ONDERAANNEMING: UIT OP UITBUITING
ONDERAANNEMING: UIT OP UITBUITING
DE STRIJD AANBINDEN MET SOCIALE DUMPING ALS VERDIENMODEL
Onderaanneming: Uit op uitbuiting
SAMENVATTING
SAMENVATTING
ONDERAANNEMING: UIT OP UITBUITING
DE STRIJD AANBINDEN MET SOCIALE DUMPING ALS VERDIENMODEL
Na talrijke schandalen staat onderaanneming steeds meer op de agenda van zowel academici als journa- listen Met name de negatieve impact ervan op werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden komt onder vuur te liggen.
Deze studie bekijkt hoe onderaanneming het ar- beidsrecht in de EU ondergraaft. Aan de hand van casussen toont de studie aan dat onderaanneming geen tijdelijke oplossing is om specifieke marktsi- tuaties het hoofd te bieden, noch een noodzakelijk antwoord om taken die niet tot de kernactiviteiten van de onderneming behoren, uit te besteden, maar veeleer dient als een verdienmodel dat uitbuiting en sociale dumping normaliseert, met winstbejag als doel.
Via onderaanneming scheiden ondernemingen controle en winst enerzijds, van risico en verantwoor- delijkheid anderzijds. De opdrachtgever en de hoofdaannemer(s) bepalen veelal de voorwaarden die moeten worden nageleefd bij de dienstverlening of de productie van goederen; maar de risico’s en de verantwoordelijkheden worden verschoven naar onderaannemers die, om te voldoen aan de door de opdrachtgever of de hoofdaannemer opgelegde voorwaarden, dikwijls aangezet worden de ar- beidswetgeving met de voeten te treden.
Onderaanneming tast ook de stabiliteit van arbeid- sovereenkomsten aan. Werknemers die in dienst zijn van de onderaannemer kunnen rechtmatig worden ontslagen eens de hoofdovereenkomst of de onde- raannemingsovereenkomst afloopt.
Gezien meerdere werkgevers, collectieve overeen- komsten en toepasselijke arbeidswetgeving in het spel zijn, vergroot onderaanneming ook de ongelijke behandeling van werknemers en leidt ze tot verdeling
van arbeidskrachtgemeenschappen en bemoeilijkt de organisatie van werknemers. De versnippering van het productieproces over verschillende bedrijven belemmert met name het behalen van de wettelijke drempels om een werknemersvertegenwoordiging te vormen.
Onderaanneming bemoeilijkt controles door de arbeidsinspectie, omdat de precieze banden tussen bedrijven vaak onduidelijk zijn en de toepasselijke arbeidswetgeving en arbeidsvoorwaarden worden verholen.
Onderaanneming is dan ook vaak te koppelen aan zowel legale als illegale vormen van uitbuiting van werknemers (d.w.z. praktijken die gericht zijn op de geleidelijke verslechtering van de arbeidsomstandi- gheden) en sociale dumping (d.w.z. praktijken die gericht zijn op het exploiteren van slechte arbeid- somstandigheden teneinde een concurrentievoordeel te behalen).
Hoewel misbruik in onderaannemingsketens op grote schaal voorkomt, concentreert deze studie zich vooral op de legale vormen van uitbuiting van werknemers en sociale dumping. In deze studie betogen wij dat uitbuiting van werknemers en sociale dumping niet alleen het gevolg zijn van inbreuken op de wet, maar dat deze verschijnselen in feite door de wetgever worden aangemoedigd. De wetgever kiest voor het faciliteren van onderaanneming, ondanks de nega- tieve gevolgen ervan voor arbeidskrachten.
Daarom roept de studie op om Europees in te grijpen om fatsoenlijke leef- en werkomstandigheden voor werknemers in onderaannemingsketens te garanderen.
2 Onderaanneming: Uit op uitbuiting
Dit kan worden bereikt door: de beperking van de lengte en niveaus van onderaannemingsketens; bevordering van volledige hoofdelijke aansprakeli- jkheid; versterking van contract- en arbeidsstabiliteit; waarborging van de gelijke behandeling van werk- nemers; ondersteuning van vakbonden en werkne- mersvertegenwoordigeing doorheen de onderaannemingsketen.
Daartoe zijn onze aanbevelingen tweeledig:
1. EEN NIEUWE EUROPESE VERORDE- NING BETREFFENDE WAARDIG WERK IN DE ONDERAANNEMINGSKETEN DIE:
• De mogelijkheid tot onderaanneming beperkt en de lengte van de onderaannemingsketen verkort door:
- Een verbod op onderaanneming of op de mogelijkheid tot verdere uitbesteding wanneer dit verbod nodig is om een gere- chtvaardigd belang, zoals de bescherming van de rechten van werknemers, na te streven;
- Het garanderen van bevoegdheden aan de lidstaten om de hoofdaannemer te ver- plichten om bepaalde wezenlijke taken zelf uit te voeren;
- Het opzetten van aan elkaar gekoppelde nationale databases voor de uitwisseling van informatie en het aanleggen van witte/ zwarte lijsten van betrouwbare/onbetrouw- bare zakenpartners;
- De invoering van een algemene transparan- tieverplichting voor de gehele onderaannemingsketen.
