Burmistrz Miasta Dęblin
Burmistrz Miasta Dęblin
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA MIASTA DĘBLIN
Dęblin, 2004 r.
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Dęblin został opracowany na podstawie umowy 14/2004 z dnia 1 kwietnia 2004 roku wraz z aneksem do umowy z dnia 30 czerwca 2004 r., zawartej pomiędzy: Burmistrzem Miasta Dęblin a „EKO-GEO” Pracownią Geologii i Ochrony Środowiska z siedzibą w Lublinie xx. Xxxxxxxxxxxxxx 0/0.
Sfinansowano ze środków:
Miejskiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Dęblinie
Główni autorzy opracowania:
„EKO-GEO” Pracownia Geologii i Ochrony Środowiska w Lublinie xxx xxx. Xxxx Xxxxx Xxxxxxxxxxxx
EKO-GEO Pracownia Geologii I Ochrony Środowiska Xxxx Xxxxx - Xxxxxxxxxxxx
Adres biura: 00-000 Xxxxxx, xx. Xxxxxxxxxxxxxx 0/0 tel./fax (0-00) 000-00-00; (000) 000-00-00
email: xxxx@xxxxxx.xxx.xx xxx.xxxxxx.xxx.xx
xxx xxx. Xxxx Xxxxx
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP 7
1.1. Wprowadzenie 7
1.2. Cel programu 9
1.3. Tło programu 10
1.4. Struktura programu 10
1.5. Instrumenty i akty prawne 13
2. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OBJĘTEGO PROGRAMEM 17
2.1. Ogólna charakterystyka miasta Xxxxxx 00
2.1.1. Historia miasta 18
2.1.2. Poło enie geograficzne 20
2.1.3. Ludność 24
2.1.4. Infrastruktura techniczna 25
2.1.5. Gospodarka gminy 28
2.2. Środowisko przyrodnicze 31
2.2.1. Budowa geologiczna i rze'ba terenu 31
2.2.2. Surowce mineralne 33
2.2.3. Xxxxx 00
2.2.4. Klimat 34
2.2.5. Wody 36
2.2.5.1 Wody powierzchniowe 36
2.2.5.2 Wody podziemne 37
2.2.6. Flora i fauna 38
2.2.6.1 Flora 39
2.2.6.2 Fauna 40
2.3. Formy ochrony przyrody 41
2.3.1. Istniejący system ochrony przyrody 41
2.3.1.1 Korytarze ekologiczne 41
2.3.1.2 Węzły ekologiczne 42
2.3.1.3 Użytki ekologiczne 42
2.3.1.4 Pomniki przyrody 42
2.3.2. Planowane formy ochrony przyrody 43
3. STAN I TENDENCJE PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA NATURALNEGO 43
3.1. Powietrze atmosferyczne 43
3.1.1. Zanieczyszczenia związane z ciepłownictwem 44
3.1.2. Zanieczyszczenia komunikacyjne 46
3.2. HAŁAS 46
3.2.1. Hałas z lotniska 47
3.2.2. Hałas drogowy 48
3.2.3. Hałas powodowany przez podmioty gospodarcze 49
3.3. Stan czystości wód powierzchniowych 50
3.4. Jakość wód podziemnych 52
3.5. Jakość gleb 54
3.6. Negatywne zjawiska zachodzące w faunie i florze 55
4. ŹRÓDŁA PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA NATURALNEGO 56
4.1. Przyczyny przekształceń rzeźby terenu 56
4.2. Przyczyny zmian jakości gleb 57
4.3. Przyczyny zmian jakości powietrza atmosferycznego 58
4.4. Przyczyny zmian jakości wód powierzchniowych i podziemnych 59
4.4.1. Promieniowanie elektromagnetyczne 60
4.4.1.1 Promieniowanie naturalne i skażenia promieniotwórcze 60
4.4.1.2 Pole elektromagnetyczne niejonizujące 61
4.4.1.3 Oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi 62
5. PRZEGLĄD STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃ TECHNICZNYCH Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA, FUNKCJONUJĄCYCH NA TERENIE MIASTA DĘBLIN 63
5.1. Infrastruktura techniczna związana z dziedziną ochrony środowiska 63
5.2. Ocena zgodności funkcjonującego systemu techniczno –
organizacyjnego z wymogami i ustawodawstwem Unii Europejskiej.
............................................................................................................................ 73
5.3. Potrzeby inwestycyjne służące racjonalnemu użytkowaniu zasobów naturalnych oraz poprawie jakości środowiska 74
6. ANALIZA SWOT OD ANGIELSKICH SŁÓW STRENGTHS (MOCNE STRONY), WEAKNESSES (SŁABE STRONY), OPPORTUNITIES (SZANSE W OTOCZENIU), THREATS
(ZAGROŻENIA W OTOCZENIU) 75
6.1. Analiza SWOT dla miasta Xxxxxx 00
6.2. Analiza SWOT w zakresie ochrony środowiska 79
7. ZAŁOŻENIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 82
7.1. Ramy polityki ekologicznej i główne kierunki polityki ekologicznej państwa województwa oraz powiatu 82
7.2. Zarządzanie środowiskiem 84
7.3. Cele polityki ekologicznej miasta Dęblin wynikające z założeń programów wyższego szczebla 85
7.3.1. Gospodarka wodno-ściekowa 85
7.3.2. Ochrona powietrza 86
7.3.3. Ochrona gleb 86
7.3.4. Ró norodność biologiczna i krajobrazowa 86
7.3.5. Gospodarka odpadami 87
8. STRATEGIA DZIAŁANIA MIASTA DĘBLIN 87
8.1. Krótkoterminowa strategia działania – zadania priorytetowe w dziedzinie ochrony środowiska 88
8.1.1. Ochrona wód 88
8.1.1.1 Budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnej 89
8.1.2. Ochrona powietrza 89
8.1.2.1 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z tzw.
„niskiej emisji” 90
8.1.2.2 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych 91
8.1.3. Ochrona gleb 91
8.1.4. Gospodarka odpadami 91
8.1.5. Edukacja ekologiczna 92
8.2. Długoterminowa strategia działania w dziedzinie ochrony środowiska 92
8.2.1. Gospodarka wodno-ściekowa 93
8.2.2. Ochrona powietrza 94
8.2.3. Ochrona gleb 94
8.2.4. Ró norodność biologiczna i krajobrazowa 94
8.2.5. Gospodarka odpadami 95
8.2.6. Transport i komunikacja 96
8.2.7. Edukacja ekologiczna 97
8.2.8. Gospodarka miasta 98
8.2.9. Przemysł 98
8.2.10. Usługi 99
8.2.11. Rolnictwo 99
8.2.12. Rolnictwo ekologiczne 100
8.2.13. Osadnictwo 100
8.2.14. Turystyka 100
8.3. Charakterystyka programu realizacji zadań zaplanowanych na lata
2004–2020 dla miasta Dęblin 101
8.3.1. Gospodarka wodno-ściekowa 101
Cele projektu 101
Przewidywane wyniki 101
8.3.2. Sieć gazowa 101
Cel projektu 102
Planowane działania 102
Przewidywane wyniki 102
8.3.3. Rozbudowa powierzchni dróg 102
Cele projektu 103
Przewidywane wyniki 103
9. ANALIZA EKONOMICZNA. ASPEKTY FINANSOWE SŁUŻĄCE REALIZACJI ZAMIERZONYCH CELÓW 106
9.1. Koszty realizacji Programu w latach 2004 - 2008 107
10. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA ZAPLANOWANYCH ZADAŃ I INWESTYCJI 107
10.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 108
10.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
.......................................................................................................................... 109
10.3. Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodne110
10.4. Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 110
10.5. BANKI 111
10.6. Fundusze inwestycyjne 112
10.7. Programy pomocowe Unii Europejskiej 112
10.7.1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 112
10.7.2. CRAFT/6 Program Ramowy Unii Europejskiej w zakresie Rozwoju Technologicznego 113
10.7.3. Fundusze strukturalne 113
10.7.3.1.............................. Fundusz SAVE/ALTERNER – mający na celu dofinansowanie działań na rzecz racjonalnego gospodarowania energią 115
10.7.3.2................... Fundusz ALTERNER II- jako jedyny z programów wspólnotowych w całości poświęcony jest promocji odnawialnych źródeł energii 115
10.7.3.3........... Fundusz COOPENER – poświęcony zrównoważonemu rozwojowi terenów wiejskich w krajach rozwijających się.
................................................................................................................. 115
10.7.4..Leasing 116
11. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM NA PODSTAWIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 116
11.1. Harmonogram wdrożenia programu 118
11.2. Współpraca 118
12. SPIS AKTÓW PRAWNYCH 119
13. SPIS LITERATURY 122
1. WSTĘP
1.1. Wprowadzenie
Zgodnie z przyjętą w 1997 r. Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej sprawujący władzę w kraju ma obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego środowiska polskiego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, czyli w taki sposób, aby rozwój społeczno-gospodarczy mający na celu zapewnienie podstawowych potrzeb współczesnych społeczności i przyszłych pokoleń nie naruszał równowagi przyrodniczej i trwałości podstawowych procesów przyrodniczych.
Ponadto, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej nakłada na władze publiczne obowiązek wspierania działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Obywatele mają także zagwarantowane prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. Z drugiej strony każdy mieszkaniec Polski jest zobowiązany do dbałości o środowisko i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.
Konkretne cele dla realizacji zasady zrównoważonego rozwoju określa ustanowiona w czerwcu 2000 r. II Polityka ekologiczna państwa. Jest to dokument nadrzędny dla programowania wszystkich działań z zakresu ochrony środowiska.
Polityka ekologiczna państwa określa:
- cele ekologiczne,
- priorytety ekologiczne,
- rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
- środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.
Podstawowym celem II Polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie takiego rozwoju państwa, który będzie gwarantował zachowanie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych). Cel ten będzie realizowany poprzez:
- oddziaływanie na takie kształtowanie polityk makroekonomicznych (fiskalnej, handlowej, monetarnej i kredytowej) oraz makroekonomicznych wskaźników w gospodarce, aby sprzyjały one przybliżaniu się rozwoju kraju do modelu rozwoju zrównoważonego,
- dostosowanie polityk sektorowych do zadania zrównoważonego gospodarowania i ochrony zasobów naturalnych (w szczególności zasobów wodnych, wydobywanych surowców mineralnych, powierzchni ziemi i zasobów gleb, powietrza, przestrzeni, produktów rolniczych i leśnych),
- wdrażanie we wszystkich sektorach gospodarki proekologicznych wzorców produkcji (nowoczesne, zasobooszczędne i małoodpadowe technologie oraz proekologiczne systemy organizacji i zarządzania),
- poprawę jakości środowiska we wszystkich elementach (powietrze, wody, gleby, ekosystemy, gatunki i ich naturalne siedliska, klimat, krajobraz) i na wszystkich specyficznych obszarach terytorium kraju,
- ograniczenie presji konsumpcji na środowisko, poprzez kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji, a także kształtowanie proekologicznego systemu wartości w duchu zasady zrównoważonego rozwoju,
- zapewnienie dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku, do udziału w podejmowaniu decyzji oraz do procedur sądowych w sprawach dotyczących środowiska,
- zapewnienie zgodności polskiej polityki ekologicznej z kierunkami i zakresem działań przyjętych w polityce ekologicznej Unii Europejskiej,
- promowanie zrównoważonego rozwoju w kontaktach międzynarodowych,
- doskonalenie prawnych, administracyjnych i ekonomicznych mechanizmów regulacji korzystania ze środowiska,
- doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem na wszystkich szczeblach, ze szczególnym uwzględnieniem podziału kompetencji w nowej strukturze administracji państwowej i samorządowej,
- promowanie zasad i systemów zarządzania środowiskowego.
II Polityka ekologiczna państwa określa swe cele poprzez zaprojektowane zadania w wymiarach: krótkookresowym (lata 2000 – 2002), średniookresowym (na lata 2003 – 2010) i perspektywicznym (na lata 2010 – 2025). Planowane sposoby realizacji tych zadań konkretyzują odpowiednie ustawy i rozporządzenia z zakresu ochrony środowiska.
Obowiązujące regulacje, przepisy prawne w zakresie ochrony środowiska kładą duży nacisk na rozwój zrównoważony, jako jeden ze środków utrzymania i odtwarzania dobrego stanu środowiska przyrodniczego, na szczeblu gmin, powiatów i województw oraz całego kraju. Ustawa Prawo ochrony środowiska, nawiązując do podpisanej przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w 1992 r. w Rio De Janeiro deklaracji, nazwanej „Agendą 21” wprowadza obowiązek realizacji programów ochrony środowiska dla obszarów kraju, województw, powiatów i gmin.
Podstawą dla zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego miasta (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych) będzie x.xx. program zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska, wytyczający kierunki wdrażania takiego modelu rozwoju, który zapewni skuteczną regulację i reglamentację korzystania ze środowiska tak, aby rodzaj i skala tego korzystania realizowane przez wszystkich użytkowników nie stwarzały zagrożenia dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych.
Formułowany Program obejmuje całokształt działań służących ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Uwzględnia przy tym rozwój społeczno - gospodarczy, w którym realizowany jest proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych.
Ideą programu jest ukierunkowanie wszelkich działań dążących do rozwoju, tak w skali lokalnej i regionalnej, jak i globalnej mających charakter polityczny, społeczny lub gospodarczy, aby nie zubożały zasobów przyrodniczych w sposób trwały. To właśnie organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego poprzez programy ochrony środowiska powinny zapewniać warunki niezbędne do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju oraz przestrzegania przepisów o ochronie środowiska na terenie objętym własnością tych organów.
1.2. Cel programu
Celem podstawowym Programu jest ustalenie działań w kierunku poprawy stanu środowiska naturalnego na terenie miasta Dęblin, przy jednoczesnym zapewnieniu warunków umożliwiających rozwój gospodarczy. Będzie on elementem systemu planowania przestrzennego, wytyczającego kierunki zagospodarowania przestrzennego miasta i jej poszczególnych obszarów. System ten może stanowić niezastąpioną, międzysektorową płaszczyznę regulującą kierunki, sposoby i intensywność zagospodarowania terenu w zależności od przyznanych danemu obszarowi funkcji (podstawowych i uzupełniających). Podstawą do wyboru metod działania jest przedstawiona syntetyczna ocena warunków naturalnych, jak i aktualnego stanu środowiska.
Zmniejszenie presji na środowisko i określona poprawa stanu środowiska są możliwe jedynie poprzez wdrażanie mechanizmów prawnych i ekonomicznych polityki ekologicznej oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Świadomość ta powinna się wyrażać nie tylko dostrzeganiem problemów w dziedzinie środowiska, ale także zrozumieniem ich przyczyn.
1.3. Tło programu
Regulacje prawne określające zasady użytkowania poszczególnych komponentów środowiska są tworzone przez wiele różnych ustaw i rozporządzeń wykonawczych. Budują one kompleksowy system prawny w zakresie użytkowania elementów środowiska w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Poza krajowym ustawodawstwem chroniącym polskie środowisko, istnieją konwencje międzynarodowe oraz porozumienia ratyfikowane przez Polskę.
Elementy wspólne dla wszystkich komponentów środowiska zostały opracowane w tzw. „ustawie matce” czyli w ustawie Prawo ochrony środowiska. Ustawa ta nakłada na wszystkie szczeble administracji, w tym urzędy gmin obowiązek opracowania programów ochrony środowiska w celu realizacji przyjętej polityki ekologicznej państwa. Taki sam obowiązek nakłada również ustawa o odpadach w zakresie tworzenia planów gospodarki odpadami, będących częścią programów ochrony środowiska.
Zgodnie z zapisami w/w ustaw oba dokumenty są uchwalane przez Radę Miasta, po uprzednim pozytywnym zaopiniowaniu go przez Zarząd Powiatu oraz Zarząd Województwa Lubelskiego.
1.4. Struktura programu
Struktura programu opiera się w swej treści o trzy najważniejsze dokumenty tj.:
1) ustawę Prawo ochrony środowiska definiującą ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin.
Zgodnie z wymaganiami stawianymi przez tę ustawę Program ochrony środowiska określa w szczególności:
- cele ekologiczne,
- priorytety ekologiczne,
- rodzaje i harmonogram działań proekologicznych oraz środków niezbędnych do osiągnięcia celów określających mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe.
2) II Politykę ekologiczną państwa na lata 2003 - 2006 uwzględniająca perspektywy na lata 2007 - 2010 dostosowane do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska.
Cele i zadania Programu w kontekście polityki ekologicznej ujęte zostały w oparciu o:
- wytyczne do sporządzenia Programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają zadania i sposób uwzględnienia polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska,
- wytyczne dotyczące zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach sektorowych.
Zgodnie z wytycznymi w programie uwzględniono:
- zadania własne miasta, tj. przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w jego dyspozycji ,
- zadania koordynowane tzn. finansowane w całości lub części ze środków przedsiębiorstw oraz środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego,
3) Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, określający podstawowe zadania edukacyjne, podmioty odpowiedzialne za ich realizacje oraz źródła finansowania.
W programie uwzględniono również zapisy ustawy Prawo ochrony środowiska wskazujące, iż Program ochrony środowiska przyjmuje się na 4 lata, po pozytywnym zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Lubelskiego i zatwierdzeniu przez Radę Miasta. Burmistrz Miasta zobowiązany jest do sporządzania, co 2 lata raportów o jego wykonaniu i przedkładania ich Radzie Miasta.
Opracowany program ma formę otwartą, co oznacza, że w przypadku zmiany wymagań prawnych, pojawianiu się nowych problemów bądź braku możliwości wykonania niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w tym programie. Program może być cyklicznie, co 4 lata aktualizowany.
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Dęblin jest spójny z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla powiatu ryckiego oraz ze strategią i planem zagospodarowania przestrzennego powiatu i miasta.
Z dokumentów tych wynikają głównie kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego omawianego obszaru i związane z nimi kierunki oddziaływania no środowisko. Wzajemną zależność tych opracowań, obrazuje rys. 1.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego
Polityka Ekologiczna Państwa
Kraj – Województwo
Strategia Rozwoju Powiatu
Powiat Rycki
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego
Program Ochrony
Środowiska
dla Powiatu Ryckiego
Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego
Sektorowe Programy Ochrony Środowiska Powiatu
Miasto Dęblin
Strategia Rozwoju Miasta
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Miejscowy plany zagospodarowania przestrzennego
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Dęblin
Sektorowe Programy Ochrony Środowiska dla Miasta
Rysunek 1. Relacja programu ochrony środowiska dla miasta Dęblin w stosunku do innych opracowań.
1.5. Instrumenty i akty prawne
Instrumentami zapewniającymi przestrzeganie przez korzystających ze środowiska zasad zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska są przepisy prawne i administracyjne dające kompetencje poszczególnym organom administracji rządowej lub samorządowej. Burmistrz Miasta poprzez wyznaczone przez siebie osoby realizuje x.xx. zadania w zakresie:
- geologii,
- ochrony powierzchni ziemi,
- ochrony wód,
- ochrony powietrza,
- ochrony przed hałasem,
- ochrony przyrody,
- gospodarki odpadami,
- postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć,
- dostępu do informacji o środowisku,
- nadzoru nad gospodarką w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa,
- nadzoru nad gospodarką łowiecką.
Powyższe zagadnienia dotyczące ochrony środowiska są uregulowane szeregiem aktualnie obowiązujących ustaw, z których największe znaczenie mają:
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach ( Xx. X. Xx 00, poz. 628 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. X. Xx 000, xxx.0000),
- Xxxxxx z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 99, poz. 1079 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. X. Xx 00, xxx. 000),
- Xxxxxx z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. Nr 147, poz. 713 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Xxxxxxxxx Xxxxxxx Xxxxxxxxxx (Xx. X. Xx 00, poz. 355 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i o muzeach (Dz. U. Nr 10, poz. 48 z późn. zm.).
Wyżej wymienione ustawy wraz z wydanymi do nich przepisami wykonawczymi, mającymi najczęściej formę rozporządzeń Rady Ministrów lub rozporządzeń poszczególnych ministrów, zwłaszcza Ministra Środowiska, tworzą kompletny system prawny obejmujący swym zakresem zagadnienia dotyczące wszystkich komponentów środowiska.
Na zmiany zapisów prawa polskiego w tym zakresie istotne znaczenie mają:
- dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące całości zagadnień ochrony środowiska,
- dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące całości zagadnień gospodarki odpadami,
- wytyczne Komisji Unii Europejskiej zawarte w tzw. „Zielonej Karcie” wydanej w Brukseli w 1990 r i w „Nowej Karcie Ateńskiej” z 2003 r. (kształtowanie nowej zabudowy).
Przepisy prawne w zakresie ochrony środowiska określają obowiązki organów prawa na poszczególnych poziomach administracyjnych. Podstawowe zadania Burmistrza w zakresie ochrony środowiska wynikające z obowiązujących regulacji prawnych można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
- prowadzenie postępowań administracyjnych, w tym wydawanie x.xx. decyzji dotyczących warunków korzystania ze środowiska,
- zarządzanie zasobami środowiska na szczeblu miasta (gminy) i popularyzacja ochrony
środowiska.
Do zadań z grupy pierwszej w szczególności należy:
- sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska,
- zbieranie wykazów odpadów składowanych przez poszczególne podmioty gospodarcze na terenie miasta,
- zbieranie danych o emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza przez poszczególne podmioty gospodarcze,
- okresowe przekazywanie danych dotyczących składowanych odpadów oraz wielkości emisji Wojewodzie,
- wydawanie decyzji o obowiązku prowadzenia badań emisji przez prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia, jeśli przekroczone zostały standardy emisyjne,
- wydawanie decyzji na usuwanie drzew i krzewów oraz naliczanie opłat i kar,
- wydawanie decyzji osobom fizycznym eksploatującym instalację lub urządzenie nakazujących wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
- wydawanie decyzji o wstrzymaniu użytkowania instalacji bądź urządzeń w przypadku niedostosowania się do powyższych zarządzeń,
- wydawanie decyzji o wznowieniu użytkowania instalacji bądź urządzenia po uprzednim stwierdzeniu ustania przyczyn wstrzymania działalności,
- przyjmowanie zgłoszeń o wystąpieniu poważnych awarii,
- występowanie do WIOŚ o podjęcie odpowiednich działań jeśli stwierdzono naruszenia przepisów przez podmiot, lub istnieje podejrzenie naruszenia przepisów.
Zadania z drugiej grupy dotyczą szerokiego zakresu tematów. Do ważniejszych zadań należy zaliczyć:
- udzielanie wsparcia finansowego z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację przedsięwzięć i zakupów w zakresie zgodnym z ustawą Prawo ochrony środowiska a mianowicie na:
• edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady
zrównoważonego rozwoju,
• wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska,
• wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu
środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła,
• realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie
środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,
• urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków,
• realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami,
• wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom,
• profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska,
• wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii,
• wspieranie ekologicznych form transportu,
• działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby,
powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi,
• inne zadania ustalone przez Radę Miasta, służące ochronie środowiska i gospodarce
wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na Programy ochrony
środowiska.
