Perinataal zorgpad

Van hokjesdenken naar een perinataal netwerk

Een initiatief van Eerstelijnszone Noorderkempen

Eerstelijnszone Noord-Antwerpen

Eerstelijnszone Voorkempen

Xxxxx Xxxxxxxx

ELZ NOORDERKEMPEN | VERSIE FEBRUARI 2023

Inhoudsopgave

Inleiding

Inleiding

De eerste duizend dagen (De eerste 1000 dagen - De Kraamvogel) (van conceptie tot de leeftijd van 2 jaar) zijn cruciaal voor de gezonde ontwikkeling van een kind. Ieder kind verdient een gelijke kans op een gezond en gelukkig leven. De basis hiervoor is een veilige hechting tussen ouders en kind. Een (eerste) zwangerschap heeft een grote impact op het leven van een gezin en brengt veel twijfels met zich mee. De juiste informatie en een goede ondersteuning van ouders (in spe) kunnen een verschil maken. Daarom is het belangrijk dat er voldoende informatie en zorg aanwezig is om deze belangrijke periode voor gezinnen op te vangen.

Er is reeds een ruim zorgaanbod, maar het is nog niet voldoende gestructureerd, op elkaar afgestemd en de zorg is vaak nog gefragmenteerd. De verkorting van de ligdagduur zorgt ervoor dat de eerste lijn erg belangrijk wordt.

Genoeg redenen om te starten met een netwerk rond zwangerschap en geboorte en om samen een 'Perinataal Zorgpad' uit te schrijven. In maart 2018 gingen we met een groep zorgverleners aan de slag, onder leiding van LMN Noorderkempen. Meer dan een jaar zijn er verschillende werkgroepen samengekomen om een goed uitgewerkt en duidelijk Zorgpad op te stellen waarin gedeelde zorg en verantwoordelijkheid centraal staan. Het bevat richtlijnen rond zwangerschap en geboorte en een duidelijke taakverdeling. Het zijn algemene richtlijnen met extra aandacht voor bepaalde risico’s zoals endocrinologische problemen of gezinnen in een kwetsbare situatie. Door nauw samen te werken en reeds tijdens de zwangerschap aandacht te besteden aan kwetsbaarheid, hopen we preventief te kunnen werken door risico’s te signaleren en door een prenataal plan van aanpak snel te kunnen inspelen op noden.

Dit document zal regelmatig moeten worden geactualiseerd. Daarom hebben we ervoor gekozen om dit niet laten drukken en het ter beschikking op de websites van de betrokken eerstelijnszones met linken naar de (interne) websites van de ziekenhuizen, ECK de Kraamvogel, ... Iedere zorgverlener rond zwangerschap en geboorte kan het daar raadplegen.

Door nauw samen te werken en reeds tijdens de zwangerschap aandacht te besteden aan kwetsbaarheid, hopen we preventief te kunnen werken door risico’s te signaleren en met een prenataal plan van aanpak snel te kunnen inspelen op noden.

Xxx wensen alle betrokken hulp- en zorgverleners te bedanken voor hun inzet en engagement!

Hoofdstuk 1: Ontstaan en afspraken

Het initiatief tot het oprichten van een perinatale werkgroep is ontstaan naar voorbeeld van collega-LMN’s in Antwerpen die een ‘Protocol zwangerschapsbegeleiding’ hebben uitgewerkt, gebaseerd op een protocol van Domus Medica.

Naast een ‘protocol zwangerschapsbegeleiding’ bleken er in onze regio nog meer noden te zijn. We zijn gestart met een SWOT-analyse (zie bijlage 1) bij een diverse groep zorgverstrekkers. Daaruit kwamen een aantal sterktes zoals het uitgebreide perinatale aanbod, prenatale consultaties in het ziekenhuis, het feit dat er meer vroedvrouwen zijn en dat ze verenigd zijn in een kring, de komst van de eerstelijnszones en de hoge vaccinatiegraad bij baby’s. Daarnaast kwamen er nog een aantal zwaktes uit zoals het gebrek aan structuur en coördinatie in het perinataal landschap, zorgverleners die elkaars takenpakket niet kennen, … Ze zijn onvoldoende op elkaar afgestemd, er is weinig zorg gericht naar de kwetsbare gezinnen (op sociaal en psychisch vlak) en er ontbreekt een postpartum zorgplan.

Hieruit vloeide het idee om een Zorgpad te ontwikkelen met als missie om ‘Samen zorg te delen, elkaar complementair aan te vullen en samen rond een gezin te staan in de perinatale periode’, van zwangerschapswens tot 1 jaar na de geboorte.

Uit de analyse kwam nog het volgende aandachtspunt: de overload aan informatie, consultaties en zorgverleners per gezin. KCE geeft in zijn synthesedocument het advies om reeds vóór de geboorte een plan op te stellen voor individuele postnatale zorg. Ook adviseren ze om een multidisciplinair netwerk te ontwikkelen en te implementeren voor elke (toekomstige) moeder en kind.

Daarom stelden we volgend doel voorop in het Zorgpad: De hulp- en zorgverleners uit de 1e, 2e en 3e lijn in de periode rond zwangerschap en geboorte leren elkaar kennen, maken taakafspraken, stemmen hun zorg op elkaar af en werken samen in kwetsbare situaties.

Acties:

- Protocol zwangerschapsbegeleiding verfijnen en actualiseren

- Postpartum zorgafspraken maken

- Extra aandacht voor de kwetsbare gezinnen:

o Screening psychische kwetsbaarheden, zowel pre- als postnataal

o Multidisciplinair perinataal zorgteam

(naar advies van rapport pilootproject perinatale Geestelijke Gezondheid)

o Lacunes signaleren en/of zo mogelijk aanvullen

o Toets van de meest kwetsbare moeders: kijken of wat we uitwerken ook voor hen toepasbaar is

- Uitgebreide sociale kaart uitwerken voor zorgverstrekkers, zodat ze weten waar ze met welke vraag terecht kunnen

o Website voor hulpverleners met snelle, toegankelijke informatie

o Informatiepakket voor professionals over welke hulpverleners er klaarstaan

- Goede lokale samenwerking en afstemming bewerkstelligen

- Kringwerkingen en multidisciplinaire overlegplatforms aanmoedigen

- Multidisciplinaire perinatale netwerkvorming stimuleren en faciliteren

Uit deze doelen vloeiden werkgroepen voort met een heterogene samenstelling.

Coördinatie LMN/ELZ Noorderkempen

werkgroep protocol zwangerschapsbegeleiding

werkgroep

kwetsbaarheid

overleg gynaecologenen

endocrinologen

werkgroep

postnatale afspraken

sociale kaart en

implementatie

werkgroep zwangerschap en geboorte ZSP: opleiding en netwerkvorming

Figuur 1 ZSP: regionaal zorgstrategisch plan ‘Samen ZorgKrachtig’

1 Partners

Dit Zorgpad kwam tot stand dankzij de medewerking van een heel aantal geëngageerde mensen, verdeeld over verschillende werkgroepen.

Apothekers

- Xx Xxxxx Xxxxx, Officina apotheker Nieuwmoer en voorzitter LMN Noorderkempen

- Xxxxxxxx Xxx, Officina apotheker Essen

Doula

- Xxxxxxxx Xxxxxxxxxxxx, doula Brasschaat

Endocrinologen

- Xxxxxxx Xxxxxxx, verbonden aan AZ Klina en AZ Sint-Xxxxx

- Xxxxxxxxx Xxxxxx, verbonden aan AZ Klina en AZ Sint-Xxxxx

- Xxxxxxxx Xxxxxxxx, verbonden aan AZ Klina en AZ Sint-Xxxxx

- Xxxxxxx Xxxxx, verbonden aan ZNA Xxx Xxxxxxx

Expertisecentrum Kraamzorg De Kraamvogel

- Xxxxxxx Xxxxxx, Expertisecentrum Kraamzorg de Kraamvogel

- Xxx Xxxxxx Xxxxxx, Expertisecentrum Kraamzorg de Kraamvogel

Gynaecologen

- Xxxxx Xxxxxxxx, verbonden aan AZ Klina

- Cols Xxxxxxxx, verbonden aan ZNA Xxx Xxxxxxx

- Xxxxxxxxxxxxx Els, verbonden aan AZ Sint-Jozef

Huisartsen

- Xxxx Xxxxxx, huisarts in Kalmthout

- Xxxx Xxxxxx, huisarts in Wuustwezel

- Xxxxxxxxx Xxxxxxxx, huisarts in Brasschaat

- Van Dijck Katrijn, huisarts in Kalmthout

Huis van het kind

- Xxxxx Xxxx, coördinator Huis van het Kind Kalmthout, Essen, Stabroek en Voorkempen en medewerker KINA

- De Schutter Cine, coördinator Huis van het Kind Brasschaat

- Xxx Xxxxxxxx Xxxxxxx, coördinator Huis van het Kind Essen en Wuustwezel

Kinesitherapeuten

- Xxxxxxx Xxxxxx, kinesitherapeut – osteopaat Xxxxxxxx

- Xxxxxxxxxxxxx Xxxxxx, kinesitherapeut Brasschaat

Kraamzorg

- Xxxxx Xxxx, coördinator kraamzorg vzw Familiehulp

Maatschappelijk werker

- Xxx Xxxxxxx Xxxx, coördinator ’t Kruispunt Kalmthout en CAW Antwerpen team

Levens- en Gezinsvragen

Medewerkers Kind & Gezin

- De Beuckelaer An, regioverpleegkundige K&G Brasschaat

- Xxxxxx Xxxxxxx, intersectorale medewerker team Noorderkempen (Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Kalmthout, Wuustwezel, Essen)

- Xxxxxx Xxxxx, regioverpleegkundige K&G Kalmthout

- Xx Xxxx Xxx, regioverpleegkundige K&G Wuustwezel

- Xxxxxx Xxxxxxxx, regioverpleegkundige K&G Wuustwezel

- Xxxxxxx Xxx, regioverpleegkundige K&G Essen

- Verbergt Greet, intersectorale medewerker team Voorkempen

- Xxxxxxx Xxxxxx, regioverpleegkundige K&G Kalmthout

Ouder

- Letens Emelien, ouder in een kwetsbare situatie

Pediaters

- Dr. Xxxxxxxxx Xxxxx, verbonden aan AZ Klina

- Xx. Xxxxxx, verbonden aan AZ Sint-Jozef

- Dr. Xxx Xxxxx Xxxx, verbonden aan ZNA Xxx Xxxxxxx

Psychiater

- Xx Xxxxxxxxxxx Xxxx, verbonden aan PAAZ AZ Klina

Psychologen

- Xxxxxxxx Xxxxxx, stafmedewerker moeder baby Xxxxxxxx

- Xxxxx Xxxxxx, zelfstandig psycholoog Xxxxxxxxxx

- Xxxxxxx Xxxxx, coördinator perinatale geestelijke gezondheid en stafmedewerker moeder - baby Bethanië, coördinator SaRA-netwerk

- Xxxxxx Xxxxx, zelfstandig psycholoog

- Xxx Xxxxxxxxx Xxxxxx, psycholoog verbonden aan AZ Klina en zelfstandig psycholoog en opleidingsverantwoordelijke

Stafmedewerkers

- Xxxxxxxxxx Xxxxx, stafmedewerker hoofdarts AZ Klina en voorzitter XxXX-Xxxxxx

- Xxx Xxxx Xxx Xxxxx, stafmedewerker hoofdarts AZ Klina en trekker werkgroep

Gezondheid van het Zorgstrategisch Plan “Samen Zorgkrachtig”

Vroedvrouwen

- Xxxxxxx Xxxxxxxx, zelfstandig vroedvrouw en voorzitter vroedvrouwenkring regio Noorderkempen

- Xxxxx Xxxxxxxx, verpleegkundige en vroedvrouw binnen de multidisciplinaire praktijk Medinet BeZaLiSt en voorzitter subkring vroedvrouwen polder

- Xxxxxxxxxx Xxx, zelfstandig vroedvrouw en palliatief verpleegkundige, perinataal coach en mama-coach

- Xxxxxxx Xxxxxxx, hoofdvroedvrouw AZ Sint Xxxxx

- Xxxxxxx Xxxxxxxx, dienstverantwoordelijke Moeder-Kind-Zorg AZ Klina

- Verschueren Xxxx, zelfstandig vroedvrouw en werkzaam in ZNA Xxx Xxxxxxx

- Vliegen Karen, verantwoordelijk voor de vroedvrouwen van het Wit-Gele Kruis Antwerpen

2 Kernvoorwaarden

Om een gefundeerd Zorgpad te implementeren en te onderhouden werden een aantal kernvoorwaarden geformuleerd. Die vormen de basis voor goede gedeelde zorg en dienen gerespecteerd te worden.

- Alle zorgverleners betrokken bij het (toekomstige) gezin gebruiken het zwangerschapsboekje en Kindboekje van K&G als communicatiemiddel, tot een elektronisch gedeeld dossier mogelijk is.

- Zorgverleners motiveren ouders om steeds dit boekje mee te nemen naar de consultatie.

- De stafmedewerker van de eerstelijnszone maakt een sociale kaart op samen met de Huizen van het Kind, het SaRA-netwerk, de werkgroep sociale kaart / implementatie en xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xx/

- Betrokkenen volgen minstens eenmaal per jaar een perinataal gerelateerde

bijscholing, de eerstelijnszone zal hieraan bijdragen.

- Huisartsen, kinesisten en psychologen engageren zich om zwangerschappen op te volgen en up-to-date te blijven.

- Huisartsen en vroedvrouwen beschikken over een doptone die harttonen kan registreren vanaf 11 weken.

- De tweede lijn benadrukt het belang van een huisarts, vroedvrouw, Kind & Gezin, kraamhulp en vaste apotheker voor het (toekomstige) gezin.

3 Afspraken

Algemene afspraken

- We vertrekken steeds vanuit de keuze van de (toekomstige) ouder! We kunnen (toekomstige) ouders niets opleggen, maar wel adviseren om een alternerende begeleiding te kiezen.

- Volgende aanbevelingen zijn algemene richtlijnen met extra aandacht voor bepaalde risico’s, waarvoor stappenplannen zijn uitgewerkt (zoals endocrinologische richtlijnen en richtlijnen rond kwetsbaarheden in de perinatale periode).

- In bepaalde gevallen kan er uiteraard afgeweken worden. Alle afwijkingen

worden in het zwangerschapsboekje genoteerd bij “mama’s medisch profiel”.

Communicatieafspraken

- De huisarts bezorgt het zwangerschapsboekje en de kalender en legt het Zorgpad uit. In de zoektocht naar een Gynaecoloog en/of vroedvrouw kan men xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xx/ en/of websites van de ziekenhuizen raadplegen.

- De secretariaten van de gynaecologenpraktijken verwijzen gezinnen door naar de huisarts voor een eerste vaststelling.

- Wanneer we over het zwangerschapsboekje spreken, spreken we specifiek over

het aparte boekje van “mama’s medisch profiel”.

- De zwangerschapskalender geeft aan welke zorgverlener bij welk consult de voorkeur geeft. Let op: alle noodzakelijke onderzoeken moeten gebeuren (echo’s en bloedonderzoeken). Indien een zorgverlener meer taken opneemt dan protocol aangeeft, wordt dit duidelijk gemaakt in het zwangerschapsboekje zodat er niets dubbel gebeurt.

- Huisartsen en vroedvrouwen geven in het zwangerschapsboekje aan met xxxx labo ze werken. Zowel huisartsen als specialisten geven kopieën van (labo-)uitslagen mee met de (toekomstige) ouders.

- Echoverslagen worden afgedrukt en meegegeven aan de zwangere vrouw (dit ook ter inzage voor de vroedvrouw) + elektronisch verstuurd naar huisarts.

- Artsen en vroedvrouwen schrijven in het zwangerschapsboekje welke zaken gezien en niet gezien zijn. Indien iets niet gecontroleerd kon worden, vermelden ze dat als opmerking.

- Xxxx xxxxxxxxxxx die het (toekomstige) gezin opvolgt, zet zijn gegevens in het zwangerschapsboekje en/of noteert de afspraken op pagina 6, bij “mama’s medisch profiel” en/of in het Kindboekje. De zorgverleners stimuleren elkaar om ermee aan de slag te gaan.

- Na de bevalling wordt “mama’s medisch profiel” van het zwangerschapsboekje mee in het Kindboekje gestoken, zodat die informatie mee doorgaat naar de andere zorgverleners.

4 Hoe gebruiken

Dit Zorgpad is geschreven als richtlijn voor de verschillende zorgverleners betrokken bij de zwangerschap. Voor sommige zorgverleners zoals kinesisten, apothekers … is het interessant om te weten wat de richtlijnen zijn en hoe door te verwijzen.

De blauw onderlijnde zaken zijn linken naar een website of een koppeling naar andere documenten.

