Huwelijkse voorwaarden in het agrarisch bedrijf
Huwelijkse voorwaarden in het agrarisch bedrijf Afstudeerscriptie
M.C. Wolthui Emmen, juni
Huwelijkse voorwaarden in het agrarisch bedrijf
Een onderzoek naar het huwelijksvermogensrecht voor agrariërs en de rol van de accountant hierin.
Auteur: M.C. (Christel) Wolthuis
Studentnummer: 3022364
Afstudeerorganisatie: Flynth accountants en adviseurs te Emmen Stagebegeleider: Dhr. J.Trip
Onderwijsinstelling: Aeres Hogeschool te Dronten
Opleiding: Bedrijfskunde in de agri- en food business Afstudeerdocent: Xxx. X.Xxxxxxxx
Datum: 6 juni 2019
Plaats: Emmen
DISCLAIMER
Dit rapport is gemaakt door een student van Aeres Hogeschool als onderdeel van zijn/haar opleiding. Het is géén officiële publicatie van Aeres Hogeschool. Dit rapport geeft niet de visie of mening van Aeres Hogeschool weer. Aeres Hogeschool aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor enige schade voortvloeiend uit het gebruik van de inhoud van dit rapport.
Geachte lezer,
ĞnjĞ ĂĨƐƚƵĚĞĞƌƐĐƌŝƉƚŝĞ͕ ŐĞƚŝƚĞůĚ ͚͛ ,ƵǁĞůŝũŬƐĞ ǀŽŽƌǁĂ
afronding van mijn opleiding bedrijfskunde in de agri- en food business aan de Aeres Hogeschool te Dronten.
De scriptie is tot stand gekomen tijdens mijn afstudeerstage bij Flynth accountants en adviseurs te Emmen. Dit was een leuke en leerzame periode en een mooie afsluiting van mijn opleiding. Hiervoor zou ik graag al mijn
ĐŽůůĞŐĂ͛Ɛ ǁŝůůĞŶ ďĞĚĂŶŬĞŶ ĞŶ ŵĞƚp. ŶĂŵĞ ŵŝũŶ ƐƚĂŐĞďĞŐĞů
Daarnaast zou ik mijn afstudeerdocent de xxxx Xxxxx Xxxxxxxx willen bedanken voor de waardevolle ondersteuning en betrokkenheid tijdens dit onderzoeksproces.
Tot slot wil ik de specialisten bedanken die ik heb mogen interviewen voor dit onderzoek:
- De heer F.A. Xxxxxxx en mevrouw G.H.E. Xxxxxxx van DJB Notarissen
- Xxxxxxx X. Xxxxxxx van Notariskantoor Oosterhesselen
- Mevrouw X. Pot van Xxx Xxxxxxx Notarissen
- Mevrouw J.C.M. Hermsen van Flynth
- Xxxxxxx X. Xxxxxxxx van Flynth
- De heer X. Trip van Flynth
- De xxxx X. Xxxxxxxxxx xxx Xxxxxx
- De xxxx X. Xxxxxxx van Accon AVM
Ik wens u veel plezier met het lezen van dit onderzoek. Xxxxxxxx Xxxxxxxx
Emmen, juni 2019
Inhoudsopgave
3.1 Hoe is het huwelijksvermogensrecht op dit moment in de wet bepaald? 11
3.2 Waarin onderscheidt de agrarische sector zich met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht? 21
3.3 Wat is volgens de (partner van de) agrarische ondernemer de rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht? 26
3.4 Wat is volgens de notaris de rol van de accountant in het agrarische huwelijksvermogensrecht?
........................................................................................................................................................... 32
3.5 Welke activiteiten ondernemen agrarische accountants op dit moment om de klanten te adviseren op het gebied van huwelijksvermogensrecht? 35
5. Conclusies en aanbevelingen 40
Bijlage 1 Interviewvragen Notaris 44
Bijlage 2 Interviewvragen Agrarisch accountant 45
Bijlage 4 Uitslagen enquête 48
Bijlage 5 Interview DJB Notarissen 57
Bijlage 6 Interview Notariskantoor Oosterhesselen 60
Bijlage 7 Interview Xxx Xxxxxxx notarissen 63
Bijlage 8 Interview Jurist Flynth 65
Bijlage 9 Interview Fiscalist en bedrijfsadviseur Flynth 67
Bijlage 10 Interview Accountant Flynth 69
Bijlage 11 Interview Accountant Mazars 71
Bijlage 12 Interview Accountant Accon AVM 73
Bijlage 13 Interview DJB Notarissen - getranscribeerd 74
Bijlage 14 Interview Accountant Mazars 82
Bijlage 15 Excelblad selectief coderen deelvraag 2 90
Bijlage 16 Excelblad selectief coderen deelvraag 4 94
Bijlage 17 Excelblad selectief coderen deelvraag 5 98
Geciteerde werken 104
KƉ ϭ ũĂŶƵĂƌŝ ϮϬϭϴ ŝƐ ĚĞ ͚ďĞƉĞƌŬƚĞ ŐĞŵĞĞŶƐĐŚĂƉ ǀĂŶ ŐŽĞ
geworden. Deze verandering heeft bij agrarische accountants de vraag opgeroepen wie verantwoordelijk is voor het advies rondom de wetswijziging en daarmee hoe deze accountants hun advisering in het huwelijksvermogensrecht kunnen verbeteren. De hoofdvraag die in dit rapport beantwoord is dan ook:
Op welke manier kunnen agrarische accountants hun advies in het huwelijksvermogensrecht verbeteren?
Om antwoord te krijgen op deze vraag is gebruik gemaakt zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek. Voor dit onderzoek zijn accountants, notarissen en een fiscaal jurist geïnterviewd, is er een enquête afgenomen bij agrarische ondernemers en hun partners en is literatuurstudie gedaan. Het antwoord op de hoofdvraag zal de agrarische accountant inzicht geven in de huidige advisering in het huwelijksvermogensrecht en een praktisch advies aanrijken om hun advies hierin te verbeteren.
Het huwelijksvermogensrecht is te vinden in boek 1 van het Burgerlijk Wetboek. Een aantal bepalingen hierin zijn dwingend, maar door het keuzestelsel kunnen partners bepaalde aspecten naar eigen wens invullen. Zo kan een paar trouwen in gemeenschap van goederen of op huwelijkse voorwaarden.
Uit onderzoek is gebleken dat de continuïteit van het bedrijf en de aansprakelijkheid van de niet-ondernemende partner aspecten zijn waarin het agrarische huwelijksvermogensrecht zich onderscheidt. Van de agrarische ondernemers en hun partners vindt ruim 60% het belangrijk om op de hoogte te zijn van het huwelijksvermogensrecht. Slechts 28% hiervan geeft aan daarvan op de hoogte te zijn. Het informeren hierover wordt door 64% van de ondervraagden gezien als de taak van de accountant.
Ook volgens de notaris is het van belang dat de agrarische accountant de taak op zich neemt de klant te informeren, signalen te herkennen en processen rondom het huwelijksvermogensrecht te begeleiden.
De accountant geeft echter aan niet zo veel aandacht aan het huwelijksvermogensrecht te besteden als hij eigenlijk zou willen.
De conclusie die getrokken kan worden uit dit onderzoek is dat agrarische accountants hun advies kunnen verbeteren door de interne processen in het bedrijf te verbeteren en door de informatievoorziening uit te breiden. Aanbevolen wordt om hiervoor een protocol te implementeren waarbij de dossiervorming van klanten verbeterd wordt en waardoor accountants structureler aandacht besteden aan de huwelijkse voorwaarden van de klant. Daarnaast kan de accountant zijn informatievoorziening uitbreiden door een (digitale) flyer te maken die naar de klanten gestuurd kan worden en door informatieavonden te geven aan de jongere generatie agrarische ondernemers.
On the first of January 2018 the 'limited community of property' became the new standard matrimonial regime. This change has made accountants questioning about who is responsible for the advice regarding the amendment of the law and therefore how these accountants can improve their advice in matrimonial property law. The main question answered in this report is therefore: How can agricultural accountants improve their advice in matrimonial property law?
In order to answer this question, qualitative as well as quantitative research was used. For this research, accountants, notaries and a tax lawyer were interviewed, a survey was conducted among agricultural entrepreneurs and their partners and a literature study was conducted. The answer of the research will give the agricultural accountant insight into the current advice in the matrimonial property law and provides practical advice to improve their advice.
The matrimonial property law can be found in Book 1 of the Dutch Civil Code. Some of the provisions are binding, but the choice system allows partners to fill in certain aspects according to their own wishes. For example, a couple can get married in community of goods or on marital conditions. Research has shown that the continuity of the company and the liability of the non-entrepreneurial partner are aspects in which the agricultural matrimonial property right differs. About 60% of agricultural entrepreneurs and their partners find it important to be aware of the matrimonial property law. Only 28% of the respondents say that they are aware of this. Informing about this is seen by 64% of the respondents as the task of the accountant. According to the notaries, it is also important that the agricultural accountant takes on the task of informing the customer, recognizing signals and supervising processes relating to matrimonial property law. However, the accountant states that he does not pay as much attention to matrimonial property law as he would actually like.
The conclusion is that agricultural accountants can improve their advice by improving the internal processes in the company and by expanding the information they give. It is recommended to implement a protocol for this in which the dossier-making of customers is improved and which make accountants pay more attention to the marital conditions of the client. In addition, the accountant can expand his information provision by creating a (digital) flyer that can be sent to the customers and by giving information evenings to the younger generation of agricultural entrepreneurs.
In dit hoofdstuk wordt het onderwerp van deze scriptie verantwoord. Eerst wordt de probleemanalyse uiteengezet, vervolgens wordt het onderzoeksdoel opgesteld, worden de onderzoeks- en deelvragen gegeven en wordt het onderzoek afgebakend. Ook worden in dit hoofdstuk de maatschappelijke en de wetenschappelijke relevantie gegeven.
Een huwelijk is een bij de wet geregelde verbintenis tussen twee personen (Uitgevers, 2018). In boek 1 van het Burgerlijk Wetboek wordt het Nederlandse huwelijksvermogensrecht uiteengezet met daarin het huwelijksgoederengemeenschap. Als echtgenoten trouwen zonder huwelijkse voorwaarden op te stellen, ontstond van rechtswege een gemeenschap van goederen (Kolkman M. J., 2014). Dit was tot 1 januari de algehele gemeenschap van goederen waarin zowel de bezittingen die voor als tijdens het huwelijk verkregen zijn tot het gemeenschappelijk huwelijksvermogen behoorden. Dit is een systeem dat enkel in Nederland, Suriname en Zuid- Afrika gehanteerd werd (R.C. Van der Wel, 2017).
Op 11 juli 2014 hebben drie leden van de Tweede kamer, Swinkels (D66), Recourt (PvdA) en Van Oosten (VVD), een wetsvoorstel ingediend omtrent een wijziging in het huwelijksvermogensrecht (Eerste kamer der Staten- Generaal, 2018). De voornaamste reden hiervoor is om het Nederlands huwelijksvermogensrecht te moderniseren (Mellama-Kranenburg, 2016). Daarnaast zou het vernieuwde huwelijksvermogensrecht beter aansluiten bij de internationale huwelijken. Het nieuwe huwelijksvermogensrecht dat vanaf 1 januari 2018 is
ŝŶŐĞŐĂĂŶ njŽƌŐƚ ĞƌǀŽŽƌ ĚĂƚ ĚĞ ƐƚĂŶǁĚŽĂƌĂĚƌƚĚ ǀ͚ĞĂƌůǀŐĂĞŶŚŐĞůŶĞ ĚŐŽĞŽŵƌĞ ŐĞŵĞĞŶƐĐŚĂƉ ǀĂŶ ŐŽĞĚĞƌĞŶ͛ ǁĂĂƌďŝũ ĚĞ ĂĂŶďƌĞŶŐƐƚĞŶ ; schenkingen en giften in beginsel niet meer onder het gemeenschappelijk vermogen vallen (Staatscourant 2018
Nr. 18050, 2018). Op de nieuwe wet is de overgangswet van toepassing, dit houdt in dat de nieuwe wet enkel voor huwelijken geldt die gesloten zijn vanaf 1 januari 2018. Huwelijken die hiervoor gesloten zijn behouden de standaard gemeenschap van goederen (Brinkman, 2016).
In 2017 traden er in totaal 64,4 duizend stellen in het huwelijk en sloten er 17,9 duizend stellen een geregistreerd partnerschap. Dit stelde het Centraal Bureau Statistiek vast op de voorlopige cijfers (CBS, 2018). Volgens onderzoek van Xxxxx Xxxxxx, hoogleraar notarieel recht, trouwden 25% van de Nederlanders in 2013 met huwelijkse voorwaarden en trouwden 75% in gemeenschap van goederen (Xxxxxx Xxxxxxxx, 2016). In de agrarische sector wijken deze cijfers af. Naar schatting van notaris Xxxxxxxx trouwt 40% van de agrarische ondernemers in gemeenschap van goederen en trouwt 60% van de stellen op huwelijkse voorwaarden (NotarisHulleman, sd). Agrarische ondernemers trouwen vaker op huwelijkse voorwaarden om onder andere de partner te beschermen tegen schuldeisers of om bij een scheiding als ondernemer het ondernemingsvermogen te behouden (VASN, 2012). De huwelijkse voorwaarden waarop een paar getrouwd is heeft invloed op de manier waarop de voorwaarden onderhouden dienen te worden en op hoe een paar bij scheiding het gemeenschappelijk vermogen(indien aanwezig) dienen te verdelen. Het is essentieel om de voorwaarden dan ook zo op te stellen
dat ze aan de verwachtingen van de partners voldoen en ze ĚĞ ƌŝƐŝĐŽ͛Ɛ njŽ enŐ. HŽierĞvoĚor zaŵl ŽŐĞůŝũŬ
het nieuwe standaard huwelijksvermogensregime niet voldoende zijn (Xxxxxxxxxx, 2017).
XXX xX ĚĞ ĂĐĐŽƵŶƚĂŶĐLJ ŝƐ Ğƌ ƐƉƌĂŬĞ ǀĂŶ ǀĞƌĂŶkĚkeĞn ƌŝŶŐĞŶ͘
allemaal op papier om ze door een computerteam op de computer uit te laten werken. Inmiddels heeft elke boekhouder een eigen computer en wordt er alleen nog maar meer geautomatiseerd. Tegenwoordig worden veel boekstukken gescand en automatisch verwerkt. Er werd verwacht dat het beroep boekhouder na een aantal jaar zelfs niet meer zou bestaan. Dat verandert de rol van de accountancy, doordat er minder tijd besteed wordt aan het inboeken en verwerken van gegevens is er nu meer tijd voor het advies. De communicatie naar de klant wordt steeds belangrijker (Driestedenbusiness, 2018). Er is al een accountantskantoor dat gratis belastingaangiftes doet, jaarrekeningen maakt en salarisstroken maakt en van de advisering een heel ander businessmodel maakt. Dit maakt dat de accountant nóg meer de rol van adviseur krijgt. Deze rol biedt nieuwe kansen doordat de adviseur over steeds meer real time informatie kan beschikken (Xxxxxxx, 2017).
Het nieuwe huwelijksvermogensrecht zal voor de meeste mensen niet voor meer duidelijkheid zorgen (Tolsma, 2015). Wat onduidelijk is, is wie de verantwoordelijkheid heeft over het advies rondom het nieuwe huwelijksvermogensrecht. De overheid heeft de wet gewijzigd en de notaris stelt de huwelijkse voorwaarden op, wat is dan de rol van de accountant? Is het de taak van de accountant om enkel te bemiddelen bij het opstellen van de huwelijkse voorwaarden of wordt er ook advies verwacht van de accountant? Zo ja, dan zal de accountant ook kennis van zake moeten hebben. Agrarische ondernemers trouwen vaker op huwelijkse voorwaarden, maar waar komt dit door? Dit zal invloed hebben op het advies van de accountant betreffende het huwelijksvermogensrecht.
Het doel dat met dit afstudeerwerkstuk behaald dient te worden is allereerst het opstellen van een analyse van het veranderde huwelijksvermogensrecht om duidelijk te maken wat er precies veranderd is. Daarnaast wordt er een analyse gemaakt van de aspecten rond het huwelijksvermogensrecht waarin de agrarische ondernemer zich onderscheidt van andere ondernemers of particulieren en die dus van belang zijn voor het advies van de agrarische accountant. Tot slot wordt gekeken wat de rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht is volgens de notaris en de klant en wat de accountant op dit moment aan advisering doet.
Uit deze analyses zal een conclusie getrokken worden waaruit een praktisch advies wordt opgesteld waarmee accountants hun advisering op het gebied van agrarisch huwelijksvermogensrecht kunnen verbeteren naar de adviesbehoefte van de klant en naar het veranderde huwelijksvermogensrecht. Het advies zal praktisch en toepasbaar zijn en geschikt zijn voor iedere agrarische accountant met (binnenkort) gehuwde ondernemers. Daarnaast kunnen (assistent-) accountants en cliëntadviseurs dit rapport gebruiken om hun kennis omtrent het agrarisch huwelijksvermogensrecht op te frissen of uit te breiden. Het rapport zal online openbaar worden gemaakt.
De onderzoeksvraag die aan de hand van de probleemanalyse gesteld wordt luidt:
Op welke manier kunnen agrarische accountants hun advies in het huwelijksvermogensrecht verbeteren?
Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn de volgende deelvragen geformuleerd:
1. Hoe is het huwelijksvermogensrecht op dit moment in de wet bepaald?
Om te onderzoeken wat de verandering in het advies is ten gevolge van de wetswijziging in het huwelijksvermogensrecht van 1 januari 2018, is het belangrijk om eerst een beter beeld te krijgen van wat die wetswijziging precies inhoudt. Met deze deelvraag wordt onderzocht hoe het huwelijksvermogensrecht op dit moment in de wet bepaald is, welke aspecten middels de wetswijziging zijn aangepast en wat het verschil is met het oude huwelijksvermogensrecht.
2. Xxxxxx onderscheidt de agrarische sector zich met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht?
Om te onderzoeken waarin de agrarische accountant bij het advies voor agrariërs specifiek op moet letten, wordt met deze vraag gekeken naar de aspecten waarin de agrarische sector zich onderscheidt op het gebied van huwelijksvermogensrecht. Aspecten die hier bij meegenomen worden zijn het ondernemingsvermogen en de meewerkende partner.
3. Wat is volgens de (partner van) de agrarische ondernemer de rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht?
Om te onderzoeken wat de klant van de agrarische accountant verwacht aan advisering wordt nagegaan wat de adviesbehoefte en de kennishiaat van de klant is en hoe de klant de advisering ervaart.
4. Wat is volgens de notaris de rol van de accountant in het agrarische huwelijksvermogensrecht? Om te onderzoeken wat voor rol de agrarische accountant speelt in het huwelijksvermogensrecht wordt onderzocht wat de visie van de notaris hierover is.
5. Welke activiteiten ondernemen agrarische accountants op dit moment om de klanten te adviseren op het gebied van huwelijksvermogensrecht?
Om een advies uit te kunnen brengen over de advisering door accountants moet eerst gekeken worden welke activiteiten er op dit moment op gebied van advies door de accountant gedaan worden. Aan de hand daarvan kunnen aspecten gekozen worden waarin er ruimte voor verbetering is.
In dit afstudeerwerkstuk zal de advisering van de accountant voor de agrarische klanten omtrent het huwelijksvermogensrecht onderzocht worden. Hierbij worden dus enkel de aspecten besproken die voor de agrarische klant van belang zijn. Daarnaast worden in interviews en enquêtes enkel de personen benaderd die in de agrarische sector werkzaam zijn.
Er wordt onderzoek gedaan naar en op basis van agrarische cijfers die niet representatief hoeven te zijn voor particulieren of andere soorten ondernemers. Dat sluit echter niet compleet uit dat het niet voor andere sectoren gebruikt kan worden. Het advies dat uitgebracht zal worden wordt toepasbaar gemaakt voor de accountant en zijn agrarische klanten. Andere dienstverlenende partijen worden in dit onderzoek niet meegenomen.
Voor zowel de agrarische accountant als voor zijn klant is het van belang om de huwelijkse voorwaarden goed op te stellen en te onderhouden. Agrarische ondernemers zijn erbij gebaat om middels de huwelijkse voorwaarden de continuïteit van het bedrijf te waarborgen. Hun partners, die wel of niet mee ondernemen, zijn erbij gebaat om niet aansprakelijk te zijn voor de schulden en om in geval van scheiding niet met lege handen het erf te verlaten. Voor agrarische accountants is het van belang om middels goed advies de klant zo goed mogelijk van dienst te zijn.
Door het nieuwe huwelijksvermogensrecht wordt verwacht dat de advisering verandert en dat er meer administratie nodig is om de vermogens gescheiden te houden. Dit zou een taak kunnen zijn voor de accountant, maar het is nog niet duidelijk of dit daadwerkelijk zo gezien wordt. Daarnaast is het niet duidelijk of accountants wel de juiste kennis hebben om hierover te adviseren. Met dit onderzoek worden deze vragen beantwoord en een advies uitgebracht hoe de accountant zijn/haar advisering kan verbeteren ten aanzien van de wensen van de klanten en kan aanpassen aan het veranderde huwelijksvermogensrecht.