- wydawanie opinii w sprawie uzyskiwanych efektów ekologicznych na potrzeby podmiotów ubiegających się o uzyskanie dotacji z Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
- prowadzenie rejestru pomników przyrody, użytków ekologicznych i stanowisk dokumentacyjnych,
- podejmowanie działań dotyczących likwidacji źródeł stwarzających zagrożenie dla człowieka i środowiska,
- rozpoznawanie możliwości pozyskiwania wód mineralnych w rejonach występowania sprzyjających warunków klimatycznych dla wytypowania terenu pod uzdrowisko,
- udostępnianie informacji dotyczących poszczególnych komponentów środowiska naturalnego i budowy geologicznej,
- przeprowadzanie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska,
- podejmowanie działań mających na celu ochronę gruntów leśnych przed szkodnikami,
- monitorowanie występowania szkodników na wytypowanych powierzchniach próbnych z których dane służą do określenia sposobów zwalczania masowo występujących szkodników,
- wykonywanie uproszczonych planów urządzenia lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa w celu inwentaryzacji i wytyczenia prawidłowego sposobu gospodarki leśnej,
- prowadzenie szkoleń.
2. Charakterystyka obszaru objętego programem
2.1. Ogólna charakterystyka miasta Dęblin
Rysunek 2. Mapa miasta Dęblin
2.1.1. Historia miasta
Pierwszą wzmiankę o Dęblinie znajdujemy w annałach biblioteki klasztornej zakonu klarysek w Starym Sączu. W najbliższym sąsiedztwie Dęblina począwszy od XI wieku rozwijały się trzy ważne ośrodki osadnicze, pełniące funkcje targowe i strzegące przepraw przez Wieprz i Wisłę, które z czasem stały się miastami. Od początku swych dziejów Dęblin związany był z kilkoma okolicznymi wsiami, między innymi z Mierźwiączką, Modrzycami, Żdżarami dziś dzielnicami miasta. Od końca XVI wieku do początku XIX wieku z niespełna pięćdziesięcioletnią przerwą na przełomie XVII i XVIII wieku właścicielami Dęblina był ród Mniszchów. Na początku XIX wieku dobra dęblińskie przeszły w ręce książąt Xxxxxxxxxxxxx. 2 lipca 1840 roku rząd carski nadał ukazem namiestnikowi Królestwa Polskiego Paskiewiczowi dobra dęblińskie, zmieniając jednocześnie ich nazwę na „Sieło Iwanowskie".
Po upadku powstania listopadowego, w latach 1838-1845 powstała Twierdza Iwangorodzka w postaci podwójnego przedmościa. Po roku 1859 prowadzona była dalsza rozbudowa fortecy. W 1874 roku rozpoczęto budowę Kolei Nadwiślańskiej (1874-1877), z odnogą do Łukowa (1876), oraz Kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej (1882-1885). Inwestycje te wydatnie wpłynęły na rozwój osady Irena, założonej 2 sierpnia 1854 roku na gruntach folwarku Dęblin, przy drodze łączącej Twierdzę z traktem warszawsko-lubelskim.
W czasie I wojny światowej Dęblin był okupowany początkowo przez wojska austriackie, a następnie przez wojska niemieckie. W tym czasie Dęblin powrócił do swojej nazwy w granicach: dóbr Jabłonowskich (później Paskiewiczów), stacji kolejowej i twierdzy, natomiast osada Irena oraz wsie Masów, Mierzwiączka, Rycice i Żdżary zachowały swą nazwę do roku 1953, kiedy to nazwę Dęblin rozszerzono na gminę Irena, a z wymienionych wsi utworzono gromady. Dalszy ich rozwój nastąpił po odzyskaniu niepodległości. W 1918 roku zaznaczył się proces zrastania Dęblina, Ireny i przyległych wsi Masowa, Mierzwiączki, Rycic i Żdżar w jeden organizm przestrzenno-urbanistyczny.
Dogodne położenie, duże tereny skarbu państwa, zachowana infrastruktura techniczna oraz warunki klimatyczne to czynniki decydujące o zlokalizowaniu w okresie międzywojennym w Dęblinie i jego okolicach wielu jednostek wojskowych.
Obecność dużych garnizonów wojskowych i ważnego węzła kolejowego przyspieszyła dalszy rozwój Dęblina. W tym czasie sąsiednia osada Irena będąca siedzibą gminy o tej samej nazwie – obecne centrum miasta – po uzyskaniu miejskich uprawnień finansowych stała się wiodącym ośrodkiem handlowym i wytwórczym dla okolicznych miejscowości.
W dniu 15 września 1939 roku, po ciężkich walkach, Niemcy zajęli Dęblin i osadę Xxxxx. W okresie II wojny światowej Dęblin był dla okupantów ważnym ośrodkiem lotniczym i komunikacyjnym. Ponadto w dęblińskiej Twierdzy Niemcy założyli kilka obozów jenieckich, a w połowie 1940 roku utworzono na terenie osady Xxxxx xxxxx żydowskie.
Już w 1940 roku podjęto w rejonie Dęblina walkę zbrojną z okupantem, organizując oddziały Związku Walki Zbrojnej później Armii Krajowej, które prowadziły działalność wywiadowczą i dywersyjną. Po zakończeniu drugiej wojny światowej przystąpiono do odbudowy zniszczeń.
Xxxxxx 00 listopada 1954 roku otrzymał prawa miejskie. W skład utworzonego miasta weszła część gromad byłej gminy, to jest: Dęblin, Masów, Mierzwiączka, Młynki, Żdżary oraz osiedle Stawy. Rozwój gminy a później miasta w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku był bardzo słaby. Koncentrował się głównie na terenie dawnej osady Irena i osiedlach: Lotnisko i Twierdza. Dopiero od połowy lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczęła się rozbudowa Dęblina. W części zachodniej powstało osiedle Staszica i osiedle Wiślana, a w następnym dziesięcioleciu osiedle Żwica. Natomiast we wschodniej części miasta w latach siedemdziesiątych XX wieku wybudowano osiedle Jagiellońskie. W latach osiemdziesiątych XX wieku rozbudowano znacznie osiedle Lotnisko.
Miasto jest dziś siedzibą lokalnych władz samorządowych, kilku większych zakładów pracy: Wojskowych Zakładów Lotniczych nr 3, Wojskowych Zakładów Inżynieryjnych, węzła kolejowego, Zakładów Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego „ALLMIZ”, Zakładu Chemii Gospodarczej „SaneChem Handels," Sp. z o.o., 6 Wojskowego Szpitala z Przychodnią, Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej i kilku niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, Miejskiego Zakładu Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., Oddziałów Banków, Dęblińskiego Stowarzyszenia Gospodarczego oraz kilkunastu szkół, w tym sześciu szkół podstawowych, trzech gimnazjów, trzech szkół średnich, i dwóch wyższych uczelni: Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych oraz Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie - Wydział Zamiejscowy w Dęblinie.
Obecnie w Dęblinie zarejestrowanych jest około 2000 podmiotów gospodarczych. Są to małe firmy rodzinne zajmujące się w przeważającej części handlem oraz drobną wytwórczością i usługami.
Przywrócenie w 1990 roku samorządów terytorialnych w III Rzeczypospolitej, otworzyło przed miastem nowe perspektywy rozwoju. Dęblin, uważany dotychczas za tak zwane miasto nierozwojowe, odcięty był od większych dotacji państwowych. Nowy system finansowania, wprowadzony wraz z ustrojem samorządowym, zwiększył znacznie dochody
własne miasta, co pozwala na systematyczną likwidację wieloletnich zapóźnień cywilizacyjnych. O charakterze urbanistycznym, społecznym i gospodarczym miasta decyduje od lat jego funkcja wojskowa – na obszarze miasta znajdują się 4 jednostki wojskowe, lotnisko, a na potrzeby wojska pracuje również kilka zakładów. Obok wojska na lokalnym rynku pracy znaczą rolę odgrywa kolej oraz sieć drobnych zakładów przemysłowych, handlowych i usługowych.
Dęblin wyposażony jest obecnie w podstawową infrastrukturę techniczną z możliwością dalszej jej rozbudowy. Należą do niej, lokalne ujęcia wody wraz z siecią wodociągową pokrywającą w około 97% obszar miasta, sieć gazową ok. 90%, sieć energetyczną, sieć telefoniczną, biologiczno-mechaniczną oczyszczalnię ścieków - z ciągle rozbudowywaną siecią kanalizacji sanitarnej obecnie ok. 35%. W mieście funkcjonuje także Centralna Ciepłownia z siecią ciepłociągów. Miasto Dęblin jest bardzo ważnym węzłem kolejowym. Rozgałęziają się tu szlaki kolejowe w kierunku Radomia, Warszawy, Kielc, Łukowa, Lublina. Krzyżują się dwie drogi: krajowa nr 48 Kock - Dęblin – Kozienice – Xxxxxxxx Xxxxxxxxxx x xxxxxxxxxx xx 000 tzw. „trasa nadwiślańska” biegnąca z Warszawy do Puław.
2.1.2. Położenie geograficzne
Dęblin leży na skrzyżowaniu ważnych linii kolejowych do Warszawy, Lublina, Białej Podlaskiej, a także przy drodze wojewódzkiej nr 801 Warszawa-Puławy (zwanej
„Nadwiślanką") i drodze krajowej nr 48 Kock-Tomaszów Mazowiecki. Położenie miasta u zbiegu pradolin rzecznych powoduje, że miasto ma dostęp do znacznych zasobów wód podziemnych. Znaczną część miasta zajmują lasy i nieużytki, a także tereny wojskowe i kolejowe. Dęblin pomimo niespełna 20 tys. mieszkańców jest piątym co do powierzchni miastem województwa lubelskiego.
Dęblin położony jest w północno - zachodniej części woj. lubelskiego w powiecie ryckim u ujścia rzeki Wieprz do Wisły, w południowej części Doliny Środkowej Wisły, która w okolicy miasta osiąga szerokość około 16 km.
Miasto usytuowane jest na prawym brzegu Wisły, na wysokości 110 – 115 m n.p.m. Jego południową granice stanowi rzeka Wieprz. Według najczęściej stosowanych obecnie podziałów fizjograficznych Dęblin położony jest w regionie zwanym Małym Mazowszem, w subregionie Doliny Wisły. Miasto w większej części związane jest z formami rzeźby dolin Wisły i Wieprza, a jego północno – wschodnie fragmenty położone są na Wierzchowinie Wysoczyzny Żelechowskiej.
Miasto leży w odległości:
− 100 km od Warszawy,
− 70 km od Lublina
− 60 km od Radomia.
W mieście funkcjonuje duży węzeł kolejowy, który umożliwia bezpośrednie połączenie z większością regionów w kraju, a także z Ukrainą i Białorusią. Rangę miasta podnosi istniejące lotnisko wojskowe.
Dogodne położenie geograficzne Dęblina stwarza warunki do współpracy z firmami krajowymi i zagranicznymi we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego. Bliskie sąsiedztwo z miastem Ryki - siedzibą powiatu stwarza korzystne możliwości wzajemnej współpracy.
Miasto Dęblin utrzymuje kontakty zagraniczne z Sedriną miejscowością położoną u wylotu Doliny Brembana w Północnych Włoszech. Sedrina oddalona jest o 14 km od miasta Bergamo. Leży ona na lewym brzegu rzeki Bremo. Miejscowość ta na przestrzeni wieków rozwijała się dzięki rozbudowie dróg wewnętrznych. W czerwcu 2002 r. w Dęblinie w Pałacu Mniszchów i Jabłonowskich została podpisana umowa partnerska pomiędzy Dęblinem a Sedriną.
Od kilku lat rozwija się współpraca polsko-ukraińska pomiędzy m. Dęblin a m.Drohobycz, która objawia się między innymi współpracą w kierunkach: młodzieżowa polityka, sport i turystyka, oświata, kultura i sztuka, ochrona przyrody, gospodarka mieszkaniowo-komunalna. Umowa o współpracy między miastami została podpisana w czerwcu 2001 r. na zamku w Krasiczynie leżącym niemal w połowie drogi między tymi miastami.
Również związki Dęblina z terenami i miejscowościami otaczającymi miasto stają się coraz ściślejsze. Wynika to x.xx. z bezpośredniego sąsiedztwa i dogodnych powiązań komunikacyjnych.
Rysunek 3. Usytuowanie miasta Dęblin w podziale administracyjnym powiatu ryckiego
Dęblin należy do najmłodszych miast województwa, prawa miejskie otrzymał dopiero w 1954 r. O charakterze urbanistycznym, społecznym i gospodarczym miasta decyduje od lat jego funkcja wojskowa – na obszarze miasta znajdują się 4 jednostki wojskowe, lotnisko.
Dęblin charakteryzuje się bogatą historią, na przestrzeni wieków wiele obiektów zasłużyło na miano zabytków. Ścisłą ochroną konserwatorską zostały objęte 3 zespoły zabytkowe. Zabytki wpisane do rejestru objęte są strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej:
1. Zespół pałacowo-parkowy – nr rej. A/960 /1-15/
W skład zespołu pałacowo-parkowego wchodzą obiekty XVIII-wieczne oraz budynki powstałe w dwudziestoleciu międzywojennym skupione na terenie dawnego parku krajobrazowego.
W rejestrze ujęte zostały:
− pałac – 2 poł. XVIII w.,
− dom ogrodnika – 2 poł. XVIII w.,
− kordegarda – 2 poł. XVIII w.,
− park ze stawem – 2 poł. XVIII w.,
− oficyna I ob. Hotel Garnizonowy – 1 poł. XIX w.,
− oficyna II ob. Internat – 1 poł. XIX w.,
− komenda szkoły – 1 poł. XX w.,
− port lotniczy 1 poł. XX w.,
− dom komendanta – 1 poł. XX w.,
− 6 xxxxx xxxxxxxxxxx – 1 poł. XX w.,
2. Zespół urbanistyczno-krajobrazowy Twierdzy Dęblin.
W skład zespołu w granicach administracyjnych miasta wchodzą następujące obiekty:
− cytadela z dziełami fortecznymi/ prawobrzeżna XIX w.,
− fort I Nadwiślanka – 2 poł. XIX w.,
− fort II Mierzwiączka – 2 poł. XIX w.,
− fort III Dęblin – 2 poł. XIX w.
Historię rozwoju węzła kolejowego w Dęblinie dokumentują zabytki ,
3. Zespołu dworca kolejowego – nr rej. A/1093 /1-13/ , Wpisem do rejestru objęto następujące obiekty:
− budynek dworca ul. Dworcowa – ok. 1900 r.,
− budynek mieszkalno-administracyjny zw. Belwederem, ul. Kolejowa 16- ok. 1900 r.,
− budynek mieszkalno-administracyjny ob. Apteka, ul. Dworcowa 1 – 1923 r.,
− wieża ciśnień, ul. Dworcowa – 1920 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 0 – 1921 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 0 – 1926 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 0 – 1896 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 0 – 1896 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 00 – 1925 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 00 – 1923 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 00 – 1923 r.,
− dom, xx. Xxxxxxxx 00 – 1923 r.,
− żuraw wodny przy Lokomotywowni Pozaklasowej 1942 r.
Dla ochrony historycznego urbanistycznego układu Dęblina utworzono strefę pośredniej ochrony konserwatorskiej. Obejmuje ona przede wszystkim zespół starej zabudowy w centrum miasta, czyli dawnej osady „Irena” – włącznie z historyczną siatką ulic (Waszawska, Okólna, Rynek, PCK, Staromiejska, Przechodnia, Piłsudskiego), skalą i formą zabudowy.
2.1.3. Ludność
Miasto Dęblin można zaliczyć do średnich miast województwa lubelskiego. Pod względem liczby ludności podobny jest do takich miast jak: Radzyń Podlaski, Hrubieszów, Krasnystaw, Tomaszów Lubelski choć pod względem zajmowanej powierzchni ustępuje tylko Krasnystawowi.
Stosunki demograficzne w mieście nie kształtują się modelowo, ale na tle innych miast Lubelszczyzny Dęblin prezentuje się w miarę korzystnie. Z 1,6% przyrostu naturalnego w 2000 r., plasuje się powyżej średniej wojewódzkiej. Dobrze wypada miasto także na tle powiatu ryckiego z (-0,38%) przyrostu naturalnego. Wskaźnik ten nie jest jednak zadowalający, gdyż od początku lat 90-tych notuje się stały spadek urodzeń. W zestawieniu zawartych małżeństw z malejącym przyrostem naturalnym wydaje się, że zmniejsza się dzietność rodzin w gminie.
Struktura wiekowa ludności jest następująca:
- ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 24,2 % (4 710 osób),
- w wieku produkcyjnym stanowi 59,9 % (11 649 osób),
- w wieku poprodukcyjnym 15,8 % (3 078 osób).
Liczbę ludności na koniec 2003 r. w mieście Dęblin oszacowano na 19 437 mieszkańców.
Tabela 1. Zestawienie liczby ludności miasta Dęblin z lat 1994-2003
Lata | Liczba ludności |
1994 | 19 244 |
1995 | 18 885 |
1996 | 18 809 |
1997 | 18 629 |
1998 | 18 446 |
1999 | 18 251 |
2000 | 18 707 |
2001 | 18 891 |
2002 | 19 570 |
2003 | 19 437 |
Sytuacja demograficzna gmin miejskich Lubelszczyzny prezentuje się bardzo niekorzystnie na tle kraju. Już od początku lat 90-tych wiele gmin województwa lubelskiego
wykazywało ujemny przyrost naturalny. Na tym tle miasto Dęblin z dodatnim przyrostem naturalnym, plasuje się powyżej średniej wojewódzkiej. Dobrze wypada miasto także na tle powiatu ryckiego. Od początku lat 90-tych notuje się stały spadek urodzeń. Należy się, więc spodziewać utrzymania tego trendu w latach następnych, pomimo tego, iż w wiek reprodukcyjny weszły roczniki wyżu demograficznego z lat 70-tych.
Oprócz ruchu naturalnego ważnym czynnikiem warunkującym zmiany w stanie, rozmieszczeniu i strukturze ludności jest ruch migracyjny. Jest to przemieszczanie się ludności łącznie ze zmianą miejsca zamieszkania. Od początku lat 60-tych w Polsce obserwuje się silny ruch migracyjny ze wsi do miast. Przyczyną tego zjawiska były zmieniające się warunki w miastach: powstające zakłady przemysłowe stwarzające miejsca pracy dla tysięcy ludzi, wzrastająca rola wykształcenia, a także lepsze warunki życia w obszarze miejskim (poziom i dostępność usług, dostęp do edukacji, służby zdrowia, rekreacji i dóbr kultury), a także atrakcyjny szczególnie dla młodych ludzi „nowoczesny” styl życia. Na zjawisku tym korzystały także mniejsze miasta, takie jak Dęblin. Dynamika migracji osłabła w latach 80-tych i 90-tych ze względu na kryzys gospodarczy przez jaki przechodziła wówczas Polska. Pierwsza połowa lat 90-tych była dla Polski okresem trudnej transformacji systemowej i gospodarczej. Pojawiło się zjawisko bezrobocia, które przyczyniło się do nasilenia ruchu migracyjnego. Od połowy lat 90-tych zjawisko migracji zaczęło przybierać dla Dęblina niekorzystny charakter. Saldo przybierało przez kolejne lata wielkość ujemną. Związane to było niewątpliwie z względną bliskością prężnie rozwijającej się metropolii warszawskiej, której rynek był w stanie wchłonąć dużą ilość siły roboczej.
Ujemne saldo migracji wpływa jednoznacznie ujemnie na stosunki demograficzne miasta Dęblina. Powoduje zmniejszanie się populacji miasta. Należy tu wziąć pod uwagę, iż najbardziej mobilne są roczniki młode, a wśród nich jednostki przedsiębiorcze i o wyższych kwalifikacjach zawodowych, dlatego zjawisko to prowadzić będzie do stopniowego starzenia się populacji oraz do odpływu z miasta jednostek najbardziej dla niego wartościowych.
2.1.4. Infrastruktura techniczna
W ostatnich latach dał się zaobserwować na terenie miasta Dęblin wzrost liczby podmiotów gospodarczych. W II połowie lat 80-tych rozpoczęto budowę potrzebnych z punktu widzenia mieszkańców, jak i ewentualnych inwestycji gospodarczych urządzeń komunalnych takich jak: oczyszczalnie ścieków i ujęcia wody pitnej.
Tabela 2. Zestawienie obiektów infrastruktury technicznej na terenie miasta Dęblin
Miasto | Dęblin |
Sieć wodociągowa | 43,2 km; 1 520 szt. przyłączy |
Sieć kanalizacyjna | 22,4 km; 294 szt. przyłączy |
Sieć gazowa | 54,2 km; 1 412 szt. przyłączy |
Oczyszczalnie ścieków | 3 |
W I połowie lat 90-tych oddano do użytku oczyszczalnię, a jednocześnie rozpoczęto budowę sieci kanalizacyjnej. W 1998 r. ukończono budowę ujęcia wody. Rozwiązano w ten sposób problem zaopatrzenia miasta w wodę (Dęblin posiada sieć wodociągów), odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych oraz możliwości podłączenia do oczyszczalni nowych obiektów przemysłowych. Do końca 2003 r. zostało zwodociągowane 97% powierzchni miasta. Następuje stopniowa rozbudowa kanalizacji sanitarnej, dotychczas skanalizowano 35% powierzchni miasta.
W kwestii zaopatrzenia mieszkańców w gaz – istniejąca sieć gazowa w pełni pokrywa potrzeby miasta. Do końca 2003 r. zostało zgazyfikowane 90% powierzchni miasta. Na terenie miasta istnieje ciepłownia posiadająca duże rezerwy mocy do wykorzystania.
W 2003 r. została zakończona modernizacja oczyszczalni ścieków o przepustowości 6000 m3/d (dostosowanie do wymogów określonych w przepisach o ochronie środowiska i Unii Europejskiej - usuwanie związków biogennych). Oczyszczalnia posiada znaczne rezerwy odbioru ścieków.
Tabela 3. Charakterystyka oczyszczalni ścieków na terenie miasta Dęblin
Nazwa | Użytkownik obiektu | Lokalizacja obiektu | Przepustowość m3/dobę | Miejsce zrzutu ścieków |
Oczyszczalnie komunalne | MZGK Sp. z o.o. | Stężyca xx. Xxxxxxxxxxx | 0 000 mech.-biolog. | rzeka Wisła |
Oczyszczalnie zakładowe | JW. 4824 Stawy ALLMIZ Sp. z o.o. | Dęblin Stawy ul. Stawska | 250 mech.-biolog. 130 mech.-biolog. | rzeka Irenka |
Oczyszczalnie przydomowe | ul. Słowackiego-5 szt. xx. Xxxxxxxx 0 szt. ul. Lipowa –1 szt. | 120 |
Miasto posiada rozbudowaną w latach 1996-1998 sieć telekomunikacyjną z nowoczesną centralą automatyczną, umożliwiającą zainstalowanie telefonu na terenie całego miasta. Miasto jest w 100% stelefonizowane.
