BIJLAGE

EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 19.12.2023

COM(2023) 791 final ANNEX

BIJLAGE

bij

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

inzake de sluiting, namens de Europese Unie, van de Partnerschapsovereenkomst tussen

de Europese Unie en haar lidstaten, enerzijds, en de leden van de Organisatie van staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan, anderzijds

NL NL

PARTNERSCHAPSOVEREENKOMST

TUSSEN DE EUROPESE UNIE EN HAAR LIDSTATEN, ENERZIJDS,

EN DE LEDEN VAN DE ORGANISATIE VAN STATEN IN AFRIKA, HET CARIBISCH GEBIED EN DE STILLE OCEAAN, ANDERZIJDS

EU/OACPS/nl 1

DEEL I – ALGEMENE BEPALINGEN DEEL II – STRATEGISCHE PRIORITEITEN

TITEL I – MENSENRECHTEN, DEMOCRATIE EN GOED BESTUUR IN MENSGERICHTE EN OP RECHTEN GEBASEERDE SAMENLEVINGEN

TITEL II – VREDE EN VEILIGHEID

TITEL III – MENSELIJKE EN SOCIALE ONTWIKKELING

TITEL IV – INCLUSIEVE DUURZAME ECONOMISCHE GROEI EN ONTWIKKELING TITEL V - MILIEUDUURZAAMHEID EN KLIMAATVERANDERING

TITEL VI – MIGRATIE EN MOBILITEIT

DEEL III – MONDIALE ALLIANTIES EN INTERNATIONALE SAMENWERKING DEEL IV – MIDDELEN VOOR SAMENWERKING EN UITVOERING

DEEL V – INSTITUTIONEEL KADER DEEL VI – SLOTBEPALINGEN

REGIONALE PROTOCOLLEN REGIONAAL PROTOCOL AFRIKA

DEEL I – SAMENWERKINGSKADER

DEEL II – BELANGRIJKE SAMENWERKINGSGEBIEDEN

TITEL I – INCLUSIEVE DUURZAME ECONOMISCHE GROEI EN ONTWIKKELING

TITEL II – MENSELIJKE EN SOCIALE ONTWIKKELING

TITEL III – MILIEU, BEHEER VAN NATUURLIJKE HULPBRONNEN EN KLIMAATVERANDERING

TITEL IV – VREDE EN VEILIGHEID

TITEL V – MENSENRECHTEN, DEMOCRATIE EN GOED BESTUUR TITEL VI – MIGRATIE EN MOBILITEIT

REGIONAAL PROTOCOL CARIBISCH GEBIED DEEL I – SAMENWERKINGSKADER

DEEL II – BELANGRIJKE SAMENWERKINGSGEBIEDEN

TITEL I – INCLUSIEVE DUURZAME ECONOMISCHE GROEI EN ONTWIKKELING

TITEL II – MILIEUDUURZAAMHEID, KLIMAATVERANDERING EN DUURZAAM BEHEER VAN NATUURLIJKE HULPBRONNEN

TITEL III – MENSENRECHTEN, GOED BESTUUR, VREDE EN VEILIGHEID

TITEL IV – MENSELIJKE ONTWIKKELING, SOCIALE COHESIE EN MOBILITEIT

REGIONAAL PROTOCOL STILLE OCEAAN DEEL I – SAMENWERKINGSKADER

DEEL II – BELANGRIJKE SAMENWERKINGSGEBIEDEN

TITEL I – MILIEUDUURZAAMHEID EN KLIMAATVERANDERING

TITEL II – INCLUSIEVE EN DUURZAME ECONOMISCHE ONTWIKKELING

TITEL III – OCEANEN, ZEEËN EN VISSERIJ

TITEL IV – VEILIGHEID, MENSENRECHTEN, DEMOCRATIE EN GOED BESTUUR

TITEL V – MENSELIJKE EN SOCIALE ONTWIKKELING

BIJLAGEN

BIJLAGE I: TERUGKEER- EN OVERNAMEPROCEDURES

BIJLAGE II: OPERATIES VAN DE EUROPESE INVESTERINGSBANK

HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE,

DE TSJECHISCHE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK DENEMARKEN,

DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK ESTLAND, IERLAND,

DE HELLEENSE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK SPANJE, DE FRANSE REPUBLIEK,

DE REPUBLIEK KROATIË, DE ITALIAANSE REPUBLIEK, DE REPUBLIEK CYPRUS,

DE REPUBLIEK LETLAND, DE REPUBLIEK LITOUWEN,

HET GROOTHERTOGDOM LUXEMBURG, HONGARIJE,

DE REPUBLIEK MALTA,

HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN, DE REPUBLIEK OOSTENRIJK,

DE REPUBLIEK POLEN,

DE PORTUGESE REPUBLIEK, ROEMENIË,

DE REPUBLIEK SLOVENIË, DE SLOWAAKSE REPUBLIEK,

DE REPUBLIEK FINLAND, HET KONINKRIJK ZWEDEN,

Partijen bij het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, hierna “de lidstaten van de Europese Unie” genoemd,

en

DE EUROPESE UNIE,

hierna gezamenlijk de “EU” genoemd, enerzijds, en

DE REPUBLIEK ANGOLA, ANTIGUA EN BARBUDA,

HET GEMENEBEST VAN DE BAHAMA’S, BARBADOS,

BELIZE,

DE REPUBLIEK BENIN,

DE REPUBLIEK BOTSWANA, BURKINA FASO,

DE REPUBLIEK BURUNDI,

DE REPUBLIEK KAAPVERDIË, DE REPUBLIEK KAMEROEN,

DE CENTRAAL-AFRIKAANSE REPUBLIEK, DE REPUBLIEK TSJAAD,

DE UNIE DER COMOREN, DE REPUBLIEK CONGO, DE COOKEILANDEN,

DE REPUBLIEK IVOORKUST, DE REPUBLIEK CUBA,

DE DEMOCRATISCHE REPUBLIEK CONGO, DE REPUBLIEK DJIBOUTI,

HET GEMENEBEST DOMINICA, DE DOMINICAANSE REPUBLIEK,

DE REPUBLIEK EQUATORIAAL-GUINEA, DE STAAT ERITREA,

HET KONINKRIJK ESWATINI,

DE FEDERALE DEMOCRATISCHE REPUBLIEK ETHIOPIË, DE REPUBLIEK FIJI,

DE REPUBLIEK GABON, DE REPUBLIEK GAMBIA, DE REPUBLIEK GHANA, GRENADA,

DE REPUBLIEK GUINEE,

DE REPUBLIEK GUINEE-BISSAU,

DE COÖPERATIEVE REPUBLIEK GUYANA, DE REPUBLIEK HAÏTI,

JAMAICA,

DE REPUBLIEK XXXXX, DE REPUBLIEK KIRIBATI,

HET KONINKRIJK LESOTHO, DE REPUBLIEK LIBERIA,

DE REPUBLIEK MADAGASKAR, DE REPUBLIEK MALAWI,

DE REPUBLIEK DER MALDIVEN, DE REPUBLIEK MALI,

DE REPUBLIEK DER MARSHALLEILANDEN, DE ISLAMITISCHE REPUBLIEK MAURITANIË, DE REPUBLIEK MAURITIUS,

DE FEDERALE STATEN VAN MICRONESIA, DE REPUBLIEK MOZAMBIQUE,

DE REPUBLIEK NAMIBIË,

DE REPUBLIEK NAURU, DE REPUBLIEK NIGER,

DE FEDERALE REPUBLIEK NIGERIA, NIUE,

DE REPUBLIEK PALAU,

DE ONAFHANKELIJKE STAAT PAPOEA-NIEUW-GUINEA, DE REPUBLIEK RWANDA,

DE FEDERATIE VAN SAINT KITTS EN NEVIS, SAINT LUCIA,

SAINT VINCENT EN DE GRENADINES, DE ONAFHANKELIJKE STAAT SAMOA,

DE DEMOCRATISCHE REPUBLIEK SAO TOMÉ EN PRINCIPE, DE REPUBLIEK SENEGAL,

DE REPUBLIEK DER SEYCHELLEN, DE REPUBLIEK SIERRA LEONE, SALOMONSEILANDEN,

DE FEDERALE REPUBLIEK SOMALIË, DE REPUBLIEK SUDAN,

DE REPUBLIEK SURINAME,

DE VERENIGDE REPUBLIEK TANZANIA,

DE DEMOCRATISCHE REPUBLIEK OOST-TIMOR, DE REPUBLIEK TOGO,

HET KONINKRIJK TONGA,

DE REPUBLIEK TRINIDAD EN TOBAGO, TUVALU,

DE REPUBLIEK UGANDA, DE REPUBLIEK VANUATU, DE REPUBLIEK ZAMBIA, DE REPUBLIEK ZIMBABWE,

leden van de Organisatie van staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (OACPS), hierna de “OACPS-leden” genoemd, anderzijds,

hierna gezamenlijk de “Partijen” genoemd,

GEZIEN de herziene Overeenkomst van Georgetown tot oprichting van de Organisatie van staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan, enerzijds, en het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, anderzijds;

GEZIEN hun sterke banden en de nauwe politieke, economische en culturele betrekkingen die hen verenigen;

OPNIEUW BEVESTIGEND dat zij gehecht zijn aan de op regels gebaseerde wereldorde, met multilateralisme als basisbeginsel en de Verenigde Naties als kern;

BEVESTIGEND dat zij zich inzetten voor duurzame ontwikkeling in overeenstemming met de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling;

HET BELANG BENADRUKKEND van een regelmatige dialoog over onderwerpen van wederzijds belang op alle relevante niveaus;

OPNIEUW BEVESTIGEND dat zij zich inzetten om hun partnerschap te consolideren door acties in internationale fora te coördineren op basis van gemeenschappelijke belangen, gedeelde waarden en wederzijds respect, en zich bewust van hun vermogen om wereldwijde resultaten te bewerkstelligen wanneer zij gezamenlijk optreden;

BEVESTIGEND dat zij sterk gehecht zijn aan de democratische beginselen en de rechten van de mens, vastgelegd in de Universele Verklaring van de rechten van de mens en andere toepasselijke internationale mensenrechteninstrumenten, alsmede aan de beginselen van de rechtsstaat en goed bestuur;

HERINNEREND aan hun sterke wil om vrede en veiligheid te bevorderen en aan hun internationale verplichtingen inzake de non-proliferatie van massavernietigingswapens, alsmede aan hun vastberadenheid om de ernstigste misdrijven die de internationale gemeenschap aangaan, te voorkomen en te vervolgen;

OPNIEUW BEVESTIGEND dat zij zich inzetten om de samenwerking tussen verschillende belanghebbenden te bevorderen ter ondersteuning van de verwezenlijking van duurzame ontwikkeling, daarbij rekening houdend met de verschillende rollen van de diverse belanghebbenden en er tegelijkertijd voor zorgend dat iedereen handelt binnen het kader van de rechtsstaat;

BENADRUKKEND dat de wereldwijde milieuproblemen dringend moeten worden aangepakt, alsook het belang benadrukkend van de Overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering en van de dringende noodzaak om stabiele en duurzame koolstofarme economieën en samenlevingen op te bouwen die klimaatveerkrachtig zijn, en om vorderingen te maken met de verwezenlijking van de gemeenschappelijke doelstellingen op het gebied van milieu, klimaatverandering en hernieuwbare energie;

HET BELANG ERKENNEND van structurele economische omschakeling voor het bereiken van inclusieve en duurzame economische groei en ontwikkeling;

HERINNEREND aan hun gehechtheid aan de beginselen en regels die van toepassing zijn op de internationale handel, met name die welke in de Wereldhandelsorganisatie zijn overeengekomen;

HERINNEREND aan hun verbintenis de arbeidsrechten te eerbiedigen, rekening houdend met de beginselen die zijn neergelegd in de verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie;

ERKENNEND dat wetenschap, technologie, onderzoek en innovatie een belangrijke rol spelen bij het versnellen van de overgang naar kennismaatschappijen, die wordt gefaciliteerd door de inzet van digitale instrumenten voor het bereiken van duurzame ontwikkeling;

HERINNEREND aan hun inzet om menselijke en sociale ontwikkeling te bevorderen, armoede uit te bannen en discriminatie en ongelijkheid te bestrijden, waarbij niemand aan zijn lot wordt overgelaten;

ERKENNEND dat demografische verschuivingen, in combinatie met economische, sociale en ecologische veranderingen, kansen bieden, maar ook een bedreiging vormen voor duurzame ontwikkeling;

OPNIEUW VERKLAREND dat gendergelijkheid en de versterking van de positie van vrouwen en meisjes essentieel zijn voor het tot stand brengen van inclusieve en duurzame ontwikkeling;

ZICH BEWUST van de belangrijke rol van jongeren om de toekomst vorm te geven en bij te dragen aan duurzame ontwikkeling;

OPNIEUW BEVESTIGEND dat zij zich inzetten voor de bevordering van een mensgericht partnerschap en de intensivering van intermenselijke contacten, onder meer door middel van samenwerking en uitwisselingen op het gebied van wetenschap, technologie, innovatie, onderwijs en cultuur;

OPNIEUW BEVESTIGEND dat zij zich inzetten om de samenwerking en dialoog op het gebied van migratie en mobiliteit te intensiveren;

ZICH BEWUST van de toenemende risico’s die worden veroorzaakt door natuurrampen en economische en andere exogene schokken, waaronder pandemieën;

BEVESTIGEND dat zij bereid zijn samen te werken ter ondersteuning van regionale en continentale integratie, met name met het oog op de verwezenlijking van de doelstellingen van de Agenda 2063 van de Afrikaanse Unie en van de integratie- en samenwerkingskaders van het Caribisch gebied en de Stille Oceaan;

HERINNEREND aan de beginselen van beleidscoherentie voor ontwikkeling en doeltreffendheid van ontwikkelingshulp, alsmede aan de beginselen van de actieagenda van Addis Abeba;

GEZIEN de Partnerschapsovereenkomst tussen de leden van de groep van Staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan, enerzijds, en de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, anderzijds1, zoals laatstelijk gewijzigd (de “Overeenkomst van Cotonou”),

ZIJN HET VOLGENDE OVEREENGEKOMEN:

1 PB EG L 317 van 15.12.2000, blz. 3.

DEEL I ALGEMENE BEPALINGEN

ARTIKEL 1

Doelstellingen

1. De Europese Unie en haar lidstaten, hierna de “EU” genoemd, enerzijds, en de leden van de Organisatie van staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (OACPS), anderzijds, hierna gezamenlijk de “Partijen” genoemd, komen hierbij overeen deze Overeenkomst te sluiten waarbij een versterkt politiek partnerschap tot stand wordt gebracht om gunstige resultaten te bereiken met betrekking tot gemeenschappelijke en onderling samenhangende belangen en in overeenstemming met hun gedeelde waarden.

2. Deze Overeenkomst zal bijdragen tot de verwezenlijking van de duurzame- ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de Verenigde Naties (VN), met de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling, die op 25 september 2015 werd goedgekeurd op de VN-wereldtop inzake duurzame ontwikkeling te New York (de “Agenda 2030”), en de Overeenkomst van Parijs die is aangenomen in het kader van het VN-Raamverdrag inzake klimaatverandering, gedaan te Parijs op 12 december 2015 (de “Overeenkomst van Parijs”) als de bredere kaders waarbinnen het partnerschap in het kader van deze Overeenkomst zijn beslag krijgt.

3. Deze Overeenkomst heeft tot doel:

a) de mensenrechten, de democratische beginselen, de rechtsstaat en goed bestuur te bevorderen, te beschermen en te behartigen, met bijzondere aandacht voor gendergelijkheid;

b) vreedzame en veerkrachtige staten en samenlevingen op te bouwen en bestaande en opkomende bedreigingen voor vrede en veiligheid aan te pakken;

c) menselijke en sociale ontwikkeling te bevorderen, en met name armoede uit te bannen en ongelijkheden aan te pakken, door ervoor te zorgen dat iedereen een waardig leven kan leiden en niemand aan zijn lot wordt overgelaten, met bijzondere aandacht voor vrouwen en meisjes;

d) investeringen te mobiliseren, de handel te ondersteunen en de ontwikkeling van de private sector te bevorderen, met het oog op duurzame en inclusieve groei en fatsoenlijke banen voor iedereen;

e) de klimaatverandering te bestrijden, het milieu te beschermen en te zorgen voor een duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen; en

f) een brede en evenwichtige aanpak van migratie in de praktijk te brengen, om de vruchten te plukken van veilige, ordelijke en reguliere migratie en mobiliteit, irreguliere migratie

te beteugelen en tegelijkertijd de onderliggende oorzaken ervan aan te pakken, met volledige inachtneming van het internationaal recht en in overeenstemming met de respectieve bevoegdheden van de Partijen.

4. De partnerschapsdialoog en maatregelen die op de specifieke kenmerken van de Partijen zijn afgestemd, zijn de belangrijkste instrumenten om de doelstellingen van deze Overeenkomst te verwezenlijken.

