DEKARBONIZACJA - NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA
DEKARBONIZACJA - NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA
Załącznik do apelu lekarzy i specjalistów ochrony zdrowia, skierowanego
do Pani Premier Xxxxx Xxxxxx i ministra energii Xxxx Xxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxx, w sprawie odchodzenia od szkodliwej dla zdrowia publicznego gospodarki opartej na węglu.
1. W JAKI SPOSÓB ODEJŚCIE OD PALIW KOPALNYCH
POPRAWI NASZE ZDROWIE?
Spalanie paliw kopalnych - w tym węgla - wią- że się z wieloma negatywnymi skutkami dla zdro- wia. Jako najważniejsze z nich należy wymienić za- nieczyszczenia powietrza oraz zmianę klimatu. Od- chodzenie od spalania węgla na rzecz przyjaznych zdrowiu odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej będzie wiązało się ze zmniejszeniem emisji wielu szkodliwych substancji. Poprawa jakości powietrza jest konieczna dla poprawy zdrowia pu- blicznego w Polsce.
Zgodnie z najnowszym raportem Europejskiej Agencji Środowiska blisko 50 tysięcy mieszkańców Polski umiera przedwcześnie każdego roku z powodu oddychania zanieczyszczonym powietrzem1. Świa- towa Organizacja Zdrowia określa zanieczyszcze- nie powietrza największym środowiskowym proble- mem zdrowia publicznego we współczesnym świe- cie2. Emisje CO2 związane ze spalaniem węgla przy- czyniają się do powstawania i nasilania zmiany kli- matu, która wiąże się z szeregiem różnych skutków zdrowotnych (od uciążliwości zdrowotnych zwią- zanych z falami upałów po bezpośrednie zagroże- nie życia wynikające z gwałtownych zjawisk pogo- dowych). Naukowcy i lekarze skupieni wokół czaso-
pisma The Lancet w swojej pracy z 2015 x. xxxxxxx- li przeciwdziałanie zmianie klimatu jako „największą szansę dla zdrowia publicznego w XXI wieku”3.
Pomimo, że to tzw. niska emisja (emisja zanie- czyszczeń z gospodarstw domowych i transportu) jest w głównej mierze odpowiedzialna za złą jakość powietrza w Polsce, to również elektrownie odgry- wają istotną rolę w emisji toksycznych substancji do powietrza, a dodatkowo w ogromnej mierze odpo- wiadają za emisję gazów cieplarnianych. W perspek- tywie długofalowej, ze względu na ogromne koszty zdrowotne i społeczne, nie możemy opierać produk- cji energii i ciepła na węglu, a transportu na wysoko- emisyjnych paliwach kopalnych.
Elektrownie węglowe, mimo coraz lepszych systemów oczyszczania spalin, emitują pyły zawie- szone, tlenki azotu i siatki, a także stanowią najwięk- sze źródło emisji rtęci do środowiska w Europie. Przyczyniają się one w dużej mierze do powstawania pyłów wtórnych. Wedle kalkulacji przedstawionych w raporcie Europe’s Dark Cloud, emisje z samej ener- getyki węglowej są odpowiedzialne w Europie za po- nad 22 900 przedwczesnych zgonów i dziesiątki ty- sięcy schorzeń rocznie – począwszy od chorób ser-
1 xxxx://xxx.xxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx/xxx-xxxxxxx-xx-xxxxxx-0000
2 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxxxxx/0000/xxx/00/xxx- pollution-single-biggest-environmental-health-risk-who
3 Xxxxx N. i inni, The Lancet Countdown: tracking progress on health and climate change, The Lancet, Volume 389, No. 10074, p1151– 1164, 18 March 2017
ca, przez choroby układu oddechowego, nerwowe- go, problemy z płodnością, po nowotwory. Dodatko- wo, generują one nawet 62,3 miliardów euro kosz- tów zdrowotnych związanych ze skutkami oddycha- nia zanieczyszczonym powietrzem. Niestety, polskie elektrownie przodują w emisji zanieczyszczeń na tle całej Europy, powodując każdego roku ponad 5800 przedwczesnych zgonów, w tym 4690 za granicą4.