Hoofdstuk 2: Protocol zwangerschapsbegeleiding 1 Zwangerschapskalender‌

Consult	1	2	Optioneel	3	4	5	6	7	8	9	10
Weken	6	8	9-10	12 - 13	16	20	24	28	32	35	Vanaf w37 1x/w
Wie	HA	G	VV	G	VV/HA	G	VV/HA	HA	G	VV/HA	G en/of VV
Info en voor- lichting	Diagnose en beleving Actieve risico- opsporing Info zorgplan en boekje GVO Embrace introduceren	Beleving en klachten GVO Informatie prenatale screening	Beleving en klachten GVO Embrace	Beleving en klachten	Beleving en klachten GVO Embrace	Beleving en klachten	Beleving en klachten Info bevalling -bv GVO Sociale kaart Kraamzorg introductie Embrace	Beleving en klachten	Beleving en klachten	Beleving en klachten Vragen rond bevalling en borstvoeding	Beleving en klachten Vragen rond bevalling en pijnstilling
	Aanmelden voor startgesprek van Kind & Gezin: vanaf derde trimester zwangerschap, op vraag van ouders en voor kwetsbare gezinnen kan dit al vroeger.
Klinisch onder- zoek	Bloeddruk Startgewicht /BMI	Bloeddruk		Bloeddruk Gewicht Harttonen	Bloeddruk Gewicht Harttonen Buikonder- zoek	Bloeddruk Gewicht Harttonen Buikonder- zoek	Bloeddruk Gewicht Harttonen Buikonder- zoek	Bloeddruk Gewicht Harttonen Buikonder- zoek	Bloeddruk Gewicht harttonen Buikonder- zoek	Bloeddruk Gewicht Harttonen Buikonder- zoek	Bloeddruk Gewicht Harttonen Buikonder- zoek
Echo		Echo		Echo		Echo			Echo
Labo	Bloedafname 1*			Prenatale screening	urinesediment + urinecultuur		Bloedafname 2 + glucose- belastings- test			Bloedafname 3 GBS- screening
Medicatie								Anti D (Rh) bij Rh neg +kinkhoest vaccinatie
Medicatie		Multivitaminepreparaat - griepprik tijdens seizoen

Consult 1 (6 weken) Actieve risico-opsporing‌

Onder een laagrisico-zwangerschap verstaan we een zwangerschap die geen enkele risicofactor vertoont voor een abnormaal verloop van de

zwangerschap of voor een slechte perinatale uitkomst.

Algemene risicofactoren

- leeftijd < 18 jaar of > 40 jaar

- late prenatale zorg (1ste prenatale consultatie na 20 weken)

- gebrek aan sociale steun, huiselijk geweld, psychosociale kwetsbaarheid

- gebruik van geneesmiddelen

- immunisatiestatus (het ontbreken van vaccinaties tegen hepatitis b, rodehond en/of het ontbreken van een voorgeschiedenis van rodehond, waterpokken, toxoplasmose, cytomegalovirus)

Levensstijlfactoren

- druggebruik

- alcoholgebruik

- actief en/of passief roken

- seksueel risicogedrag (voor soa)

Familiale voorgeschiedenis

- familiale ziekten of genetische aandoeningen

Alle reeds bestaande aandoeningen of chirurgische ingrepen die een impact kunnen hebben op de zwangerschap, waaronder:

- obesitas (BMI ≥ 35 kg/m² bij het eerste contact)

- ondergewicht (BMI < 18 kg/m² bij het eerste contact)

- diabetes

- endocriene stoornissen

- auto-immuunstoornissen

- hart- en vaatziekten

- longziekten

Niet-limitatieve lijst van risicofactoren die mogelijk bijkomende zorg of maatregelen vergen (Bron: Nationale richtlijn prenatale zorg, 2015, Brussel: KCE)

- nierziekten

- leverziekten

- bloedziekten

- maligniteit

- neurologische stoornissen

- psychiatrische stoornissen

xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxx_xxxxxxxxx/XXX_000Xx_xxxxxxxxxx_x derzoeken_zwangerschap_Synthese.pdf

Gynaecologische voorgeschiedenis

- baarmoederpathologie (congenitale afwijking, abnormale cervixcytologie)

- uteriene chirurgie (bv. keizersnede, myomectomie of conisatie)

- genitale verminking

Ervaringen bij eerdere zwangerschappen

- 3 of meer gedocumenteerde miskramen

- zwangerschap geïnduceerde hypertensie, pre-eclampsie en hellp-syndroom

- zwangerschapsdiabetes

- postpartum psychose / depressie

- rhesus-iso-immunisatie of andere belangrijke bloedgroepantistoffen

- vroeggeboorte

- meerlingzwangerschap

- grote multipariteit (pariteit ≥ 4)

- ernstige perinatale morbiditeit (congenitaal of verworven)

Vroegsignalering kwetsbare zwangeren (zie bijlage 3)

Eventueel bijkomend bevragen:

- partnerrelatie

- miskramen en eventuele andere rouw- of verlieservaringen (bv. fertiliteitsproblemen, kinderwens die al lang aanwezig is …)

- ervaring gezin van herkomst (i.v.m. misbruik en verwaarlozing)

- seksueel trauma ter sprake brengen en noteren in mama’s medisch profiel

GVO

In het eerste trimester ligt de focus van de gezondheidsvoorlichting vooral op de voeding, alcohol, roken, saunabezoek, ... Meer informatie op xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx-xx-xxxxxxxx/xxxxxxx/

Een vroedvrouw is te vinden op xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xx/, de website van de Vlaamse Beroepsorganisatie van vroedvrouwen.

Screening 1 - Bloedafname gebeurt ideaal nuchter

HCG, Ferritine, Hb, Hcrt, MCV, MCH, MHCH, Trombocyten, Glycemie, bloedgroep/Rh, indirecte Coombs, TSH, toxo IgG + lgM, rubella IgG, hiv, TPHA, HbsAg, varicella IgG, Vitamine D.

*Bloedgroepkaartje van extern labo is niet voldoende voor ziekenhuis, zij zullen steeds opnieuw een bloedanalyse doen op basis van 2 stalen

Zo niet nuchter 🡪 HbA1c ook bepalen (is niet terugbetaald: kost €8,02): omdat een random glycemie-waarde onvoldoende betrouwbaar is voor het aantonen van diabetes. Het vaststellen van vooraf bestaande diabetes (en dus niet zwangerschapsdiabetes) is belangrijk, omdat dit steeds vaker voorkomt en belangrijke hartafwijkingen bij de foetus kan veroorzaken. Het meten van glucosurie wordt niet aanbevolen.

Indien glycemie nuchter onder 100 mg/dl, verder screeningsprotocol

Indien glycemie nuchter 100-125 mg/dl levensstijladvies en direct 75 gram orale glucose tolerantietest op 24-28 weken zwangerschap Indien glycemie > 126 mg/dl; reeds vooraf bestaande diabetes; doorverwijzing endocrinoloog

Zie: Screeningsstrategie pregestationele diabetes / zwangerschapsdiabetes

Bij een lage hemoglobine en een laag MCH, is het aangewezen toch een elektroforese uit te voeren voor het opsporen van hemoglobinopathieën. Een TSH-waarde tussen 0,1 en 2,5 mU/L is normaal in een zwangerschap.

Bij afwijkend TSH 🡪 zie: Schildklierproblemen Vitamine D gehalte:

- Vitamine D: <10 µg: start met D-cure 1 drinkampul per dag gedurende 4 dagen op rij, nadien verder D-cure 1 drinkampul per week OF dagelijks een vitamine D tablet van 2000 eenheden.

- Vitamine D: >10 µg en <20 µg: D-cure 1 drinkampul per 2 weken OF dagelijks een vitamine D tablet van 1000 eenheden.

- Vitamine D: >20 µg: D-cure 1 drinkampul per maand OF dagelijks een vitamine D tablet van minimum 800 eenheden/dag.

Optioneel te onderzoeken:

Screenen naar Chlamydia op urine bij de risicopopulatie: vrouwen tussen 16 en 25 jaar. Hepatitis C te bepalen bij deze risicopopulatie:

- personen die minstens eenmalig intraveneus drugs hebben gebruikt

- ontvangers van bloed, bloedproducten, weefsels of organen vóór 1992

- kinderen van HCV-seropositieve moeders

- personen met een tatoeage of bodypiercing

CMV!

Let op:

- AZ Klina screent niet op CMV

- ZNA Xxx Xxxxxxx vraagt om wel te screenen op CMV, maar de keuze blijft bij de zwangere vrouw. Screenen naar zowel CMV IgG als CMV IgM. Screening bij eerste consult:

🡺 Negatief: herscreenen bij consult 6

🡺 Positief: speciale opvolging door gynaecoloog

- In AZ Voorkempen wordt gevraagd te screenen (Ig G en Ig M) zodat de startstatus gekend is - nadien in de zwangerschap wordt dit niet meer herprikt

In een besluit van 24 oktober 2016 maakte het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) bekend dat systematische screening van CMV zonder klinisch vermoeden van een acute infectie tijdens de zwangerschap niet langer wordt vergoed.

Motivering: In de literatuur bestaat geen bewijs dat systematische screening leidt tot een daling van het aantal kinderen met letsels t.g.v. een besmetting in utero. Daarenboven bestaat er geen behandeling om transmissie van moeder op foetus te voorkomen, en de inschatting van eventuele letsels bij de foetus is met de huidige technische middelen niet mogelijk. Een positieve antistoftiter geeft een vals gevoel van veiligheid, daar een aantal congenitale CMV-infecties het gevolg is van herinfectie of reactivatie. Belangrijk om weten is dat eventuele foetale letsels, na moeder op foetus transmissie, in geval van herinfectie of reactivatie bij de moeder, doorgaans minder ernstig zijn.

Aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad (HGR) en het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE):

- Was de handen met water en zeep gedurende 15-20 seconden (of desinfecteren met handalcohol) na risicoactiviteiten zoals verpamperen, eten geven en wassen van een jong kind, neus snuiten, manipuleren van speelgoed

- Gebruik niet hetzelfde eetgerei noch tandenborstel of voedsel

- Gebruik niet dezelfde handdoeken of washandjes

- Steek de fopspeen van een kind niet in je mond

- Vermijd contact met speeksel bij het kussen van een kind

- Was speelgoed en andere oppervlaktes die in nauw contact komen met urine en speeksel van kinderen

Bij zwangere vrouwen met een beroepsrisico (bijvoorbeeld kleuterschool) is de werkgever verplicht tot een risico-evaluatie in samenspraak met de arbeidsgeneesheer. Zwangere vrouwen werkzaam in een kinderdagverblijf, moeten zo snel mogelijk deze activiteit stopzetten.

Bronnen:xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxxx/xxxxx/XXX_000Xx_xxxxxxxxxx_xxxxxxxxxxx_xxxxxxxxxxxx_Xxxxxxxx.xxx xxxxx://xxx.xxxxxx.xxxxxxx.xx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxxx/xxxxxxxxx_xxxxx_xxxx/xxx-0000-xxxxxxxxxxxxxxx.xxx

Consult 2 (8 weken)

Echo:

Noodzakelijk om de locatie van de zwangerschap te bepalen (geen buitenbaarmoederlijke) en de theoretische bevallingsdatum te bepalen om de rest van de zwangerschapskalender correct te kunnen hanteren. Deze echo is sinds 1 mei 2019 terugbetaald. Datum laatste uitstrijkje noteren.

Consult optioneel (9 - 10 weken)‌

Gezinnen kunnen in deze periode terecht bij de vroedvrouw (in het ziekenhuis) die haar tijd kan nemen voor de toelichting van GVO en de vroegsignalering kwetsbaarheid.

Consult 3 (12 - 13 weken)

Echo:

Uitgebreide echo met nekplooimeting.

Prenatale screening:

Indien de 12 weken-echo niet afwijkend is, wordt een NIPT voorgesteld. Het is niet verplicht om deze testen te laten uitvoeren. De resultaten van de NIPT komen aan bij de gynaecoloog, deze staat dan ook in voor het eventuele ‘slecht-nieuwsgesprek’. Deze resultaten worden ook doorgegeven aan HA en VV. Daar kunnen de (toekomstige) ouders terecht voor een extra gesprek.

Indien de NIPT positief is, blijft een vruchtwaterpunctie voorlopig noodzakelijk.

Sinds 1 juli 2017 wordt de NIPT terugbetaald door het RIZIV. Dit vanaf 12 weken zwangerschap. De test is voor meer dan 99% betrouwbaar. Er moet rekening gehouden worden met de kans op vals positieve testen (3%) en vals negatieve testen (1%). Afhankelijk van het labo wordt er standaard of uitgebreid getest. Indien de NIPT in AZ Klina wordt uitgevoerd is dit de standaard NIPT. Deze is beperkt tot het screenen van trisomie 21, 18 en 13. Een uitgebreide NIPT test wordt uitgevoerd door het universitair genetisch labo. Dit houdt ook in dat er afwijkingen gevonden kunnen worden waarvan nog maar weinig geweten is. Indien u zeer specifieke ziekten wil laten onderzoeken, zoals bv. mucoviscidose, dan wordt dit niet terugbetaald. Als het bloedonderzoek een hoge kans op afwijkingen vertoont, dan kan er een vruchtwaterpunctie gebeuren. Deze onderzoeken kunnen risico’s inhouden voor de zwangerschap, maar geven zekerheid. De patiënt beslist samen met de gynaecoloog of ze het onderzoek laat uitvoeren. De gynaecoloog bespreekt afwijkende resultaten. Meer informatie aangaande de NIPT: xxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxx-xxxxxxxxx-xxxxxxxxx-xxxx-xxxx.

Consult 4 (16 weken)

Proteïnurie testen

Via urinesediment 🡪 indien afwijkend en geen urineweginfectie via de urinecultuur: op een tweede urinestaal de eiwit/creatinine ratio bepalen

Asymptomatische bacteriurie opsporen

Via urinecultuur

Consult 6 (24 weken)

Indien geen risicofactoren (BMI onder 30 en/of geen voorgeschiedenis van zwangerschapsdiabetes)

⮚ Glucosebelastingstest

50g glucose challengetest, indien < 130 mg/dl = geen zwangerschapsdiabetes; indien ≥ 130 mg/dl 🡪 75g glucose OGTT-test (25wk). Deze test gebeurt bij de vroedvrouw (of huisarts) maar kan ook in het ziekenhuis (in AZ Klina op afspraak, in Xxx Xxxxxxx dagelijks tussen 8u en 16u30, in AZ St- Jozef dagelijks tussen 8u en 17u zonder afspraak).

- niet nuchter

- mag op elk tijdstip van de dag

- na drinken van glucose-oplossing blijven zitten of liggen

Indien wel risicofactoren (BMI boven 30 en/of voorgeschiedenis van zwangerschapsdiabetes) 75 gram glucose OGTT-test waarbij 1 afwijkende waarde wordt beschouwd als zwangerschapsdiabetes Preferentieel deze test ook uit te voeren rond 24 weken teneinde snel op te sporen.

Bloedafname 2

- Bloedbeeld (Hb, Hcrt, MCV, MCH, MHCH, Trombocyten, bloedgroep/Rh, indirecte Coombs) + toxoplasmose IgM en Ig G zo eerder negatieve serologie

- Ferritine indien onder 15 bij eerste bloedafname

Let op voor ZNA Xxx Xxxxxxx ook:

Bij eerder negatieve serologie controle CMV IgM en IgG

Sociale kaart

Een overzicht weergeven van de mogelijke disciplines en organisaties waar ze pre- en postnataal terecht kunnen, zoals: Kraamzorg, Kind & Gezin, Huis van het Kind, infoavonden rond zwangerschap en/of borstvoeding in het ziekenhuis, pre- en postnatale kinesitherapie, psychologische ondersteuning … Prenatale kinesitherapie wordt vaak aangeboden rond 30 weken. Dat zijn oefeningen met ouders ter voorbereiding van de bevalling. Tijdens de prenatale lessen wordt ook aandacht gegeven aan eventuele pijnklachten (oedeem, rug- en bekkenklachten ...) en hoe ermee omgaan of ze te voorkomen.

Kraamzorg introductie

De voordelen van kraamzorg uitleggen. Kraamzorg moet op tijd worden aangevraagd want er zijn wachttijden.

Consult 7 (28 weken)

Kinkhoestvaccinatie Triaxis (vroegere boostrix)

De vaccinatie gebeurt voor de zwangere vrouw best tussen 24 en 30 weken bij de huisarts die deze vaccinatie gratis ter beschikking heeft. Daarnaast krijgen partners en eventueel ook grootouders, als de baby er regelmatig zal verblijven, indien nodig eveneens een vaccinatie. Sinds 2014 is het kinkhoestvaccin ook opgenomen in het tetanusvaccin, dus iedereen die sindsdien een booster voor tetanus heeft gehad, zal normaal gezien ook voor kinkhoest in orde zijn. Uit onderzoek blijkt dat vaccinatie met het acellulaire kinkhoestvaccin ongeveer 4-6 jaar bescherming biedt (Gezondheidsraad 2015). De huisarts voert de vaccinatiegegevens in Vaccinnet in en noteert ze in het zwangerschapsboekje.

Consult 9 (35 weken)

Bloedafname 3: standaard voor ZNA Xxx Xxxxxxx, in AZ Klina en AZ Voorkempen enkel op indicatie

- Hemoglobine en stollingswaarden

GBS-Screening

Screening d.m.v. rectovaginale kweek: tussen 35 en 37 weken via één wisser (1 cm zijwand vagina + perianaal) Noteer de datum en de resultaten van het labo in het boekje.

2 Pijn en bloedingen in het eerste trimester van de zwangerschap

Opmerking: Rhogam steeds toedienen bij bloedverlies vanaf 10 weken bij rhesus neg patiënte, ook al is het geen miskraam.

Doorverwijzing gynaecologie

- ZNA Xxx Xxxxxxx: bel naar 03/800.62.01 (assistenten van gynaecologie) in de week tot 18u bereikbaar en vanaf vrijdag het hele weekend tot maandag.