• Hoofdelijke aansprakelijkheid bevordert: De EU-wetgeving moet garanderen dat wie gebruik- maakt van de activiteiten van arbeidskrachten de plichten moet dragen die zijn verbonden aan de arbeidsovereenkomst. Bovendien dient volledige hoofdelijke aansprakelijkheid voor alle bij de onderaannemingsketen betrokken onder- nemingen ingevoerd te worden.
• De contract- en arbeidsstabiliteit versterkt door gebruik te maken van de momenteel in de
wetgeving inzake overheidsopdrachten opge- nomen sociale clausules om arbeidskrachten te beschermen wanneer de werkzaamheden of de dienstverlening worden overgenomen door een nieuwe onderaannemer.
• De gelijke behandeling van arbeidskrachten garandeert door in de gehele onderaannemings- keten dezelfde arbeidsvoorwaarden te laten gelden.
• Vakbonden en werknemersvertegenwoordigers in de gehele onderaannemingsketen ondersteunt en het stakingsrecht waarborgt. Teneinde toe- zicht te houden op de onderaannemingsketen en deel te nemen aan het gehele proces voor passende zorgvuldigheid zijn er werknemers- vertegenwoordigers aanwezig en wordt hun rol, evenals die van de Europese ondernemingsraad, versterkt.
2. WIJZIGING VAN HET BESTAANDE WETTELIJKE KADER, MET NAME:
Aanpassing van het voorstel voor een Richtlijn inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsle- ven op het gebied van duurzaamheid (Corporate Sustainability Due Diligence) teneinde:
• Transparantie doorheen de gehele toeleverings- keten te waarborgen, door ondernemingen te verplichten informatie over alle betrokken leve- ranciers bekend te maken;
• Een voorschrift inzake hoofdelijke aansprakeli- jkheid voor de schending van mensenrechten door leveranciers in te voeren;
• Het gebruik van clausules inzake de beëindiging van overeenkomsten en het gebruik van contrac- tuele verzekeringen aan banden te leggen, te- neinde elk risico van verlegging van lasten door de opdrachtgever naar diens leveranciers te voorkomen en de werkstabiliteit in de toeleve- ringsketen te waarborgen;
• De gelijkheidsclausule aan te scherpen door:
- Het uitbreiden en illustratief en niet-limitatief maken van de lijsten van mensenrechten en verdragen in de bijlage bij het voorstel voor een Richtlijn inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid;
Onderaanneming: Uit op uitbuiting
- Ondernemingen te verplichten toe te zien op de naleving van de wetgeving ter uit- voering van deze verdragen (voor zover deze wetgeving bestaat); en
- Opname van collectieve overeenkomsten (ook transnationale) in het mensenrechtenka- der dat door ondernemingen moet worden nageleefd.
• Het waarborgen van volledige betrokkenheid van vakbonden en werknemersvertegenwoordi- gers bij het gehele proces van passende zorg- vuldigheid, met inbegrip van het ontwikkelings- en uitvoeringsproces.
Wijziging van de wetgeving inzake overheidsop- drachten teneinde:
• De mogelijkheid te scheppen voor de aanbeste- dende dienst om de lengte en het niveau van de onderaannemingsketens en het aandeel van de in onderaanneming gegeven opdracht te beperken, wanneer zo’n beperking nodig is om gerechtvaardigde belangen na te streven;
• Het voorschrift inzake hoofdelijke aansprakeli- jkheid aan te scherpen door een volledige aansprakelijkheid voor de gehele onderaanne- mingsketen in te voeren;
• Te verklaren dat sociale clausules ter versterking van de werkstabiliteit in overeenstemming zijn met de EU-wetgeving;
• De gelijke behandeling van arbeidskrachten te verbeteren door onderaannemers te verplichten hun werknemers ten minste dezelfde behande- ling te garanderen als de arbeidskrachten van de hoofdaannemer;
• Bedrijven die de rechten van vakbonden in hun gehele toeleveringsketen respecteren en bevor- deren daarvoor te belonen.
Ondersteuning van de oprichting van werknemers- vertegenwoordiging doorheen de gehele onde- raannemingsketen, en ook op locaties en in groepen door:
• Wijziging van Richtlijn 2002/14 ter versterking van het recht op voorlichting en raadpleging als integraal onderdeel van de besluitvorming van ondernemingen op alle niveaus en in de gehele onderaannemingsketen;
• Invoering van een nieuwe kaderrichtlijn inzake voorlichting, raadpleging en medezeggenschap van de werknemers voor de verschillende soorten Europese ondernemingen en voor ondernemin- gen die gebruikmaken van EU-instrumenten voor bedrijfsmobiliteit, teneinde minimumnormen vast te stellen voor zaken zoals anticiperen op veranderingen;
• Wijziging van de Richtlijn inzake de Europese ondernemingsraad (EOR) om ervoor te zorgen: dat het advies van de EOR in aanmerking wordt genomen bij ondernemingsbesluiten en dat dit advies wordt uitgebracht voordat de raadpleging op het betrokken niveau is afgerond en voordat de bestuursorganen een besluit nemen. De gewijzigde richtlijn zal ook zorgen voor een ef- ficiënte coördinatie van voorlichting, raadpleging en medezeggenschap op lokaal, nationaal en EU-niveau; en voor doeltreffende sancties wanneer het recht op voorlichting en het recht op raadpleging worden geschonden.
4 Onderaanneming: Uit op uitbuiting
The Left in the European Parliament Rue Wiertz 60 X-0000 Xxxxxxxx xxx.xxxx.xx