Hiermee kan de accountant op een vrij simpele manier het advies verbeteren en aanpassen aan de wensen van de klant. Daarnaast kunnen accountants en diens assistenten dit rapport gebruiken om hun kennis van het veranderde huwelijksvermogensrecht en de belangrijkste aspecten hierin voor de agrarische ondernemers en hun partners opfrissen en/of uitbreiden.
Voor het beantwoorden van de deelvragen is per deelvraag een plan van aanpak gegeven waardoor de informatie voor het afstudeerwerkstuk efficiënt, systematisch en correct verzameld kon worden. In het onderzoek is gebruik gemaakt van literatuurstudie, diepte-interviews en een enquête.
Het beantwoorden van de eerste deelvraag is door middel van literatuurstudie gedaan. Hiervoor zijn wetstukken, vakliteratuur, wetenschappelijke artikelen en boeken met dit onderwerp geraadpleegd. Voor het beschrijven van het huidige huwelijksvermogensrecht is vooral gebruik gemaakt van kamerstukken, de Groene serie en de Asser serie. Deze bronnen geven objectief weer hoe de wet op dit moment in elkaar steekt. Om de veranderde elementen te omschrijven zijn de vakliteratuur en de wetenschappelijke artikelen de belangrijkste bronnen. Hierbij is enkel gebruik gemaakt van artikels geschreven door wetenschappers en vakmensen. Daarnaast zijn er boeken gebruikt die door professoren of meesters in recht geschreven zijn.
Voor het beantwoorden van de tweede deelvraag is gebruik gemaakt van vakliteratuur, wetenschappelijke artikelen en betrouwbare onderzoeksinstellingen als Agrimatie en het CBS. Enkel de stukken die door wetenschappers, professoren of meesters in recht zijn geschreven of waarin deze als bron gebruikt zijn, zijn gebruikt. Daarnaast zijn er interviews afgenomen met notarissen, accountants en een jurist, waarin gevraagd is naar de specifieke aspecten die voor agrarische huwelijkse voorwaarden belangrijk zijn. De interviewvragen die gebruikt zijn staan in bijlage 2.
Om de derde deelvraag te beantwoorden is er een enquête gehouden onder agrarische ondernemers. Alle getrouwde agrarische ondernemers en hun partners mochten deelnemen aan de enquête. Daarnaast konden ondernemers en hun partners die een relatie hebben, maar nog niet getrouwd zijn ook mee doen aan de enquête. Het doel was om de enquête minimaal door 50 (partners van) agrarische ondernemers in te laten vullen. Dit minimum is gekozen omdat er in dit onderzoek meerdere onderzoeksmethoden gebruikt zullen worden en er verwacht werd dat dit aantal passend zal zijn binnen het tijdsbestek van het onderzoek. Ook werd verwacht dat dit aantal een representatief beeld kon geven omdat er geen systematisch verschil zit tussen de deelnemers aan de enquête en de niet-deelnemers aan de enquête. De deelnemers die de enquête hebben ingevuld zijn per toeval gekozen, er is dus geen samenhangend verband onder de deelnemers. Daarnaast werd verwacht dat dit aantal ondervraagden behaald kon worden binnen de eigen connecties van de schrijver en het delen van dit onderzoek op facebook. Voor de enquête is gekozen om zowel open als gesloten vragen te stellen zodat de ondervraagde goed al zijn/haar informatie kwijt kan. De enquêtevragen zijn te vinden in bijlage 1. In de enquête werden vragen gesteld waaruit naderhand geconcludeerd kon worden wat voor informatie de ondervraagden (destijds) voor hun huwelijk van hun accountant gekregen hebben. Daarnaast kon er worden geconcludeerd op welke aspecten van de huwelijkse voorwaarden de klant over een kennishiaat beschikt. Ook kon er worden geconcludeerd wat de vraag van de klant is betreffende het advies van de accountant. Tot slot kon er een beeld gevormd worden van de aspecten waar de klant graag over geadviseerd wil en zou moeten worden en wat volgens de klant de taak van de accountant hierin is.
De vierde deelvraag is beantwoord door middel van interviews met notarissen. Hiervoor werden drie verschillende notarissen van verschillende kantoren voor geïnterviewd. De vragen die gesteld werden gingen over de rol van de accountant in het agrarisch huwelijksvermogensrecht, over eventuele samenwerkingen en over hoe de notaris die samenwerking graag zou zien.
Ook de vijfde deelvraag is beantwoord door middel van interviews. Er zijn drie accountants van verschillende accountantskantoren geïnterviewd om een representatief beeld te krijgen van wat de agrarische accountants op gebied van advies over het huwelijksvermogensrecht ondernemen. Er werden hierin vragen gesteld die duidelijk maakten wat de accountant onderneemt op het gebied van huwelijksvermogensrecht voor, tijdens en na het huwelijk en wat de motieven erachter zijn. Tot slot werd aan de hand van de uitkomsten van deze deelvragen een conclusie getrokken waaruit een advies is gegeven aan de accountants.
In dit hoofdstuk worden de resultaten per deelvraag uiteengezet.
3.1 Hoe is het huwelijksvermogensrecht op dit moment in de wet bepaald?
De rechten en plichten van echtgenoten
Titel 6 in Boek 1 BW geeft de rechten en verplichtingen van echtgenoten weer. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de bepalingen voor elk huwelijk gelden, ongeacht of een paar op huwelijkse voorwaarden is getrouwd of niet. De bepalingen zijn dus van dwingend recht, er kan dan niet van de wet worden afgeweken tenzij de wet dit anders bepaalt. Van art 1:84 BW en art 1:87 BW kan wel worden afgeweken (Nuytinck, 2018).
In art. 1:81 BW staat dat echtgenoten elkander getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd zijn, ze zijn verplicht xxxxxxxx het nodige te verschaffen. Dit is de basis van het huwelijk, wat vooral een symbolische waarde heeft. Getrouwheid kan immers moeilijk door de wet worden afgedwongen (Kolkman M. J., 2014). Daarnaast dienen echtgenoten volgens art. 1:82 BW de tot het gezin behorende minderjarige kinderen te verzorgen en op te voeden en de kosten van de verzorging en opvoeding te dragen. Volgens art 1:83 BW dienen echtgenoten elkaar desgevraagd inlichtingen te verschaffen over het door hen gevoerde bestuur alsmede over de stand van hun goederen en schulden (Prof. xx. xx. X. Xxxxxxxxxx, 2017). Als verlenging van art. 1:81 BW wordt in art. 1:84 BW gegeven dat echtgenoten tegenover elkaar verplicht zijn om bij te dragen in de kosten van de huishouding. De kosten die hieronder vallen zijn zowel de uitgaven voor het dagelijks bestaan als de bijzondere uitgaven. Hierbij horen de kosten van de opvoeding van de kinderen en de boodschappen, maar ook de kosten van een nieuwe fiets of auto. De kosten per partner zijn afhankelijk van de draagplicht van elke partner. Daarnaast dienen de echtgenoten op basis van fourneerplicht middelen ter beschikking te stellen voor de kosten van de huishouding. Echter kan de rechtbank, op verzoek van beide of één van de echtgenoten, een gegeven beschikking of onderling getroffen regeling wijzigen op grond van veranderde omstandigheden. In dat geval kan het zo zijn dat één van de partners alle kosten van de huishouding zal dragen en de ander weinig tot niets (De Overheid, 2019). In art 1:85 BW wordt gesproken over de aansprakelijkheid van de kosten van de gewone gang van huishouding. De aansprakelijkheid zal daarin niet alleen voor degene zijn die de schulden zijn aangegaan, maar ook voor diens partner. De schuldeiser kan in dat geval aanspraak maken op zowel het gemeenschappelijk vermogen als op het privévermogen van beide partners. Dit artikel kan tevens door veranderde omstandigheden aangepast worden volgens art. 1:86 BW (Het huwelijksvermogensrecht: art. 1:85 en 1:87 BW, 2012).
In art. 1:87 BW is een regeling opgenomen omtrent de vergoedingsrechten. Indien één van de partners met het privévermogen van de andere partner een buiten de gemeenschap vallend goed verkrijgt of als er hiermee een verbetering van een goed uit zijn privévermogen wordt gebracht, ontstaat er een vergoedingsvordering. Dit kan tevens ontstaan indien een partner een in zijn vermogen vallende schuld aflost met het privévermogen van zijn/haar partner.
Het toestemmingsvereiste is in art. 1:88 BW vastgelegd en regelt dat voor bepaalde rechtshandelingen door de ene partner toestemming nodig is van de andere partner. De toestemming kan bijvoorbeeld nodig zijn bij de verkoop van de echtelijke woning, grote giften, borgstellingen of koopovereenkomsten op afbetaling. In art. 1:89 is een vernietigingsbevoegdheid opgenomen waardoor bij schending van de toestemmingsvereiste de andere partner de rechtshandeling met terugwerkende kracht kan vernietigen (WVTAdvocaten, sd). Daaropvolgend stelt art. 1:90 dat een partner alleen is bevoegd tot bestuur van de eigen goederen en goederen van de gemeenschap. Indien één van de partners door afwezigheid of door andere redenen niet in staat is om zijn goederen te besturen, kan de rechtbank op basis van art. 1:91 en op verzoek van de andere partner beslissen om de partner zijn of haar bevoegdheid te ontzeggen. Als het voor een derde niet kenbaar is wie van de echtgenoten bevoegd is over het bestuur van een goed dat geen registergoed is, mag de derde de echtgenoot die de zaak of het papier aan toonder onder zich heeft tot bevoegd achten (De Groene Serie, 2019).
De genoemde bepalingen van titel 1.6 hoeven niet noodzakelijk te zijn gedurende het hele huwelijk. Indien een echtpaar gescheiden van tafel en bed willen leven, apart willen leven, zullen de bepalingen niet meer werken. Als een echtpaar op grond van art. 1:99 een echtscheiding aanvraagt zullen de bepalingen blijven gelden tot de echtscheiding volledig is voltrokken (Nuytinck, 2018).
Keuzestelsel
De Nederlandse wetgeving kent al sinds lange tijd een aantal keuzestelsels met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht. Tot 1 september 2002 kon men kiezen uit drie wettelijke keuzestelsels; ͚ŚĞƚ ǁĞƚƚĞůŝũ ĚĞĞůŐĞŶŽ͕Žd eƚ͚gƐemĐeeŚnsĂchƉap͛van vruchten en inkomsten͛ĞŶd e g͚emeenschap van winst en verlies͛. Bij
het wettelijk deelgenootschap wordt door de partners geen gebruik gemaakt van een gemeenschappelijk vermogen. Dit keuzestelsel is op 1 september 2002 afgeschaft. Hiervoor kwamen regels voor verrekenbedingen in de plaats. Daaropvolgend werden op 1 januari 2012 de keuzestelsels met gemeenschap van vruchten en inkomsten en van winst en verlies vervangen door de Wet aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen (Kolkman M. J., 2014).
In de praktijk werden deze keuzestelsels wegens praktische bezwaren echter nauwelijks gebruikt. Dat is dan ook de reden waarom deze keuzestelsels zijn afgeschaft. De huwelijken die tot 1 januari 2012 gebruik hebben gemaakt van één van deze keuzestelsels behouden deze huwelijkse voorwaarden wel.
De wettelijke gemeenschap van goederen
Het standaard huwelijksregime was tot 2018 de wettelijke gemeenschap van goederen. Indien stellen bij het aangaan van het huwelijk niet anders overeen kwamen waren ze op basis van dit regime getrouwd (Xxxxxxxx, 2018). De wettelijke gemeenschap van goederen wordt in de volksmond ook wel de algehele gemeenschap van goederen genoemd. In het Burgerlijk Wetboek wordt deze uitdrukking echter niet gebruikt.
Goederen
Op grond van art. 1:94 lid 2 BW omvat de gemeenschap alle tegenwoordige en alle toekomstige goederen. De hoofdregel hierbij is dat alles wat tijdens de gemeenschap wordt verkregen onder de gemeenschap valt, ongeacht door wie het goed verkregen is (Nuytinck, 2018).
In datzelfde lid worden echter ook een aantal goederen omschreven die niet tot de gemeenschap behoren, namelijk:
x ͚G͛oederen ten aanzien waarvan bij uiterste wilsbeschikking van de erflater of bij de gift is bepaald dat zij buiten de gemeenschap vallen.
x Pensioenrechten waarop de Wet vererving pensioenrechten bij scheiding van toepassing is, alsmede met die pensioenrechten verband houdende rechten op nabestaandenpensioen.
x Rechten op het vestigen van vruchtgebruik als bedoeld in art 4:29 BW en 4:30 BW, vruchtgebruik dat op grond van die bepalingen is gevestigd, alsmede hetgeen wordt verkregen ingevolge artikelen 34 van het vierde Burgerlijk Wetboek.͛(͛Prof. xx. xx. X. Xxxxxxxxxx, 2017)
Daarnaast zijn er in art. 1:94 BW nog een paar bepalingen te vinden over goederen die niet onder de gemeenschap vallen, namelijk:
x ͚G͛oederen en schulden die aan één van de echtgenoten op enigerlei bijzondere wijze verknocht zijn, vallen slechts in de gemeenschap voor zover die verknochtheid zich hiertegen niet verzet.͛(͛art. 1:94 lid 4 BW)
Door de aard van een bepaald goed kan het zijn dat het er zich tegen verzet in het gemeenschappelijk vermogen te vallen. Een voorbeeld hiervan zijn persoonlijke voorwerpen zoals sierraden, maar ook
bijzondere gelden als een invalidenuitkering of een letselschade uitkering (Xxxxxxx Xxxxxxxx, 2012).
x ͚V͛ruchten van goederen die niet in de gemeenschap vallen, vallen evenmin in de gemeenschap. Buiten de gemeenschap valt hetgeen wordt geïnd op een vordering die buiten de gemeenschap valt, alsmede een vordering tot vergoeding die in de plaats van een eigen goed van een echtgenoot treedt, waaronder begrepen een vordering ter zake van waardevermindering van zulk een goed.͛(a͛rt 1:94 lid 6 BW)
x ͚Ee͛n goed dat een echtgenoot xxxxxx dan om niet verkrijgt, blijft buiten de gemeenschap indien de tegenprestatie bij de verkrijging van dit goed voor meer dan de helft ten laste komt van zijn eigen vermogen. Voor zover de tegenprestatie ten laste van de gemeenschap komt, is de echtgenoot gehouden tot een vergoeding aan de gemeenschap. Het beloop van de vergoeding wordt bepaald overeenkomstig art. 1:87 lid twee en drie.͛(͛art 1:95 lid 1 BW) (Prof. xx. xx. X. Xxxxxxxxxx, 2017)
Schulden
Op grond van art. 1:94 lid 5 omvat de gemeenschap wat haar lasten betreft alle schulden van ieder der echtgenoten, zowel van voor als tijdens het huwelijk. Ook hier heeft de wet een paar uitzonderingen op gemaakt. De schulden die niet onder de gemeenschap vallen zijn:
x ͚Sc͛hulden die aan een der echtgenoten op enigerlei bijzondere wijze verknocht zijn (art 1:94 lid 3 BW).
x Schulden betreffende van de gemeenschap uitgezonderde goederen.
x Schulden uit door een der echtgenoten xxxxxx giften, gemaakte bedingingen en aangegane omzettingen als bedoeld in art. 4:126 lid 1 en lid 2 onder a en c BW.͛(͛De Groene Serie, 2019).
Voorbeelden van verknochte goederen die buiten de gemeenschap vallen zijn de advocaatkosten bij de ƐĐŚĞŝĚŝŶŐ͘ KŶĚĞƌ ĚĞ ĐĂƚĞŐŽƌŝĞ ͚ƐĐŚƵůĚĞŶ ďĞƚƌĞĨĨĞŶĚĞ bijvoorbeeld schulden die zijn aangegaan voor het onderhoud of de verbouwing van een eigen goed, dat dus
buiten de gemeenschap valt. Schulden die tot een nalatenschap behoren waartoe een echtgenoot gerechtigd is
ŬƵŶŶĞŶ ďĞƐƚĂĂŶ Ƶŝƚ ĞĞŶ ĞƌĨďĞůĂƐƚ-ůŝĞŶŐŐĂ͘ƚ Ğ Ŷƌ͛ƚ͕͘ Ěϰŝ͗ƚϭ Ϯnjϲŝ ũ Ŷt
bevoordelingen met werking bij overlijden. Een voorbeeld hiervan is een schenking die tijdens iemands leven is gedaan, maar pas na overlijden zijn uitgevoerd (Xxxxxxxx xxx Xxxxxxx advocaat, sd).
Privéschuldeisers kunnen zich verhalen op de tot de gemeenschap behorende goederen. Het is hierbij niet van belang of de schuld wordt aangemerkt als eigen schuld of als gemeenschapsschuld. Een eigen schuld van de ene echtgenoot kan niet verhaald worden op het eigen vermogen van de andere echtgenoot. In art. 1:96 BW zijn deze bepalingen opgenomen. Op basis van lid 2 kan de echtgenoot zonder schulden beschermd worden voor de echtgenoot met schulden. De echtgenoot zonder schulden kan privégoederen van de echtgenoot met schulden aanwijzen waarop de privéschuldeiser allereerst verhaal kan halen. Andersom is ook de privéschuldeiser beschermd, hij kan, indien de echtgenoot met schulden onvoldoende eigen vermogen heeft, verhaal halen op het gemeenschappelijk vermogen (Nuytinck, 2018).
Als een gemeenschapsschuldeiser aanspraak doet op het privévermogen van een echtgenoot of als een echtgenoot een gemeenschapsschuld met privévermogen voldoet ontstaat er op basis van art. 1:96 lid 3 BW een reprise ten laste van de gemeenschap. Er is dan een verrijking van de gemeenschap, die de echtgenoot uit wiens vermogen de verrijking voortvloeit terug kan vorderen. Het omgekeerde is het geval als privéschulden met het gemeenschapsvermogen voldaan worden. Dit is opgenomen in art. 1:96 lid 4 BW en wordt ook wel récompense ten bate van de gemeenschap genoemd (Kolkman M. J., 2014).
Bestuur
Goederen kunnen dus tot het gemeenschappelijk vermogen of tot het privévermogen van één van de echtgenoten behoren. Het art. 1:97 BW bepaalt dat de echtgenoot op wiens naam het goed staat het bestuur
van dit goed heeft. De goederen die in het gemeenschappelijk vermogen vallen worden bestuurd door beide echtgenoten. Deze regeling is op 1 januari 2012 in werking getreden, voorheen had enkel de echtgenoot van wiens zijde het goed in de gemeenschap kwam het bestuur over het goed. De nieuwe bepaling is in de wet opgenomen zodat ook de echtgenoot die geen kostwinner is de bevoegdheid heeft om te besturen over een goed. Tevens is het nu duidelijker wie bestuur bevoegd is over de gemeenschappelijke goederen (Kolkman M. J., 2014).
Huwelijkse voorwaarden
Als de partners die in het huwelijk treden het niet wenselijk vinden om in gemeenschap van goederen te trouwen, kunnen ze op basis van art. 1:114 BW zowel voorafgaand als tijdens het huwelijk huwelijkse voorwaarden
XXXxXxxXXx ,xXxxxx xX XXx XXXXxXXXxxxX ĚĂƚ ŚĞƚ ƉĂĂƌ ŶŽƚĂƌŝģůĞ ĂnŬgeƚgaaĞn.͛V olgǁenŽs dƌitĚarĞtikŶel, arĂt. 1Ă:115 BW, kunnen de voorwaarden dus alleen geldig
tot stand komen bij de notaris. De akte wordt vervolgens ingeschreven in het huwelijksgoederenregister ter griffie van de rechtbank binnen welk rechtsgebied het huwelijk is voltrokken. Hierdoor kunnen derden (schuldeisers) inzien welke huwelijksvermogensregime van toepassing is (Xxxxxxx M. J., 2014).
Bij het aangaan van huwelijkse voorwaarden dienen echtgenoten zich binnen de kaders van het regelend en het dwingend recht te houden. Krachtens art. 1:121 BW is het niet mogelijk om voorwaarden op te stellen die in strijd zijn met de dwingende wetsbepalingen, de goede zeden of de openbare orde. Daarnaast kan niet afgeweken worden van de rechten die uit ouderlijk gezag voortvloeien of van de rechten die de wet aan een langstlevende echtgenoot toekent.
In art. 1:117 BW is bepaald dat huwelijkse voorwaarden die voor het huwelijk zijn gemaakt pas in werking treden op het tijdstip van de huwelijksvoltrekking. Indien de huwelijkse voorwaarden tijdens het huwelijk aangepast of opgesteld worden treden zij, krachtens art. 1:120 BW, in werking op de dag waarop de notariële akte door de notaris en de echtgenoten zijn ondertekend. Ontbindende tijdsbepalingen kunnen niet op de huwelijkse voorwaarden toegepast worden. Opschortende tijdsbepalingen kunnen niet op huwelijkse voorwaarden voorafgaande het huwelijk worden toegepast, maar wel bij het aanpassen van de huwelijkse voorwaarden tijdens het huwelijk (De Groene Serie, 2019).