5. Deze Overeenkomst vergemakkelijkt de vaststelling van gemeenschappelijke standpunten door de Partijen op het internationale toneel en versterkt de partnerschappen ter bevordering van multilateralisme en de op regels gebaseerde internationale orde, met als doel wereldwijde actie vooruit te helpen.

ARTIKEL 2

Beginselen

1. De Partijen streven de doelstellingen van deze Overeenkomst na in een geest van gedeelde verantwoordelijkheid, solidariteit, wederkerigheid, wederzijds respect en verantwoordingsplicht.

2. De Partijen bevestigen opnieuw dat zij zich ertoe verbinden vriendschappelijke betrekkingen tussen naties te ontwikkelen, op basis van de eerbiediging van het beginsel van soevereine gelijkheid tussen alle staten, en af te zien van bedreiging van of gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van enige staat, en van elke andere handelwijze die onverenigbaar is met het Handvest van de Verenigde Naties (het “VN-Handvest”).

3. De Partijen komen overeen elk Regionaal Protocol overeenkomstig de in het algemene deel overeengekomen algemene beginselen uit te voeren, rekening houdend met de specifieke kenmerken van de regio’s. Zij komen tevens overeen de maatregelen af te stemmen op de verschillende behoeften van de minst ontwikkelde landen, niet aan zee grenzende landen, kleine eilandstaten in ontwikkeling en laaggelegen kuststaten, rekening houdend met de uiteenlopende problemen waarmee deze worden geconfronteerd.

4. De Partijen nemen besluiten en maatregelen op het meest passende binnenlandse, regionale of meerlandenniveau.

5. De Partijen behartigen stelselmatig een genderperspectief en zorgen ervoor dat gendergelijkheid in alle beleidsmaatregelen wordt geïntegreerd.

6. De Partijen hanteren een geïntegreerde aanpak van hun samenwerking die politieke, economische, sociale, ecologische en culturele elementen omvat.

7. De Partijen intensiveren hun inspanningen ter bevordering van regionale integratie en samenwerking om veiligheidskwesties zo goed mogelijk te beheren, de economische voordelen van de globalisering te benutten en in voorkomend geval transnationale problemen aan te pakken en transnationale kansen te benutten.

8. De Partijen streven een multistakeholderbenadering na, zodat een brede waaier van actoren, waaronder parlementen, lokale overheden, het maatschappelijk middenveld en de private sector, actief bij de partnerschapsdialoog en samenwerking kan worden betrokken.

9. De samenwerking binnen regionale formele en ad-hocoverlegstructuren kan worden voortgezet om de doelstellingen van het partnerschap in het kader van deze Overeenkomst op een meer doeltreffende en doelmatige manier te verwezenlijken. De Partijen kunnen tevens bepalingen en flexibele procedures overeenkomen aan de hand waarvan de belanghebbende Partijen de dialoog en samenwerking op het gebied van specifieke thematische en interregionale kwesties kunnen verdiepen.

ARTIKEL 3

Partnerschapsdialoog

1. De Partijen voeren een regelmatige, evenwichtige, brede en inhoudelijke partnerschapsdialoog over alle terreinen waarop deze Overeenkomst betrekking heeft, met de bedoeling aan beide zijden tot verbintenissen en, in voorkomend geval, maatregelen te komen met het oog op de doeltreffende uitvoering van de Overeenkomst.

2. De Partijen komen overeen dat de partnerschapsdialoog tot doel moet hebben informatie uit te wisselen, wederzijds begrip te bevorderen en de bepaling van overeengekomen prioriteiten en de opstelling van gezamenlijke agenda’s op nationaal, regionaal en internationaal niveau te vergemakkelijken. Zij werken samen en stemmen hun werkzaamheden op elkaar af op het gebied van onderwerpen van gemeenschappelijk belang en nieuwe vraagstukken in internationale contexten.

3. De Partijen komen overeen dat de partnerschapsdialoog op een flexibele en op maat gesneden wijze moet worden gevoerd, regelmatig moet plaatsvinden in een passend formaat en op het meest passende binnenlandse, regionale of meerlandenniveau, overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel, en alle mogelijke kanalen ten volle moet benutten, ook in regionale en internationale contexten. Zij komen overeen de doeltreffendheid van de partnerschapsdialoog te monitoren en te evalueren en het toepassingsgebied ervan waar nodig aan te passen.

4. De Partijen komen overeen dat de parlementen en, in voorkomend geval, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en de private sector naar behoren moeten worden geïnformeerd, geraadpleegd en in staat gesteld een bijdrage te leveren aan de partnerschapsdialoog. Regionale en continentale organisaties worden waar passend bij de partnerschapsdialoog betrokken.

ARTIKEL 4

Beleidscoherentie

1. De Partijen streven ernaar samenhangende beleidsmaatregelen te nemen op nationaal, regionaal en internationaal niveau met het oog op de verwezenlijking van de doelstellingen van deze Overeenkomst, door middel van een gerichte, strategische en op partnerschap berustende aanpak.

2. De Partijen bevorderen apart en gezamenlijk synergieën tussen beleidsmaatregelen om eventuele negatieve effecten van hun beleid op de andere Partijen te voorkomen of tot een minimum te beperken. De Partijen verbinden zich ertoe de andere Partijen op de hoogte te stellen van en, in voorkomend geval, met hen overleg te plegen over initiatieven en maatregelen die voor hen aanzienlijke gevolgen kunnen hebben.

3. De Partijen bevestigen opnieuw hun gehechtheid aan beleidscoherentie voor ontwikkeling als een essentiële factor om de SDG’s te verwezenlijken.

ARTIKEL 5

Actoren

1. De Partijen erkennen dat de regeringen in de partnerlanden een centrale rol vervullen bij de vaststelling en uitvoering van de prioriteiten en strategieën voor hun land. Zij erkennen de essentiële rol van parlementen bij het opstellen en goedkeuren van wetgeving, het goedkeuren van begrotingen en het ter verantwoording roepen van regeringen. Zij erkennen de rol van lokale autoriteiten bij en hun bijdrage aan het versterken van de democratische verantwoordingsplicht en het aanvullen van overheidsmaatregelen.

2. De Partijen erkennen de belangrijke rol van subregionale, regionale, continentale en intercontinentale organisaties voor de verwezenlijking van de doelstellingen van deze Overeenkomst, en met name de doelstellingen van de Regionale Protocollen.

3. De Partijen erkennen de belangrijke rol en bijdrage van belanghebbenden, ongeacht in welke vorm of met welke nationale kenmerken, namelijk het maatschappelijk middenveld, de economische en sociale partners, waaronder vakbondsorganisaties, en de private sector, en komen overeen de effectieve deelname van deze belanghebbenden te bevorderen en te versterken met de bedoeling meer inclusieve beleidsprocessen tot stand te brengen op basis van een multistakeholderbenadering. Daartoe zorgen de Partijen ervoor dat al die belanghebbenden, waar passend, worden geïnformeerd en geraadpleegd over strategieën en sectoraal beleid, hun inbreng leveren voor het brede proces van de dialoog, capaciteitsopbouw ontvangen op kritieke gebieden en deelnemen aan de uitvoering van samenwerkingsprogramma’s op de gebieden die hen aangaan. Een dergelijke deelname aan samenwerkingsprogramma’s moet gebaseerd zijn op de mate waarin deze programma’s tegemoetkomen aan de behoeften van de bevolking en op hun specifieke bevoegdheden, en moet over verantwoordingsplichtige en transparante bestuursstructuren beschikken.

ARTIKEL 6

Structuur

1. Deze Overeenkomst bestaat uit het algemene deel (delen I tot en met VI), drie Regionale Protocollen (“de Regionale Protocollen”) en bijlagen.

2. Het algemene deel en de bijlagen zijn juridisch bindend voor de Partijen.

3. De Regionale Protocollen zijn juridisch bindend voor de EU en respectievelijk de OACPS- leden in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan. Geen enkele bepaling van de Regionale Protocollen, noch de interpretatie en uitvoering daarvan kunnen van invloed zijn op of afwijken van de bepalingen van het algemene deel en van de besluiten van de OACPS-EU-Raad van Ministers.

ARTIKEL 7

Horizontale thema’s

1. De Partijen komen overeen stelselmatig rekening te houden met de volgende horizontale thema’s als basis voor actie op alle samenwerkingsgebieden: mensenrechten, democratie, gendergelijkheid, vrede en veiligheid, milieubescherming, de strijd tegen de klimaatverandering, cultuur en jongerenzaken.

2. De Partijen werken samen ter ondersteuning van capaciteitsopbouw om problemen doeltreffend aan te pakken en de doelstellingen van deze Overeenkomst te verwezenlijken. Zij streven ernaar de versterking van de instellingen te stimuleren, de uitwisseling van beste praktijken te bevorderen en kennisoverdracht en -deling te vergemakkelijken.

3. De Partijen versterken de veerkracht van landen, gemeenschappen en personen, en in het bijzonder de veerkracht van kwetsbare bevolkingsgroepen, in het licht van vraagstukken op het gebied van het milieu en de klimaatverandering, economische schokken, conflicten en politieke crises en epidemieën en pandemieën.

DEEL II STRATEGISCHE PRIORITEITEN

TITEL I

MENSENRECHTEN, DEMOCRATIE EN GOED BESTUUR IN MENSGERICHTE EN OP RECHTEN GEBASEERDE SAMENLEVINGEN

ARTIKEL 8

De Partijen herbevestigen hun vastberadenheid om de mensenrechten, de fundamentele vrijheden en de democratische beginselen te bevorderen, te beschermen en te behartigen en de rechtsstaat en goed bestuur te versterken, overeenkomstig het VN-Handvest, de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het internationaal recht, met name het internationaal recht inzake de mensenrechten en, indien toepasselijk, het internationaal humanitair recht.

De Partijen bevorderen mensgerichte en op rechten gebaseerde beleidsmaatregelen waarin rekening wordt gehouden met alle mensenrechten en gelijke toegang tot kansen voor alle leden van de samenleving wordt gewaarborgd, gericht op duurzame ontwikkeling waarin de mens centraal staat. De Partijen erkennen dat de eerbiediging van de democratie, de mensenrechten, de fundamentele vrijheden, de rechtsstaat en goed bestuur een integraal onderdeel zijn van duurzame ontwikkeling.

ARTIKEL 9

Mensenrechten, de democratie en de rechtsstaat

1. Erkennend dat de mensenrechten universeel, ondeelbaar, onderling afhankelijk en onderling verbonden zijn, bevorderen, beschermen en behartigen de Partijen alle mensenrechten, ongeacht of het burgerrechten, politieke, economische, sociale of culturele rechten betreft. Zij beschermen en waarborgen het volledige en gelijke genot van alle fundamentele vrijheden, zoals de vrijheid van mening en meningsuiting, de vrijheid van vergadering en vereniging en de vrijheid van gedachte, godsdienst en overtuiging.

2. De Partijen verbinden zich ertoe het universele respect voor en de universele naleving van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden voor iedereen te bevorderen, zonder discriminatie op welke grond dan ook, met inbegrip van geslacht, etnische of sociale afkomst, godsdienst of overtuiging, politieke of andere denkbeelden, handicap, leeftijd of andere status. Zij verbinden zich ertoe alle vormen van racisme, rassendiscriminatie, vreemdelingenhaat en daarmee samenhangende onverdraagzaamheid, en alle vormen van geweld en discriminatie, met inbegrip van alle vormen van haat, te bestrijden. Zij verbinden zich ertoe de rechten van inheemse volkeren, zoals vastgelegd in de VN-Verklaring inzake de rechten van inheemse volkeren, te erkennen en te bevorderen.

3. De Partijen voeren op bilateraal niveau een partnerschapsdialoog over de doodstraf. Wanneer de doodstraf opgenomen is in de nationale wetgeving en nog steeds wordt toegepast, houden de Partijen zich aan eerlijke rechtsgang en internationaal overeengekomen minimumnormen.

4. De Partijen bevestigen opnieuw dat de universeel erkende democratische beginselen die aan de organisatie van de staat ten grondslag liggen, de legitimiteit van het gezag van de staat, de wettigheid van zijn handelen, zoals dit zijn weerslag vindt in het constitutionele, wetgevende en regelgevende stelsel, alsmede het bestaan van mechanismen voor participatie waarborgen. Zij beschermen en versterken de toepassing van deze beginselen door te zorgen voor inclusieve, transparante en geloofwaardige verkiezingen, met inachtneming van de soevereiniteit, en door op participatie berustende besluitvormingsprocessen mogelijk te maken en te ondersteunen. De Partijen zorgen ervoor dat het toepassen van beste praktijken op het gebied van verkiezingen en hun onderlinge samenwerking worden bevorderd, onder meer op het gebied van verkiezingswaarneming in de landen van de EU en de OACPS-leden, voor zover noodzakelijk.

5. Zich bewust van het cruciale belang van de rechtsstaat voor de bescherming van de mensenrechten en de doeltreffende werking van democratische instellingen, ondersteunen de Partijen actief de consolidatie ervan op nationaal, regionaal en internationaal niveau. Dat houdt onder meer in dat wordt gezorgd voor een onafhankelijk, onpartijdig en goed functionerend rechtsstelsel, en dat gelijkheid voor de wet, het recht op een eerlijk proces en een behoorlijke rechtsgang en toegang tot doeltreffende rechtsmiddelen worden gewaarborgd.

6. De Partijen erkennen het recht op ontwikkeling op basis van de ondeelbaarheid, onderlinge afhankelijkheid, universaliteit en onvervreemdbaarheid van alle mensenrechten, op grond waarvan alle mensen en alle volkeren het recht hebben deel te nemen en bij te dragen aan en te genieten van economische, sociale, culturele en politieke ontwikkeling, waarbij alle mensenrechten en fundamentele vrijheden ten volle kunnen worden verwezenlijkt. Zij ondersteunen maatregelen

ter versterking van het recht op ontwikkeling en zorgen onder meer voor gelijke kansen voor iedereen voor de toegang tot en het gebruik van basisvoorzieningen en essentiële diensten, zoals onderwijs, gezondheidszorg, levensmiddelen, huisvesting, werkgelegenheid en een eerlijke inkomensverdeling.

7. De Partijen zijn het erover eens dat de eerbiediging van de mensenrechten, de democratische beginselen en de rechtsstaat ten grondslag moet liggen aan hun binnenlands en internationaal beleid, en een essentieel element van deze Overeenkomst moet zijn.

ARTIKEL 10

Gendergelijkheid

1. De Partijen herbevestigen hun vaste voornemen om gendergelijkheid, het volledige genot van alle mensenrechten door iedereen, alsmede meer zelfredzaamheid voor iedereen te verwezenlijken als motoren voor duurzame ontwikkeling. Zij brengen het beginsel van gendergelijkheid tot uitdrukking in hun nationale grondwetten of andere toepasselijke wetgeving.

2. De Partijen erkennen dat genderongelijkheid vrouwen hun fundamentele mensenrechten en kansen ontneemt. Zij stellen afdwingbare wetgeving, rechtskaders en degelijke beleidsmaatregelen, programma’s en mechanismen vast en versterken deze om ervoor te zorgen dat vrouwen en meisjes op voet van gelijkheid met mannen en jongens toegang hebben tot, kansen voor en controle over alle aspecten van het leven en daar eveneens op gelijke voet en ten volle aan kunnen deelnemen.

3. De Partijen richten zich met name op het verbeteren van de toegang van vrouwen, en in voorkomend geval meisjes, tot alle middelen die zij gedurende hun leven nodig hebben om hun volledige potentieel te verwezenlijken en hun mensenrechten en fundamentele vrijheden ten volle uit te oefenen, onder meer op het gebied van kwaliteitsonderwijs, gezondheid, kansen op werk, toegang tot en controle over economische middelen, politieke besluitvorming, bestuursstructuren en private ondernemingen, met bijzondere aandacht voor vrouwen in een kwetsbare situatie. Zij bevorderen de volledige en daadwerkelijke deelname van vrouwen aan en gelijke kansen voor vrouwen voor leiderschap op alle niveaus van de besluitvorming in het politieke, economische en openbare leven.

4. De Partijen verbinden zich ertoe alle vormen van seksueel en gendergerelateerd geweld en gendergerelateerde discriminatie in de publieke en private sfeer, met inbegrip van mensenhandel en seksuele uitbuiting en seksueel misbruik, te voorkomen, te bestrijden en te vervolgen. Zij nemen alle nodige maatregelen om diepgewortelde gendervooroordelen aan te pakken en alle schadelijke praktijken zoals kindhuwelijken, huwelijken op jonge leeftijd, gedwongen huwelijken en genitale verminking en besnijdenis van vrouwen uit te bannen.

ARTIKEL 11

Inclusieve en pluralistische samenlevingen

1. De Partijen verbinden zich ertoe ervoor te zorgen dat alle leden van de samenleving gelijke kansen krijgen op alle terreinen van het leven. Zij voorkomen en verbieden discriminerende praktijken en bannen die uit, en zij nemen doeltreffende maatregelen om het volledige en gelijke genot van alle mensenrechten te waarborgen.