Ograniczanie roli węgla i innych paliw kopal- nych w gospodarce wiąże się z dwiema uzupełniają- cymi się korzyściami zdrowotnymi – ograniczeniem emisji szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń po- wietrza przy jednoczesnej redukcji emisji gazów cie- plarnianych stanowiących zagrożenie zarówno dla zdrowia ludzi, jak i funkcjonowania przyszłych poko- leń ze względu na zmianę klimatu.
4 xxxx://xxxxxxxxxx.xx/xx-xxxxxxx/xxxxxxx/0000/00/Xxxx-xxxxx-xx port.pdf
2. CZYM JEST DEKARBONIZACJA?
Tzw. dekarbonizacja oznacza ograniczanie emi- towania dwutlenku węgla do powietrza. Można ro- zumieć ją też w sposób bardziej dosłowny, jako od- chodzenie od spalania węgla oraz innych paliw ko- palnych.
Głównym celem dekarbonizacji jest stopnio- we przestawianie gospodarki z wysokoemisyjnych źródeł produkcji energii na system oparty na nowo- czesnych niskoemisyjnych technologiach, pozwalają- cych zminimalizować wpływ na klimat i dający możli- wość poprawy jakości powietrza.
3. KIEDY DEKARBONIZACJA BĘDZIE MOŻLIWA W POLSCE?
Z punktu widzenia zdrowotnego - im szyb- ciej Polska przestawi się na gospodarkę niskoemisyj- ną, opartą na odnawialnych źródłach energii i efek- tywności energetycznej - tym lepiej. Ratyfikowane przez Polskę Porozumienie Paryskie zobowiązuje nas do podjęcia ambitnych i aktywnych działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych – w prak- tyce jego realizacja (w wersji ograniczenia ocieple- nia do 2°C, a nie 1,5°C względem poziomu z epoki przedprzemysłowej) oznacza zero emisji CO2 netto
do lat 505. Jednocześnie działania związane z reduk- cją emisji CO2 łączą się nierozerwalnie ze spadkiem emisji zanieczyszczeń powietrza. Biorąc pod uwagę, że Polska od lat należy do najbardziej zanieczyszczo- nych krajów Unii Europejskiej odchodzenie od spala- nia węgla i paliw kopalnych powinno nastąpić jak naj- szybciej.
Istnieją technologie pozwalające na efektyw- ne zastępowanie węgla i paliw kopalnych. Coraz wię-
5 xxxx://xxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx-xx-0x- nierealny-optymizm-naukowcow-117
cej krajów zmierza w kierunku oparcia jak najwięk- szej części swojego miksu energetycznego na nisko- emisyjnych, przyjaznych dla zdrowia źródłach odna- wialnych. W roku 2015 roku wydatki na nowe inwe- stycje w odnawialne źródła energii przekroczyły co najmniej dwukrotnie te spożytkowane na elektrow- nie gazowe i węglowe, a po raz pierwszy w historii in- westycje w OZE w krajach rozwijających się (głównie w Chinach, Indiach i Brazylii) przewyższyły te z kra- jów bogatych6. Natomiast kolejny 2016 rok był re- kordowy, jeżeli chodzi o rozwój odnawialnych źródeł energii - w skali świata przybyło wtedy 161 GW no- wych mocy w OZE, w tym 71 GW w fotowoltaice7.
OZE stają się coraz bardziej efektywne i coraz tańsze, co w połączeniu z efektywnością energetycz- ną i inteligentnymi systemami sterowania dystrybu- cją i zużyciem energii może spowodować w niedłu- gim czasie, że energia z węgla będzie nie tylko nie- zdrowa, ale również nieopłacalna.