W 1998 r. zakończono budowę wiaduktu drogowego przebiegającego nad torami kolejowymi, na drodze krajowej nr 48, co wpłynęło na większe niż dotąd zintegrowanie miasta oraz ułatwiło komunikację na jego terenie. Położenie miasta na przecięciu szlaków komunikacyjnych oraz istniejąca infrastruktura stwarza potencjalnie duże szanse na jego przyszły, dynamiczny rozwój. Zależy to jednak od wielu czynników zewnętrznych, koniunktury gospodarczej w kraju, a przede wszystkim od mądrych działań władz miejskich, które będą potrafiły wykorzystać atuty miasta oraz wszelkie korzystne zjawiska w jego otoczeniu tak aby dało to maksymalnie pozytywny efekt i pobudziło całą społeczność miasta do aktywności i zaangażowania, co przełoży się z całą pewnością na szybki i dynamiczny wzrost.
Dęblin jest ważnym węzłem kolejowym w całej sieci kolei państwowych. Znajdujący się na linii Gdańsk-Warszawa-Dęblin–Lublin–Dorohusk-granica państwa węzeł zapewnia powiązania z kierunkiem Radom, Kielce, Górny Śląsk, Kraków i całą siecią kolejową położoną na zachód od Wisły oraz kierunkiem do Łukowa i dalej Biała Podlaska – Terespol do granicy państwa.
Malejąca rola kolei w przewozach pasażerskich i towarowych wpłynęła na znaczne ograniczenie zapotrzebowania na tereny związane z obsługą tych przewozów. Przedsiębiorstwo Koleje Państwowe ogranicza wielkość terenów dotychczas zajmowanych proponując znaczne obszary władzom samorządowym.
Podobne tendencje występują w Dęblinie, kolej przewiduje część terenów obecnie zajętych przez urządzenia torowe i zaplecze pod inne zainwestowanie. W konkretnym przypadku dotyczy to zwłaszcza terenów zajętych przez tory na wschód od stacji kolejowej Dęblin i znacznego uszczuplenia terenów przy ul. Towarowej w rejonie istniejącej lokomotywowni.
Podstawowymi elementami sieci drogowej miasta są drogi krajowe, powiatowe i gminne. Przez obszar miasta przebiega ok. 8 km dróg krajowych, 5 km dróg wojewódzkich, 23 km dróg powiatowych i 34 km dróg gminnych.
Tabela 4. Wykaz ujęć wody na terenie miasta Dęblin
Miasto | Miejscowość użytkownik | Ujęty poziom wodonośny | Zasoby zatwierdzone w kat B Wydajność (m3/h) Depresja (m) | Ilość studni | Uwagi |
Dęblin | Dęblin MZGK Sp. z o.o. | - | 170 m3/h Q = 90 m3/h S = 96 m | 1 | Ujęcie „Xxxxxxxxxxxx” |
Xxxxxx MZGK Sp. z o.o. | - | 35 m3/h Q = 35 m3/h | - | Ujecie „Wiślana” | |
Dęblin JW nr 3248 | utwory kredowe trzeciorzędowe | 86 m3/h Q = 43 m3/h S = 16 m | 2 | Dęblin- Twierdza | |
Xxxxxx 0 Xxxxxxx Xxxxxxxx | kreda górna | 15 m3/h Q = 10 m3/h S = 11 m. | 1 | - | |
Dęblin WZL nr 3 | utwory kredowe | 60 m3/h Q = 36 m3/h S = 33 m. | 2 | - | |
Dęblin „ALLMIZ” | - | 24 m3/h Q = 24,8 m3/h | - | - | |
Dęblin JW nr 4824 | - | 8 m3/h Q = 7,2 m3/h S = 13,4 m. | 2 | - | |
Dęblin Wojskowe Zakłady Inżynierskie | 24 m3/h Q = 24 m3/h S = 21 m | 2 | Stawy | ||
Dęblin JW nr 3823 | - | Q = 150 m3/h | - | Dęblin- Lotnisko |
Tabela 5. Istniejące obiekty małej retencji
Obiekt | Lokalizacja | Powierzchnia [ha] | Uwagi |
Fort - Dęblin | Mierzwiączka | 1,1 | teren prywatny |
Na terenie miasta znajduje się 6 Szkół Podstawowych, 3 Gimnazja i 3 Szkoły Średnie, 1 SP ZOZ oraz 8 Aptek i 2 Lecznice weterynaryjne.
2.1.5. Gospodarka gminy
Na początku lat 90-tych wraz z całym krajem Dęblin przeszedł okres zasadniczych przemian ekonomicznych. Duże państwowe przedsiębiorstwa, które od początku były i są
związane z obronnością kraju (budżet) zwalniały pracowników, zmniejszały produkcję. Obecnie obiekty w niektórych wojskowych zakładach są w pełni wykorzystywane i odnajmowane dęblińskim przedsiębiorcom. W mieście powstało około tysiąca nowych prywatnych podmiotów gospodarczych. Otworzono przedsiębiorstwa przemysłu dziewiarskiego, konfekcyjnego, materiałów budowlanych, przetwórstwa owocowo- warzywnego i in. Przedsiębiorstwo Komunalne przekształcone w Spółkę z o.o. również notuje systematyczny rozwój. Najwięcej osób zatrudnionych jest w przemyśle na rzecz wojska tj. w Wojskowych Zakładach Lotniczych Nr 3 oraz w Wojskowych Zakładach Inżynieryjnych. Miasto jest w pełni przygotowane do dalszego rozwoju. Dobra sieć połączeń drogowych i kolejowych, łatwość uzyskania telefonu są niewątpliwymi atutami Dęblina. Od kilku lat działa na terenie miasta nowa oczyszczalnia ścieków oraz wybudowano wiele kilometrów kolektorów sanitarnych. Miasto pełni też funkcję dużego węzła kolejowego, który umożliwia połączenie gminy ze wschodnią granicą państwa. Rangę miasta podnosi również istniejące tu lotnisko. Ma ono duże lecz nie wykorzystane w pełni możliwości transportowe. Obecnie lotnisko służy przede wszystkim do szkolenia pilotów. Dogodne położenie geograficzne Dęblina stwarza warunki do współpracy kontrahentów krajowych i zagranicznych we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego.
W Dęblinie od 1993 roku działa Dęblińskie Stowarzyszenie Gospodarcze (DSG). W swej działalności pragnie nawiązać do tradycji Stowarzyszenia Kupców Dęblińskich, organizacji, która powstała w 1917 roku na terenie Dęblina i skupiała przedsiębiorców związanych z Dęblinem.
Stowarzyszenie jest organizacją samorządową zrzeszającą osoby fizyczne i prawne będące podmiotami gospodarczymi, reprezentującymi rozmaite branże i formy działalności. Opiera swoją działalność na pracy społecznej członków. Celem działania jest:
- działanie na rzecz wszechstronnego rozwoju kraju a w szczególności Dęblina i jego okolic,
- propagowanie i rozwijanie działań sprzyjających nowoczesnym formom gospodarowania,
- udzielanie wszechstronnej pomocy i poradnictwa swoim członkom.
Powierzchnia użytków rolnych na terenie miasta Dęblin wynosi 1 107 ha, co stanowi 28,9%, w tym:
- powierzchnia gruntów ornych obejmuje 514 ha, co stanowi 13,4% ogólnej powierzchni miasta i 46,4% powierzchni użytków rolnych,
- łąki i pastwiska zajmują 551 ha, co stanowi 14,4% powierzchni miasta i 49,8% powierzchni użytków rolnych,
- sady zajmują 42 ha tj. 1,1 % powierzchni miasta i 3,8% użytków rolnych.
Łączna powierzchnia lasów i gruntów leśnych na terenie miasta wynosi 1 321 ha co stanowi 34,5%.
Dokładne zestawienie struktury użytkowania gruntów rolnych przedstawia poniższa tabela.
Tabela 6. Struktura użytkowania gruntów na terenie miasta Dęblin
Powierzchnia ogólna [ha] | 3 851 |
użytki rolne w tym: | 1 107 |
grunty orne | 514 |
sady | 42 |
łąki i pastwiska | 551 |
lasy i grunty leśne | 1 321 |
pozostałe grunty i nieużytki | 1 423 |
Bilans użytkowania terenów przedstawia poniższa tabela.
Tabela 7. Bilans użytkowania terenów.
Lp. | Wyszczególnienie | Powierzchnia [ha] | Powierzchnia [%] |
1. | Wody | 52 | 1,35 |
2. | Eksploatacja kopalin | brak | Brak |
3. | Tereny komunikacyjne | 245 | 6,36 |
4. | Xxxxxx xxxxxxxxx | 00 | 2,49 |
5. | Grunty orne | 514 | 13,35 |
6. | Nieużytki | 20 | 0,52 |
7. | Lasy i grunty leśne | 1 321 | 34,31 |
8. | Użytki rolne | 1 107 | 28,74 |
9. | Pozostałe grunty | 496 | 12,88 |
Razem | 3 851 | 100 | |
2.2. Środowisko przyrodnicze
2.2.1. Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Zgodnie z regionalizacją fizyczno-geograficzną według J. Kondrackiego większość miasta Dęblin położona jest na terenie mezoregionów: Doliny Środkowej Wisły, Wysoczyzny Żelechowskiej i Pradoliny Wieprza.
Fizjograficznie kraina tworzy odrębny pod względem geologicznym, geomorfologicznym i hydrograficznym obszar, który powstał jako rezultat erozyjno- akumulacyjnych procesów wód rzecznych Wisły (w rejonie miasta również Wieprza) i mechanizmów związanych ze zlodowaceniami południowo i środkowopolskim.
Główną rolę w budowie geologicznej obszaru zajmowanego przez Dęblin odgrywają utwory kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu. Historia i budowa geologiczna w górnej kredzie i trzeciorzędzie przejawia się pośrednio w rzeźbie terenu, a głównie w omówionych dalej warunkach krążenia i występowania wód podziemnych.
Omawiany obszar położony jest na skraju niecki geologicznej wypełnionej zalegającymi prawie poziomo osadami kredowymi. Reprezentowane są one przez serie utworów piętra od albu do mastrychtu górnego. Alb (dolna kreda) wykształcona jest w postaci piasków kwarcowych i piaskowców glaukonitowych. Kreda górna to miąższy kompleks utworów węglanowych: gez wapnistych, opok, margli, margli z krzemianami, wapieni, wapieni marglistych i kredy piszącej. Strop górnej kredy, czyli mastrycht, stanowią margle, margle piaszczyste, margle glaukonitowe, wapienie margliste, kreda pisząca i opali.
Na utworach mastrychtu zalegają skały trzeciorzędowe, które tu reprezentowane są przez osady morskie i lądowe paleocenu, oligocenu, miocenu i pliocenu. Paleocen wykształcony jest w postaci gezów, margli, margli piaszczystych, piaskowców, mułowców wapnistych, wapieni i iłów. Tworzą one warstwę o miąższości około 100 m. Oligocen to: piaski glaukonitowo-kwarcowe, miejscami z domieszką żwiru i przewarstwieniami mułków; miąższość od kilku do kilkudziesięciu metrów. Miocen wykształcony jest głównie z postaci piasków, mułków piaszczystych oraz mułków i iłów z węglem brunatnym, które powstawały w wyniku sedymentacji w zbiornikach jeziornych. Pliocen budują iły, mułki, mułki ilaste, mułki piaszczyste; miąższości osadów plioceńskich nie przekracza kilkunastu metrów.
Na zaburzoną glacitektonicznie i rozciętą dolinami erozyjnymi powierzchnię stropową trzeciorzędu nakładają się skały czwartorzędowe, z których najważniejsze dla warunków fizjograficznych są utwory glacjalne. Ze zlodowaceniem południowopolskim związane są iły i mułki zastoiskowe, piaski i żwiry wodnolodowcowe oraz gliny zwałowe. W interglacjale
mazowieckim xxxxxxxxxx xxxxxx, xxxxx i mułki akumulacji rzecznej oraz osady jeziorne wykształcone jako torfy, mułki, iły, kreda jeziorna i piaski.
Kolejne zlodowacenie (środkowopolskie) – przyniosło najbardziej rozpowszechnione osady lodowcowe, wodnolodowcowe i zastoiskowe. Glacjał północnopolski zaznaczył się w omawianym rejonie przez utwory jeziorne, rzeczne, eoliczne oraz deluwialne i eluwialne. Chociaż lądolód północnopolski bezpośrednio nie dotarł w rejon Dęblina, to występujące tu procesy na przedpolu lodowca wywarły piętno zarówno w budowie geologicznej, jak i rzeźbie obszaru. W dolinach Wisły i Wieprza dominowały procesy akumulacji, doprowadziły do powstania terasów akumulacyjnych, które następnie były rozcinane w wyniku erozji w okresach ociepleń. W wyniku tych procesów powstały terasy, które schodkowo schodzą w kierunku Wisły; budują je piaski i żwiry rzeczne, mułki piaszczyste i mułki ilaste z wkładkami torfów.
Osady erozji i sedymentacji wiatrowej to piaski średnio i drobnoziarniste, uformowane w wydmy zalegające na powierzchni terasu nadzalewowego. Najmłodsze osady czwartorzędowe – holeceńskie – to najbardziej rozpowszechnione utwory w mieście: piaski, mułki piaszczyste i mułki ilaste.
Generalnie największe powierzchnie zajmują mułki ilaste i mułki piaszczyste, piaski rzeczne terasów nadzalewowych (rejon śródmiejski). Północne rejony miasta zajmują gliny zwałowe oraz piaski i żwiry na glinach zwałowych, które obecnie porasta kompleks lasów dęblińskich. Poniżej, w kierunku południowo-zachodnim w granicach miasta występuje pas torfów i namułów torfiastych związanych z terasą nadzalewową.
Miasto pod względem geomorfologicznym w większej części związane jest z formami rzeźby Doliny Środkowej Wisły (fragmentarycznie Pradoliny Wieprza), a jedynie północno- wschodnie skrawki położone są na wierzchowinie (Wysoczyzna Żelechowska). Począwszy od koryta Wisły, schodkowy typ rzeźby, obejmuje kolejno: terasę zalewową niższą, wyższą i teras nadzalewowy plejstoceński oraz wysoczyznę. Wysoczyzna Żelechowska na powierzchni lekko pofalowana (rzędna 137-153 m n.p.m.) porośnięta lasami mieszanymi. Powierzchnię terasy nadzalewowej urozmaicają formy eoliczne: wydmy paraboliczne, wały wydmowe podłużne, pola wydmowe, a także zagłębienia różnej genezy wypełnione formami. Teras zalewowy niższy i wyższy (holoceński) o rzędnej około 115 m n.p.m. urozmaicają starorzecza.
W mieście występuje wiele elementów antropogennych rzeźby: nasypy, groble, wały przeciwpowodziowe, drogi i linie kolejowe, utwardzone place, rowy melioracyjne, wyprostowane koryta rzeczne, wysypiska śmieci (w tym niekontrolowane składowanie); są to
typowe formy antropomorficzne, których celem jest przystosowanie warunków naturalnych do zamieszkiwania, ale również – niestety – elementy destrukcyjnej działalności człowieka.
Schodkowo-płaski charakter rzeźby terenu, a także jej pasmowy układ sprzyja zainwestowaniu urbanistycznemu: budownictwu mieszkaniowemu, strefowaniu charakteru zabudowy i infrastruktury. Tereny leśne, o szczególnej roli i znaczeniu dla Dęblina, mają bardzo urozmaiconą rzeźbę (nagromadzenie typów i form geomorfologicznych oraz siedlisk) i krajobraz, co oprócz znaczenia ekologicznego jest ważnym walorem rekreacyjnym (spacerowo-wypoczynkowym).
Budowa geologiczna i rzeźba pasa namułów i osadów torfowych może sprzyjać pozostawieniu go jako terenów otwartych (łąki, pastwiska, torfowiska, tereny bagienne), a więc w dotychczasowym użytkowaniu. Liniowe i powierzchniowe elementy rzeźby antropogennej decydujące o miejskim charakterze obszaru i stanowiące trwały element środowiska kulturowego – stanowią ważny czynnik bezpieczeństwa mieszkańców (wały, groble, nasypy).
Antropogenne elementy rzeźby, w tym ciągi komunikacyjne (drogowe i kolejowe) stanowią destrukcyjny fragment litosfery i krajobrazu; w ekologii miasta są barierami ekologicznymi dla niektórych gatunków fauny i flory, dzieląc Dęblin na wyizolowane części: droga nadwiślańska „odcina” Wisłę z częścią terasy dolinnej, trasa Dęblin – Ryki rozdziela najcenniejsze przyrodniczo obszary (podobnie linia kolejowa). Zagrożenie dla powierzchni litosfery stanowi ewentualna eksploatacja złoża piasków budowlanych „Żdżary” a ponadto wydobycie piasków eolicznych w wydmach.
2.2.2. Surowce mineralne
Pomimo zróżnicowania budowy geologicznej to w mieście jest bardzo uboga baza surowców mineralnych (ponadto nie ma przesłanek na jej znaczne powiększenie), co nie będzie powodować negatywnych skutków dla powierzchni litosfery, gleb i krajobrazu wynikających z eksploatacji odkrywkowej złóż.
2.2.3. Gleby
Tabela 8. Użytkowanie gruntów
Miasto | Użytki rolne | Lasy i grunty leśne | Pozostałe grunty i nieużytki | Powierzchnia ogółem | ||||
razem | grunty orne | sady | łąki | pastwiska | ||||
[ha] | ||||||||
Xxxxxx | 0 107 | 514 | 42 | 332 | 219 | 1 321 | 1 423 | 3 851 |
Postępuje zakwaszanie gleb; wg danych Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej obecnie około 60% gleb Dęblina wykazuje odczyn kwaśny i silnie kwaśny. Podobnie odwodnienie gleb organicznych wywołuje silne naruszenie gleb tak więc w obydwu przypadkach następuje utrata walorów biologicznych i użytkowych pasa terenu sąsiadującego ze zwartym kompleksem lasów dęblińskich.
Klasyfikacja bonitacyjna gleb.
Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją i ewidencją gruntów, do użytków rolnych zalicza się:
- grunty orne,
- sady,
- ogródki działkowe,
- tereny pod inspektami,
- plantacje wikliny,
- szkółki drzew,
- ugory,
- pastwiska i łąki.
Łączna powierzchnia użytków rolnych występujących na terenie miasta Dęblin wynosi 1 107 ha. Wśród użytków rolnych gminy dominują gleby klasy IV.
Tabela 9. Użytki rolne w podziale na klasy bonitacyjne na terenie miasta Dęblin
POW. | Klasa bonitacyjna użytków rolnych | ||||||||
I | II | IIIa | IIIb | IVa | IVb | V | VIa | VI | |
% | - | - | 3 | 70 | 234 | 159 | 376 | 10 | 255 |
ha | - | - | 0,08 | 1,83 | 6,1 | 4,15 | 9,81 | 0,26 | 6,65 |
Typy i rodzaje gleb odpowiadają pasmowemu rozmieszczeniu osadów. W dolinie Wieprza-do trasy zalewowej Wisły-ciągnie się pas mad. Teras zalewowy Wisły przykrywają gleby brunatne wyługowane i kwaśne. Niewielkie odizolowane płaty stanowią gleby piaskowe różnych typów. Na utworach organicznych wytworzyły się gleby murszowe.
Jak wskazuje analiza szczegółowych materiałów glebowych w granicach administracyjnych miasta znajdują się gleby o stosunkowo wysokich klasach bonitacyjnych aczkolwiek przeciętnych wartościach kompleksów glebowo-rolniczych (ostatnia cecha to rezultat słabych i wadliwych stosunków wodno-powietrznych).
2.2.4. Klimat
Wg podziału klimatu Polski sporządzonego przez Okołowicza Dęblin położony jest w strefie mazowiecko-podlaskiego regionu. W rolniczo-klimatycznym podziale Gumińskiego
miasto położone jest we wschodniej, rolno-klimatycznej strefie północnej. Te syntetyczne podziały klimatyczne opierają się na regionalizmie występowania czynników meteorologicznych i typów pogód.
Decydującą rolę w kształtowaniu pogody w rejonie Dęblina odgrywają masy powietrza polarno-morskiego. Stanowią one 60% wszystkich mas powietrznych napływających na teren miasta. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi +7,8oC. najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą max. +18,7oC, zaś najzimniejszym styczeń, ze średnia temperaturą min. –3,1 oC. Długość okresu wegetacyjnego
– 209 dni, z przymrozkami w ciągu roku występuje 118 dni. Opady atmosferyczne pomierzone w stacji meteorologicznej Dęblin wynoszą 557 mm. Roczna suma opadów rozkłada się nierównomiernie; półrocze letnie otrzymuje 349 mm a zimowe 208 mm. Bliskość cieków powierzchniowych powoduje stosunkowo dużą wilgotność względną powietrza wynoszącą 68%. Obserwuje się przewagę wiatrów z sektora zachodniego.
Ważniejszym dla jakości życia mieszkańców i biosfery są cechy topoklimatu (klimatu lokalnego), które decyzją o bioklimacie, czyli miejscowym oddziaływaniu warunków meteorologicznych i pogodowych, modyfikowanych rzeźbą, szatą roślinną, zagospodarowaniem przestrzennym i stosunkami wodnymi. Generalnie wg klasyfikacji zaproponowanej przez Xxxxxxx i Xxxxxxxxxxxx - w Dęblinie przeważają klimaty terenów płaskich z wystawą południową i południowo-zachodnią oraz zróżnicowanym oddziaływaniem wód podziemnych i południowych. Istotne znaczenie mają również lasy i łąki.
Warunki życia mieszkańców w znacznej mierze zależą od stanu sanitarnego atmosfery, na który w omawianym terenie wpływają zanieczyszczenia transgraniczne i pochodzenia lokalnego. Na stan powietrza atmosferycznego wpływają ponadto główne cechy rzeźby: nachylenie powierzchni, kierunki dolin rzecznych i przestrzenne rozmieszczenie szaty roślinnej w stosunku do emitorów zanieczyszczeń i napływu skażeń nad obszar miasta. Specyficznym rodzajem uciążliwości rozprzestrzeniających się w atmosferze jest w przypadku Dęblina hałas lotniczy.