2. De Partijen beschermen en bevorderen de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van mening, de vrijheid van vergadering en de onafhankelijkheid en pluriformiteit van de media als pijlers van de democratie, waarbij zij erop wijzen dat dit niet alleen mensenrechten zijn maar ook voorwaarden voor democratie, ontwikkeling en dialoog.

3. De Partijen bevorderen inclusieve en pluralistische samenlevingen, met inbegrip van meerpartijendemocratie. Zij bevorderen de centrale rol van doeltreffende, transparante en verantwoordingsplichtige nationale en lokale assemblees en politieke partijen. Zij bevorderen tevens de actieve en werkelijke deelname van alle belanghebbenden en burgers, met inbegrip van vrouwen en jongeren, aan responsieve, inclusieve, op participatie berustende en representatieve politieke processen en besluitvorming op alle niveaus.

4. De Partijen beschermen en verbreden de werkruimte voor een actief, georganiseerd en transparant maatschappelijk middenveld, en zij erkennen daarbij de rol van het maatschappelijk middenveld bij het bevorderen van en toezicht houden op de democratie, de mensenrechten, de fundamentele vrijheden, sociale rechtvaardigheid en inclusie, alsook de rol ervan als verdediger van rechthebbenden en de rechtsstaat en bijgevolg bij het versterken van de binnenlandse transparantie en verantwoordingsplicht.

5. De Partijen erkennen dat het internet een platform biedt voor het delen van kennis en ideeën en streven ernaar het potentieel van digitale oplossingen om gelijke toegang tot informatie op alle niveaus en op participatie berustende besluitvorming voor alle burgers te bevorderen, ten volle

te benutten, alsook de digitale competentie te vergroten; daarbij streven zij ernaar ook het risico op misbruik in te perken en een open houding ten aanzien van, en respect voor, diversiteit te bevorderen.

ARTIKEL 12

Goed bestuur

1. De Partijen verklaren opnieuw dat goed bestuur berust op transparante, verantwoordelijke, verantwoordingsplichtige en op participatie berustende regeringen en passende toezichtsmechanismen. De Partijen zijn het erover eens dat goed bestuur essentieel is voor de eerbiediging van alle mensenrechten, de democratische beginselen en de rechtsstaat. Zij verbinden zich ertoe te zorgen voor universele toegang tot openbare diensten, zonder enige vorm van discriminatie. Zij zetten tevens in op transparantie en verantwoordingsplicht als integrale onderdelen van goed bestuur en institutionele opbouw.

2. De Partijen verbinden zich ertoe de menselijke, natuurlijke, economische en financiële middelen op transparante en verantwoorde wijze te beheren met het oog op een billijke verdeling van de baten en op duurzame ontwikkeling.

3. De Partijen verbinden zich ertoe een gunstig klimaat te scheppen voor transparantie en verantwoordingsplicht in het openbaar bestuur, onder meer door de integriteit en onafhankelijkheid van bestuursorganen te vergroten. De Partijen ontwikkelen en implementeren systemen voor een gezond beheer van de overheidsfinanciën die verenigbaar zijn met de grondbeginselen van doeltreffendheid, transparantie en verantwoordingsplicht, met als doel de overheidsfinanciën

te beschermen en de openbare dienstverlening te verbeteren door administratieve knelpunten weg te werken en tekortkomingen in de regelgeving aan te pakken.

4. De Partijen zorgen voor transparantie en verantwoordingsplicht bij de besteding van overheidsmiddelen, waaronder de verlening van financiële bijstand, en bij de verlening van openbare diensten. Zij verbeteren de inning van belastinginkomsten en bestrijden belastingontduiking en -ontwijking en illegale geldstromen. Zij komen overeen samen te werken in de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering en tevens om op gepaste tijden de partnerschapsdialoog op bilateraal en internationaal niveau aan te gaan over kwesties in verband met de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering.

5. De Partijen bestrijden corruptie op alle niveaus en in al haar vormen door een doeltreffend en gecoördineerd anticorruptiebeleid te ontwikkelen, uit te voeren of te handhaven dat recht doet aan de beginselen van de rechtsstaat, goed beheer van publieke aangelegenheden en publieke goederen, integriteit, transparantie en verantwoordingsplicht. Zij stellen wetgevende en andere maatregelen vast om omkoping, verduistering, toe-eigening of andere afwending van geld of ander eigendom door overheidsfunctionarissen voor hun direct of indirect voordeel te voorkomen en te vervolgen, en om door corruptie verkregen activa terug te vorderen en terug te geven.

6. De Partijen erkennen de beginselen van goed bestuur op fiscaal gebied, waaronder de mondiale normen inzake transparantie en uitwisseling van informatie, billijke belastingheffing en de minimumnormen tegen grondslaguitholling en winstverschuiving (BEPS), en verbinden zich ertoe deze toe te passen. Zij bevorderen goed bestuur in belastingzaken, verbeteren de internationale samenwerking op het gebied van belastingen en faciliteren de inning van belastinginkomsten. Zij werken samen om de capaciteit om aan die beginselen en normen te voldoen, te vergroten, en de vruchten te plukken van een bloeiende, op regels gebaseerde financiële sector. Zij komen overeen op gepaste tijden de partnerschapsdialoog over belastingaangelegenheden aan te gaan op bilateraal en internationaal niveau.

7. De Partijen zijn het erover eens dat goed bestuur ten grondslag moet liggen aan hun binnenlands en internationaal beleid en een fundamenteel element van deze Overeenkomst vormt. De Partijen zijn het erover eens dat ernstige gevallen van corruptie, met inbegrip van omkoping die tot dergelijke corruptie leidt, een schending van dat element inhouden.

ARTIKEL 13

Openbaar bestuur

Zich bewust van het belang van goed toegeruste, efficiënte en doeltreffende systemen en procedures voor het overheidsapparaat, met een solide basis van personele middelen, verbinden de Partijen zich ertoe de samenwerking op dit gebied te bevorderen. Zij komen tevens overeen samen te werken met het oog op de modernisering van hun overheidsdiensten en de ontwikkeling van een verantwoordingsplichtig, efficiënt, transparant en professioneel overheidsapparaat. In dat verband zijn de inspanningen onder meer gericht op het verbeteren van de organisatorische efficiëntie, het vergroten van de doeltreffendheid bij de dienstverlening door instellingen, het versnellen van de uitrol van e-governance, digitale diensten en de digitalisering van openbare registers, en het versterken van de decentralisatieprocessen, in overeenstemming met hun respectieve strategieën op het gebied van economische en sociale ontwikkeling.

ARTIKEL 14

Statistiek

1. De Partijen erkennen dat statistieken essentieel zijn voor de verwezenlijking van duurzame ontwikkeling en zij ontwikkelen en versterken hun statistische systemen, waaronder het verzamelen, verwerken, op kwaliteit controleren en verspreiden van statistieken, om bij te dragen tot de langetermijndoelstelling van kwaliteit, internationaal vergelijkbare, toegankelijke, tijdige en betrouwbare uitgesplitste gegevens, aangezien deze als belangrijke input dienen bij de besluitvorming ter ondersteuning van hun respectieve prioriteiten op het gebied van sociale en economische ontwikkeling, en om de vooruitgang te ondersteunen en te monitoren.

2. De Partijen zetten zich in voor het verbeteren van de statistische geletterdheid en het bevorderen van het gebruik van gegevens bij besluitvorming door samen te werken met gebruikers binnen de overheid en daarbuiten, en via het gebruik van nieuwe technologieën en gegevensbronnen. Zij werken samen bij het gebruik van technologie voor gegevensverzameling en -bescherming en bevorderen de verspreiding van vergelijkbare statistieken op nationaal en regionaal niveau.

3. De Partijen waarborgen de professionele onafhankelijkheid van hun bureaus voor de statistiek.

ARTIKEL 15

Persoonsgegevens

1. De Partijen erkennen hun gemeenschappelijke belang bij de bescherming van ieders recht op een persoonlijke levenssfeer met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens, en het belang van het in stand houden van solide gegevensbeschermingsregelingen en het waarborgen van de doeltreffende handhaving ervan. Zij zorgen er onder meer voor dat persoonsgegevens op geoorloofde en transparante wijze worden verwerkt, voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden worden verzameld en niet op een met die doeleinden onverenigbare wijze worden verwerkt.

Voor de toepassing van dit artikel wordt onder “verwerking” verstaan: een bewerking of een geheel van bewerkingen met betrekking tot persoonsgegevens of een geheel van persoonsgegevens, al dan niet uitgevoerd via geautomatiseerde procedés, zoals het verzamelen, vastleggen, ordenen, structureren, opslaan, bijwerken of wijzigen, opvragen, raadplegen, gebruiken, openbaar maken door middel van doorzending, verspreiden of op andere wijze ter beschikking stellen, aligneren of combineren, afschermen, wissen of vernietigen van gegevens.

2. De Partijen waarborgen een hoog niveau van bescherming van de persoonsgegevens van iedere persoon in overeenstemming met de bestaande multilaterale normen en internationale rechtsinstrumenten en praktijken. Daartoe stellen zij passende wet- en regelgeving en passend beleid vast, en voorzien zij in adequate bestuurlijke capaciteit voor de uitvoering ervan, met inbegrip van onafhankelijke toezichthoudende autoriteiten.

TITEL II

VREDE EN VEILIGHEID

ARTIKEL 16

De Partijen erkennen dat vrede, stabiliteit en veiligheid, met inbegrip van menselijke veiligheid en veerkracht, essentieel zijn voor duurzame ontwikkeling en welvaart. Zonder vrede en veiligheid is geen duurzame ontwikkeling mogelijk, en zonder inclusieve ontwikkeling zijn duurzame vrede en veiligheid niet mogelijk. De Partijen streven een brede en geïntegreerde aanpak na van conflicten en crises, met inbegrip van situaties van instabiliteit, gaan de proliferatie van massavernietigingswapens tegen en pakken alle ernstige misdrijven aan die de internationale gemeenschap aangaan. De Partijen bestrijden nieuwe of toenemende bedreigingen voor de veiligheid, waaronder terrorisme en de financiering daarvan, gewelddadig extremisme, georganiseerde misdaad, de proliferatie van massavernietigingswapens, piraterij en mensenhandel, drugs, wapens en andere illegale goederen, en cybercriminaliteit en cyberdreigingen.

ARTIKEL 17

Conflicten en crises

1. De Partijen hanteren een geïntegreerde aanpak van conflicten en crises, die onder meer preventie, bemiddeling, oplossing en verzoening, alsook crisisbeheersing, vredeshandhaving en vredesondersteuning omvat. Zij ondersteunen overgangsjustitie aan de hand van contextspecifieke maatregelen voor de bevordering van waarheid, gerechtigheid, schadeloosstelling en waarborgen ter voorkoming van herhaling. Zij dragen bij tot institutionele en staatsopbouw en menselijke veiligheid, met bijzondere aandacht voor situaties van instabiliteit.

2. De Partijen werken samen om de onderliggende oorzaken van conflicten en instabiliteit op holistische wijze te voorkomen en aan te pakken. Zij besteden bijzondere aandacht aan het doeltreffende beheer van natuurlijke hulpbronnen, met name wat betreft grondstoffen, dat de samenleving als geheel duurzaam ten goede komt en om te voorkomen dat illegale exploitatie en handel conflicten mede veroorzaken en in stand houden.

3. De Partijen erkennen het belang van een wederzijds respectvolle dialoog en wederzijds respectvol overleg voor conflictoplossing, met betrokkenheid van lokale autoriteiten en gemeenschappen en maatschappelijke organisaties. In dat verband handelen zij in nauwe samenwerking met continentale en regionale organisaties.

4. De Partijen nemen op gecoördineerde wijze alle passende maatregelen om een toename van geweld te voorkomen, de verspreiding ervan over het grondgebied te beperken en de vreedzame beslechting van geschillen te faciliteren. Zij zien er in het bijzonder op toe dat financiële middelen benut worden in overeenstemming met de beginselen en doelstellingen van deze Overeenkomst, en dat wordt voorkomen dat deze middelen voor offensieve doeleinden worden misbruikt. De Partijen nemen ook maatregelen om het inzetten van huurlingen te voorkomen en het probleem van kindsoldaten aan te pakken, en zij streven ernaar verantwoorde limieten voor militaire uitgaven vast te stellen.

5. In postconflictsituaties nemen de Partijen alle passende maatregelen om de situatie tijdens het overgangsproces te stabiliseren, ter bevordering van het herstel van een niet-gewelddadige, stabiele en democratische situatie. Het kan daarbij gaan om het ondersteunen van ontwapening en demobilisatie en de terugkeer en duurzame re-integratie van voormalige strijders in de samenleving. De Partijen zien erop toe dat de noodzakelijke koppeling tot stand komt tussen noodmaatregelen, herstel en ontwikkelingssamenwerking op de lange termijn.

6. De Partijen bevorderen de daadwerkelijke deelname van alle burgers, met inbegrip van vrouwen en jongeren, aan vredesopbouw, de preventie van, bemiddeling bij en oplossing van conflicten en aan de humanitaire respons, alsmede aan crisisbeheersing, vredeshandhaving en vredesondersteuning. De Partijen vinden het belangrijk om de situatie van vrouwen en meisjes die het slachtoffer zijn van gendergerelateerd geweld in conflicten, alsook het specifieke probleem van misdrijven en geweld tegen kwetsbare personen en personen met een handicap aan te pakken.

ARTIKEL 18

Non-proliferatie van massavernietigingswapens

1. De Partijen erkennen dat de proliferatie van massavernietigingswapens en de overbrengingsmiddelen daarvoor, onder zowel overheids- als niet-overheidsactoren, een van de ernstigste bedreigingen vormt voor de internationale stabiliteit en veiligheid. De Partijen komen daarom overeen samen te werken in, en bij te dragen tot, de strijd tegen de proliferatie van massavernietigingswapens en de overbrengingsmiddelen daarvoor, door hun bestaande verplichtingen op grond van de internationale ontwapenings- en non-proliferatieverdragen en - overeenkomsten en andere toepasselijke internationale verplichtingen op dit gebied ten volle na te leven en intern uit te voeren. De Partijen komen overeen dat deze bepaling een essentieel onderdeel van deze Overeenkomst vormt.

2. De Partijen komen tevens overeen samen te werken in de strijd tegen de proliferatie van massavernietigingswapens en de overbrengingsmiddelen daarvoor: ten eerste door maatregelen

te nemen die gericht zijn op de ondertekening of ratificatie van of de toetreding tot, naargelang het geval, alle toepasselijke internationale instrumenten, en op de volledige uitvoering en naleving daarvan; ten tweede door een effectief stelsel van uitvoercontroles in te stellen en te handhaven met het oog op de controle op de uitvoer en doorvoer van goederen die betrekking hebben op massavernietigingswapens, met inbegrip van de controle op eindgebruik van technologieën voor tweeërlei gebruik als massavernietigingswapen, en dat effectieve sancties op overtreding van de uitvoercontroles omvat; en ten derde door samen te werken in multilaterale fora en in het kader van uitvoercontroleregelingen.

3. De Partijen komen overeen een regelmatige partnerschapsdialoog in te stellen tot aanvulling en consolidering van hun samenwerking in de strijd tegen de proliferatie van massavernietigingswapens en de overbrengingsmiddelen daarvoor.

4. Aangezien chemische, biologische, radiologische en nucleaire risico’s een sterk

ontwrichtend effect kunnen hebben op samenlevingen en aangezien deze risico’s het gevolg kunnen zijn van criminele activiteiten, waaronder illegale proliferatie, smokkel, terrorisme, ongevallen of natuurrampen, zoals pandemieën, werken de Partijen samen om de institutionele capaciteit om deze risico’s te beperken, te versterken.

ARTIKEL 19

Ernstige misdrijven die de internationale gemeenschap aangaan

1. De Partijen komen overeen samen op te treden om genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden te voorkomen door gebruik te maken van passende bilaterale en multilaterale kaders, overeenkomstig het beginsel van verantwoordelijkheid om te beschermen.

2. Opnieuw bevestigend dat de ernstigste misdrijven die de internationale gemeenschap als geheel aangaan, niet ongestraft mogen blijven, zorgen de Partijen ervoor dat eerlijk en doeltreffend onderzoek naar en eerlijke en doeltreffende vervolging van die misdrijven plaatsvindt, door passende maatregelen te nemen op nationaal, regionaal en internationaal niveau, naargelang het geval.

3. De Partijen zijn van oordeel dat de oprichting en doeltreffende werking van het Internationaal Strafhof (ICC) een belangrijke ontwikkeling is voor de internationale vrede en gerechtigheid. Zij herhalen hun inzet wat betreft het verlenen van hun volledige medewerking aan de nationale, regionale en internationale strafrechtelijke mechanismen, waaronder het ICC, in overeenstemming met het beginsel van complementariteit. Zij worden aangemoedigd het Statuut van Rome van het ICC en aanverwante instrumenten te ratificeren en uit te voeren, en de doeltreffendheid van het ICC verder te vergroten. Er wordt naar gestreefd de strafrechtmechanismen op alle niveaus te versterken.