Według raportu przedstawionego przez Clima- te Analytics, w celu realizacji zobowiązań Porozumie- nia Paryskiego, konieczne jest zamknięcie wszystkich elektrowni węglowych w Europie do roku 20308. Ko- niec „ery węgla” dostrzega sam przemysł. Działające w Unii Europejskiej koncerny energetyczne (3,5 ty- siąca europejskich firm skupionych w organizacji Eu- relectric) zapowiedziały, że po roku 2020 nie wybu- dują żadnej nowej elektrowni węglowej. Z tego zo- bowiązania wyłamały się tylko dwa kraje – Polska i Grecja.
Tempo zmian, jakie będą zachodziły w Polsce, zależy w dużej mierze od tego, czy władze przyjmą program dekarbonizacji Polski i stworzą przyjazne środowisko prawne, organizacyjne i finansowe dla przekształcenia gospodarki Polski w gospodarkę ni- skoemisyjną. A to czy władze będę chciały podjąć ta- kie wyzwanie zależy od głosu społeczeństwa, w tym od tak wpływowych grup jak lekarze i naukowcy.
6 xxxx://xxxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxx,000000,xxxxxx- rekordowe-inwestycje-w-odnawialne-zrodla-energii.html
7 xxxx://xxxxxxxxxxx.xx/x-0000-x-xxxxxxxxxxxxx-xxxxxx-xxxx-x-xx-xxx- w-energetyce-wiatrowej/
8 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxxxxx/0000/xxx/00/xx-xxxx- shut-all-coal-plants-by-2030-to-meet-paris-climate-pledges-study- says
4. SKĄD BRAĆ ENERGIĘ?
Z punktu widzenia zdrowia najbardziej korzyst- ny rodzaj energii to energia, która nie musi zostać wyprodukowana. Polska ma ogromny niewykorzysta- ny potencjał efektywności energetycznej. W ramach podnoszenia efektywności energetycznej i oszczę- dzania energii należałoby postawić na termomoder- nizację budynków, energooszczędne sprzęty oraz in- teligentne systemy zarządzania energią.
Z punktu widzenia zdrowotnego i ochrony kli- matu najkorzystniejsze są odnawialne źródła energii (więcej w publikacji HEAL Energia przyjazna zdrowiu.
Czy i jak źródła energii wpływają na stan zdrowia pu- blicznego?). Przejście na gospodarkę niskoemisyj- ną nie nastąpi oczywiście z dnia na dzień. Xxxxxxxx, który powinien zostać obrany, by chronić zdrowie i jakość życia obecnych i przyszłych pokoleń, to go- spodarka oparta na niskoemisyjnych, odnawialnych źródłach energii i efektywności energetycznej oraz zastosowanie gazu ziemnego jako źródła energii w okresie przejściowym transformacji energetycznej. W dn. 20 marca br. został opublikowany raport Międzynarodowej Agencji Energetycznej oraz Mię-
dzynarodowej Agencji Energetyki Odnawialnej dot. analizy transformacji sektora energetycznego zgod- nie z założeniami Porozumienia Paryskiego. Wnioski, jakie naukowcy przedstawili w raporcie potwierdza- ją, że „dekarbonizacja jest technicznie możliwa, eko- nomicznie opłacalna i stwarza możliwość tworzenia miejsc pracy w sektorze efektywności energetycz-
leciach. Ponadto, właściwie przeprowadzona nisko- emisyjna transformacja sektora energetycznego nie- sie za sobą także poprawę jakości powietrza (zmniej- szenie zanieczyszczenia powietrza o ponad 2/3 do roku 2050) oraz ograniczenie występowania zjawi- ska ubóstwa energetycznego w krajach rozwijają- cych się9.
nej i energetyki odnawialnej w kolejnych dziesięcio-
9 xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxx-xxxxxxxxxx/ ieairena-dekarbonizacja-sektora-energetycznego-jest-mozliwa
5. KTÓRE KRAJE JUŻ ZDECYDOWAŁY SIĘ NA ODEJŚCIE
OD WĘGLA?