Doordat huwelijkse voorwaarden op verschillende manieren opgesteld kunnen worden kan het vele vormen aannemen. De belangrijkste vormen zullen in deze paragraaf besproken worden.
Koude uitsluiting
Onder koude uitsluiting wordt verstaan; een overeenkomst van huwelijkse voorwaarden waarin elke huwelijksvermogensrechtelijke gemeenschap is uitgesloten. Hierbij hoeven geen verrekenbedingen voor inkomen of vermogen gemaakt te worden. Als een echtpaar bepaalt om wel de inboedel te delen, en dus onder het gemeenschappelijk vermogen te plaatsen, behoort het huwelijksvermogensregime ook onder de koude uitsluiting. Dit kan ook voorkomen indien van een goed niet duidelijk is tot wiens privévermogen dit behoort. Op basis van art. 1:131 BW valt dit goed dan in de gemeenschap. Ook komt het voor dat de echtparen wel een gezamenlijke bankrekening hebben (Kolkman M. J., 2014).
Voorheen werd dit stelsel vooral gekozen om boedelmenging te voorkomen en de ondernemende echtgenoot
te besĐŚĞƌŵĞŶ ǀŽŽƌ ĚĞ ƌŝƐŝĐŽ͛Ɛ ǀĂŶ ĚĞ ŽŶĚĞƌŶĞŵĞƌ͘ KŵĚĂƚ niet meedeelde in de vruchten van inspanning rijst de vraag of deze overeenkomst wel voldoet aan de
maatstaven van de redelijkheid en billijkheid. Om deze redenen zijn dan ook de verrekenstelsels ontwikkeld (Kolkman M. J., 2014).
Periodiek verrekenbeding
De algemene regels voor verrekenbedingen zijn opgenomen in art. 1:132-140 BW. Hierin is bepaald dat de verplichting tot verrekening wederkerig is en bij helfte geschiedt. De verrekening heeft betrekking op de inkomsten die- of vermogen dat de echtgenoten tijdens het bestaan van de verplichting hebben verkregen. Daarentegen heeft het geen betrekking op vermogens die door erfopvolging bij versterf, making, lastbevoordeling of gift zijn verkregen en tevens de vruchten ervan. Indien één van de echtgenoten een goed dat verrekend dient te worden verzwijgt, zoek maakt of verborgen houdt waardoor het niet verrekend kan worden, dient de waarde daarvan niet verrekend te worden, maar dient het geheel aan de andere echtgenoot vergoed te worden. Krachtens art. 1:136 lid 1 BW dient een goed dat onder aanwending van te verrekenen vermogen is verkregen uit het te verrekenen vermogen voor het deel dat door dat verkregen vermogen verkregen is, verrekend te worden. Dit kan worden uitgelegd aan de hand van een voorbeeld (Nuytinck, 2018). Voorbeeld: Echtgenoot A koopt een woning die alleen aan hem wordt geleverd. De woning kost 100.000 euro waarvan hij 50.000 euro met geërfd geld betaalt en de overige 50.000 euro met inkomen uit overgespaarde middelen. Alle inkomsten die voor ieders voor de helft toekomen dienen verrekend te worden. In dit geval zal het economisch belang van echtgenoot B in het huis 1/4e deel zijn. Indien het huis bij scheiding 150.000 euro waard is zal echtgenoot B recht hebben op 37.500 euro.
Het periodiek verrekenbeding (ook wel Amsterdams verrekenbeding genoemd) voorziet in een periodieke, meestal jaarlijkse, verrekening van overgespaarde inkomsten. De partners dienen hierbij in de huwelijkse voorwaarden duidelijk te maken welk inkomen bedoeld wordt (Nuytinck, 2018). Het kan zijn dat alleen het inkomen uit arbeid en niet inkomen uit vermogen verrekend wordt. Er zijn hierin meerdere mogelijkheden. Het nadeel van de periodieke verrekening is dat de verrekening in de praktijk niet altijd (jaarlijks) gemaakt wordt. Hierdoor is het bij scheiding moeilijk om te achterhalen wat er met de inkomsten gebeurd is om vervolgens alsnog een verrekening te maken (VCB Notarissen, 2016).
Indien de periodieke verrekening niet gemaakt is, is art. 1:141 BW van belang. Hierin wordt geregeld wat er geldt indien over een bepaald tijdvak de verrekening niet gemaakt is, terwijl dat wel had gemoeten. De verplichting
ďůŝũĨƚ ĚĂŶ ďĞƐƚĂĂŶ ĞŶ ƐƚƌĞŬƚ njŝĐŚ Ƶŝƚ ͚ŽǀĞƌ ŚĞƚ ƐĂůĚ verrekend ŝƐ͕ ĂůƐŵĞĚĞ ŽǀĞƌ ĚĞ ǀƌƵindĐe Śvaƚn hĞetŶh uwĚeliĂjk ĂbliƌjktǀdaĂt Ŷer ͛nie͘t aan důe Ɛ Ğƌ ďŝ verplichting is voldaan, wordt door de wetgever bepaald dat het op dat moment aanwezige vermogen wordt
vermoed te zijn gevormd door hetgeen verrekend had moeten worden. Dit kan anders bepaald worden als vermoed wordt dat dit niet voldoet aan de kaders van de redelijkheid en billijkheid (De Groene Serie, 2019). Op grond van art 1:141 lid 6 BW verjaart een vordering tot verrekening niet eerder dan drie jaar na de beëindiging van het huwelijk of na de inschrijving van de beschikking tot scheiding van tafel en bed in het register (De Groene Serie, 2019).
Finaal verrekenbeding
De algemene regels die hiervoor genoemd zijn onder de periodieke verrekenbeding zijn ook van toepassing op het finale verrekenbeding. Een finaal verrekenbeding wordt in tegenstelling tot het periodiek verrekenbeding pas uitgevoerd bij het einde van het huwelijk. Hierbij wordt afgerekend alsof er tijdens het huwelijk een bepaald huwelijksvermogensregime heeft bestaan. Indien het huwelijk beëindigd wordt door overlijden wordt er meestal gedaan alsof er sprake was van de gemeenschap van goederen omdat dit voor de weduwe/weduwnaar het gunstigst is. Eindigt een huwelijk door echtscheiding, dan dient er een verrekening gemaakt worden op basis van wat de echtgenoten in de huwelijkse voorwaarden hebben kortgesloten.
Het finale verrekenbeding wordt regelmatig in combinatie met het periodiek verrekenbeding aangetroffen en corrigeert hierbij het niet naleven van de laatstgenoemde (Kolkman M. J., 2014).
Ontbinding
Krachtens art. 1:99 lid 1 BW kan een gemeenschap op verschillende wijzen ontbonden worden:
- In geval van overlijden; op het tijdstip van overlijden.
- In geval van echtscheiding of ontbinding van het geregistreerd partnerschap door de rechter; op het moment dat het verzoek wordt ingediend.
- In geval van scheiding van tafel en bed; op het tijdstip van indiening van het verzoek.
- In geval van opheffing van de gemeenschap door beschikking; op het tijdstip van indiening van het verzoek.
- In geval van beëindiging van het geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden; op het tijdstip waarop de overeenkomst wordt gesloten.
- In geval van vermissing en een daarop gevolgd huwelijk of geregistreerd partnerschap; op het moment van beschikking.
- In geval van opheffing bij latere huwelijkse voorwaarden; op het tijdstip dat de akte is verleden, tenzij in de akte een later tijdstip is aangewezen. ( art. 1:120 lid 1 BW)
Zoals vermeld is, is te zien dat het huwelijk veelal is ontbonden op het moment dat het verzoek is ingediend.
Xxxx is op dat moment de feitelijke relatie ook over. Ğ ŚƵǁĞůŝũŬƐŐĞŵĞĞŶƐĐŚĂƉ ǀĞƌĂŶĚ ŐĞŵĞĞŶƐĐŚĂƉ͛ ŽƉ . DďoĂor ƐdeŝonƐtb inǀdinĂg Ŷve ranĂdeƌrtƚde͘a ardϯv͗anϭdeϴgϵemeenschap en stopt de
boedelmenging. De tot de gemeenschap behorende goederen kunnen niet meer worden benut voor schulden van één van de echtgenoten die zijn ontstaan na de ontbinding. De ontbonden gemeenschap heeft nu een
͚ĂĨŐĞƐĐŚĞŝĚĞŶ ǀĞƌŵŽŐĞŶ͛ ǁĂĂƌ ĞŶŬĞů ƐĐŚƵůĚĞŝƐĞƌƐ ǁŝĞƌ
kunnen halen. Daarnaast geldt de bestuursregeling van art. 1:97 BW nog steeds en gelden art. 1:95 BW en art. 1:96 BW niet meer (De Groene Serie, 2019).
Faillissement
Het faillissement valt oorspronkelijk niet onder het huwelijksvermogensrecht, maar omdat in dit afstudeerwerkstuk het huwelijksvermogensrecht voor agrarische ondernemers wordt onderzocht is het van belang om dit aspect wel mee te nemen. Het Faillissement is opgenomen in de faillissementswet. Art. 61 lid 1 FW gebiedt dat een echtgenoot of geregistreerd partner van de schuldenaar alle goederen die hem toebehoren, goederen die niet in de huwelijksgemeenschap vallen, terug kan vorderen. Hierbij worden in art. 61 lid 2-6 FW de bijbehorende voorwaarden voor het leveren van bewijs van eigendom gegeven (Eerste kamer der Staten- Generaal, 2018).
Daarnaast worden in art. 63 lid 1 en lid 2 FW nog twee andere bepalingen gegeven die betrekking hebben op het privévermogen van beide echtgenoten en het gezamenlijk vermogen. Zo bepaalt lid 1 dat het faillissement van een persoon die in enige gemeenschap van goederen is gehuwd of in enige gemeenschap van goederen een geregistreerd partnerschap is aangegaan, als een faillissement van het gemeenschap wordt behandeld. Deze bepaling is dus van toepassing op de uitgebreide gemeenschap van goederen, maar ook op de beperkte gemeenschap van goederen. Elk goed waarvan vermoed wordt dat het onder de gemeenschap valt, valt onder het faillissement tenzij de niet-gefailleerde echtgenoot bewijst dat dit goed buiten de gemeenschap valt. Schuldeisers zullen hierbij als eerst aanspraak maken op het gemeenschappelijk vermogen en daarna op het privévermogen van de gefailleerde echtgenoot.
Als gevolg van de faillietverklaring verliezen beide echtgenoten van rechtswege hun bestuur over de goederen van de gemeenschap (De Groene Serie, 2019).
Het huidige huwelijksvermogensrecht
Als men vanaf 1 januari 2018 trouwt en niks regelt omtrent het huwelijksvermogensrecht ontstaat van ƌĞĐŚƚƐǁĞŐĞ ͚ďĞƉĞƌŬƚĞ ŐĞŵĞDĞitŶƐis ĐdŚe ĂnƉie uweǀsĂtaŶnd aardŐŽvaĞn ĚhĞetƌĞŶ͛͘ huwelijksvermogensrecht. In dit stelsel blijven alle vermogens onder het privévermogen van de echtgenoten
behoren, alleen het vermogen dat beide echtelieden gedurende de gemeenschap hebben opgebouwd valt onder het gemeenschappelijk vermogen. Giften en erfenissen behoren voortaan ook onder het privévermogen. De wijziging in het huwelijksvermogensrecht speelt in op de veranderingen in de maatschappij. De wetgeving sluit hierbij, naar oordeel van initiatiefnemers, aan bij wat de meerderheid van de bevolking als wenselijk beschouwd. De afgelopen jaren is het aantal huwelijken waar uitsluitingsclausules in opgenomen zijn toegenomen (Wolters Kluwer, 2019). Het past beter bij de kijk op het huwelijk waarin alleen datgene dat door de inspanningen van beide echtgenoten tijdens het huwelijk verkregen is onder het gemeenschappelijk vermogen behoort. Daarnaast is het nieuwe stelsel internationaal gezien gangbaarder, het sluit beter aan bij de voorgestelde huwelijksvermogensstelsels van de Commission on European Family Law (Comission on European Family Law, 2013). Hierdoor wordt er verwacht dat immigranten minder problemen zullen ervaren bij het sluiten van een huwelijk in Nederland. Voor de wetgever waren dit de doorslaggevende argumenten om het nieuwe huwelijksvermogensrecht in te voeren.
Daarnaast zorgt de wijziging ervoor dat er, middels het bewijsvermoeden, minder geadministreerd hoeft te worden. Er is meer duidelijkheid over de privéschuldeisers op gemeenschapsgoederen en de verhouding tussen het ondernemingsvermogen en het gemeenschappelijk vermogen. In deze paragraaf worden de wijzigingen uiteengezet omtrent de beperkte gemeenschap van goederen. Onderdelen die niet zijn benoemd zijn hetzelfde gebleven zoals omschreven xX xX XX xXX(XxxxXxxXxXXxXxXxx Ğde r SĂtatůenŝ-GŶenĞerĂaa͛l, 2Ɛ014/2015).
Goederen
Omdat het wetsvoorstel een nieuw uitgangspunt heeft, is in art. 1:94 lid 2 BW de wettelijke gemeenschap van goederen opnieuw gedefinieerd. Dit is de belangrijkste aanpassing in het huwelijksvermogensrecht. De nieuwe definitie luidt als volgt: De gemeenschap omvat, wat haar baten betreft, alle goederen die reeds voor de aanvang van de gemeenschap aan de echtgenoten gezamenlijk toebehoorden, en alle overige goederen van de echtgenoten, door ieder van heb afzonderlijk of door hen tezamen vanaf de aanvang van de gemeenschap tot haar ontbinding verkregen met uitzondering van onderdeel a,b en c. Hierin is onderdeel a eveneens aangepast. In het nieuwe huwelijksvermogensrecht vallen bij versterf, making, lastbevoordeling of gift verkregen goederen niet in de gemeenschap, deze goederen blijven privé. Het is hierbij niet van belang wanneer het goed is verkregen (De Groene Serie, 2019).
Er zijn twee nieuwe beperkingen op het tweede lid, onderdeel a van toepassing. Allereerst wordt het door art. 1:94 lid 3 onderdeel a onmogelijk gemaakt om de gemeenschap uit te hollen door goederen uit de gemeenschap naar één van de echtgenoten te schenken. Dit zou anders volgens het oude lid 2 onderdeel a niet meer in de gemeenschap vallen. Daarnaast is in lid 3 onderdeel b opgenomen dat de goederen, alsmede de giften ervan, waarvan bij uiterste wilsbeschikking of bij de gift is bepaald dat ze in de gemeenschap vallen daadwerkelijk onder de gemeenschap vallen (Eerste kamer der Staten-Generaal, 2018).
Tot 1 januari 2018 vielen giften en erfrechtelijke verkrijgingen alleen buiten het gemeenschappelijk vermogen als de schenker of erflater een uitsluitingsclausule had gemaakt. In het nieuwe huwelijksvermogensrecht komt deze clausule nog steeds voor in art. 1:94 lid 4. De erflater of schenker kan hierdoor nog steeds voorkomen dat hetgeen van hem wordt verkregen met de echtgenoot gedeeld zal worden indien de partners in hun huwelijkse voorwaarden hebben opgenomen dat erfrechtelijke verkrijgingen en schenkingen onder het gemeenschappelijk vermogen behoren. Hierbij is bepaald dat de testeervrijheid, de vrijheid om de inhoud van een testament zelf te bepalen, op het gebied van de uitsluitingsclausule vóór de contractsvrijheid van de echtgenoten gaat. Echter, als het om een insluitingsclausule gaat, gaan de belangen van de echtgenoten voor het belang van de erflater of
schenker. De uitsluitingsclausule kan daarom wel dwingen, maar de insluitingsclausule niet. Voor de erflater of schenker is het nog wel een mogelijkheid om beide echtgenoten apart iets te schenken of na te laten. Deze goederen zullen dan onder het privévermogen van de partners vallen (Eerste kamer der Staten-Generaal, 2018).
Een kanttekening die bij het nieuwe gemeenschap van goederen gemaakt kan worden is dat indien echtgenoten voor het aangaan van het huwelijk voor een goed in ongelijke delen gerechtigd zijn, deze ongelijkheid bij het huwelijk wordt opgeheven. Dit houdt dus in dat als de partners voor het huwelijk samen een huis hebben gekocht waarvan één echtgenoot een aandeel van 1/4e heeft en de ander 3/4e, dit na het huwelijk verandert in twee gelijke aandelen ban 50%. Indien de echtgenoten dit niet wensen kunnen ze hier afspraken over maken in de huwelijkse voorwaarden (Eerste kamer der Staten-Generaal, 2018).
Schulden
In het nieuwe huwelijksvermogensrecht is onder art. 1:94 een lid toegevoegd, lid 7. Dit lid is praktisch gezien overgenomen van lid 5 van het oude huwelijksvermogensrecht. Omschreven wordt dat tot de gemeenschappelijke schulden behoren: de gemeenschappelijke schulden voorafgaande het huwelijk en de schulden die tijdens het huwelijk zijn ontstaan van ieder van de echtgenoten. Hierbij zijn uitgezonderd;
x xxxXXXxXXX XxX XXX XXX xXX XX XXXxXXXXxXX ĞŶŝŐĞƌ
verknochtheid zich tegen het vallen in de gemeenschap verzet͘(͛a͛rt. 1:94 lid 5)
x ͚Sc͛hulden betreffende van de gemeenschap uitgezonderde goederen. (art. 1:94 lid 7 onder a)
x Schulden die behoren tot een nalatenschap waartoe een echtgenoot is gerechtigd. (art. 1:94 lid 7 onder b)
x Schulden uit door een van de echtgenoten xxxxxx giften, gemaakte bedingen en aangegane
omzettingen als bedoeld in art. 4:126 lid 1 en lid 2 onder a en c. ;Ăƌƚ͘ ϭ͗ϵϰ( DeůGŝroĚen e ϳ ŽŶĚĞƌ
Serie, 2019)
In het voorgaande huwelijksvermogensrecht hadden echtgenoten een draagplicht voor zowel hun eigen schulden als voor de schulden van hun echtgenoot. In art. 1:96 BW is ook een wijziging opgenomen. In het oude aanwijsrecht werd bepaald dat gemeenschapsgoederen niet voor een privéschuld konden worden gebruikt indien de echtgenoot zonder schuld privégoederen van de schuldenaar kon aanwijzen die voldoende verhaal bieden. Hier is aan toegevoegd dat gemeenschapsschuldeisers niet op privégoederen kan verhalen als de echtgenoot gemeenschapsgoederen aanwijst die voldoende verhaal bieden.
Krachtens lid 3 kan een privéschuldeiser verhaal doen op 50% van de waarde van de goederen in het gemeenschappelijk vermogen. De andere 50% behoort immers volgens art. 1:96 lid 3 BW tot het vermogen van de andere echtgenoot. Het is hierbij wel mogelijk dat de andere echtgenoot een goed waarop de schuldeiser zich wil verhalen overneemt. De echtgenoot betaalt dan de helft van de waarde van het goed en het goed valt vervolgens onder het privévermogen van de echtgenoot. Dit wordt ook wel het overnamerecht genoemd (Wolters Kluwer, 2019).
Tot slot is in het nieuwe huwelijksvermogensrecht in art. 1:100 BW een nieuw lid opgenomen die bepaalt dat als bij ontbinding de gemeenschapsgoederen niet tegen de gemeenschapsschulden wegen, deze schulden over gelijke delen onder de echtgenoten verdeeld worden. Als deze verdeling niet voldoet aan de redelijkheid en billijkheid, zal er een andere draagplicht voortvloeien (Wolters Kluwer, 2019).
Ondernemingsvermogen
Aan art 1:95 is een nieuw onderdeel toegevoegd, art 1:95a. het uitgangspunt hiervan is dat wat tijdens het huwelijk verdient wordt, onder het gemeenschappelijk vermogen valt. Indien één van de echtgenoten een voorhuwelijkse onderneming heeft en hiermee zijn inkomen haalt zonder het uit te keren, valt het buiten de gemeenschap van goederen. Dit gaat in strijd met de basis van het nieuwe huwelijksvermogensrecht. In het nieuwe artikel wordt in lid 1 bepaalt dat indien een onderneming buiten de gemeenschap valt, er ten bate van de gemeenschap toe komt; een redelijke vergoeding voor kennis, vaardigheden en arbeid die een echtgenoot ten behoeve van die onderneming heeft aangewend, voor zo ver een dergelijke vergoeding niet al op een andere wijze ten bate van beide echtgenoten komt of is gekomen (Eerste kamer der Staten-Generaal, 2018).
Een redelijke vergoeding is een vergoeding die de ondernemende echtgenoot aan de gemeenschap voldoet zodat beide echtgenoten genieten van de inspanningen die de ondernemer voor het bedrijf doet. Hierbij wordt dus niet de onderneming, maar de echtgenoot die de onderneming drijft gebonden aan het gemeenschappelijk vermogen. De regeling geldt enkel als de onderneming tot het privévermogen van een der echtgenoten behoort en dat hij getrouwd is waarbij er een gemeenschap van goederen bestaat. De regeling geldt dus niet als er een koude uitsluiting van toepassing is (met eventueel een gemeenschap van inboedel) (Fullfinance consultants, 2018). Daarbij komt dat er op deze regeling geen overgangsbepaling van toepassing is (Nuytinck, 2018).