ARTIKEL 20

Terrorisme en gewelddadig extremisme

1. Herhalend dat zij alle daden van terrorisme en gewelddadig extremisme en radicalisering krachtig veroordelen, verbinden de Partijen zich ertoe dergelijke daden te bestrijden door middel van internationale samenwerking, overeenkomstig het VN-Handvest, het internationaal recht en de toepasselijke verdragen en instrumenten. Erkennend dat de strijd tegen terrorisme in al zijn vormen en uitingen een gedeelde prioriteit is, werken de Partijen op alle niveaus samen om terrorisme, gewelddadig extremisme en radicalisering te voorkomen en te bestrijden. Zich bewust van het belang om alle factoren aan te pakken die bijdragen tot gewelddadig extremisme in al zijn vormen, waaronder religieuze onverdraagzaamheid, haatzaaiende taal, vreemdelingenhaat, racisme en andere vormen van onverdraagzaamheid, verbinden de Partijen zich ertoe gewelddadig extremisme te bestrijden en religieuze verdraagzaamheid en de interreligieuze dialoog te bevorderen.

2. De Partijen zijn het erover eens dat het van essentieel belang is dat de strijd tegen het terrorisme wordt gevoerd met volledige eerbiediging van de rechtsstaat en in volledige overeenstemming met het internationaal recht, met inbegrip van het internationaal recht inzake de mensenrechten, het internationaal vluchtelingenrecht en het internationaal humanitair recht, de beginselen van het VN-Handvest, de desbetreffende resoluties en verklaringen van de

VN-Veiligheidsraad en de toepasselijke internationale instrumenten ter bestrijding van terrorisme.

3. De Partijen werken samen bij het beschermen van kritieke infrastructuur, het aanpakken van terrorismegerelateerde problemen die de grenzen betreffen, en het versterken van de beveiliging van de burgerluchtvaart.

ARTIKEL 21

Georganiseerde misdaad

1. Zich bewust van de negatieve politieke, economische, culturele en sociale gevolgen van georganiseerde criminele activiteiten, versterken de Partijen de samenwerking om deze activiteiten doeltreffender te voorkomen en te bestrijden. Zij werken samen in het kader van een geïntegreerde aanpak om de onderliggende oorzaken aan te pakken en alternatieven voor criminaliteit te bieden. Zij pakken dienaangaande de verbanden aan tussen georganiseerde misdaad en mensenhandel en migrantensmokkel, de illegale handel in wapens, gevaarlijke stoffen, verdovende middelen en de precursoren ervan, in het wild levende dieren, hout en culturele goederen, en andere illegale economische en financiële activiteiten.

2. De Partijen verbinden zich ertoe meer inspanningen te leveren om mensenhandel te voorkomen, te bestrijden en uit te bannen en steun te verlenen bij de opstelling en uitvoering van passende kaders en strategieën van wetgevende en institutionele aard, met bijzondere aandacht voor personen in een kwetsbare situatie, waaronder vrouwen, kinderen en niet-begeleide minderjarigen, en hun specifieke behoeften. De Partijen blijven vasthouden aan de normen van het VN-Verdrag tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad, gedaan te New York op 15 november 2000, en het bijbehorende Protocol inzake de voorkoming, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder vrouwenhandel en kinderhandel.

3. De Partijen intensiveren hun inspanningen om gestolen activa terug te vorderen en terug te geven en alle vormen van georganiseerde misdaad te bestrijden. In dat verband versterken zij de juridische en administratieve kaders voor de bestrijding van witwassen en illegale geldstromen, met inbegrip van belastingfraude en fraude met overheidsopdrachten, en van actieve en passieve corruptie in zowel de private als de publieke sector, die het mobiliseren van binnenlandse middelen kunnen ondermijnen.

4. De Partijen bevorderen de veiligheid van de burgers, met bijzondere aandacht voor de versterking van de instellingen en de rechtsstaat, de bescherming van de mensenrechten en de bevordering van hervormingen van justitie en van de veiligheidssector. Zij bevorderen

multidisciplinaire programma’s die tot doel hebben kwetsbare groepen te bereiken en de slachtoffers van geweld, waaronder wapengeweld, te ondersteunen, en zij bevorderen tevens bemiddeling en andere op de gemeenschap gebaseerde preventie- en verzoeningsoplossingen.

ARTIKEL 22

Maritieme veiligheid

1. De Partijen komen overeen de maritieme veiligheid te versterken, en met name verschillende vormen van criminaliteit op zee en illegale handel aan te pakken, piraterij en gewapende overvallen op zee tegen te gaan, kritieke maritieme infrastructuur te beschermen en de vrijheid van scheepvaart en de rechtsstaat op zee te bevorderen, in overeenstemming met het VN- Verdrag inzake het recht van de zee, gedaan te Montego Bay op 10 december 1982 (Unclos).

2. De Partijen komen overeen de inspanningen op het gebied van de handhaving van het zeerecht op te voeren om maritieme dreigingen aan te pakken in de landen die het zwaarst worden getroffen door misdrijven die op zee worden begaan. Zij komen overeen de onderzoeks- en vervolgingsprocedures te versterken als middel om op zee gepleegde misdrijven te bestrijden. Zij komen tevens overeen de toepassing van modellen voor de vervolging van piraterij binnen de nationale jurisdictie te bevorderen als een regionaal strafrechtelijk reactie- en afschrikkingsmechanisme tegen op zee gepleegde misdaden zoals piraterij, gewapende overvallen, mariene en waterverontreiniging, migrantensmokkel, drugshandel en wapenhandel en de overbrenging van kernafval. De Partijen komen overeen regionale initiatieven te bevorderen op het gebied van maritieme veiligheid, de bestrijding van piraterij en de bescherming tegen verontreiniging van de zee.

ARTIKEL 23

Handvuurwapens en lichte wapens en andere conventionele wapens

1. De Partijen erkennen dat de verspreiding van illegale handvuurwapens en lichte wapens een ernstige bedreiging vormt voor de internationale vrede en veiligheid.

2. De Partijen komen overeen de strijd tegen de illegale handel, buitensporige accumulatie en ongecontroleerde verspreiding van handvuurwapens, lichte wapens en andere conventionele wapens en de munitie daarvoor op te voeren, onder meer als gevolg van onvoldoende beveiligde en slecht beheerde voorraden, in overeenstemming met het actieprogramma van de VN ter voorkoming, bestrijding en uitroeiing van de illegale handel in handvuurwapens en lichte wapens in al zijn aspecten. De Partijen komen overeen de inlichtingengestuurde tracering van mensenhandelnetwerken te bevorderen om het voortdurende risico dat de grootschalige uitstroom van nationale voorraden vormt voor de regionale stabiliteit, doeltreffender tegen te gaan. Zij streven ernaar de nationale capaciteit van de bevoegde rechtshandhavingseenheden en contactpunten te versterken voor de verzameling, inbeslagname, tracering en analyse van illegale vuurwapens en de daarmee verband houdende strafrechtelijke gegevens, voor het verwerven van meer inzicht in illegale handelsstromen en het monitoren ervan, en voor de ondersteuning van informatie- uitwisseling en internationale samenwerking.

3. De Partijen erkennen het belang om controles in te voeren op de internationale handel in conventionele wapens, met inbegrip van de in- en uitvoer ervan, in overeenstemming met de bestaande internationale normen, waaronder het Wapenhandelsverdrag, gedaan te New York op

2 april 2013, en de desbetreffende resoluties van de VN. De Partijen streven ernaar die controles op verantwoordelijke wijze toe te passen en aldus bij te dragen tot de internationale en regionale vrede, veiligheid en stabiliteit, en tot het verminderen van menselijk leed, alsmede tot het voorkomen van de omleiding van conventionele wapens naar onbevoegden. De Partijen erkennen ook het belang van binnenlandse regelgeving inzake en controle van de rechtmatige verwerving en het rechtmatig voorhanden hebben van vuurwapens, om gewapend geweld terug te dringen.

4. De Partijen werken samen met het oog op het ruimen van mijnen en ontplofbare oorlogsresten, met inbegrip van geïmproviseerde explosieven.

ARTIKEL 24

Illegale drugs

1. De Partijen streven ernaar een brede, evenwichtige, geïntegreerde en empirisch onderbouwde aanpak te hanteren ter voorkoming en bestrijding van de illegale handel in drugs en nieuwe psychoactieve stoffen, en de terugdringing van de vraag naar drugs te bevorderen. Daartoe pakken zij risicofactoren voor individuen, gemeenschappen en de samenleving aan, zoals gebrekkige dienstverlening, infrastructuurbehoeften, drugsgerelateerd geweld, uitsluiting, marginalisering en sociale desintegratie, om bij te dragen tot de bevordering van vreedzame en inclusieve samenlevingen.

2. De Partijen komen overeen het beleid en de maatregelen met betrekking tot drugsbestrijding, waarbij onder meer het maatschappelijk middenveld, de wetenschappelijke gemeenschap en de academische wereld worden betrokken, erop te richten de structuren ter voorkoming en voor de doeltreffende bestrijding van illegale drugs te versterken, en het aanbod van, de handel in en de vraag naar illegale drugs meetbaar te verminderen.

3. De Partijen streven ernaar de schadelijke gevolgen van drugsgebruik voor individuen en de samenleving als geheel te beperken en de omleiding van en illegale handel in geregistreerde en niet- geregistreerde precursoren ervan, met inbegrip van designerprecursoren, doeltreffend terug

te dringen.

4. De Partijen werken nauw samen met elkaar en met betrokken internationale organisaties om de gecoördineerde inspanningen en acties tegen illegale drugshandel voort te zetten.

ARTIKEL 25

Cyberbeveiliging en cybercriminaliteit

1. De Partijen erkennen het belang van een open, veilige en stabiele, toegankelijke en vreedzame omgeving voor informatie- en communicatietechnologie (ICT), gestoeld op de normen, regels en beginselen voor verantwoordelijk gedrag van staten en de toepassing van het bestaande internationale recht. Daartoe verbinden de Partijen zich ertoe de samenwerking te versterken om cyberbeveiliging te bevorderen, hoogtechnologische cyber- en elektronische criminaliteit en misbruik van sociale media te voorkomen en te bestrijden, en de netwerkbeveiliging te verbeteren aan de hand van de uitwisseling van beste praktijken die de cyberveerkracht vergroten, onder meer in verband met de bescherming van kritieke infrastructuur.

2. De Partijen erkennen de noodzaak om cybercriminaliteit, met inbegrip van seksuele uitbuiting en seksueel misbruik van kinderen, te voorkomen en aan te pakken door samen te werken en beste praktijken uit te wisselen bij de bestrijding van cybercriminaliteit, voortbouwend op bestaande internationale normen en standaarden, waaronder die van het Verdrag van Boedapest inzake cybercriminaliteit, gedaan te Boedapest op 23 november 2001, en het Verdrag van de Afrikaanse Unie inzake cyberbeveiliging en de bescherming van persoonsgegevens, gedaan te Malabo op 27 juni 2014.

ARTIKEL 26

Samenwerking inzake rechtshandhaving

1. De Partijen bevorderen de samenwerking tussen regionale en internationale instanties, agentschappen en diensten op het gebied van rechtshandhaving met als doel de grensoverschrijdende criminaliteit en terroristische dreigingen die zij gemeenschappelijk hebben, te ontwrichten en te ontmantelen. Deze samenwerking draagt bij tot de voorkoming van criminaliteit en omvat onder meer gedachtewisselingen over regelgevingskaders, alsook administratieve en technische bijstand ter versterking van de institutionele en operationele

mogelijkheden van rechtshandhavingsinstanties en de uitwisseling van informatie en maatregelen in verband met onderzoeken.

2. Het belang erkennend van veilige grenzen, streven de Partijen ernaar bestaande en toekomstige problemen met betrekking tot grenzen aan te pakken aan de hand van een geïntegreerde benadering van grensbeheer. Zij bevorderen rechtmatige horizontale maatregelen die tot doel hebben grensoverschrijdende criminaliteit en andere risico’s te voorkomen, op te sporen en, in voorkomend geval, te bestrijden.

TITEL III

MENSELIJKE EN SOCIALE ONTWIKKELING

ARTIKEL 27

De Partijen herbevestigen hun vastberadenheid om samen te werken aan duurzame ontwikkeling en de uitbanning van armoede in al haar vormen, voor het wegwerken van ongelijkheden en het bevorderen van de sociale cohesie. Zij komen ook overeen samen te werken om ervoor te zorgen dat iedereen over de nodige middelen beschikt om een waardig leven te leiden met een adequate levensstandaard, onder meer via passende socialebeschermingsstelsels en sociale diensten. Zij besteden bijzondere aandacht aan vrouwen en meisjes, jongeren, kinderen en de meest kwetsbare en kansarme personen, in overeenstemming met de beginselen dat niemand aan zijn lot wordt overgelaten en dat degenen die het verst achterop liggen, het eerst moeten worden bereikt. Zij komen tevens overeen samen te werken om de problemen die de snelle bevolkingsgroei met zich meebrengt en de kansen die hij biedt, aan te pakken.

HOOFDSTUK 1 TOEGANG TOT SOCIALE DIENSTEN

ARTIKEL 28

Onderwijs

1. De Partijen ondersteunen een leven lang leren voor iedereen en gelijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs op alle niveaus. Zij streven ernaar dat alle meisjes en jongens volwaardig, gratis, gelijkwaardig basis- en voortgezet onderwijs van hoge kwaliteit afronden en toegang hebben tot voor- en vroegschoolse ontwikkeling, zorg en kleuteronderwijs van hoge kwaliteit, en houden daarbij rekening met het bestaan van genderkloven. Zij zorgen ervoor dat alle vrouwen en mannen gelijke toegang hebben tot betaalbaar en hoogwaardig technisch, beroeps- en hoger onderwijs, met inbegrip van universiteiten. Bijzondere aandacht gaat uit naar investeringen in wetenschap, technologie, ingenieurswetenschap en wiskunde (STEM) en de bevordering van digitaal en kunstonderwijs voor iedereen.

2. De Partijen intensiveren hun inspanningen om ervoor te zorgen dat iedereen beschikt over de kennis, vaardigheden en capaciteiten om een betere levenskwaliteit te genieten, ten volle deel te nemen aan de samenleving, bij te dragen aan het sociale en economische welzijn van de gemeenschap en een actief en billijk aandeel in het democratische en culturele leven te kunnen verwerven.

3. De Partijen bevorderen veilige scholen en goed functionerende onderwijsstelsels die over toereikende middelen beschikken voor het plannen en beheren van het onderwijs en de opleidingen die worden verstrekt, onder meer via online- en andere niet-conventionele middelen, en om de doeltreffendheid ervan te waarborgen. Zij werken samen om kwaliteitsborgingssystemen en de wederzijdse erkenning van kwalificaties in te stellen en te versterken. Zij vergemakkelijken de mobiliteit van studenten, personeel en academici tussen de landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan onderling en tussen deze landen en de Europese Unie.

ARTIKEL 29

Gezondheid

1. De Partijen erkennen dat gezondheid centraal staat in het leven van de mensen en een belangrijke indicator is van duurzame ontwikkeling. Zij bevestigen opnieuw dat zij zich inzetten voor de bescherming en bevordering van het hoogst haalbare niveau van lichamelijke en geestelijke gezondheid voor iedereen.

2. De Partijen versterken de nationale gezondheidszorgstelsels door te voorzien in duurzame financieringsregelingen en middelen voor gezondheid, operationele infrastructuur, geschoolde gezondheidswerkers, onder meer op het gebied van aanwerving en behoud, en passende technologieën, zoals digitale instrumenten, ter ondersteuning van de ontwikkeling van mobiele gezondheidszorg.

3. De Partijen bevorderen universele gezondheidszorg, billijke en universele toegang tot omvattende en hoogwaardige diensten voor gezondheidszorg en toegang tot veilige, doeltreffende, hoogwaardige en betaalbare essentiële geneesmiddelen en vaccins.

4. De Partijen werken samen om overdraagbare ziekten en andere ernstige grensoverschrijdende bedreigingen van de gezondheid, zoals antimicrobiële resistentie, te voorkomen en aan te pakken, en om de lasten als gevolg van niet-overdraagbare ziekten te verminderen door middel van betere preventie en controle. Zij werken samen bij de aanpak van mondiale gezondheidscrises en om te voorkomen dat deze uit de hand lopen, door onder meer ondersteuning te bieden voor systemen voor vroegtijdige waarschuwing voor een snelle informatie- uitwisseling, paraatheid en vroegtijdige actie op het gebied van levensreddende humanitaire bijstand, en ondersteuning voor de ontwikkeling van samenhangende en sectoroverschrijdende plannen om de capaciteit van de gezondheidszorgstelsels te verbeteren. Zij ondersteunen onderzoek en ontwikkeling, en de inzet van vaccins, diagnostische middelen en geneesmiddelen.