Mezoklimatyczne cechy klimatu rejonu Dęblina nie wyróżniają się na tle regionalnym, obserwowana jest jedynie podwyższona wilgotność względna powietrza. W omawianym obszarze występują korzystne dla bioklimatu warunki topoklimatyczne:
− strefa topoklimatu dolinnego pod wpływem Wisły, która obejmuje zachodni sektor miasta
w obrębie teras zalewowych (niższej i wyższej),
− strefa topoklimatów terenów płaskich na terasie nadzalewowej o ograniczonym oddziaływaniu na mikroklimat przez wody podziemne; centrum miasta, które tu się znajduje ma topoklimat charakterystyczny dla obszarów zurbanizowanych,
− strefa topoklimatu obszarów płaskich z dominacją łąk i pastwisk z podwyższonym
poziomem wód gruntowych, korzystnie oddziaływuje w okresach letnich i wpływa łagodząco na pogody upalne i suche,
− strefa terenów płaskich ze zwartą pokrywą leśną, która występuje na Wysoczyźnie
Żelechowskiej,
Bardzo korzystne dla przewietrzania miasta są doliny rzeczne Wisły i Wieprza; dotychczasowy sposób ich zagospodarowania przestrzennego zabezpieczy również w przyszłości melioracyjną rolę dolin rzecznych w klimacie miejscowym.
Na warunki jakościowe atmosfery w rejonie Dęblina oddziaływują emisje z Puław i Kozienic są to emisje szkodliwe dla stanu atmosfery i gleb. Wytworzył się lokalny obszar obniżonej jakości atmosfery Dęblin – Ryki, który powstaje jako rezultat emisji niskiej i przemysłowej. Obecne badania wskazują, że zanieczyszczenie atmosfery zbliża się do prawnych norm jakości powietrza. Wśród emisji niskiej szczególnie groźne są zanieczyszczenia komunikacyjne trasy „nadwiślańska” i drogi Dęblin – Ryki podlegają one wzrastającym obciążeniom a tym samym wzrastającej emisji gazów, pyłów i metali ciężkich.
2.2.5. Wody
2.2.5.1 Wody powierzchniowe
O obiegu wody w rejonie Dęblina decydują:
− warunki hydrogeologiczne, w tym występowanie trzech odizolowanych kompleksów wodonośnych: kredowego, trzeciorzędowego i czwartorzędowego,
− skrajne położenie Wisły, jako bazy drenażu wód podziemnych wszystkich poziomów wodonośnych,
− spadki hydrauliczne: regionalny (do Wisły) i lokalne (Irenka i Wieprz), które wyznaczają rejony zasilania i migracji.
Warunki hydrograficzne jakie powstają w przypadku węzła hydrograficznego: Wisła– Wieprz–Irenka wpływają na zagospodarowanie przestrzenne i rozwój miasta, oddziaływują antropogennie na stan jakościowy wód i ich zasoby.
Wisła ma charakter rzeki roztokowej o rozgałęziającym się korycie i przebiegu prostolinijnym. Wieprz zaś jest ciekiem meandrującym, z licznymi zakolami, odnogami i odciętymi starorzeczami. Przez środek obszaru płynie struga Irenka – uregulowana,
częściowo płynie w wybetonowanym korycie. W północnej części miasta istnieje liczna sieć rowów i kanałów melioracyjnych. Brak naturalnych zbiorników.
2.2.5.2 Wody podziemne.
W rejonie Dęblina obserwowane są trzy poziomy wodonośne: czwartorzędowy, trzeciorzędowy i kredowy.
Wody czwartorzędowe tworzą ciągły poziom bezciśnieniowy w piaskach różnoziarnistych o zróżnicowanej miąższości (10-20 m). Zwierciadło występuje płytko: 1,0 – 2,5 m pot. poziom ten wykorzystywany jest przez wszystkie studnie kopane i nieliczne wiercone. Jest to poziom zasobny w wodę. Zwierciadło generalnie pochyla się w kierunku Wisły (SSW), a także lokalnie do Wieprza i Irenki oraz nielicznych torfowisk i terenów bagiennych. Brak jest izolacji poziomu czwartorzędowego od wpływów zewnętrznych, co w przypadku płytkiego występowania stwarza zagrożenia dla stanu sanitarnego.
Poziom trzeciorzędowy stanowią wody szczelinowe w paleoceńskich opokach, marglach i gezach lub wody porowe w piaskach oligoceńskich. Miąższość omawianego poziomu wynosi od kilku do kilkunastu metrów. Warstwa nieprzepuszczalnych i półprzepuszczalnych mułków piaszczystych rozdzielająca czwartorzęd i trzeciorzęd powoduje, że zwierciadło wód trzeciorzędowych jest napięte.
Wody w kredzie mają również charakter szczelinowych: występują w spękanych opokach, wapieniach i marglach. Jest to poziom zasobny i cechuje się znacznym ciśnieniem hydrostatycznym. Wody w kompleksie kredowym krążą w strefie aktywnej wymiany, która – podobnie jak wszystkie wody tzw. kredy lubelskiej – osiągają głębokość do 100 m.
Kilkudziesięciometrowa warstwa izolacyjna na przełomie czwartorzędu i trzeciorzędu jest bardzo korzystnym elementem budowy hydrogeologicznej, który wystarczająco chroni dwa zasobne poziomy wodonośne, czyli górnokredowy i trzeciorzędowy (oligoceński i paleoceński). Są to ważne zbiorniki wód podziemnych, a szczególnie zbiornik utworzony w spękanych wapieniach mastrychtu, który decyduje o zaopatrzeniu w wodę i będzie stanowić podstawę gospodarki wodnej i zaspakajanie potrzeb na cele komunalne. Położenie miasta w rejonie węzła hydrograficznego, czyli rejonu zbiegania się ważnych cieków w skali regionalnej, krajowej i europejskiej, nie jest w pełni wykorzystane przez miasto. Istnieją hydrograficzne warunki do tworzenia wodnej bazy rekreacji. Dotychczasowe wykorzystanie hydrosfery nie spowodowało przekształceń ilościowych stosunków wodnych, nie zmniejszyły się zasoby wodne, trwają związki hydrauliczne wód podziemnych i powierzchniowych,
graniczny odcinek Wieprza zachowuje naturalny reżim odpływu są to cechy korzystne dla przyrody żywej w strefach dolinnych.
Problemem jest to, że Dęblin położony jest u zbiegu trzech ścieków, których stan sanitarny w niewielkim stopniu zależny jest od gospodarki wodnej w mieście. Brak warstwy izolacyjnej w czwartorzędzie powoduje, że poziom czwartorzędowy jest narażony na skażenia i łatwe wnikanie zanieczyszczeń bakteriologicznych i chemicznych. Poziom trzeciorzędowy charakteryzuje się podwyższoną zawartością żelaza i manganu i słabo zasadowym odczynem – wymaga to dodatkowego uzdatniania wody na cele konsumpcyjne. Występują lokalne źródła zanieczyszczeń poziomu wodonośnego (czwartorzędowego): komunalne wysypisko odpadów, „dzikie” wysypiska, zanieczyszczenia komunikacyjne związane z ruchem drogowym, spływy z chemizacji rolnictwa.
2.2.6. Flora i fauna
Dęblin ze względu na powierzchnię i zróżnicowanie siedlisk cechuje się różnorodnością biosfery. Według podziału geobotanicznego Polski, leży w południowej części Krainy Mazowieckiej. Typem roślinności potencjalnej (odpowiadającej występującym tu środowiskom) w szerokiej dolinie Wisły i Wieprza są lasy i zarośla łęgowe oraz olszy.
W strefie krawędziowej doliny Wisły występują siedliska świetlistej dąbrowy, które przechodzą na Wysoczyźnie Siedleckiej (Żelechowskiej) w siedliska borowe. Roślinność rzeczywiście istniejąca znacznie odbiega od przedstawionej wyżej roślinności potencjalnej – to najbardziej czytelny wyraz silnych i zróżnicowanych wpływów antropogennych.
O walorach faunistycznych rejonu miasta Dęblina decyduje z jednej strony położenie w widłach dwóch dużych rzek i obecność dużego kompleksu leśnego oraz łąk i pastwisk. Ponadto doliny obydwu rzek stają się w ostatnich latach ciągami przemieszania się awifauny w kierunku południkowym i równoleżnikowym.
Najcenniejszymi ekosystemami w strukturze przyrodniczej Dęblina są:
− Zwarty kompleks leśny, który stanowi fragment pasa borów i dąbrowy świetlistej na
krawędzi i strefy przykrawędziowej środkowej Wisły. Cenna jest tu mozaika siedlisk, różnorodność gatunkowa, regionalne zasilanie i prężność ekologiczna wynikająca z powierzchni, gospodarki leśnej i występowania piętrowości,
− Strefa łąk i pastwisk sąsiadujących z omawianym wyżej kompleksem leśnym, obie
strefy tworzą rozległy pas, kilkukilometrowej szerokości terenów otwartych miasta,
− doliny rzeczne Wisły i Wieprza stanowią stosunkowo niewielkie przekształcenie antropomorficzne stanowiące o różnorodności biosfery, a przede wszystkim
decydujące o związkach przyrodniczych z innymi regionami, co oznacza możliwości naturalnego wzbogacania środowiska biotycznego (np. awifauny).
Na północ od miasta znajduje się Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu, na południu od Dęblina projektowane są zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (gminy Puławy i Stężyca) i dalej Kazimierski Park Krajobrazowy. Jest więc Dęblin położony w sąsiedztwie terenów o dużej wadze dla regionalnego systemu przyrodniczego.
W mieście zidentyfikowano 26 gatunków chronionych roślin. W granicach Dęblina wyodrębniono u podnóża strefy krawędziowej doliny Wieprza kompleks lasów chronionych. Inwentaryzacja przyrodnicza Dęblina sugeruje, iż cały kompleks leśny spełnia warunki lasów chronionych i proponuje się prawną jego ochronę. Elementem bioróżnorodności jest również zespół pałacowo-parkowy.
2.2.6.1 Flora
Zbiorowiska leśne
Świetlista dąbrowa występuje w niewielkich płatach na północ i południe od Stawów. Drzewostan to sosny i dęby. Krzewy to: leszczyna, dereń świdwa, jałowiec. Grądy występują jako niewielkie płaty na zboczu i w strefie przykrawędziowej Wisły. Drzewostan budują dąb i grab z domieszką sosny.
Murawy – zbiorowiska ciepłolubne – rozwinęły się na skrajach lasów sosnowych, w piaskowniach i na starych nasypach. Pierwotne łęgi w dolinach Wisły i Wieprza wycięto, a w ich miejscu znajduje się zwarta zabudowa, łąki i pola uprawne.
Xxxx x xxxx mieszane dominują wśród siedlisk leśnych Dęblina. Są zróżnicowane ze względu na żyzność siedlisk. Do chronionych gatunków związanych z siedliskami borowymi należą: widłak goździsty, bagno zwyczajne.
Lasy zajmują 31% powierzchni miasta.
Tabela 10. Powierzchnia lasów na terenie miasta Dęblin
Lasy Państwowe [ha] | Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa [ha] | Lesistość [%] | Powierzchnia lasów posiadająca plany urządzania lasów [ha] |
1 172 | 16 | 31 | - |
Łąki i pastwiska
Łąki i pastwiska zajmują 551 ha co stanowi 14,4% powierzchni miasta, które pod względem siedliskowym różnicują się na łąki podmokłe, świeże i suche. Łąki świeże, o umiarkowanym uwilgotnieniu występują na terasie wyższej od Rycic po Żdżary. Pod względem fitosocjologicznym są to zespoły łąki wyczyńcowej, z panującą kłosówką wełnistą i niewielkie powierzchnie łąki owsicowej.
Na obniżeniach wśród łąk świeżych powstają skupienia ziołorośli. Niewielkie są również skupienia z pogranicza torfowisk niskich i łąk z sitem rozpierzchłym, trzęślicą modrą i miętą długolistną. W dolinie Wieprza kompleks roślinności charakteryzuje się mniejszym udziałem łąk wilgotnych i większym suchych.
Roślinność wodna i szuwarowa
Roślinność wodna i nadwodna nad Wisłą i Wieprzem jest słabo rozwinięta i składa się głównie z niewielkich skupień xxxxx xxxxxx, rzepichy ziemnowodnej lub mozgi trzcinowatej. Nad Wieprzem z rzadka występują skupienia rdestnicy połyskującej i grzebieniastej. Na wale przeciwpowodziowym można spotkać gatunki typowe dla dużych rzek: kanianka wielka, wyżoplin jagodowy, krwawnik wierzbolistny, a miejscami olsza szara. Bogatsze skupienia roślinności obserwuje się w starorzeczach Wieprza.
Niewielkie powierzchnie w dolinie Wieprza zajmują zarośla wiklinowe. Jedynym większym fragmentem łęgu jest dolna część parku pałacowego, gdzie rosną: olsza czarna, topola i wierzba; w warstwie krzewów wiąz górski, kruszyna, czeremcha, bez czarny. Olsy wykształcają się w bezodpływowych zagłębieniach dna dolin. Obecnie siedliska olsowe zajęte są przez pastwiska, wilgotne łąki i zarośla wierzb szerokolistnych.
Roślinność synantropijna
Liczna mozaika siedlisk i zbiorowisk florystycznych jest korzystnym zjawiskiem przestrzeni przyrodniczej w rejonie miasta, oprócz korzystnego wpływu na jakość przestrzeni przyrodniczej powinna stanowić podstawę realizacji programu wzrostu bioróżnorodności.
2.2.6.2 Fauna
O walorach faunistycznych rejonu miasta Dęblina decyduje z jednej strony położenie w widłach dwóch dużych rzek (Wisła, Wieprz) i obecność dużego kompleksu leśnego oraz łąk i pastwisk. Ponadto doliny obydwu rzek stają się w ostatnich latach ciągami przemieszania się awifauny w kierunku południkowym i równoleżnikowym.
2.3. Formy ochrony przyrody
2.3.1. Istniejący system ochrony przyrody
Odpowiednie kształtowanie ekosystemu, tak aby funkcjonował on w sposób harmonijny, umożliwiał użytkowanie gospodarcze, a jednocześnie spełniał rolę środowiska życia dla roślin i zwierząt jest priorytetem wszelkich działań z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego. Może to być osiągnięte tylko poprzez zabezpieczenie miejsc o kluczowym znaczeniu dla zachodzących w ekosystemie procesów ekologicznych.
Formami zabezpieczenia miejsc ważnych dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego w obszarze miasta są:
- obszar chronionego krajobrazu
- korytarze ekologiczne
- węzły ekologiczne,
- pomniki przyrody.
Miasto nie wchodzi w obszar projektowanej Europejskiej Sieci Ekologicznej NTURA 2000. Jak wspomniano największe potencjały przyrodnicze i ekologiczne związane są z rzekami. Dolina Wisły w ramach ECONET – Polska, została wyodrębniona jako międzynarodowy obszar węzłowy. Rolą tego obszaru węzłowego w sieci europejskiej (w przybliżeniu to przestrzennie zachodni rejon miasta) jest zachowanie naturalnych siedlisk nadrzecznych i warunków do bytowania i migracji awifauny.
Dolina Wieprza w ECONET – Polska została również uznana jako ważny obszar sieci ekologicznej. Nadano jej rangę krajowego korytarza ekologicznego. Oznacza to że dolina, również w obrębie miasta Dęblina, pełni rolę łącznikową w ogólnopolskiej sieci ekologicznej. Zadaniem polityki przestrzennej jest zachowanie i wzmocnienie jej funkcji komunikacji przyrodniczej w środkowowschodniej Polsce. Obydwie doliny znalazły pierwszorzędną rolę w systemie przyrodniczym województwa lubelskiego jako najważniejsze korytarze ekologiczne i zaproponowano podniesienie ich formalnej rangi ochrony (projektowane parki krajobrazowe).
2.3.1.1 Korytarze ekologiczne
Wzrost populacji ludzkiej, zajmowanie gruntów pod potrzeby rolnictwa, zabudowę mieszkalną, infrastrukturę techniczną, itp. powoduje ograniczanie obszarów naturalnego środowiska, a przez to przestrzeni dla „dziko żyjących” roślin i zwierząt, zmniejszanie liczebności osobników poszczególnych gatunków, a nawet wymieranie wielu gatunków i spadek różnorodności biologicznej na bardzo wielu obszarach. Pozostałe fragmenty
naturalnego lub mało zmienionego środowiska są najczęściej od siebie izolowane poprzez obszary zmienione przez człowieka.
Aby zapobiec fragmentacji środowiska lub ograniczyć jej skutki należy łączyć izolowane fragmenty środowiska naturalnego poprzez tzw. korytarze ekologiczne, czyli wydłużone struktury przestrzenne zapewniające warunki do migracji różnych gatunków, np.: zadrzewienia, doliny rzek, krawędzie, uskoki, wąwozy.
W kierunkach polityki przestrzennej dla województwa lubelskiego wyznaczono korytarze ekologiczne przebiegające x.xx. przez teren miasta Dęblin.
Dolina Wieprza do granic miasta wytypowana jest przez ekologów jako korytarz ekologiczny w ramach systemu przyrodniczego woj. lubelskiego. Jakkolwiek korytarze ekologiczne nie są elementami prawnie chronionymi w Polsce (w myśl ustawy o ochronie przyrody), są postrzegane jako ważne składowe szkieletu przyrodniczego regionu, którymi odbywa się ekologiczny przepływ i zasilanie gatunkami i organizmami oraz elementami środowiska abiotycznego. W ramach ECONET Polska, dolinę Wieprza wytypowano jako tzw. korytarz ekologiczny rangi krajowej – element struktury przyrodniczej Polski.
2.3.1.2 Węzły ekologiczne
Węzły ekologiczne to wyróżniające się z otoczenia skupiska osobników, gatunków, biomasy, pełniące rolę głównych centrów zasilania dla całego układu przestrzennego.
W obrębie miasta przebiega międzynarodowy obszar węzłowy w ramach ECONET, czyli szkieletu przyrodniczego Europy; wysoką rangę przyrodniczą tego obszaru projektuje się w systemie wielkoobszarowej ochrony kraju (park krajobrazowy, park narodowy).
2.3.1.3 Użytki ekologiczne
Na terenie miasta Dęblin znajduje się jeden użytek ekologiczny – obszar torfowisk i łąk na terenie działki numer 4243. Zlokalizowany jest na terenie Nadleśnictwa Puławy, obręb Rycki.
2.3.1.4 Pomniki przyrody
Za pomniki przyrody uznano na obszarze miasta:
− dąb szypułkowy przy ul. Podchorążych, o obwodzie 594 cm,
− aleję składającą się z 132 lip drobnolistnych znajdującą się wzdłuż drogi Dęblin- Stężyca-Warszawa (ul. Stężycka-Mickiewicza).
2.3.2. Planowane formy ochrony przyrody
Propozycje utworzenia pomników przyrody:
− aleja lip drobnolistnych przy ulicy Lipowej – do fortu Mierzwiączka,
− kilkadziesiąt dębów szypułkowych na terenie Jednostki Wojskowej i Szkoły w Stawach,
− dąb szypułkowy o obwodzie 390 cm w lesie koło osiedla Stawy,
− kilkadziesiąt okazów drzew znajdujących się w zespole pałacowo - parkowym
3. Stan i tendencje przeobrażeń środowiska naturalnego
3.1. Powietrze atmosferyczne
Powietrze jest to mieszanina gazów oraz cząstek stałych, z których składa się atmosfera ziemska. Zanieczyszczenia powietrza są to wprowadzone do powietrza substancje, które nie są jej naturalnymi składnikami lub ich stężenia przekraczające właściwy dla siebie zakres. Zanieczyszczenia mogą przedostawać się do powietrza w wyniku procesów naturalnych (x.xx. erozja gleb, procesy gnilne na obszarach bagiennych i torfowiskach) i w wyniku działalności człowieka.
Głównymi, antropogenicznymi źródłami emisji zanieczyszczeń są:
- różnorodne procesy technologiczne stosowane w zakładach przemysłowych, usługowych i stacjach paliw,
- procesy spalania paliw w elektrociepłowniach, ciepłowniach i kotłowniach lokalnych niemal w całości opartych na wykorzystaniu węgla kamiennego,
- transport.
Emitowane do atmosfery substancje występują w postaci stałej, ciekłej lub gazowej, mogą być przenoszone na znaczne odległości w wyniku ruchów mas powietrza i wpływają na inne elementy środowiska np. na: zdrowie ludzi, klimat, przyrodę ożywioną, glebę, wodę lub powodują inne szkody w środowisku.
Do głównych substancji zanieczyszczających powietrze należą:
- gazy, w tym: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, amoniak, węglowodory,
- pyły, w tym: pyły ze spalania paliw stałych, pyły metalurgiczne oraz z produkcji nawozów i cementu,
- aerozole.
Dwutlenek siarki podobnie jak dwutlenek azotu i amoniak wskutek przemian chemicznych w powietrzu dociera do powierzchni ziemi w postaci jonów obniżających odczyn gleby i wody, powodując ich zakwaszenie oraz uszkodzenia lasów, korozje konstrukcji, obiektów zabytkowych (efekt „kwaśnych deszczy”).
Dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu oraz freony powodują wzmacnianie efektu cieplarnianego, który sprzyja powstawaniu x.xx. katastrofalnych powodzi i susz. Ponadto związki zawierające chlor i brom są powodem zubażania warstwy ozonowej, tworzenia tzw.
„dziury ozonowej”.
Podstawowymi aktami prawnymi określającymi obowiązki, zasady oraz kryteria jakości powietrza w Polsce są:
- ustawa Prawo ochrony środowiska, z dnia 27 kwietnia 2001 r.,
- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, czasu ich obowiązywania, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji,
- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu.
Podstawą oceny jakości powietrza są pomiary przeprowadzone w stacjach monitoringu. Badania monitoringowe jakości powietrza prowadzą: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) oraz Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna (WSSE).
Dla obszaru miasta Dęblin nie były prowadzone pomiary czystości powietrza.
Potencjalnymi emitorami zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta Dęblin mogą być:
- zanieczyszczenia związane z ciepłownictwem,
- zanieczyszczenia komunikacyjne i z lotnictwa.
3.1.1. Zanieczyszczenia związane z ciepłownictwem
Istotnym zagrożeniem dla jakości powietrza jest zjawisko tzw. „niskiej emisji”, czyli zanieczyszczeń powstających przy wykorzystywaniu „niewłaściwych” źródeł energii do ogrzewania gospodarstw domowych i obiektów infrastruktury.
Ciepłownictwo jest źródłem szeregu substancji wprowadzanych do powietrza, wpływających negatywnie na środowisko x.xx.:
- dwutlenku węgla,
- dwutlenku siarki,
- tlenków azotu,
- pyłów,
- zanieczyszczeń organicznych (np.: wielonasyconych węglowodorów aromatycznych, dioksyn).
Znaczna emisja tych zanieczyszczeń wynika przede wszystkim ze stosowania urządzeń grzewczych o małej sprawności i stosowania paliw o niskiej jakości, x.xx. węgla o dużej zawartości siarki i popiołu, niskokalorycznego węgla oraz odpadów z gospodarstw domowych.