Coraz więcej krajów decyduje się na odcho- dzenie od spalania węgla. Nie tylko dlatego, że po- woduje to zmiany klimatu i wiąże się z emisją zanie- czyszczeń powietrza, ale również dlatego, że inwe- stycje w węgiel są coraz mniej opłacalne i coraz bar- dziej ryzykowne, a przyszłość nie należy do kurczą- cych się zasobów paliw kopalnych, tylko do nisko- emisyjnych źródeł energii odnawialnej.
Siedem spośród wszystkich krajów UE w ogó- le nie spala węgla. Są to: Belgia, Cypr, Estonia, Ło- twa, Litwa, Luksemburg i Malta. Portugalia zobowią- zała się do odejścia od węgla do roku 2020, a Wielka Brytania zadeklarowała rezygnację z energetyki wę- glowej do 2025 roku. W Austrii firmy, które posia- dają elektrownie węglowe, ogłosiły w zeszłym roku, że wygaszą je wszystkie do roku 2025. Również Fin- landia zapowiedziała, że uniemożliwi w przyszłej de- kadzie odtwarzanie starzejących się elektrowni wę- glowych, tak by do 2030 r. surowiec ten całkowicie zniknął z energetyki. W Niemczech trwa energiewen- de, czyli przechodzenie na niskoemisyjną gospodarkę opartą na odnawialnych źródłach energii, efektyw-
i popytem. W 2015 roku, kiedy w Polsce z powodu upałów wprowadzono 20 stopień zasilania i ograni- czono dostawy energii elektrycznej, Niemcy odnoto- wali rekordową produkcję energii ze źródeł odnawial- nych. Inne kraje, takie jak Szwecja, Norwegia, Dania czy Szwajcaria zamiast wspierać węgiel subsydia- mi, nakładają na niego specjalne podatki, wdrażające w praktyce zasadę „zanieczyszczający płaci” oraz in- ternalizujące zewnętrzne koszty zdrowotne i spo- łeczne związane ze spalaniem tego surowca10.
Odchodzenie od energetyki węglowej jest wi- doczne nie tylko w Europie. W Stanach Zjednoczo- nych (pomimo deklaracji prezydenta Xxxxxxx Xxxx- pa odnośnie „ratowania węgla”) elektrownie węglo- we zamykane są setkami – częściowo wiąże się to z przechodzeniem na tańszy (dzięki rewolucji łupko- wej) gaz, ale w dużej mierze jest to wynik ogromnych inwestycji w OZE. Kanada zakłada, że po 2030 r. w kraju będą mogły pracować tylko elektrownie wę- glowe z systemami wychwytu CO2 (tzw. CCS – car- bon capture and storage), które w chwili obecnej nie są dostępne na skalę przemysłową, są bardzo kosz-
ności energetycznej i systemach zarządzania podażą
10 xxxx://xxx.xxx.xxx/xxxxxxxx/xxxxxxx/00/0/00-000000/xx/
towne i nie stosowane na szeroką skalę. Również Chiny, które w skali globalnej spalają największe ilo- ści węgla i emitują najwięcej CO2 są jednocześnie krajem, który najwięcej inwestuje w OZE i wycofu- je się z wielu planowanych wcześniej nowych mocy
węglowych. Co więcej, na początku br. miasto Pekin zdecydowało się na wyłączenie ostatniej elektrowni węglowej na swoim terenie, ze względu na ogrom- ne zanieczyszczenie powietrza panujące w mieście.
6. DLACZEGO ŚRODOWISKA MEDYCZNE NA CAŁYM ŚWIECIE WŁĄCZAJĄ SIĘ W WALKĘ ZE ZMIANĄ KLIMATU I CORAZ
DOBITNIEJ MÓWIĄ O ODCHODZENIU OD WĘGLA?
Lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy sektora medycznego są szkoleni, żeby ratować życie, leczyć choroby i prowadzić działania profilaktyczne. Wielo- krotnie lekarze udowadniali, że ich praca to nie tylko bezpośrednie leczenie pacjentów, ale również zabie- ranie głosu i wspieranie swoim autorytetem zmian przyczyniających się do poprawy zdrowia publiczne- go.
W Polsce od kilku lat lekarze aktywnie uczest- niczą w działaniach na rzecz poprawy jakości powie- trza. Włączają się w apele do władz, przekazują wie- dzę o wpływie smogu na zdrowie swoim pacjentom, a także występując w mediach docierają z fachową wiedzą do społeczeństwa. Już w 2014 polscy lekarze wraz z XXXX apelowali do rządu o uczynienie czyste- go powietrza priorytetem dla Polski11, a turecki od- dział HEAL został ostatnio nagrodzony przez Turec- ką Izbę Lekarską za działania na rzecz zdrowego po- wietrza12.
Środowiska medyczne na świecie idą o krok dalej - zdając sobie sprawę z tego, że dalsze spala- nie paliw kopalnych jest nie do pogodzenia z zatrzy-
maniem zmiany klimatu, nie pozwoli też na osiągnię- cie zadowalającej jakości powietrza, apelują o odcho- dzenie od energetyki węglowej. W maju 2016 roku ponad 300 000 lekarzy, pielęgniarek i ekspertów ds. zdrowia publicznego z 30 państw wezwało kraje G7 do przyśpieszenia procesu odchodzenia od spa- lania węgla. Celem apelu było zapobieganie choro- bom i przedwczesnym zgonom spowodowanym za- nieczyszczeniami powietrza na całym świecie13.
W samej tylko Wielkiej Brytanii, 600 tysięcy lekarzy i profesjonalistów związanych ze zdrowiem apelowało o odchodzenie od spalania węgla, mając na uwadze pozytywne skutki dla zdrowia publiczne- go. Brytyjscy lekarze, w tym 15 prestiżowych insty- tucji na czele z Brytyjskim Towarzystwem Medycz- nym przypomniało o negatywnych konsekwencjach zdrowotnych związanych ze spalaniem węgla, takich jak x.xx. udary, zawały, nowotwory czy przedwcze- sne zgony. Podkreślono również, że odchodzenie od węgla zapobiega zarówno zmianie klimatu, jak i za- nieczyszczeniom powietrza oraz pozwala tworzyć przyjazny dla zdrowia system energetyczny14.
11 xxxx://xxx-xxxxxx.xxx/XXX/xxx/xxxx_xxxxxxx_xx_xxxxxxx_xxx_xx pacz.pdf
12 xxxx://xxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxx-x-xxxxxx-xxxxxxxxxx-xxxxxxx- srodowiska-medycznego-za-walke-o-zdrowe-powietrze/
13 xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxx-xxxxxx-xxxxxxxxxxxxx- call-on-g7-nations-to-phase-out-coal/
14 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxxxxx/0000/xxx/00/xxxxxxx
-doctors-and-health-professionals-call-for-rapid-coal-phase-out
7. DO CZEGO POLSKA ZOBOWIĄZAŁA SIĘ W POROZUMIENIU
PARYSKIM I DLACZEGO TO TAK WAŻNE?
Głównym celem uzgodnionego w Paryżu w 2015 roku światowego porozumienia klimatycz- nego jest zatrzymanie wzrostu globalnych tempera- tur poniżej 2 stopni Celsjusza w porównaniu z epoką przedindustrialną.
Porozumienie paryskie jest już w tej chwili obowiązującym dokumentem, ponieważ ratyfikowa- ła go wymagana liczba przynajmniej 55 krajów odpo- wiadających za 55% światowych emisji CO2 (w chwi- li obecnej 142 strony ratyfikowały ten dokument
– kwiecień 201715). Do jednych z pierwszych krajów, które ratyfikowały porozumienie klimatyczne należe- li najwięksi światowi emitenci gazów cieplarnianych, czyli Chiny i Stany Zjednoczone. Również Unia Eu- ropejska, w tym Polska, ratyfikowały ten dokument, zobowiązując się do ambitnej i zdecydowanej walki z globalnym ociepleniem. Wspólnie z innymi pań- stwami Unii Europejskiej Polska ma ograniczyć emi- sję gazów cieplarnianych o 40% do 2030 roku16.