5. De Partijen ondersteunen de universele toegang tot voorzieningen en diensten op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en gezondheidszorg, onder meer in het kader van gezinsplanning, voorlichting en onderwijs, en de integratie van reproductieve gezondheid in

nationale strategieën en programma’s.

ARTIKEL 30

Voedselzekerheid en betere voeding

1. De Partijen erkennen dat het bereiken van voedselzekerheid en betere voeding een grote mondiale uitdaging vormt in de strijd tegen armoede en de toenemende ongelijkheid, en komen daarom overeen de structurele oorzaken daarvan aan te pakken, waaronder conflicten, crises, aantasting van natuurlijke hulpbronnen en de klimaatverandering.

2. De Partijen bevorderen bestendige bronnen van levensonderhoud en veilige toegang tot land, water en andere hulpbronnen, en bevorderen inclusieve en duurzame groei op het gebied van landbouwproductie en -productiviteit, alsook efficiënte waardeketens.

3. De Partijen bevorderen maatregelen op het gebied van aanpassing aan de klimaatverandering en variabiliteit doorheen de waardeketens van de voedselproductie.

4. De Partijen streven ernaar iedereen toegang te bieden tot betaalbare, veilige, toereikende en voedzame voeding, de capaciteit voor gediversifieerde voedselproductie te vergroten en beleidsmaatregelen op het gebied van voedselzekerheid en voeding alsook socialebeschermingsmechanismen voor voedselzekerheid en betere voeding te ontwikkelen die de veerkracht van de meest kwetsbaren vergroten, met name in landen die met terugkerende crises

te kampen hebben.

5. De Partijen versterken hun gecoördineerde, versnelde en sectoroverschrijdende inspanningen om honger uit te bannen, alle vormen van ondervoeding aan te pakken en hongersnood in alle omstandigheden te voorkomen.

ARTIKEL 31

Water, sanitaire voorzieningen en huisvesting

1. De Partijen bevorderen de universele toegang tot voldoende en veilig drinkwater, onder meer door de watervoorraden en -systemen op duurzame en geïntegreerde wijze te beheren en water efficiënter te gebruiken en te recyclen.

2. De Partijen streven ernaar de adequate en gelijke toegang tot sanitaire voorzieningen

te waarborgen, daaronder begrepen afvalbeheer en de bevordering van hygiëne voor iedereen, met bijzondere aandacht voor de behoeften van vrouwen en meisjes en personen in een kwetsbare situatie.

3. De Partijen erkennen dat adequate, veilige en betaalbare huisvesting een transformerend effect heeft voor kwetsbare en gemarginaliseerde gemeenschappen en aanzienlijke gevolgen heeft voor de gezondheid van mensen en de sociaal-economische ontwikkeling van hun gemeenschappen. De Partijen streven ernaar de toegang tot adequate, veilige en betaalbare huisvesting voor iedereen te waarborgen door middel van de ontwikkeling van beleid, strategieën, planning en bouwvoorschriften en de verbetering van sloppenwijken.

4. De Partijen bevorderen de toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energievoorziening voor iedereen en tot degelijke energiesystemen waarop onder meer de sectoren water, sanitaire voorzieningen en huisvesting aangesloten zijn.

HOOFDSTUK 2 ONGELIJKHEID EN SOCIALE COHESIE

ARTIKEL 32

Sociale cohesie en bescherming

1. De Partijen streven ernaar de sociale cohesie te versterken door geleidelijk meer gelijkheid en sociale inclusiviteit te bereiken en door ervoor te zorgen dat de menselijke en sociale ontwikkeling gelijke tred houdt met de economische ontwikkeling, waarbij niemand aan zijn lot wordt overgelaten. Bijzondere aandacht gaat uit naar personen die zich in een kansarme, kwetsbare of gemarginaliseerde situatie bevinden, met inbegrip van ouderen en wezen, in overeenstemming met de beginselen van solidariteit en non-discriminatie. Zij bevorderen met name:

a) een economisch beleid dat gericht is op een meer inclusieve samenleving die een betere verdeling van inkomen en gecreëerde waarde mogelijk maakt;

b) een rechtvaardig en gezond fiscaal en loonbeleid ten behoeve van een betere herverdeling van rijkdom, toereikende niveaus van sociale uitgaven en inkrimping van de informele economie;

c) een doeltreffend sociaal beleid en billijke toegang tot sociale diensten, sociale bijstand en veiligheid, en justitie; en

d) een werkgelegenheidsbeleid dat erop gericht is volledige en productieve werkgelegenheid en waardig werk voor iedereen te bewerkstelligen, ook voor jongeren en personen met een handicap, alsook de gelijke beloning van gelijk werk.

2. De Partijen bevorderen de ontwikkeling en implementatie van beleid en stelsels op het gebied van sociale bescherming en zekerheid om armoede uit te bannen en de sociale samenhang te versterken. Zij erkennen de transformerende rol voor de maatschappij van beleid en stelsels op het gebied van sociale bescherming, die gelijkheid, sociale inclusie en dialoog met de sociale partners bevorderen en inclusieve en duurzame economische groei versterken. Zij verbinden zich ertoe geleidelijk universele nationale stelsels voor sociale bescherming op te zetten, met inbegrip van de vaststelling van minimale sociale beschermingsvloeren.

3. De Partijen bevorderen de rechten van personen met een handicap om ervoor te zorgen dat zij volledig in de samenleving worden geïntegreerd en op voet van gelijkheid kunnen deelnemen aan de arbeidsmarkt, met inaanmerkingneming van hun specifieke behoeften. Zij nemen concrete maatregelen om het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, gedaan te New York op 13 december 2006, te ondertekenen, te ratificeren en volledig uit te voeren.

ARTIKEL 33

Waardig werk

1. De Partijen bevestigen opnieuw dat zij streven naar volledige en productieve werkgelegenheid en waardig werk voor alle vrouwen en mannen, ook voor jongeren en personen met een handicap. Daartoe bevorderen zij de Agenda voor waardig werk als uiteengezet in de Verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) over sociale gerechtigheid voor een eerlijke mondialisering uit 2008.

2. De Partijen herbevestigen hun verplichtingen als leden van de IAO en hun verbintenissen in het kader van de Verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie over de fundamentele rechten en beginselen op het werk en de follow-up daarvan. Zij herbevestigen hun gehechtheid aan de sociale dialoog en aan de bevordering en effectieve uitvoering van de internationaal erkende fundamentele arbeidsnormen, zoals vastgelegd in de desbetreffende verdragen en protocollen van de IAO inzake de vrijheid van vereniging en het recht op collectieve onderhandelingen, de afschaffing van dwangarbeid en de beëindiging van moderne slavernij en mensenhandel, de uitbanning van kinderarbeid, waarbij voorrang wordt gegeven aan de ergste vormen, de minimumleeftijd op het werk, gelijke beloning en non-discriminatie op het gebied van werkgelegenheid. Zij leveren volgehouden en ononderbroken inspanningen om die verdragen en protocollen te ratificeren of ertoe toe te treden, naargelang het geval, voor zover zij dat nog niet hebben gedaan.

3. De Partijen bevorderen veilige en gezonde werkomgevingen voor alle werknemers. Zij stellen maatregelen en beleid vast op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk en voeren deze uit, zowel in de formele als de informele economie, en streven ernaar een doeltreffend arbeidsinspectiesysteem op te zetten en in stand te houden, in overeenstemming met de internationale arbeidsnormen zoals gedefinieerd door de IAO.

HOOFDSTUK 3 BEVOLKING EN ONTWIKKELING

ARTIKEL 34

Demografie

1. De Partijen erkennen dat bevolkingsgroei en demografische verschuivingen een aanzienlijke impact kunnen hebben op de vorderingen op het gebied van ontwikkeling en de economische vooruitgang, en zij werken samen aan een geïntegreerde benadering die de problemen zo veel mogelijk terugdringt en de voordelen van het demografische dividend maximaliseert. Daartoe streven zij ernaar structurele hervormingen en transformaties in economische en sociale stelsels tot stand te brengen, te ondersteunen, in stand te houden en te verstevigen om kansen op degelijk onderwijs, waardig werk en behoorlijke bestaansmiddelen te scheppen voor de jongeren van de toekomst.

2. De Partijen ondersteunen inclusieve beleidsdialogen en integreren in al hun beleidsmaatregelen demografische trends en prognoses om de volledige en actieve participatie van kinderen en jongeren in de samenleving te versterken en te bevorderen, alsook om ouderen mondiger te maken en ervoor te zorgen dat met hun behoeften rekening wordt gehouden en dat zij actief betrokken kunnen worden.

3. De Partijen bevorderen inclusieve en duurzame verstedelijking door middel van doeltreffend stedelijk bestuur en doeltreffende stadsplanning, om eventuele negatieve gevolgen voor het milieu tot een minimum te beperken en andere negatieve sociale en economische gevolgen van de snelle bevolkingsgroei in stedelijke gebieden aan te pakken. Zij streven ernaar de problemen die de snelle verstedelijking met zich meebrengt en de kansen die zij biedt, doeltreffend aan te pakken, onder meer door middel van nationaal stedelijk beleid, op participatie berustende geïntegreerde stadsplanning, het verlenen van gemeentelijke diensten, waaronder afvalbeheer, en de financiering van stedelijke ontwikkeling en infrastructuur, om veerkrachtige en leefbare steden tot stand

te brengen.

ARTIKEL 35

Jongeren

1. De Partijen komen overeen de actieve participatie van jongeren in de samenleving te bevorderen, onder meer bij de ontwikkeling, uitvoering en follow-up van beleid dat hen aangaat. Het gaat daarbij onder meer om:

a) ondersteuning bij het verwerven van kennis, vaardigheden en capaciteiten om ten volle deel te nemen aan de samenleving, met inbegrip van vaardigheden die relevant zijn voor de arbeidsmarkt, door middel van onderwijs, technische en beroepsopleiding en toegang tot digitale technologieën;

b) het scheppen van duurzame kansen op werk, onder meer door ondernemerschap bij jongeren te ondersteunen; en

c) het bevorderen van de versterking van de positie van en verantwoordelijk burgerschap bij jongeren, door ruimte te creëren voor de actieve participatie van jongeren in het politieke en culturele leven en bij het opbouwen en in stand houden van vrede, onder meer met het oog op de bestrijding van radicalisering en gewelddadig extremisme.

2. De Partijen komen overeen dat het bieden van een veilige en vruchtbare omgeving voor kinderen essentieel is om een gezonde jonge bevolking te doen opgroeien die in staat is haar volledige potentieel te bereiken vanuit fysiek, psychologisch, sociaal en economisch oogpunt. Zij zorgen ervoor dat de rechten en behoeften van meisjes en jongens worden erkend en vervuld vanaf de geboorte en vroege kindertijd tot en met de adolescentie en hun overgang naar volwassenheid.

Zij streven ernaar de bescherming van kinderen en hun inspraak bij besluiten die hen aangaan te verbeteren.

ARTIKEL 36

Gendergelijkheid en versterking van de positie van vrouwen en meisjes

1. De Partijen erkennen dat gendergelijkheid en de economische emancipatie van vrouwen essentieel zijn voor het verwezenlijken van billijke duurzame ontwikkeling en inclusieve groei. Zij voeren hervormingen door, onder meer door te voorzien in rechtskaders en die te consolideren, om ervoor te zorgen dat vrouwen op gelijke voet recht hebben op economische en financiële middelen, evenals toegang tot, eigendom van en zeggenschap over land en natuurlijke hulpbronnen, erfenissen en andere vormen van eigendom. Zij nemen maatregelen om de volledige en daadwerkelijke deelname van vrouwen aan het politieke leven te vergroten.

Naast gelijke toegang tot werkgelegenheid en waardige arbeidsomstandigheden bevorderen de Partijen de erkenning van onbetaalde zorg en huishoudelijk werk, door middel van openbare dienstverlening, infrastructuur en beleid inzake sociale bescherming en de bevordering van gedeelde verantwoordelijkheden binnen het huishouden en het gezin in het algemeen.

2. De Partijen hechten aan de volledige en daadwerkelijke uitvoering van de verklaring en het actieprogramma van Peking en het actieprogramma van de Internationale Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling en de resultaten van de toetsingsconferenties daarvan, en zetten zich in dat verband in voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten.

3. De Partijen erkennen dat menstruele gezondheid en hygiëne belangrijk zijn voor de gezondheid van vrouwen en meisjes, alsook voor hun waardigheid, mobiliteit en welzijn, en komen daarom overeen passende en geschikte ondersteunende maatregelen te bevorderen.

HOOFDSTUK 4 CULTUUR

ARTIKEL 37

Cultuur en duurzame ontwikkeling

1. De Partijen bevestigen opnieuw dat cultuur een essentieel onderdeel is van duurzame ontwikkeling en een integraal onderdeel is van de sociale, economische en ecologische dimensies ervan. Zij verbinden zich ertoe in hun beleid en strategieën op het gebied van ontwikkeling een cultureel perspectief te integreren door rekening te houden met culturele kenmerken en lokale en inheemse kennissystemen.

2. De Partijen versterken de bijdrage van culturele actoren aan duurzame ontwikkeling door hen te laten deelnemen aan een versterkte dialoog, professionele netwerken en partnerschappen met meerdere belanghebbenden.

ARTIKEL 38

Culturele diversiteit en wederzijds begrip

1. De Partijen erkennen dat alle mensen het recht hebben om vrij deel te nemen aan het culturele leven van de gemeenschap, overeenkomstig de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, en zij verbinden zich ertoe de culturele rechten en de vrijheid van artistieke expressie te beschermen en in stand te houden.

2. De Partijen komen overeen een visie op menselijke en sociale ontwikkeling te bevorderen die de dialoog tussen culturen en de erkenning van culturele diversiteit als gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid omvat. Zij verbinden zich ertoe het wederzijds begrip en de kennis van hun respectieve culturen te versterken, met inachtneming van diversiteit, universele waarden en mensenrechten, door de culturele dimensie in het onderwijs, culturele uitwisselingen en gezamenlijke initiatieven ter bevordering van de interculturele dialoog, aan te moedigen.

3. De Partijen erkennen de rol die cultuur speelt bij het bewaren van vrede en de nationale cohesie. Zij bevestigen dat respect voor de verscheidenheid van culturen, verdraagzaamheid, dialoog en samenwerking, in een klimaat van wederzijds vertrouwen en begrip, essentieel zijn voor het tot stand brengen en bewaren van vrede en veiligheid en in het kader van verzoeningsprocessen, alsook voor het herstel van het collectieve geheugen en de sociale banden tussen gemeenschappen. Zij versterken de rol van cultuur bij het opbouwen van veerkracht en bij het bereiken van duurzaam herstel en duurzame wederopbouw na crises, met name in stedelijke ontwikkeling.

ARTIKEL 39

Cultureel erfgoed en de creatieve sector

1. De Partijen bevorderen de erkenning van erfgoed als een verenigende factor, die de uitdrukking kan zijn van verschillende identiteiten en nalatenschappen en tegelijkertijd het creëren van gedeelde waarden kan bevorderen. Zij streven ernaar zowel materieel als immaterieel cultureel erfgoed te beschermen, in stand te houden en te ontwikkelen, in overeenstemming met internationale normen en verdragen, als een instrument voor sociale cohesie, creativiteit en innovatie.

2. De Partijen zijn het erover eens dat de culturele en de creatieve sector, met inbegrip van hedendaagse kunsten, essentieel zijn voor inclusieve economische groei, diversificatie en het scheppen van werkgelegenheid. Daartoe ondersteunen zij cultureel ondernemerschap en de ontwikkeling op lange termijn van de culturele en creatieve sector.

3. De Partijen nemen, in overeenstemming met het bestaande internationale recht, maatregelen ter voorkoming en bestrijding van de illegale invoer, uitvoer en overdracht van eigendom van cultuurgoederen. Zij bevorderen conservatie, capaciteitsopbouw en samenwerking tussen professionals op het gebied van cultureel erfgoed, brongemeenschappen en culturele instellingen, en streven naar internationale samenwerking en permanente dialoog om de toegang tot cultureel erfgoed te bevorderen.

TITEL IV

INCLUSIEVE DUURZAME ECONOMISCHE GROEI EN ONTWIKKELING

ARTIKEL 40

1. De Partijen erkennen het belang om in hun wederzijds belang en voor hun wederzijds voordeel hun economische betrekkingen te versterken, met het oog op het bereiken van een structurele economische transformatie door middel van inclusieve, duurzame economische groei en ontwikkeling in overeenstemming met de SDG’s, rekening houdend met hun respectieve ontwikkelingsniveaus. Zij streven naar geïntegreerde strategieën waarin de economische, sociale en milieudimensies van duurzame ontwikkeling opgenomen zijn. Zij nemen passende maatregelen om fatsoenlijke banen voor iedereen te creëren en de overgang naar emissiearme, hulpbronnenefficiënte economieën te ondersteunen. Zij ondersteunen de sociaal-economische emancipatie van gemarginaliseerde groepen, vrouwen en jongeren.