- AZ Klina: bel naar 03/650.50.44 (verloskamer) of 03/650.50.42 (materniteit). De

vroedvrouw zal assistent of gynaecoloog doorgeven.

- AZ Voorkempen: bel naar 03/380.22.35 (verloskamer) of 03/380.22.50 (materniteit). De vroedvrouw neemt contact op met de gynaecoloog.

3 Gezondheidsvoorlichting

Gezondheidsvoorlichting omvat informatie over de zwangerschap, gezondheid (stress, voeding …), voorbereiding arbeid en bevalling, borstvoeding, ontwikkeling baby, sociale wetgeving, seksualiteit … In het eerste trimester ligt de focus op voeding en levensstijl en het effect op moeder en baby (niet roken, geen alcohol …). Dit wordt enkele keren herhaald indien nodig. Bij vragen over voeding, roken, saunabezoek … worden de zwangere vrouwen doorverwezen naar xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx-xx-xxxxxxxx/xxxxxxx/. Indien nodig wordt deze informatie afgedrukt.

In een later stadium in de zwangerschap komen andere thema’s aan bod zoals bv. seksualiteit.

In consult 6, 9 en 10 wordt er tijd gemaakt om informatie te geven rond de bevalling en borstvoeding. De ziekenhuizen geven informatieavonden voor (toekomstige) gezinnen en/of informatieavonden over borstvoeding door lactactiedeskundigen.

4 Zwangerschapskinesitherapie

Tijdens de zwangerschap ondergaat het lichaam veel veranderingen. De zwangerschap beïnvloedt onder meer houding, soepelheid, evenwicht, stabiliteit, spierkracht, beweeglijkheid en ademhaling. Zwangerschapskinesitherapie helpt om die veranderingen op te vangen en zich optimaal voor te bereiden op de bevalling.

Daarnaast leert men ook ontspanningsoefeningen, ademhalingstechnieken en persoefeningen om de baby uit te drijven, en het bekken, de bekkenbodem en de baby te beschermen tijdens de bevalling. Deze oefeningen kunnen in groep of privé gevolgd worden.

Daarnaast wordt bij zwangerschapskinesitherapie aandacht besteed aan het oefenen van de bekkenbodemspieren die na de bevalling opnieuw versterkt moeten worden.

Pre-en postnatale oefeningen tijdens en na de zwangerschap | Kind en Gezin

Je kan ook bij een kinesist of osteopaat terecht voor de aan de zwangerschap gerelateerde kwalen zoals rugklachten, bekkenklachten, hoofdpijnklachten, … In beide gevallen gaat men best op zoek naar therapeuten die gewend zijn om met zwangere vrouwen te werken.

Op voorschrift van de huisarts voor 9 beurten (waarvan meestal 3 prenataal en 6 postnataal).

5 Supplementen

Onderzoek wijst uit dat de Belgische bevolking de dagelijks aanbevolen hoeveelheid van vitamine D en jodium niet bereikt. Dat zijn belangrijke vitaminen tijdens de zwangerschap. Bij de eerste bloedafname wordt ook het gehalte aan vitamine D gemeten.

Vitamine D gehalte:

- Vitamine D < 10 µg:

Start met D-cure 1 drinkampul per dag gedurende 4 dagen op rij, nadien verder D-cure 1 drinkampul per week OF dagelijks een vitamine D tablet van 2000 eenheden.

- Vitamine D > 10 µg en <20 µg:

D-cure 1 drinkampul per 2 weken OF dagelijks een vitamine D tablet van 1000 eenheden.

- Vitamine D > 20 µg:

D-cure 1 drinkampul per maand OF dagelijks een vitamine D tablet van minimum 800 eenheden/dag.

Verder is het noodzakelijk extra foliumzuur te nemen vanaf 3 maanden voor de conceptie tot 12 weken zwangerschap.

Aanbevolen hoeveelheden supplementen:

Vitamine D	10 µg/dag (heel de zwangerschap + tijdens BV)
Jodium	150 µg/dag (heel de zwangerschap + tijdens BV)
Foliumzuur	400 µg/dag (preconceptioneel + tot 12wk)

Om de inname van deze vitaminen eenvoudiger te maken adviseren we een multivitaminepreparaat. Voor mensen die het financieel moeilijk hebben wordt bekeken welke enkelvoudige preparaten zij nodig hebben. Tot 12 weken zijn multivitaminenpreparaten niet altijd aangewezen in combinatie met misselijkheid. Er kan dan foliumzuur voorgeschreven worden.

Het innemen van omega-3-vetzuursupplementen wordt niet standaard aangeraden. Het voordeel van omega-3-vetzuursupplementen tijdens de zwangerschap is nog niet voldoende aangetoond en de kostprijs ligt erg hoog.

6 Tanden

Een zwangerschap heeft geen rechtstreekse invloed op je tanden, maar een aantal factoren hebben wel een invloed op je gebit:

• Door de hormonale veranderingen zal

je tandvlees gemakkelijker bloeden en ontsteken. Hierdoor is het soms pijnlijker om je tanden te poetsen en gebeurt het soms minder grondig.

• Bij ochtendmisselijkheid of zure oprispingen is er meer zuur in de mond dat kan inwerken op de tanden. Door ochtendmisselijkheid kan het ook moeilijker zijn om je tanden te poetsen.

• Het kan dat je tijdens de zwangerschap frequenter snoept of vaker eet.

Door deze factoren is er tijdens je zwangerschap meer kans op tandvleesontsteking, overgroei van tandvlees, bloedend tandvlees, slijtage van tandglazuur ... Daarom is het belangrijk om tijdens je zwangerschap op controle te blijven gaan.

Bij tandbederf kunnen bacteriën zich via de mond door het lichaam verspreiden en je kind zelfs ongunstig beïnvloeden. Een verzorgd gebit bij iedereen die voor je kind zorgt, is ook belangrijk na de geboorte. Via de mond kunnen immers bacteriën overgedragen worden en zo ook de tanden van je kind aantasten.

• Plan een bezoek aan de tandarts of mondhygiënist tijdens je zwangerschap en licht hen in over je zwangerschap.

• Als je rookt, heb je meer kans op ontsteking van tandvlees en tandomgeving.

• Heb je last van misselijkheid en verdeel je je maaltijden daarom over kleinere eetmomenten? Poets je tanden dan zeker 2 keer per dag met een fluoridehoudende tandpasta (1450 ppm).

• Je poetst je tanden beter niet onmiddellijk nadat je hebt overgegeven, want je glazuur is dan gevoeliger voor slijtage. Spoel je mond dan met water of een mondspoelmiddel dat fluoride bevat.

• Probeer eens een elektrische tandenborstel of kindertandenborstel als je moet braken van een klassieke tandenborstel.

• Heb je last van ochtendmisselijkheid? Zorg dan vooral voor een goede poetsbeurt 's avonds.

• Gaat poetsen (tijdelijk) heel moeilijk, gebruik dan fluoride- en/of chloorhexidinehoudende mondspoelmiddelen.

• Reinig dagelijks de ruimtes tussen je tanden met tandzijde (floss), borsteltjes (ragertjes) of tandenstokers.

• Eet niet te vaak suikerhoudende tussendoortjes.

7 Gewichtstoename

Indien de vrouw erg weinig bijkomt, moet de fundushoogte van de buik worden opgevolgd en moet er gecheckt worden of alles goed gaat met de baby.

- BMI < 18,5 kg/m²

De zwangere heeft een te laag gewicht voor haar lengte. Daalt de BMI nog, dan stijgt het risico op tekorten aan bepaalde voedingsstoffen.

o Het is aangeraden om tijdens de zwangerschap 12,5 tot 18 kg gewicht bij te komen.

o Voor vrouwen met ondergewicht en een tweelingzwangerschap zijn er geen richtlijnen voor gewichtstoename.

o Bekijk de spreidingscurve BMI minder dan 20 (pdf, 62 kB).

- BMI > 18,5 en < 24,9 kg/m²

De zwangere heeft een gezond gewicht voor haar lengte en zo de laagste kans op het krijgen van hart- en vaatziekten, diabetes, hoge bloeddruk en zelfs vroegtijdig overlijden.

o De ideale gewichtstoename tijdens de zwangerschap is 11,5 tot 16 kg.

o In het geval van een tweelingzwangerschap is de aanbevolen gewichtstoename 17 tot 25 kg.

o Bekijk de spreidingscurve voor BMI tussen 20 en 25 (pdf, 70 kB).

- BMI > 25 en < 29,9 kg/m²

De zwangere heeft overgewicht. Voor de gezondheid is het aangeraden het gewicht in het oog te houden om te voorkomen dat het nog verder stijgt.

o Het is aangeraden om tijdens de zwangerschap 7 tot 11,5 kg gewicht bij te komen.

o De aanbevolen gewichtstoename voor een tweelingzwangerschap is 14 tot 23 kg.

o Bekijk de spreidingscurve BMI tussen 25 en 30 (pdf, 59 kB).

- BMI > 30 kg/m²

De zwangere is obees. Op lange termijn heeft ze een hoger risico op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en suikerziekte type II. Ook op de zwangerschap heeft een hoge BMI een negatief gevolg. Voor de gezondheid is het aangewezen vóór de zwangerschap gewicht te verliezen. Zelfs een gewichtsverlies van 10% van het huidige gewicht (bv. iemand van 90 kg verliest 9 kg), is een hele vooruitgang voor de gezondheid.

o Het is aangeraden om tijdens de zwangerschap 5 tot 9 kg bij te komen.

o Het advies voor gewichtstoename bij een tweelingzwangerschap is 11 tot 19 kg.

o Bekijk de spreidingscurve voor BMI boven 30 (pdf, 60 kB).

Richtlijnen te raadplegen via xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xx/xx/xxxxxxx-xxxxxxx- zwangerschap/gewichtstoename-op-basis-van-bmi-v%C3%B3%C3%B3r-zwangerschap)

Zwaardere vrouwen komen best zo min mogelijk bij. Als de zwangere toch te veel dreigt bij te komen, stuurt de gynaecoloog bij en verwijst hij haar indien nodig door naar een diëtist.

De richtlijnen voor gewichtstoename bij een eenling- en tweelingzwangerschap verschillen.

8 Screeningsstrategie pregestationele diabetes

/zwangerschapsdiabetes

Screening naar zwangerschapsdiabetes:

Eerste nuchtere bloedname:

Bron: Acta Clinica Belgica, juli 2019, Prof. Benhalima: The 2019 Flemish consensus on screening for overt diabetes in early pregnancy and screening for gestational diabetes mellitus.

9 Advies met betrekking tot patiënten na bariatrische ingreep

1 Anticonceptie

Orale anticonceptie kan minder betrouwbaar zijn door absorptieproblemen na gastric bypass. Voorkeur om alternatieven te gebruiken, zoals o.a. vaginale ring, spiraal of staafje.

2 Preconceptie

- Na de ingreep min. 12 maanden wachten met zwangerschap

- Liefst al voor de zwangerschap: controle status vitamines en spoorelementen (gebeurt normaal 1x per jaar bij deze patiënten)

- Dagelijks multivitaminesupplement blijven nemen

- Een zwangerschap bij patiënten met status na gastric bypass is te beschouwen als een risico zwangerschap met o.a. verhoogd risico op

vitamine- en mineralendeficiënties. Best preconceptioneel reeds doorverwijzen naar een endocrinoloog.

3 Tijdens zwangerschap

- Aandacht voor mogelijke klachten van dumping: bij twijfel naar diëtiste verwijzen

- Gezien bij zwangere patiënten post-bariatrie GCT en OGTT niet aangewezen zijn (hoog risico op hypoglycemie), stellen we (in afwachting van meer wetenschappelijke evidentie) volgende screeningsstrategie voor rond 6 weken zwangerschap:

o Bepaling nuchtere glycemie en HbA1C

o Nuchtere glycemie ≥ 100 mg/dl en/of HbA1C ≥ 6% of 42 mmol/mol: onmiddellijke verwijzing naar de dienst diabetologie zodat verdere testing kan plaatsvinden

o Nuchtere glycemie ≤ 100 mg/dl en/of HbA1C ≤ 6% of 42 mmol/mol: pas op 24 weken verwijzing naar dienst diabetologie voor uitvoeren van verdere testing

10 Schildklierproblemen

1 De schildklierfunctietesten bij gezonde zwangere vrouwen verschillen van deze bij gezonde niet-zwangere vrouwen. Voornamelijk vanaf de 7e zwangerschapsweek treden de wijzigingen in schildklierfunctietesten op. Zwangere vrouwen hebben globaal een hoger T4 en een lager TSH en dit is het meest uitgesproken in het eerste zwangerschapstrimester.

Op basis van de gebruikte laboratoriumtesten in de regio Voor- en Noorderkempen zijn de TSH-referentiewaarden tijdens de zwangerschap: 0.1 – 4.0 mU/l. Bij TSH- waarden tussen 2.5 - 4 mU/l kunnen echter bij sommige zwangere vrouwen ook al problemen optreden in functie van hun individuele karakteristieken. Conclusie: TSH-waarden tijdens de zwangerschap tussen 0.1 en 2.5 mU/l zijn normaal.

- TSH < 0.1 mU/l tijdens de zwangerschap: bijbepaling fT4 en TSI-antistoffen + zo spoedig mogelijk contactname met een endocrinoloog

- TSH > 2.5 mU/l: T4 en TPO As bijvragen op staal of nieuwe bloedafname na 1- 2 weken

- TSH > 2.5 en < 4 mU/l:

⮚ TPO As negatief: nu geen actie nodig, wel nog eens schildklierfunctie controleren na 6-8 weken en zo TSH > 4.0mU/l alsnog L-thyroxine starten en doorverwijzen

⮚ TPO As positief: start L-thyroxine 50 µg per dag en verwijs door naar endocrinoloog

- TSH > 4.0 mU/l: start L-thyroxine. Binnen de 4 weken consult bij endocrinoloog nodig.

- TSH 4-10 mU/l: 75µg, SH>10mU/l: neem telefonisch contact op met endocrinoloog voor dosisadvies

2 Gekende hypothyroïdie preconceptioneel, waarvoor reeds schildklierhormoonbehandeling.

- Preconceptioneel reeds een TSH-waarde tussen 0.5 en 2.5 mU/l nastreven.

- Bij voorkeur preconceptioneel 1x een consultatie bij een endocrinoloog om de verwachte toename in schildklierhormoonsubstitutie tijdens de zwangerschap te bespreken.

- Zodra zwanger: neem zo spoedig mogelijk contact op met een endocrinoloog. Verhoog alvast de dosis schildklierhormoon door 2 dagen op de 7 een dubbele dagdosis schildklierhormoon in te nemen en de overige 5 dagen de gebruikelijke dagdosis schildklierhormoon OF verhoog de gebruikelijke dagdosis met 20 tot 30%.

3 Gekende hyperthyreoidie best preconceptioneel verwijzen naar endocrinoloog. Indien ongepland zwanger zo spoedig mogelijk contact opnemen met endocrinoloog.

11 Bereikbaarheid afdelingen endocrinologie

	AZ KLINA	AZ Sint-Jozef	ZNA Xxx Xxxxxxx
Secretariaat	03/650.51.48	03/380.20.30	03/640.28.01
Artsen	Dr. Xxxxxxx Xxxxxxx 03/650.51.31	Dr. Xxxxxxx Xxxxxxx 03/380.22.31	Dr. Xxxxxxx Xxxxxx 03/800.60.84
	Dr. Xxxxxxxxx Xxxxxx 03/650.52.09	Dr. Xxxxxxxxx Xxxxxx 03/380.22.01	Xx. Xxxxxxx Greet 03/800.62.84
	Dr. Xxxxxxxx Xxxxxxxx 03/298.10.79	Dr. Xxxxxxxx Xxxxxxxx 03/380.22.07	Dr. Xxxxxxxxx Xxx 03/800.61.25

Hoofdstuk 3: Kwetsbaarheid in de periode rond zwangerschap en geboorte

We hanteren een ruim begrip van kwetsbaarheid omdat gezinnen met diverse moeilijkheden te kampen kunnen hebben in de periode van zwangerschap en geboorte. Gezinnen zijn kwetsbaar in de perinatale periode omdat een (eerste) zwangerschap een grote impact heeft op het leven en dat veel twijfels met zich meebrengt. Kwetsbaarheid bekijk je bovendien niet als een kenmerk van een persoon op zich, maar als een uiting van een situatie waarin iemand zich bevindt. Bepaalde levensomstandigheden en keuzes kunnen gezorgd hebben voor de positie waarin het gezin zich bevindt. Er is een wisselwerking tussen hen en hun omgeving. Kwetsbaarheid is vaak een opeenstapeling van gebeurtenissen en is zelden te wijten aan één oorzaak. Om de term kwetsbaarheid te omschrijven gebruiken we de items van de ‘Embrace’-tool (zie bijlage 3 en 4): vroegsignalering van de kwetsbare zwangere (ontwikkeld door Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen) (de items in het paars hebben we toegevoegd vanuit de werkgroep):

1 Armoede: gemiddelde inkomen van het gezin, de woonomstandigheden, of er in het verleden of het heden (medische) behandelingen zijn uitgesteld …

2 Aanpassingsvermogen aan de zwangerschap: opleidingsniveau, veerkracht van de gezinsleden om met problemen om te gaan, kunnen ze bepaalde probleemsituaties inzien, perfectionistische ouders, de druk van de (toekomstige) ouderrol …

3 Welzijn en gezondheid: mentale en emotionele problemen, onverwerkte

trauma’s, psychisch welzijn, chronische aandoeningen, congenitale afwijkingen, …

4 Toegang tot gezondheid: beperkte zorgverzekering, geen verblijfspapieren, weinig of geen kennis van de toegankelijkheid en het aanbod binnen de gezondheidszorg, weinig aanbod door wachtlijsten, taalbarrière …

5 Levensstijl: ongezonde voeding, weinig beweging, onregelmatig leven, stress, risicoberoep …

6 Misbruik en verwaarlozing: drugs- en alcoholmisbruik, fysiek geweld, seksueel misbruik, emotioneel geweld, verleden van kinderverwaarlozing, genitale verminking, …

7 Sociaal netwerk: het ontbreken of aanwezig zijn van een (in)formeel netwerk, de partnerrelatie, familiale relatiebanden …

8 Xxxxxxxx vorige zwangerschappen: relatie met andere kinderen, verleden van kinderverwaarlozing en/of misbruik, problemen tijdens eerdere zwangerschappen, extra begeleiding tijdens eerdere zwangerschappen, traumatische bevalling …

9 Kinderwens: gewenste of ongewenste zwangerschap, geplande of ongeplande zwangerschap, fertiliteitsbehandeling, tienerzwangerschap …

10 Communicatie: moeilijke communicatie, geen gemeenschappelijke taal,

communicatieproblemen omwille van verstandelijke beperking …

11 Andere: zwangerschapsverlies …

We merken dat de drempels om hulp te vragen bijzonder groot zijn. Als er preventief gewerkt wordt, kunnen er nochtans heel wat moeilijkheden worden opgelost.