Czarne scenariusze, jakie rysowałyby się przed światem, który nie zatrzymałby emisji gazów cie- plarnianych oraz wzrostu globalnych temperatur, są mało optymistyczne. Już teraz zmiana klimatu daje o sobie znać, powodując bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Powodują one nie tylko pod- noszenie poziomu wód, ale również zmianę wzorców pogodowych oraz nasilenie się liczby i poziomu na- tężenia ekstremalnych zjawisk pogodowych. To z ko- lei sprawia, że coraz więcej terenów staje się miejsca- mi trudnymi do życia, co może skutkować konfliktami zbrojnymi i migracjami klimatycznymi17.
Na szczęście w Polsce skutki zmiany klimatu nie są tak dramatyczne, nie występują u nas rekordo- we susze czy cyklony, ale również na terenie nasze- go kraju w coraz większym stopniu odczuwamy fale upałów (jak np. ta w roku 2015, która poskutkowała wprowadzeniem 20 stopnia zasilania i ograniczenia- mi w dostawach prądu), wichury czy gwałtowne ule- wy. Innym bardzo poważnym skutkiem zmiany klima- tu może stać się wzrost liczby zachorowań na choro- by wektorowe w Europie. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (European Centre for Disease Prevention and Control, ECDC), ostrzega, że zmiany klimatu i środowiska w postaci wzrastających temperatur i wilgotności (jak również globalizacja) sprzyjają rozprzestrzenianiu się wektorów lub bezpo- średnich żywicieli i w konsekwencji rozprzestrzenia- niu się samych chorób18.
Dlatego Polska, wraz z większością państw świata, powinna podjąć skuteczne i szybkie działa- nia zmierzające do ograniczenia emisji gazów cieplar- nianych (co jednocześnie oznacza ograniczenie emi- sji) zanieczyszczeń powietrza, a żeby to było możli- we - zacząć odchodzić od węgla na rzecz efektywno- ści energetycznej i OZE.
18 xxxx://xxxxxx.xxxxxx.xx/xxxx/xxx/00000_xx.xxxx
15 xxxx://xxxxxx.xxx/xxxxx_xxxxxxxxx/xxxxx/0000.xxx
16 xxxxx://xxx.xx.xxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxxxxxx-xxxxxxxx-xxxxxxx-x-xx cie/
17 Xxxxxxx X., Xxxxxx P., Exploring the Climate Change, Migration and Conflict Nexus, International Journal of Environmental Research and Public Health
8. ALE CZY NAS NA TO STAĆ?
Transformacja energetyczna wymaga nakła- dów finansowych. Ale należy pamiętać o tym, że jed- nostkowa cena energii z odnawialnych źródeł spa- da z roku na rok, a energia z węgla utrzymuje swo- ją opłacalność dzięki ogromnym dopłatom oraz nie- uwzględnianiu zewnętrznych kosztów zdrowotnych. Natomiast efektywność energetyczna może wią- zać się z wysokim nakładami, ale po pewnym czasie przynosi oszczędności i to nie tylko finansowe, ale także te związane z ograniczeniem szkodliwych emi- sji do powietrza.
W Polsce zanieczyszczenia z sektora energe- tyki węglowej powodują rocznie około 3 500 przed- wczesnych zgonów i niemal 800 000 utraconych dni pracy oraz generują zewnętrzne koszty zdrowot- ne wysokości ponad 34 miliardów złotych (8,2 mld
€)19. Dopłaty do górnictwa i produkcji energii z wę- gla, rozumiane między innymi jako dotacje oraz umo- rzenia zobowiązań finansowych przedsiębiorstw gór- niczych, koszty osierocone po upadłych kopalniach, w tym koszty rekultywacji terenów czy koszty re- strukturyzacji zatrudnienia, zostały oszacowane przez Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych na 170-40020 miliardów złotych w latach 1990- 201221. Z wyliczeń WISE wynika również, że każdy Polak dopłacał średniorocznie do węgla aż 1876 zł, a do odnawialnych źródeł energii zaledwie 13 zło- tych22.