2. De Partijen ondersteunen de ontwikkeling van de private sector en trekken binnenlandse en buitenlandse investeringen, met inbegrip van investeringen van hun diaspora, aan en behouden deze. Zij versterken de handel en werken samen op het gebied van wetenschap, technologie, innovatie en onderzoek, om sterke, concurrerende en gediversifieerde economieën tot stand te brengen, de regionale integratie te verdiepen en de integratie van de economieën van de OACPS- leden in regionale en mondiale waardeketens te bevorderen. Zij streven naar een verbetering van de macro-economische en financiële stabiliteit om meer investeringen te genereren en duurzame economische groei te versterken. Zij komen overeen de productie- en regelgevingscapaciteit te verbeteren, het ondernemerschap te versterken en de industriële productie en industrialisering te bevorderen, met bijzondere aandacht voor innovatie en toegevoegde waarde in de productie- en dienstensectoren. De Partijen werken samen bij de versterking van de capaciteit om structurele economische hervormingen te faciliteren en bij de bevordering van duurzame handel.

3. De Partijen bevorderen de dialoog tussen de overheid en de private sector over kwesties die hun inspanningen op het gebied van economische transformatie en duurzame economische groei ten goede komen, werken samen met alle betrokken belanghebbenden en zorgen voor eerbiediging en bescherming van de mensenrechten en fundamentele arbeidsnormen.

HOOFDSTUK 1 INVESTERINGEN

ARTIKEL 41

Mobiliseren van duurzame en verantwoorde investeringen

1. De Partijen verbinden zich ertoe duurzame en verantwoorde investeringen te mobiliseren om inclusieve en duurzame economische groei en ontwikkeling te bevorderen. Daartoe scheppen zij een gunstig investeringsklimaat dat binnenlandse en buitenlandse investeringen, waaronder investeringen uit hun diaspora, aantrekt en waarbij het recht wordt behouden om regelgeving vast

te stellen, door middel van transparante, voorspelbare en efficiënte regelgevings-, administratieve en beleidskaders.

2. De Partijen komen overeen de nodige economische en institutionele hervormingen en beleidsmaatregelen te ondersteunen die gebaseerd zijn op de algemene ontwikkelingsstrategie van een land en die op nationaal, regionaal en internationaal niveau coherent en synergetisch zijn, zodat een gunstig klimaat tot stand komt voor duurzame investeringen en de ontwikkeling van een dynamische, levensvatbare en concurrerende private sector wordt bevorderd.

3. De Partijen werken samen aan de vaststelling van gezonde financiële systemen met het oog op het mobiliseren van investeringen voor duurzame projecten. Zij nemen maatregelen om investeringen te ondersteunen door de toegang tot financiering te verbeteren door middel van

technische bijstand, subsidies, garanties en innovatieve financiële instrumenten om risico’s te beperken, het vertrouwen van investeerders te vergroten en private en publieke

financieringsbronnen aan te trekken. Daarbij houden zij onder meer rekening met de noodzaak om tekortkomingen van de markt of suboptimale investeringssituaties te verhelpen en zorgen zij tegelijkertijd voor additionaliteit van investeringen die zonder die steunmaatregelen niet zouden hebben plaatsgevonden. Zij besteden bijzondere aandacht aan de in artikel 44, lid 6, vastgestelde prioritaire sectoren.

4. De Partijen komen overeen het regelgevingsklimaat en de kwaliteit, beschikbaarheid en toegankelijkheid van financiële en niet-financiële diensten te verbeteren, om de ontwikkeling van micro-, kleine en middelgrote ondernemingen te ondersteunen in het kader van de mobilisering van binnenlandse investeringen.

5. De Partijen begrijpen en erkennen het belang van verantwoorde investeringen van de betrokken belanghebbenden, als middel om langdurige duurzame economische en sociale waarde en waarde voor het milieu te creëren. Ter ondersteuning van die doelstelling bevorderen zij praktijken op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en verantwoorde bedrijfsvoering, waaronder internationaal erkende richtsnoeren, normen en toepasselijke instrumenten voor de uitvoering, die investeerders, overheden en andere actoren, als aanvulling op de nationale wetgeving en andere toepasselijke wetgeving, richtsnoeren bieden over de uitvoering van maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en verantwoorde bedrijfsvoering.

ARTIKEL 42

Bevorderen en beschermen van investeringen

1. De Partijen komen overeen investeringen te bevorderen door middel van wetgeving, regelgeving en beleidsmaatregelen die erop gericht zijn regelgevende en administratieve belemmeringen te verminderen, de transparantie te vergroten en schadelijke concurrentie voor investeringen te voorkomen. Zij komen overeen dergelijke maatregelen op transparante wijze te ontwikkelen en openbaar te maken om de dialoog tussen de overheid en de private sector aan te moedigen en alle belanghebbenden de gelegenheid te bieden deel te nemen.

2. De Partijen werken samen om de doeltreffende toepassing van digitale instrumenten voor het faciliteren van investeringen te bevorderen.

3. De Partijen zijn het, in overeenstemming met hun respectieve strategieën, eens over het belang om rechtszekerheid en adequate bescherming te bieden voor gedane investeringen; de behandeling daarvan vindt plaats op niet-discriminerende wijze en omvat doeltreffende mechanismen voor de preventie en beslechting van geschillen. In dit verband bevestigen zij opnieuw het belang om internationale investeringsovereenkomsten te sluiten, waarbij hun soevereine recht om investeringen voor legitieme doeleinden van overheidsbeleid te reguleren, ten volle wordt behouden.

4. De Partijen versterken de capaciteit van de desbetreffende openbare en private instellingen om investeringen effectief te bevorderen en te vergemakkelijken, en om investeringsgerelateerde geschillen te voorkomen en te behandelen.

HOOFDSTUK 2

ECONOMISCHE GROEI, DIVERSIFICATIE EN INDUSTRIALISERING

ARTIKEL 43

Inclusieve en duurzame groei

1. De Partijen zijn het eens over het belang van economische transformatie, de ontwikkeling van de private sector en industriële vooruitgang voor inclusieve en duurzame groei. Zij bevorderen volledige en productieve werkgelegenheid en waardig werk voor iedereen door middel van meer concurrentievermogen, diversificatie, digitalisering, innovatie, toegang tot financiering, toegevoegde waarde in de productie- en dienstensectoren en koppelingen tussen sectoren en bedrijfstakken. Zij besteden bijzondere aandacht aan lokale micro-, kleine en middelgrote ondernemingen en aan het formaliseren van informele economische activiteiten.

2. De Partijen bevorderen de overgang naar een emissiearme en hulpbronnenefficiënte economie. Zij ondersteunen duurzame benaderingen van consumptie en productie, milieuvriendelijk beheer van afval en chemische stoffen en maatregelen voor het verminderen van alle vormen van verontreiniging. De Partijen zijn het erover eens dat goed beheerde verstedelijking van essentieel belang is voor het bevorderen van duurzame economische ontwikkeling. Zij werken daarom samen om de problemen die de snelle verstedelijking met zich meebrengt en de kansen die zij biedt, doeltreffend aan te pakken en ondersteunen stedelijke ontwikkeling en infrastructuur en goed werkende verbindingen tussen stad en platteland.

3. De Partijen komen overeen samen te werken op het gebied van werkgelegenheid en sociale zaken, met name ter ondersteuning van de economische en sociale inclusie en emancipatie van vrouwen, jongeren en de armste en meest kwetsbare groepen. Voorts komen zij overeen de eerbiediging te waarborgen van de in de verdragen en protocollen van de IAO neergelegde arbeids- en sociale normen, alsook de toegang tot de rechter met inachtneming van een eerlijke rechtsgang, waaronder passende en doeltreffende rechtsmiddelen.

ARTIKEL 44

Economische transformatie en industrialisering

1. De Partijen versterken de samenwerking op het gebied van economische transformatie, waaronder industrialisering. Zij bevorderen de transitie van grondstoffenafhankelijkheid naar gediversifieerde economieën, alsook de opwaardering van natuurlijke hulpbronnen, het creëren van toegevoegde waarde en integratie in regionale en mondiale waardeketens. Zij zijn het eens over de belangrijke rol die de dienstensector speelt bij de economische transformatie en industrialisering.

2. De Partijen werken samen met het oog op het ondersteunen van de ontwikkeling van productiecapaciteit en de verbetering van de productiviteit, van de diversificatie en van het concurrentievermogen. Zij streven ernaar beperkingen aan de aanbodzijde weg te nemen door onder meer technologische innovatie en de versterking van de technologische uitrusting alsook de verspreiding ervan te bevorderen, het bedrijfs- en investeringsklimaat te verbeteren, de regelgevingscapaciteit en macro-economische stabiliteit te versterken, en efficiënte kapitaalmarkten en solide financiële systemen te ontwikkelen met het oog op betere toegang tot financiering, met name voor de private sector. Daartoe bevestigen zij het belang van de digitalisering van de economie voor het versnellen van de ontwikkeling van productiecapaciteit. De nadruk zal liggen op sectoren en industrieën met een hoge toegevoegde waarde en een groot potentieel voor het scheppen van fatsoenlijke banen.

3. De Partijen verbinden zich ertoe de macro-economische en financiële stabiliteit te verbeteren door een gezond en transparant begrotings- en monetair beleid te voeren, alsook economische en structurele hervormingen te stimuleren met het oog op het creëren van een gunstig klimaat waarin meer investeringen worden gegenereerd, en de ontwikkeling van de private sector te bevorderen. De Partijen erkennen voorts het belang van de onafhankelijkheid van centrale banken bij het bepalen van hun beleidsdoelstellingen en bij hun monetaire beleidsvoering. Voorts komen zij overeen om, waar passend, de dialoog te onderhouden en informatie uit te wisselen tussen hun autoriteiten om beter inzicht te verwerven in de fundamentele aspecten van de respectieve economieën van de Partijen.

4. De Partijen intensiveren tevens hun inspanningen op het gebied van technisch en beroepsonderwijs en -opleiding en van onderzoek en innovatie, en zorgen ervoor dat deze maatregelen beter afgestemd zijn op de kansen en behoeften aan vaardigheden op de arbeidsmarkt. Zij werken samen om elkaars ervaringen te benutten, onder meer bij de versterking van de productiecapaciteit door middel van de ontwikkeling van vaardigheden en de bevordering van technologieoverdracht, waarbij koppelingen tussen bedrijven in de OACPS-leden en in de EU worden bevorderd, met name tussen micro-, kleine en middelgrote ondernemingen.

5. De Partijen herbevestigen de belangrijke rol van infrastructuur bij het wegnemen van beperkingen aan de aanbodzijde en bij de ontwikkeling van concurrerende regionale en subregionale waardeketens door een efficiënt verkeer van goederen, diensten en kapitaal

te faciliteren. Zij werken samen aan de ontwikkeling van efficiënte en duurzame infrastructuur, onder meer op het gebied van lucht-, land- en zeevervoer, energie, water en digitale connectiviteit, met inachtneming van de uiteenlopende behoeften van de minst ontwikkelde, niet aan zee grenzende en eilandeconomieën. Dienovereenkomstig werken zij samen om publieke en private middelen aan te boren, onder meer door middel van investeringen voor de ontwikkeling van infrastructuur.

6. De Partijen verbinden zich ertoe gezamenlijke economische groei na te streven en komen overeen samen te werken op onder meer de volgende gebieden, die als prioritaire sectoren worden beschouwd: landbouw en agro-industrie, veeteelt en leder, de blauwe economie, visserij, mijnbouw en winningsindustrieën, de culturele en creatieve sector, duurzaam toerisme, duurzame energie, ICT en vervoer. De Partijen onderstrepen de belangrijke rol van die sectoren voor het creëren van toegevoegde waarde, het scheppen van fatsoenlijke banen, het versterken van de productiecapaciteit en voor de algemene inspanningen op het gebied van economische transformatie. Zij werken derhalve samen om de factoren die groei stimuleren in de verschillende sectoren, in kaart

te brengen, investeringen te mobiliseren en de beperkingen die de totstandbrenging van verticale integratie ondermijnen, terug te dringen.

7. De Partijen bevorderen de dialoog, stimuleren de overdracht van vaardigheden en technologie, werken aan de verbetering van waardeketens en versterken de samenwerking voor de uitwisseling van ervaringen en de verspreiding van beste praktijken in de landbouwsector. Zij werken ook samen bij de ondersteuning van mechanismen en kaders om duurzame en kwalitatief hoogwaardige landbouwproductie te verhogen.

ARTIKEL 45

Ontwikkeling van de private sector

1. Zich bewust van het belang van de ontwikkeling van de private sector voor economische transformatie en banencreatie, streven de Partijen ernaar ondernemerschap te bevorderen en het concurrentievermogen van ondernemingen te ontwikkelen en te verbeteren. Zij besteden daarbij bijzondere aandacht aan micro-, kleine en middelgrote ondernemingen, met inbegrip van start-ups, met name door wettelijke, administratieve en institutionele kaders te bevorderen met het oog op succesvolle integratie van deze ondernemingen in duurzame toeleverings- en waardeketens. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de informele sector, aan de opwaardering van informele economische activiteiten naar formele activiteiten, en aan de bevordering van de integratie van duurzaamheidsgerelateerde doelstellingen in bedrijfsmodellen. De Partijen komen tevens overeen de ontwikkeling van ondernemerschap bij jongeren en vrouwen te ondersteunen in het kader van hun economische emancipatie en de bevordering van inclusieve ontwikkeling. Zij bevestigen het belang van de opbouw van regionale en nationale capaciteit om het concurrentievermogen in de medium- en hightechindustrie te verbeteren.

2. De Partijen bevorderen de dialoog en de samenwerking tussen de openbare en de private sector, onder meer via private fora voor het bedrijfsleven. Zij versterken de samenwerking met het oog op de uitwisseling van ervaringen en de verspreiding van beste praktijken die ondernemerschap aanmoedigen, de dialoog en contacten tussen bedrijven bevorderen en de overdracht van vaardigheden en technologie stimuleren.

3. De Partijen zijn het eens over de noodzaak om strategieën op te zetten en beter beleid en passende wetgeving te ontwikkelen inzake financiële inclusie alsook de toegang tot financiering en financiële en niet-financiële diensten te verbeteren, onder meer door middel van innovatieve financieringsmechanismen, met bijzondere aandacht voor de verstrekking van betaalbare kredieten aan familiebedrijven, kleine landbouwbedrijven, micro-, kleine en middelgrote ondernemingen, vrouwen en jonge ondernemers.

4. De Partijen erkennen dat zowel publieke als private financieringsbronnen een belangrijke rol spelen bij de ondersteuning van de ontwikkeling van de private sector, met name via instrumenten en mechanismen zoals publiek-private partnerschappen (PPP) en gemengde financiering, en bij het stimuleren van investeringen in relevante sectoren, waaronder infrastructuurontwikkeling. Dienovereenkomstig werken zij samen aan de ontwikkeling van transparante en voorspelbare kaders en strategieën voor de inzet van PPP’s, met inbegrip van de versterking van de institutionele capaciteit voor het onderhandelen over en uitvoeren en monitoren van projecten in het kader van een PPP-regeling.

HOOFDSTUK 3

WETENSCHAP, TECHNOLOGIE, INNOVATIE EN ONDERZOEK

ARTIKEL 46

Wetenschap, technologie en innovatie

1. De Partijen erkennen de rol van wetenschap, technologie en innovatie voor kennisuitbreiding, bij het versnellen van de geleidelijke en stapsgewijze overgang naar duurzame ontwikkeling door middel van economische transformatie, toevoeging van de waardeketen en contacten tussen bedrijven, bij het bevorderen van kennisontwikkeling en een grotere mondigheid van burgers, met name van vrouwen en jongeren, en bij het ondersteunen van besluitvormers en beleidsmakers bij het streven naar duurzame ontwikkeling.

2. De Partijen werken aan de ontwikkeling van kennismaatschappijen. Zij komen overeen te investeren in menselijk kapitaal, de vaststelling van coherente en brede beleids- en regelgevingskaders te bevorderen en infrastructuurverbindingen en digitale instrumenten

te ontwikkelen.

3. De Partijen versterken de samenwerking op basis van wederzijds voordeel, voortbouwend op bestaande mechanismen en tegelijkertijd nieuwe financieringsmogelijkheden verkennend voor wetenschap, technologie en innovatie, mits de intellectuele-eigendomsrechten op passende wijze en effectief worden beschermd. Zij bevorderen inheemse, traditionele en lokale kennis als een instrument voor het overbruggen van kennis- en technologiekloven in relevante sectoren.

4. De Partijen stimuleren investeringen in de ontwikkeling, verspreiding en overdracht van nieuwe technologieën, met bijzondere aandacht voor schone en innovatieve technologieën die het milieu beschermen. Zij bevorderen hernieuwbare energie en werken samen aan de ontwikkeling van productie- en regelgevingscapaciteit.

