Contract
15 DECEMBER 2021. — Samenwerkingsakkoord van 15 decem- ber 2020 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest tot wijziging van het samenwerkingsakkoord van 2 september 2013 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest betreffende het opnemen van luchtvaartactiviteiten in de regeling voor de handel in broeikas- gasemissierechten binnen de Gemeenschap overeenkomstig Richt- lijn 2008/101/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 november 2008 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG teneinde ook luchtvaartactiviteiten op te nemen in de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap
Gelet op verordening (EU) 2017/2392 van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 2017 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG om de huidige beperkingen van het toepassingsgebied voor luchtvaart- activiteiten voort te zetten en de tenuitvoerlegging van een wereldwijde marktgebaseerde maatregel vanaf 2021 voor te bereiden;
Gelet op de gedelegeerde verordening (EU) 2019/1603 van de Commissie van 18 juli 2019 tot aanvulling van Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de door de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie aangenomen maatregelen voor de monitoring, rapportage en verificatie van luchtvaartemissies ter uitvoering van een wereldwijde marktgebaseerde maatregel;
Belgisch Staatsblad d.d. 10-03-2022
Gelet op artikel 39 van de Grondwet;
Gelet op de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, artikel 6, @1, II, 1°, en artikel 92bis, @1, @5 en @6, ingevoegd bij de bijzondere wet van 8 augustus 1988 en gewijzigd bij de bijzondere wet van 16 juli 1993, de bijzondere wet van 21 februari 2010 en de bijzondere wet van 6 januari 2014;
Gelet op het samenwerkingsakkoord van 14 november 2002 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest betreffende het opstellen, het uitvoeren en het opvolgen van een Nationaal Klimaatplan, alsook het rapporte- ren, in het kader van het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering en het Protocol van Kyoto;
Gelet op het samenwerkingsakkoord van 2 september 2013 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest betreffende het opnemen van lucht- vaartactiviteiten in de regeling voor de handel in broeikasgasemissie- rechten binnen de Gemeenschap overeenkomstig Richtlijn 2008/ 101/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 november 2008 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG teneinde ook luchtvaartactivi- teiten op te nemen in de regeling voor de handel in broeikasgasemis- sierechten binnen de Gemeenschap;
Gelet op het samenwerkingsakkoord van 16 oktober 2015 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest tot wijziging van het van 2 septem- ber 2013 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest betreffende het opnemen van luchtvaartactiviteiten in de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap overeenkomstig Richtlijn 2008/101/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 november 2008 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG teneinde ook luchtvaartactiviteiten op te nemen in de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap;
Gelet op het samenwerkingsakkoord van 20 januari 2017 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest betreffende de organisatie en het administratief beheer van het nationaal register voor broeikasgassen van België overeenkomstig Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad en verordening (EU) 525/2013 van het Europees Parlement en de Raad, alsmede bepaalde elementen van de veiling overeenkomstig verordening (EU) 1031/2010 van de Commissie;
Gelet op de beslissing van het Overlegcomité van 24 juni 2020;
Overwegende Bijlage 16 van het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, Volume IV -Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation, aangenomen op 27 juni 2018 door de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO);
Overwegende richtlijn (EU) 2018/410 van het Europees Parlement en de Raad van 14 maart 2018 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG ter bevordering van kosteneffectieve emissiereducties en koolstofarme investeringen en van Besluit (EU) 2015/1814;
Het Vlaamse Gewest, vertegenwoordigd door de Vlaamse Regering, in de persoon van haar minister-president, de Vlaamse minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme en de Vlaamse minister van Mobiliteit en Openbare Werken;
Het Waalse Gewest, vertegenwoordigd door de Waalse Regering, in de persoon van haar minister-president en de Waalse minister van Klimaat, Energie en Mobiliteit;
Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, vertegenwoordigd door de Regering van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, in de persoon van haar minister-president, de Brusselse minister, belast met belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie;
Kwamen het volgende overeen:
Belgisch Staatsblad d.d. 10-03-2022
Artikel 1. In artikel 1 van het samenwerkingsakkoord van 2 septem- ber 2013 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest betreffende het opnemen van luchtvaartactiviteiten in de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap overeenkomstig Richtlijn 2008/101/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 november 2008 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG teneinde ook luchtvaartactiviteiten op te nemen in de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap, gewijzigd bij het samenwerkingsakkoord van 16 oktober 2015, worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° in het tweede lid van de Nederlandse tekst wordt het woord “omzetting” vervangen door het woord “uitvoering”;
2° in het tweede lid wordt de zinsnede “en van verordening (EU) 2017/2392 van het Europees Parlement en de Raad van 13 decem- ber 2017 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG om de huidige beperkingen van het toepassingsgebied voor luchtvaartactiviteiten voort te zetten en de tenuitvoerlegging van een wereldwijde marktge- baseerde maatregel vanaf 2021 voor te bereiden.” toegevoegd;
3° een derde lid wordt toegevoegd, dat luidt als volgt:
“3° Dit samenwerkingsakkoord beoogt tevens uitvoering te geven aan de regeling voor koolstofcompensatie en -reductie voor internatio- nale luchtvaart zoals beslist door de Internationale Burgerluchtvaart- organisatie (ICAO) op 27 juni 2018.”.
