppelen aan de OKA- JGZ als Centrale Zorgverlener of een kind wel of niet is aangekomen en blijvend mee doet;
• Bij gezinnen met overgewichtproblemen leggen de bewonersadviseurs van Stadsdeel Zuidoost contact met de Centrale Zorgverlener. Zij houden korte lijnen om de voortgang te bewaken;
• Als in een gezin andere problematiek het werken aan een gezonde leefstijl in de weg staat onder- steunen de bewonersadviseurs van Stadsdeel
Zuidoost, indien nodig, de Centrale Zorgverlener om deze problematiek op te lossen. Zij houden korte lijnen om de voortgang te bewaken;
• Stadsdeel Zuidoost hanteert in al haar subsidies en opdrachten aan activiteiten voor kinderen, de
speerpunten van de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht (gezonde voeding, voldoende bewegen en goed slapen), zodat deze aansluiten bij het beleid van de gemeente en de boodschap van zorgverleners in het gebied.
Ouder- en kindteam
Het ouder- en kindteam (OKT) is een multidisciplinair samenwerkingsverband dat verantwoordelijk is voor de zorg voor de jeugd binnen de wijk. Dus ook de zorg rondom kinderen met overgewicht en obesitas. De ouder- en kindadviseurs (OKA) lopen op verschil- lende plekken in de wijk rond (school, VVE, OKC etc.) en er zitten uiteenlopende expertises in dit team.
Dat maakt het OKT zeer geschikt om gezinnen met overgewicht te helpen. Bijvoorbeeld door ze naar de juiste hulpverlener te verwijzen, te ondersteunen in hun eigen kracht, en bij een interventie vanuit
de AAGG. Met betrekking tot overgewicht zit er belangrijke expertise in het OKT, nl de JGZ artsen en verpleegkundigen, OKA’s met opvoedkundige achter- grond, OKA’s met expertise LVB (licht verstandelijk beperkten), OKA’s jeugdhulpverlening. Daarnaast heeft het OKT psychologen.
Speerpunten voor 2016 en 2017 zijn:
• XXX’x en psychologen in het team kennen de rol van de centrale zorgverlener (XXX-XXX) en werken actief samen. Zij bevorderen dat er afstemming plaatsvindt tussen de centrale zorgverlener en hulpverlening door andere collega’s in het team;
• Alle collega’s binnen het OKT zijn op de hoogte van het zorg- en beweegaanbod in de wijk;
• De borging van de zorg en samenwerking rondom kinderen met overgewicht en obesitas in het reguliere werk van het OKT.
Specifiek voor JGZ zijn de speerpunten voor 2016 en 2017:
• De JGZ artsen werken volgens het Stedelijk verwijsschema jeugdarts/huisarts/kinderarts;
• De JGZ artsen en de OKA-JGZ als Centrale Zorg- verlener hebben alle kinderen van 0-19 jaar met obesitas graad 2 en 3 in beeld, en hebben voor hen een leef- en actieplan opgesteld.
Samen Doen
Dit multidisciplinaire team biedt hulp aan niet-zelf- redzame gezinnen met problemen in meerdere domeinen. In deze samenwerkingsovereenkomst zegt Samen Xxxx toe dat diens medewerkers alert zullen zijn op problemen met overgewicht van kinderen.
In dat geval worden zulke gezinnen gemotiveerd om daar iets aan te doen, en is er altijd contact met de OKA-JGZ om af te stemmen wie wat binnen dat gezin gaat doen. Omgekeerd verwijst de OKA-JGZ ook door naar Samen Xxxx wanneer blijkt dat de multiproblematiek van een gezin een belemmering
vormt voor een gezondere leefstijl en het huishouden daar niet op eigen kracht uit kan komen. Samen Doen heeft twee aandachtsfunctionarissen Gezond Gewicht voor Zuidoost , die de koppeling tussen AAGG en Samen Doen waarborgen.
Speerpunten voor 2016 en 2017 zijn:
De Samen Doen generalisten zijn op de hoogte van de aanpak van de AAGG;
• De Samen Doen aandachtsfunctionarissen zijn allemaal getraind tot excellente professionals morbide obesitas / overgewicht via de AAGG;
• Bij gezinnen met overgewichtproblemen legt de Samen Doen generalist contact met de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener. Zij houden korte lijnen om de voortgang te bewaken;
• De Samen Doen generalist houdt in zijn onder- steuning van gezinnen rekening met een eventueel voorhanden Leef& Actieplan (gemaakt door de OKA-JGZ).