Daarnaast is een kind op de wereld zetten vaak een kans tot ingang in de zorg. Ouders zoeken sneller hulp omwille van het verantwoordelijkheidsgevoel voor het kind. Daarom

vinden we het belangrijk dat xxxxxxxxxxxxx sensitief zijn ten aanzien van kwetsbare gezinnen en dat ze durven kwetsbaarheden bespreekbaar te maken. Tijd en ruimte en goede opleiding van zorgverleners zijn hierin belangrijke factoren. Samenwerking en een goed netwerk zijn essentieel om de zorg rond kwetsbare gezinnen te optimaliseren. Belangrijk aan het Zorgpad is dat kwetsbare gezinnen al tijdens de zwangerschap worden opgespoord. Dit geeft kansen om een netwerk te bouwen rond het gezin en aan te melden bij hulpverlening. Kwetsbare gezinnen hebben nood aan vertrouwensfiguren, zoals de vroedvrouw en de huisarts.

1 Screening

De proefprojecten ‘perinatale geestelijke gezondheidszorg’ hebben aangetoond dat de screening naar psychische problemen tijdens de zwangerschap, maar ook daarna belangrijk is zowel voor de moeder, de partner als de ongeboren baby. 1 op de 5 vrouwen kampt met psychische problemen in de perinatale periode – de periode voor en na de bevalling. De problemen variëren van depressieve stoornissen of angststoornissen tot ernstige postnatale depressies. Bij 75 procent van de moeders worden ze niet herkend, slechts 1 op de 10 krijgt de juiste hulp. Ook de partners kampen soms met psychische problemen, vooral als ook de moeder een perinatale depressie doormaakt. Iets minder dan

10 procent van de partners ontwikkelt een depressie, meestal 3 tot 6 maanden na de geboorte. (bron: UZ Gent)

Die stoornissen zijn echter wel goed behandelbaar met een betere uitkomst voor moeder en kind. Daarom kiezen we om te screenen. Ons huidig zorglandschap is hier echter nog niet helemaal op afgestemd. In de werkgroep kiezen we om ruim te screenen, nl. niet alleen de psychische kwetsbaarheid te bevragen, maar ook de andere risico’s waardoor (toekomstige) gezinnen in een kwetsbare situatie terechtkomen.

We hebben daarom gekozen om eerst gebruik te maken van de vroegsignalering van kwetsbare zwangere met de ‘Embrace’-tool (zie bijlage 3). Omdat screenen zonder behandelaanbod gevaarlijk is, hangen we aan de items van de Embrace-tool een sociale kaart en stappenplan op (zie Hoofdstuk 5) zodat er ook een behandeling tegenover gezet kan worden indien een item wordt aangevinkt. Hierbij zullen er ook lacunes naar boven komen in het huidige behandelaanbod. Die worden besproken onder Hoofdstuk 6.

Wanneer er een vermoeden is van een psychische kwetsbaarheid (angst en/of depressieklachten) dan gebruiken we verder volgende tool “Screening en detectie van perinatale mentale stoornissen”, ontwikkeld door UZ Gent en Universiteit Gent, in opdracht en met steun van de Vlaamse Overheid.

Bij screening is er gevaar voor stigmatisatie. Daarom is het essentieel dat de zorgverstrekker die aan de slag gaat met de vragenlijst op een goede manier communiceert. De gids “communiceren over kwetsbaarheid in de zwangerschap” (zie bijlage 4) kan de zorgverstrekker hierbij ondersteunen. Daarnaast is het belangrijk dat er tijd gemaakt wordt om met de (aanstaande) ouders in gesprek te gaan.

- Stap 1: Een gesprek voeren over de situatie van het (toekomstig) gezin

Hanteer een open en krachtige communicatiestijl.

- Stap 2: Een vermoeden van kwetsbaarheid ter sprake brengen

Vertrek het gesprek vanuit de intentie tot goed ouderschap en wijs op de verantwoordelijkheden die daarmee verbonden zijn. Wijs erop dat ze niet de enigen zijn met dit probleem. Spreek over de kwetsbaarheid als een kenmerk van de situatie en niet als een kenmerk van de personen zelf.

- Stap 3: Tot actie overgaan

Bij het afronden van een gesprek kom je samen tot een conclusie en een mogelijke aanpak. Het gezin krijgt inspraak in het proces van conclusievorming en aanpak. Geef in het gesprek duidelijk aan dat het tijd is om verdere stappen te zetten. Doe dit op een zorgvuldige manier. Neem je tijd om in gesprek te gaan. Xxx (eventueel) samen met de (toekomstige) ouders bij een verwijzing. Vraag expliciet of de naam en enkele basisgegevens doorgegeven mogen worden aan een andere zorgverlener. Bespreek wat je doorgeeft en vraag expliciet toestemming (hanteer de procedure die van kracht is binnen je werkcontext om toestemming te verkrijgen).

Bespreek nauwkeurig wat er daarna gebeurt (contactname). Ga eventueel mee. Hou steeds een opening voor contact later en vraag ernaar in volgende consultaties.

K&G screent naar depressie d.m.v. de Xxxxxxx bevraging op volgende tijdstippen: de verpleegkundige bevraagt de moeder op huisbezoek zodra het kind de leeftijd van 6 weken bereikt (de arts bevraagt de moeder op het consult van 8 weken indien geen huisbezoek plaatsvond op 6 weken). De verpleegkundige en de arts bevragen de moeder zodra het kind de leeftijd van 3 en 6 maanden bereikt tijdens het consult. K&G kan bij een positieve screening, met akkoord van de moeder, een verwijsbrief meegeven voor de behandelende arts waarin het verhaal van de betrokkene gekaderd wordt zodat die niet meer opnieuw het verhaal dient te vertellen omdat dit vaak gevoelig ligt. Het startgesprek tijdens de zwangerschap geeft ook de mogelijkheid om kwetsbaarheid te bespreken en indien nodig ondersteuning/doorverwijzing te zoeken.

2 Multidisciplinair zorgteam

In het rapport ‘pilootproject perinatale mentale gezondheid’ wordt aangeraden te werken

met een multidisciplinair zorgteam in de 1e lijn.

KCE (actiepunt 2.3 p. 15) stelt voor om te werken met een perinatale zorgcoördinator. Dat is een vaste contactpersoon voor de (toekomstige) ouders tijdens de zwangerschap, de geboorte en postpartum. Deze persoon garandeert de continuïteit van de zorg op cruciale momenten, waaronder het (al dan niet vroege) ontslag uit de kraamkliniek. Idealiter begeleidt deze persoon de (toekomstige) ouders tijdens het hele traject, vanaf de vroege zwangerschap tot de geboorte, tijdens het verblijf in de kraamkliniek, bij de thuiskomst en het postpartum.

De taak van de perinatale zorgcoördinator kan opgenomen worden door een vroedvrouw, gynaecoloog of huisarts die actief is in postnatale zorg. Hij/zij is verantwoordelijk voor de organisatie van het multidisciplinaire perinatale zorgnetwerk en kan bij problemen vergaderingen van het netwerk organiseren. Zijn of haar taak is ‘elastisch’: ze kan

uitbreiden of verkleinen naargelang de behoeften en voorkeuren van de ouders. In de mate van het mogelijke moet de grootte van deze taak wel al worden bepaald tijdens de prenatale consultaties. Huisartsen zijn goed geplaatst omdat ze de gezinnen en hun omgeving al van voor de zwangerschap kennen en ze ook in het verdere leven van het gezin betrokken blijven. Daarnaast zijn vroedvrouwen goed geplaatst omdat ze vaak erg dicht staan bij de (toekomstige) gezinnen en meer tijd nemen. In de werkgroep hebben we afgesproken om niet vast te leggen wie deze rol op zich neemt omdat we vinden dat gezinnen dit best zelf kiezen.

Momenteel is er een mogelijkheid om geformaliseerd een multidisciplinair overleg (MDO) aan te vragen voor afstemming van complexe zorg in de thuissituatie. Sinds 1 mei 2020 is er een nieuwe werkwijze. Meer informatie xxxxx://xxx.xxxx-xx- xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxx-xxxxx-0-xxx-0000-xxxxxx. Op deze pagina vind je ook een contactenlijst van de overlegorganisatoren terug. Deze dien je te contacteren indien je een MDO wenst aan te vragen.

MDO kan in aanmerking komen voor (aanwezigheids-)vergoeding indien het voldoet aan de volgende voorwaarden:

• Minimaal drie verschillende disciplines aanwezig zijn (huisarts/psychiater mag digitaal of telefonisch)

• Persoon (of vertegenwoordiger) aanwezig, met toestemming voor samenstelling overleg en verwerking gegevens -> tenzij uitdrukkelijke verklaring van niet- gewenste aanwezigheid

• Zorgaanbieders verklaren dat aanwezigheid persoon niet wenselijk is

• Er 1 overleg per 365 dagen plaatsvindt

Drie (professionele) rollen worden vergoed:

• De overlegorganisator: 120 euro

• De zorgbemiddelaar: 40 euro

• De deelnemer: 25 euro (maximaal vier per overleg, op organisatieniveau) Geen cumulatie tussen rollen als persoon, wel op organisatieniveau

We willen vooral oproepen om contact op te nemen met elkaar met vragen of

bezorgdheden, dit kan telefonisch, face to face, via de app xxxxx, …

Er zijn alvast 2 hulplijnen waar je als zorgverlener naar kan bellen: ECK de Kraamvogel en de moeder-baby afdeling van PC Bethanië (gegevens zie Hoofdstuk 5).

3 Born in Belgium Pro-tool

De Born in Belgium Pro-tool brengt de bovenstaande zaken samen in een handige tool. De Born in Belgium Pro-tool is een gecentraliseerd, online platform voor professionals in de zorg- en hulpverlening.

Wat houdt het in?

Born in Belgium Professionals biedt een gratis (via het RIZIV), digitale tool aan ter ondersteuning van de hulp- en zorgverlening van zwangere vrouwen in psychosociaal kwetsbare situaties.

Enerzijds biedt hij de mogelijkheid om systematisch te screenen naar de psychosociale situatie van zwangere vrouwen aan de hand van een wetenschappelijk onderbouwde vragenlijst. Anderzijds ondersteunt hij de hulp- en zorgverleners die hem gebruiken door geïntegreerde zorgpaden, aangepast aan de situatie van de vrouw, uit te rollen. Deze zorgpaden helpen de hulp- en zorgverleners bij het doorverwijzen, procedures en het geven van informatie over bepaalde thema’s. Bovendien fungeert de Born in Belgium Professionals tool als een gedeeld platform en kunnen de bevoegde hulp-en zorgverleners het overzicht behouden van wat de psychosociale situatie is, wat reeds ondernomen werd en door wie. Ook krijgen de hulp-en zorgverleners een overzicht van het professionele netwerk dat actief is rond de zwangere vrouw.

Voor wie is het bedoeld?

De tool is uitsluitend bedoeld voor hulp-en zorgverleners aan de volgende voorwaarden voldoen:

• Gebonden zijn aan het (medisch) beroepsgeheim

• (Medische en/of sociale) hulpverlening voor zwangere vrouwen aanbieden

Het online platform houdt rekening met de huidige privacywetgeving (GDPR) ter bescherming van zowel de zwangere vrouw als de hulp- en zorgverlener.

Hoe de tool gebruiken?

De Born in Belgium Pro-tool is eenvoudig, efficiënt en organisch in gebruik. Hij werd ontwikkeld voor en door hulp-en zorgverleners en sluit dus nauw aan bij de huidige praktijken.

Om de tool te kunnen gebruiken zijn er 2 opties:

• Integratie in een Elektronisch Dossier of softwarepakket (bekijk onze partners die de tool reeds gebruiken)

• Toegang via een weblink met persoonlijke login en multi-factor authenticatie

Er wordt bovendien ook een opleiding aangeboden voor (toekomstige) gebruikers van de tool. Je kan de data raadplegen op de website.

Xxxx je meer informatie over de tool of wil je partner worden en met de tool gaan werken? Meer informatie hierover via xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxx-xxxxxx/

De indicatoren van psychosociale kwetsbaarheden achter de tool

Op basis van literatuurstudie en in co-creatie met het werkveld door middel van Expert Panels werden een reeks van cruciale indicatoren vastgelegd die aan de basis liggen van onze tool.

• Geboorteland

• Opleiding

• Angst

• Professionele status (partner)

• Communicatie

• Inkomen

• Sociale steun

• Verblijfstatus

• Mentaal welzijn

• Depressie

• Huisvesting

• Middelen- en medicatiegebruik

• Geweld

Hoofdstuk 4: Postpartum opvolging

1 Timing en inhoud van postnatale zorgen en voorlichting na ontslag uit ziekenhuis

Voor de postnatale zorg van dag 0 tot 6 à 8 weken gebruiken we de aanbevelingen van de VBOV, namelijk volgend document: ‘Gebruik van goede praktijkvoering voor postnatale zorg’: “Frequentie, timing en inhoud van de postnatale zorgen voor moeder en baby, en voorlichting na ontslag uit het ziekenhuis” (zie bijlage 5). Hierin staan de zorgen die minimaal moeten gebeuren tijdens de eerste 6 tot 8 weken postnataal. De zorgen kunnen steeds uitgebreid worden op indicatie. De postnatale zorgen in het ziekenhuis zijn vaak uitgebreider dan de zorgen aan huis, vaak als early warning call. Dit schema houdt rekening met een flexibele verblijfsduur in het ziekenhuis en kan gebruikt worden door zowel vroedvrouw als huisarts. In het thuismilieu worden deze parameters gemeten zoals in de richtlijnen vermeld. In de postnatale werkgroep hebben we nog bijkomende afspraken gemaakt. Deze zijn hieronder terug te vinden.

2 Richtlijnen bij vroegontslag of thuisbevalling

‘Gebruik van goede praktijkvoering voor postnatale zorg’: aanbeveling 6 tot en met 9

(op p. 22 klikken in de inhoudstafel)

3 Bilirubine meten

‘Gebruik van goede praktijkvoering voor postnatale zorg’: aanbeveling 15 (op pagina 41 klikken in de inhoudstafel)

Alle baby’s worden minimum 1 maal per dag gedurende de eerste 72 uur gecontroleerd op geelzien, dat gebeurt door visuele inspectie. Doorverwijzing naar het ziekenhuis bij aanwijzingen. In het ziekenhuis kan een Bilicheck gedaan worden om de bilirubine (afbraakproduct van rode bloedcellen waardoor baby's geel zien) te meten.

Routinebepaling van bilirubinewaarden is niet aanbevolen volgens de NVK (2008) en de NICE (2010).

4 Neonatale screening naar aangeboren aandoeningen (vroegere hielprik)

Met het Bevolkingsonderzoek Aangeboren Aandoeningen laat de Vlaamse overheid momenteel 16 ziektes opsporen bij pasgeboren baby’s. En dat via een bloedstaal dat wordt afgenomen met een prik in de rug van de hand bij de baby, op de 4de dag (tussen 72 en 96u) na de geboorte. De ziektes zijn zeldzaam, en hebben vaak heel ernstige gevolgen. Maar door er vroeg bij te zijn, kunnen artsen tijdig een behandeling starten. Vanaf 1 januari

2019 screent het Bevolkingsonderzoek ook op mucoviscidose. Deelnemen aan het bevolkingsonderzoek is niet verplicht, maar het wordt sterk aangeraden in het belang van de baby: hoe sneller deze zeldzame ziektes ontdekt worden, hoe beter de behandeling aanslaat. De screening is gratis voor alle baby’s die in Vlaanderen worden geboren, thuis of in een materniteit. Is er verder onderzoek nodig, dan komt de ziekteverzekering tussen.

Het bloedstaal wordt gedurende vijf jaar bewaard en alleen gebruikt in het kader van dit bevolkingsonderzoek. Uitzonderlijk kan daarvan afgeweken worden, maar dan alleen met een bijkomende uitdrukkelijke (schriftelijke) toestemming van de ouders. Het bewaren van persoonsgegevens is nodig voor het informeren van je arts en het bewaken van de kwaliteit van het bevolkingsonderzoek. Dit gebeurt volgens de Europese privacyregelgeving.