Art. 2. In artikel 2 van hetzelfde samenwerkingsakkoord, gewijzigd bij het samenwerkingsakkoord van 16 oktober 2015, worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° punt 2° wordt vervangen als volgt:
“2° registerverordening: verordening (EU) 389/2013 van de Commis- sie van 2 mei 2013 tot instelling van een EU-register overeenkomstig richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad, beschik- kingen 280/2004/EG en 406/2009/EG van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van de verordeningen (EU) 920/2010 en 1193/2011 van de Commissie;”;
2° punt 3° wordt vervangen als volgt:
“3° richtlijn: Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 oktober 2003 tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap, zoals gewijzigd;”;
3° punt 7° wordt vervangen als volgt:
“7° register: het deel van het geconsolideerd systeem van Europese registers overeenkomstig artikel 19 van de richtlijn en artikel 10 van verordening 525/2013, dat wordt beheerd door België conform de registerverordening en het Protocol van Kyoto bij het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering;”;
4° punt 10° wordt vervangen als volgt:
“10° registeradministrateur: de Belgische nationale administrateur overeenkomstig de registerverordening, te weten de Federale Over- heidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, die de rekeningen en de gebruikers in het register beheert;”;
5° een punt 22° tot en met 27° worden toegevoegd, die luiden als volgt:
“22° verordening (EU) 525/2013: verordening (EU) 525/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 21 mei 2013 betreffende en bewakings- en rapportagesysteem voor de uitstoot van broeikasgassen en een rapporteringsmechanisme voor overige informatie op nationaal niveau en op het niveau van de Unie met betrekking tot klimaatveran- dering, en tot intrekking van beschikking 280/2004/EG;
24° verordening (EU) 2017/2392: verordening (EU) 2017/2392 van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 2017 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG om de huidige beperkingen van het toepas- singsgebied voor luchtvaartactiviteiten voort te zetten en de tenuitvoer- legging van een wereldwijde marktgebaseerde maatregel vanaf 2021 voor te bereiden;
25° CORSIA: “Carbon Offsetting and Reduction Scheme for Interna- tional Aviation”, de regeling voor koolstofcompensatie en -reductie voor internationale luchtvaart zoals beslist door de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) op 27 juni 2018;
26° gedelegeerde verordening (EU) 2019/1603: de gedelegeerde verordening (EU) 2019/1603 van de Commissie van 18 juli 2019 tot aanvulling van Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de door de Internationale Burgerluchtvaartorgani- satie aangenomen maatregelen voor de monitoring, rapportage en verificatie van luchtvaartemissies ter uitvoering van een wereldwijde marktgebaseerde maatregel;
27° CORSIA-vliegtuigexploitant: een luchtvaartmaatschappij die onder het toepassingsgebied van artikel 1 van de gedelegeerde verordening (EU) 2019/1603 valt, en die ofwel:
Belgisch Staatsblad d.d. 10-03-2022
1° beschikt over een geldige door België verleende exploitatievergun- ning conform verordening (EG) 1008/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 24 september 2008 inzake gemeenschappelijke regels voor de exploitatie van luchtdiensten in de Gemeenschap;
2° niet beschikt over een exploitatievergunning verleend door een lidstaat van de Europese Unie, of een daarmee gelijkgestelde vergun- ning verleend door een derde land ofwel een ICAO- telefonieaanduiding én waarvan de maatschappelijke zetel van de rechtspersoon in België is gevestigd.