System grzewczy poszczególnych grup odbiorców w mieście Dęblinie opiera się na takich nośnikach energii jak: węgiel (miał węglowy), gaz i olej opałowy. Podstawowym źródłem ciepła dla miasta jest kotłownia wysokoprężna, wybudowana w latach osiemdziesiątych. Właścicielem kotłowni jest Wojskowy Rejonowy Zarząd Infrastruktury w Lublinie. Powyższa kotłownia zlokalizowana jest w Dęblinie przy ul. Składowej. Kotłownia opalana jest miałem węglowym. Pobierana w kotłowni moc wykorzystywana jest na ogrzewanie budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego, obiektów wojskowych, jak również budynków użyteczności publicznej.
Ogrzewanie osiedla mieszkaniowego Wiślana przejmuje w całości ekologiczna po modernizacji kotłownia Wojskowej Agencji Mieszkaniowej przy ul. Wiślanej, opalana jest gazem, stopień wykorzystania mocy wynosi ok. 80%. Pozostała część osiedla ogrzewana jest z kotłowni kolejowej przy ul. Stężyckiej. Kotłownia kolejowa przy ul. Wiślanej ogrzewa 3 budynki mieszkalne, wielorodzinne, będące własnością kolei i jeden budynek miejski, opalana jest węglem. Kotłownia kolejowa zlokalizowana przy ul. Kolejowej wykorzystywana jest w 100%. Ogrzewa bazę maszyn, dworzec kolejowy i przychodnię zdrowia. Kotłownia Wojskowej Agencji Mieszkaniowej zlokalizowana na osiedlu Stawy wykorzystywana jest w 97,3% i opalana jest gazem, ogrzewając osiedle Stawy. Kotłownia przy ul. Stawskiej w pełni pokrywa zapotrzebowanie na ciepło obiektów zamrażalni, opalana jest węglem. Kotłownia Wojskowej Agencji Mieszkaniowej zlokalizowana przy ul. Podchorążych ogrzewa nowe budynki mieszkalne wielorodzinne na osiedlu Podchorążych i opalana jest gazem ziemnym.
Kotłownia Wojskowego Rejonowego Zarządu Infrastruktury przy ul. Składowej, kotłownia kolejowa przy ul. Wiślanej i kotłownia przy ul. Stawskiej są kotłowniami nieekologicznymi przeprowadzone dla tych kotłowni opracowania pt. „Analiza zanieczyszczenia powietrza” wypadły pomyślnie dla nich, to jednak ze względu na paliwo (miał węglowy), należy się liczyć z częstymi możliwościami przekraczania dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń powietrza.
3.1.2. Zanieczyszczenia komunikacyjne
Zanieczyszczenia komunikacyjne emitowane w gazach spalinowych to produkty niezupełnego spalania paliw takie jak:
- tlenek węgla,
- węglowodory,
- aldehydy,
- sadza,
a także uboczne produkty spalania:
- tlenki azotu,
- tlenki siarki,
- związki ołowiu.
W związku z tym, że przez miasto Dęblin przebiegają szlaki komunikacyjne, zanieczyszczenia związane z transportem samochodowym mogą stwarzać pewne zagrożenie poprzez akumulacją zanieczyszczeń komunikacyjnych, szczególnie metali ciężkich w rosnących przydrożnie roślinach, w tym roślinach uprawnych. Zanieczyszczenia te mogą przemieszczać się w łańcuchu troficznym i mieć wpływ na zdrowie zwierząt i ludzi, z drugiej strony mogą też wpływać na spadek plonów roślinnych.
PKP Zakład Przewozu Drogowego, PKP Zakład Taboru poprzez węzeł kolejowy zlokalizowany w Dęblinie świadczą usługi w zakresie przewozu towarów w tym substancji niebezpiecznych np. do pobliskich Zakładów Azotowych w Puławach. Istnieje potencjalne ryzyko wystąpienia awarii i możliwość skażenia środowiska przyrodniczego pomimo rygorystycznego przestrzegania zasad bezpieczeństwa (x.xx. sprzęt ochrony osobistej) szczególnie przy przewozie środków niebezpiecznych.
3.2. Hałas
Hałas jest czynnikiem w znacznym stopniu wpływającym na jakość warunków zamieszkania i wypoczynku człowieka.
W świetle definicji, ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., hałas są to dźwięki o częstotliwości od 16 Hz do 16 kHz, które należy traktować jako zanieczyszczenie energetyczne środowiska i dlatego należy przyjmować takie same ogólne zasady, obowiązki i formy postępowań związanych z hałasem, jak w pozostałych dziedzinach ochrony środowiska.
Ochrona przed hałasem polega na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego, a co najwyżej na poziomie tego hałasu oraz zmniejszenie hałasu, co
najmniej do poziomu dopuszczalnego, gdy został on przekroczony. Działania te mają na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska.
Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Natomiast wartości progowe hałasu, mówiące o tym, do jakiej kategorii zagrożenia hałasem można zaliczyć dany teren określone są rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. Państwowy Zakład Higieny, na podstawie ankiet, opracował także subiektywną skalę uciążliwości hałasu. Wynika z niej, że najbardziej dokuczliwy jest hałas komunikacyjny, znaczny wpływ na utrzymanie klimatu akustycznego ma hałas sąsiedzki, osiedlowy a także hałas przemysłowy. Dlatego grupą najbardziej narażoną na hałas są mieszkańcy dużych miast oraz miejscowości położonych wzdłuż ruchliwych tras komunikacyjnych i w pobliżu niektórych obiektów przemysłowych.
Mieszkańcy miasta Dęblin są w znacznym stopniu narażeni na wpływ hałasu pochodzącego ze startujących i lądujących samolotów na pobliskim lotnisku.
Niewielki wpływ na środowisko akustyczne ma hałas przemysłowy wytwarzany przez zakłady produkcyjne i usługowo-handlowe. Hałas drogowy jest tu również mniej odczuwalnym źródłem zakłóceń środowiska akustycznego.
3.2.1. Hałas z lotniska
Klasyfikacja źródeł hałasu i wibracji wyróżnia źródła pojedyncze (np. środki komunikacji, transportu i produkcji w obiektach i na zewnątrz) oraz źródła zgrupowane na określonej przestrzeni (drogi, lotniska, dworce, zajezdnie, stacje rozrządowe, obiekty przemysłowe, rozrywkowe itp.). Dominujący wpływ na klimat akustyczny środowiska przyrodniczego mają hałasy komunikacyjne. Oprócz właściwości źródeł hałasu, na klimat akustyczny środowiska w dużym stopniu oddziałuje lokalizacja obiektów komunikacyjnych (np. lotnisk) i przemysłowych wraz z prowadzącymi do nich trasami komunikacyjnymi.
Poziomy dźwięku, których źródłem są środki komunikacji drogowej i kolejowej, wynoszą od 75 do 95 dB, w podziale na poszczególne rodzaje pojazdów przedstawia się to następująco: pojazdy jednośladowe 79-87 dB, samochody ciężarowe 83-93 dB, autobusy i ciągniki 85-92 dB, samochody osobowe 75-84 dB, maszyny drogowe i budowlane 75-85 dB, wozy oczyszczania miasta 77-95 dB.
Lotniska stanowią powierzchniowe źródła oddziaływania wielu pojedynczych źródeł hałasu i samolotów stojących na płycie z pracującymi silnikami oraz startujących
i lądujących. Na uciążliwość lotniska istotny wpływ ma hałaśliwość samolotów oraz intensywność i organizacja ruchu lotniczego na samym lotnisku, w strefie lotów nad lotniskiem, w strefie oczekiwania i w strefie podejścia.
Samoloty na trasach wznoszenia i oczekiwania emitują hałas na okoliczne tereny o poziomie 80-110 db. Hałaśliwość samolotów zależy od ich rozwiązań technicznych oraz od maksymalnej masy startowej. Nowe generacje samolotów są z reguły mniej hałaśliwe od starszych. Nie dotyczy to samolotów wojskowych. O ile obszar narażony na hałas o poziomie 80 dB wynosi dla samolotów starszych typów około 150 km2, to dla samolotów nowych, tzw. drugiej generacji wynosi tylko 35-45 km2. Hałas emitowany przez samoloty startujące i lądujące oraz będące w ruchu obejmuje swym zasięgiem nie tylko lotniska, ale czyni nieprzydatnymi do zamieszkania tereny położone od kilku do kilkunastu kilometrów od granicy lotniska zależnie od położenia pasów startowych.
3.2.2. Hałas drogowy
Hałas drogowy jest źródłem zakłóceń środowiska akustycznego. Poziom hałasu komunikacyjnego zależy zarówno od czynników, takich jak natężenie ruchu, prędkość pojazdów, ich stan techniczny czy rodzaj i stan nawierzchni, po której poruszają się owe pojazdy, jak i od rodzaju otaczającej zabudowy. Na terenie miasta źródłem hałasu drogowego są pojazdy kołowe i linie kolejowe.
Przez teren miasta przebiega 8 km dróg krajowych, 5 km dróg wojewódzkich, 23 km dróg powiatowych i 34 km dróg gminnych. Nie ma tu dużej intensywności ruchu drogowego, a więc i wysokich poziomów natężeń hałasu drogowego.
Rysunek 4. Poziom hałasu w obrębie miasta Dęblin
3.2.3. Hałas powodowany przez podmioty gospodarcze
Na terenie miasta Dęblin jest kilka zakładów produkcyjnych. Hałas przemysłowy jest tu jednak stosunkowo mało uciążliwy. Miejscowe uciążliwości mogą być stwarzane okresowo przez niewielkie obiekty produkcyjne i usługowe zlokalizowane w sąsiedztwie terenów o zabudowie mieszkaniowej.
Najbardziej uciążliwymi dla środowiska źródłami hałasu są różnego rodzaju urządzenia tj.: urządzenia chłodnicze, sprężarki, maszyny i urządzenia stolarskie, instalacje wentylacji ogólnej, urządzenia do obróbki kamienia, urządzenia nagłaśniające.
Oddziaływanie to nie wpływa na klimat akustyczny całego miasta, lecz ma charakter lokalny. O uciążliwości tego hałasu decydują:
- natężenie hałasu przenikające do środowiska,
- rodzaj i przeznaczenie terenu zlokalizowanego w sąsiedztwie zakładu, czy obiektu, usługowego lub handlowego,
- odległość tego obiektu od terenu chronionego akustycznie,
- topografia terenu,
- rodzaj urządzeń stosowanych do zabezpieczania środowiska przed hałasem.
3.3. Stan czystości wód powierzchniowych
Badania dotyczące jakości wód powierzchniowych realizowane są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, utworzonego na mocy ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. W świetle w/w ustawy monitoring środowiska ma na celu zwiększenie działań na rzecz ochrony środowiska poprzez zbieranie, analizowanie oraz udostępnianie danych dotyczących stanu środowiska oraz zachodzących w nim zmian.
Badaniami objęte są przede wszystkim cieki pełniące rolę odbiorników ścieków komunalnych i przemysłowych, stanowiące źródło zaopatrzenia w wodę na potrzeby komunalne i przemysłowe, jak również cieki przepływające przez tereny rekreacyjne i prawnie chronione.
Ocena stanu jakości wód w rzekach polega na określeniu stopnia zanieczyszczenia wody i zaliczeniu jej do jednej z klas czystości ustalonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełniac przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.
Ocena czystości jest dokonywana za pomocą trzystopniowej skali, obejmującej trzy klasy czystości wód:
1) klasa pierwsza – wody nadające się do:
- zaopatrzenia ludności w wodę do picia,
- zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody do picia,
- bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych,
2) klasa druga – wody nadające się do:
- bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowate,
- chowu i hodowli zwierząt gospodarskich,
- celów rekreacyjnych , uprawiania sportów wodnych oraz organizowania kąpielisk,
3) klasa trzecia – wody nadające się do:
- zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia,
- nawadniania terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem i pod osłonami z innych materiałów.
Wody, których parametry nie mieszczą się w wartościach dla klasy trzeciej określane są jako pozaklasowe, nie odpowiadające normatywom (NON).
Klasyfikacja przeprowadzana jest oddzielnie dla każdego wskaźnika, a jakość wody określona na podstawie najniekorzystniejszego parametru. Przy tej metodzie oceny jakości
wody przyjęto, że niezależnie od ilości wskaźników badanych o klasie czystości decydują wskaźniki o najniekorzystniejszych wartościach, bardzo często mniej istotne z punktu widzenia przydatności wody. Dlatego, aby w pełniejszym stopniu przedstawić stan jakości wód, wyniki badań przedstawiane są w postaci klasyfikacji ogólnej oraz klasyfikacji cząstkowych, charakteryzujących określony rodzaj zanieczyszczeń tj.:
1) wskaźniki fizykochemiczne, wśród których uwzględniono x.xx.:
- substancje organiczne, charakteryzowane oznaczeniami BZT5, tlenu rozpuszczonego, ChZTMn, ChZTCr,
- związki biogenne, określane stężeniami związków azotu i fosforu,
- zasolenie, charakteryzowane zawartością chlorków, siarczanów, substancji rozpuszczonych oraz przewodnictwem elektrolitycznym,
- zanieczyszczenia specyficzne, powodowane przez fenole lotne, metale ciężkie, detergenty anionowe,
2) stan bakteriologiczny, charakteryzowany wartości miana coli typu kałowego, zawartość bakterii chorobotwórczych,
3) wskaźniki hydrobiologiczne, określone indeksem saprobowości oraz chlorofilem „a”.
Legenda:
II klasa czystości III klasa czystości
NON (nie objęte normą)
Rysunek 5. Stan czystości rzek w obrębie miasta Dęblin
Problemem jest to, że Dęblin położony jest u zbiegu trzech ścieków, których stan sanitarny w niewielkim stopniu zależny jest od gospodarki wodnej w mieście. Brak warstwy izolacyjnej w czwartorzędzie powoduje, że poziom czwartorzędowy jest narażony na skażenia i łatwe wnikanie zanieczyszczeń bakteriologicznych i chemicznych. Poziom trzeciorzędowy charakteryzuje się podwyższoną zawartością żelaza i manganu i słabo zasadowym odczynem – wymaga to dodatkowego uzdatniania wody na cele konsumpcyjne.
W dolinie Wisły na odcinku 20 km, na wysokości os. Młynki występuje tzw. „Łacha Stężycka”, obserwuje się tu naturalne zamieranie wody. Łacha ciągnie się od miasta Dęblin do boiska w gm. Stężyca. Należy podjąć działania zmierzające do poprawienia stanu rzeki poprzez natlenienie wody. Z uwagi na położenie „Łachy Stężyckiej” na pograniczu miasta Dęblin i gm. Stężyca, dwóch sąsiednich gmin, należy podjąć wspólną współprace w tym zakresie.
3.4. Jakość wód podziemnych
W rejonie Dęblina obserwowane są trzy poziomy wodonośne: czwartorzędowy, trzeciorzędowy i kredowy.
Wody czwartorzędowe tworzą ciągły poziom bezciśnieniowy w piaskach różnoziarnistych o zróżnicowanej miąższości.
Poziom trzeciorzędowy stanowią wody szczelinowe w paleoceńskich opokach, marglach i gezach lub wody porowe w piaskach oligoceńskich
Wody w kredzie mają również charakter szczelinowych, występują w spękanych opokach, wapieniach i marglach. Jest to poziom zasobny i cechuje się znacznym ciśnieniem hydrostatycznym.
Wody kredowe trzeciorzędowe pod względem składu chemicznego są wodami wodorowęglanowo-wapniowe i rzadziej wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe.
Są to wody:
- bezbarwne,
- bezwonne,
- o słabo zasadowym odczynie (pH 6,7-7,6),
- średnio twarde i twarde (150 – 500 mg CaCO3),
- słabo zmineralizowane o suchej pozostałości, najczęściej do 500 mg/dm3 (maksymalnie do 800 mg/dm3),
- o zawartości chlorków nie przekraczającej 30 mg Cl- / dm3,
- o zawartości siarczanów w granicach 2-20 mg SO2-4 / dm3,
- o zawartości azotanów nie przekraczających dopuszczalnych wartości.
Poziom kredowy jest narażony na antropopresję ze względu na szczelinowy charakter i szybkie przemieszczenie się skażenia z powierzchni terenu do poziomu zwierciadła wody.
Wody poziomu czwartorzędowego są wodami o niewielkiej mineralizacji równej
~240 mg/dm3 i niskiej twardości, zawartość chlorków nie przekracza 170 mg Cl- /dm3.
Wody te mają niekiedy podwyższoną zawartość żelaza i manganu, przez co wymagają prostego uzdatniania.
Stan jakości wód podziemnych miasta Dęblin nie był badany w ramach sieci krajowej monitoringu jakości wód podziemnych.
Rysunek 6. Jakość wód podziemnych w obrębie miasta Dęblin
3.5. Jakość gleb
Właściwości chemiczne i fizykochemiczne gleby mają bezpośredni wpływ na skład chemiczny produktów roślinnych. Ich oddziaływanie rozciąga się zatem na cały łańcuch troficzny.
Gleby użytków rolnych województwa lubelskiego są objęte stałym monitoringiem prowadzonym przez Stację Chemiczno-Rolniczą w Lublinie. Zakres prac obejmuje przede wszystkim określanie odczynu gleb, zasobności w podstawowe składniki mineralne, wydawanie zaleceń odnośnie zapobiegania procesom chemicznej degradacji gleb.
Według badań odczynu i zasobności gleby występujące na terenie miasta Dęblin posiadają dość dobre warunki fizykochemiczne, tj.:
- średni udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych w ogólnym obszarze użytków rolnych 40-60 %,
- średni udział gleb użytków rolnych o bardzo niskiej i niskiej zasobności w przyswajalny fosfor 40-60 %,
- średni udział gleb użytków rolnych o bardzo niskiej i niskiej zasobności w przyswajalny potas 40-60 %,
- średni udział gleb użytków rolnych o bardzo niskiej i niskiej zasobności w przyswajalny magnez 40-60 %.
Zanieczyszczenia komunikacyjne, tj. siarka i związki siarki, metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne mają istotny wpływ na jakość gleb. Spaliny samochodowe i wtórne zanieczyszczenia komunikacyjne wpływają na akumulację metali ciężkich w glebie. Innym elementem wpływającym na mobilność metali ciężkich w środowisku glebowym jest odczyn gleby. Większość metali ciężkich jest łatwo przyswajalna dla roślin w warunkach kwaśnego odczynu gleby.
W celu poprawy właściwości fizykochemicznych, chemicznych i fizycznych, wzrostu plonów roślin uprawnych i poprawy ich jakości, gleby kwaśne należy poddać procesowi wapniowania. Dodatkowo ze względu na to, że około połowa gleb użytkowanych rolniczo została zaliczona do gleb o bardzo niskiej i niskiej zasobności w przyswajalny fosfor, potas i magnez, gleby te należy nawozić.
Na terenie miasta Dęblin brak jest gleb zaliczanych do I i II klasy bonitacyjnej. Większość, 10,25 % powierzchni użytków rolnych stanowią gleby zaliczane do IV klasy bonitacyjnej, 9,81 % należy do V klasy. Gleby zaliczane do VI klasy bonitacyjnej stanowią ok. 7% użytków rolnych miasta Dęblin.
Szczegółowy bilans użytkowania terenów przedstawia tabela 11.
Tabela 11. Bilans użytkowania terenów miasta Dęblin
Lp. | Wyszczególnienie | Powierzchnia | |
[ha] | % | ||
1. | Użytki rolne: | 1 107 | 28,88 |
I | - | - | |
II | - | - | |
IIIa | 3 | 0,08 | |
IIIb | 70 | 1,83 | |
IVa | 234 | 6,10 | |
IVb | 159 | 4,15 | |
V | 376 | 9,81 | |
VIa | 10 | 0,26 | |
VI | 255 | 6,65 | |
2. | Wody | 52 | 1,36 |
3. | Eksploatacja kopalin | - | - |
4. | Tereny komunikacyjne | 245 | 6,39 |
5. | Xxxxxx xxxxxxxxx | 00 | 2,50 |
6. | Nieużytki | 20 | 0,52 |
7. | Pozostałe grunty | 2 331 | 60,35 |
Razem | 3 851 | 100 | |
3.6. Negatywne zjawiska zachodzące w faunie i florze
Wszystkie czynniki zagrażające środowisku naturalnemu miasta i powodujące jego degradację związane są z działalnością człowieka. Oddziaływanie człowieka spowodowało negatywne zjawiska w środowisku naturalnym takie jak:
- przekształcenie naturalnych zbiorowisk roślinnych (lasów, łąk) na grunty orne wykorzystywane w produkcji rolnej,
- przekształcenie dolin cieków wodnych powodujące zmiany w stosunkach glebowo – wodnych i osuszanie terenów a tym samym obniżanie poziomu wód podziemnych,
- zmniejszenie lesistości terenu i zmiany w strukturze nasadzeń hodowanych drzewostanów, nie zawsze odpowiadające naturalnym warunkom siedliskowym,
- zanieczyszczenie środowiska, a zwłaszcza wód odprowadzaniem nie oczyszczonych
ścieków,
- zanieczyszczenie środowiska, a szczególnie lasów i nieużytków odpadami (tzw. dzikie wysypiska śmieci).
Działaniem mającym największy wpływ na stan flory i fauny jest zmniejszający się stopień zalesienia terenu. Przekształcanie struktury przestrzennej obszarów leśnych powoduje występowania obszarów bezleśnych a przez to ograniczanie występowania flory i fauny związanej z ekosystemami leśnymi.
Nie mniej groźne jest przekształcanie struktury fitocenoz w wyniku ujednolicania struktury gatunkowej, obniżania wieku drzewostanu oraz przekształcania składu gatunkowego lasów w wyniku wnikania gatunków synantropijnych (przystosowanych do życia w środowisku zmienionym przez człowieka).
Dla zachowania i tak ubogo występującej fauny należy dążyć do zachowania naturalnych dla poszczególnych gatunków miejsc siedliskowych. Wycinanie drzew, w szczególności starodrzewi, zanieczyszczenie środowiska (dzikie wysypiska odpadów, chemizacja środowiska związana ze stosowaniem środków ochrony roślin) a przez to zanieczyszczenie wód i gleby mogą prowadzić do dalszego zubożenia różnorodności gatunkowej występującej tu flory i fauny.
4. Źródła przeobrażeń środowiska naturalnego
4.1. Przyczyny przekształceń rzeźby terenu
Erozja wodna
Erozji wodnej sprzyjają nachylenia powierzchni ziemi, a także dość łatwo erodujące skały występujące na znacznym obszarze. Niewłaściwie prowadzone zabiegi agrotechniczne i rozwój dróg użytkowanych rolniczo powoduje erozję gleb w miejscach o większym nachyleniu terenu.