Huisartsen GAZO
De huisartsen zeggen toe dat zij bij kinderen met overgewicht altijd handelen conform het Stedelijk verwijsschema jeugdarts/huisarts/kinderarts.
Omwille van de continuïteit nemen zij contact op met de OKA-JGZ over de gedane verwijzing en voor het maken van een Leef& Actieplan. Daarnaast zullen de huisartsen het onderwerp overgewicht in de spreek- kamer ter sprake brengen om meer bewustwording te creëren. In de AAGG werkgroepvergadering is
6 wekelijks de mogelijkheid tot casuïstiek bespreken en het maken van samenwerkings afspraken.
In 2016 en 2017 zijn de speerpunten:
• De huisartsen gaan obesitas bij kinderen actief in de spreekkamer ter sprake brengen;
• De huisartsen werken volgens het Stedelijk verwijsschema jeugdarts/huisarts/kinderarts;
• Kinderen met overgewicht worden verwezen naar de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener;
• Er is structureel casuïstiek overleg/ kernteam met de jeugdarts en de OKA-JGZ(eventueel ook met de kinderarts) over verwezen cliënten.
Kinderarts OLVG
Ook de kinderartsen van het OLVG in de obesitaspoli spreken af dat zij handelen conform het Stedelijk ver- wijsschema jeugdarts- huisarts- kinderarts. En net als de huisartsen zullen zij voor de continuïteit altijd ac- tief samenwerken met de OKA-JGZ als Centrale Zorg- verlener over de gedane verwijzing en voor verdere begeleiding. Om de deskundige blik van de kinderarts verder de buurt in te trekken is een kinderarts/ obe- sitasspreekuur op het OKC in Zuidoost gerealiseerd. Daar is naast een spreekuur voor ouders en kinderen een kort contact met de Centrale Zorgverleners en waar nodig ook met andere collega’s van het OKT.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• De kinderartsen van de OLVG obesitaspoli werken volgenshet Stedelijk verwijsschema Jeugdarts- Huisarts- Kinderarts;
• Bij (morbide) obese kinderen is er altijd contact met de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener voor nazorg;
• Er is structureel casuïstiekoverleg tussen de OKA- JGZ en de kinderarts, gekoppeld aan het spreek- uur op het OKC;
• Verder optimaliseren van de multidisciplinaire samenwerking.
Diëtistenpraktijk FitFood
Diëtetiek is een belangrijk onderdeel van de zorg- keten. Naar de diëtistenpraktijk kan worden verwezen als onderdeel van het Leef en Actieplan en als nazorg na een interventie. De diëtist werkt systeemgericht, waarin het hele gezin in de behandeling wordt betrokken.
Voor kinderen met overgewicht is er FitFood For Kids, dat samen met FysioHolland is ontwikkeld. Dit pro- gramma motiveert kinderen tot een gezonde leefstijl, zodat zij reeds op jonge leeftijd een gezonde basis aan hun lichaam geven. Daarnaast bestaat er voor alle leeftijden het activiteitenaanbod van Peuters
In Beweging, Kinderen In Beweging en @TheGym waarin een diëtist, opvoedadviseur en fysiotherapeut samenwerken. Ook met Samen Xxxx is een goede samenwerking met zo nodig huisbezoeken.
Voor een goede samenwerking is het belangrijk dat alle zorgverleners elkaar kennen en ook bij de diëtist is er behoefte aan casuïstiek overleg in de AAGG werkgroepvergadering. Continu wordt gekeken of het aanbod goed aansluit bij de problematiek en of het past binnen het Pact Gezond Gewicht. Zo nodig past de diëtist het aanbod aan.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• De diëtist, de fysiotherapeut en opvoedadviseur bieden een continue aanbod voor kinderen met overgewicht van 2-18 jaar op de locatie Bijlmer Sportcentrum en nieuw in 2016 de locatie Para- medisch Kind en Beweegcentrum;
• In beide centra is een optimale samenwerking tussen de disciplines;
• Bij uitval en uitstroom draagt de diëtist (met toe- stemming van ouders) het kind over aan de OKA- JGZ als Centrale Zorgverlener en er is regelmatig overleg;
• Er is een samenwerking met verloskundigenprak- tijken (o.a. Vida) waarin zwangeren met verhoogde bloedsuikers (aan de hand van de OGTT test) worden begeleid, en zwangeren met een verhoog- de BMI en behoefte aan gezonde voedingspatroon worden begeleid;
• Alle ketenzorg- en buurtpartners kennen het aanbod van de diëtistenpraktijk FitFood.