Xxxxx niet beschouwd als een CORSIA-vliegtuigexploitant: een luchtvaartmaatschappij opgenomen in de bijlage bij Verordening (EG) 748/2009 van de Commissie van 5 augustus 2009 betreffende de lijst van vliegtuigexploitanten die op of na 1 januari 2006 een in bijlage I bij Richtlijn 2003/87/EG genoemde luchtvaartactiviteit hebben uitgeoe- fend, met specificatie van de administrerende lidstaat van elke vliegtuigexploitant, die conform deze bijlage een andere administre- rende lidstaat dan België heeft.”.
Art. 3. Aan artikel 5 van hetzelfde samenwerkingsakkoord worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° in paragraaf 2 wordt de zinsnede “9 juli 2010” vervangen door de
zinsnede “21 juli 2017”;
2° in paragraaf 3 worden de woorden “nationaal broeikasgasregister en de voorwaarden van toepassing op zijn gebruikers” vervangen door de woorden “register voor broeikasgassen van België en de voorwaar- den van toepassing op de gebruikers ervan”;
3° in paragraaf 3 wordt de zinsnede “9 juli 2010” vervangen door de
zinsnede “21 juli 2017”.
Art. 4. Aan artikel 7 van hetzelfde samenwerkingsakkoord worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° in paragraaf 1, zesde lid, van de Franse tekst wordt het woord “trois” vervangen door het woord “deux”;
2° in paragraaf 2 van de Franse tekst worden de woorden “les tableaux d’attribution” vervangen door de woorden “les tableaux d’allocation”;
3° in paragraaf 2 worden de woorden “nationaal broeikasgasregister” vervangen door het woord “register”.
Art. 5. In de Franse tekst van artikel 9, paragraaf 3, punt 1°, van hetzelfde samenwerkingsakkoord worden tussen de woorden “l’annexe I” en de woorden “et menées” de woorden “de la directive” ingevoegd.
Art. 6. In artikel 10 van hetzelfde samenwerkingsakkoord worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° in paragraaf 2, eerste lid, van de Franse tekst, wordt het woord “trois” vervangen door het woord “deux”;
2° in paragraaf 2, tweede lid, worden de woorden “nationaal broeikasgasregister” vervangen door het woord “register”.
Art. 7. In artikel 14 van hetzelfde samenwerkingsakkoord worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° in paragraaf 2 wordt de zinsnede “18 juni 2008 tussen de Federale Staat, het Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdste- delijk Gewest betreffende de organisatie en het administratief beheer van het gestandaardiseerd en genormaliseerd registersysteem van België overeenkomstig Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parle- ment en de Raad en Beschikking 280/2004/EG van het Europees Parlement en de Raad” vervangen door de zinsnede “20 januari 2017 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest betreffende de organisatie en het administratief beheer van het nationaal register voor broeikasgassen van België overeenkomstig Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad en verordening (EU) 525/2013 van het Europees Parlement en de Raad, alsmede bepaalde elementen van de veiling overeenkomstig verordening (EU) 1031/2010 van de Commissie”;
2° in paragraaf 3 wordt de zinssnede “9 juli 2010” vervangen door de
zinsnede “21 juli 2017”.
Art. 8. In artikel 16 van hetzelfde samenwerkingsakkoord worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° de zinsnede “de emissies die geproduceerd werden in de loop van periodes van acht jaar, te rekenen vanaf 1 januari 2013” wordt vervangen door de woorden “onbepaalde tijd”;
Belgisch Staatsblad d.d. 10-03-2022
2° een tweede lid wordt toegevoegd, dat luidt als volgt: “Emissierechten die met ingang van 1 januari 2021 worden verleend,
bevatten een aanduiding waaruit blijkt in welke periode van tien jaar te
rekenen vanaf 1 januari 2021 zij zijn verstrekt, en zijn geldig voor emissies met ingang van het eerste jaar van die periode.”.
Art. 9. In artikel 17, paragraaf 2, van hetzelfde samenwerkingsak- koord worden de woorden “voor elke periode” vervangen door de zinsnede “voor elk kalenderjaar van de periode tot en met 2020”.