Wody powierzchniowe spływające po powierzchni terenu w sposób nieskoncentrowany powodują zmywanie. Zjawisko to ma znaczenie na obszarach o zwiększonym nachyleniu. Zmywana jest najwyższa cześć profilu glebowego (A), najważniejsza dla rozwoju roślin.
Erozja eoliczna
Oprócz wody także wiatr wpływa na zmiany powierzchni terenu. Z otwartych, nie porośniętych roślinnością terenów, wywiewane są najlżejsze cząstki z górnych warstw gleby.
Proces ten najsilniej przebiega podczas prac polowych przy użyciu ciężkiego sprzętu. Wiosną i jesienią (okres najsilniejszych wiatrów) przy braku pokrywy roślinnej, kiedy gleba jest przesuszona w czasie orki w powietrzu unoszą się tumany „kurzu”. W zależności od wielkości wywiewanych cząsteczek i siły wiatru, mogą one być przenoszone na różne odległości (od kilku metrów do kilkuset kilometrów). Najbardziej narażone na erozję eoliczną są obszary położone na stokach od strony wiatru oraz obszary wierzchowinowe.
Osadzanie się cząsteczek niesionych przez wiatr odbywa się po stronie zawietrznej, a sprzyjają temu obszary występowania roślinności trwałej (pasy zadrzewień śródpolnych, lasy, wysokie drzewa przy drogach, sady, itp.).
Zmiany powierzchni terenu wywołane przez człowieka
Zmiany powierzchni terenu powodowane przez człowieka wywołane są rozwojem cywilizacyjnym oraz działaniami związanymi z budową wszelkiego rodzaju infrastruktury technicznej, mieszkaniowej, itp. Tego typu działania pozostawiają po sobie ślady w postaci wzniesień lub zagłębień terenu, powodujących zmiany krajobrazu naturalnego.
Antropogeniczne wypukłe formy terenu to: nasypy drogowe, urobiska i hałdy, miejsca składowania odpadów po pracach ziemnych, sztuczne wzniesienia utwardzające grunt lub podnoszące teren pod budynki, wzniesienia maskujące podziemne zbiorniki i magazyny.
Do wklęsłych form terenu pochodzenia antropogenicznego należą: kanały i rowy nawadniające i odwadniające, sztuczne zbiorniki wodne, stawy hodowlane, sadzawki przyzagrodowe, stawy i oczka wodne, wyrobiska, piaskownie i inne.
Zmiany powierzchni ziemi, powodują zmiany krajobrazu a tym samym mogą ingerować w środowisko życia roślin oraz zwierząt i powodować ich migracje.
4.2. Przyczyny zmian jakości gleb
Rolnicze użytkowanie terenu przez setki lat znacznie wpłynęło na jakość gleb. Gleby położone na stokach, użytkowane jako pola uprawne, podlegają erozji fluwialnej, szczególnie w okresie wiosennym (roztopy). Erozja wietrzna dotyka dużych odsłoniętych połaci ziemi, głównie w obrębie wierzchowin i na stokach. Występują poza okresem wegetacji roślin (późna jesień – wczesna wiosna), w okresach suszy glebowej i silnych wiatrów. Nasilają się w okresie prac polowych (orka). Wywiewane są najmniejsze cząsteczki glebowe (x.xx. frakcja pylasta) a także składniki organiczne. Wpływa to na znaczne zubożenie gleby.
Silna erozja może doprowadzić do całkowitego zaniku profilu glebowego, odsłonięcia się skały macierzystej.
Gleby mogą ulegać zanieczyszczeniu a nawet degradacji poprzez składowanie na ich powierzchni szkodliwych odpadów. Niezabezpieczone odpady składowane na tzw. „dzikich wysypiskach”, pod wpływem czynników atmosferycznych rozkładają się i przedostają do gleb. Środki toksyczne mogą trwale i w znacznym stopniu skazić glebę. Inne substancje wchodząc w reakcje ze składnikami mogą powodować zmianę ich właściwości fizyko- chemicznych.
Ten sam mechanizm dotyczy substancji chemicznych używanych w rolnictwie. Nieumiejętne stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin może prowadzić do zanieczyszczenia gleby i innych komponentów środowiska. Szczególnie niebezpieczne jest niewłaściwe stosowanie nawozów zawierających metale ciężkie Ich nadmierne wykorzystywanie może powodować trudno usuwalne zmiany w środowisku glebowym.
Tereny przydrożne są narażone na komunikacyjne zanieczyszczenia metalami ciężkimi oraz wielocząsteczkowymi węglowodorami nasyconymi (WWA) pochodzącymi ze spalania paliw płynnych. W związku z tym tereny uprawne, w szczególności uprawy warzyw i owoców powinny być sytuowane z daleka od dróg o największym natężeniu ruchu.
4.3. Przyczyny zmian jakości powietrza atmosferycznego
Największe znaczenie w ogólnym zanieczyszczeniu powietrza ma zjawisko tzw. „niskiej emisji” z gospodarstw domowych i zakładów usługowych. Emisja pochodząca z tych źródeł jest trudna do zewidencjonowania, gdyż emitory te rozproszone są na znacznym terenie. Nasilenie emisji notuje się w okresie zimowym, kiedy wzrasta produkcja energii cieplnej, zarówno w gospodarstwach domowych oraz w obiektach infrastruktury, jak i w zakładach usługowo-handlowych.
W celu zmniejszenia emisji pochodzącej z produkcji energii cieplnej wprowadza się modernizacje i zmiany technologiczne w kotłowniach prowadzące do wyeliminowania paliw węglowych (o dużej zawartości związków siarki oraz substancji lotnych) na rzecz:
- gazu,
- olejów opałowych,
- surowców pochodzenia organicznego (np. biopaliwa),
- używania paliw węglowych o niższej zawartości zanieczyszczeń.
Stosowane są także nowoczesne urządzenia zmniejszające emisję zanieczyszczeń z tych
źródeł.
Na terenie miasta Dęblin źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego są spaliny z samolotów. Zmiany jakości powietrza mogą powstawać w wyniku zwiększenia ruchu komunikacyjnego w okresach intensyfikacji prac polowych, powodowanych przez większą ilość i zły stan pojazdów poruszających się po drogach.
4.4. Przyczyny zmian jakości wód powierzchniowych i podziemnych
Ze względu na budowę geologiczną wody podziemne są znacząco narażone na zanieczyszczenia przedostające się z powierzchni terenu.
Zanieczyszczenia wód podziemnych mogą być związane z:
- działalnością rolniczą,
- brakiem wystarczającej sieci kanalizacyjnej na terenie miasta,
- składowaniem odpadów na nieprzystosowanym do tego celu terenie (dzikie wysypiska).
W związku z tym, że większość gleb na terenie Dęblina nie jest najwyższej jakości, na terenach użytkowanych rolniczo stosuje się duże ilości nawozów i środków ochrony roślin. Jeśli są one stosowane w zbyt dużych dawkach, przy niewłaściwych warunkach atmosferycznych lub przygotowywane bądź magazynowane w nieodpowiedni sposób (bez zachowania podstawowych zasad higieny i bezpieczeństwa) mogą przedostawać się przez glebę do wód podziemnych. Wody powierzchniowe ulegają zanieczyszczeniu tymi środkami bezpośrednio poprzez spływy środków ochrony roślin lub nawozów z pól do rzeki.
Pewnym zagrożeniem dla jakości wód zarówno podziemnych jak i powierzchniowych jest zbyt mała ilość sieci kanalizacyjnej przy dużym stopniu zwodociągowania miasta (97%). Dotychczas wybudowano 12 000 mb kanalizacji sanitarnej.
Część wytworzonych ścieków jest odprowadzana do zbiorników bezodpływowych (szamb). Istnieje jednak potencjalne ryzyko, że część ze zbiorników jest rozszczelniona a ścieki dostają się do gleby i wód. W 2003 r. zakończono modernizację oczyszczalni ścieków o przepustowości 6 000 m3/dobę. Dostosowano ją do wymogów określonych w przepisach o ochronie środowiska i Unii Europejskiej poprzez system usuwający związki biogenne. Oczyszczalnia posiada znaczne rezerwy odbioru ścieków.
Miasto Dęblin posiada rozdzielczy system odprowadzania ścieków sanitarnych i deszczowych. Sieć kanalizacyjna pracuje w układzie grawitacyjno-pompowym. Komunalna oczyszczalnia ścieków posiada znaczne rezerwy hydrauliczne urządzeń technologicznych w granicach 70%.
Obecnie miasto nie posiada w pełni zrealizowanego układu kanalizacji deszczowej. Istniejące kanały obejmują swoim zasięgiem stosunkowo niewiele terenów miasta. Brak jest kanałów w terenach gęstej zabudowy, obejmującej obszary centrum.
Zanieczyszczenia zawarte w odpadach, a także produkty ich rozkładu składowane w nieprzystosowanych do tego miejscach na tzw. „dzikich wysypiskach” mogą się przedostawać do wód podziemnych. Wody powierzchniowe również bywają zanieczyszczone odpadami, szczególnie w okresach większych przybrań wody, kiedy woda zbiera zanieczyszczenia z brzegów rzek.
4.4.1. Promieniowanie elektromagnetyczne
4.4.1.1 Promieniowanie naturalne i skażenia promieniotwórcze
Ocenę stopnia promieniowania naturalnego i skażenia promieniotwórczego dokonuje się na podstawie danych sporządzonych przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie w 1993, 1994, 1996 r. i map radioekologicznych Polski (Strzelecki i in. 1993, 1994, 1996).
Moc dawki promieniowania gamma jest wartością sumaryczną promieniowania gamma pochodzącego z radionuklidów naturalnych: uranu 238U, toru 232Th, i potasu 40K oraz sztucznych wprowadzanych do środowiska izotopów cezu 137-134 Cs, które należy uważać za elementy skażające środowisko. Rozkład promieniowania gamma zależy głównie od budowy geologicznej.
Średnia moc dawki promieniowania dla obszaru Polski wynosi 34,2 nGy/h (nanoGrey na godzinę), natomiast średnia moc dawki promieniowania gamma dla województwa lubelskiego wynosi 36,11 nG/h. Podwyższona wartość promieniowania gamma na terenie województwa jest związana z występowaniem utworów kredowych oraz czwartorzędowych (pokrywa lessowa). Zjawisko podwyższonego promieniowania gamma na lessach związane jest z wysoką porowatością, co stanowi zbiornik dla radonu emanowanego z podłoża.
Średnia koncentracja cezu dla obszaru Polski wynosi 4,67 kB/m2 (kilo Bekerel na metr kwadrat), natomiast średnia wartość dla województwa lubelskiego równa się 5,07 kB/m2. Na terenie województwa lubelskiego, a więc także i na terenie miasta Dęblin nie stwierdzono podwyższonych, anomaliowych zawartości cezu.
4.4.1.2 Pole elektromagnetyczne niejonizujące
Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące jest promieniowaniem sztucznym, występującym w postaci fal elekromagnetycznych, powstających w wyniku działalności człowieka. Głównymi urządzeniami emitującymi pole elektromagnetyczne są:
- stacje elektroenergetyczne,
- napowietrzne linie elektroenergetyczne,
- urządzenia stacji radiokomunikacyjnych (stacje nadawcze radiowo – telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej),
- urządzenia radionawigacyjne
- urządzenia radiolokacyjne (np. radary).
Podstawowym aktem prawnym w zakresie ochrony przed promieniowaniem jest ustawa Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 30 października 2003 r., w sprawie szczegółowych dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów.
4.4.1.2.1. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych.
Tabela 12. Zakres częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry fizyczne charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko, dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych, charakteryzowane przez dopuszczalne wartości parametrów fizycznych, dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową
Parametr fizyczny | Składowa elektryczna | Składowa magnetyczna | Gęstość mocy |
Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego | |||
50 Hz | 1 kV/m | 60 A/m | - |
Objaśnienia:
a) 50 Hz - częstotliwość sieci elektroenergetycznej,
b) podane w kolumnach 2 i 3 tabeli wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujących oddziaływanie pól elektromagnetycznych odpowiadają wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych i magnetycznych.
Tabela 13. Zakres częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry fizyczne charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetyczne. na środowisko, dla miejsc dostępnych dla ludności oraz dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych, charakteryzowane przez dopuszczalne wartości parametrów fizycznych, dla miejsc dostępnych dla ludności
Lp. | Parametr fizyczny | Składowa elektryczna | Składowa magnetyczna | Gęstość mocy |
Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego | ||||
1 | 0 Hz | 10 kV/m | 2.500 A/m | - |
2 | od 0 Hz do 0,5 Hz | - | 2.500 A/m | - |
3 | od 0,5 Hz do 50 Hz | 10 kV/m | 60 A/m | - |
4 | od 0,05 kHz do 1 kHz | - | 3/f A/m | - |
5 | od 0,001 MHz do 3 MHz | 20 V/m | 3 A/m | - |
6 | od 3 MHz do 300 MHz | 7 V/m | - | - |
7 | od 300 MHz do 300 GHz | 7 V/m | - | 0,1 W/m2 |
Objaśnienia:
Podane w kolumnach 2 i 3 tabeli wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujących oddziaływanie pól elektromagnetycznych odpowiadają:
a) wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwości do 3 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego,
b) wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych o częstotliwości od 3 MHz do 300 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego,
c) wartości średniej gęstości mocy dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 300 MHz do 300 GHz lub wartościom skutecznym dla pól elektrycznych o częstotliwościach z tego zakresu częstotliwości, podanej z dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku,
d) f - częstotliwość w jednostkach podanych w kolumnie 1,
e) 50 Hz - częstotliwość sieci elektroenergetycznej.
Najliczniejszą grupą realizowanych lub istniejących obiektów, emitujących pola elektromagnetyczne są stacje bazowe telefonii komórkowej i urządzania radiolokacyjne funkcjonujące na terenie jednostek wojskowych i lotniska w Dęblinie.
Na terenie miasta Dęblin znajduje się 4 Jednostki Wojskowe, Szkoła Wojskowa i 1 stacja bazowa telefonii komórkowej.
4.4.1.3 Oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi
Urządzenia stosowane w energetyce oraz w nowoczesnych systemach telekomunikacyjnych, tj. przewody linii elektromagnetycznych, anteny nadawcze stacji bazowych lub urządzenia radiolokacyjne służące wojsku wytwarzają i wypromieniowują energię elektromagnetyczną. Energia ta, mimo braku możliwości jonizacji cząsteczek może
wywołać w organizmach żywych, w tym u ludzi efekty biologiczne. Wysokie częstotliwości i natężenia mogą powodować powstawanie tzw. „efektu termicznego”, który objawia się podwyższeniem ciepłoty tkanek, a następnie zaburzeniem reakcji biochemicznych w komórkach.
Opisany wpływ na organizmy żywe może wystąpić jedynie w przypadku kilkunastokrotnego przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego i długotrwałej ekspozycji na promieniowanie.
W celu uniknięcia takich zjawisk i ewentualnych negatywnych skutków ubocznych konieczna jest ochrona człowieka przed polami elektromagnetycznymi poprzez wyeliminowanie możliwości występowania obszarów, na których wypromieniowywane pola elektromagnetyczne mają wartości wyższe od dopuszczalnych. Ochrona taka jest możliwa w drodze separacji przestrzennej miejsc przebywania ludzi i występowania obszarów o wartościach wypromieniowanych pól elektromagnetycznych wyższych od dopuszczalnych, określonych w stosownych przepisach. W przypadku stacji radiowo – nadawczych, w tym stacji bazowych telefonii komórkowej, separacja sprowadza się głównie do takiego usytuowania anten nadawczych, aby pola ewentualnie docierające do miejsc przebywania ludzi, były całkowicie bezpieczne dla ich zdrowia.
5. Przegląd stosowanych rozwiązań technicznych z zakresu ochrony
środowiska, funkcjonujących na terenie miasta Dęblin
5.1. Infrastruktura techniczna związana z dziedziną ochrony środowiska
Infrastruktura techniczna miasta Dęblin jest dobrze rozwinięta.
SIEĆ WODOCIĄGOWA
Najbardziej rozbudowany jest tu wodociąg. Sieć wodociągowa ma 1 520 sztuk przyłączy, a jej łączna długość wynosi 43,2 km. Istniejące odcinki wodociągu dają 97 % zwodociągowania całego miasta. Wodociąg nie obejmuje xx. Xxxxxxxxxxx i ul. Xxxx Xxxxxxx.
Odbiorcy komunalni miasta Dęblin zaopatrywani są w wodę z 2 stacji wodociągowych :
- stacja wodociągowa „Jagiellońska”
- stacja wodociągowa „Wiślana”
Tereny wojskowe wraz z osiedlami zaopatrywane są w wodę z własnych ujęć i stacji, natomiast tereny kolejowe zaopatrywane były pierwotnie z ujęć kolejowych znajdujących się przy ul. Towarowej i Dworcowej. Obecnie sieć zasilana jest z ujęcia „Jagiellońska” oraz częściowo „Wiślana”.
Stacja wodociągowa „Wiślana”.
Funkcjonuje w oparciu o studnię Nr 2 wykonaną w 1977 r.
Zatwierdzone zasoby w kat. „B” wynoszą:
Q = 35,0 m3 /h S = 16,5 m
Zasięg leja depresyjnego R = 245, 30 m. Studnia nie wymaga strefy ochrony pośredniej.
Studnia Nr 1 z uwagi na zły stan techniczny została w 1996 r całkowicie zlikwidowana.
Ujmowana woda nie budzi zastrzeżeń pod względem bakteriologicznym. Ze względu na dużą zawartość związków żelaza jest uzdatniana w stopniu zapewniającym normatywne parametry wody pitnej. Woda czysta magazynowana jest w zbiorniku wyrównawczym skąd pompami w układzie hydroforowym podawana jest do sieci miejskiej. Ujęcie wody
„Wiślana” pracuje prawie pełną wydajnością – 98% i nie ma rezerwy.
Stacja wodociągowa „Jagiellońska”.
Ujęcie i stacja wodociągowa przy ul. Jagiellońskiej zostały oddane do użytku w 1998
r. Ujęcie składa się z 6 studni głębinowych o łącznej wydajności eksploatacji w kat. „B” Q = 650 m3/h. Obecnie eksploatowana jest tylko studnia nr III pokrywająca z nadmiarem potrzeby wodociągu komunalnego miasta Dęblin przy zastosowaniu zbiornika wyrównawczego.
Ujmowana woda nie budzi zastrzeżeń pod względem bakteriologicznym zawiera natomiast ponadnormatywne ilości żelaza oraz przekroczoną wartość barwy i wymaga uzdatniania. Proces uzdatniania prowadzony na filtrach pośpiesznych ciśnieniowych zapewnia normatywne parametry wody pitnej. W przypadku konieczności woda jest chlorowana. Do sieci woda podawana jest pompami sterowanymi falownikiem. Woda uzdatniona gromadzona jest w zbiorniku wyrównawczym. Na terenie stacji wykonano 3 zbiorniki o pojemności V = 1000 m3 każdy, z których pracuje jeden.
Stacja wodociągowa została wybudowana na znacznie większe potrzeby. Obecnie jej wykorzystanie wynosi 58 %. Dla pełnego wykorzystania obiektów stacji koniecznym byłoby sukcesywne uruchomienie pozostałych studni, które obecnie znajdują się poza terenem stacji i nie są włączone do jej układu technologicznego. Stacja wodociągowa „Jagiellońska” zaopatruje w wodę obszary północnej części miasta.
Wnioski:
− istniejący układ wodociągu jest niekorzystny powodujący przy małych przepływach osadzanie się żelaza na końcówkach, oraz zagniwanie wody,
− istniejąca stara sieć azbestowo-cementowa na terenach starego miasta, powoduje częste awarie. Średnice ∅ 110 – 160 mm dają niewielkie możliwości rozbudowy systemu wodociągowego,
− z uwagi na trudności techniczne i formalne przekroczeń torów PKP zasilenie
zachodniej części miasta z ujęcia „Jagiellońska” wymagać będzie określenia optymalnego miejsca przejścia przez tory, oraz budowy lokalnej hydroforni do zapewnienia ciśnienia szczególnie dla budownictwa wysokiego.
Charakterystykę ujęć wody przedstawia poniższa tabela.
Tabela 14. Charakterystyka ujęć wody
Miejscowość użytkownik | Ujęty poziom wodonośny | Zasoby zatwierdzone w kat B Wydajność (m3/h) Depresja (m) | Ilość studni | Uwagi |
Dęblin MZGK Sp. z o.o. | - | 170 m3/h Q = 90 m3/h S = 96 m | 1 | Ujęcie „Xxxxxxxxxxxx” |
Xxxxxx MZGK Sp. z o.o. | - | 35 m3/h Q = 35 m3/h | - | Ujecie „Wiślana” |
Dęblin JW nr 3248 | utwory kredowe trzeciorzędowe | 86 m3/h Q = 43 m3/h S = 16 m | 2 | Dęblin- Twierdza |
Xxxxxx 0 Xxxxxxx Xxxxxxxx | kreda górna | 15 m3/h Q = 10 m3/h S = 11 m. | 1 | - |
Dęblin WZL nr 3 | utwory kredowe | 60 m3/h Q = 36 m3/h S = 33 m. | 2 | - |
Dęblin ‘ALLMIZ” | - | 24 m3/h Q = 24,8 m3/h | - | - |
Dęblin JW nr 4824 | - | 8 m3/h Q = 7,2 m3/h S = 13,4 m. | 2 | Stawy |
Dęblin Wojskowe Zakłady Inżynierskie | - | 24 m3/h Q = 24 m3/h S = 21 m | 2 | - |
Dęblin JW nr 3823 | - | Q = 150 m3/h | - | Dęblin- Lotnisko |
Wszystkie ujęcia wody mają wyznaczone 10 m strefy ochronne.
Oczyszczalnie ścieków
Na terenie miasta są zlokalizowane 3 oczyszczalnie ścieków. Część mieszkańców odprowadza ścieki do zbiorników bezodpływowych (szamb), których zawartość wywożona jest wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni ścieków.
Odbiorcą ścieków komunalnych z Dęblina jest miejska oczyszczalnia mechaniczno- biologiczna zlokalizowana poza granicami miasta na gruntach wsi Stężyca, w pobliżu Wisły. Oczyszczalnia projektowana w latach 1981-82 oddana do użytku w 1993 r. obejmuje następujące obiekty technologiczne:
a) część mechaniczna – budynek krat, piaskownik, koryto pomiarowe, pompownia ścieków, 2 osadniki wstępne,
b) część biologiczna – komory osadu czynnego, 2 osadniki wtórne, pompownia recylkulatu,
c) część osadowa – pompownia osadu surowego, 2 otwarte komory fermentacyjne, 4 laguny osadowe.