Bevolkingsonderzoek Aangeboren Aandoeningen breidt uit:

1. Vanaf 24 maart 2022 worden 3 ziektes toegevoegd die qua opsporingsmethode eenvoudig geïmplementeerd kunnen worden door de screeningscentra: Tyrosinemie type I, Tyrosinemie type II en Carnitine Palmitoyltransferase deficiëntie type 1. Deze 3 ziektes zijn zeer zeldzaam, maar kunnen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals acuut leverfalen, leverkanker, aangetast zenuwstelsel, huidletsels, verminderd zicht, intellectuele handicap, hersenschade en coma of overlijden door hypoglycemie. Voor deze 3 ziektes is een behandeling beschikbaar, waardoor deze problemen voorkomen kunnen worden.

2. Vanaf juli 2022 wordt spinale spieratrofie (SMA) toegevoegd. Momenteel voeren de screeningscentra nog een grondige validatiestudie uit om de genetische test waarmee deze ziekte wordt opgespoord, volledig op punt te stellen.

3. Vanaf 2023 worden 3 ziektes toegevoegd waarvoor de opsporingsmethode samen met experten eerst nog verder geoptimaliseerd moet worden: Severe Combined Immune Deficiency (SCID), Holocarboxylase syntethase deficiëntie en Homocystinurie.

Meer informatie via: xxxxx://xxxxxxxxxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xx

5 Toedienen van vitamine

Vitamine K wordt, bij borstvoeding, in hoge dosis aan de pasgeborene gegeven, zodat in principe de ganse eerste week gedekt is. Van dan af is dagelijks toedienen van vitamine K (Xxxxxxx X, 5 druppels) het gemakkelijkste. Schema’s met wekelijkse toediening zijn weinig praktisch omdat deze gemakkelijk worden vergeten. Vitamine K mag gestopt worden na 3 maanden of als er overgegaan wordt op kunstvoeding (minstens 50% van de totale inname van melk). Bij AZ Sint-Jozef: Vitamine K wordt direct bij de geboorte I.M. gegeven, 1 ampul. Orale toediening is dan niet nodig.

Vitamine D: Er wordt aanbevolen bij alle kinderen dagelijks 400 IU vitamine D toe te dienen, vanaf de geboorte tot en met de leeftijd van 6 jaar, gans het jaar door, onafhankelijk van het soort voeding en de vitamine D suppletie van de lacterende moeder. Bij kinderen met een donker (negroïde) huidtype wordt 600 IU/d aanbevolen.

6 Kraamhulp

Vanuit de signaalfunctie, de psychosociale ondersteuning en de mogelijkheid tot langere aanwezigheid van kraamverzorgenden bij jonge gezinnen met een pasgeboren baby willen we kraamhulp hier ook vermelden. Voor huishoudelijke, lichaamsverzorgende, familiale en psychosociale hulp door een kraamverzorgende kan men terecht bij de diensten voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg.

Een kraamverzorgende kan onder meer helpen met de verzorging van de moeder en haar baby, met huishoudelijke taken, met de opvang van andere kinderen of bezoek … Meer informatie en contactgegevens vind je op xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxx.

7 7e dag onderzoek

Als kinderen naar huis gaan nadat de ductus arteriosus gesloten is (dus op dag 4 of 5) kan de verdere opvolging door de huisarts gebeuren. Als het ontslag vroeger gebeurt dan 72u na de geboorte, dient er na 7 dagen nog een consultatie bij de kinderarts plaats te vinden. Ouders kunnen na 1, 2 of 4 weken naar de huisarts gaan voor opvolging, kennismaking, bespreking van voeding en dergelijke. Het is waardevol dat de huisarts deze jonge gezinnen ziet. Op deze manier kunnen ze met hen een vertrouwensband opbouwen.

Tool: Handleiding voor Huisartsen m.b.t. follow-up van moeder: Vzw De Bakermat, Expertisecentrum Kraamzorg en Praktijk voor vroedkunde. Deze kunnen huisartsen raadplegen. Samen met 'regelmatige' bijscholing door de verschillende specialismen om de postnatale opvolging te optimaliseren.

8 Huisbezoek Kind & Gezin

Het streefdoel is om binnen de 14 dagen na de bevalling een eerste huisbezoek te brengen. Dit wordt complementair aan de huisbezoeken van de vroedvrouw en/of een afspraak bij de kinderarts ingepland.

Het eerste consult bij de arts van K&G vindt plaats als de baby 4 weken oud is. In het Kindboekje is een vaste kalender van de consultmomenten terug te vinden. Deze afspraken zijn vooral voor de opvolging van het kindje.

Het lokale K&G team staat met een luisterend oor klaar voor kleine en grote vragen, informatie of advies en ondersteuning voor als het moeilijker gaat. Indien nodig wordt verder doorverwezen naar de vroedvrouw, de huisarts of de kinderarts.

9 Gynaecologisch consult

Dit gebeurt in week 6 tot 8. Hier worden volgende zaken besproken:

- anticonceptie

⮚ Opgelet: in de ziekenhuisopname na de bevalling ook al bespreken en voorschriften bezorgen, dit gebeurt soms te laat

- postnatale kinesitherapie

- borstvoeding

- algemeen gynaecologisch nazicht +/- PAP (uitstrijkje)

Bij patiënten met zwangerschapsdiabetes in de voorbije zwangerschap, moet het belang worden benadrukt van deelname aan de postpartum OGTT en registratie in het project “Zoet zwanger”.

Bij patiënten met hypertensieve pathologie in de voorbije zwangerschap, moet de bloeddruk verder opgevolgd worden en een cardiologisch nazicht gepland worden.

In de 3 ziekenhuizen zijn er kleine verschillen rond het voorschrijven van anticonceptie.

Palfijn

Vanaf 3 weken postpartum starten met anticonceptie, zowel minipil als gewone pil. Ze geven alle voorschriften al mee bij vertrek uit het ziekenhuis.

Klina

De minipil kan snel opgestart worden, alsook Implanon. De spiraal kan ten vroegste 6 weken postpartum en gewone pil wordt pas na 6 weken aangezien verhoogde kans op trombose de eerste 6w postpartum.

Sint-Jozef

Voorschriften worden meegegeven bij vertrek uit ziekenhuis bij het ontslaggesprek van de gynaecoloog. Opstart van de minipil na 4 weken.

Opstart gewone pil bij 1e dag van de volgende menstruatie of na 6 weken indien de patiënt dat verkiest.

Opmerking: Vroedvrouwen mogen ook een aantal zaken voorschrijven, zoals de minipil.

10 Vaccinatie

In week 8 vindt de eerste vaccinatie plaats, dit kan gratis bij de K&G arts, bij een pediater of huisarts. In België is enkel de poliovaccinatie verplicht. De Hoge Gezondheidsraad beveelt echter aan het volledige schema van de basisvaccinaties te volgen (xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xx/xxxxx/xxxxxxxxxx-xx-xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxx- basisvaccinatieschema). Sommige ouders staan weigerachtig ten aan zien van vaccinaties voor kinderen. In dit Zorgpad weerhouden we de afspraak dat alle zorgverstrekkers rond het jonge gezin het volgen van het basisvaccinatieschema stimuleren. Het is wetenschappelijk bewezen dat de voorgestelde en verplichte vaccinaties belangrijk zijn voor kinderen en hun omgeving.

Meer informatie: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xx/xxxxx/xxxxxxxxxx-xx- vaccinatie/vaccinaties.

11 Voeding

Medewerkers van Kind en Gezin, vroedvrouwen en pediaters kunnen de ouders bijstaan op het vlak van borst- en flesvoeding. Bij problemen kan je beroep doen op een pediater of een lactatiekundige. Een lactatiekundige is een expert op het gebied van borstvoeding en geeft moeders voorlichting en advies over borstvoeding en helpt bij het oplossen van borstvoedingsproblemen. Ook is hij of zij het aanspreekpunt voor kraamverzorgenden en andere professionals als zij vragen hebben over borstvoeding. Lactatiekundigen werken in de 1e en 2e lijn. Via volgende link kan je een lactatiekundige in je buurt vinden: xxxxx://xxx.xxx- xxxxxxxxxxxx.xx/xx/(xxxxxxxxxx)_xxxxxx/xxxxxxxxxxxxxxx_(xxxxx)_xx_xx_xxxxx/00

Zorgverstrekkers merken dat ouders soms herhaaldelijk veranderen van kunstvoeding. Dat is niet aan te raden omdat een baby tijd nodig heeft om te wennen aan een nieuwe voeding.

We stellen voor:

Na één verandering van voeding de ouders doorverwijzen naar de kinderarts.

Het is belangrijk om als zorgverlener goed te luisteren naar ouders en een goede probleemanalyse te maken. Het zou kunnen dat er een onderliggend probleem is: draagkracht ouders, andere reden voor huilbuien (bv. oververmoeidheid), medische oorzaak …

De adviezen van de verschillende zorgverstrekkers over kunstvoeding zijn niet altijd op elkaar afgestemd. Ouders krijgen soms tegengestelde adviezen. Ook om deze reden is het belangrijk dat er onder de zorgverstrekkers goed met elkaar wordt afgestemd en wordt doorverwezen naar de pediater.

Momenteel adviseren vroedvrouwen ouders vooral om borstvoeding te geven omwille van de voordelen voor moeder en kind. Ze zijn hierdoor soms minder vertrouwd met kunstvoeding. Daarom is het belangrijk dat er in de kringen ook opleidingen rond kunstvoeding worden aangeboden en de recente ontwikkelingen hieromtrent. Vroedvrouwen kunnen steeds terecht bij pediaters met vragen.

In het verleden werd er systematisch Dostinex voorgeschreven om de melkproductie te voorkomen of te onderdrukken, wanneer een moeder geen borstvoeding geeft. Nu wordt het enkel op indicatie gegeven.

12 Gebruik van vochtige doekjes

Vochtige doekjes zorgen vaak voor een rode stuit bij baby ’s. De beste methodes om de billen te reinigen zijn papier, lotion en wasbare doekjes (zonder etherische olie). Amandelolie is af te raden, omdat kinderen hier allergisch voor kunnen zijn.

Hoofdstuk 5: Sociale kaart en implementatie

1 Sociale kaart algemeen

• Born in Belgium Pro-tool

Online platform voor professionals in de zorg- en hulpverlening

De Born in Belgium Pro-tool is een gratis (via het RIZIV) digitale tool ontwikkeld door én voor hulp- en zorgverleners in de (para)medische en sociale sector. De tool, in de vorm van een online platform, ondersteunt de hulp- en zorgverleners om tijdens de zwangerschap een volledige omkadering op maat van de psychosociale noden van de zwangere vrouw aan te bieden.

Enerzijds biedt hij de mogelijkheid om systematisch te screenen naar de psychosociale situatie van zwangere vrouwen aan de hand van een wetenschappelijk onderbouwde vragenlijst.

Anderzijds ondersteunt hij de hulp- en zorgverleners die hem gebruiken door geïntegreerde zorgpaden, aangepast aan de situatie van de vrouw, uit te rollen. Deze zorgpaden helpen de hulp-en zorgverleners bij het doorverwijzen, procedures en het geven van informatie over bepaalde thema’s.

Bovendien fungeert de Born in Belgium Professionals tool als een gedeeld platform en kunnen de bevoegde hulp-en zorgverleners het overzicht behouden van wat de psychosociale situatie is, wat reeds ondernomen werd en door wie. Ook krijgen de hulp-en zorgverleners een overzicht van het professionele netwerk dat actief is rond de zwangere vrouw.

Voor wie is het bedoeld?

De tool is uitsluitend bedoeld voor hulp-en zorgverleners aan de volgende voorwaarden voldoen:

• Gebonden zijn aan het (medisch) beroepsgeheim

• (Medische en/of sociale) hulpverlening voor zwangere vrouwen aanbieden

Het online platform houdt rekening met de huidige privacywetgeving (GDPR) ter bescherming van zowel de zwangere vrouw als de hulp- en zorgverlener.

Je kan je kandidaat stellen om partner te worden: Partner worden – Born in Belgium Pro

• Kind & Gezin

Kind en Gezin is een agentschap van de Vlaamse overheid. Het heeft als opdracht om actief bij te dragen tot het welzijn van jonge kinderen en hun gezinnen door dienstverlening op de beleidsvelden preventieve gezinsondersteuning, kinderopvang en adoptie.

Vanaf 2019 werken ze met multidisciplinaire lokale teams actief in elke eerstelijnszone. Elk lokaal team krijgt versterking van 5 nieuwe functies: psychopedagoog, sociaal werker, relatiebeheerder, intersectorale medewerker, administratieve medewerker.

Kind en Gezin wil graag al kennismaken met aanstaande ouders en hun gezin tijdens de zwangerschap. Ze voorzien een startgesprek in het laatste trimester

van de zwangerschap. Op vraag van ouders en voor kwetsbare gezinnen kan dit al vroeger in de zwangerschap. Tijdens het startgesprek maken ze tijd om hun dienstverlening voor te stellen en bekijken ze de behoeften en verwachtingen van de aanstaande ouders. Ze nemen tijd om in gesprek te gaan over alle veranderingen die een geboorte met zich meebrengt.

Ouders kunnen zich voor dit startgesprek aanmelden via het portaal op xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xx/xxxx-xx-xxxxx-xxxxxxxx/xxxxxx-xxxxxxxxxxxx of via de K&G lijn 078/150.100. Op termijn krijgen de lokale teams automatisch de gegevens van alle aanstaande ouders door wanneer zij de geboortepremie aanvragen en kunnen hen dan contacteren voor een startgesprek. Het blijft het wel belangrijk voor alle partners betrokken in het Zorgpad (en ruimer) om af te toetsen/alert te zijn of ouders de weg naar K&G gevonden hebben, en andersom tijdens het startgesprek af te toetsen hoe de ondersteuning voorzien wordt in de pre- en perinatale periode en door te verwijzen naar vroedvrouw, huisarts, kraamzorg, ….

Met de online toepassing “Mijn Zwangerschap” (via xxxxx://xxxx.xxxxxxxxxxx.xx/) krijgen aanstaande ouders voortaan digitaal maatwerk en heldere informatie, op een laagdrempelige en klantvriendelijke manier. De beleving van de zwangerschap en de voorbereiding op het ouderschap komen hierbij ruim aan bod. Wie een profiel aanmaakt met de vermoedelijke bevallingsdatum krijgt via “Mijn Zwangerschap” week na week tips, leuke weetjes, heldere en correcte informatie en getuigenissen op maat. Om die reden moet je ook opgeven of het om een eerste of volgend kind gaat en of de ouder een partner heeft. Naast een persoonlijke tijdslijn, staat er een overzicht van folders, brochures en checklists van Kind en Gezin. Die checklists zijn een handig geheugensteuntje: Wanneer ga je best op zoek naar kinderopvang? Hoe krijg je een kennismakingsgesprek met Kind en Gezin? Wanneer moet je je werkgever inlichten? Hoe kan je je al wat voorbereiden op de bevalling? Ouders kunnen ook zelf dingen aanvullen.

• Huis van het Kind

Sinds 1 november 2014 worden er samenwerkingsverbanden erkend en gesubsidieerd als Huis van het Kind. Daar worden lokale krachten gebundeld met als doel aanstaande gezinnen en gezinnen met kinderen en jongeren zo goed mogelijk en zo dicht mogelijk bij hun leefwereld te ondersteunen. In een Huis van het Kind kunnen ouders en kinderen terecht voor alles rond opvoeden en opgroeien, van zwangerschapswens tot 24 jaar, nl. voor opvoedingsondersteuning, preventieve gezondheidszorg, informatie, advies, begeleiding en ontmoeting.

Het is een samenwerking tussen organisaties die je helpen met kinderopvang, gezondheidszorg, vrijetijdsaanbod, opvoedingsondersteuning, workshops en veel meer. Er zijn een aantal verplichte partners zoals K&G, de consultatiebureaus, de Opvoedingswinkel en de lokale besturen. Huizen van het kind zetten zich bijvoorbeeld in om een laagdrempelig aanbod te voorzien voor (aanstaande) ouders, zoals infoavonden voor zwangeren en hun partner, ontmoetingsplaatsen voor ouders met jongere kinderen, lezingen ... Elke gemeente in de Eerstelijnszone Noorderkempen (Brasschaat, Essen, Kalmthout, Kapellen en Wuustwezel) heeft een Huis van het Kind. Ze hebben een gezamenlijke website: Huis van het Kind Noorderkempen (samen met de gemeente Stabroek). In de Eerstelijnszone Noord Antwerpen zijn dat momenteel de gemeenten Schoten,

Stabroek en de stad Antwerpen (Merksem, Ekeren, Luchtbal, BEZALI (Berendrecht, Zandvliet en Lillo)). In Eerstelijnszone Voorkempen zijn er 2 Huizen van het Kind, nl. Huis van het kind Voorkempen en Huis van het Kind Malle.