Diëtistenpraktijk Gezond en Lekker
Diëtetiek is een belangrijk onderdeel van de zorgke- ten. Bijvoorbeeld door preventief advies tijdens een spreekuur op het OKC, als onderdeel van het Leef &Actieplan, en als nazorg na een interventie. De diëtist neemt bij uitval en uitstroom altijd (met medeweten van de cliënt) contact op met de centrale zorgverlener en de verwijzer. De diëtist houdt zich op de hoogte van ontwikkelingen in de buurt om te blijven aansluiten en om gezinnen te kunnen begeleiden naar ander passend aanbod, bijvoorbeeld op het gebied van bewegen.
Speerpunten in 2016 en 2017 zijn:
• De diëtist biedt een continu aanbod voor kinderen met overgewicht;
• Bij uitval en uitstroom draagt de diëtist (met toestemming van ouders) het kind over aan de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener;
• Alle ketenzorg- en buurtpartners kennen het aan- bod van de diëtistenpraktijk Gezond en Lekker;
• Er is de mogelijkheid tot structureel casuïstiek overleg in de 6 wekelijkse AAGG werkgroep.
Fysiotherapiepraktijk FysioHolland
Ook fysiotherapie is een belangrijk onderdeel in de zorgketen. FysioHolland heeft op het moment een beweegaanbod voor kinderen van alle leeftijden (Peuters in Beweging (2 t/m 5 jaar), Kinderen in Beweging (6 t/m 12 jaar), @thegym (12+), in samen- werking met een diëtist (FitFood) en een opvoed- adviseur (op indicatie). Het doel van het beweeg- programma is dat kinderen (weer) plezier krijgen in bewegen, meer zelfvertrouwen opbouwen en fitter worden. De kinderen trainen in groepsverband,
2 keer per week 1 uur, en worden altijd begeleid door 2 (kinder) fysiotherapeuten. Na het programma stro- men kinderen uit naar een reguliere sportvereniging. Bij uitval en uitstroom van het beweegprogramma zal de fysiotherapeut contact opnemen met de OKA- JGZ, omwille van nazorg en continuïteit.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• Bij uitval en uitstroom draagt de fysiotherapeut (met medeweten van ouder en kind) het kind over aan de OKA-JGZ als centrale zorgverlener;
• Ketenzorg- en buurtpartners zijn op de hoogte van het aanbod van de FysioHolland;
• Er is een goede doorstroming naar Sportbuurtwerk of naar een reguliere sportclub (sportclubs komen ‘workshops’ geven);
• In de AAGG werkgroepvergadering is de mogelijk- heid voor casuïstiek overleg;
• Optimaliseren van contact met verwijzers en samenwerkingspartners in algemene zin.
Paramedisch Kind & Beweegcentrum
Het paramedisch Kind & Beweegcentrum biedt alle zorg voor kinderen onder één dak waarbij o.a.
multidisciplinair samengewerkt wordt aan het project ‘Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht’. De beweeggroep ‘Peuters in beweging’ biedt een gecombineerd leefstijlaanbod dat wekelijks wordt verzorgd door een diëtiste, opvoedkundige en fysio- therapeut.
Bij uitval-en uitstroom wordt contact opgenomen met de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener en de verwij- zer, omwille van nazorg en continuïteit. Ook wordt samengewerkt met huisartsen en scholen.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• Bij uitval en uitstroom draagt het centrum (met medeweten van ouder en kind) het kind over aan de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener;
• Ketenzorg- en buurtpartners zijn op de hoogte van het aanbod van het paramedisch Kind & Beweegcentrum;
• Er is een goede doorstroming naar het Sportbuurt- werk of naar een reguliere sportclub;
• De medewerkers verwijzen kinderen met obesitas die (nog) andere vragen dan beweegvragen hebben (terug) naar de OKA-JGZ.
SPC Amsterdam
Praktijk voor (sport)fysiotherapie
Het Sport & Performance Centre Amsterdam bege- leidt en revalideert bij chronische aandoeningen.