De grootte van de vergoeding kan zowel door de echtgenoten als door de rechter worden vastgesteld. Wat in de praktijk nog onduidelijk is, is wat er onder een redelijke vergoeding verstaan wordt en wanneer deze vergoeding opeisbaar wordt. De vergoedingen moeten maatschappelijk aanvaardbaar zijn en bij het vaststellen ervan dienen alle feiten en omstandigheden in acht genomen te worden. Daarnaast dient de vergoeding de continuïteit van het bedrijf niet in gevaar te brengen. Echtgenoten kunnen hierover het best concrete afspraken maken in hun huwelijkse voorwaarden, middels bijvoorbeeld een percentage van de winst of een vast bedrag per jaar. Uiteindelijk dient de rechter invulling te geven aan de vergoeding als de partners het hier niet over eens worden (Nuytinck, 2018).
In art. 1:95a lid 2 wordt uiteengezet dat indien een onderneming op naam en voor rekening van een personenvennootschap of rechtspersoon wordt uitgeoefend, de gerechtigheid tot die personenvennootschap of die rechtspersoon buiten de gemeenschap valt en de echtgenoot die daartoe is gerechtigd, in overwegende mate bij machte is te bepalen dat de winsten van die onderneming hem rechtstreeks of middellijk ten goede komen, komt ten bate van de gemeenschap een redelijke vergoeding voor de kennis, vaardigeden en arbeid die een echtgenoot ten behoeve van die onderneming heeft aangewend, voor zover een dergelijke vergoeding niet al op andere wijze ten bate van beide echtgenoten komt of is gekomen (De Groene Serie, 2019). Deze regeling houdt in dat art 1:95a lid 1 ook geldt voor de VOF of maatschap waarbij de goederenrechtelijke gerechtigheid tot het vermogen ervan buiten de gemeenschap valt en de echtgenoot in overwegende mate bevoegd is te bepalen dat de winsten hem rechtstreeks of middellijk ten goede komen.
Faillissement
Voor de wetswijziging was er in de wet een terugneemrecht opgenomen. De partner van de failliete echtgenoot kan op basis van art. 61 FW privégoederen terugnemen uit de faillissementsboedel. Hierin zijn in lid 2 t/m 4 een aantal bewijsregels aan verbonden die in het nieuwe huwelijksvermogensrecht zijn komen te vervallen om de positie van de niet-gefailleerde echtgenoot te versterken. Tevens zijn lid 5 en 6 ook komen te vervallen. Lid 5 is komen te vervallen wegens het beginsel dat de man ten tijde van het ontstaan van de faillissementswet bestuursrecht uitoefende op de privégoederen van de vrouw, wat inmiddels achterhaald is. Lid 6 bepaalde dat de partner van de gefailleerde voor zijn persoonlijke schuldvorderingen optreed als schuldeiser. Omdat het ook zonder wettelijke bepaling vanzelf spreekt dat de partner van de gefailleerde voor zijn persoonlijke vorderingen geen afwijkende positie inneemt ten opzichte van anders schuldeisers is dit lid ook verwijderd (De Groene Serie, 2019) (Eerste kamer der Staten-Generaal, 2018).
Belangrijkste verschillen Nederlands huwelijksvermogensrecht voor en na wetswijziging
Voor 01-01-2018 | Na 01-01-2018 |
Artikel 1:94 Indien niet anders overeengekomen trouwt men van rechtswege in gemeenschap van goederen | Artikel 1:94 Indien niet anders overeengekomen trouwt men van rechtswege in beperkte gemeenschap van goederen |
Vermogens Alles wat in de gemeenschap valt, ongeacht wie het vermogen verkregen heeft, behoort tot het gemeenschappelijk vermogen. | Vermogens Vermogens die bij aanvang privé waren blijven privé, vermogens die gedurende de gemeenschap zijn opgebouwd behoren tot gezamenlijk vermogen. |
Giften en erfenissen Giften en erfenissen behoren tot het gemeenschappelijk vermogen, ongeacht wanneer het verkregen is. De schenker of erflater kan de gift of erfenis buiten de gemeenschap laten vallen door middel van een uitsluitingsclausule. Testeervrijheid van de erflater gaat hierbij vóór de contractvrijheid van de echtgenoten. | Giften en erfenissen Giften en erfenissen behoren tot het privévermogen, ongeacht wanneer het verkregen is. De schenker of erflater kan de gift of erfenis in de gemeenschap laten vallen door middel van een insluitingsclausule. Contractvrijheid van de echtgenoten gaat hierbij echter vóór de testeervrijheid van de erflater. !! Schenkingen uit de gemeenschap naar één van de partners wordt niet uitgesloten van het gemeenschappelijk vermogen |
Schulden Schulden van zowel voor als tijdens de gemeenschap vallen onder het gemeenschappelijk vermogen met uitzondering van: -verknochte schulden -schulden betreffende van de gemeenschap uitgezonderde goederen -schulden door een der echtgenoten gedane giften, gemaakte bedingingen en aangegane omzettingen | Schulden Gemeenschappelijke schulden voorafgaande de gemeenschap en schulden die tijdens de gemeenschap zijn ontstaan van ieder der echtgenoten, met uitzondering van: - verknochte schulden -schulden betreffende van de gemeenschap uitgezonderde goederen -schulden door een der echtgenoten gedane giften, gemaakte bedingingen en aangegane omzettingen - schulden die behoren tot een nalatenschap waartoe een echtgenoot is gerechtigd |
Ondernemingsvermogen Toevoeging: indien een onderneming buiten de gemeenschap valt komt er ten bate van de gemeenschap toe: een redelijke vergoeding voor kennis, vaardigheden en arbeid die een echtgenoot ten behoeve van de gemeenschap heeft aangewend, voor zover dit niet al op een andere wijze ten bate ban beide echtgenoten komt of is gekomen. Faillissementswet Komen te vervallen: - bewijsregels voor niet-gefailleerde echtgenoot om bij faillissement aan te moeten tonen wat tot zijn/haar privévermogen behoort - regel dat de man bestuursrecht uitoefent op privégoederen van de vrouw - echtgenoot ten aanzien van persoonlijke schuldvorderingen neemt dezelfde positie in als schuldeisers (vervalt omdat dit vanzelfsprekend is) |
Tabel 1 Verschillen gemeenschap van goederen en beperkte gemeenschap van goederen
3.2 Waarin onderscheidt de agrarische sector zich met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht?
Uit de literatuur en de interviews met de notarissen en accountants is gebleken dat de agrarische sector zich in het huwelijksvermogensrecht onderscheidt door een aantal aspecten. Deze uitkomsten worden ondersteund door enkele gegevens uit de enquête. Uit de interviews met de notarissen, de accountants en de jurist is naar voren gekomen dat de volgende aspecten belangrijk extra belangrijk zijn voor het opstellen van huwelijkse voorwaarden voor agrarische ondernemers: agrarische vermogens en inkomsten, bescherming van de niet- ondernemende partner, testamenten en emotionele waarde. De gecodeerde interviews waaruit dit blijkt zijn te vinden in bijlage 15.
Vermogens en inkomsten
De heer en xxxxxxx Xxxxxxx als de xxxx Xxxxxxxxxx hebben in het interview aangegeven dat het vermogen dat in de agrarische ondernemingen zit ervoor zorgt dat ondernemers voorzichtiger met de huwelijkse voorwaarden om gaan. Het vermogen van een agrariër is door het bezit van de onderneming doorgaans groter dan die van een particulier of kleinere MKB bedrijven. Volgens cijfers van het CBS bedroeg in 2016 het gemiddelde vermogen per huidhouding 22,1 duizend euro (CBS, 2018). Dit staat niet in verhouding tot de vermogens van agrariërs. In grafiek 1 is de gemiddelde balanswaarde van land- en tuinbouwbedrijven weergegeven. Zoals af te lezen is uit de tabel, neemt het gemiddelde eigen vermogen van de agrarische ondernemer jaarlijks toe. In de afgelopen vijf jaar is het gemiddelde eigen vermogen van 1,6 miljoen euro naar bijna 2 miljoen euro gestegen. De grotere vermogens van agrarische ondernemers zorgen ervoor dat een agrariër bij het huwen op basis van gemeenschap van goederen over het geheel genomen meer met hun partner zullen moeten delen.
Grafiek 1 Balanswaarde land- en tuinbouwbedrijven
Volgens de heer en xxxxxxx Xxxxxxx is het verschil tussen de grote vermogens in de agrarische sector en de doorgaans kleinere vermogens in andere sectoren van het MKB te verklaren aan het kapitaal dat een bedrijf nodig heeft voor de bedrijfsvoering. Zo hebben akkerbouwers bijvoorbeeld bouwland en relatief dure machines nodig om hun producten te verbouwen. Melkveehouders hebben relatief dure ligboxenstallen nodig met daarnaast het vee en land wat ook relatief veel waarde heeft. In vergelijking met een schildersbedrijf waartoe een werkauto en de schilders benodigdheden tot het kapitaal behoren, heeft de agrarische sector relatief veel kapitaal nodig. Daarnaast is de verhouding tussen het kapitaal en het inkomens anders. Voor de agrarische sector
is relĂƚŝĞĨ ǀĞĞů ŬĂƉŝƚĂĂů ŶŽĚŝŐ Žgŵra fieĞk 2Ğ(vŶol ge͚ndƌe pĞagĚinĞa) ůis tŝe ũzieŬn h͛oe ŝŶŬŽŵĞŶ de afgelopen 18 jaar de inkomens in de land- en tuinbouw zich heeft ontwikkeld (Agrimatie, 2018).
Grafiek 2 Inkomen uit land- en tuinbouwbedrijven
We hebben nu gezien wat de inkomsten- en de vermogensverloop van agrariërs is. Het verschil tussen de landbouw en andere sectoren is vervolgens in tabel 1 (volgende pagina) te zien. Om het duidelijker te maken is de landbouw hier geel gemarkeerd en zijn de overige sectoren in het rood omcirkeld. Een opmerking die hierbij gemaakt dient te worden is dat de inkomsten en vermogens van de landbouw bij de bosbouw en de visserij is opgeteld als één sector. Omdat de bosbouw en visserij hierdoor het gemiddelde omhoog of omlaag kunnen halen, zijn voor de duidelijkheid alle tot de landbouw behorende sectoren geselecteerd en onder de landbouw zichtbaar gemaakt. Omdat het moeilijk te bepalen is welke sector in welke grootte meetelt, worden hier geen uitspraken over gedaan. Wel is in de tabel zichtbaar dat de andere sectoren over het geheel genomen hogere inkomsten hebben en kleinere vermogens hebben dan de landbouw. Dit heeft indirect een invloed op het toegepaste huwelijksvermogensregime van de ondernemer(s) en hun partner.
Een ander aspect dat uit de interviews naar voren komt is de continuïteit van de onderneming. Bij een scheiding loopt de continuïteit van een onderneming met grote vermogens een groter risico dan bij ondernemingen met kleine vermogens. Als bij scheiding de niet-ondernemende partner recht heeft op de helft van de onderneming en de partner eist dit daadwerkelijk op, is het kapitaal van de grotere ondernemingen minder makkelijk liquide te maken(met behoud van het bedrijf) dan het kapitaal uit ondernemingen met minder vermogens. Het gevaar voor de continuïteit van het bedrijf bij scheiding is daarom bij bedrijven met grote kapitalen groter dan bij bedrijven met minder kapitaal.
Ook zijn de inkomsten een belangrijk aspect waarin de agrarische sector zich in onderscheidt. Dit aspect wordt door twee van de drie notarissen genoemd. Het begrip inkomsten is in de huwelijkse voorwaarden soms moeilijk te definiëren, het kan namelijk bestaan uit enkel het inkomen uit arbeid of juist uit iedere vorm van inkomsten. Winsten worden in deze sector daarnaast vaak geherinvesteerd in het bedrijf. Ook is het mogelijk dat de agrarische ondernemer stille reserves heeft, hier moet ook rekening mee worden gehouden bij het maken van de huwelijkse voorwaarden. Een voorbeeld dat mevrouw mw. mr. X.X.X Xxxxxxx-Xxxxxxxx in het interview geeft gaat over de kosten van de huishouding, volgens de wet wordt deze betaald uit het inkomen. Als een agrariër zijn melkquotum verkoopt is dit in de ogen van het publiek kapitaal en niet inkomen. Per definitie wordt betreft inkomen aangehaakt op het inkomstenbelasting, dus het zal meegenomen worden in de kosten van de huishouding. Dit kan voorkomen worden door een apart epistel op te nemen in de huwelijkse voorwaarden, die de definitie van het inkomen omschrijft zoals de partners dit wensen.
͚͛:Ğ ďĞŶƚ ũĞ ďŝũ ďŽĞƌĞŶ ǀĂĂŬ ǀĞĞů ŵĞĞƌ ďĞǁƵƐƚ͕ ǀĞĞů
Sommige andere sectoren hebben dit ook, maar met name de agrarische sector. Daar schenk je dan extra aandacht aan, meer dan bij andere ondernemers.͛A͛ldus mevrouw mw. Xx. Xxxxxxx-Xxxxxxx.
Tabel 2 Inkomen en vermogen per sector
Bescherming van de niet-ondernemende partner
Alle notarissen en één accountant hebben in het interview de bescherming van de niet-ondernemende partner genoemd als een aspect waar extra op gelet wordt bij het opstellen van huwelijkse voorwaarden voor agrariërs.
Cijfers van het CBS laten zien dat er in 2011 66.017 bedrijfshoofden van landbouwbedrijven waren, hiervan waren
62.125 man en 3.892 vrouw. In datzelfde jaar telde de meewerkende echtgenoten 1.779 mannen en 40.357 vrouwen (XXX.xx, 2018). Aan de hand daarvan zou je kunnen stellen dat ongeveer 2/3 van de partners meewerkt op het bedrijf van de agrariër. In het jaar 2014 waren er in totaal 22.200 gezinsleden werkzaam voor in totaal 773.900 zelfstandige ondernemers (CBS, 2015). In dat jaar waren er bij ongeveer 2,9% van de zelfstandigen sprake van een meewerkend gezinslid.
Wanneer een echtgenoot meewerkt op het bedrijf van de ondernemer ŚĞĞĨƚ Xxx XX xxx xXXXx
xXxXXXXxXXx xXXx ĚeĞn a rbŬeidĞ. HŶeŶt isŝhƐier͕bij niǀetĂalĂtijdƌgĚebŝruŐikeŚlijkĞoĚmĞdeŶze vergoeding
tijdens het huwelijk te betalen. De vergoeding zal daarom in veel gevallen pas bij scheiding betaald worden. Het probleem dat hierbij kan ontstaan is de vraag wat nu precies onder de redelijke vergoeding verstaan wordt. Uit de nota wetswijziging nr. 11 blijkt dat de omvang van de vergoedingsrecht variabel is en af hangt van de concrete omstandigheden van het geval indien de omvang is gekoppeld aan hetgeen kan worden toegerekend aan de inspanningen (Eerste kamer der Staten-Generaal, 2018). Om het duidelijker te maken is het verstandig om in de huwelijkse voorwaarden op te nemen wat onder de redelijke vergoeding verstaan wordt, samen met de omstandigheden die relevant zijn.
Men kan de meewerkende partner in de winst laten meedelen door hem/haar een maat te maken in de maatschap. De partner krijgt dan jaarlijks een percentage van de winst als deze aanwezig is. Een nadeel hiervan is de mogelijkheid dat een bedrijf erg lage winsten heeft of zelfs jaren lang verlies draait. In dat geval zou de partner zelfs een schuld kunnen opbouwen in de onderneming.
Daarnaast is het een mogelijkheid om de meewerkende partner loon uit te keren. Een andere optie is om een periodiek verrekenbeding op te nemen in de huwelijkse voorwaarden. Meneer mr. F.A. Xxxxxxx geeft aan deze huwelijkse voorwaarden echter niet vaak meer te maken.
͚D͛eze huwelijkse voorwaarden maken we eigenlijk niet meer, de periodieke verrekenbedingen, want ze worden
ƚŽĐŚ ŶŝĞƚ ŶĂŐĞŬŽŵĞŶ͕ ŵĞƚald usĂmůenůeeĞr B erĐgmŽanŶ. ƐĞƋƵĞŶƚŝĞƐ ǀĂŶ ĚŝĞŶ͘
Testament
Uit de interviews met DJB notarissen, de jurist van Flynth en de accountant van Mazars blijkt dat het maken van een goed testament ook erg belangrijk is voor de agrarische ondernemers. Het belang van een testament op zich is In principe hoort dit niet bij het huwelijksvermogensrecht, maar de huwelijkse voorwaarden hebben er wel invloed op. Huwelijkse voorwaarden zeggen niks over wie er erft, maar zegt wel wat over de omvang van de boedel dat geërfd wordt. Zo kan het zijn dat een ondernemer denkt dat bij overlijden het bedrijf in zijn familie blijft, maar volgens de wet erft de langstlevende echtgenoot alle bezittingen en schulden van de overledene (Erfwijzer, sd). Als een paar op huwelijkse voorwaarden getrouwd is en het bedrijf in bezit is van één echtgenoot, zal als die echtgenoot komt te overlijden de niet-ondernemende echtgenoot het bedrijf erven. Hiervoor is de waarde tot ongeveer 650.000 euro vrijgesteld van erfbelasting. De waarde boven dit bedrag wordt in schalen van 10% en 20% belast.
Als de echtgenoten in gemeenschap van goederen getrouwd zijn is de helft van de onderneming al in bezit van de ene partner en erft bij overlijden de andere partner de andere helft van de onderneming. Afhankelijk van de waarde van de onderneming kan hierdoor een groot bedrag aan erfbelasting bespaard worden. Omdat zoals eerder genoemd de waarde al snel rond de miljoen euro ligt (totale vermogen ʹlanglopende schulden) kan het verschil in huwelijksvermogensregime óf veel geld kosten óf veel geld besparen, afhankelijk van de situatie. Dat zorgt er voor dat het testament en het huwelijksvermogensregime elkaar kruizen. Andere ondernemingen of particulieren zullen niet snel boven het vrijstellingsbedrag erfbelasting voor partners komen van de bijna 650.000 euro, dus bij die ondernemingen is deze link minder van toepassing (Erfwijzer, 2018). Daarnaast zijn de meeste agrarische ondernemingen familiebedrijven, waardoor het behoud van het bedrijf in de familie extra van belang is ten opzichte van andere sectoren. Hier wordt in de volgende paragraaf verder op ingegaan.
Sociale aspecten
Wat de agrarische sector kenmerkt is dat de ondernemingen vaak familiebedrijven zijn. Dit werd door twee notarissen, de jurist en één accountant in het interview benoemd als een extra belangrijk aspect in het agrarisch huwelijksvermogensrecht. In 2015 waren 92% van de agrarische bedrijven familiebedrijven, daarmee staat de sector in Nederland op nummer 1 wat betreft percentage familiebedrijven (CBS, 2016). Omdat het bedrijf soms wel generaties lang in de familie zit heeft het doorgaans een grote emotionele waarde, niet alleen voor de ondernemer maar ook nog voor zijn ouder(s). Als hun zoon of dochter dan in het huwelijk treedt is er een kans dat de ouders van de ondernemer zich hierin gaan mengen en richting geeft aan het huwelijksvermogensregime waarop hun zoon of dochter gaat xxxxxxx. Ook enquête is gebleken dat het voorkomt dat de (schoon)ouders een grote rol spelen bij het opstellen van de huwelijkse voorwaarden. Vier ondervraagden hebben aangegeven dat de schoonouders invloed hadden op hun huwelijkse voorwaarden. Deze generatie heeft het bedrijf (mede)
opgebouwd en het zou ook voor hen erg zuur zijn als bij overlijden het bedrijf naar de andere familie gaat of dat het bedrijf failliet gaat omdat de ex-echtgenoot bij scheiding de helft van het bedrijf opeist.
Daarnaast heeft de familie vaak een rol gespeeld in de financiële positie van het bedrijf. Als een ondernemer het bedrijf recent heeft overgenomen en alle broers en zussen uit heeft moeten kopen kan het zijn dat de onderneming voor een langere periode financieel in zwaar weer zit. De heer xx. Xxxxxxx geeft de gedachtegang weer van een ondernemer die dan op huwelijkse voorwaarden trouwt.
͚Is͛het dan wel redelijk en verantwoord als de partner direct in het bedrijf deelt? Xxxx dat direct half half zijn? Dan kan je denken ik laat eerst alles even apart. Komt er een echtscheiding, ja man/vrouw krijgt xxxx, maar hij/zij had ook niks. Ten aanzien van de arbeid die dan verricht wordt, daarvoor kan je parallel aan de huwelijkse voorwaarden afspraken gaan ŵĂŬĞAŶld͘us͛de͛he er xx. Xxxxxxx.
Deze gedachten worden doorgaans gedeeld door de ondernemende partner en de niet-ondernemende partner. Huwelijkse voorwaarden kunnen tijdens het huwelijk, met instemming van beide partners, aangepast worden waardoor de keuze om op huwelijkse voorwaarden te trouwen niet onomkeerbaar is. Dit maakt het vooral voor de niet-ondernemende partner acceptabel om bijvoorbeeld de eerste 15-20 jaar op huwelijkse voorwaarden getrouwd te zijn met de mogelijkheid om later in het huwelijk van huwelijksvermogensregime te wisselen.