• Gezinsbond

De Gezinsbond heeft ook een aanbod voor (toekomstige) jonge gezinnen. Voor ouders in verwachting: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/Xxxxxxx/xxxxx-xx- verwachting.aspx

Voor ouders met jonge kinderen: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx/Xxxxxxx/xxxxxxx.xxxx Aanbod:

- brieven aan jonge ouders

- kinderoppas

- tweedehandsbeurs

- voordrachten of vormingen

• Expertisecentrum kraamzorg

Het Expertisecentrum Kraamzorg is een professioneel aanspreekpunt in de provincie en biedt expertise rond perinatale netwerking, samenwerken in de Huizen van het Kind, perinataal welbevinden, kwetsbare doelgroepen en een borstvoedingsvriendelijke eerstelijn. Ze hebben een aanbod voor professionelen en gezinnen.

Expertisecentrum Kraamzorg De Kraamvogel vzw:

Website: xxx.xxxxxxxxxx.xx Telefoon: 03/238.11.00

0471/82.82.48 (enkel voor hulpverleners) E-mail: xxxx@xxxxxxxxxx.xx

Casusoverleg en opleiding infant mental health

• Casusoverleg moeder-baby

In samenwerking met partners van ECK De Kraamvogel, Kind & Gezin, CGG Vagga, CGG Kempen vzw en CGG De Pont organiseert Moeder & Baby op regelmatige tijdstippen multidisciplinair perinataal casusoverleg. perinataal multidisciplinair casusoverleg vanuit de moeder en baby-unit een georganiseerd. Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx

E-mail: xxx.xxxxxxxxx@xxxxxx.xx

Meer opleidingen: Opleiding en vorming | Moeder&Baby (xxxxxxxxxx.xx)

• Crosslink Pang 0-18

Vanuit Pang 0-18 wordt er casusoverleg georganiseerd voor hulpverleners vanuit verschillende sectoren rond het jonge kind en de context (contactpersoon: xxxxx.xxxxxxxxx@xxxxx0-00.xx).

Website: xxxxx://xxxxx0-00.xx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxx-xxxxx-xxxx-xx-xxxxxxx/ Meer activiteiten: Activiteiten - PANGG 0-18

Sociale kaart a.d.h.v. Embrace-criteria

2 Armoede

• Panza: PANZA wil een formeel en efficiënt werkend netwerk zijn in grootstad Antwerpen met als doel zo veel mogelijk kansarme zwangeren en prille moeders (gezinnen) te bereiken om een kwaliteitsvolle zorg- en dienstverlening te bieden (van zwangerschapswens tot en met kraamperiode).

Info voor zorg- en hulpverlener a.d.h.v. thematische flowcharts: zoals:

- Patiënten zonder wettig verblijf en verzekering

- Hoe meisjes beschermen tegen vrouwelijke genitale verminking?

- Wat bij vermoeden van intrafamiliaal geweld?

- Wat bij vermoeden van middelenmisbruik?

- Wat als de zwangere een tiener is?

- Ongepland zwanger

- Hoe communiceren met mijn anderstalige cliënten?

- Hoe helpen bij het zoeken naar kinderopvang?

- Waar kan een zwangere of prille moeder met psychisch onwelbevinden terecht?

- Wat als er eersteleeftijdsmelk nodig is voor zwangeren in armoede?

- …

Vragen over Panza: xxxxx@xxxxxxxxxx.xx

OCMW/sociaal huis van gemeente:

• OCMW Brasschaat

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxx/xxxxxxx-xxxxxxxx- ocmw-sociaal-huis

Telefoon: 03/650.29.30

E-mail: xxxx@xxxxxxxxxx.xx

Open huis KABAS:

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxx/xxxxxxx-xxxxxxxx- ocmw/advies-en-ondersteuning/open-huis-kabas

XXXXX probeert de zelfredzaamheid van mensen te verhogen door te werken op 4 terreinen:

o materiële hulpverlening (tweedehandsboetiek, sociale kruidenier)

o het aanbieden van zinvolle vrijetijdsbesteding (activiteiten en cursussen)

o het verlenen van informatie en advies

o als tewerkstellingspunt

• Sociale dienst Essen

Website: xxxxx://xxx.xxxxx.xx/xxxxx/0000/xxxxxxx-xxxxxx Telefoon: 03/690.05.50

E-mail: xxxx@xxxxx.xx

• OCMW Kalmthout

Website: xxxxx://xxxxxxxxx.xx/xxxxxx/xxxxxxxxxxxxx/ Telefoon: 03/620.15.60

E-mail: xxxxxxx.xxxxxx@xxxxxxxxxxxxx.xx

Twinkeltje: Xxxxxxxxxx is een tweedehandswinkel met toffe kinderkledij en -spulletjes aan lage prijzen, speciaal voor ouders van jonge kinderen die het financieel wat moeilijker hebben. xxxxx://xxxxxxxxx.xx/xxxxxx/xxxxxxxxxx/

• Sociaal Huis Kapellen

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xx/xxxxxxx-xxxx Telefoon: 03/660.68.00

E-mail: xxxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx

• Sociaal huis Wuustwezel

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxx%X0%XXxx-xxxx xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxxx_xxxxxxx_xxxx_xxxxxxxxxx.xxx Telefoon: 03/633.52.10

E-mail: xxxx@xxxxxxxxxxxxxx.xx

• CAW Zijhuis Passage

Telefoon: 03/224.85.95

E-mail: xxxxxxx.xxxxxxx@xxxxxxxxxxxx.xx

Aanbod:

- Woonbegeleiding

- Opvang aan thuisloze vrouwen, koppels en gezinnen die door een externe, ambulante dienst begeleid worden: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxx/

• Huizen van het Kind

Huizen van het Kind hebben een belangrijke opdracht naar kwetsbare gezinnen.

• DOMO

Domo staat voor Door Ondersteunen, Mee Opvoeden en richt zich naar kwetsbare (vaak kansarme) gezinnen in de Antwerpse Kempen. Domo is een Vlaamse methodiek waarbij de kernzin volgende is: één vrijwilliger bouwt een langdurige samenwerking op met 1 kwetsbaar/kansarm gezin met kinderen tussen 0 en 12jaar.

Bedoeling is vooral om wekelijks een leuke activiteit in het gezin aan te bieden of/en om een brugfunctie te zijn voor de ouder naar externe diensten zoals OCMW, welzijnswerkingen, school...

Rekening houdend met de noden van het gezin en de talenten van de vrijwilliger, wordt gezocht naar een goede combinatie tussen gezin en vrijwilliger.

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/ Telefoon: 0499/64.46.78 of 0499/90.89.44

E-mail: Xxxxx@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx of Xxxxxxx@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx

• Andere instanties die materiële hulp/uitleenmogelijkheden bieden:

- Kringloopwinkel: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxx/xxxxx.xxxx

- Gezinsbond: tweedehandsbeurzen: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxx

• Speelotheek/bibliotheek Brasschaat:

o telefoon: 03 650 03 60

o Xxxxxxxxx 000, 0000 Xxxxxxxxxx

• Speelotheek/bibliotheek Wuustwezel:

o Telefoon: 03 690 46 41

o Xxxxxxxxxxx 00, 0000 Xxxxxxxxxx

3 Aanpassingsvermogen aan de zwangerschap

Een vertrouwenspersoon voor de (toekomstige) ouders (bvb. huisarts, vroedvrouw, gynaecoloog, iemand uit het netwerk, ...) heeft een belangrijke rol bij moeilijkheden rond dit thema. Het installeren van een steunend (professioneel) netwerk kan helpen om de veerkracht van (toekomstige) ouders te versterken. Ook praktische hulp kan een helpend zijn, bijvoorbeeld door kraamzorg aan te vragen. Meer info via: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxx.

Veerkrachtversterkende hulp

• Informatieaanbod rond zwangerschap en geboorte

De Huizen van het Kind organiseren infoavonden 'kindje op komst'. Ook AZ Klina organiseert informatiesessies voor toekomstige ouders. Je kan ook steeds een prenataal consult plannen bij een zelfstandige vroedvrouw via Zoek een vroedvrouw in je buurt | VBOV (xxxxxxxxxxxx.xx) of bij een vroedvrouw van het ziekenhuis, via Prenatale consultaties | AZ Klina.

• CAW huis Noorderkempen:

Onthaal bij problemen, bezorgdheden of welzijnsvragen xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxx-xxxx-xxxxxxxxxxxxx/ Telefoon: 03 207 18 70

E-mail: xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx@xxxxxxxxxxxx.xx

• Kruispunten: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/

Het Kruispunt biedt eerste hulp bij psychische en sociale problemen. In de verschillende Kruispunten werken professionele hulpverleners van verschillende organisaties. Samen vormen zij een multidisciplinair team.

Zij doen enkele gesprekken en verwijzen gericht door naar hulpverlening indien nodig.

Het eerste gesprek is steeds gratis. Vanaf dan is het:

• 11 euro: standaardbijdrage

• 4 euro: o.a. bij verhoogde tegemoetkoming, een bepaalde vorm van budgetbegeleiding, maximumfactuur bereikt

• 2.5 euro: groepssessie

• 0 euro: o.a. voor mensen in asielprocedure of zonder wettig verblijf

Voor cliënten in een precaire situatie wordt naar een oplossing op maat gezocht.

Locaties: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxx

Noorderkempen:

Kalmthout:

Telefoon: 03/808.28.77

E-mail: xxxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx Brasschaat :

Telefoon: 03 270 07 93

E-mail: xxxxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx

Voorkempen

Schilde:

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/ Telefoon: 03/328.20.64

E-mail: xxxxxxxxxx@xxxxxxxxx.xx

Noord-Antwerpen

Luchtbal

Telefoon: 03 207 18 33

E-mail: xxxxx-xxxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx

• Eerstelijnspsychologische zorg

ELP is een kortdurende vorm van psychologische zorg die bijdraagt tot het versterken van de algemene mentale gezondheid. Deze zorg is gericht op vraagverheldering, (begeleide) zelfhulp en versterking van zelfredzaamheid en veerkracht. Er wordt getracht de persoon op weg te helpen, in zijn kracht te zetten om zo evenwicht te (her)vinden. Het eerste verkennende gesprek is gratis.

Individueel aanbod:

o € 4 of € 11 per sessie

o In een één op één gesprek of samen met iemand die belangrijk is, wordt er gewerkt rond de vraag.

Groepsaanbod:

o € 2,5 per sessie

o Binnen een kleine groep werk je met lotgenoten/peers rond hetzelfde thema. Door jouw ervaringen met anderen te delen, geef je erkenning aan elkaar.

Website: Xxxx Xxxx - Psychologische zorg in de eerste lijn Provincie Antwerpen

• Ondersteuning voor ouders met een verstandelijke beperking

Informatie

- Wat als ouders met een mentale beperking een kind krijgen? xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxx-xxxxxx-xxx-xxx-xxxxxxxxx/xxx-xxx-xxxxxx- met-een-mentale-beperking-een-kind-krijgen

- Ouderschap bij mensen met een verstandelijke beperking: Wij willen ook graag kinderen — Achtergrond — Xxxxxxx.Xxx

- Wat betekent het voor een kind om verstandelijk beperkte ouders te hebben? xxxxx://xxx.xxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxx-xxxxxx

Begeleiding ouders en/of kinderen

- Rechtstreeks Toegankelijke Hulp

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx-xxxx-xxx- voor-personen-met-een-handicap

- Pleegzorg

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxx/xxxxxx

- CKG: Centrum voor kind en gezinsondersteuning

o CKG Dennenhuis Kapellen:

Website: xxxx://xxxxxxxxx.xxxxxxxxxxx.xxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxx- centrum

Telefoon: 03 431 44 20

o CKG Xxxxx Xxxxxxx:

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxx.xx/xxxx/xxxxx.xxx/xxxx-xxx Telefoon: 03/658.51.72

o CKG Open Poortje:

Website: xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxx-xxxxxxx/ Telefoon: 03/383.26.51

4 Welzijn en Gezondheid

Welzijn

• Website gericht naar (toekomstige- ouders): ‘wolk in mijn hoofd’ met getuigenissen, symptomen (van angst- en depressie) en 1e hulp: xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxx.xx/

Deze website is een initiatief van het Gents Netwerk voor Perinatale Mentale Gezondheid.

• Online zelfhulp via depressiehulp: xxxxx://xxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxx

Online zelfhulp bied je een aantal oefeningen voor een betere stemming. Je kan er volledig zelf mee aan de slag. Minimumleeftijd om deel te nemen is 18 jaar.

o 24/7 toegankelijk

o Kosteloos en anoniem

o Anoniem contact met andere deelnemers via een afgeschermd forum

• CAW-huis Noorderkempen:

Onthaal bij problemen, bezorgdheden of welzijnsvragen xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxx-xxxx-xxxxxxxxxxxxx/ Telefoon: 03 207 18 70

E-mail: xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx@xxxxxxxxxxxx.xx

Begeleidingsteam Relaties Brasschaat

Hulp voor iedereen die vragen, zorgen of moeilijkheden heeft op het domein van het persoonlijk functioneren, relaties tussen partners, opvoeding en pedagogische vragen. Ook voor mensen die juridische vragen hebben over personen- en familierecht.

Website: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxx-xxxxxx-xx-xxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx/ E-mail: xxxxxxxxxxxxxxxxxx@xxxxxxxxxxxx.xx

• Kruispunten: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/

Zij doen enkele gesprekken en verwijzen gericht door naar hulpverlening indien nodig.

Het eerste gesprek is steeds gratis. Vanaf dan is het:

• 11 euro: standaardbijdrage

• 4 euro: o.a. bij verhoogde tegemoetkoming, een bepaalde vorm van budgetbegeleiding, maximumfactuur bereikt

• 2.5 euro: groepssessie

• 0 euro: o.a. voor mensen in asielprocedure of zonder wettig verblijf

Voor cliënten in een precaire situatie wordt naar een oplossing op maat gezocht.

Locaties: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxx

Noorderkempen:

Kalmthout:

Telefoon: 03/808.28.77

E-mail: xxxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx Brasschaat :

Telefoon: 03 270 07 93

E-mail: xxxxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx

Voorkempen

Schilde:

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/ Telefoon: 03/328.20.64

E-mail: xxxxxxxxxx@xxxxxxxxx.xx

Noord-Antwerpen

Luchtbal

Telefoon: 03 207 18 33

E-mail: xxxxx-xxxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx

• Psychologische zorg in de eerstelijn

Website: Home - Psychologische zorg in de eerste lijn Provincie Antwerpen (xxxxxxxxxxxxxxxxxx-xx.xx)

o Eerstelijnspsychologische zorg

o Gespecialiseerde psychologische zorg (GPZ) GPZ is een vorm van psychologische zorg waarbij (onderliggende) kwetsbaarheden extra tijd en/of specifieke diagnostische en psychotherapeutische aandacht vragen. Binnen dit traject is er ruimte voor multidisciplinair overleg met alle betrokken partners in zorg om een antwoord te kunnen bieden op de hulpvraag.

Het eerste verkennende gesprek is gratis.

Individueel aanbod:

o € 4 of € 11 per sessie

o In een één op één gesprek of samen met iemand die belangrijk is, wordt er gewerkt rond de vraag.

Groepsaanbod:

o € 2,5 per sessie

o Binnen een kleine groep werk je met lotgenoten/peers rond hetzelfde thema. Door jouw ervaringen met anderen te delen, geef je erkenning aan elkaar.

Website: Xxxx Xxxx - Psychologische zorg in de eerste lijn Provincie Antwerpen

• Zelfstandig psycholoog

Psychologen kring: xxxx://xxxxxxxxxxxxxxxx00xx.xx/xxxxxxxxxxx.xxxx Een psycholoog zoeken: xxxxx://xxxx.xx/xxxx-xxxxxxxxxx

xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/

Uitleg over terugbetaling: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxx/xxxxxxxxxxxxx- psychotherapie.html

• CGG - Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg

Zij bieden ambulante hulp voor behandeling van ernstige psychische problemen. Het standaardtarief bedraagt 11€. Urgentiezorg en een eerste consultatie blijven gratis. Mensen met een verhoogde tegemoetkoming binnen de ziekte- en

invaliditeitsregelgeving of mensen in budgetbegeleiding betalen een verminderd tarief van 4 euro per gesprek. Gedetineerden, asielzoekers, mensen zonder papieren of personen die zich in een behartenswaardige situatie bevinden, hoeven geen bijdrage te betalen. Het gaat hier om niet-medische consultaties.

• VAGGA Antwerpen en Zoersel: Moeder-baby consult (je kan er al terecht tijdens de zwangerschap)

Website: xxxxx://xxx.xxxxx.xx/xxx/Xxxxxxxx/Xxxxx/XxxxxXxxxxxx/00/xxxxxx-xxx- def.pdf

VAGGA Zoersel: 03/256.91.60

VAGGA Antwerpen: 03/256.91.20

• CGG Andante:

Website: Algemene info | Andante (xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx) Telefoon: 03 361 11 11 (aanmelding)

03 620 10 20 (team Merksem)

E-mail: xxxxxxxxxxx.xxxxxxx@xxxxxxx.xx xxxxxxxxx.xxxxxxx@xxxxxxx.xx

• Moeder & baby Bethanië

Moeder & Baby is een behandel- en expertisecentrum voor zwangere vrouwen en jonge moeders die te kampen hebben met psychische moeilijkheden voor en na de bevalling.

Website: xxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/ Telefoon: 03/380.25.88

Aanbod:

• Thuisbehandeling

• Dagbehandeling

• Opname

Als expertisecentrum bieden zij ook ondersteuning aan 1e lijns zorgverstrekkers. Meer informatie vind je hier: Ik ben hulpverlener | Xxxxxx&Xxxx (xxxxxxxxxx.xx)

Hier kan je ook verder zoeken naar hulp in de provincie Antwerpen: Zorgpaden provincie Antwerpen | Moeder&Baby (xxxxxxxxxx.xx).