Het team bestaat uit (sport)fysiotherapeuten, performance trainers, een casemanager en een voedingsspecialist. Voor de cliënten worden er op maat gemaakte revalidatie-, performance- en/of begeleidingstrajecten uitgezet die de cliënt helpen de gestelde behandeldoelen te behalen. De trajec- ten en de rol van de disciplines worden afgestemd op de behoeften van de cliënt, welke tevens wor- den besproken met de verwijzer van de cliënt. De trajecten worden samengesteld en bewaakt door de casemanager. SPC Amsterdam heeft zich gespe- cialiseerd in diverse aandoeningen waarbij bewegen een belangrijke onderdeel van de therapie is. Bij kinderen kan hierbij gedacht worden aan trajecten
voor overgewicht en motorische ontwikkelingsachter-
standen. Naast de vergoeding vanuit de zorgverzeke- ring, worden er ook reguliere en betaalbare trajecten aangeboden waardoor het bewegen een onderdeel van de leeftstijl van de cliënt kan blijven.
Speerpunten voor 2016 en 2017 zijn;
• SPC heeft zowel individuele als groeps trajecten voor kinderen met overgewicht/ obesitas;
• SPC werkt actief samen met de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener dmv overdracht bij afsluiten van een traject of bij voortijdig uitstromen;
• SPC verwijst kinderen met obesitas die (nog) andere vragen dan beweegvragen hebben (terug) naar de OKA-JGZ.
Fysiotherapie en trainingscentrum Gooioord (Kinderfysiotherapie)
Om te kunnen participeren aan sport en spel is het belangrijk dat de voorwaarden om te komen tot met plezier bewegen aanwezig zijn. Als kinderen moeite hebben met motorische vaardigheden (grofmotorische ontwikkelingsachterstand) of een verminderde (an)aerobe fitheid hebben kan dit een
kind juist demotiveren in zijn deelname aan groeps- activiteiten. Om ook deze groep kinderen het plezier in bewegen te laten ervaren kan bij een aantal kinderen zinvol zijn om te starten met een individueel traject bij een kinderfysiotherapeut. Om met name de positieve emoties te vergroten is er binnen de behandeling veel aandacht voor succeservaring.
Het belangrijkste doel van de kinderfysiotherapeut is om aan de voorwaarden voor deelname aan groeps- activiteiten te voldoen. De kinderfysiotherapeut zal de motorische ontwikkeling en de (an)aerobe fitheid in kaart brengen. Mochten deze items voldoende zijn dan zal er een advies voor doorstroming naar een groepsprogramma (van de AAGG of in de buurt) volgen.
Speerpunten 2016 en 2017:
• Alle potentiële verwijzers zijn op de hoogte van
de (on)mogelijkheden van de kinderfysiotherapeut;
• De kinderfysiotherapeut brengt de verwijzer op de hoogte van de onderzoeksbevindingen, be- handelplan, behandelverloop en beëindiging met eventueel voorstel voor vervolgtraject;
• De kinderfysiotherapeut zet zich in om ouders/ verzorgers van kinderen met obesitas binnen de praktijk welke nog niet bekend zijn met de Amster- dams Aanpak contact op te laten nemen met de betreffende OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener.
Groepspraktijk voor fysiotherapie ’t Fontainehoff
Kinderen met overgewicht kunnen het hele jaar terecht bij Groepspraktijk voor fysiotherapie
’t Fontainehoff. Wij bieden een programma van
3-6 maanden aan voor kinderen met overgewicht en tegelijkertijd een begeleidingstraject voor de ouders. Dit gebeurt in samenwerking met het OKT, de OKA- JGZ als Centrale Zorgverlener, Huisarts, Fysiothera- peut, Diëtiste en Opvoed adviseur. De activiteiten vinden plaats in Buurthuis de Bonte Kraai.
Door een intensieve en goede samenwerking met K-Zone Sports integreren de kinderen met overgewicht in reguliere programma’s.
De ouders van kinderen met overgewicht zijn tege- lijkertijd lotgenoten én bondgenoten, zij krijgen professionele ondersteuning van Ouder-Kind Adviseur, diëtist en fysiotherapeut bij het streven naar een gezonde(re) leefstijl.
‘Gezond Gewicht Programma’ maakt ouder en kind bewust van een gezonde leefstijl. De kinderactiviteiten individueel of in groepsverband (in samenwerking
met onze partners) staan in het teken van: bewust- wording gezonde voeding en bewegen, plezier heb- ben in de gezonde leefstijl, verbeteren van basis-mo- torische vaardigheden en het opbouwen van conditie. We maken kennis met de mogelijkheden voor deel- name aan sport en spel in de woonomgeving.
Tijdens de ouderbijeenkomsten richten we ons op: hoe om te gaan met dilemma’s, motivatie van kinde- ren, het opstellen van doelen, gezonde tussendoor- tjes en het lezen en interpreteren van etiketten op voedingsproducten.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• De samenwerking met het OKT en de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener in het bijzonder versterken;
• De Fysiotherapeut verwijst kinderen met obesitas die (nog) andere vragen dan beweegvragen hebben (terug) naar de OKA-JGZ;
• Er is een goede doorstroming naar het Sport- buurtwerk of naar een reguliere sportclub.