Art. 10. In het opschrift van hoofdstuk X/1 van hetzelfde samen- werkingsakkoord, gewijzigd bij het samenwerkingsakkoord van 16 okto- ber 2015, wordt de zinsnede “tegen 2020 van een internationale overeenkomst die wereldwijd één marktgebaseerde maatregel toepast” vervangen door de woorden “van de wereldwijde marktgebaseerde maatregel van de ICAO”.
Art. 11. Aan artikel 20/1 van hetzelfde samenwerkingsakkoord, gewijzigd bij het samenwerkingsakkoord van 16 oktober 2015, worden de volgende wijzigingen aangebracht:
1° in punt 1° van paragraaf 1 wordt het jaartal “2016” vervangen door
het jaartal “2023”;
2° in punt 2° van paragraaf 1 wordt het jaartal “2016” vervangen door
het jaartal “2023”;
3° punt 3° van paragraaf 1 wordt opgeheven;
4° in paragraaf 1, tweede lid, wordt de zinsnede “1° en 2°” opgeheven;
5° in paragraaf 2 wordt de zinsnede “1° en 2°” telkens opgeheven;
6° in paragraaf 2 wordt tussen de zinsnede “gelden,” en de woorden “een aantal” de woorden “elk jaar” ingevoegd;
7° in paragraaf 2 van de Nederlandse tekst wordt de zinsnede “paragraaf 2” vervangen door de zinsnede “paragraaf 1”;
8° in paragraaf 2, tweede lid, worden de woorden “ten gevolge van de toepassing van het eerste lid” vervangen door de woorden “uit de bijzondere reserve”;
9° in paragraaf 2, derde lid, wordt de zinsnede “1 januari 2013 tot en met 31 december 2016” vervangen door de zinsnede “1 januari 2017 tot
en met 31 december 2023”;
10° in paragraaf 2, derde lid, wordt het jaartal “2014” telkens vervangen door het jaartal “2018”;
11° in paragraaf 3 van de Nederlandse tekst wordt de zinsnede “paragraaf 2” vervangen door de zinsnede “paragraaf 1”;
12° in paragraaf 3 wordt de zinsnede “1° en 2°” opgeheven;
13° in paragraaf 4 wordt tussen de zinsnede “25.000 ton CO2” en het woord “beschouwd” de woorden “of van een vliegtuigexploitant met totale jaarlijkse emissies van minder dan 3.000 ton CO2 van andere vluchten dan die welke in paragraaf 1, worden bedoeld″ ingevoegd.
Art. 12. In hetzelfde samenwerkingsakkoord wordt een hoofd- stuk X/2 ingevoegd, dat luidt als volgt:
“HOOFDSTUK X/2 – Tenuitvoerlegging van CORSIA”.
Art. 13. In hetzelfde samenwerkingsakkoord wordt in hoofd- stuk X/2, ingevoegd bij artikel 12, artikel 20/2, 20/3 en 20/4 ingevoegd, die luiden als volgt:
“Art. 20/2. @1. Een CORSIA-vliegtuigexploitant, die tevens een vliegtuigexploitant als vermeld in artikel 2, 9° is, heeft voor de uitvoering van CORSIA dezelfde bevoegde autoriteit en luchthavenbe- heerder, vermeld in artikel 4, @2.
@2. Een CORSIA-vliegtuigexploitant, die geen vliegtuigexploitant is als vermeld in artikel 2, 9°, heeft als bevoegde autoriteit het gewest op wiens grondgebied de maatschappelijke zetel van de rechtspersoon van de CORSIA-vliegtuigexploitant gevestigd is.
Als de maatschappelijke zetel van de rechtspersoon van de CORSIA- vliegtuigexploitant niet gevestigd is op het grondgebied van het Vlaamse Gewest of het Waalse Gewest, wordt de bevoegde autoriteit van de CORSIA-vliegtuigexploitant bepaald door de Nationale Klimaat- commissie, na overleg met de CORSIA-vliegtuigexploitant.