Wat hierbij vooral het verschil maakt is dat het bedrijf van de agrariër al bestaat, de onderneming heeft al een
ŐƌŽƚĞ ǁĂĂƌĚĞ͘ xx XxXxxXXXX XXXXxXXxXxX t aĚndŝerĞs, bijŚdiƵe Ŷ ďĞĚƌŝ
ondernemers is de gedachte meer dat ze samen alles willen delen omdat ze de onderneming ook samen opbouwen. Bij agrarische ondernemers is het niet zo dat de ondernemer al 100% van de onderneming heeft opgebouwd, dit gaat relatief langzamer. Het aandeel dat de partner bijgedragen heeft in de onderneming neemt daarom ook relatief langzaam toe. Dat maakt het ook niet vanzelfsprekend om de niet-ondernemende partner bij het aangaan van het huwelijk al volledig mee te laten delen in de waarde.
Nog een sociaal aspect dat in het agrarisch huwelijksvermogensrecht speelt is de overnamewens van de kinderen. Zowel de xxxx Xxxxxxxxxx als de heer en xxxxxxx Xxxxxxx hebben aangegeven dat beide partners dit belangrijk vinden. Hiervoor is het essentieel om de continuïteit van de onderneming te bewaren. Indien een echtpaar getrouwd is in gemeenschap van goederen heeft de niet-ondernemende partner recht op de helft van het bedrijf. Zoals eerder besproken is, is dit moeilijk liquide te maken. Daarnaast zou dat het faillissement voor het bedrijf kunnen betekenen. In deze situatie speelt emotie een grote rol. De vertrekkende partner zou de
XXXXxXXxXx XXXXXX xXxxXXXXXx XXXx njŽ DaǀartĞegĞenůov erŵkaŽn ŐdieĞůŝũŬ Ž
partner ook begrip hebben voor de emotionele waarde van de onderneming en enkel het deel nemen van waar hij/zij recht op heeft en dat de onderneming kan missen zonder dat de continuïteit verloren gaat. Indien er kinderen in het spel zijn die een overnamewens hebben zal de echtgenoot ook met minder genoegen kunnen nemen om de voortzetting van het bedrijf door (één van) de kinderen niet te belemmeren.
In deze paragraaf wordt uiteengezet wat de klant verwacht van de accountant aan advisering over het huwelijksvermogensrecht. Hiervoor is een enquête gehouden onder agrarische ondernemers en hun partners, de vragen en uitkomsten zijn in bijlage 4 te vinden. Allereerst wordt er kort gekeken naar de algemene informatie over de respondenten, vervolgens naar de klantervaring van het advies, dan naar de kennishiaat van de klant en tot slot naar de klantbehoefte van advies.
Algemene informatie ondervraagden
De enquête is bedoeld voor (partners van) agrarische ondernemers die getrouwd zijn. Om zo veel mogelijk respons te krijgen is de enquête in een boerinnengroep op Facebook gedeeld en zijn er een 30-tal agrarische ondernemers persoonlijk benaderd. De enquête is in totaal door 103 personen ingevuld, hiervan hebben twee personen niet de eerste vragen over geslacht, leeftijd, functie, burgerlijke staat en huwelijkse voorwaarden beantwoord. Daarnaast heeft een deel van de ondervraagden vragen overgeslagen.
Zoals eerder besproken is, is in de agrarische sector het bedrijfshoofd vaker een man dan een vrouw. Het gegeven of iemand de ondernemer of de partner van de ondernemer is heeft invloed op de manier waarop hij of zij naar het huwelijksvermogensrecht kijkt. Omdat er een groot aantal vrouwen de enquête ingevuld hebben is te verwachten dat hierdoor de uitkomsten niet representatief zullen zijn. Echter, op de vraag wat diens functie in het bedrijf is heeft ruim de helft van de ondervraagden geantwoord het bedrijfshoofd te zijn. Hieruit wordt opgemaakt dat de verdeling tussen ondernemers en niet-ondernemers realistisch en eerlijk is en dat daarmee de uitkomsten als representatief beschouwd kunnen worden.
De leeftijd van de ondervraagden zijn in ongeveer gelijke delen van 30 personen verdeeld onder de dertigers, veertigers en vijftigers. Daarnaast hebben 2 zestigers en 8 twintigers de enquête ingevuld. Onder de ondervraagden zijn 96 mensen gehuwd, hebben twee mensen een geregistreerd partnerschap, is één persoon verweduwd na huwelijk en is één persoon gescheiden na huwelijk. Omdat er enkel getrouwde mensen gevraagd werden de enquête in te vullen is iedereen ook getrouwd (geweest). Het jaar waarin de ondervraagden getrouwd zijn ligt tussen 1978 en 2019. Twee personen zijn onder het nieuwe huwelijksvermogensrecht getrouwd.
De functies van de ondervraagden zijn weergegeven in diagram 1 (volgende pagina). 57 procent van de ondervraagden is bedrijfshoofd, waarvan 15 procent ook buitenshuis werkzaam is.
In de enquête zijn de mensen gevraagd naar het huwelijksvermogensregime waarop ze getrouwd zijn. De uitkomsten hiervan zijn in diagram 2 (volgende pagina) te zien. Van de ondervraagden hebben 34 personen een periodiek verrekenbeding in hun huwelijkse voorwaarden. Verder zijn 19 personen op huwelijkse voorwaarden getrouwd, zijn 16 personen in gemeenschap van goederen getrouwd, zijn 12 personen met koude uitsluiting getrouwd, zijn 11 personen met een finaal verrekenbeding getrouwd en zijn 6 personen in beperkte gemeenschap van goederen getrouwd. Tot slot zijn twee personen niet getrouwd, maar hebben een geregistreerd partnerschap en weet één persoon niet hoe hij/zij getrouwd is.
Functie in het bedrijf
101 reacties
7%
31%
42%
5%
15%
Bedrijfshoofd, volledig werkzaam op het bedrijf Bedrijfshoofd, ook buitenshuis werkzaam Xxxxxxxx werkzaam op het bedrijf partner
Af en toe werkzaam op het bedrijf partner
Xxxx werkzaam op het bedrijf partner
Xxx xxxx u getrouwd?
101 reacties
2%
1%
12%
16%
11%
6%
19%
33%
In gemeenschap van goederen
In beperkte gemeenschap van goederen Op huwelijkse voorwaarden
Met periodiek verrekenbeding Met finaal verrekenbeding
In koude uitsluiting
Geregistreerd partnerschap Weet ik niet
Diagram 1 Functie in het bedrijf
Diagram 2 Hoe bent u getrouwd?
Op de vraag waarom de ondernemers en hun partners op deze manier getrouwd zijn hebben 84 personen antwoord gegeven. De helft van de ondervraagden hebben dit gedaan om bedrijfsredenen. Het tweede meest genoemde antwoord is om de vermogens van de partners bij scheiden en overlijden te beschermen, dit is 10 keer benoemd( 11,9%). Het derde meest genoemde antwoord is om onafhankelijk te zijn/blijven, dit antwoord is 5 keer genoemd (5,94) Redenen die ieders door 4 personen zijn benoemd zijn door advies van de notaris, door advies van de schoonouders en omdat het de meest passende optie was. Redenen die 3 keer of minder genoemd zijn waren schulden van één van de partners, fiscale redenen, wens van één van de partners, op advies van accountant, vertrouwen in elkaar, omwille maatschapsakte, gelijkheid tussen partners, bescherming bij faillissement en omdat het de wens was van de vrouw.
Klantervaring advies
De klantervaringen kunnen ontstaan bij advies van de accountant voor het aangaan van het huwelijk, tijdens het huwelijk of bij de ontbinding van het huwelijk. Er is in dit onderzoek gekozen om enkel het advies bij het aangaan en het advies tijdens het huwelijk te behandelen.
Advies bij aangaan huwelijk
In de enquête is gevraagd wat voor rol de accountant heeft gespeeld bij het aangaan van het huwelijk. In bijna 60% van de huwelijken onder de ondervraagden heeft de accountant advies gegeven aan de klant. Bij ruim 30% van de ondervraagden heeft de accountant geen advies gegeven over bij het aangaan van het huwelijk. De overige 10% bestaat uit ondervraagden die hebben aangegeven niet meer te weten of hun accountant advies heeft gegeven.
De daaropvolgende vraag was waar dit advies uit bestond. Deze vraag is door 62 ondervraagden beantwoord, waarvan 11 mensen geen bruikbare of niet relevante antwoorden hebben gegeven. 21 personen (34%) gaven aan dat het advies van de accountant uit een gesprek met uitleg over en opties in het huwelijksvermogensrecht bestond. 13 personen gaven aan advies te hebben ontvangen over welke huwelijkse voorwaarden voor hun geschikt is. Daaropvolgend hebben twee keer 5 personen aangegeven dat de accountant de conceptakte van de notaris heeft nagekeken en dat de accountant voorbereidend papierwerk heeft verricht. Antwoorden die enkele keren zijn gegeven zijn dat de accountant advies geeft over de belangen van het bedrijf, een symposium heeft gegeven over dit onderwerp, heeft doorverwezen naar de notaris, slechts één partners heeft geadviseerd en advies heeft gegeven over de jaarlijkse verrekening.
Xxxx u tevreden met het advies dat u destijds van uw accountant heeft gekregen?
96 reacties
29%
27%
4%
5%
24%
7%
4%
Ik ben heel erg tevreden
Ik ben niet zo tevreden Niet van toepassing
Ik ben redelijk tevreden
Ik ben enigszins tevreden
Ik ben helemaal niet tevreden Ik weet het niet
Diagram 1 Enquête, Xxxx u tevreden met jet advies dat u destijds van uw accountant heeft gekregen?
In diagram 2 is te zien hoe de ondervraagden geantwoord hebben op de vraag of ze tevreden zijn met het advies dat ze bij het aangaan van het huwelijk van hun accountant hebben gekregen. Er zijn 64 personen die een mate van tevredenheid hebben ingevuld, daarnaast zijn er 4 personen die niet meer weten wat ze er van vonden en zijn er 28 personen die aangegeven hebben dat de vraag niet op hen van toepassing is.
Advies tijdens het huwelijk
Ook tijdens het huwelijk kan het door verstandig zijn om advies te vragen of krijgen over je eigen huwelijkse voorwaarden of het huwelijksvermogensrecht in het algemeen. Van de ondervraagden heeft ruim 40% tijdens hun huwelijk overwogen om de voorwaarden aan te passen. Daartegenover heeft bijna 50% niet overwogen iets in hun voorwaarden aan te passen en heeft 10% van de ondervraagden ingevuld het antwoord op deze vraag niet te weten of het niet van toepassing te vinden.
Alle 43 personen die overwogen hebben om hun huwelijkse voorwaarden aan te passen hebben hiervoor een reden gegeven. Uit alle antwoorden waren er 11 onbruikbaar of waarin aangegeven werd dat er niks is veranderd. De meest geantwoorde reden om de voorwaarden aan te passen was wegens een wijziging in het bedrijf zoals het intreden in de maatschap of een wijziging van samenwerkingsvorm. 5 Ondervraagden hebben aangegeven dat ze een wijziging hebben overwogen omdat de niet-ondernemende partner (meer) mee ging werken in het bedrijf. Redenen die allen drie keer genoemd waren zijn wegens een verandering in gezinssamenstelling, omdat het fiscaal aantrekkelijker was, omdat de afspraken niet meer van nu waren, omdat de partners al lang bij elkaar waren en wegens veranderingen in algemene zin. Daarnaast hebben twee personen aangegeven de voorwaarden te willen veranderen om niet meer te hoeven verrekenen. Tot slot zijn er twee personen die aangaven dit overwogen te hebben door advies van de accountant of door geleden verliezen.
Hierna is gevraagd of de (partners van de) agrarische ondernemers tijdens hun huwelijk advies hebben ontvangen van hun accountant met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht. 98 personen van de ondervraagden hebben deze vraag beantwoord. 40 personen hiervan hebben aangegeven geen advies te krijgen van hun accountant, 29 mensen hebben daarentegen gezegd wél advies te krijgen van hun accountant. 20 mensen hebben aangegeven geen antwoord op deze vraag te weten en 9 personen vinden deze vraag niet van toepassing.
Op de vraag waar dit advies uit bestond hebben 25 personen een antwoord gegeven. Het meest voorkomende antwoord is dat er advies is gegeven over fiscale voordelen door huwelijkse voorwaarden, dit is door 5 ondervraagden geantwoord. Er waren drie antwoorden die ieders door vier personen zijn gegeven; advies over de nieuwe stand van zaken i.v.m. verrekenen, advies over het verrekenbeding en de accountant heeft helemaal geen advies gegeven. Drie personen hebben aangegeven advies te hebben gekregen over huwelijkse voorwaarden in het algemeen. Daarnaast waren er twee personen die advies kregen over het aanpassen van de huwelijkse voorwaarden en twee personen die advies kregen over de conceptakte van de notaris. Tot slot heeft één persoon aangegeven advies te hebben gekregen over wat er gebeurt bij overlijden.
Aanbevelingen advies van klanten
Nu het duidelijk is hoeveel klanten advies hebben gekregen bij het aangaan of tijdens het huwelijk en hoe tevreden de klanten erover zijn, is het interessant om te weten waar de klant verbeteringen ziet in het advies van de accountant over het huwelijksvermogensrecht. Op deze vraag hebben 52 mensen gereageerd, waarvan 10 mensen geen bruikbaar antwoord hebben gegeven of geen verbeterpunten wisten.
Het meest genoemde verbeterpunt is om de belangen van de niet-ondernemende partner beter te betrekken bij het advies, dit hebben 12 personen (23%) op de vraag beantwoord. De tweede meest genoemde verbeterpunt is om voor en na het huwelijk goed te wijzen op de consequenties van het gekozen huwelijksvermogensregime, dit is door 7 personen (13%) genoemd. De derde meest genoemde verbeterpunt is om uitgebreider advies te geven over de voor- en nadelen van het betreffende huwelijksvermogensregime, dit is door 5 personen (10%) genoemd. Het totale schema van de gerubriceerde antwoorden zijn op de volgende pagina in tabel 2 te zien.
Xxxx ziet u mogelijke verbeteringen voor het advies van de accountant met betrekking tot het huwelijk voor agrariërs?
- 52 reacties
(belangen) Partner beter betrekken bij advies | N = 12 | 23,08% |
Ook wijzen op consequenties huwelijksvermogensregime en dit blijven doen na trouwen | N = 7 | 13,46% |
Uitgebreider advies over de mogelijkheden en voor- en nadelen | N = 5 | 9,62% |
Actievere houding accountant | N = 3 | 5,77% |
Ook aan testamenten denken | N = 3 | 5,77% |
Begrijpelijk uitleg geven | N = 2 | 3,85% |
Accountant dient geen advies te geven | N = 2 | 3,85% |
Meer kennis hebben over agrarische levenswijze | N = 1 | 1,92% |
Makkelijk naleefbare oplossingen geven | N = 1 | 1,92% |
Minder op schoonouders/andere maten richten | N = 1 | 1,92% |
Met de tijd mee gaan | N = 1 | 1,92% |
Goedkoper adviseren | N = 1 | 1,92% |
Sneller adviseren | N = 1 | 1,92% |
Accountant dient alleen te inventariseren | N = 1 | 1,92% |
Meer aan de toekomst denken | N = 1 | 1,92% |
Onbruikbare antwoorden/geen verbeterpunten | N = 10 | 19,23% |
Tabel 3 Verbeteringen accountant met betrekking tot advies over huwelijken voor agrariërs
Kennishiaat klant
Om te onderzoeken of de (partners van de) agrarische ondernemers goed op de hoogte zijn van het huwelijksvermogensrecht en hun eigen huwelijkse voorwaarden, zijn deze vragen ook in de enquête opgenomen. Zo werd allereerst gevraagd of men op de hoogte is van de actualiteiten in het huwelijksvermogensrecht. Hierop hebben 101 personen geantwoord, waarvan bijna 60% aangaf niet op de hoogte te zijn, bijna 30% aangaf wel op de hoogte te zijn en de overige 15% niet weet of hij/zij op de hoogte is.
Later in de enquête is de vraag gesteld of de persoon kon uitleggen welke verandering in het huwelijksvermogensrecht in 2018 heeft plaatsgevonden. Hierop hebben 69 personen een antwoord gegeven waarvan 18 personen de vraag juist hebben beantwoord, 6 personen de vraag fout hebben beantwoord en 45 personen de vraag ontkennend hebben beantwoord.
Op de vraag of men op de hoogte is van zijn/haar eigen huwelijkse voorwaarden hebben 101 personen geantwoord. In totaal zeggen 51 personen op de hoogte te zijn van hun eigen huwelijkse voorwaarden(50%). Daarnaast zeggen 30 personen een beetje op de hoogte te zijn van hun eigen huwelijkse voorwaarden, zeggen 7 personen dat ze niet op de hoogte zijn van hun eigen huwelijkse voorwaarden, zeggen 3 mensen dat ze het niet weten en geven 10 mensen aan dat de vraag niet op hun van toepassing is.
Klantbehoefte advies
Om er achter te komen of de ondervraagden behoefte hebben aan advies van de accountant over het huwelijksvermogensrecht is gevraagd of ze het belangrijk vinden om op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen op dit gebied, of ze het de taak vinden van de accountant hun hierover te adviseren en op welke manier ze dit eventueel wensen.
Op de vraag of men het belangrijk vindt om op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen in het huwelijksvermogensrecht hebben 101 mensen antwoord gegeven. 40% van de ondervraagden(41 mensen) vindt het een beetje belangrijk om op de hoogte te zijn, 25% van de ondervraagden (25 mensen) vinden het erg belangrijk om op de hoogte te zijn en 28% van de ondervraagden (28 mensen) vinden het enigszins belangrijk om op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen. Daarentegen vindt slechts 7% van de ondervraagden het niet echt belangrijk om op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen in het huwelijksvermogensrecht.
Ook werd er gevraagd aan de (partners van de) agrarische ondernemers of ze het de taak van de accountant vinden om ze op de hoogte te houden van de ontwikkelingen in het huwelijksvermogensrecht. Op deze vraag
heeft 64% van de xXXXxxxXXXXXX xXx xxXx XXXXxxXXxXx XXxXXXXx X dit de taak te vinden van een andere adviseur of dat liever zelf uit te zoeken. 16% van de ondervraagden heeft
aangegeven het antwoord op de vraag niet te weten. In de ruimte voor opmerkingen geven daarnaast 4 ondervraagden aan dat ze dit de taak van de notaris vinden.
Op de vraag op welke manier de ondervraagden informatie zouden willen ontvangen van hun accountant over het huwelijksvermogensrecht is in grafiek 4 de bijbehorende staafdiagram te zien. Bij het invullen van deze vraag
ŬŽŶ ŵĞŶ ŵĞĞƌĚĞƌĞ ŽƉƚŝĞƐ ĂĂŶǀŝŶŬĞŶ͘ ůůĞ ŽƉƚŝĞƐ xxxX xXXXxxXxxXx xXxxXXxXXX xXxXX xXXXXX xxXxxxxxxxxxxXxxXx. ůUit deϯϳ ŵĞŶƐĞ overige vier opties is 45 keer gekozen voor het ontvangen van informatie via de mail, 21 keer gekozen voor het
ontvangen van informatie via een folder, 20 keer gekozen voor een informatiebijeenkomst en 38 keer voor een gesprek met de accountant via de telefoon dan wel aan de keukentafel.
Op welke manier zou u door uw accountant informatie over het huwelijksvermogensrecht willen ontvangen? Er zijn meerdere opties mogelijk.
- 97 reacties
Ik wil geen informatie over het huwelijksvermogensrecht Via een (telefoon)gesprek met mijn accountant
Via een informatiebijeenkomst Via een informatiefolder
Via een mail
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
Grafiek 3 Enquête, Op welke manier zou u informatie willen over het huwelijksvermogensrecht?
3.4 Wat is volgens de notaris de rol van de accountant in het agrarische huwelijksvermogensrecht?
In deze paragraaf wordt uiteengezet wat volgens de notaris de rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht is. Hiervoor zijn vier notarissen van drie verschillende notariskantoren geïnterviewd. De gebruikte interviews zijn te vinden in bijlage 5 tot en met 7 en het gebruikte Excelbestand voor selectief coderen in bijlage 16. Uit het coderen kwamen er vier activiteiten naar voren die de accountant volgens de notaris zou moeten doen; signaleren, doorverwijzen, begeleiden, het onderhouden van de voorwaarden en informeren.
Signaleren
Uit de interviews met de notarissen is gebleken dat de notaris de accountant vooral een signaleringsfunctie toedeelt. Alle vier de notarissen hebben aangegeven dat ze dit zien als de taak van de accountant. Mevrouw Xxxxxxx vertelde dat de accountant een goede inzage heeft in het bedrijf en de ondernemers. Ze zijn op de hoogte van de actualiteiten rondom de onderneming en krijgen zo ook vaak wel te horen als de ondernemer verloofd is.