Verloskundigenpraktijk Vida
Verloskundigen hebben vaak als eerste contact met een zwangere vrouw. Daar krijgen vrouwen, met en zonder overgewicht, onder meer voorlichting over een gezonde leefstijl. De verloskundige vormt zo een belangrijke schakel in de preventie van overgewicht bij kinderen. Wanneer bij de eerste controle blijkt dat er overgewicht is bij de aanstaande moeder, dan wordt zij verwezen naar een diëtist in de buurt. Dit om eventuele complicaties te voorkomen of vroeg- tijdig op te sporen.
Speerpunten in 2016 en 2017 zijn:
• Zwangere vrouwen worden bewust gemaakt van een gezonde leefstijl: individueel of in groeps- verband;
• Bij elk consult (individueel of groep) is er aandacht voor een gezond gewicht en een gezonde leefstijl, in samenwerking met diëtisten van praktijken in de buurt;
• Zwangeren met een BMI boven de 30 worden verwezen naar een diëtist in de buurt, worden gescreend op zwangerschapsdiabetes en worden geadviseerd te (blijven) sporten;
• De verloskundige draagt risicogezinnen (op het gebied van overgewicht) na de bevalling over aan de OKA-JGZ;
• De verloskundige kent de (nog in ontwikkeling zijnde) 1000 dagen aanpak en werkt daar actief aan mee.
• De verloskundige geeft informatie over en promoot het geven van borstvoeding.
Verloskundigenpraktijk Bijlmermeer
Verloskundigen hebben vaak als eerste contact met een zwangere vrouw. Daar krijgen vrouwen, met en zonder overgewicht, onder meer voorlichting over een gezonde leefstijl. De verloskundige vormt zo een belangrijke schakel in de preventie van overgewicht bij kinderen. Wanneer bij de eerste controle blijkt dat er overgewicht is bij de aanstaande moeder verwijzen de verloskundigen van de praktijk Bijlmermeer naar de Lifesyle poli in het AMC of naar een diëtist in de buurt. Daarnaast hebben zij zich geconformeerd aan het Regioprotocol Obesitas en Zwangerschap van het netwerk geboortezorg Noordwest Nederland, waaraan een verloskundige van deze praktijk heeft meegewerkt.
Speerpunten in 2016 en 2017 zijn:
• Zwangere vrouwen worden bewust gemaakt van een gezonde leefstijl en krijgt dieetadvies op papier mee;
• Alle zwangeren worden verwezen naar de zwan- gerschapsgymnastiek Rondom de Geboorte verwezen om te bewegen;
• Zwangeren met een BMI boven de 30 worden verwezen naar de lifestyle poli in het AMC, een diëtist in de buurt en wordt geadviseerd te (blij- ven) sporten;
• De verloskundige draagt risicogezinnen (op het gebied van overgewicht) na de bevalling over aan de OKA-JGZ;
• De verloskundige kent de (nog in ontwikkeling zijnde) 1000 dagen aanpak en werkt daar actief aan mee;
• De verloskundige geeft informatie en promoot het geven van borstvoeding.
Kraambureau Het Geboortecollectief
Kraamverzorgenden zijn belangrijke personen in de eerste week van het leven van een kind, en de ouders. Naast het verzorgen, ondersteunen en adviseren van de (nieuwe) moeder, de vader en het kind is de kraam- verzorgende een belangrijke signaleerder van een normatief afwijkende leefstijl bij een gezin. Ook kan een kraamverzorgende signaleren wanneer er sprake is van een obese moeder en /of vader en eventuele andere kinderen in het gezin en aandacht schenken aan de daarbij behorende risico’s voor het pasgebo-
ren kind. Zij kan laagdrempelig en in een vertrouwde en veilige omgeving leefstijladvies geven en eventueel haar cliënten de weg wijzen naar hulpverlening rond- om leefstijl verandering en bewegen. Zij kan dit ook doen met behulp van één van de geboortecoaches (sociaal werkers) die bij Het Geboortecollectief wer- ken. Deze geboortecoaches hebben de grootste sig- nalerende rol voorafgaande aan de bevalling en ook zij kunnen al voordat de baby er is actie ondernemen mocht het gezin daar open voor staan. Het Geboorte- collectief organiseert momenteel drie keer per maand een gratis Geboortecafé waarbij borstvoeding en voeding in het algemeen een grote rol spelen. Twee keer per maand is daar ook de lactatiekundige en er is altijd een geboortecoach aanwezig.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• De kraamverzorgenden en geboortecoaches van Het Geboortecollectief gaan actief signaleren op het gebied van leefstijl en obesitas;
• De kraamverzorgenden adviseren en stimuleren het geven van borstvoeding in de kraamweek. Het Geboortecollectief heeft ook een lactatie- kundige in dienst die een proactieve rol heeft. Bij het Geboortecafé kunnen vrouwen vooraf en na de kraamweek kosteloos terecht voor vragen rondom de voeding/borstvoeding;
• De kraamverzorgenden en geboortecoaches van Het Geboortecollectief gaan actief samenwerken met de OKA-JGZ wat betreft gezinnen waar obesitas een probleem is.