Tani węgiel to mit - udowadniają to również decyzje instytucji finansowych, które przestają in-
19 xxxx://xxx.xxxxxxxxx.xxx/XXX/xxx/xxxxxxxxxx_xxxxxxxx_xxx_xxxx
westować w węgiel, szkodzący zdrowiu i coraz bar- dziej wątpliwy z względów ekonomicznych. W węgiel po prostu już nie opłaca się inwestować. Daje temu wyraz polityka dużych firm – np. holenderski bank ING nie będzie kredytował firm, których biznes w co najmniej w 50 proc. Opiera się na produkcji energii z węgla, albo ze sprzedaży węgla. Podobną deklara- cję złożył niemiecki Allianz, który analogiczny wskaź- nik przyjął na poziomie 30%. Szef Allianza Xxxxx- as Xxxxxx stwierdził, że inwestycje w węgiel się nie zwrócą. Kilkanaście innych instytucji finansowych zarządzających w sumie aktywami o wartości 11 bi- lionów dolarów, pod auspicjami Banku Światowego (w tym x.xx. francuskie BNP Paribas i Societe Gene- rale) zobowiązało się, że będzie przeprowadzać oce- nę wpływu swoich inwestycji na klimat23.
Jeżeli Polska nadal będzie inwestować w wę- giel i budować nowe bloki węglowe, to pozostanie- my państwem z brudnym powietrzem, karami za nie- wypełnianie zobowiązań klimatycznych i przestarza- łymi nieefektywnymi technologiami. Należy przypo- mnieć, że średni czas funkcjonowania elektrowni wę- glowej to ok. 40 lat - czyli decyzje podejmowane dzi- siaj będą wpływać na losy i jakość życia kilku kolej- nych pokoleń. I to od głosu całego społeczeństwa, w tym autorytetów takich jak lekarze i specjaliści me- dyczni, będzie zależało czy wybierzemy inwestycje w przyszłościowe, niskoemisyjne, odnawialne źródła czy w węgiel, którego dostępne złoża wg Najwyższej Izby Kontroli, przy obecnym tempie i strukturze wy- dobycia, skończą się w Polsce już w roku 203524.
getyka_weglowa_niszczy_nasze_zdrowie_full_report_final.pdf
20 Dolna i górna granica oszacowania
21 xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxx-xxxx- rzeczywiste-koszty-taniego-pradu-z-wegla-to-biliardy-zl-doplat- 9436.html
22 xxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xxx/xxxxxx/XxxxXxxxx/000000/Xxxxxx_XX_ Ukryty_rachunek_za_wegiel.pdf
23 xxxx://xxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx/0000-xxxxxx- klimatyczny-psuje-klimat-dla-wegla
24 xxxxx://xxx.xxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxx-x-xxxxxxxxxxxxxxx- zaopatrzenia-polski-w-wegiel-kamienny-ze-zloz-krajowych.html
9. PRZECIEŻ ISTNIEJĄ DUŻO BARDZIEJ EMISYJNE GOSPODARKI NIŻ POLSKA. DLACZEGO TO MY MAMY
REDUKOWAĆ EMISJE?
Polska jest odpowiedzialna za ok. 10% euro- pejskich emisji CO2. W Europie zajmuje 5 miejsce w niechlubnym rankingu państw emitujących najwię- cej gazów cieplarnianych. Wyprzedzają nas Niemcy,
Wielka Brytania, Włochy i Francja. W 2015 roku Pol- ska powróciła do rankingu TOP 20 krajów emitują- cych największe ilości CO225.