• Netwerken Geestelijke gezondheid:

• SaRA netwerk

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/

SaRA is het samenwerkingsverband voor gemeenschapsgerichte geestelijke gezondheidszorg in de Regio Antwerpen en de regio Noorder- en Voorkempen. SaRA staat voor samenwerking en engagement van alle partners om gepaste zorg te garanderen voor complexe noden van (jong)volwassenen met een psychische kwetsbaarheid. Deze zorg sluit zo dicht mogelijk aan bij de eigen leefomgeving en vertrekt vanuit de krachten van de cliënt en diens context.

Interessante links:

- xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx-xxxx/

- xxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxx-xxxxx/xxxx-xxx-xxxxxx

• Pangg 0 – 18

Website: xxxxx://xxxxx0-00.xx/

PANGG 0-18 is het netwerk geestelijke gezondheid kinderen en jongeren Antwerpen. Het is een samenwerking tussen verschillende partners betrokken bij de geestelijke gezondheid van alle kinderen en jongeren wonend in de provincie Antwerpen en dit over de sectoren heen. Het netwerk PANGG 0-18 bundelt aan de hand van verschillende zorgprogramma’s de krachten om tot een beter op elkaar afgestemde zorg en kennisdeling te komen tussen de verschillende partners in Antwerpen.

Interessante links: xxxxx://xxxxx0-00.xx/xxxxxx/

Mobiel crisisteam Pangg 0-18

Website: xxxxx://xxxxx0-00.xx/xxxxxx/

Het mobiel crisis team biedt mobiele crisiszorg voor alle kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar in de provincie Antwerpen die zich in een crisissituatie bevinden én waarbij er sprake is van (een vermoeden van) een geestelijke gezondheidsproblematiek.

Telefoon: 03/609.57.57

• Crisis:

• Zelfmoordlijn: als men aan zelfmoord denkt, als u bezorgd bent om iemand of vragen hebt rond dit thema: bel 1813 of ga naar xxx.xxxxxxxxx0000.xx

• Noodnummer politie, ambulance, brandweer: 112

• CAW crisisteam: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx00-xxxxxxxxx/ Crisisteam +18 biedt een meldpunt voor crisissituaties dat zeven dagen per week en 24 uur per dag bereikbaar is. Daarnaast bieden zij crisisinterventie, crisisbegeleiding én crisisopvang.

Telefoon: 0800 25 922

e-mail: xxxxxxxxxxxxxx00@xxxxxxxxxxxx.xx Crisismeldpunt minderjarigen Antwerpen Telefoon: 03 609 57 57 (24u/24)

Website: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxx/ E-mail: xxxxxxxxxx-00@xxxxxxxxxxxx.xx

• Mobiel crisisteam Antwerpen (enkel voor stad Antwerpen) Website: xxxxx://xxx.xxx.xx/xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx/XXXX

Het ZNA Mobiel Crisis Team Antwerpen (MCTA) biedt acute psychiatrische zorg aan huis. Het team begeleidt personen tussen 16 en 65 jaar oud die met een ernstige psychiatrische aandoening kampen.

Telefoon: 03/217.77.50

Gezondheid

- Huisartsen: xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xx of websites van de huisartsenkringen

- Gynaecologen:

• xxxxx://xxx.xxxxxxx.xx/xxxxxxx-xxxxxx/xxxxxxxx- diensten/gynaecologie

• xxxxx://xxx.xxx.xx/xx/xxx-xxx-xxxxxxx/xxxxxxxxxxxx

• xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx-xx-xxxxxxxxxxx/xxxx

- Vroedvrouwen: xxx.xxxxxxxxxxxx.xx

- Kinderartsen:

• xxxxx://xxx.xxxxxxx.xx/xxxxxxx-xxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxxx/xxxxxxxxx

• xxxxx://xxx.xxx.xx/xx/xxx-xxx-xxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx

• xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxx/xxxx

- Kinesitherapeuten (gespecialiseerd in pré en postnatale begeleiding): xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xx

- Diëtisten:

• xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xx%X0%XXxxxxxx.xxxx

• xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/

- Endocrinologen:

• xxxxx://xxx.xxxxxxx.xx/xxxxxxx-xxxxxx/xxxxxxxx- diensten/nefrologie-endocrinologie

• xxxxx://xxx.xxx.xx/xx/xxx-xxx-xxxxxxx/xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx

• xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx/xxxx

- Apothekers

Informatie over medicatie tijdens zwangerschap en borstvoeding:

Artsen en vroedvrouwen mogen naar de gynaecologen xxxxxx met vragen.

Website: xxx.xxxxx.xx (Cybele)

xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx

Psychofarmaca tijdens zwangerschap

Website: xxxxx://xxxxxxxxxxx.xxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxxx_0xx.xxx

5 Toegang tot gezondheid

• Ziekenfonds

Dienst maatschappelijk werk van het ziekenfonds

De diensten maatschappelijk werk van het ziekenfonds bieden hulp- en dienstverlening aan gebruikers en hun mantelzorgers. U kunt bij die diensten terecht met vragen of problemen in verband met:

thuiszorg; zorgverzekering; kinderbijslag; pensioenen;

sociale of financiële situatie; ziekte- en invaliditeitsverzekering; administratieve aangelegenheden;

inschrijvingen bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap;

...

U kunt de medewerkers telefonisch contacteren, of naar een zitdag van het ziekenfonds gaan. De medewerker kan ook bij u op huisbezoek komen.

De diensten maatschappelijk werk van het ziekenfonds maken deel uit van een ziekenfonds. Ze richten zich dan ook vooral naar de eigen leden. Ze richten zich specifiek naar personen die door ziekte, handicap, ouderdom of vanuit sociale kwetsbaarheid tijdelijk of blijvend problemen ondervinden.

• OCMW

Zie boven

• Sociale diensten ziekenhuizen:

• AZ Klina:

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxx.xx/xxxxxx-xx-xxxxxxxx/xxxxxxx-xxxxxx Telefoon: 03/650.52.82

E-mail: xxxxxxx.xxxxxx@xxxxx.xx

• AZ Sint-Jozef: Website:

xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxx- dienst

Telefoon: 03/380.20.20

• ZNA Xxx Xxxxxxx: Xxxxxx Xxxxxxxxxx Website: xxxxx://xxx.xxx.xx/xx/xxxx-xxx-

ziekenhuis/dienstverlening/sociale-dienst-maatschappelijk-werk#JP E-mail: xxxxxx.xxxxxxxxxx@xxx.xx

Telefoon: 03/800.60.32 OF 03/640.22.66

6 Levensstijl

Gezondheidsvoorlichting door de vroedvrouw, huisarts en gynaecoloog omvat informatie over de zwangerschap, gezondheid (stress, voeding …), voorbereiding arbeid en bevalling, borstvoeding, ontwikkeling baby, sociale wetgeving, seksualiteit … In het eerste trimester ligt de focus op voeding en levensstijl en het effect op moeder en baby (niet roken, geen alcohol …). Dit wordt enkele keren herhaald indien nodig. Bij vragen over voeding, roken, saunabezoek … worden de zwangere vrouwen doorverwezen naar xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx-xx-xxxxxxxx/xxxxxxx/.

• Beweging

o Bewegen Op Verwijzing (BOV)

BOV helpt mensen met een gezondheidsrisico op weg naar een actiever leven. Hoe? Met professionele coaching en een beweegplan op maat. Dit is op doorverwijzing van de huisarts. Coaches en meer informatie vind je hier: Bewegen Op Verwijzing | Eerstelijnszones

• Pre- en postnatale begeleiding bij de kinesitherapeut of osteopaat, deze kan je vinden via: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xx/

• Zwangerschapsyoga

• ...

• Stoppen met roken

o Rookstopbegeleiding in groep: groepssessies

o Telefonische begeleiding via Tabakstop op 080011100.

o Begeleiding door een geregistreerde tabakoloog wordt gedeeltelijk terugbetaald.

o Geregistreerde tabakologen | Rookstop (xxxx.xx)

• Voeding

Diëtisten:

• xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xx/

• xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xx%X0%XXxxxxxx.xxxx

• xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/

7 Verontrusting / Misbruik en verwaarlozing

• Professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling

Website: xxxxx://0000.xx/xx Telefoon: 1712

E-mail: xxxxx://0000.xx/xx/xxxx-xxxx-0000 Chat: xxxxx://0000.xx/xx/xxxx-xxx-0000

• De Kindreflex

De Kindreflex is een methodiek die hulpverleners in de eerste plaats ondersteunt om over ouderschap te spreken met hun cliënt, maar daarnaast ook handvatten aanreikt om verontrustende situaties te detecteren en veiligheid te herstellen.

De Kindreflex stimuleert hulpverleners met hun volwassen cliënten een gesprek te voeren over het thema ouderschap. Ouders krijgen de kans om in alle vrijheid over de kinderen en hun bezorgdheden te praten. Xxxx nodig ondersteunen hulpverleners de ouders in hun rol als moeder of vader. De Kindreflex helpt hulpverleners verontrustende gezinssituaties te detecteren en de veiligheid zo snel mogelijk te herstellen.

Website: xxxxx://xxxxxxxxxx.xx/

• Veilig thuis: Family Justice Center

FJC (Family Justice Center) Veilig Thuis Antwerpen is een expertisecentrum voor intrafamiliaal geweld. Het is een samenwerkingsverband en is een belangrijke spil in het beleid rond intrafamiliaal geweld in de provincie en biedt:

- ondersteuning aan professionals

- gespecialiseerde zorg aan cliënten van het centrum - waar nodig

- interdisciplinaire samenwerking, in de zwaarste en moeilijkste situaties Website: xxxxx://xxx-xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxx/xxxx-xxxxxxxxxxxxxx/

De advieslijn (voor professionele diensten)

Telefoon: 03 435 98 10 (op weekdagen tussen 9 en 16 uur) E-mail: xxx@xxxxxxxxx.xx

U wenst advies, een consult of coaching rond intrafamiliaal geweld bij de begeleiding van uw cliënt. Met deze vragen kunt u terecht op de advieslijn:

Ik heb een vermoeden dat er sprake is van intrafamiliaal geweld in een gezin dat ik begeleid, hoe ga ik het gesprek hierover aan?

Een cliënt is slachtoffer van partnergeweld. Welke diensten zijn het meest geschikt om haar/hem te ondersteunen?

Een koppel dat ik begeleid geeft aan dat er al eens rake klappen vallen maar wilt hier verder geen hulp voor. Ik maak mij echter zorgen over de kleine kinderen in het gezin. Welke stappen kan ik ondernemen?

Mijn cliënt wilt weg bij haar/zijn gewelddadige partner. Wat zijn de mogelijkheden rond opvang voor haar/hem en de kinderen?

CO3 – Cliënt Centrale Organisatie

Een ketenaanpak bij intrafamiliaal geweld.

CO3 is een permanente overlegstructuur voor de meest complexe en chronische situatie van intrafamiliaal geweld, waarbij de interventie van één dienst niet meer voldoende is.

Drie sectoren overleggen over concrete situaties:

o Veiligheid (parket, politie);

o Lokale overheid;

o Hulpverlening (CAW, CGG, VKA...).

Concreet is het een ketensamenwerking, waarbij de casus een traject doorloopt van infodeling, opstellen van een plan van aanpak en casusregie.

Een situatie aanmelden via het aanmeldingsformulier op onze site xxxxx://xxx- xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxx/xxxx-xxxxxxxxxxxxxx. Of vraag een aanmeldingsformulier via XX0@xxxxxxxxx.xx.

Advies over al dan niet aanmelden: 03 435 98 10 (op weekdagen tussen 9 en 16 uur) of per mail op xxx@xxxxxxxxx.xx

• Vertrouwenscentrum kindermishandeling

Een Vertrouwenscentrum werkt gratis en biedt advies, ondersteuning en hulp bij (vermoedens van) kindermishandeling. Ze helpen gezinnen en hulpverleners om de mishandeling bespreekbaar te maken en passende hulpverlening te zoeken. Hierbij staat de veiligheid en het welzijn van het kind of de jongere steeds centraal. Professionele hulpverleners kunnen rechtstreeks contact opnemen met een Vertrouwenscentrum.

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxx- xxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxx/

Telefoon: 03/230.41.90

• CAW crisisteam

Crisishulp bij crisissituaties thuis

Crisisteam +18

Telefoon: 0800 259 22

Website: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx00-xxxxxxxxx/ E-mail: xxxxxxxxxxxxxx00@xxxxxxxxxxxx.xx

Crisismeldpunt minderjarigen Antwerpen

Telefoon: 03 609 57 57 (24u/24)

Website: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxx/ E-mail: xxxxxxxxxx-00@xxxxxxxxxxxx.xx

• Zorggarantie dringende uithuisplaatsing jong kind (Noorderkempen en Voorkempen)

Doelgroep: Jonge kinderen (0-3) en hun gezin waarbij sprake is van verregaande verontrusting en die omwille van hun situatie en hun verhoogde kwetsbaarheid mogelijks niet langer in hun gezin kunnen verblijven. Deze situaties kunnen zich reeds in de pre- of perinatale periode manifesteren.

Een samenwerkingsverband: wat is er nodig om uithuisplaatsing te vermijden

Het lokale K&G team kan aangesproken worden om mee een inschatting te maken (er wordt echter geen trajectbegeleiding van de casus opgenomen).

Doelstellingen:

o Streven naar een versterkt en kwaliteitsvol aanbod (intersectorale samenwerking tussen verschillende actoren) in situaties van verregaande verontrusting bij jonge kinderen die al of niet (langer) in hun gezin kunnen blijven.

o Streven naar een snelle oplossing en een afgestemde aanpak (snel inzetbaar aanbod).

o Streven naar continuïteit.

o Een gemeenschappelijk zorggarantieplan uitwerken.

Website: Zorggarantie jonge kind | Opgroeien e-mail: xxxxxxxxxxx.xxxxxxxxx@xxxxxxxxx.xx tel.: 00 000 00 00

• CKG: Centrum voor kind en gezinsondersteuning

Een centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG) biedt opvang en begeleiding aan gezinnen met kinderen van 0 tot en met 12 jaar waar de opvoeding vastloopt of dreigt vast te lopen.

o CKG Dennenhuis Kapellen:

Website: xxxx://xxxxxxxxx.xxxxxxxxxxx.xxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxx-xxxxxxx Telefoon: 03 431 44 20

o CKG Xxxxx Xxxxxxx:

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxx.xx/xxxx/xxxxx.xxx/xxxx-xxx Telefoon: 03/658.51.72

o CKG Open Poortje:

Website: xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxx-xxxxxxx/ Telefoon: 03/383.26.51

• Pleegzorg

Pleegzorgers vangen in hun gezin kinderen of volwassenen op die door een ernstig probleem niet in het eigen gezin of zelfstandig kunnen wonen. De opvangperiode varieert van kort tot meerdere jaren.

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxx/xxxxxx

• GAMS (tegen genitale verminking)

Voeren strijd tegen VGV, dat is elke ingreep die leidt tot een gedeeltelijke of volledige verwijdering van de externe geslachtsorganen van de vrouw of elke andere verwonding van de vrouwelijke geslachtsorganen toegebracht om niet- medische redenen (WHO, 2008).

GAMS België biedt verschillende diensten aan: onthaal, doorverwijzing (medisch- psychosociaal en juridisch), en psychosociale begeleiding.

Afspraak met de sociale dienst: Antwerpen: Xxxxxxx Xx Xxxxxx – 0495/93.93.18 of xxxxxxx@xxxx.xx

Website: xxxxx://xxxx.xx/xx/

Aanbod middelenmisbruik

• De druglijn

Voor alle vragen over drank, drugs, pillen, gamen en gokken. Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xx/

• Alcoholhulp

Deze website biedt informatie en zelftest, online zelfhulp en online begeleiding. Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/

• Canabishulp

Deze website biedt informatie en zelftest, online zelfhulp en online begeleiding. Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xx/

• Drughulp

Deze website biedt informatie en zelftest, online zelfhulp en online begeleiding. Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xx/

• Interessant beeldmateriaal op: Ouders onder invloed » Beeldmateriaal

• GOiA (xxxxxxx & babbels): niet aanklampend, outreach xxxxx://xxxx- xxxxxx.xx/xxxx-xxxxxx/xxxx/xxx-xxxx-xxxx/

xxxxx://xxxx-xxxxxx.xx/xx-xxxxxxx/xxxxxxx/0000/00/Xxxxxxxxxxxx-XxxX-0000.xxx Om in aanmerking te komen voor ondersteuning door GoiA dienen de (toekomstige) ouders in Antwerpen te wonen of dienen ze beroep te doen op in Antwerpen gevestigde hulpverlening voor henzelf of hun kinderen.

Xxxxx Xxxxxxxxx, Casemanager GoiA (Free Clinic vzw) Xxxxxxxxxx 00, 0000 Xxxxxxxxx

Tel: 03/000 00 00

Mail: xxxx@xxxx.xx

• Adic OP+

xxxx://xxx.xxxxxxx.xx/XX-Xxxxxx-xx-xxxxxxxx-0x00.xxx

OP+ richt zich tot drugverslaafde moeders én vaders die zelf (kunnen) instaan voor de zorg van hun kinderen.

• CGG vagga verslavingszorg

xxxxx://xxx.xxxxx.xx/xx/xxxxxxxxxxxxxxx

De teams verslavingszorg richten zich tot jongeren, volwassenen en ouderen die te maken hebben met een verslavingsprobleem in combinatie met een psychisch(e) probleem of stoornis.