Belgisch Staatsblad d.d. 10-03-2022
@3. De Nationale Klimaatcommissie geeft opdracht aan de register- administrateur om de lijst van CORSIA-vliegtuigexploitanten, alsook elke actualisering van deze lijst, te publiceren met voor elke CORSIA- vliegtuigexploitant vermelding van de respectieve bevoegde autoriteit en, in voorkomend geval, de luchthavenbeheerder.
Art. 20/3. @1. De ICAO-lijst van CORSIA-vliegtuigexploitanten en de ICAO-lijst van verificatie-instellingen geaccrediteerd voor CORSIA door België worden voorbereid door de werkgroep Luchtvaart van de Nationale Klimaatcommissie.
De lijst, vermeld in het eerste lid, bevat elke luchtvaartmaatschappij die onder het toepassingsgebied van artikel 1 van de gedelegeerde verordening (EU) 2019/1603 valt, en die ofwel:
1° beschikt over een geldige door België verleende exploitatievergun- ning conform verordening (EG) 1008/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 24 september 2008 inzake gemeenschappelijke regels voor de exploitatie van luchtdiensten in de Gemeenschap;
2° niet beschikt over een exploitatievergunning verleend door een lidstaat van de Europese Unie, ofwel een daarmee gelijkgestelde vergunning verleend door een derde land ofwel over een ICAO- telefonieaanduiding én waarvan de maatschappelijke zetel van de rechtspersoon in België is gevestigd.
@2. De Nationale Klimaatcommissie keurt voormelde lijsten goed en maakt deze over aan het Directoraat-Generaal Luchtvaart van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer.
@3. Uiterlijk 30 november van elk jaar worden de in lid 1 vermelde lijsten ingediend bij ICAO door het Directoraat-Generaal Luchtvaart van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer.
Art. 20/4. @1. CORSIA-vliegtuigexploitanten leggen de monitoring- plannen en emissieverslagen voor de uitvoering van CORSIA voor aan hun luchthavenbeheerders, die ze onmiddellijk bezorgen aan de respectieve bevoegde autoriteiten.
CORSIA-vliegtuigexploitanten, vermeld in artikel 20/2, @2, leggen de monitoringplannen en emissieverslagen voor de uitvoering van COR- SIA voor aan hun respectieve bevoegde autoriteit.
@2. De bevoegde autoriteiten staan in voor de goedkeuring van de monitoringplannen en emissieverslagen voor de uitvoering van COR- SIA.
@3. De bevoegde autoriteiten staan in voor het berekenen van de verplichtingen inzake koolstofcompensatie van de CORSIA- vliegtuigexploitanten, conform de regels van hoofdstuk 3 van bijlage 16 van het Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart, Volume IV
-Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation, aangenomen op 27 juni 2018 door de Internationale Burgerluchtvaart- organisatie (ICAO).
@4. De Nationale Klimaatcommissie maakt de relevante emissiegege- vens, goedgekeurd door de bevoegde autoriteiten, over aan het Directoraat-Generaal Luchtvaart van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer, die deze indient bij het secretariaat van ICAO en de Europese Commissie.
@5. Voor de toepassing van dit artikel passeren alle communicaties van de CORSIA-vliegtuigexploitanten naar hun respectieve bevoegde autoriteit langs de luchthavenbeheerder. In het geval van de luchthaven Brussel-nationaal stuurt de luchthavenbeheerder ook een kopie naar de
Opgemaakt te Brussel , op 15 december 2020, in zoveel exemplaren als er contracterende partijen zijn,
Voor de Federale Staat:
De Eerste Minister,
X. XX XXXX
De Minister van Mobiliteit,
G. GILKINET
De Minister van Klimaat, Leefmilieu, Duurzame Ontwikkeling en Green Deal,
Z. KHATTABI
Voor het Vlaamse Gewest :
De Minister-President van de Vlaamse Regering,
X. XXXXXX
De Vlaamse Minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme,
X. XXXXX
De Vlaamse Minister van Mobiliteit en Openbare Werken,
Belgisch Staatsblad d.d. 10-03-2022
X. XXXXXXX
Voor het Waalse Gewest:
De Minister-President van de Waalse Regering,
E. DI RUPO
De Vicepresident en Waals Minister van Klimaat, Energie en Mobiliteit,
X. XXXXX
Voor het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest :
De Minister-President
van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering,
X. XXXXXXXX
De Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie
en Participatieve Democratie,
X. XXXXX
*