In dit geval wordƚ ŚĞƚ ĂůƐ ĚĞ ƚĂĂŬ ǀĂŶ ĚĞ ĂĐĐŽƵŶƚĂcliŶënƚt d ooŐr tĞe njŝĞŶ Žŵ verwijzen naar een specialist. De notaris daarentegen ziet de cliënt enkel wanneer hij of zij zelf een afspraak bij
de notaris maakt. Ondernemers komen bijvoorbeeld wel eens bij de notaris om een koopovereenkomst te tekenen. De notaris ziet de klant dan wel, maar dit is vaak om privacy redenen geen goed moment om de cliënt naar de huwelijkse voorwaarden te vragen omdat er dan ook een andere partij aanwezig is. Ook mevrouw Xxxxxxx en mevrouw Xxx geven aan dat doordat de klant jaarlijks aan tafel zit bij de accountant voor het bespreken van het jaarrapport, de accountant de gelegenheid heeft om dit onderwerp te bespreken.
Ook tijdens het huwelijk blijft deze signalerende rol bestaan. Het is volgens alle notarissen belangrijk om de huwelijkse voorwaarden elke 5 tot 10 jaar te herzien, afhankelijk van de levensfase van beide partners. Zoals mevrouw Xxxxxxx met een schets heeft weergegeven (die te zien is in bijlage 6) voelt het bedrijf in de eerste jaren na het trouwen nog als eigendom van het oorspronkelijke gezin waar de ondernemer tot behoort. Na een paar jaar huwelijk sticht hij zelf waarschijnlijk ook een gezin. Vaak werkt de partner dan meer in het bedrijf en begint het bedrijf meer als eigendom van zijn eigen gezin te voelen. Deze omschakeling zorgt voor een andere gedachtegang die wellicht niet meer aansluit met de eerder gemaakte huwelijkse voorwaarden. De huwelijkse voorwaarden kunnen dan weer aangepast worden door de notaris. Hiervoor is het belangrijk dat de accountant tijdens het huwelijk de huwelijkse voorwaarden eens in de vijf jaar uit het archief haalt om te kijken of ze nog aan de wensen van de cliënt voldoen. Hij signaleert dan als het tijd is om de huwelijkse voorwaarden te herzien.
Volgens de notarissen is het van belang dat juist de accountant deze verantwoording op zich neemt omdat de accountant de klant jaarlijks ziet met de bespreking van het jaarrapport. De notaris ziet de klant minder regelmatig en kan hem hier dan ook niet op wijzen. Het is hierbij niet noodzakelijk dat de accountant alle gedetailleerde ins en outs over het huwelijksvermogensrecht weet. Alle vier de notarissen zijn het erover eens dat het belangrijk is om de basiskennis te hebben voor het signaleren en om de klant uit te leggen waarom het maken of wijzigen van de huwelijkse voorwaarden van belang is en wat de consequenties zijn als je dat niet doet.
Doorverwijzen
De tweede activiteit die de accountant door de notarissen wordt toegedeeld is het doorverwijzen. Ook hier vinden alle vier de notarissen het de taak van de accountant om de klant door te verwijzen naar de specialist, de notaris. Dit omdat de accountant de klant jaarlijks ziet en hij hier daarom nadat hij heeft kunnen signaleren of een doorverwijzing nodig is ook de mogelijkheid voor heeft. De heer en xxxxxxx Xxxxxxx hebben daarnaast aangegeven dat accountants niet alle kennis van alle vakgebieden kan hebben en dit ook niet nodig is als hij/zij de klant doorverwijst naar een notariaat. Ook mevrouw Xxx en mevrouw Xxxxxxx hebben dit in het interview aangegeven. Over de kennis van de accountant over dit onderwerp zijn alle notarissen het eens, een accountant
moet de basiskennis in huis hebben om te kunnen signaleren en te verwijzen. Daarnaast gaven mevrouw Xxx en meneer en xxxxxxx Xxxxxxx nog aan dat de accountant ook kennis dient te beschikken om de agrarische ondernemers en hun partners te kunnen informeren.
Begeleiden
In een aantal gevallen kan de accountant ook een begeleidende rol hebben bij het opstellen van de huwelijkse voorwaarden van de partners. Volgens alle notarissen wordt er bij het maken van de huwelijkse voorwaarden samengewerkt tussen de notaris en de accountant. Dit kan zijn omdat de klant dit wenst of omdat de notaris het prettig vind om de conceptakte met de accountant of een interne jurist te bespreken. Zo hebben de heer en xxxxxxx Xxxxxxx en mevrouw Xxxxxxx aangegeven graag te sparren met de accountant over de conceptakte, maar heeft mevrouw Xxx aangegeven dit enkel te doen als de klant dat wenst. De notarissen hebben daarnaast tijdens het opstellen regelmatig contact met de accountant over cijfermatige zaken. De accountant kan bepaalde voorstellen doen over bedragen die gebruikt kunnen of dienen te worden, bijvoorbeeld met betrekking tot vergoeding voor de partner. Daarnaast heeft de accountant het meeste inzicht in de vermogens die verdeeld dienen te worden.
De heer en xxxxxxx Xxxxxxx vinden een goede samenwerking bij het opstellen van de huwelijkse voorwaarden is belangrijk, vooral voor de klant. Zo vertelde xxxxxxx Xxxxxxx dat als je samenwerkt met een accountant of
een jurist van een accountantskantoor het belangrijk is om te sparren over de inhoud. ͚͛tŝũ ǀŝŶĚĞŶ ŚĞƚ ǀ en prettig om te weten dat de huwelijkse voorwaarden die we maken bekend zijn bij en gedragen worden door
ĚĞ ĂĐĐŽAƵldŶusƚmeĂvrŶouƚw͘Be͛rg͛ma n. Op die manier weet je als notaris zeker dat de voorwaarden aansluiten bij de financiële situatie en ontstaat er geen wrijving tussen de accountant en de notaris. De samenwerking is daarbij niet structureel tussen één accountantskantoor en één notariaat, dit hangt af van de klant.
Onderhouden huwelijkse voorwaarden
Tijdens het huwelijk is het volgens de notarissen ook belangrijk dat de accountant in beeld blijft. De heer en xxxxxxx Xxxxxxx en mevrouw Xxx hebben in het interview aangegeven dat het verreken een belangrijke taak is voor de accountant. Bij mevrouw Xxxxxxx is dit onderwerp niet ter sprake gekomen in het interview. De notarissen die dit wél benoemd hebben vinden het essentieel dat de accountant aandacht schenkt aan de
jaarlijkse verrekening. ͚͛ ŝĞ ĚŝĞŶƐƚ ǀĞƌůĞĞŶ ũĞ ĞŶ ĚĂƚ nj͛Ă͛ů ǀũĞĞƌ ƚĚĞĂůŶƚ
mevrouw Pot. Volgens haar moeten accountants hier meer de verantwoordelijkheid in nemen, er moet een redelijke en billijke verrekening opgesteld worden waarbij de berekening gegeven is en wat de consequenties zijn. Daarnaast zegt ze hierover dat de huwelijkse voorwaarden ook tijdens het huwelijk nog aandacht nodig hebben, met name om te kijken of ze nog up-to-date zijn. Als er een nieuwe klant aangenomen wordt dient dit ook standaard besproken te worden en opgeslagen te worden in een dossier.
Ook de heer en xxxxxxx Xxxxxxx vinden dat de accountant zijn verantwoordelijkheid dient te nemen over de verrekeningen en de mate waarin de akte nog voldoet aan de wensen van de partners. De accountant hoeft wat hen betreft niet alle aktes van de klanten uit hun hoofd te kennen, zo lang ze maar controleren of de akte nog voldoet aan de wensen van de partners. Is dit niet het geval, dan dient hij ze te verwijzen naar de accountant. Wat de verrekeningen betreft vinden de heer en xxxxxxx Xxxxxxx en onvoorstelbaar dat er zo weinig gemaakt worden en dit niet terug te vinden is. Zo lang de verrekening zorgvuldig gemaakt is en beide partners dit ondertekenen hoeft de accountant niet te vrezen dat de verrekening onvoldoende zal zijn bij een daadwerkelijke scheiding.
Mevrouw Xxxxxxx heeft in het interview verteld dat ze het belangrijk vind dat de accountant regelmatig controleert of de huwelijkse voorwaarden nog up-to-date zijn. Dit omdat naarmate de tijd verloopt de wensen van de partners veranderen en hier de huwelijkse voorwaarden in mee dienen te gaan.
Informeren
Volgens de heer en xxxxxxx Xxxxxxx is het gevaarlijk hoe de media omgaat met het nieuwe huwelijksvermogensrecht. In enkele artikelen afkomstig uit niet-specialistische tijdschriften wordt gesteld dat men enkel nog naar de notaris hoeft als men in gemeenschap van goederen wilt trouwen. In figuur 1 is een kop van een artikel uit Rtl nieuws (Rtl Nieuws, 2017) weergegeven die geen duidelijkheid geeft over het wel of niet naar de notaris moeten voor huwelijkse voorwaarden.
Het KNB heeft in het eerste kwartaal van 2018 30% minder huwelijkse voorwaarden, opgesteld door de notaris, waargenomen (KNB, 2018). De xxxx Xxxxxxx geeft aan dat dit wellicht door het nieuwe
huwelijksvermogensrecht komt: ͚͛DĞŶƐĞŶ ĚĞŶŬĞŶ ŚĞƚ ŝƐO okĂmůevůrouĞwŵBĂergĂmůan isŬůĂĂƌ͕ niet content met deze ontwikkeling: ͚͛tĂŶƚ ŚŽĞ ĞƌŐ ŝƐ ĚĂƚ͍Ğ͊ƚ ƉĞƵ ďǁůĞŝƚĞŐŬĞ ǀĚĞĞƌŶ Ŭǀƚ xX XXx XXx XXxXXXxXx XX XX ŚĞƚ ŵŽŵĞŶƚ ƐƵƉƌġŵĞ ďůŝũŬƚ
De heer en xxxxxxx Xxxxxxx benoemden als voorbeeld de wetswijziging in het erfrecht. Er werd toen gezegd dat men voor testamenten voor de langstlevende niet meer naar de notaris hoefde. Het heeft destijds even geduurd voordat men wist dat men toch naar de notaris moest. Sindsdien zijn er nog nooit zo veel testamenten gemaakt. De notarissen verwachten dat dit ook voor het nieuwe huwelijksvermogensrecht geldt.
De agrarische accountant kan hierin een belangrijke rol spelen door zijn of haar klanten hiervoor te waarschuwen. Volgens de heer en xxxxxxx Xxxxxxx en mevrouw Xxxxxxx is de accountant hier echter wel vrij in. Ze zien het niet als een taak van de accountant om iedereen over het nieuwe huwelijksvermogensrecht te informeren. Ook mevrouw Xxx heeft dit in het interview aangegeven. Toch kan de accountant hier volgens haar op eigen initiatief wel een rol in spelen door in een nieuwsbrief een artikel hierover te plaatsen om deze onduidelijkheid of onwetendheid te bestrijden. Dit hoeft niet gezien worden als een plicht van de accountant, maar op die manier kan je door een vrij simpele handeling wel veel mensen bereiken.
De kogel is door de kerk: regels rond trouwen gemoderniseerd
28 maart 2017 16:27Aangepast: 28 maart 2017 19:24
De kogel is door de kerk: Niet trouwen in gemeenschap van goederen, maar onder huwelijkse voorwaarden wordt de standaard. Als stellen toch in gemeenschap van goederen willen trouwen, moeten ze dit zelf regelen bij de notaris.
Figuur 1 Artikel Nieuw huwelijksvermogensrecht Rtl Nieuws
In dit hoofdstuk worden de huidige activiteiten rondom de advisering van agrarische klanten over het huwelijksvermogensrecht door de accountant uiteengezet. De informatie uit dit hoofdstuk is afkomstig uit de enquête en uit interviews met drie verschillende accountants en één fiscaal adviseur van drie verschillende accountantskantoren. De interviews zijn te vinden in bijlage 9 t/m 12. Het Excel blad van de gecodeerde
ŝŶƚĞƌǀŝĞǁƐ ŝƐ ƚĞ xxXXXX xX xxxxXXX ϭϳ͘ ,ŝĞƌƵŝƚ ŬǁĂŵĞŶ
van het huwelijk ( adviseren en verwijzen), advisering tijdens het huwelijk (akte, initiatief nemen en verrekenen), advisering bij ontbinding van het huwelijk en overige advisering (informeren).
Advisering bij aangaan huwelijk
Uit de enquête onder de agrarische ondernemers en hun partners is gebleken dat ruim de helft (59%) van de ondervraagden bij het aangaan van het huwelijk advies heeft gekregen van diens accountant. Dit omdat de ouders het ze hebben geadviseerd of omdat ze zelf graag advies wilden hebben over de huwelijkse voorwaarden. Als een accountant om advies gevraagd wordt geeft hij of zij allereerst informatie over de verschillende typen huwelijkse voorwaarden en wat de voor- en nadelen hiervan zijn. Elke accountant die geïnterviewd is geeft aan dat het opnemen van een periodiek verrekenbeding bij dit advies wordt afgeraden. De klant is meestal niet bereid hiervoor te betalen en als de verrekening niet gemaakt wordt, wordt bij ontbinding aangenomen dat er in gemeenschap van goederen is geleefd en zal op basis hiervan de vermogens worden verdeeld. Daarentegen wordt wél aangeraden om in de huwelijkse voorwaarden een jaarlijkse vergoeding op te nemen voor de niet-
XXXXxXXxXXXX XXxxXXxx xX njĞŐƚ -7Ě.5Ğ00 euŚroĞpĞerƌjaa r dalsƌveŝrgƉoe dinƚg Ğop ĂĚǀŝƐĞ
te nemen en zegt de xxxx Xxxxxxxxxx dit ook te doen, alleen dan met een bedrag rond de 10.000 euro. Het verschil zit hem hier in dat de heer Xxxx het meer bekijkt vanuit een particulier oogpunt, als de partner immers particulier was zou 5.000 per jaar sparen al erg knap zijn. De xxxx Xxxxxxxxxx pleit voor minimaal 10.000 euro omdat de partner tijdens het huwelijk waarschijnlijk een lange tijd op de boerderij heeft gewoond en 5.000 euro per jaar te weinig is om ergens anders te starten met een nieuwe woning. Met dit advies wordt de klant doorverwezen naar een notaris. De heer Xxxx, de xxxx Xxxxxxxxxx en xxxxxxx Xxxxxxxx geven allen aan de klant door de verwijzen naar de notaris, met de xxxx Xxxxxxx is dit onderwerp niet besproken.
Als de klant zelf al goede ervaringen heeft met een notaris heeft dan wordt geadviseerd om daar heen te gaan, anders wordt er in de regio een notaris geadviseerd waar de accountant zelf goede ervaringen mee heeft en die gespecialiseerd is in de agrarische sector.
Advisering tijdens het huwelijk
Ook tijdens het huwelijk is de accountant nog in beeld. Elke accountant geeft aan de klant die een verrekenbeding in de akte heeft opgenomen jaarlijks te vragen of er wel of niet verrekend dient te worden. De xxxx Xxxxxxx
geeft aan dit tijdens de besprekinŐ ǀĂŶ ŚĞƚ ũĂĂƌƌĂƉƉŽƌƚ ƚĞ ĚŽĞŶ͘ ,ŝũ ǀĞƌƚ ĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶ ŽƉ ĚĞ ǀƌĂĂŐ ͚ǁĞů ŽĨ ŶŝĞƚ ǀĞƌƌĞŬĞŶĞŶ͛ ŶŝĞƚ en Mazars geven aan brieven te sturen met de vraag of de klant wilt verrekenen of niet. Met deze brief wilt de
accountant zijn zorgplicht voldoen door de klant te informeren over de huwelijkse voorwaarden waarop ze getrouwd zijn en wat de consequenties zijn als de partners niet de jaarlijkse verrekening willen laten maken. De brief moet door de klant ingevuld en ondertekend worden en vervolgens worden teruggestuurd naar de accountant. Als de brief is ondertekend betekent het dat de accountant zijn zorgplicht heeft voldaan en dat hij niet meer verantwoordelijk is voor de gevolgen bij scheiding als de partners bewust hebben gekozen voor het niet verrekenen. Het verschilt per kantoor of deze brief jaarlijks of één keer in de 3 tot 5 jaar gestuurd wordt. De xxxx Xxxxxxxxxx heeft aangegeven niet zeker te weten of de brief altijd ondertekend terug komt, hier zit bij Mazars nog geen systeem in.
Tijdens het huwelijk wordt door de accountants over het algemeen niet meer teruggekeken naar de huwelijkse voorwaarden. Zo geven xxxxxxx Xxxxxxxx en de heer Xxxx aan dat ze de klanten goed kennen en weten waar wel of niet zaken spelen die van belang zijn in het huwelijksvermogensrecht. Ook de xxxx Xxxxxxxxxx en de xxxx Xxxxxxx geven aan weinig met de huwelijkse akte te doen. Zo vertelt de heer xxxxxxxxx dat het als accountant
ook een lastig onderwerp is om aan te snijden in een gesprek. ͚͛:Ğ ǀƌĂĂŐƚ ĚĞ ŬůĂŶƚ ŝŶĚŝƌĞ
is.͛, a͛ldus de xxxx Xxxxxxxxxx. Hoewel de notarissen aanraden om elke 5 tot 10 jaar de huwelijkse voorwaarden erbij te pakken en na te kijken of ze nog passen bij de wensen van de partners, wordt dit dus niet door accountants gedaan. De geïnterviewde accountants geven aan dat ze zich kunnen vinden in de uitspraak van de notarissen, maar dat het in de praktijk niet wordt uitgevoerd wegens gebrek aan tijd en het feit dat het een gevoelig onderwerp is voor de klant.
Advisering bij ontbinding huwelijk
De accountant speelt bij de scheiding van een echtpaar ook een rol. De geïnterviewde accountants hebben nog niet allemaal een klant gehad die gescheiden is. De xxxx Xxxxxxxxxx en de xxxx Xxxxxxx hebben beide nog geen klant gehad die ze hebben begeleid bij de scheiding. De heer Xxxx en xxxxxxx Xxxxxxxx daarentegen wel. De accountants geven beiden aan dat als de klant hun vertelt dat ze gaan scheiden, ze direct mediation inschakelen die de procedure snel en soepel dient te begeleiden. Beiden geven aan hier goede ervaring mee te hebben, het
ŝƐ ďĞůĂŶŐƌŝũŬ ĚĂƚ ĚĞ ƉƌŽĐĞĚƵƌĞ ƐŶĞů ĚŽŽƌůŽƉĞŶ ǁŽƌĚƚ
bemoeien. Daarnaast is het van de partners ook vaak de wens om het zo snel mogelijk af te sluiten zodat ze verder kunnen met hun eigen leven.
Bij elke scheiding dient aan het einde van het huwelijk de balans opgemaakt te worden. De accountant heeft hierbij het meeste inzicht in de vermogens van beide partners, daarom is aan hem de taak om te bepalen wat de ene partner de ander verschuldigd is. Deze berekening dient binnen een bedrijf als Flynth door een selecte groep medewerkers gemaakt te worden die hiervoor zijn opgeleid en ten minste 100 uur per jaar bezig zijn met deze
berekeningen. Voor de accountants zijn binnen dŝƚ ďĞĚƌŝũĨ ǁĞƌŬƉƌŽŐƌĂŵŵĂ͛Ɛ ŐĞŵĂĂ worden. Toch geven accountants binnen het bedrijf aan dat niet iedereen volgens dit programma werkt. Door
de accountants wordt aangegeven dat de manier waarop de berekening gemaakt wordt per accountant verschilt.
͚͛ ůƐ ŵĞŶ ĚĞ ďĞƌĞŬĞŶŝŶŐ ĚŽŽƌ ϭϬ ǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶĚĞ ŵĞŶƐĞŶ Ƶŝƚald͘us͚de͛h eer Trip. De manier waarop aspecten in de akte geïnterpreteerd dienen te worden is soms moeilijk
uit de akte te lezen, een voorbeeld hiervan zijn de inkomens. Hierdoor zijn accountants soms onzeker over hun capaciteit om een goede verrekening te maken. Een advocaat zou hier volgens de heer Xxxx namelijk altijd zijn vraagtekens bij kunnen zetten.
Overige advisering
Overige advisering dat de accountants zouden kunnen geven zijn bijvoorbeeld informatieavonden, informatiefolders of informatiebrieven via de mail. Dit wordt door geen enkele geïnterviewde accountant gegeven. De xxxx Xxxxxxxxxx geeft aan dat dit komt door het grote informatieaanbod op internet, mensen zijn hierdoor minder afhankelijk van hun accountant. Zowel Flynth als Mazars hebben aangegeven 10 jaar geleden veel informatieavonden gegeven te hebben. De afgelopen jaren zijn die avonden steeds minder georganiseerd door de afgenomen animo. Ook het geven van informatie via brieven of mails is minimaal. Bij de invoering van het nieuwe huwelijksvermogensrecht is dit niet door één van de kantoren in een algemene informatiebrief vermeld.