Ze werken bij voorkeur op verwijzing, wat betekent dat op aanraden van een andere hulpverlener (zoals een CAW medewerker, de huisarts,…). Voor een aanmelding kan je elke werkdag tussen 11u00 en 12u00 terecht op het nummer 03 256 91 40.

8 Sociaal netwerk (en ontmoeting)

• Huizen van het kind

Speelbabbels in de verschillende gemeentes, mama-cafés Website:

xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/ xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/ xxxxx://xxx.xxxxx.xx/xxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx xxxxx://xxx.xxxxxxx.xx/xxxx-xxx-xxx-xxxx xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/

• 1 Gezin 1 Plan

1 Gezin 1 Plan is een samenwerkingsverband tussen alle organisaties die Rechtstreeks Toegankelijke Hulp aanbieden en partners zoals de Huizen van het Kind, het CLB, de lokale besturen (gemeentes/OCMW), en nog vele andere diensten die eerstelijnshulpverlening aanbieden. Voor gezinnen die zich zorgen maken, in verschillende levensdomeinen, om hun kinderen groot te brengen en waar het organiseren van een netwerk dat hierbij kan helpen niet vanzelf gaat.

Kostprijs: coaching, procesbegeleiding en de consultaties bij de eerstelijnspsycholoog zijn gratis. De dienstverlening wordt gesubsidieerd. 1 Gezin 1 Plan Voor- en Noorderkempen

Website:: xxxxx://xxx.0xxxxx0xxxx.xx/

Telefoon: 03/431.23.00 (op ma, di en do van 10u00 tot 13u00, dinsdag van 15u tot 17u en donderdag van 10u tot 12u)

1 Gezin 1 Plan Antwerpen:

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxx.xx/xxxx/00000000000000000x00xx00/xxxx-xxx- gezin-van-je-klant-om-de-juiste-hulp-te-vinden

• Eigen krachtconferenties

Eigen Kracht Centrale is een burgerinitiatief waarbij mensen in een moeilijke situatie de kans vragen hun zorgen te delen met familie, vrienden en kennissen om zo een plan van aanpak te maken.

We doen dit door deze mensen bijeen te brengen op een Eigen Kracht-conferentie. Website: xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/

• Lus vzw

Lus brengt mensen in verbinding. Vrijwilligers brengen familie, vrienden, buren en kennissen bij elkaar. Zo creëert Lus steeds nieuwe, unieke groepen mensen die samen praten en nadenken. Xxxx samen dragen werkt versterkend en zo ontdekken we de kracht van en tussen mensen. Ze inspireren mensen onder andere via workshops en artikels om te investeren in hun netwerk van kennissen, buren, vrienden en familie.

Website: xxxxx://xxx.xxxxxx.xx/

9 Ervaring vorige zwangerschappen

De vroedvrouw, huisarts of gynaecoloog die de historiek kent of dit uit de screening haalt, gaat hierover in gesprek met de zwangere (en haar partner). Indien

nodig verwijzen zij door naar psychologische of medische ondersteuning: zie hoofdstuk welzijn en gezondheid of naar zorgverleners hieronder.

• Perinatale counselors

Bieden psychologische zorg aan (aanstaande) moeders en vaders.

Gecertifieerde perinatale counselors vind je hier: xxxxx://xxxxx-xxxxxx.xx/xxxx'x- en-hun-gezin/perinatale-counselors-mama

In Eerstelijnszone Noorderkempen:

De vroedvrouwerij: Xxxx Xxxxxxxxxxx en Xxxxx Xxxxxxxxx Website: xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxx.xx

• Psychologen met expertise in perinataal welzijn

▪ Xxxxx Xxxxxx

Website: xxxxx://xxxxxxxxxxx.xx/ E-mail: xxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx Telefoon: 0468 42 63 74

Adres: Berrélei 62

2930 Brasschaat

▪ Xxxxxx Xxx xx Xxxxxx (Xxxxxx)

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/ E-mail: xxxx@xxxxxxxxxxxxxxxxx.xx

Telefoon: 0495/20 49 29

Adres: Xxxxxxxx 0

2960 Sint Job in 't Goor ( Xxxxxx)

• Doula

Een doula is er speciaal voor (aanstaande) moeder en haar partner. Zij biedt emotionele ondersteuning tijdens de uren rondom de geboorte van het kind. Ze kan ook fysieke steun geven, ze creëert een comfort-zone, door bij te staan waar nodig. De doula-begeleiding is als aanvulling op de medische zorg. De nadruk ligt op het geruststellen, aanmoedigen, fysiek contact en comfort bieden aan de aanstaande ouders.

Website: xxxxx://xxxxxxx.xx/

In ELZ Noorderkempen:

Xxxxxxxx Xxxxxxxxxxx

Website: xxxxx://xxxxxxx.xx/xxxxxxxx-xxxxxxxxxxxx/ E-mail: xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx

Telefoon: x00000000000

x00000000000

10 Kinderwens

Ongewenst/ongepland, ondersteuning bij bv. eventuele beperking bij het kind, afwijkende NIPT test, Fertiliteitsbehandelingen:

De vroedvrouw, huisarts of gynaecoloog die hier bij uit komt, gaat hierover in gesprek met de zwangere (en haar partner). Indien nodig verwijzen zij door naar hieronder of andere psychologische ondersteuning: zie hoofdstuk welzijn en gezondheid.

• XXXX

Xxxx informeert en begeleidt bij zwangerschapskeuzes. Fara is er voor vrouwen, mannen en koppels. Ze bieden informatie, een luisterend oor en professionele begeleiding.

Website: xxxxx://xxx.xxxx.xx/

Als er iets mis blijkt na prenatale test: xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxx- testen/als-er-iets-mis

Kinderwens: xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxxx

Ongeplande zwangerschap:xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxx Tienerzwangerschap: xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxx

• Perinatale counselor

Bieden psychologische zorg aan (aanstaande) moeders en vaders.

Gecertifieerde perinatale counselors vind je hier: xxxxx://xxxxx-xxxxxx.xx/xxxx'x- en-hun-gezin/perinatale-counselors-mama

In Eerstelijnszone Noorderkempen:

De vroedvrouwerij: Xxxx Xxxxxxxxxxx en Xxxxx Xxxxxxxxx Website: xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxx.xx

• Kinderwenscoaching

Xxxxx Xxx Xxxxx, kinderwenscoach, vroedvrouw

Website: xxxxx://xxxx-xx.xx/xxxxxxx/xxxxxxxxxxxxxxxxxx/ Online afsprakensysteem

E-mail: xxxx@xxxx-xx.xx Adres: du Xxxxxxx 0

2930 Brasschaat

• Psychologen met expertise in perinataal welzijn

▪ Xxxxx Xxxxxx

Website: xxxxx://xxxxxxxxxxx.xx/ E-mail: xxxxxxxx@xxxxxxxxxxx.xx Telefoon: 0468 42 63 74

Adres: Berrélei 62

2930 Brasschaat

▪ Xxxxxx Xxx xx Xxxxxx (Xxxxxx)

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/ E-mail: xxxx@xxxxxxxxxxxxxxxxx.xx

Telefoon: 0495/20 49 29

Adres: Xxxxxxxx 0

2960 Sint Job in 't Goor ( Xxxxxx)

• Awel

Awel biedt Informatie en luisterend oor voor jongeren via telefoon, chat of mail. Telefoon: 102 (van 16u tot 22u, gratis)

E-mail: xxxxxxxxxx@xxxx.xx (antwoord in 1 week)

Chat: xxxxx://xxxx.xxxxxxx.xxx/xxxx (elke dag van 17u tot 22u, behalve op zon- en feestdagen. Op woensdag en zaterdag: vanaf 16u)

Website: xxxxx://xxx.xxxx.xx/

• Tejo

Therapeutische begeleiding voor jongeren tussen 10 en 20 jaar

anoniem - onmiddellijk - kortdurend - gratis - met of zonder afspraak Telefoon: 03/434.99.63 of 0468/05.82.43

E-mail: xxxx.xxxxxxxxx@xxxx.xx Website: xxxxx://xxxx.xx/xxxx-xxxxxxxxx/

• JAC

voor jongeren met een vraag of een probleem (i.v.m. seks en relaties, wonen, op eigen

benen staan, gezondheid …)

Telefoon: 03/232.27.28

E-mail: xxx@xxxxxxxxxxxx.xx Website: xxxxx://xxx.xxx.xx/xxx/

• CLB

Zij kunnen samen het schooltraject bekijken tijdens zwangerschap.

11 Communicatie

(Xxxxxxxxxxxx) informatie over gezinsplanning en zwangerschap

• Zanzu: hier vind je heel wat informatie terug over gezinsplanning, zwangerschap, en seksuele gezondheid in 14 talen.

Website: xxxxx://xxx.xxxxx.xx/xx

• Kind & Gezin: Kind in Beeld

Brochures in verschillende talen

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xx/xxxxxxxxxxx

Filmpjes: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xx/xx/xxxxxxxxx-xxxxxx/xxxxxx

• Tolkendiensten

Sociaal tolken en vertalers ondersteunen de communicatie van sociale voorzieningen en lokale besturen met hun klanten. Het is één van de instrumenten die je kan inzetten als taaldrempels een toegankelijke of volwaardige toegang tot dienst- of hulpverlening verhinderen. Sommige ziekenhuizen werken samen met

het agentschap integratie en inburgering. CAW en CGG’s kunnen gratis beroep doen

tolken.

Website: xxxxx://xxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxx-xxxxxx-xx-xxxxxxxx AZ Sint-Jozef werkt met interne tolken (medewerkers).

• Doven/gebarentolk: Mensen met een beperking kunnen beroep doen op hun VAPH-budget om dit zelf te bekostigen. Meer info in volgende link: xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxxxxx/xxxx-xxxx-xxxxx-xx-xxxxxxxxxxxxxx

Er is tot op heden geen wettelijke verplichting voor de ziekenhuizen om dit te voorzien en te bekostigen.

Voor de inschakeling van een tolk neemt u contact op met het Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor Doven (CAB)

Telefoon: 09/228.28.08

Via “zoek een tolk” kan je rechtstreeks een tolk aanspreken. Hier kan je met henzelf afspraken maken over inhoud, gegevens, prijzen en facturatie van tolkopdrachten.

12 Andere

Zwangerschapsverlies:

• Fara: informeert en begeleidt bij zwangerschapskeuzes Website: xxxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

• Berrefonds

Het Berrefonds biedt met een herinneringskoffertje, koesterkoffer, praatgroepen en nazorg steun op maat aan de ouders, broers en zussen die geconfronteerd worden met het verlies van een kindje.

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx/

• Boven de wolken (fotografie van overleden baby’s)

Xxxxx Xx Xxxxxx is een vzw die ouders steunt wanneer ze hun baby verliezen. Dit doen ze door hen tastbare herinneringen te geven en hen bij te staan tijdens die eerste moeilijke momenten.

Website: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxx.xx/xx/xxxx/

• Rouwtherapeuten

Zelfstandig psychologen/therapeuten gespecialiseerd in rouwverwerking

13 Implementatie, samenwerking en afstemming

Om een Zorgpad te laten slagen moeten zorgverstrekkers elkaar in eerste instantie leren kennen. Hiervoor organiseerden we samen met het Zorgstrategisch Plan “Samen

ZorgKrachtig”, werkgroep gezondheid, in 2019 2 netwerkevents. Het eerste om elkaar te leren kennen en kennis te delen, het tweede om het Zorgpad te lanceren en het werkveld te enthousiasmeren om het zorgpad te volgen.

Het LMN of de eerstelijnszone zal 1 à 2 keer per jaar multidisciplinaire bijscholingen zelf voorzien of bijscholingen bekend maken. Daarnaast zullen er vormingspakketten worden aangereikt voor verschillende disciplines.

Op de website Huis van het Kind Noorderkempen wordt de informatie en adressen voor burgers gebundeld.

Er is een projectoproep gedaan om intervisie te organiseren in de Huizen van het Kind waar alle zorgverstrekkers rond het (toekomstig) gezin welkom zijn om multidisciplinair casussen te bespreken. Ondertussen wordt er. Vanuit Pang 0-18 wordt er casusoverleg georganiseerd voor hulpverleners vanuit verschillende sectoren rond het jonge kind en de context (contactpersoon: xxxxx.xxxxxxxxx@xxxxx0-00.xx).

Gezien de scope van kernpartners in de perinatale periode, zowel wat (regionale) gespecialiseerde als basiszorgpartners (eerstelijnszone) betreft, zullen er op diverse schalen afspraken gemaakt moeten worden. Concreet betekent dit dat gespecialiseerde samenwerkingsafspraken regionaal gelden en ze dus beter op een hoger niveau wordt afgesproken dan de eerstelijnszone, namelijk:

⮚ ELZ Noorderkempen (Brasschaat, Essen, Kalmthout, Kapellen, Wuustwezel);

⮚ ELZ Voorkempen (Xxxxxx, Xxxxx, Schilde, Wijnegem, Xxxxxxxxx en Zoersel);

⮚ ELZ Noord Antwerpen (Bezali, Ekeren, Merksem, Luchtbal, Schoten en Stabroek).

De Vlaamse overheid kiest resoluut voor een geïntegreerd gezinsbeleid. De perinatale periode is een duidelijk afgebakende levensfase (ouderschap) waarin diverse sectoren betrokken zijn en verschillende levensdomeinen vervat zitten. De focus van deze samenwerking vertrekt vanuit de behoefte van het gezin en wordt ondersteund met (professionele) expertise van evidence-based handelen.

Zowel binnen die eerstelijnszones als onderling zijn er al diverse lokale en bovenlokale samenwerkingsverbanden actief.

Hoofdstuk 6: Lacunes en bijlagen

1 Lacunes

We zijn er ons van bewust dat dit Zorgpad baanbrekend is en dat veel zorgverstrekkers hun manier van werken moeten aanpassen. Dit zal niet van de ene op de andere dag veranderen en we plannen na een jaar nog een evaluatiemoment om het Zorgpad verder bij te sturen en aan te passen aan de vernieuwde realiteit. (Toekomstige) ouders zijn het bijvoorbeeld nu gewend om verschillende echo’s te krijgen gedurende de zwangerschapsbegeleiding. Dit Zorgpad stelt minder echo’s voor. Ook zullen verschillende zorgverleners nog moeten opgeleid worden in de zwangerschapsbegeleiding, infant mental health, melkvoeding, zwangerschap, borstvoeding en medicatie …

We verwachten dat de mensen die aan de werkgroep hebben deelgenomen ook ambassadeur zijn van het Zorgpad door er zelf gebruik van te maken en het te promoten bij collega’s en gezinnen. Niet iedere zorgverlener zal openstaan voor dit Zorgpad, bijvoorbeeld omdat ze zich niet vertrouwd voelen met de opvolging van zwangerschap en geboorte. Het is zeker geen verplichting en de keuze van de zorg blijft bij de gezinnen. Het is vooral belangrijk dat er gericht wordt doorverwezen.

(Toekomstige) ouders ervaren nog steeds een drempel op vlak van hulp vragen (rond psychosociaal welzijn). Dat kan verschillende oorzaken hebben: angst voor het stigma, zich moeten verplaatsen buitenshuis, financiële moeilijkheden, zich schuldig voelen, verwachten dat het uit zichzelf betert, fysieke factoren … Daarom is het belangrijk dat er meer sensibilisering is rond psychosociale problemen in de perinatale periode in de normale circuits. Dit kan benoemd worden in individuele gesprekken, in groepsbijeenkomsten zoals infoavonden rond zwangerschap, lezingen, babybabbels … zodat gezinnen die ermee te maken krijgen sneller hulp durven zoeken. Als er dan een signaal komt van de ouders of vanuit de begeleidende zorgverlener is het noodzakelijk om snel op te starten. Wanneer er een doorverwijzing nodig is, is het belangrijk om dit zo snel mogelijk te benoemen.

Er kan nog veel verbeteren op vlak van financiering, opleiding en ondersteuning van de vroedvrouw. Op korte tijd is er veel veranderd in het werkveld. De werkdruk is toegenomen, waarbij de beschikbaarheid van 7 dagen op 7 en 24u per dag parten speelt, de complexiteit van de zorg is toegenomen, er zijn verschillende samenwerkingsverbanden waar de vroedvrouwen een rol krijgen …

We hebben 1 diepte-interview afgenomen met een kwetsbare moeder. Bij de evaluatie dienen we kwetsbare gezinnen ook hun stem te geven.

Als laatste wil ik vermelden dit ik de afgelopen anderhalf jaar een groot enthousiasme om samen te werken heb mogen ervaren in de werkgroepen en tijdens de vormings- en netwerkmomenten. In het proces van het schrijven van het Zorgpad zijn er al talrijke zaken in de positieve zin veranderd. Dat geeft mij het vertrouwen, dat als dit Zorgpad goed wordt vastgehouden, dat het een grote kans op slagen heeft.

2 Bijlagen

Bijlage 1	SWOT-analyse
Bijlage 2	Zwangerschapskalender
Bijlage 3	AP Detectie instrument (Embace)
Bijlage 4	AP Communicatiegids kwetsbaar zwanger
Bijlage 5	Screening en detectie van perinatale mentale stoornissen
Bijlage 6	Postnatale kalender
Bijlage 7	Afkortingenlijst

Document Metadata

Table of Contents

Perinataal zorgpad

Document Metadata