Joy Kraamzorg
Joy Kraamzorg heeft de missie gezinnen te onder- steunen bij het maken van een stabiele start. Elke cultuur heeft zijn eigen waarden en normen. Mede- werkers van Joy Kraamzorg weten hier, liefst in de eigen taal, goed mee om te gaan. Waar nodig biedt Xxx kraamzorg extra zorg op maat.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• De kraamverzorgenden adviseren de kraamvrouw en de rest van het gezin over gezonde voeding en gezonde leefstijl in de kraamperiode;
• De kraamverzorgenden adviseren en stimuleren het geven van borstvoeding en geven realistische informatie over gebruik kunstvoeding;
• Joy kraamzorg organiseert regelmatig scholingen voor hun medewerkers onder andere over leefstijl
• De kraamverzorgenden nemen bij zorgen (via de verloskundigen) contact op met de OKA-JGZ.
Novarum
Novarum is een gespecialiseerd behandelcentrum voor eetstoornissen met een supra regionale behan- delfunctie. Het klinisch, dag klinisch en ambulante behandelaanbod voor volwassenen, jeugdigen en hun naasten is gebaseerd op de nieuwste weten- schappelijke inzichten.
Novarum heeft zich naast de behandeling voor anorexia nervosa, bulimia nervosa en eetbuistoornis gespecialiseerd in het behandelen van eetstoornissen in combinatie met (morbide) obesitas.
Speerpunten in 2016 en 2017 zijn:
• Novarum biedt gespecialiseerde training aan eerste- en tweedelijnsprofessionals op het gebied van signalering, diagnostiek en behandeling van eetgestoord gedrag en obesitas;
• Novarum is laagdrempelig bereikbaar voor consul- tatie voor alle ketenzorgpartners betrokken bij het PACT, in het bijzonder de Centrale Zorgverleners van de JGZ;
• Het behandelaanbod van Novarum is vlot bereik- baar voor diegenen met een gespecialiseerde behandelindicatie.
Opvoedpoli
De Opvoedpoli is een partner met GGZ expertise over jeugd- en opvoedhulpverlening. De poli werkt systeemgericht en kijkt dus niet alleen naar kind of ouder, maar naar het hele xxxxx.Xx medewerkers werken daarin nauw samen met andere hulpverleners en sluiten aan bij bestaande initiatieven en bestaand aanbod in de buurt.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• De Opvoedpoli heeft aandacht voor gezond gewicht en een gezonde leefstijl bij al haar behandelingen;
• Medewerkers begeleiden gezinnen waar(mede) overgewichtsproblemenspelen naar de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener;
• Bij kinderen met overgewicht, die door het OKT naar de Opvoedpoli werden verwezen, onder- houdt de poli goed contact met de OKA-JGZ. Dat geldt ook voor de omgekeerde route van Opvoedpoli naar OKT.