Het doel van dit onderzoek is om agrarische accountants een rapport aan te reiken waarmee ze hun advies op het gebied van het huwelijksvermogensrecht kunnen verbeteren. Dit onderzoek is uitgevoerd middels literatuurstudie, interviews en een enquête. Hiermee is inzicht gegeven in het Nederlands huwelijksvermogensrecht met daarin de belangrijkste aspecten voor de agrariër, de rol van de accountant hierin volgens de klant en de notaris en de huidige advisering van de accountant. De antwoorden op de deelvragen zullen eerst kort geformuleerd worden.
Hoe is het huwelijksvermogensrecht op dit moment in de wet bepaald?
Sinds 01-01-2018 trouwt men, indien niet anders overeengekomen, van rechtswege in beperkte gemeenschap van goederen, voorheen was dit de wettelijke gemeenschap van goederen. Deze wetswijziging is tot stand gekomen omdat het nieuwe huwelijksvermogensrecht door de meerderheid van de bevolking als wenselijk wordt beschouwd. Daarnaast zorgt de wijziging ervoor dat er, middels het bewijsvermoeden, minder geadministreerd hoeft te worden. In het nieuwe huwelijksvermogensrecht blijven privéschulden en privévermogens van voor de gemeenschap privé en valt alles wat wordt opgebouwd tijdens de gemeenschap onder het gemeenschappelijk vermogen. Giften en erfenissen behoren, ongeacht wanneer verkregen, tot het privévermogen van de ontvanger, tenzij de schenker of erflater dit middels de insluitingsclausule anders bepaalt.
Xxxxxx onderscheidt de agrarische sector zich met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht?
De agrarische sector onderscheidt zich op het gebied van het huwelijksvermogenrecht doordat de onderneming die één of beide partners drijven invloed heeft op de huwelijkse voorwaarden die ze maken. Aspecten die hierin een rol spelen zijn de agrarische vermogens en inkomsten, de bescherming van de niet-ondernemende partner, de testamenten en de emotionele waarde van het familiebedrijf. Dit zorgt ervoor dat agrariërs relatief vaak op huwelijkse voorwaarden trouwen.
Wat is volgens de agrarische ondernemer en zijn/haar partner de rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht?
Ruim 60 procent van de ondervraagden vindt het belangrijk om op de hoogte te zijn van ontwikkelingen in het huwelijksvermogensrecht, terwijl slechts 28 procent aangeeft hiervan op de hoogte te zijn. Het wordt door 64 procent van de ondervraagden als de taak van de accountant gezien om hierover te informeren, waarbij de voorkeur vooral uit gaat naar informatie via de mail of een (telefoon) gespek met de accountant. Ruim de helft van de ondervraagde getrouwde ondernemers en hun partners heeft advies van de accountant gekregen bij het aangaan van het huwelijk. Hiervan is 3/4 tevreden over het advies en geeft 1/4 aan niet tevreden te zijn over het advies. Vaak aangegeven verbeterpunten voor de accountant zijn het meer betrekken van de niet- ondernemende partner bij het proces en het begrijpelijker uitleggen van het advies.
Wat is volgens de notaris de rol van de accountant in het agrarische huwelijksvermogensrecht?
Volgens de geïnterviewde notarissen is de rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht in vier activiteiten te verdelen. Allereerst heeft de accountant een signalerende rol, hierbij dient de accountant signalen te herkennen waaraan duidelijk wordt dat er actie ondernomen dient te worden op het gebied van huwelijksvermogensrecht. Daarna dient de accountant volgens de notaris de klant door te verwijzen naar de klant. Als de notaris de akte op stelt kan de accountant vervolgens een begeleidende functie krijgen door samen te sparren en door cijfers aan te leveren aan de notaris. Tot slot is het belangrijk dat de accountant ook tijdens het huwelijk de akte en/of voorwaarden onderhoudt door zorgvuldig te verrekenen en te controleren of de akte nog steeds voldoet aan de wensen van de klant.
Welke activiteiten ondernemen agrarische accountants op dit moment om de klanten te adviseren op het gebied van het huwelijksvermogensrecht?
De advisering door de geïnterviewde accountants bestaat uit het adviseren bij het aangaan van het huwelijk, de advisering tijdens het huwelijk en de advisering bij ontbinding van het huwelijk. Hierbij voeren de accountants activiteiten uit als het adviseren over de huwelijkse voorwaarden, het maken van de verrekening of het informeren hierover en het inschakelen van een mediator bij een scheiding. Overige adviseringen middels informatiebrieven of informatieavonden worden vrijwel niet gegeven.
Over het algemeen zijn er weinig gegevens bekend over huwelijken in de agrarische sector. Het aantal getrouwde agrariërs, de leeftijd van de getrouwde agrariërs, het huwelijksvermogensregime per stel en het aantal scheidingen in de sector zijn gegevens die nog niet eerder onderzocht zijn. Een aantal beweringen op dit gebied zijn hierdoor gebaseerd op aannames van specialisten die wel een redelijke betrouwbaarheid hebben, maar dus niet wetenschappelijk onderbouwd zijn.
Het verzamelen van informatie voor de eerste deelvraag liep in het begin stroef, maar verliep gedurende het onderzoek steeds beter. Dit kwam door het vakgebied waar de onderzoeker nog niet in thuis was en waar in het vooronderzoek al meer onderzoek naar gedaan had kunnen worden. De informatie werd verzameld uit de online Asser Serie en de online Groene Serie van Xxxxxxx Xxxxxx, kamerstukken en de staatscourant. Daarnaast werden de meest recente boeken over het huwelijksvermogensrecht gebruikt waarin dus ook het nieuwe huwelijksvermogensrecht vanaf 2018 uiteengezet was. De gegevens die voor deze vraag gebruikt zijn, zijn dus uiterst betrouwbaar.
De interviews met de notarissen zijn gebruikt voor het beantwoorden van de tweede en vierde deelvraag. Er zijn in totaal drie notarissen geïnterviewd. Opmerkelijk was dat de drie notarissen die hiervoor benaderd zijn allen graag mee wilde werken aan het onderzoek en hier tijd voor vrij wilden maken. De vragen die in de interviews gesteld werden waren vooraf opgesteld. Tijdens de interviews liep het gesprek goed en kwamen er ook spontane vragen in de interviewer op. Hierdoor is de chronologische volgorde van de vragen niet altijd aangehouden. Ook werd er soms in één vraag twee vragen beantwoord, wat voor het verzamelen van de informatie niet erg was, maar na het interview het uitwerken van de vragen soms lastiger maakte.
Eén van de drie interviews mocht opgenomen worden. Dit was het eerste interview en hier kon uiteindelijk ook het meeste informatie uit gehaald worden voor het onderzoek. De andere twee interviews hebben daarnaast ook zeker bijgedragen aan het onderzoek doordat de notarissen ieder een andere kijk op het agrarische huwelijksvermogensrecht heeft. De interviews waren zeer nuttig voor het algehele onderzoek en de blik van de onderzoeker. Omdat het onderzoek voor het grootste deel gedaan werd vanuit een accountantskantoor, kreeg
de onderzoeŬĞƌ ŽŽŬ ǀĞĞů ŝŶƉƵƚ ǀĂŶ ĚĞ ĐŽůůĞŐĂ͛Ɛ ŽƉ ĚĂƚ ŬĂŶƚ bijgedragen dat er op een meer algemene en objectieve wijze naar het onderzoek gekeken werd.
Voor de derde deelvraag is een enquête gehouden onder agrarische ondernemers en hun partners. De enquête is door meer mensen ingevuld dan verwacht, 103 personen. Dit komt doordat de enquête ook op Facebook in de boerinnengroep is gedeeld, waar veel getrouwde ondernemers en partners van ondernemers in zitten. Een keerzijde hiervan is dat de enquête door veel vrouwen is ingevuld. Omdat de helft van de ondervraagden wel zelf agrarisch ondernemer is, mag er vanuit gegaan worden dat het grote aantal vrouwen als respondent niet veel invloed heeft op de wijze waarop er naar het huwelijksvermogensrecht wordt gekeken. Hierbij wordt dan aangenomen dat vrouwelijke ondernemers op dezelfde manier omgaan het belang van de onderneming als mannelijke ondernemers. De vragen uit de enquête brengen goed in beeld wat de huidige rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht is bij de agrarische klanten. In de enquête had wel meer aandacht besteed mogen worden aan wat de rol van de accountant volgens de klant had moeten zijn omdat dit verschil belangrijke
informatie geeft waarmee het advies van de accountant verbeterd kan worden. Naar de mening van de schrijver had hier meer op ingezoomt kunnen worden om meer relevante informatie te verzamelen.
Tussen de antwoorden op de open vragen uit de enquête zaten regelmatig onbruikbare antwoorden. Bij sommige vragen hadden mensen een punt of vraagteken ingevuld of een antwoord gegeven dat totaal niet aansluit bij de vraag. Om het invullen voor de enquete makkelijker te maken voor de ondervraagde had er meer gebruik gemaakt kunnen worden van multiple choice vragen. Een keerzijde hiervan is dat mensen niet hun volledige antwoord kwijt kunnen of niet thuis zijn in de begrippen uit het huwelijksvermogensrecht. Dit gebeurde namelijk bij de vraag met welke huwelijkse voorwaarden de persoon getrouwd is. Alle mogelijke antwoorden stonden er bij, maar omdat er voor één soort huwelijkse voorwaarden soms meerdere termen zijn had een kwart
ǀĂŶ ĚĞ XXXXxxxXXXXXX xX XX XXxxX xXXXXxXx xXxX xXx xX
de diagram die bij deze vraag hoort niet een duidelijk beeld.
Het beantwoorden van de vijfde deelvraag is eveneens gedaan middels interviews. De interviews werden gehouden onder accountants van drie verschillende bedrijven. Net als bij de intwerviews met de notarissen was vooraf een vragenlijst gemaakt, maar die werd tijdens het gesprek vaak niet volledig gevolgd. Wel zijn op alle vragen in de interviews antwoorden gegeven. Ook hier was er een interview dat wel opgenomen is en een paar de niet opgenomen zijn. Het interview met xxx Xxxxxxx was via de telefoon. Dit was een kort interview waarin wel alle vragen gesteld zijn. Ondanks dat was het lastig om de antwoorden snel op te schrijven en ondertussen door te blijven praten. Aan de telefoon zijn de antwoorden en vragen korter en bondiger en heb je minder lang de tijd om na te denken. Hierdoor was dit interview minder nuttig als de andere interviews.
De interviews met de accountants hebben gedetailleerde informatie opgeleverd over de activiteiten die wel of niet worden uitgevoerd op het gebied van advisering in het huwelijksvermogensrecht en over de denkwijzen van de accountants hierover. Een optie waar vooraf niet over nagedacht was, was om ook voor de accountants een enquête op te stellen. Hierin zouden korte vragen gesteld kunnen worden over welke activiteiten ze uitvoeren op het gebied van het agrarisch huwelijksvermogensrecht. Dan zouden er meerdere kantoren en accountants benaderd kunnen worden het een beter algemeen beeld geven van accountants in heel Nederland.
Na het uitwerken van de deelvragen en tijdens het schrijven van de conclusie en aanbevelingen is de schrijver er achter gekomen dat gedeeltes van de verzamelde informatie niet nodig zijn geweest voor het beantwoorden van de hoofdvraag. Met name de eerste deelvraag heeft hiet weinig aan bijgedragen. Daarnaast is die deelvraag erg uitgebreid weergegeven wat de scriptie minder aantrekkelijk maakt om te lezen als je niet specifiek geïnteresseerd bent in het Nederlands huwelijksvermogensrecht. Dit had voorkomen kunnen worden als het onderzoek beter afgebakend zou zijn. Dat dit niet gebeurd is, is te verklaren aan het enthausiastme van de schrijver. Bij het inlezen in dit onderwerp werden alle verschillende invalshoeken interessant gevonden en is besloten om ze allen in het rapport te verwerken. Als er voor één invalshoek gekozen zou zijn, bijvoorbeeld die van de klant, kon de schrijver daar dieper op in gaan en dit scherper in beeld brengen. Uiteindelijk heeft het rapport wel tot praktische adviezen geleid waarbij vanuit het oogpunt van de klant, de notaris én de accountant is gekeken en die de accountant direct in de praktijk toe kan passen.
5. Conclusies en aanbevelingen
In dit hoofdstuk worden de conclusies en aanbevelingen besproken, gebaseerd op de uitkomsten van het onderzoek.
Het afstudeerwerkstuk getiteld ͚͛,Ğƚ ĂŐƌĂƌŝƐĐŚ ŚƵǁĞůŝũŬƐǀĞƌŵŽŐĞŶƐƌĞĐŚƚ de agrarische accountant in het huwelijksvermogensrecht. Het doel van dit onderzoek was om agrarische
accountants een rapport aan te rijken waarmee ze hun advisering op het gebied van het huwelijksvermogensrecht mee kunnen verbeteren.
Hoe is het huwelijksvermogensrecht op dit moment in de wet bepaald?
Het Nederlands huwelijksvermogensrecht is in enge zin te vinden in titel 1.6, 1.7 en 1.8 van het Burgerlijk Wetboek. Sinds 01-01-2018 trouwt men, indien niet anders overeengekomen, van rechtswege in beperkte gemeenschap van goederen, voorheen was dit de wettelijke gemeenschap van goederen. Deze wetswijziging is inevoerd omdat het beter aansluit met wat door de bevolking als wenselijk wordt gezien en met het internationale huwelijksvermogensrecht en omdat er verwacht wordt dat door deze wetswijziging minder geadministeerd hoeft te worden. In het nieuwe huwelijksvermogensrecht blijven privéschulden en privévermogens van voor de gemeenschap privé en valt alles wat wordt opgebouwd tijdens de gemeenschap onder het gemeenschappelijk vermogen. Giften en erfenissen behoren, ongeacht wanneer verkregen, tot het privévermogen van de ontvanger, tenzij de schenker of erflater dit middels de insluitingsclausule anders bepaalt.
Xxxxxx onderscheidt de agrarische sector zich met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht?
Er zijn een aantal aspecten waarin agrariërs zich in het huwelijksvermogensrecht onderscheiden van particulieren en andere ondernemers, die vooral te maken hebben met de continuïteit van de onderneming en de bescherming van de niet-ondernemende partner. Agrariërs hebben een andere verhouding tussen inkomsten en vermogens. Hun vermogens zijn relatief hoog en hun inkomsten relatief laag in vergelijking met zowel particulieren als ondernemers in andere sectoren. De invloed die dat heeft op het huwelijksvermogensrecht is dat er meer vermogens verdeeld dienen te worden, wat de continuïteit van het bedrijf bij scheiding in gevaar brengt. Een ander aspect is dat er in de agrarische sector 2/3e van de partners mee werkt in het bedrijf, terwij in Nederland van alle sectoren samen er gemiddeld slecht bij 3% sprake is van een meewerkend gezinslid. Deze partner dient hiervoor een vergoeding voor diens inbreng te krijgen en dat wordt dan vaak in de huwelijkse voorwaarden geregeld. Tevens is het testament een onderdeel dat bij agrariërs bij het aangaan van het huwelijk ook opgesteld wordt. Dit omdat het testament bepaalt wie er erft en het huwelijksvermogensregime bepaalt wat er geërfd wordt, wat weer invloed heeft op de continuïteit van het bedrijf. En die continuïteit speelt voor de agrariër een belangrijke rol omdat 92% van de bedrijven een familiebedrijf is. De sector staat op nummer één in de ranglijst sectoren met de meeste familiebedrijven. Ondernemingen hebben hierdoor een grote emotionele waarde, voor de opvolger, diens ouders én de toekomstige opvolger. Deze aspecten bij elkaar zorgen ervoor dat de meeste agrarische ondernemers op huwelijkse voorwaarden trouwen om zo zowel het bedrijf als de niet- ondernemde partner te beschermen.
Wat is volgens de agrarische ondernemer en zijn/haar partner de rol van de accountant in het huwelijksvermogensrecht?
In het onderzoek is er gekeken naar drie aspecten van de agrarische klant op het gebied van advies over het huwelijksvermogensrecht. Uit de enquête blijkt dat de klantervaring over het algemeen goed is, maar dat een redelijk groot percentage van 25% niet geheel tevreden is over het advies van de accountant. De ontevreden klanten geven aan dat ze ontevreden zijn omdat de accountant meer rekening met de ondernemer en het bedrijf
houdt dan met de niet-ondernemende partner of omdat de accountant niet in een begrijpelijke taal uitlegt. Ook is er gekeken naar de kennishiaat van de klant op het gebied van het algemeen huwelijksvermogensrecht en hun eigen huwelijksvermogensregime. Hieruit is opgemaakt dat 30% denkt op de hoogte te zijn van het algemeen huwelijksvermogensrecht, terwijl 60% hiervan was in staat om daadwerkelijk het goede antwoord te geven op de vraag wat er nu precies in de wet is veranderd. Van alle ondervraagden weet dus 20% écht hoe het nieuwe huwelijksvermogensrecht op dit moment in elkaar zit. Van het huwelijksregime van de ondervraagde zelf geeft slechts 50% aan op de hoogte te zijn. Tot slot is er gekeken naar de klantbehoefte van het advies. 65% van de ondervraagden vinden het belangrijk om op te hoogte te zijn van het huwelijksvermogensrecht, daarnaast vindt 64% procent het de taak van de accountant om hierover te informeren. Dit zouden de ondervraagden het liefst via een mail of via een telefoongesprek met de accountant willen. Geconcludeerd kan worden dat de klant vind dat het de taak van de accountant is om hen te informeren over het huwelijksvermogensrecht en dat ze dit het liefst via de mail of een (telefoon)gesprek willlen.
Wat is volgens de notaris de rol van de accountant in het agrarische huwelijksvermogensrecht?
Uit de interviews met de notarisen is gebleken dat de notaris de accountant vijf taken toedeelt: het signaleren, het doorverwijzen, het begeleiden, het onderhouden van de voorwaarden en het informeren. Met de signalerende rol doelt de notaris op het herkennen van signalen die te maken hebben met een verandering waarbij het huwelijksvermogensrecht een rol speelt. Als een accountant hoort dat een klant gaat trouwen of ziet dat de huwelijkse voorwaarden verouderd zijn en misschien niet meer bij de wensen aansluit, dient de accountant hier actie te ondernemen en de klant naar de notaris door te verwijzen. Xxx komt het voor dat de accountant ook een begeleidende taak krijgt. Als de notaris of de klant dit wenst, kan de accountant bij het maken van de akte ondersteunen door cijfers aan te levern aan de notaris of door samen te sparren. Tijdens het huwelijk is het van belang dat de accountant regelmatig controleerd of de huwelijkse voorwaarden nog passen bij de wensen van de klant. Daarnaast vinden alle notarissen dat de accountant wat verantwoordelijker om mag gaan met de jaarlijkse verrekeningen. Deze dienen écht elk jaar gemaakt te worden, de accountant levert die dienst dus hij moet dit dan ook professioneel kunnen uitvoeren. De informerende rol wordt door 3 van de 4 notarissen uit 2 kantoren aan de accountant toegewezen, dit om de klanten erop te wijzen wel naar de notaris te gaan ondanks dat je nu (zonder andere afspraken) automatisch op huwelijkse voorwaarden getrouwd bent. Dit wordt door de notarissen niet als verplichting gezien, maar meer als een extra dienst die de accountant kan leveren.
Welke activiteiten ondernemen agrarische accountants op dit moment om de klanten te adviseren op het gebied van het huwelijksvermogensrecht?
Deze laatste deelvraag geeft weer wat agrarische accountants op dit moment doen op het gebied van advisering in het huwelijksvermogensrecht. Bij het aangaan van het huwelijk, tijdens het huwelijk en bij ontbinding van het huwelijk is de accountant in beeld. Als een paar gaat trouwen, geven ze dit vaak aan bij de accountant. De accountant geeft ze dan advies over de huwelijksvermogensregimes en verwijst de klant naar een notaris. Als de klant het prettig vind om tijdens het opstellen van de huwelijkse voorwaarden in contact te blijven met de accountant, ondersteunt hij hier in. Daarnaast kan het zijn dat de notaris de accountant vraagt naar de financiële gegevens. De geïnterviewde accountants geven aan dat ze tijdens het huwelijk weinig aandacht besteden aan de huwelijkse voorwaarden van de klanten. Er zijn een aantal klanten die een periodiek verrekenbeding hebben opgenomen in hun huwelijkse voorwaarden. Voor deze klanten stellen de accountants een brief op met de consequenties van wel of niet verrekenen en de vraag of er wel of niet verrekend dient te worden. Alleen de xxxx Xxxxxxx doet dit tijdens de bespreking van het jaarrapport. De klant dient deze brief ondertekend terug te sturen. In de praktijk laten de meeste klanten niet jaarlijks de verrekening maken. Naast de verrekeningen kijkt de accountant bijna niet meer naar de huwelijkse voorwaarden. Bij een verandering in de maatschap of vof van een onderneming kan het zijn dat de huwelijkse voorwaarden van de partners nog bekeken worden met de vraag of het op elkaar aan sluit. Als een paar gaat scheiden maakt de accountant vaak de berekening hoe veel de ene partner de andere verschuldigd is. Daarnaast geven de accountants aan dat ze in geval van scheiding zo snel
mogelijk een mediator inschakelen. Echter, alle geinterviewde accountants geven aan geen of enkele scheidingen meegemaakt te hebben. Wat tot slot geconcludeerd kan worden is dat de accountantskantoren voor deze activiteiten geen vast werkplan hebben. De accountants besteden enkel aandacht aan de huwelijkse voorwaarden als er tijd over is, wat niet vaak het geval is. Het huwelijksvermogensrecht wordt dus niet als een belangrijk onderwerp gezien. Overigens wordt er door de accountant vrijwel geen algemene informatie verstrekt over het huwelijksvermogensrecht middels een folder, bijeenkomst of mail.