5. De Partijen ondernemen actie in verband met de mogelijke impact van technologieën op de samenleving, pakken kwesties aan in verband met cyberbeveiliging en waarborgen dat persoonsgegevens worden beschermd, en zij nemen ook de effecten van disruptieve technologie, waaronder kunstmatige intelligentie en robotica, in aanmerking.

6. De Partijen erkennen de rol van de ruimtevaart als katalysator voor sociale en economische voordelen, onder meer op het gebied van milieu, de klimaatverandering, oceaangovernance, vervoer, energie, landbouw, mijnbouw en bosbouw. Zij werken samen in verband met onderwerpen van gemeenschappelijk belang in civiele ruimteactiviteiten, zoals ruimteonderzoek, toepassingen van en diensten voor wereldwijde satellietnavigatiesystemen, de ontwikkeling van satellietaugmentatiesystemen, het gebruik van aardobservatietoepassingen en -diensten en aardwetenschappen.

ARTIKEL 47

Onderzoek en ontwikkeling

1. De Partijen zijn het erover eens dat onderzoek en ontwikkeling van cruciaal belang zijn bij het creëren van economische welvaart en kansen op waardig werk en dat deze een cruciale bijdrage kunnen leveren aan de verwezenlijking van de doelstellingen van deze Overeenkomst.

2. De Partijen moedigen het genereren en verspreiden van nieuwe kennis aan, rekening houdend met de potentiële gevolgen ervan, waaronder schadelijke effecten, voor het milieu en de samenleving. Zij ondersteunen de verbetering van vaardigheden om gelijke tred te houden met technologische vooruitgang en innovatie, alsook de mobiliteit en opleiding van onderzoekers. Zij bevorderen partnerschappen tussen het bedrijfsleven, de academische wereld en de publieke sector, alsook activiteiten van de private sector die gericht zijn op het vergaren van kennis en het toetsen van ideeën om nieuwe producten met een reëel commercieel potentieel te ontwerpen, en besteden daarbij bijzondere aandacht aan vrouwen en jongeren als innovatoren.

3. De Partijen bevorderen investeringen in onderzoek en ontwikkeling, met name in segmenten van waardeketens met een hoge toegevoegde waarde, en streven ernaar maatschappelijke uitdagingen aan te pakken, met name op het gebied van milieu, de klimaatverandering, energie, voedselveiligheid en -zekerheid, en gezondheid.

ARTIKEL 48

ICT en de digitale economie

1. De Partijen werken samen om de digitale kloof te verkleinen door de samenwerking op het gebied van de ontwikkeling van de digitale samenleving ten behoeve van burgers en bedrijven te bevorderen, via de toegankelijkheid van digitale technologieën, waaronder ICT die is afgestemd op lokale omstandigheden. De Partijen ondersteunen maatregelen die een vlotte toegang tot ICT mogelijk maken, onder meer door het gebruik van betaalbare en hernieuwbare energiebronnen en de ontwikkeling en heroriëntatie van goedkope draadloze netwerken. Zij streven tevens naar meer complementariteit en harmonisatie van de communicatiesystemen en de aanpassing ervan aan nieuwe technologieën.

2. De Partijen zijn het eens over de centrale rol van de digitale economie als een kracht die verandering aanwakkert en versnelt en aanzienlijke economische diversificatie kan aandrijven, banen kan scheppen en snelle stapsgewijze groei mogelijk kan maken. Zij komen overeen de digitalisering te bevorderen om de transactiekosten te beperken en informatie-asymmetrieën terug te dringen met als overkoepelende doel de productiviteit en duurzaamheid te verbeteren.

3. De Partijen bevorderen en ondersteunen digitaal ondernemerschap, met name door vrouwen en jongeren, en de digitale transformatie van micro-, kleine en middelgrote ondernemingen. Zij moedigen de ontwikkeling aan van e-handel om de toeleveringsketens op de schop te nemen en de markten uit te breiden, de uitbreiding van e-banking, onder meer om de kosten van overmakingen te verlagen, en de invoering van oplossingen voor e-governance.

4. De Partijen werken samen aan de ontwikkeling en het beheer van beleid op het gebied van privacy en gegevensbescherming, aan de bevordering van maatregelen om gegevensstromen te vergemakkelijken en aan het ondersteunen van het regelgevingskader ter bevordering van de productie, verkoop en levering van digitale producten en diensten.

HOOFDSTUK 4 HANDELSSAMENWERKING

ARTIKEL 49

Handel en duurzame ontwikkeling

1. De Partijen erkennen dat sociale en economische ontwikkeling en milieubescherming onderling afhankelijk zijn en elkaar versterken. Zij bevestigen opnieuw dat zij zich, met inachtneming van hun respectieve ontwikkelingsniveaus, inzetten om de integratie van duurzame ontwikkeling, die bestaat uit economische ontwikkeling, sociale ontwikkeling en milieubescherming, in alle aspecten van hun handelsbetrekkingen te versterken, met als doel duurzame groei te bevorderen. Daartoe moedigen de Partijen in hun handelsbetrekkingen een hoog niveau van sociale, milieu- en arbeidsbescherming aan, met name overeenkomstig de verbintenissen die zijn gespecificeerd in artikel 54, de hoofdstukken 1 tot en met 3 van titel V en hoofdstuk 2 van titel III van dit deel, om de overeengekomen mondiale SDG’s in het kader van de Agenda 2030

te verwezenlijken. De Partijen komen tevens overeen dat sociale en milieumaatregelen niet mogen worden gebruikt voor protectionistische doeleinden.

2. De Partijen zijn het erover eens dat het niet gepast is handel of investeringen aan te moedigen door de niveaus van bescherming die in de binnenlandse milieu- en arbeidswetgeving worden geboden en de handhaving ervan, te verlagen of een verlaging ervan in het vooruitzicht te stellen.

3. De Partijen erkennen hun respectieve rechten om doelstellingen en prioriteiten op het gebied van duurzame ontwikkeling vast te stellen en hun eigen niveaus van binnenlandse bescherming op sociaal, arbeids- en milieugebied, onder meer in het kader van de klimaatverandering, te bepalen, voor zover zij dit passend achten, mits de aangenomen wetten en beleidsmaatregelen niet in strijd zijn met hun verplichtingen inzake internationaal erkende beschermingsnormen en desbetreffende overeenkomsten.

4. De Partijen bevorderen de handel in producten die worden verkregen door middel van duurzaam beheer, instandhouding en efficiënt gebruik van natuurlijke hulpbronnen. De Partijen werken ook samen bij de bevordering van handel en investeringen in goederen en diensten die van bijzonder belang zijn voor de beperking van de klimaatverandering, met inbegrip van koolstofarme industriële en geherfabriceerde producten, hernieuwbare energie en energie-efficiënte producten en diensten, in overeenstemming met hun internationale verplichtingen.

5. De Partijen werken samen om de samenhang en de wederzijdse ondersteuning van het beleid op het gebied van handel, arbeid en milieu te bevorderen en zij versterken de dialoog en de uitwisseling van informatie en beste praktijken over handelsgerelateerde aspecten van duurzame ontwikkeling, onder meer samen met de betrokken belanghebbenden. In dat verband komen zij voorts overeen samen te werken bij de bevordering van praktijken op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en verantwoorde bedrijfsvoering, waaronder internationaal erkende richtsnoeren, normen en toepasselijke instrumenten, door die praktijken op te nemen in handels- en zakelijke activiteiten. Daarnaast is de samenwerking gericht op de moeilijkheden en kansen die voortvloeien uit de handelsgerelateerde aspecten van private en publieke vrijwillige duurzame garantieregelingen die onder meer verband houden met arbeid, het milieu, instandhouding van de biodiversiteit, duurzaam gebruik en beheer van bosbestanden en duurzame visserijpraktijken en de handel in duurzaam beheerde visserijproducten.

6. De Partijen komen overeen om, waar passend, in het kader van hun handelsbetrekkingen systemen te handhaven of in te voeren voor de ondersteuning van en het toezicht op de effectieve implementatie van de internationaal erkende sociale, arbeids- en milieunormen en de desbetreffende overeenkomsten, door onder meer de institutionele capaciteit voor de vaststelling en handhaving van de desbetreffende wetgeving te versterken.

ARTIKEL 50

Handelsregelingen

1. De Partijen zijn zich bewust van het belang om voort te bouwen op de verwezenlijkingen van de Overeenkomst van Cotonou in het kader van hun handelsbetrekkingen. Zij onderstrepen het belang van handel in hun algemene betrekkingen en verbinden zich ertoe de intensivering en diversificatie van de handelsstromen tot wederzijds voordeel te bevorderen, met name met het oog op de integratie van de economieën van de OACPS-leden in de regionale en mondiale waardeketens.

2. De Partijen komen overeen dat de handelssamenwerking moet plaatsvinden in overeenstemming met het op regels gebaseerde multilaterale handelsstelsel met het oog op het bevorderen van vrije, eerlijke en open handel zodat met name in de OACPS-leden duurzame groei en ontwikkeling kunnen worden verwezenlijkt. Daartoe wordt de samenwerking afgestemd op de verplichtingen die de Partijen in het kader van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zijn aangegaan, waaronder de bepalingen inzake bijzondere en gedifferentieerde behandeling.

3. De Partijen erkennen het belang van het sluiten van handelsregelingen om meer handelsmogelijkheden te creëren en hun effectieve integratie in de wereldeconomie te bevorderen. De Partijen erkennen hun respectieve recht om regionale of multilaterale regelingen te treffen voor de vermindering of afschaffing van niet-tarifaire maatregelen die van invloed zijn op de handel in goederen en diensten. De Partijen streven er voorts naar mogelijke negatieve gevolgen van hun respectieve handelsregelingen met derde partijen voor de concurrentiepositie die elke Partij op de binnenlandse markt van de andere Partijen inneemt, te beperken.

4. Rekening houdend met de noodzaak voort te bouwen op hun bestaande preferentiële

handelsregelingen en economische partnerschapsovereenkomsten (EPO’s) als instrumenten van hun handelssamenwerking, erkennen de Partijen dat de samenwerking in de eerste plaats moet worden versterkt om de concrete uitvoering van die bestaande instrumenten te ondersteunen.

5. De Partijen komen voorts een inclusief EPO-kader overeen dat rekening houdt met de uiteenlopende situaties in de lidstaten en regio’s van de OACPS die zich in verschillende stadia van het EPO-proces bevinden, en met het ontwikkelingsniveau van de OACPS-leden. De ondertekenaars van de EPO’s bevestigen hun verbintenis om alle nodige maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat de EPO’s volledig worden uitgevoerd, hetgeen bevorderlijk moet zijn voor hun economische groei en ontwikkeling en tegelijkertijd moet bijdragen tot de verdieping van de regionale integratieprocessen binnen Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS). De Partijen erkennen dat het belangrijk is het toepassingsgebied van EPO’s uit te breiden en de toetreding van nieuwe lidstaten aan te moedigen. De Partijen komen overeen op de passende niveaus gezamenlijke regelingen tussen de ACS en de EU te handhaven of in te voeren om toe

te zien op de uitvoering van EPO’s en om de gevolgen ervan voor de ontwikkeling van de economieën van de OACPS-leden in de ACS-regio’s en hun regionale integratieprocessen te beoordelen.

6. De Partijen bij de respectieve EPO’s komen overeen dat de verwijzingen daarin naar de bepalingen inzake passende maatregelen in de Overeenkomst van Cotonou worden begrepen als verwijzingen naar de overeenkomstige bepalingen in deze Overeenkomst.

7. De Partijen komen voorts overeen dat hun samenwerking moet bijdragen tot de intensivering van de inspanningen en processen voor regionale integratie in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan en tot verdere stimulering van de regionale handel binnen de ACS.

8. De Partijen onderstrepen het belang van hun actieve deelneming in de Wereldhandelsorganisatie en in andere relevante internationale organisaties door lid te worden van die organisaties en hun agenda en activiteiten van nabij te volgen. Zij komen overeen nauw samen te werken bij het vaststellen en bevorderen van hun gemeenschappelijke belangen bij internationale economische en handelssamenwerking, met name in de WTO. In deze context wordt bijzondere aandacht besteed aan het verbeteren van de toegang tot de markt van de Europese Unie en andere markten voor goederen en diensten van oorsprong uit de OACPS-leden.

9. De Partijen zijn het eens over het belang van soepelheid van de WTO-regels zodat rekening kan worden gehouden met de uiteenlopende ontwikkelingsniveaus van de ACS-staten en -regio’s en met de moeilijkheden die zij ondervinden om aan hun verplichtingen te voldoen. Zij komen derhalve overeen samen te werken om de nodige en gepaste capaciteit te ontwikkelen om hun

WTO-verplichtingen daadwerkelijk na te komen. De Partijen erkennen ook de innovatieve benadering ten aanzien van de bijzondere en gedifferentieerde behandeling die inherent is aan de WTO-Overeenkomst inzake handelsfacilitatie (TF-overeenkomst), die de minst ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden in staat stelt hun verbintenissen volledig na te komen op voorwaarde dat zij de nodige handelssteun verlenen in overeenstemming met hun kennisgevingen van uitvoering in het kader van de TF-overeenkomst.

10. De Partijen erkennen het belang van het intensiveren van de dialoog om handels- en handelsgerelateerde onderwerpen van gemeenschappelijk belang aan te pakken. Zij komen overeen de betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld en de private sector bij die dialoog te bevorderen.

ARTIKEL 51

De handel in diensten

1. De Partijen zijn het erover eens dat de handel in diensten een krachtige motor is voor de groei en ontwikkeling van hun economieën en herbevestigen hun respectieve rechten en verplichtingen uit hoofde van de Algemene Overeenkomst betreffende de handel in diensten van de WTO (GATS).

2. De Partijen verbinden zich ertoe samen te werken in het kader van de handel in diensten en deze te versterken, met name in het kader van vormen van dienstverlening waarvan de uitvoer voor hen van belang is, waaronder het verkeer van natuurlijke personen voor zakelijke doeleinden, en in sectoren die zij als prioritair beschouwen, zoals de ICT-sector, toerisme, vervoer, milieudiensten, financiële diensten, sportdiensten en andere prioritaire sectoren, voor zover van toepassing.

3. Met inachtneming van artikel 39, lid 2, werken de Partijen samen om de capaciteit voor het verlenen van diensten in verband met de culturele en creatieve sector te versterken.

4. De Partijen werken samen om belemmeringen voor de handel in diensten aan te pakken met als doel de markttoegang te vergemakkelijken en de handel te bevorderen. Voorts komen zij overeen hun samenwerking te versterken om de ontwikkeling van nationale regelgevingskaders

en -capaciteit te ondersteunen, de dienstverleners beter in staat te stellen te voldoen aan de regelgeving en normen van de EU en de OACPS-leden op continentaal, regionaal, nationaal en subnationaal niveau, en waar passend de opstelling van overeenkomsten betreffende wederzijdse erkenning aan te moedigen in de in lid 2 bedoelde dienstensectoren van wederzijds belang.

5. De Partijen erkennen het belang van kosteneffectieve en efficiënte zeevervoerdiensten als de belangrijkste vervoerswijze die de handel vergemakkelijkt. De Partijen verbeteren het concurrentievermogen van de zeevervoerdiensten door de connectiviteit te versterken, om de veilige circulatie van goederen en personen in de zeevervoerssector te verbeteren. Daartoe werken zij samen in de passende fora om het zeevervoer te liberaliseren als de belangrijkste vervoerswijze voor het vergemakkelijken van de handel. Zij maken de toegang, op niet-discriminerende en commerciële basis, mogelijk tot de markten voor internationaal zeevervoer en tot havens en havendiensten. De Partijen werken samen met het oog op de ontwikkeling en bevordering van kosteneffectieve en efficiënte zeevervoerdiensten in de OACPS-leden om de deelname van exploitanten uit de OACPS-leden aan internationale scheepvaartdiensten te vergroten.

ARTIKEL 52

Handelsgerelateerde gebieden

1. De Partijen erkennen het toenemende belang van niet-tarifaire maatregelen in de handel naarmate tarifaire belemmeringen wegvallen. Zij erkennen derhalve de noodzaak om samen

te werken met het oog op het monitoren en wegnemen van onnodige handelsbelemmeringen, en bijgevolg de handel tussen de EU en de OACPS-leden en tussen de OACPS-leden onderling

te vergemakkelijken en te doen toenemen. In dit verband komen de Partijen overeen waar passend regelingen te handhaven of vast te stellen voor de aanpak van niet-tarifaire maatregelen die negatieve gevolgen kunnen hebben voor de uitvoer naar de markt van de andere Partij.

2. De Partijen komen overeen hun samenwerking op het gebied van normering en certificering van goederen te intensiveren om onnodige technische handelsbelemmeringen binnen het toepassingsgebied van de WTO-Overeenkomst inzake technische handelsbelemmeringen (de “TBT- overeenkomst”) te voorkomen, op te sporen en weg te nemen, en streven ernaar op de TBT- overeenkomst voort te bouwen door de transparantie te vergroten en te versterken. De Partijen komen voorts overeen samen te werken om de technische capaciteit en institutionele infrastructuur op het gebied van technische handelsbelemmeringen tot stand te brengen en te versterken.