Dodatkowo na terenie oczyszczalni oddano do użytku w 2000 r. punkt zlewny sterowany komputerowo. W 2003 r. zakończono modernizację oczyszczalni ścieków o przepustowości 6 000 m3/dobę. Dostosowano ją do wymogów określonych w przepisach o ochronie środowiska i Unii Europejskiej poprzez system usuwający związki biogenne. Oczyszczalnia posiada znaczne rezerwy odbioru ścieków
SIEĆ KANALIZACYJNA
Sieć kanalizacyjna, zlokalizowana jest głównie w południowo-zachodniej części miasta. Północno-wschodnia część miasta, obejmująca tereny starego miasta i zabudowy cywilnej pozbawiona jest zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej, a ścieki gromadzone są w lokalnych szambach i ustępach suchych. Miasto jest skanalizowane w 35%, sieć kanalizacyjna ma 294 sztuk przyłączy co stanowi 22,4 km.
Przy dalszym rozwoju miasta Dęblina należy zachować następujące zasady w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków sanitarnych:
1. Utrzymać w mieście rozdzielczy system kanalizacji ściekowej i deszczowej.
2. W przypadku niemożności grawitacyjnego odprowadzania ścieków dla uniknięcia nadmiernego zagłębienia kanałów należy przyjąć system grawitacyjno-pompowy kanalizacji ściekowej.
3. Dążyć do maksymalnego skanalizowania terenów miasta łącznie z przyłączami indywidualnymi.
4. Rozważyć możliwość wspólnych inwestycji z wojskiem i PKP z zakresu oczyszczania i odprowadzania ścieków sanitarnych.
Wnioski:
− istniejący system kanalizacji miejskiej jest słabo wykształcony i obejmuje jedynie zachodnie tereny,
− śródmieście oraz północno-wschodnie tereny miasta nie posiadają kanałów,
− nieczystości gromadzone są w szambach i ustępach suchych, stwarzając zagrożenie sanitarno-epidemiologiczne,
− istniejące kanały oraz pompownie w znacznej części są stosunkowo niedawno wykonane, a przyjęte średnice pozwalają na rozbudowę systemu kanalizacyjnego
w dalszych kierunkach.
Odprowadzanie ścieków deszczowych
Miasto Dęblin posiada rozdzielczy system kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Istniejące kanały obejmują swoim zasięgiem niewielkie tereny miasta. Sieć kanalizacyjna jest mało rozbudowana, brak jest kanałów w terenach gęstej zabudowy, obejmującej obszary centrum. Wody opadowe odprowadzane są całą szerokością ulic, na ulicach o nawierzchni nieutwardzonej wsiąkają w grunt, na pozostałych tworzą liczne kałuże i rozlewiska, stwarzając zagrożenie dla ruchu kołowego i pieszego.
Przy rozwiązywaniu problematyki ścieków deszczowych z miasta należy zachować następujące zasady:
1. Kontynuacja przyjętych wcześniej rozdzielczych systemów odprowadzania ścieków deszczowych i sanitarnych.
2. Do kanalizacji deszczowej należy odprowadzić wody opadowe jedynie ze zlewni silnie zurbanizowanych, posiadających przewagę powierzchni szczelnych.
3. Tereny budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego odwadniać powierzchniowo poprzez naturalne wsiąkanie wód opadowych do gruntu przydomowych terenów zielonych.
4. Drogi i ulice odwadniać kanalizacją deszczową jedynie na odcinkach, które tego wymagają z uwagi na konfigurację terenu. Odprowadzenie wód opadowych z pozostałych odcinków ulic powinno się odbywać powierzchniowo poprzez zastosowanie nowoczesnych rozwiązań stosowanych w drogownictwie.
5. Place, boiska sportowe, parkingi należy odwadniać powierzchniowo przez zastosowanie nowoczesnych rozwiązań w tej dziedzinie.
6. Dla umożliwienia naturalnego odprowadzenia wód opadowych do gruntu, a tym samym ograniczenia spływu do kanalizacji oraz odbiornika (rzeki) należy wprowadzać maksymalną ilość zieleni na terenach zurbanizowanych, adaptować samodzielne zazielenienia miejskie z zaleceniem ich pielęgnacji i uzupełnień w ciągach ulicznych oraz wnętrzach terenów zabudowy. Uzupełnić tereny przemysłowo-składowe oraz usług ponad podstawowych zielenią izolacyjną.
7. Na terenie baz i zakładów związanych z obsługą komunikacji oraz innych, gdzie mogą wystąpić ścieki o dużej zawartości olejów i smarów, przed wprowadzeniem ścieków deszczowych do miejskiej kanalizacji deszczowej należy stosować łapacze tłuszczów i olejów.
Na wylotach kanałów deszczowych do odbiornika należy stosować urządzenia oczyszczające, jak separatory lub zbiorniki PFZ, chroniące odbiornik przed zanieczyszczeniami powodującymi obniżenie klasy czystości.
Stale zalewanymi przez wody opadowe miejscami na terenie miasta są:
- osiedle Jagiellońska,
- teren szkoły przy ul. Stężyckiej,
- tereny wzdłuż torów przy ul. Michalinowskiej.
Istniejące kanały deszczowe znajdują się w ul. Kockiej, ul. Niepodległości – PCK, ul. Bankowa – Warszawska, ul. 15-ego Pułku Piechoty „Wilków” – Stężycka, ul. Wiślana, ul. Nowa. Kanały te nie mają odprowadzeń do odbiorników, nie tworzą powiązanego systemu kanalizacji, często załamane i w złym stanie technicznym nie posiadają przepustowości.
Wnioski:
− miasto Dęblin posiada słabo wykształcony system kanalizacji deszczowej,
− istniejące kanały nie posiadają odprowadzeń do odbiorników (rzeki rowy), nie są też zakończone urządzeniami do oczyszczania ścieków deszczowych,
− wody deszczowe odprowadzane są w różnych formach bezpośrednio do gruntów, bez oczyszczania,
− istniejące kanały obsługują niewielką część terenów zlokalizowanych bezpośrednio przy drogach, w których biegną,
− stan techniczny kanałów jest w większości nierozpoznany i nie zinwentaryzowany.
SIEĆ GAZOWA
Obszar miasta jest zgazyfikowany w 90 %. Sieć gazowa wynosi 1 412 sztuk przyłączy, a jej długość wynosi 54,2 km. Do sieci gazowej nie są przyłączeni mieszkańcy ul. Xxxx Xxxxxxx i ul. Stawskiej w części oraz os. Młynki.
Głównym źródłem zasilania miasta Dęblin w gaz jest gazociąg wysokoprężny kierunku Jarosław – Puławy – Warszawa, z odgałęzieniem w kierunku Dęblina. Gazociąg powyższy doprowadzony jest do stacji redukcyjnej zlokalizowanej w okolicy ul. Xxxxxxxxxxxx. Ze stacji wyprowadzony jest gazociąg średniego ciśnienia biegnący ul. Kocką, Warszawską, Stężycką w kierunku Stężycy. Na terenie miasta znajdują się 4 stacje redukcyjne.
Z sieci średnioprężnej zasilane są rejony: Żdżary, rejony budownictwa mieszkaniowego WSO oraz WSOSP, wschodnia część starego miasta, północno – zachodnie tereny miasta Dęblina, dzielnica Rycice. Sieć gazowa średnioprężna wyprowadzona jest w kierunku wsi Stężyca.
Z sieci niskoprężnej zasilane są tereny budownictwa niskiego jednorodzinnego. Wnioski:
− sieć gazowa średnio i niskoprężna wykonana w ostatnich latach, jest w dobrym stanie
technicznym i posiada parametry pozwalające na jej dalszą rozbudowę,
− miasto Dęblin jest w znacznej części zgazyfikowane siecią gazową średnio i niskoprężną,
− w znacznej części układ sieci jest promienisty, brak jest zamknięć pierścieniowych dających pewność dostawy gazu nawet w przypadkach awarii.
GROMADZENIE ODPADÓW
Miasto Dęblin nie posiada obecnie wysypiska śmieci. Istniejące wysypisko zlokalizowane w okolicy ul. Xxxxxxxxxxxx – Kocka zostało zamknięte 20 lutego 1998 r. Do czerwca 2001 r. odpady wywożone były na wysypisko gminy Stężyca. Po tym terminie odpady wywożone są do spalarni IUNG w Puławach.
Od lipca 2000 r. prowadzony jest recykling odpadów na terenie miasta obejmujący zabudowę jednorodzinną i wielorodzinną, w której ustawiono pojemniki na segregację makulatury, plastiku i szkła.
Szczegółowe informacje dotyczące gospodarki odpadami znajdują się w opracowanym równolegle Planie Gospodarki Odpadami dla Miasta Dęblin.
ZAOPATRZENIE W CIEPŁO
System grzewczy poszczególnych grup odbiorców w mieście Dęblinie opiera się na takich nośnikach energii jak: węgiel (miał węglowy), gaz i olej opałowy.
Podstawowym źródłem ciepła dla miasta jest kotłownia wysokoprężna, której właścicielem jest Wojskowy Rejonowy Zarząd Infrastruktury w Lublinie. Powyższa kotłownia zlokalizowana jest w Dęblinie przy ul. Składowej. Kotłownia opalana jest miałem węglowym. Pobierana w kotłowni moc wykorzystywana jest na ogrzewanie budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego, obiektów wojskowych, jak również budynków użyteczności publicznej.
Ekologiczna kotłownia Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, zlokalizowana przy ul. Wiślanej w ostatnim czasie modernizowana opalana jest gazem. Stopień wykorzystania mocy wynosi ok. 80%. Ogrzewa ona znaczną część osiedla Wiślana. Pozostała część osiedla ogrzewana jest z kotłowni kolejowej, zlokalizowanej przy ul. Stężyckiej. Stopień wykorzystania tej kotłowni to 100% - kotłownia opalana jest węglem. Przy ul. Wiślanej zlokalizowana jest druga kotłownia kolejowa o stopniu wykorzystania kotłowni ok. 82%. Ogrzewa ona 3 budynki mieszkalne, wielorodzinne, będące własnością kolei i jeden budynek miejski. Kotłownia opalana jest węglem. Kotłownia kolejowa zlokalizowana przy ul. Kolejowej wykorzystywana jest w 100%. Kotłownia ogrzewa bazę maszyn, dworzec kolejowy i przychodnię zdrowia. Jest to kotłownia ekologiczna opalana gazem.
Kotłownia kolejowa dla nastawni – opalana jest gazem propan butan. Kotłownia zlokalizowana na osiedlu Stawy wykorzystywana jest w 97,3% i opalana jest gazem, ogrzewa osiedle Stawy. Kotłownia przy ul. Stawskiej w pełni pokrywa zapotrzebowanie na ciepło obiektów zamrażalni, opalana jest węglem. Kotłownia Wojskowej Agencji Mieszkaniowej zlokalizowana przy ul. Podchorążych ogrzewa nowe budynki mieszkalne wielorodzinne na osiedlu Podchorążych i opalana jest gazem ziemnym.
Kotłownie indywidualne o bardzo małej mocy opalane węglem lub gazem ogrzewają niektóre budynki jednorodzinne na osiedlach.
Brak jest szczegółowych informacji na temat źródeł energii stosowanych w gospodarstwach indywidualnych. Stan sieci i kanałów cieplnych ocenia się jako dobry, poprawia się także stan instalacji odbiorczych.
SIEĆ ENERGETYCZNA
Cały teren miasta Dęblin objęty jest siecią energetyczną. Zaopatrzenie w energię odbywa się z linii średniego napięcia oraz poprzez stacje transformatorowe i sporadycznie kubatorowe. Ogólny stan linii jest dobry, będzie ona w miarę potrzeb modernizowana.
Podstawowym źródłem zasilania w energię elektryczną dla miasta Dęblina jest GPZ 110 H5 kV położony przy ul. Spacerowej. Na terenie GPZ zainstalowane są dwa transformatory, każdy o mocy 16 MVA i napięciu 000/00 xX.
XXX Xxxxxx zasilany jest dwoma liniami napowietrznymi WN:
- z GPZ Puławy-Ryki – linia napowietrzna 110 kV z przewodami roboczymi 3 x AFL 6 – 120 mm2.
- Z GPZ Ryki – linia napowietrzna 110 kV z przewodami roboczymi 3 x AFL 6 – 120 mm2.
Miasto Dęblin powiązane jest z GPZ 110/15 kV siecią rozdzielczą SN.
Sieć rozdzielczą stanowią linie kablowe i napowietrzne 15 kV. Linie te zasilają odpowiednią ilość stacji transformatorowych, napowietrznych i wewnętrznych, powiązanych ze sobą w układzie pierścieniowym. Nie ma przeszkód natury technicznej w dostarczaniu energii elektrycznej dla potrzeb rozbudowy miasta.
Najwyższy pobór mocy przez miasto wynosi 9,5 MW. Stanowi on ok. 30% zapotrzebowania miasta na moc elektryczną w stosunku do mocy zainstalowanej w GPZ Dęblin.
Przebieg linii napowietrznej 000 xX x XXX Xxxx na odcinku od słupa nr 7 do nr 12 jest uciążliwy dla miasta. Linia na powyższej trasie krzyżuje się nad budynkiem Szkoły Podstawowej, boiskiem szkolnym i osiedlem mieszkaniowym Staszica. Słup odporowo narożny sieci S 12 typ ON 150 nr 8 ustawiony jest na boisku szkolnym przy ogrodzeniu terenu szkoły.
SIEC TELEKOMUNIKACYJNA
Podobnie jak w przypadku sieci energetycznej, sieć telekomunikacyjna obejmuje cały obszar miasta Dęblin.
LOTNISKO
Znajdujące się w Dęblinie lotnisko wojskowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych wraz z zapleczem zajmuje znaczną część terenów miejskich.
Bezpośrednie sąsiedztwo pola wzlotów z zabudową miejską powoduje bardzo niekorzystne wzajemne relacje: duży hałas, kłopoty z budownictwem itp.
KOLEJ
Przebiegająca przez miasto linia kolejowa Radom-Warszawa-Kielce-Łuków-Lublin wraz z rozbudowanym zapleczem obsługowym torowym i obiektami kubaturowymi, dzieli miasto na odrębne części.
Wraz ze wzrostem wykorzystania taboru samochodowego do przewozów krajowych występuje znaczne ograniczenie w przewozach kolejowych pomimo tego istniejąca w Dęblinie stacja towarowa w wyniku tych zmian wykorzystywana jest obecnie w znacznym stopniu. Utrzymanie wszystkich obiektów stacji w pełnej gotowości jest niemożliwe, część z nich ulega degradacji.
SIEĆ DROGOWA
Sieć dróg łącząca poszczególne miejscowości jest dość dobrze rozwinięta. Przez teren miasta przebiega 8 km dróg krajowych, 5 km dróg wojewódzkich, 23 km dróg powiatowych i 34 km dróg gminnych. Część dróg znajdujących się na terenie miasta wymaga nakładów inwestycyjnych w celu poprawy ich stanu. Plany inwestycyjne miasta przewidują zarówno budowę nowych odcinków dróg jak i modernizację istniejącej nawierzchni na wybranych odcinkach.
Podstawowym problemem dla miasta jest przebieg drogi krajowej nr 48 w obszarze zabudowy. Występujące kolizje przestrzenne wynikające z faktu przebiegu drogi krajowej przez obszar intensywnej zabudowy miejskiej głównymi ulicami miasta stwarza zagrożenie urbanistyczne i ruchowe. Ruch tranzytowy i miejski wzajemnie się mieszają stwarzając zagrożenia bezpieczeństwa.
Wnioski:
− istniejący układ ulic pozostał w wyniku narastania nowych obszarów zabudowy bez jednolitej koncepcji sieci ulicznej,
− specyfika miasta składającego się z dwóch oddzielonych obszarów zabudowy
będących wynikiem przebiegu linii kolejowej, utrudnia możliwość stworzenia spójnego organizmu miasta,
− w zasadzie wszystkie ulice, również zaliczane do dróg krajowych i wojewódzkich
posiadają niskie parametry transportowe,
− występują niepełne szerokości jezdni a także braki wyposażenia w elementy przeznaczone dla ruchu pieszych i rowerowego.
5.2. Ocena zgodności funkcjonującego systemu techniczno – organizacyjnego z wymogami i ustawodawstwem Unii Europejskiej.
Proces dostosowywania polskiego prawodawstwa do wymogów Unii Europejskiej trwa już od 1994 r., kiedy to wszedł w życie Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi. Jednak wszelkie ustalenia dokonane podczas negocjacji stały się wiążące w dniu podpisania Traktatu Akcesyjnego w Atenach 16 kwietnia 2003 r.
Dostosowywanie polskiego prawa do standardów Unii Europejskiej odbywa się poprzez transpozycję dyrektyw unijnych, w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska.
W większości dziedzin ochrony środowiska zostały podjęte zmiany w ustawach i przyjęto rozporządzenia mające na celu dostosowanie naszego prawa do wymogów Unii Europejskiej. W dziedzinie ochrony wód, odpowiednie zapisy zostały przyjęte w ustawie Prawo wodne i wydanych do niej rozporządzeniach. Regulacje te określają stan wód pod względem przydatności ich do konkretnych celów: jako źródła wody do picia, do celów kąpieliskowych, niezbędne do życia ryb i skorupiaków.
Prawo wodne, ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i usuwaniu ścieków oraz odpowiednie rozporządzenia regulują normatywy na odprowadzanie do wód powierzchniowych określonych substancji zagrażających ich czystości, oczyszczanie ścieków oraz ochronę wód przed azotanami pochodzenia rolniczego.
Z zakresu przepisów dotyczących zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę gmina spełnia odpowiednie wymagania.
Wymagania ochrony powietrza zawarte w dyrektywach Unii Europejskiej wprowadzone zostały do polskiego ustawodawstwa w ustawie Prawo Ochrony Środowiska. Ustawa ta przenosi wymogi w zakresie oceny i zarządzania jakością powietrza. Kwestie szczegółowe, w zakresie dopuszczalnych wartości emisji, regulują zapisy rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wprowadzania do powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji technicznych.
Utrzymanie norm emisyjnych do powietrza będzie wymagało sukcesywnej zmiany nośnika energii cieplnej z węgla kamiennego na gaz lub olej opałowy. Koniecznym jest również stosowanie źródeł energii odnawialnej na terenie miasta, ze względu na charakter regionu należy uzyskiwać energię cieplną z biomasy.
Wymagania w zakresie gospodarki odpadami zawarte w dyrektywach Unii Europejskiej wprowadzone zostały do polskiego ustawodawstwa w następujących ustawach:
- ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, z późn. zm.,
- ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, z późn. zm.,
- ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, z późn. zm.,
- ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, z późn. zm.
- odpowiednich rozporządzeniach wydanych do w/w ustaw.
Obecnie prowadzona gospodarka odpadami w niewielkim stopniu spełnia wymogi obowiązującego prawa. Szczegóły dotyczące stanu obecnego, kierunków zmian i przyszłego systemu gospodarki odpadami zawarte są w Planie Gospodarki Odpadami dla Miasta Dęblin.
5.3. Potrzeby inwestycyjne służące racjonalnemu użytkowaniu zasobów naturalnych oraz poprawie jakości środowiska
Głównymi potrzebami w zakresie ochrony środowiska jest realizacja postanowień ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy Prawo wodne, mówiących o ochronie wód.
W zakresie gospodarki wodno-ściekowej powinny zostać podjęte szerokie działania polegające na budowie urządzeń służących do realizacji rozwiązań w zakresie oczyszczania ścieków.
W rozmowach przedakcesyjnych, dotyczących budowy systemów oczyszczania ścieków Polska wynegocjowała okresy przejściowe trwające do 2015 roku. Do tego też czasu Polska powinna zapewniać 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu zawartego w ściekach komunalnych pochodzących z całego terytorium państwa. Działania takie mają na celu ochronę wód powierzchniowych, w tym wód zamkniętych przed eutrofizacją. Wymagane będzie wyposażenie aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej zapewniające obsługę mieszkańców w dostosowaniu do występujących potrzeb i uwarunkowań ekonomicznych, a w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, stosowanie systemów indywidualnych. Należy również podjąć działania mające na celu odpowiednie, zgodnie z ustawą o odpadach i rozporządzeniami wykonawczymi do tej ustawy, zagospodarowanie osadów powstających w oczyszczalniach ścieków.
Ochrona powietrza wymaga wprowadzania w miejsce paliw węglowych - paliw ciekłych lub gazowych o niskiej zawartości szkodliwych substancji chemicznych oraz nie zawierających popiołów lotnych, bądź w przypadku braku możliwości zmiany rodzaju paliwa należy je zastępować paliwami o lepszych parametrach, tj. o większej wartości opałowej, mniejszej zawartości popiołów lotnych oraz mniejszej zawartości związków siarki.
Przy projektowaniu nowych kotłowni należy rozpatrzyć możliwość zastosowania technologii produkcji ciepła wykorzystujących energię ze źródeł odnawialnych takich jak energia biomasy, energia słoneczna, czy możliwość uzyskania ciepła z pomp cieplnych.
Wprowadzenie tego typu rozwiązań pozwoli ograniczyć emisję związków chemicznych oraz pyłów pochodzących z produkcji energii cieplnej.
Redukcja emisji pochodzącej z ciepłownictwa może zostać osiągnięta również poprzez realizację termomodernizacji budynków polegającą na dociepleniu ścian zewnętrznych oraz wymianie stolarki budowlanej na nową o lepszych parametrach izolacyjności cieplnej. Działanie takie pozwoli zmniejszyć zapotrzebowanie budynków na ciepło a tym samym ograniczy jego produkcję.
6. Analiza SWOT od angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagrożenia w otoczeniu)
6.1. Analiza SWOT dla miasta Dęblin.
MOCNE STRONY MIASTA
Dęblin posiada kilka atutów, które mogą stanowić poważny czynnik rozwoju. Są to:
1) Położenie geograficzne miasta – na szlaku komunikacyjnym pomiędzy Warszawą, a Lublinem, a szerzej pomiędzy centralną Polską, a granicą wschodnią, która stała się granicą wschodnią Unii Europejskiej; położenie miasta nad Wisłą, która w tej chwili nie jest wykorzystywana w większym stopniu w transporcie śródlądowym.
2) Istniejąca infrastruktura x.xx.:
− węzeł kolejowy, w którym łączą się ważne z punktu widzenia transportu
towarowego trzy linie kolejowe: Gdańsk-Warszawa-Dęblin-Lublin-Dorohusk i granica państwa: Warszawa-Łuków-Terespol (i dalej Brześć n. Bugiem) oraz Radom-Kielce-Górny Śląsk–Dęblin,
− lotnisko wojskowe,
− siec dróg.
3) Istniejąca rezerwa obszarów w mieście z możliwością przeznaczenia ich pod nieuciążliwą działalność gospodarczą (w tym produkcyjną).