Swazoom
Swazoom is een welzijnsorganisatie in Zuidoost met een breed aanbod aan Vroeg- en Voorschoolse
Educatie, Ouder Kind Inloop, Kinder- en Jongeren- werk. Op de voorscholen van Swazoom zijn afspraken gemaakt over het bevorderen van het drinken van water (in plaats van zoete frisdranken), het eten van fruit enhet uitdelen van gezonde traktaties. De ouders van de voorscholen en basisschool worden door de ouderconsulenten van Swazoom gestimuleerd om daar ook thuis aan mee te doen. Daarnaast wordt in het jeugd- en jongerenwerk aandacht besteed aan gezonde (kook)activiteiten, het drinken van water en deelname aan beweegactiviteiten.Omdat Swazoom veel kinderen ziet is de organisatie een belangrijke partner in het signaleren van overgewicht en obesitas. Daarin wordt actief samengewerkt met de OKA/JGZ als centrale zorgverlener.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• Alle voorscholen hanteren een actief beleid op het gebied van gezonde traktaties;
• Alle nieuwe peuters en hun ouders worden ge- informeerd over het eten van groente en fruit en het drinken van water uit de kraan;
• Op alle voorscholen zijn beweegactiviteiten (be- weegkriebels) en wordt dagelijks buiten gespeeld;
• Medewerkers van Swazoom helpen om overge- wicht te signaleren en leiden een gezin zo nodig naar de OKA-JGZ;
• Bij de activiteiten rondom ouder betrokkenheid komt het thema gezonde voeding en bewegen aan bod;
• Bij het kinder- en jongerenwerk wordt actief ge- werkt aan bewustwording van een gezonde leefstijl;
• Swazoom stemt haar beleid af met de partners waarmee zij activiteiten organiseert.
Rondom de Geboorte; (SAG) cursusaanbod pre- en postnataal
Rondom de Geboorte ontwikkelt in 2016 in opdracht van de gemeente Amsterdam aanvullende prenatale voorlichting in de vorm van zowel een gratis beweeg- aanbod en groepsvoorlichting voor zwangere vrou- wen (en hun partner) met een lage sociaal economi- sche status.
Door in de ketenzorg rondom de geboorte samen te werken met verloskundigenpraktijken, huisartsen,
diëtisten, Jeugdgezondheidszorg, intermediairs in de wijk en de 1ste Lijn Amsterdam wordt gezocht naar goede ingangen en werkwijzen. Visie en missie van de 1000 dagen aanpak en de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht worden omarmd en de krachten waar mogelijk gebundeld.
Inspanningen voor 2016 zijn:
• Zwangere vrouwen krijgen samen met hun partner vroeg in de zwangerschap van een diëtiste informa- tie over gezond eten voor henzelf en voor de baby;
• Om de hele zwangerschap in beweging te blijven zijn er wekelijks gratis oefenlessen. Een deskundig oefentherapeut Mensendieck traint met de zwan- gere vrouwen de bekkenbodem- en buikspieren, leert hoe men het beste kan bukken en tillen en werkt aan de conditie;
• Na de bevalling oefenen pas bevallen vrouwen om bekkenbodem- en buikspieren weer in conditie te krijgen.
Gezonde Maatjes – Humanitas
Dit project is er voor kinderen met overgewicht/obe- sitas (6-14 jaar) uit Amsterdam ZuidOost, Noord en Oost. Gemiddeld bezoekt een maatje een kind een dagdeel per week, voor de duur van maximaal een jaar. Uiteraard wordt dit afgestemd op de wensen en behoeften van het gezin. Doel is het kind zich fitter, gezonder en blijer te laten voelen. Tijdens het contact gaat het maatje bv samen met het kind sporten of bewegen buiten, is er aandacht voor (gezonde) voe- ding of ondernemen ze samen wat leuks. Zo kan je bijvoorbeeld denken aan samen met het kind onder- zoeken welke sport hij/zij leuk zou vinden om te doen en wat de mogelijkheden in de buurt zijn of een plan met de ouders maken hoe het lukt om in de ochtend wél te ontbijten. Het streven is om op een positieve manier het zelfvertrouwen van het kind te versterken. De maatjes zijn vrijwilligers of stagiaires, die getraind en begeleid worden door coördinatoren.
Speerpunten voor 2016 en 2017:
• Het bekender maken van ons project in het stads- deel, zodat meer verwijzers ons project weten te vinden en kinderen die het leuk zouden vinden een maatje te krijgen bij ons aanmelden;
• Ons streven is om in 2016/ 2017 in de stadsdelen ZuidOost, Noord en Oost in totaal 60 kinderen met overgewicht/obesitas en hun gezin te onder- steunen door een maatje;
• De vrijwilligers die als maatje in een gezin zijn werken actief samen met de OKA-JGZ als Centrale Zorgverlener.
1ste Lijn Amsterdam
1ste Lijn Amsterdam (Regionale Ondersteuning Struc- tuur) staat voor zinnige en zuinige zorg in de buurt in
Amsterdam. Dit vindt plaats door het ondersteunen van eerstelijns zorgverleners. Kwaliteit van zorg en goed georganiseerde zorg in de wijken draagt bij aan zelfredzaamheid van bewoners en aan beheer- sing van kosten. 1ste Lijn Amsterdam draagt in Amsterdam Zuidoost bij aan het versterken van de eerste lijn en de samenwerking met lokale partners. 1ste Lijn Amsterdam heeft een adviserende rol.