3. De Partijen bevestigen opnieuw het recht van elke Partij om sanitaire en fytosanitaire maatregelen (SPS-maatregelen) vast te stellen of te handhaven ter bescherming van het leven of de gezondheid van mensen, dieren of planten op haar grondgebied, waarbij zij erop toezien dat dergelijke SPS-maatregelen die door elke Partij zijn vastgesteld, geen onnodige handelsbelemmeringen opwerpen, overeenkomstig de WTO-Overeenkomst inzake sanitaire en fytosanitaire maatregelen (de “SPS-overeenkomst”). Daartoe komen de Partijen overeen hun samenwerking te intensiveren met het oog op de doeltreffende uitvoering van de beginselen en voorschriften van de SPS-overeenkomst, rekening houdend met hun respectieve ontwikkelingsniveaus. In dat verband werken de Partijen samen om sanitaire en fytosanitaire kwesties, waaronder het beheer van antimicrobiële resistentie, en kwesties op het gebied van dierenwelzijn aan te pakken, om de capaciteit van de Partijen te versterken en de toegang tot de markten van de andere Partij te verbeteren en tegelijkertijd een passend niveau van bescherming van mensen, dieren en planten te waarborgen.

4. De Partijen erkennen dat het systeem voor intellectuele eigendom bedoeld is om economische, sociale en culturele vooruitgang te bevorderen door creatief werk en technologische innovatie te stimuleren, met name tussen de EU en de ACS-regio’s, en tegelijkertijd bijdraagt tot een duurzamere en inclusievere economie. In dit verband bevestigen de Partijen opnieuw het belang van de bescherming en handhaving van de intellectuele-eigendomsrechten, zoals vastgelegd in artikel 7 van de WTO-Overeenkomst inzake de handelsaspecten van de intellectuele eigendom

(de “Trips-overeenkomst”), die moeten bijdragen tot de bevordering van technologische innovatie en de overdracht en verspreiding van technologie, tot wederzijds voordeel van technologische kennis voor producenten en gebruikers, op een wijze die bevorderlijk is voor het sociale en economische welzijn, en tot een evenwicht tussen rechten en verplichtingen. De Partijen erkennen de noodzaak om intellectuele-eigendomsrechten te beschermen, waaronder auteursrechten en naburige rechten, handelsmerken, geografische aanduidingen, tekeningen en modellen van nijverheid, topografieën van geïntegreerde schakelingen, kwekersrechten en octrooien. Die bescherming omvat ook de bescherming tegen oneerlijke concurrentie en de bescherming van niet openbaar gemaakte informatie. De Partijen onderstrepen in dit verband het belang om de beginselen na te leven van de Trips-overeenkomst, het Verdrag inzake biologische diversiteit, gedaan te Rio de Janeiro op 5 juni 1992, en de in deel I van de Trips-overeenkomst bedoelde verdragen, in overeenstemming met hun ontwikkelingsniveau. De Partijen onderstrepen voorts het belang van samenwerking en technische bijstand op het gebied van intellectuele eigendom voor de maatregelen, procedures en rechtsmiddelen die nodig zijn om de handhaving van intellectuele- eigendomsrechten te waarborgen, met als doel met name in de OACPS-leden een doeltreffend niveau van bescherming te bereiken.

5. De Partijen bevestigen opnieuw dat de invoering en toepassing van efficiënte en gezonde beleidsmaatregelen en regels op het gebied van mededinging van doorslaggevend belang zijn voor het verbeteren en veiligstellen van een gunstig investeringsklimaat, een duurzaam industrialisatieproces en transparantie bij de toegang tot markten. Zij verbinden zich er derhalve toe nationale of regionale regels en beleidsmaatregelen uit te voeren om concurrentiebeperkende zakelijke praktijken, met inbegrip van door de Partijen toegekende subsidies in verband met economische activiteiten, die de goede werking van de markten kunnen verstoren en de handelsbelangen van de andere Partijen negatief kunnen beïnvloeden, doeltreffend aan te pakken. De Partijen verbinden zich ertoe te zorgen voor een gelijk speelveld voor publieke en private marktdeelnemers. Zij komen eveneens overeen de samenwerking op dit gebied te versterken om een effectief mededingingsbeleid met de passende nationale en regionale autoriteiten uit te stippelen en te ondersteunen dat er geleidelijk voor zorgt dat de mededingingsregels doeltreffend worden gehandhaafd. In dat verband komen de Partijen overeen samen te werken bij de ontwikkeling van voldoende capaciteit met het oog op de totstandbrenging van een passend rechtskader voor de bescherming van de mededinging en voor de handhaving van het kader via de op mededingingsgebied bevoegde instanties, met name op het grondgebied van de OACPS-leden.

6. De Partijen komen overeen de samenwerking te intensiveren om het functioneren van de internationale grondstoffenmarkten en de transparantie van deze markten te verbeteren.

7. De Partijen erkennen het belang van transparante overheidsopdrachten voor het bevorderen van economische ontwikkeling en de industrialisering. De Partijen zijn het eens over het belang van samenwerking voor het verbeteren van het wederzijdse begrip van hun respectieve regelingen voor overheidsopdrachten. De Partijen verbinden zich tot de beginselen en werken samen op het gebied van de transparantie, het concurrentievermogen en de voorspelbaarheid van aanbestedingssystemen.

ARTIKEL 53

Handelsfacilitatie

De Partijen erkennen het belang van het verlagen van de handelskosten om inclusieve en duurzame groei in hun economieën te bewerkstelligen. Zij werken daarom samen om invoer-, uitvoer-, doorvoer- en andere douaneprocedures te vereenvoudigen, onder meer aan de hand van de digitalisering van douane- en inklaringsprocedures, alsook om de transparantie van douane- en handelsvoorschriften te verbeteren en het legitieme handelsverkeer te faciliteren, voortbouwend op hun respectieve verbintenissen in het kader van de TF-overeenkomst. Overeenkomstig de TF- overeenkomst hebben de OACPS-leden adequate en voorspelbare technische bijstand nodig om hun capaciteit om deze Overeenkomst volledig uit te voeren, op te bouwen. De Partijen verbinden zich er tevens toe die bijstand te verlenen op basis van de in het kader van de TF-overeenkomst aangegeven behoeften van de OACPS-leden voor de uitvoering.

TITEL V MILIEUDUURZAAMHEID EN KLIMAATVERANDERING

ARTIKEL 54

1. De Partijen zijn het erover eens dat milieuaantasting, niet-duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen en de klimaatverandering een ernstige bedreiging vormen voor de verwezenlijking van duurzame ontwikkeling en het leven, de levenskwaliteit en het levensonderhoud van de huidige en toekomstige generaties onder druk zetten. In dat verband bevestigen de Partijen opnieuw de noodzaak van een hoog niveau van milieubescherming en een doeltreffende instandhouding en duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen, met inbegrip van de biologische diversiteit. Zij bevestigen ook opnieuw de noodzaak om overeenstemming te bereiken over ambitieuze maatregelen om de negatieve gevolgen van klimaatverandering te beheersen en te beperken, en om hun economieën te richten op duurzame, veerkrachtige koolstofarme groeitrajecten, en tegelijkertijd bij te dragen tot het scheppen van fatsoenlijke banen voor iedereen.

2. De Partijen integreren milieuduurzaamheid, de strijd tegen de klimaatverandering en het streven naar ecologisch duurzame groei in alle beleidsmaatregelen, plannen en investeringen. Zij streven ernaar om op het gebied van de desbetreffende kwesties doeltreffende allianties op te bouwen in internationaal verband, om wereldwijde actie vooruit te helpen en te zorgen voor constructieve samenwerking met de lokale autoriteiten, het maatschappelijk middenveld en de private sector. De Partijen voeren de multilaterale milieuovereenkomsten waarbij zij partij zijn daadwerkelijk uit.

3. De Partijen streven er, in het licht van vraagstukken in verband met het milieu en de klimaatverandering en van door de natuur en door de mens veroorzaakte rampen, naar de veerkracht van met name kwetsbare bevolkingsgroepen op te bouwen en te versterken.

4. Bij de bevordering van milieuduurzaamheid en de aanpak van de klimaatverandering en natuurrampen houden de Partijen rekening met: i) de kwetsbaarheid van kleine eilandstaten in ontwikkeling, de minst ontwikkelde landen, niet aan zee gelegen ontwikkelingslanden en kustgemeenschappen, en ook met hun inspanningen om zich aan te passen, met name aan de dreiging die uitgaat van de klimaatverandering en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen; ii) de blootstelling van landen aan en hun kwetsbaarheid voor verergerende droogten, overstromingen, kusterosie, waterschaarste, bodem- en bosdegradatie, biodiversiteitsverlies, ontbossing en verwoestijning; iii) de noodzaak om verlies en schade door de negatieve gevolgen van de klimaatverandering, waaronder traag op gang komende verschijnselen zoals de stijging van de zeespiegel, tot een minimum te beperken, te vermijden en aan te pakken; iv) het verband tussen strategieën op het gebied van de klimaatverandering en rampenrisicovermindering, veerkracht en voedselzekerheid; v) de cruciale rol van natuurlijke ecosystemen voor het waarborgen van voedselzekerheid en voeding en voor de bestrijding van de klimaatverandering; vi) het verband tussen milieuaantasting en de klimaatverandering enerzijds en ontheemding en migratie anderzijds; en vii) de negatieve gevolgen van de klimaatverandering en milieuaantasting voor vrede en veiligheid.

HOOFDSTUK 1 MILIEUDUURZAAMHEID

ARTIKEL 55

Xxxxxx en natuurlijke hulpbronnen

1. De Partijen streven naar instandhouding, bescherming, verbetering en herstel van het milieu. Daartoe bevorderen zij maatregelen op nationaal, regionaal en mondiaal niveau, onder meer op het gebied van hoge biodiversiteitswaarde en de bescherming van natuurlijke ecosystemen, luchtkwaliteit, waterkwaliteit, waterschaarste en droogte, afvalbeheer, industriële verontreiniging en industriële gevaren en beheer van chemische stoffen.

2. De Partijen ondersteunen de instandhouding en het duurzame beheer en gebruik van natuurlijke hulpbronnen, waaronder de bodem, water, bossen, biodiversiteit en ecosystemen. Zij bevorderen maatregelen om een einde te maken aan de handel in beschermde dier- en plantensoorten en pakken zowel de vraag naar als het aanbod van illegale producten op basis van wilde dieren en planten aan. Zij bevorderen het duurzame beheer van grondbezit, visgronden en bossen.

3. De Partijen bevorderen rechtsinstrumenten, geïntegreerde milieu- en ontwikkelingsstrategieën en goed bestuur met het oog op de integratie van biodiversiteitsbelangen in alle relevante sectoren om biodiversiteitsverlies een halt toe te roepen en de verstrekking van ecosysteemdiensten in stand te houden. De Partijen bevorderen ecosysteemgerichte benaderingen en op de natuur gebaseerde oplossingen om de milieudoelstellingen te bereiken. Zij erkennen het belang van ecosystemen en biodiversiteit voor de aanpak van de klimaatverandering en voor de instandhouding en het herstel van alle ecosystemen, met inbegrip van aquatische en terrestrische ecosystemen. Zij zorgen ook voor de instelling, het beheer en de verbetering van de governance van beschermde gebieden.

4. De Partijen erkennen dat natuurlijke ecosystemen, met name bossen, habitats bieden voor dieren en planten en een belangrijke rol spelen bij de beperking van en de aanpassing aan de klimaatverandering, bij de instandhouding van de biodiversiteit en bij het voorkomen en bestrijden van woestijnvorming en bodemaantasting. De Partijen erkennen ook dat bossen, watergebieden en savannes zorgen voor water- en bodembescherming en bescherming tegen natuurrampen, en andere ecosysteemdiensten leveren. Rekening houdend met het bovenstaande bevorderen de Partijen de instandhouding en het herstel van alle ecosystemen, met inbegrip van bossen.

5. De Partijen zetten zich in voor de bestrijding van woestijnvorming, bodemdegradatie en droogte, en streven naar het herstel en de rehabilitatie van aangetast land en aangetaste bodem om duurzaam landbeheer tot stand te brengen alsook een omgeving waar geen landdegradatie meer plaatsvindt. Zij beperken het verlies aan biodiversiteit, scheppen werkgelegenheid en dragen bij tot de verbetering van de beschikbaarheid van ecosysteemdiensten en -functies, onder meer door de paraatheid voor en de bestendigheid tegen het droogterisico te verbeteren en de risico’s en gevolgen van zand- en stofstormen verder te verminderen.

6. De Partijen bevorderen eerlijke en gelijke toegang tot en verdeling van voordelen van het gebruik van genetische rijkdommen, alsook passende toegang tot deze rijkdommen, zoals internationaal overeengekomen.

7. De Partijen ondersteunen de bevordering van de kringloopeconomie en duurzame consumptie- en productiepraktijken, en streven ernaar gebruik te maken van de investeringsmogelijkheden die worden geboden door de beste beschikbare schone technologieën.

HOOFDSTUK 2

OCEANEN, ZEEËN EN MARIENE HULPBRONNEN

ARTIKEL 56

Oceaangovernance

1. De Partijen erkennen de toenemende druk van door de mens veroorzaakte factoren op en de cumulatieve gevolgen daarvan voor zeeën en oceanen, en zij erkennen de aard van zeeën en oceanen als onderling verbonden gemeenschappelijke goederen, waarvan de instandhouding, bescherming en governance een gedeelde verantwoordelijkheid is die een collectief en gecoördineerd optreden van de belanghebbenden vereist. De Partijen herbevestigen het universele en geharmoniseerde karakter van Unclos als basis voor nationale, regionale en wereldwijde maatregelen en samenwerking in de mariene en maritieme sectoren.

2. De Partijen versterken de oceaangovernance en pakken doeltreffend de toenemende druk op zeeën en oceanen aan, die een bedreiging vormt voor de veerkracht van mariene ecosystemen en voor hun bijdrage aan de beperking van en aanpassing aan de klimaatverandering.

3. De Partijen bevorderen en verbeteren de bescherming en het herstel van mariene ecosystemen en de instandhouding en het duurzame beheer van mariene hulpbronnen, ook in gebieden buiten hun respectieve jurisdictie, met het oog op de totstandbrenging van gezonde en productieve oceanen. Zij bevorderen duurzaam visserijbeheer op nationaal, regionaal en mondiaal niveau door samen te werken met relevante regionale visserijorganisaties en door illegale, ongemelde en ongereglementeerde visserij te bestrijden. De Partijen bevorderen de instandhouding van bedreigde in het water levende soorten alsook maatregelen om verontreiniging en zwerfvuil op zee te beperken en de gevolgen van de klimaatverandering, waaronder oceaanverzuring, aan te pakken.

4. De Partijen bevorderen de duurzame ontwikkeling van een blauwe economie met als doel de bijdrage van de oceanen aan voedselzekerheid en voeding veilig te stellen, de bestaansmiddelen

te verbeteren, werkgelegenheid te scheppen en sociale rechtvaardigheid en cultureel welzijn voor de huidige en toekomstige generaties te waarborgen.

5. De Partijen ondersteunen de uitvoering van beleid en strategieën voor blauwe groei ter bevordering van geïntegreerd oceaanbeheer dat de diversiteit, productiviteit, veerkracht,

kernfuncties en intrinsieke waarde van mariene ecosystemen herstelt, beschermt en in stand houdt.

6. De Partijen bevorderen de dialoog en de samenwerking over alle aspecten van oceaangovernance, met inbegrip van aangelegenheden in verband met de klimaatverandering, de stijging van de zeespiegel en de mogelijke gevolgen en implicaties daarvan, diepzeemijnbouw, visserij, verontreiniging van de zee en onderzoek en ontwikkeling.

HOOFDSTUK 3 KLIMAATVERANDERING

ARTIKEL 57

Klimaatverbintenissen

1. De Partijen erkennen dat de negatieve gevolgen van de klimaatverandering en de variabiliteit van het klimaat een bedreiging vormen voor het leven en de bestaansmiddelen van mensen. Zij bevestigen hun toezegging om dringend actie te ondernemen om klimaatverandering te voorkomen, de gevolgen ervan aan te pakken en dringend en op gecoördineerde wijze samen te werken op internationaal, regionaal, interregionaal en nationaal niveau, om het mondiale antwoord op de klimaatverandering te versterken.

2. De Partijen voeren het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering, gedaan te New York op 9 mei 1992, en de Overeenkomst van Parijs effectief uit.

3. De Partijen verbinden zich ertoe de algemene doelstelling te verwezenlijken om de stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd ruim onder 2 °C te houden ten opzichte van het pre- industriële niveau en ernaar te streven de temperatuurstijging te beperken tot 1,5 °C ten opzichte van het pre-industriële niveau, het aanpassingsvermogen te vergroten, de kwetsbaarheden te verminderen en de veerkracht te vergroten, en alle investeringen en geldstromen in overeenstemming te brengen met de Overeenkomst van Parijs.