De aanbevelingen die in dit rapport worden gegeven zijn het antwoord op de hoofdvraag:
Op welke manier kunnen agrarische accountants hun advies in het huwelijksvermogensrecht verbeteren?
Aan de hand van de deelvragen is duidelijk geworden dat er een paar aspecten zijn waar de accountant zich in kan verbeteren in de advisering in het huwelijksvermogensrecht voor de agrarische klant. De gekozen aspecten zijn de interne processen en de informatievoorziening.
Interne processen
Uit de interviews met de accountants is gebleken dat niet elk accountantkantoor een protocol handhaaft voor advisering rondom het huwelijksvermogensrecht voor agrariërs. Accountants worden er in vrijgelaten óf en wanneer ze het onderwerp met klanten bespreken. Doordat het een gevoelig onderwerp is om aan te snijden en accountants soms (bij gebrek aan protocol/werkplan) zelf in moeten te schatten of het onderwerp besproken dient te worden zijn accountants minder snel geneigd om dit daadwerkelijk te doen. De drempel ligt dan te hoog. Voor de klanten die een periodiek verrekenbeding hebben opgenomen hebben de kantoren een brief waarmee ze de klant informeren en vragen of ze wel of niet willen berekenen. Echter geeft één accountant aan dat het bij hem niet duidelijk is of de brieven getekend teruggestuurd worden en waar deze brieven dan opgeslagen worden. Daarnaast geven alle accountants aan niet van elke klant de huwelijkse akte in het permanent dossier te hebben. Hier is bij alle geïnterviewde kantoren nog geen beleid in.
Notarissen hebben in de interviews het belang van de huwelijkse voorwaarden voor agrarische ondernemers en partners uitgelegd en geven aan dat er voor deze ondernemers meer op het spel staat dan de meeste andere ondernemers of particulieren. Daarnaast geven ze aan dat de kijk op de huwelijkse voorwaarden veranderlijk is, even als de situatie. Het is daarom belangrijk om elke 5 tot 10 jaar te kijken of de huwelijkse voorwaarden nog passen bij de wensen van de klant.
Omdat er nu nog geen werkplan bij de geïnterviewde bedrijven is omtrent het huwelijksvermogensrecht voor agrariërs zou ik aanraden om dit wel op te stellen. Het plan moet in het bestaande werkplan voor het maken van het jaarrapport passen. Dit zou kunnen door bij de controlevragen ook vragen over het huwelijksvermogensrecht te integreren. De vragen die gesteld worden zouden kunnen zijn:
- Is de huwelijksakte aanwezig in het permanent dossier?
- Wanneer is er voor het laatst over gesproken? Æ Xxxxxx dan 5 jaar geleden Æ Xxxxxxxx
X Xxxxxx dan 5 jaar geleden Æ Xxxxxxxxx bij jaarrapport.
- Is er sprake van periodiek verrekenbeding? Æ Ja: brief sturen Æ herinnering maken voor ontvangst
Door het opnemen van deze vragen in het werkprogramma wordt er elk jaar kort gekeken of de documenten aanwezig zijn, of er besproken dient te worden en of er verrekend dient te worden. Belangrijk hieraan is dat de dossiervorming wordt aangescherpt. Van elke klant dient de huwelijksakte aanwezig te zijn (de meest recente variant) en indien er sprake is van een periodieke verrekenbeding dient er jaarlijks via een brief gevraagd te worden of er berekend moet worden. Deze brief zal bij de huwelijksakte opgeslagen worden samen met een kort gespreksverslag (eens in de 5 jaar). Tot slot is het van belang om te controleren of de verstuurde brieven ook
ondertekend teruggestuurd worden. Hiervoor kan ĂĨŚĂŶŬĞůŝũŬ ǀĂŶ ĚĞ ƉƌŽŐƌĂŵŵĂ͛Ɛ ǁ
een herinnering voor aangemaakt worden.
Informatievoorziening
Uit de enquête onder de agrarische ondernemers en hun partners is gebleken dat slechts de helft van de ondervraagden op de hoogte is van zijn/haar eigen huwelijkse voorwaarden en dat 20% van de ondervraagden op de hoogte is van de actualiteiten in het huwelijksvermogensrecht. Daartegenover staat dat ruim 60% van de ondervraaden het wel belangrijk vinden hier over op de hoogte te zijn. Van alle ondervraagden geeft 64% aan dat ze het de taak van de accountant vinden om ze hiervan op de hoogte te houden. Dit dan het liefst via de mail of een (telefoon)gesprek met de accountant. Slechts 5 van de 100 personen geven aan helemaal geen informatie te willen ontvangen over het huwelijksvermogensrecht.
Ook de notaris geeft aan dat het belangrijk is dat de accountant informatie geeft over het huwelijksvermogensrecht. Door de wetswijziging kan het zijn dat klanten denken niet meer naar de notaris hoeven om op huwelijkse voorwaarden te trouwen omdat het nu het standaard huwelijksvermogensregime is. In principe is dit ook zo, maar de nieuwe standaard beperkte gemeenschap van goederen dekt voor veel mensen niet de totale lading. Begrippen als inkomen zijn niet specifiek omschreven waardoor er later discussie kan ontstaan over hoe dit te interpreteren is. Het is daarom belangrijk om alsnog langs de notaris te gaan voor advies en daar kan de accountant in helpen door de klanten dit aan te bevelen.
Als accountant is het belangrijk om je zorgplicht te voldoen. De klant de informatie aanbieden is tevens een dienst die je kan leveren. Het informeren van de (potentiële) klanten kan op meerdere manieren gedaan worden, maar er zijn twee vormen die in dit rapport expleciet worden aanbevolen; via flyers/mail en via informatieavonden.
Voor het versturen/geven van flyers of een email zal een tekst geschreven moeten worden die aangeeft waarin duidelijk wordt wat het belang is van goed opgestelde huwelijkse voorwaarden en hoe de accountant hierin kan bemiddelen. Dit zal per kantoor verschillen, gezien het ene kantoor meer taken hierin op zich neemt dan de andere. Daarnaast kan de flyer in de huisstijl van het kantoor ontworpen worden en zowel online als offline verspreid worden.
Het houden van een informatieavond hebben een paar kantoren al eerder gedaan. De accountants hebben hierin aangegeven dat er na verloop der tijd steeds minder animo voor was. Daarnaast hebben ze aangegeven dat een
avond ovĞƌ ŚĞƚ ŚƵǁĞůŝũŬƐǀĞƌŵŽŐĞŶƐƌĞĐŚƚ ďŝũ ǀĞĞů ƐƚĞůůĞŶ Ő avond niet zo snel vragen zullen stellen waaruit iedereen kan opmaken hoe diegene getrouwd is.
Wat daarom wordt aanbevolen is om wel informatiemiddagen/avonden te organiseren. Niet voor de getrouwde ondernemers en op een door de accountant zelf georganiseerde thema-avond, maar voor de jongere generatie agrariërs die waarschijnlijk nog zullen trouwen. Dit kan gedaan worden op agrarische hogescholen in de vorm van een masterclass of gastles of door een avond te komen spreken bij een AJK (Agrarisch Jongeren Kontakt). Dit
ůĂĂƚƐƚĞ xXX XXX XXxXX xXx XXX XXXx XXXXxX xXXxXxX ŐĞĚ de avond beter te vullen en meer publiek aan te trekken. Deze informatiebijeenkomsten worden goed bezocht ǁĂĂƌĚŽŽƌ ŚĞƚ ǀŽŽƌ ĚĞ XXXXXXxXXx xXXXx Xx xxxX XX ŐĞ spreken. Ook hoeft hier minder geld in gestoken te worden dan als de accountant zelf een avond zou organiseren.
Het spreken voor jonge ondernemers heeft voor de accountant een meerwaarde omdat ze nog niet (veel) in contact geweest zullen zijn met accountants, waardoor er misschien ook nieuwe klanten geworven kunnen worden. Daarnaast is dit de doelgroep die waarschijnlijk het meeste op kan steken van een spreker over het agrarisch huwelijksvermogensrecht en is dit de groep met waarschijnlijk de meeste ondernemers die nog zullen trouwen.
Bijlage 1 Interviewvragen Notaris
Interview Notaris
Doel
Het doel van dit interview is om een beeld te krijgen van wat de agrarische huwelijksvermogensrecht onderscheid van die van een particulier. Daarnaast is het doel om inzicht te krijgen in de verandering van het advies van de accountant en wat de verandering in het huwelijksvermogensrecht voor gevolgen heeft voor de agrarische ondernemer.
Kunt u het proces beschrijven dat een paar doorloopt bij het opstellen van de huwelijkse voorwaarden?
Waar let u extra op bij het maken van huwelijkse voorwaarden voor agrarische ondernemers?
Wat maakt volgens u het onderscheid tussen huwelijkse voorwaarden voor agrarische ondernemers en andere ondernemers?
Wat maakt volgens u het onderscheid tussen huwelijkse voorwaarden voor ondernemers en particulieren?
Welke problemen ondervindt u bij niet goed opgestelde huwelijkse voorwaarden?
Wat verandert er in de praktijk door het nieuwe huwelijksvermogensrecht per 1 januari 2018? Xxxxx aspecten zijn hierbij vooral voor de agrariër van belang?
Wat is volgens u de rol van de accountant omtrent het huwelijksvermogensrecht van agrarische ondernemers?
Kunt u aspecten van het advies van de accountant benoemen die volgens u verbeterd/anders kunnen?
Is er sprake van een samenwerking tussen u en de accountant omtrent de huwelijkse voorwaarden?
Xxx ziet volgens u de beste samenwerking tussen u en de accountant eruit omtrent de huwelijkse voorwaarden?
Bijlage 2 Interviewvragen Agrarisch accountant
Interview Accountant Agro
Doel
Het doel van dit interview is om een beeld te krijgen van wat de accountant op dit moment voor de klant doet wat betreft het advies over de huwelijkse voorwaarden. Hiermee moet duidelijk worden wat er wel en niet wordt gedaan, waarom ervoor gekozen is en hoe de activiteiten er precies uitzien. Daarnaast wordt de accountant gevraagd naar wat de agrarische ondernemer onderscheidt van andere ondernemers en/of particulieren wat betreft het huwelijksvermogensrecht.
Wat maakt volgens u het onderscheid tussen huwelijkse voorwaarden voor agrarische ondernemers en particulieren?
Wat maakt volgens u het onderscheid tussen huwelijkse voorwaarden voor agrarische ondernemers en andere ondernemers?
Wat zijn volgens u de belangrijkste aspecten van de huwelijkse voorwaarden voor agrariërs?
Wat verwacht u dat er door de wijziging in het huwelijksvermogensrecht zal veranderen in het geven van advies?
Welke problemen ondervindt u bij niet goed opgestelde huwelijkse voorwaarden?
Welke activiteiten voert u of uw assistenten nu uit op het gebied van huwelijkse voorwaarden voor de agrarische ondernemer?
Heeft u zelf een paar aspecten waarin de dienstverlening zou kunnen verbeteren?
Hoe heeft het advies van u over het huwelijksvermogensrecht voor agrariërs zich de afgelopen jaren ontwikkeld?
Doel enquête
Het doel van de enquête is om een beeld te krijgen van wat voor advies de klant op dit moment krijgt omtrent de huwelijkse voorwaarden, wat er op dit moment onduidelijk is betreffende de huwelijkse voorwaarden en aan wat voor advies/informatie de klant zelf aangeeft behoefte te hebben. Als dat beeld helder is kan, in combinatie met het veranderde huwelijksvermogensrecht, een beeld gevormd worden over welke aspecten van het huwelijksvermogensrecht de accountant haar klant beter kan adviseren.
Belangrijk:
- enquête is anoniem
- minimaal 50 deelnames
- alleen (partners van) agrarische ondernemers mogen mee doen
Wat we willen weten
- Wat is de kennishiaat van de klant?
- Wat voor advies hebben ze gekregen? (bij huwelijk, onderhoud, evt. scheiden)
- Waar zou de klant graag meer informatie over krijgen?
Geslacht: man/vrouw Leeftijd: ͙ Agrarische sector:
Functie: bedrijfshoofd, manager, werknemer, niet werkzaam op het agrarische bedrijf partner
Burgerlijke staat:
- ongehuwd
- wettig gehuwd
- partnerschap
- verweduwd na wettig huwelijk
- verweduwd na partnerschap
- gescheiden na wettig huwelijk
- gescheiden na partnerschap Indien getrouwd, in welk jaar? ͙ Xxx xxxx u getrouwd?
- in gemeenschap van goederen
- met koude uitsluiting
- geregistreerd partnerschap
- in beperkte gemeenschap van goederen
- met periodieke verrekenbeding
- met finaal verrekenbeding
- ik weet het niet
Om welke redenen bent u op die manier/voorwaarden getrouwd?
open vraag
Heeft u bij het aangaan van uw huwelijk advies gehad van uw accountant?
ja/nee/ weet ik niet/ niet van toepassing
Waar bestond dit advies uit?
open vraag
Xxxx u tevreden met het advies dat u gekregen hebt?
ja heel erg, een beetje, gemiddeld, niet echt, helemaal niet
Wat had u liever anders gezien?
open vraag
Heeft u tijdens uw huwelijk wel eens overwogen de voorwaarden te veranderen?
ja/nee Waarom? open vraag
Heeft u hierover contact gehad met uw accountant?
ja/nee/weet ik niet/niet van toepassing
Laat u jaarlijks een verrekening maken voor de huwelijkse voorwaarden?
ja/nee/weet ik niet/ niet van toepassing Xxxxxx heeft u hiervoor gekozen? open vraag
Bent u op de hoogte van de actualiteiten omtrent het huwelijksvermogensrecht?
ja/ een beetje/ nee/ weet ik niet
Xxxxx u het belangrijk om op de hoogte te zijn van ontwikkelingen in het huwelijksvermogensrecht?
ja/nee
Xxxxx u het de taak van de accountant om u op de hoogte te houden van het huwelijksvermogensrecht?
ja/nee
Op welke manier zou u graag informatie over het huwelijksvermogensrecht willen ontvangen? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk
- via een email
- via een informatiefolder
- via een informatiebijeenkomst
- via een (telefoon) gesprek met mijn accountant
- ik wil geen informatie over het huwelijksvermogensrecht
Bent u goed op de hoogte van uw eigen huwelijkse voorwaarden?
ja/nee/beetje/weet ik niet/niet van toepassing
Heeft u nog andere opmerkingen?
open vraag
Geslacht
101 reacties
12%
88%
Man Vrouw
Leeftijd
101 reacties
2% 8%
28%
30%
32%
18-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar
50-59 jaar 60-69 jaar
Functie in het bedrijf
101 reacties
7%
31%
42%
5%
15%
Bedrijfshoofd, volledig werkzaam op het bedrijf Bedrijfshoofd, ook buitenshuis werkzaam Xxxxxxxx werkzaam op het bedrijf partner
Af en toe werkzaam op het bedrijf partner
Xxxx werkzaam op het bedrijf partner
Burgerlijke staat
101 reacties
211
96
Gehuwd
Ongehuwd
Geregistreerd partnerschap Gescheiden
Verweduwd
Xxxx u voor of na 2018 getrouwd?
87 reacties
2%
98%
Voor 2018 In of na 2018
Xxx xxxx u getrouwd?
101 reacties
2%
1%
12%
16%
11%
6%
19%
33%
In gemeenschap van goederen
In beperkte gemeenschap van goederen Op huwelijkse voorwaarden
Met periodiek verrekenbeding Met finaal verrekenbeding
In koude uitsluiting Geregistreerd partnerschap
Weet ik niet
Om welke reden bent u op die manier/voorwaarden getrouwd?
- 84 reacties
Bedrijfsredenen | N = 42 | 50,00% |
Bescherming vermogens bij scheiding en overleiden | N = 10 | 11,90% |
Onafhankelijkheid | N = 5 | 5,95% |
Advies notaris | N = 4 | 4,76% |
Meest passende optie | N = 4 | 4,76% |
Advies schoonouders | N = 4 | 4,76% |
Eén van de partners had schulden | N = 3 | 3,57% |
Beide inbreng in gemeenschappelijk vermogen | N = 3 | 3,57% |
Advies accountant | N = 2 | 2,38% |
Volledig vertrouwen in elkaar | N = 2 | 2,38% |
Eis maatschapsakte | N = 1 | 1,19% |
Geen verschil in vermogen | N = 1 | 1,19% |
Bescherming bij faillissement | N = 1 | 1,19% |
Wens van de vrouw | N = 1 | 1,19% |
Fiscale redenen | N = 1 | 1,19% |
Heeft u bij het aangaan van het huwelijk advies gehad van uw accountant?
101 reacties
1%
6%
34%
59%
Ja Nee Weet ik niet Niet van toepassing
Indien u advies heeft gehad van uw accountant, waar bestond dit advies uit?
- 62 reacties
Gesprek met uitleg en opties | N = 21 | 33,87% |
Advies welk huwelijksvermogenregime geschikt is | N = 13 | 20,97% |
Voorbereidend papierwerk | N = 5 | 8,06% |
Concept notaris nakijken | N = 5 | 8,06% |
Accountant gaf advies na het huwelijk | N = 2 | 3,23% |
Advies voor bijhouden jaarlijks verrekening | N = 1 | 1,61% |
Enkel één partner heeft advies van accountant gehad | N = 1 | 1,61% |
Advies over belangen bedrijf | N = 1 | 1,61% |
Accountant heeft doorverwezen naar notaris | N = 1 | 1,61% |
Informatie op een symposium | N = 1 | 1,61% |
Onbruikbare/niet relevante antwoorden | N = 11 | 17,74% |
Xxxx u tevreden met het advies dat u destijds van uw accountant heeft gekregen?
96 reacties
29%
27%
4%
5%
4%
24%
7%
Ik ben heel erg tevreden Ik ben niet zo tevreden
Niet van toepassing
Ik ben redelijk tevreden
Ik ben enigszins tevreden
Ik ben helemaal niet tevreden Ik weet het niet
Xxxx ziet u mogelijke verbeteringen voor het advies van de accountant met betrekking tot het huwelijk voor agrariërs?
- 52 reacties
(belangen) Partner beter betrekken bij advies | N = 12 | 23,08% |
Ook wijzen op consequenties huwelijksvermogensregime en dit blijven doen na trouwen | N = 7 | 13,46% |
Uitgebreider advies over de mogelijkheden en voor- en nadelen | N = 5 | 9,62% |
Actievere houding accountant | N = 3 | 5,77% |
Ook aan testamenten denken | N = 3 | 5,77% |
Begrijpelijk uitleg geven | N = 2 | 3,85% |
Accountant dient geen advies te geven | N = 2 | 3,85% |
Meer kennis hebben over agrarische levenswijze | N = 1 | 1,92% |
Makkelijk naleefbare oplossingen geven | N = 1 | 1,92% |
Minder op schoonouders/andere maten richten | N = 1 | 1,92% |
Met de tijd mee gaan | N = 1 | 1,92% |
Goedkoper adviseren | N = 1 | 1,92% |
Sneller adviseren | N = 1 | 1,92% |
Accountant dient alleen te inventariseren | N = 1 | 1,92% |
Meer aan de toekomst denken | N = 1 | 1,92% |
Onbruikbare antwoorden/geen verbeterpunten | N = 10 | 19,23% |
Heeft u tijdens uw huwelijk wel eens overwogen om de voorwaarden aan te passen?
101 reacties
4% 6%
43%
47%
Ja Nee Weet ik niet Niet van toepassing
Indien u dit heeft overwogen, waarom heeft u dit gedaan?
- 44 reacties
Wijziging in het bedrijf | N = 9 | 20,45% |
Partner ging meewerken in het bedrijf | N = 5 | 11,36% |
Verandering in gezinssamenstelling | N = 3 | 6,82% |
Fiscaal aantrekkelijker | N = 3 | 6,82% |
Afspraken niet meer van nu | N = 3 | 6,82% |
Lang huwelijk, meer naar partner | N = 3 | 6,82% |
Verandering in algemene situatie | N = 3 | 6,82% |
Om niet meer te verrekenen | N = 2 | 4,55% |
Op advies accountant | N = 1 | 2,27% |
Vanwege verliezen | N = 1 | 2,27% |
Onbruikbare antwoorden/niet aangepast | N = 11 | 25,00% |
Heeft u hierover contact gehad met uw accountant?
- 91 reacties
39%
33%
2%
26%
Ja Nee Weet ik niet Niet van toepassing
Geeft uw accountant u tijdens het huwelijk advies met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht?
- 98 reacties
9%
30%
20%
41%
Ja Nee Weet ik niet Niet van toepassing