Inspanningen voor 2016 en 2017:
• In afstemming met de implementatiemanager het (mede) benaderen van eerstelijns professionals die bij het Pact betrokken zij om tot samenwerking te komen. Advisering bij het onderling verbinden van deze professionals en binnen het gehele netwerk en het creëren van draagvlak. Hierbij horen in ieder geval de huisartsen, fysiotherapeuten, oefentherapeuten, diëtisten en verloskundigen;
• Een bijdrage leveren aan de ontwikkeling en inbedding van de keten tussen de nulde, eerste en tweede lijn.
Zilveren Kruis Achmea
Zilveren Kruis is verantwoordelijk voor de inkoop van geïndiceerde preventie en zorg gerelateerde preven- tie in het kader van de Zorgverzekeringswet. Zilveren Kruis is voorstander van het realiseren van integrale zorg door regionale samenwerking met zorg aanbie- ders en maatschappelijke organisaties. De Gemeente Amsterdam en Zilveren Kruis vinden dat deze sluiten- de keten zich zoveel mogelijk in de sociale leefomge- ving van het kind moeten plaats vinden. Het betreft veelal problematiek waarbij het sociaal domein en
de zorgverzekeringswet nauw op elkaar aangesloten moeten zijn. Ze maken hierover afspraken met de zorgaanbieders. Ten aanzien van het Pact Gezond Gewicht heeft Zilveren Kruis samen met de gemeente een aanjagende en faciliterende rol.
Jeugdbescherming regio Amsterdam
Jeugdbescherming regio Amsterdam komt in actie als kinderen in de situatie waarin ze opgroeien niet meer veilig zijn, huiselijk geweld meemaken, zelf mis- handeld worden, of verwaarloosd zijn. Waarbij ze niet de zorg krijgen die ze nodig hebben en ouders niet zelf willen of kunnen veranderen / verandering aan- brengen waardoor drang of dwang noodzakelijk is.
Jeugdbescherming (Regio Amsterdam) wil kinderen blijvend op de veiligheidsnorm krijgen. JBRA werkt volgens de principes van Generiek Gezinsgericht
Werken (GGW), in samenwerking met de partners én in samenwerking met de gezinnen. Met deze samen- werkingsovereenkomst zegt JBRA toe dat diens medewerkers alert zullen zijn op problemen met overgewicht of obesitas van kinderen. In dat geval worden zulke gezinnen gemotiveerd om daar iets aan te doen, en is er altijd contact met de OKA-JGZ.
Het team Zuid Oost van JBRA committeert zich in het kader van de AAGG aan onderstaande afspraken.
Inspanningen voor 2016 en 2017:
• Signaleren, met samenwerkingspartners, dat een kind obees is of dreigt te worden;
• Maakt de aanpak van obesitas een integraal onder- deel van het gezinsplan;
• Maakt gebruik van de expertise van de OKA-JGZ als centrale zorgverlener overgewicht door dit onderdeel te maken van uitvoerders overleggen;
• De OKA-JGZ is expert op het domein gezond gewicht. De regie op alle andere domeinen ligt bij de gezinsmanager van Jeugdbescherming;
• Kan geconsulteerd worden als ouder- en kind- teams tegen de grenzen van hun mogelijkheden aanlopen waar het gaat om ouders in beweging te krijgen.
3. Ondertekening
Hierbij verklaar ik akkoord te gaan met, en mij te conformeren aan, de gezamenlijke en individuele afspraken zoals in deze samenwerkingsovereenkomst omschreven:
Gemeente Amsterdam | Fysiotherapiepraktijk FysioHolland |
GGD Amsterdam | Paramedisch Kind & Beweegcentrum |
Stadsdeel Zuidoost | SPC , Sport en Performance Centre, Amsterdam |
Ouder- en kindteam Bijlmer-Centrum | Praktijk voor fysiotherapie Gooioord |
Samen Doen Zuidoost | Fysiotherapiepraktijk Fontainehoff |
Huisartsen GAZO | Verloskundigenpraktijk Vida |
Kinderartsen OLVG/obesitaspoli | Verloskundigenpraktijk Bijlmermeer |
Diëtistenpraktijk FitFood | Kraambureau het Geboortecollectief |
Diëtistenpraktijk Gezond en Lekker | Joy Kraamzorg |
Novarum | Opvoedpoli Zuidoost |
Rondom de Geboorte (SAG) | Swazoom |