25 xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx/xx/XX0-xxxxxxxxx
Jeżeli chodzi o zanieczyszczenia powietrza i skutki zdrowotne generowane przez polskie elek- trownie węglowe, sytuacja wygląda jeszcze gorzej. Na tle Europy przodują one w emisji zanieczysz- czeń, powodując każdego roku ponad 5800 przed- wczesnych zgonów, w tym 4690 za granicą. A opa- lana węglem brunatnym elektrownia Bełchatów, bę- dąca największą na świecie elektrownią wytwarzają- cą energię elektryczną z węgla brunatnego, emitu-
je zdecydowanie najwięcej zanieczyszczeń spośród wszystkich sklasyfikowanych elektrowni, powodując rocznie ok. 1270 przedwczesnych zgonów. W pierw- szej piątce najbardziej trujących elektrowni znalazły się także elektrownie w Kozienicach (Enea) i Rybniku (EDF), powodujące każdego roku odpowiednio 650 i 480 przedwczesnych zgonów26.
26 xxxx://xxxxxxxxxx.xx/xx-xxxxxxx/xxxxxxx/0000/00/Xxxx-xxxxx-xx port.pdf
To prawda, że zarówno na świecie, jak i w Eu- ropie są kraje, które mają wyższe emisje per capita niż Polska. Są to np. Niemcy. Jednak te kraje, zdając sobie sprawę z zagrożeń jakie niosą zanieczyszczenia powietrza i globalne ocieplenie, podejmują wysiłki na rzecz transformacji energetycznej.
Podsumowując, należy podkreślić, że reduk- cja emisji oznacza nie tylko walkę ze szkodliwą zmia- ną klimatu, ale bezpośrednio wpływa na poprawę ja- kości powietrza, którego zanieczyszczenie każdego roku powoduje w Europie ponad 400 tysięcy przed- wczesnych zgonów, z czego aż 50 tysięcy w Polsce.
10. CO Z EMISJAMI TRANSPORTU?
Transport jest znaczącym źródłem emisji za- równo gazów cieplarnianych jak i zanieczyszczeń po- wietrza. W największych miastach może on stano- wić okresowo dominujące źródło zanieczyszczeń, dlatego ważne są rozwiązania minimalizujące emisje z transportu oraz ograniczające oddziaływanie trans- portu na zdrowie publiczne.
Obecnie transport opiera się w ogromnej mie- rze na spalaniu ropy naftowej, ale coraz szybciej roz- wijają się różnego rodzaju alternatywne źródła paliw i napędu - takie jak samochody napędzane wodorem czy energią elektryczną.
Polska posiada aktualnie ambitny plan, który przewiduje obecność miliona elektrycznych samo- chodów na polskich drogach do roku 202527. Nieste-
27 xxxx://xxx.xxxxxxx.xx/xxxxxxxxx/Xxxxxx-xxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx-
-w-Polsce-do-2025-roku-7500521.html
ty trzeba pamiętać, że to czy eksploatacja samocho- dów elektrycznych będzie zeroemisyjna zależy tak- że od źródła prądu jakim będą ładowane samochody. Jeżeli będzie to prąd z elektrowni węglowych - nie możemy mówić o braku emisji.
Dodatkowo należy zauważyć, że nie tylko emi- sje z transportu wpływają na zdrowie, ale również to, że infrastruktura miejska, zdominowana przez drogi oraz stanie w korkach, nie jest korzystna dla zdrowia publicznego. Dlatego rozwiązania transportowe naj- lepsze z punktu widzenia zdrowia i jakości życia lu- dzi to dobra komunikacja publiczna oparta na nisko- emisyjnych źródłach, a także infrastruktura sprzyja- jąca jeżdżeniu rowerem czy chodzeniu, które nie tyl- ko nie generują szkodliwych emisji, ale także wymu- szają, tak korzystną dla zdrowia, aktywność fizyczną.