4) Bliskość terenów turystycznych x.xx.:
− Pradoliny Wieprza i Doliny Środkowej Wisły,
− zabytkowej Twierdzy rosyjskiej z XIX w.,
− pałacu Mniszchów z XVIII w.,
− zespołu dworca z końca XIX w. i pocz. XX w..
Położenie miasta na szlaku wschodnim może stać się lokomotywą rozwoju, niewątpliwie sprzyja temu istnienie odpowiedniej infrastruktury, x.xx. ważnego węzła kolejowego, lotniska wojskowego, którego częściowe wykorzystanie do celów cywilnych może stanowić poważny atut dla miasta. Dodatkowo usytuowanie miasta nad Wisłą, może sprzyjać powstaniu w Dęblinie ważnego punktu przeładunkowego towarów, na styku szlaków transportu: wodnego, lotniczego, kolejowego i drogowego. Biorąc pod uwagę doświadczenia państw Unii Europejskiej w wykorzystywaniu rzek do celów intensywnego transportu rzecznego jako tańszej alternatywy wobec innych rodzajów transportu, należałoby oczekiwać wzrostu roli Wisły, która może stać się ważnym szlakiem transportowym. Dęblin może stać się atrakcyjnym miejscem do inwestowania również dla zachodnich koncernów szukających, ze względu na niższe koszty pracy i bliskość rynków docelowych, terenów do zlokalizowania np. montowni dla swoich produktów finalnych, z przeznaczeniem na rynek polski, a przede wszystkim rynek wschodni. Dodatkowo ważne jest, że miasto posiada odpowiednią do tego celu rezerwę terenu, w północnej jego części, leżącą pomiędzy istniejącą linią kolejową Kielce-Dęblin, a projektowaną drogą krajową, która skieruje ruch tranzytowy poza centrum miasta.
SŁABE STRONY MIASTA.
Są nimi:
1) Nieprzystosowanie drogi krajowej nr 48 i drogi wojewódzkiej nr 801 tzw. „Nadwiślanki” dla większego natężenia transportu kołowego (Tirów), z punktu widzenia lokalizacji działalności gospodarczej, o której mowa wyżej.
2) Ujemne saldo migracji powodujące odpływ wykształconych i najbardziej dynamicznych mieszkańców miasta, którzy nie mają w tej chwili możliwości znalezienia w Dęblinie pracy na miarę swoich aspiracji i wykształcenia, do innych miast.
3) Stosunkowo słabo rozwinięta baza turystyczna.
SZANSE ROZWOJU MIASTA.
Obecna, zmieniająca się sytuacja polityczna i gospodarcza w Polsce, po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, może stanowić szansę przy zaistnieniu odpowiednich warunków dla rozwoju miasta.
Należy zaznaczyć, że władze miasta przygotowały projekt składający się z 13 propozycji offsetowych w celu stworzenia miejsc pracy i ożywienia gospodarczego. Urząd Miasta Dęblina przedkłada następujące propozycje projektów offsetowych do realizacji na terenie miasta Dęblin:
1. Utworzenie Centrum Szkolenia Lotniczego na bazie Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie - po uzgodnieniu z MON.
2. Uruchomienie produkcji pieców c.o. zasilanych olejem rzepakowym w Dęblinie w uzgodnieniu z Wojskowymi Zakładami Lotniczymi Nr 3, Wojskowymi Zakładami Inżynieryjnymi.
3. Opracowanie i realizacja zintegrowanego kolejowego i drogowego krajowego systemu transportu towarowego poprzez między innymi, zbudowanie stacji kontenerowo– magazynowych we wszystkich większych węzłach kolejowych P.K.P. Pozwoli to na pełniejsze wykorzystanie możliwości przewozowych szlakami kolejowymi i ochronę dróg publicznych przed nadmiernym zużyciem.
4. Uruchomienie na bazie Lokomotywowni w Dęblinie (obecnie nieczynnej) zakładu montażu osi ze zmiennym rozstawem kół umożliwiających transport po drogach szynowych Ukrainy i Rosji.
5. Montaż samolotów wojskowych i pasażerskich oraz ich podzespołów na bazie i w uzgodnieniu z Wojskowymi Zakładami Lotniczymi Nr 3 w Dęblinie.
6. Modernizacja i rozbudowa Zakładów Produkcji Amunicji w Stawach na bazie istniejącej Składnicy Wojskowej wraz z wdrożeniem bezpiecznych technologii demontażu pocisków.
7. Utworzenie wydziału nawigacji satelitarnej i wydziału informatyki w uzgodnieniu z Wyższą Szkołą Oficerską Sił Powietrznych w Dęblinie.
8. Uruchomienie produkcji kolektorów słonecznych i elektrowni wiatrowych w oparciu o wolne powierzchnie użytkowe jakimi dysponują węzeł kolejowy w Dęblinie, Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 3 w Dęblinie i Wojskowe Zakłady Inżynieryjne w Dęblinie, po uzgodnieniu z tymi podmiotami.
9. Rozbudowa sektora przetwórstwa owocowo-warzywnego na terenie Dęblina.
10. Produkcja i montaż elementów wyposażenia laboratoriów do nauki języków obcych (PKP, WZL-3, WZInż. w Dęblinie).
11. Ożywienie ekosystemu pradoliny Wisły na odcinku Dęblin – Prażmów.
12. Budowa centrum sportowo-rekreacyjnego w Dęblinie.
13 Urządzenie lotniska cywilnego pasażerskiego i towarowego w Dęblinie wraz z połączeniami drogowymi szybkiego ruchu z dużymi miastami Lubelszczyzny - po uzgodnieniu z MON, WSOSP w Dęblinie.
Okolicznością sprzyjającą realizacji tych strategii jest dostęp do funduszy unijnych w związku z przynależnością do Unii Europejskiej. Z przystąpieniem do Unii Europejskiej wiąże się liberalizacja rynku przewozów lotniczych – tzw. „polityka otwartego nieba”. Konsekwencją tego będzie pojawienie się w Polsce tanich przewoźników lotniczych, którzy ze względu na niskie ceny oferowanych przez siebie usług z jednej strony, a wysokie koszty korzystania z lotnisk takich jak Okęcie (opłaty lotniskowe), poszukiwać będą lotnisk bardziej odległych, ale za to tańszych.
Tak znaczący napływ kapitału z zewnątrz może wpłynąć pobudzająco na rozwój małej i średniej przedsiębiorczości, głównie firm kooperujących z zakładami, w których ulokowane zostaną inwestycje.
ZAGROŻENIA ROZWOJU DĘBLINA
1) Niesprzyjające warunki dla inwestycji zagranicznych w Polsce – wysokie obciążenia fiskalne, biurokracja, skomplikowane przepisy podatkowe.
2) Kryzys finansów publicznych państwa, skutkujący zmniejszaniem dopłat i subwencji dla gmin z budżetu państwa.
3) Brak odpowiedniej płynności finansowej miasta, potrzebnej do współfinansowania projektów, które mogłyby otrzymać dofinansowanie z funduszy unijnych, przy jednoczesnym utrudnionym dostępie do kredytów bankowych.
6.2. Analiza SWOT w zakresie ochrony środowiska
Tabela 15. Mocne i słabe strony dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz szanse i zagrożenia z nich wynikające
MOCNE STRONY | SZANSE |
Ochrona wód i gospodarka wodna | |
- realizacja przepisów ustawy Prawo wodne, - duży potencjał firm funkcjonujących w regionie, zajmujących się gospodarka wodno-ściekową oraz firm konsultanckich i projektowych, - zaplanowana budowa sieci kanalizacyjnej | - realizacja inwestycji, finansowanych między innymi ze środków funduszy ochrony środowiska które wzmocnią sektor gospodarki wodnej, - powiązanie inwestycji hydrotechnicznych z działaniami na rzecz ochrony ekosystemów w dolinach rzecznych i działaniami na rzecz małej retencji w ekosystemach, - stopniowa realizacja programu budowy sieci kanalizacyjnej, - podjęcie działań na rzecz eliminacji zanieczyszczeń z sektora rolniczego i przemysłowego, |
Ochrona powietrza | |
- mała emisja gazów, - zwiększenie produkcji benzyny bezołowiowej, - perspektywy produkcji biopaliw, - stopniowa eliminacja włókien azbestowych, | - realizacja zadań na rzecz zmniejszenia emisji gazów z tzw. „niskiej emisji”, |
Hałas | |
- realizacja przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, | - działania na rzecz ograniczenia hałasu, |
Leśnictwo | |
- sprawna struktura zarządzania lasami państwowymi, - program zwiększenia lesistości kraju, | - realizacja programu zwiększenia lesistości obszaru miasta, - prawidłowa gospodarka lasami, |
MOCNE STRONY | SZANSE |
Ochrona przyrody i różnorodności przyrodniczej | |
- istniejący system ochrony przyrody, - realizacja przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska i ustawy ochrona przyrody, | - powiększenie systemu obszarów ekologicznych, - realizacja zadań wynikających z wymogów w zakresie ochrony przyrody, |
Gospodarka odpadami | |
- realizacja przepisów obowiązującego systemu prawnego w zakresie gospodarki odpadami, - realizacja Planu Gospodarki Odpadami, - edukacja ekologiczna, | - realizacja systemów nowoczesnej gospodarki odpadami przy wsparciu środkami z Unii Europejskiej, - wdrażanie Planu Gospodarki Odpadami, - rozwój ekonomicznych instrumentów w gospodarce odpadami i wspieranie przedsiębiorstw zajmujących się gospodarowaniem odpadami, - kontynuacja edukacji ekologicznej, |
Integracja zasad zrównoważonego rozwoju w gospodarce | |
- zachowanie znacznych obszarów mało zdegradowanych terenów, - możliwość korzystania z systemu dofinansowania ochrony środowiska, - rozbudowany system administracji ochrony środowiska w regionie, | - wspieranie wdrażania nowoczesnej technologii w poszczególnych sektorach, - wdrażanie systemów informacyjnych, - wdrażanie lokalnych programów ochrony środowiska, - sprawna absorpcja środków Unii Europejskiej, - rozwój i doskonalenie kadr ochrony środowiska, |
SŁABE STRONY | ZAGROŻENIA |
Ochrona wód i gospodarka wodna | |
- mała zdolność retencji, - przestarzałe systemy regulacji stosunków wodnych, - słaba integracja zagadnień gospodarki wodno-ściekowej z wymogami ochrony ekosystemów, - ogromne potrzeby inwestycyjne w dostosowaniu do standardów Unii Europejskiej, - niewystarczające środki samorządów dla realizacji zadań infrastrukturalnych dotyczących sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków, | - niezrealizowanie lub zdecydowane zmniejszenie tempa inwestycji w sektorze gospodarki wodno-ściekowej, spowodowane trudną sytuacją finansową samorządów i społeczeństwa uniemożliwi dostosowanie gospodarki do standardów Unii Europejskiej oraz dalsze pogłębienie się procesu stagnacyjnego, |
Ochrona powietrza | |
- duży udział paliw węglowych w strukturze produkcji energii cieplnej, | - wzrost emisji gazów związany ze wzrostem natężenia ruchu komunikacyjnego, |
Gospodarka odpadami | |
- brak doświadczeń kompleksowego rozwiązywania problemów gospodarki odpadami, - nierozwiązane problemy odpadów niebezpiecznych, budowlanych i wielkogabarytowych, | - niesprawne funkcjonowanie mechanizmów ekonomicznych w gospodarce odpadami, - słaba edukacja ekologiczna mieszkańców, |
Hałas | |
- narastające potrzeby zwalczania zagrożeń hałasem pochodzącym głównie z bliskiej odległości lotniska i ze źródeł komunikacyjnych, - brak rozwiązań technicznych | - niesprawne funkcjonowanie systemu prawnego dążącego do przeciwdziałania hałasowi, |
ograniczających oddziaływanie hałasu na otoczenie, - niska świadomość podmiotów gospodarczych o wpływie hałasu na środowisko, | |
Leśnictwo | |
- niski poziom finansowania sektora leśnictwa. | - brak środków na realizacje programu zalesień, |
Integracja zasad zrównoważonego rozwoju w gospodarce | |
- słabo działające instrumenty wymuszające inwestycje ekologiczne w przedsiębiorstwach, - pogorszenie się sytuacji finansowej funduszy ekologicznych i samorządów, będących głównymi inwestorami publicznymi w zakresie ochrony środowiska, - kosztowność działań w zakresie ochrony środowiska, - niska zdolność gmin do absorpcji funduszy strukturalnych, - zbyt małe zasoby kadr zajmujących się funduszami strukturalnymi. | - brak uwzględnienia wymogów środowiskowych w polityce rozwoju gospodarki, - stopniowa degradacja społeczno- ekonomiczna niektórych obszarów - pogorszenie się atrakcyjności terenów pod względem gospodarczym i turystycznym. |
7. Założenia Programu Ochrony Środowiska
7.1. Ramy polityki ekologicznej i główne kierunki polityki ekologicznej państwa województwa oraz powiatu
Dokumentem wyznaczającym kierunki ochrony środowiska w kraju jest przyjęta przez Radę Ministrów „Polityka ekologiczna państwa”. Dokument ten obejmuje okres od 2003 do 2006 roku, z uwzględnieniem perspektyw do 2010 r. określany on jest polityką krótkofalową, uszczegółowiającą przyjętą przez sejm RP w 2001 r. „II Politykę ekologiczną państwa”.
Program wykonawczy do „II Polityki ekologicznej państwa” wskazuje zadania o charakterze inwestycyjnym i pozainwestycyjnym. Część z nich ma charakter pakietów przedsięwzięć obejmujących dane sektory.
Cele i działania ujęte w polityce ekologicznej państwa stanowią pewnego rodzaju wytyczne do sporządzenia powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska i należy je wykorzystać jako:
1) podstawę wyjściową do uszczegóławiania zadań w nawiązaniu do specyfikacji i potrzeb danego szczebla samorządowego,
2) podstawę do sformułowania lokalnych wskaźników (celów) planowanych do uzyskania na danym terenie,
3) inspirację do wprowadzenia podobnego zadania na konkretnym szczeblu samorządu.
Przyjęto, że struktura gminnego Programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do polityki ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007- 2010, a więc powinna zawierać, co najmniej najważniejsze problemy obejmujące:
1) racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych,
2) poprawę jakości środowiska,
3) narzędzia i instrumenty realizacji programu,
4) harmonogram realizacji programu,
5) kontrolę realizacji programu.
Ponadto program powinien wyszczególnić:
1) zadania własne miasta tj. takie, które obejmują przedsięwzięcia finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w jej dyspozycji,
2) zadania koordynowane tj. zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie miasta, ale podlegających bezpośrednio organom wyższego szczebla,
Program ochrony środowiska wskazuje główne zadania oraz obszary, w których dla zachowania zasobów naturalnych i racjonalnej gospodarki tymi zasobami konieczny jest udział administracji państwowej.
Do najważniejszych zadań polityki ekologicznej zaliczamy:
- praktyczne wdrożenie wymagań prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej,
- obniżenie energochłonności i materiałochłonności gospodarki poprzez wprowadzenie energooszczędnych i wodooszczędnych technologii, redukowanie zbędnych opakowań i tworzenie zasad zamkniętych obiegów materiałów w grupach przedsiębiorstw itp.,
- zapewnienie skutecznej ochrony zasobów przyrody i różnorodności biologicznej,
- ograniczenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko,
Zadania ogólne uzupełnione są zadaniami priorytetowymi, do których należą x.xx.:
- poprawa jakości powietrza i zapobieganie zmianom klimatu,
- organizacja właściwej gospodarki odpadami,
- poprawa jakości wód.
Uwzględnienie w działaniach na rzecz ochrony środowiska powyższych zadań powinno prowadzić do poprawy stanu i jakości środowiska naturalnego.
7.2. Zarządzanie środowiskiem
Zarządzanie środowiskiem odbywa się na wielu stopniach zarówno na szczeblu państwa, województwa, powiatu jak i gminy (w tym przypadku miasta). Do podstawowych elementów struktury zarządzania środowiskiem należą:
- Minister Środowiska jako organ formułujący i realizujący politykę ekologiczną państwa, ustanawiający standardy jakości środowiska, normy emisyjne, wysokości opłat za korzystanie ze środowiska i nadzorujący szereg instytucji ekologicznych oraz dokonujący w pewnych obszarach rozstrzygnięć administracyjnych,
- Główny Inspektor Ochrony Środowiska i Struktury Wojewódzkiej Inspekcji, sprawujący rolę organu nadzoru i kontroli prawa,
- Wojewodowie kierujący urzędami wojewódzkimi w tym wydziałami ochrony środowiska, pełniący funkcje kontrolne i odwoławcze oraz wydający oceny oddziaływania na środowisko i pozwolenia ekologiczne w wytyczonych prawem obszarach,
- Starostowie dysponujący prawem wydawania określonych pozwoleń i odpowiadających za politykę ekologiczną w administrowanych terenach,
- Burmistrzowie miast, mający kompetencje stanowienia prawa miejscowego i prowadzenie polityki inwestycyjnej oraz zatwierdzanie wysokości opłat taryfowych za dostawę wody i odprowadzenie ścieków i zagospodarowanie odpadów.
7.3. Cele polityki ekologicznej miasta Dęblin wynikające z założeń programów wyższego szczebla
Cele polityki ekologicznej miasta wynikają bezpośrednio z założeń programów wyższego szczebla, a przede wszystkim z założeń i programu wykonawczego „II Polityki ekologicznej państwa”.
7.3.1. Gospodarka wodno-ściekowa
- zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych, ze szczególnym uwzględnieniem zapobiegania zanieczyszczeniom obszarów źródliskowych,
- przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie między innymi odpowiednich źródeł poboru wody do picia,
- przywrócenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych (wg wskaźników fizyko- chemicznych, biologicznych i ekologicznych) do stanu wynikającego z planowanego sposobu ich użytkowania oraz potrzeb związanych z ich funkcjami ekologicznymi,
- zaspokojenie zapotrzebowania mieszkańców miasta w odpowiedniej jakości wodę do picia, poprzez ochronę wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników tych wód na obszarze miasta; ustanowienie obszarów ochronnych tych zbiorników,
- budowa systemów oczyszczania ścieków oraz sieci kanalizacyjnych,
- modernizacja istniejących sieci wodociągowych, ujęć wodnych, stacji uzdatniania wody w celu dostosowania jakości wody pitnej do standardów unijnych,
- zachowanie naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe i nieuregulowane cieki wodne, głównie w ramach działań w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej,
- realizacja budowy zbiorników retencyjnych i małej retencji dla wyrównania przepływu w rzekach oraz racjonalizacja gospodarowania spływami opadowymi w celu ograniczenia szybkiego ich odprowadzania do wód otwartych i unikania przesuszenia terenu,
- restrukturyzacja poboru wód do celów użytkowych w taki sposób, aby zasoby wód podziemnych były użytkowane wyłącznie dla potrzeb ludności, jako woda do picia i surowiec dla przemysłu spożywczego.
7.3.2. Ochrona powietrza
- konsekwentne ograniczanie emisji zanieczyszczeń u źródła poprzez zmiany nośników energii,
- modernizacja pozostałych systemów ogrzewania oraz termomodernizacja budynków,
- stosowanie paliw niskoemisyjnych (gaz z sieci, propan – butan, energia elektryczna, oleje grzewcze),
- w zabudowie rozproszonej, zarówno indywidualnej, jak i w budynkach użyteczności publicznej propagowanie ogrzewania ze źródeł energii odnawialnej,
- stosowanie surowców i technologii zgodnie z zasadą korzystania z najlepszych dostępnych technik i dostępnych metod,
- minimalizację zużycia energii i surowców.
7.3.3. Ochrona gleb
- ochrona gleb najwyższej jakości (klasy II-IV) przed wykorzystaniem na cele nierolnicze,
- wykluczanie nowej zabudowy na gruntach ornych wyższych klas bonitacyjnych,
- utrzymanie miedz, wysepek leśnych, wzbogacaniu zadrzewień i zakrzewień śródpolnych,
- obligatoryjne wprowadzenie agrotechniki przeciwerozyjnej na obszarach zagrożonych erozją,
- przeznaczenie gleb nieprzydatnych dla rolnictwa (V i VI kl. oraz okresowo zalewanych) na cele nierolnicze, tj. użytki ekologiczne, lasy,
- polepszanie kultury rolnej oraz lepsze wykorzystanie nawozów, zmianowanie upraw,
- ekologiczne zagospodarowywanie nieużytków i terenów zdegradowanych, np. przez zalesienie,
- unikanie rozproszenia zabudowy,
- wprowadzanie pasów roślinności wzdłuż pól uprawnych, które stanowią ochronę biologiczną rzek oraz przeciwdziałają erozji wodnej gleb,
- ograniczanie przeznaczania gruntów leśnych na cele nieleśne lub nierolnicze,
- przywracanie wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej.
7.3.4. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa
- tworzenie warunków do realizacji strategii zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego miasta,
- poprawa stanu środowiska - usunięcie lub ograniczenie zagrożeń dla zachowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
- zachowanie, odtworzenie i wzbogacanie zasobów przyrody.
7.3.5. Gospodarka odpadami
- przygotowanie strategii gospodarowania odpadami dla miasta,
- opracowanie planów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, odpadami budowlanymi, wielkogabarytowymi, odpadami z opakowań,
- przygotowanie programów likwidacji odpadów niebezpiecznych zawierających metale ciężkie (rtęć, ołów, kadm) i trwałe zanieczyszczenia organiczne (zarówno odpadów wytwarzanych jak i już nagromadzonych),
- zwiększenie wysiłków na rzecz uzyskania wsparcia finansowego z Unii Europejskiej jak również z międzynarodowych instytucji finansowych dla inwestycji ponad lokalnych w których partycypuje gmina,
- rozszerzenie mechanizmów rynkowych oraz przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych (kaucje, opłaty produktowe, system preferencji podatkowych zmierzający w kierunku rozwiązań obowiązujących w krajach Unii Europejskiej na recykling i odzysk materiałów),
- wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowywania (bazy danych),
- zmniejszenie do minimum przemieszczania odpadów, zgodnie ze wspólnotowymi zasadami bliskości i samowystarczalności,
- ograniczanie ilości odpadów składowanych na składowiskach.
8. Strategia działania miasta Dęblin
Strategia działań Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Dęblin będzie stanowić podstawę działań podejmowanych w celu wprowadzenia zrównoważonego rozwoju miasta, polegającego na rozwoju gospodarczym w zgodzie z zasadami ochrony środowiska oraz na wykreowaniu przyszłego charakteru miasta poprzez:
- poprawę przedsiębiorczości,
- rozwój infrastruktury społecznej i technicznej,
- rozwój ruchu turystycznego i rekreacji,
- rozwój i zintensyfikowanie rolnictwa w oparciu o potencjał jaki stanowią wysokiej jakości gleby,
- wzbogacanie walorów przyrodniczych o wysokim potencjale przyrodniczym i ekologicznym,
- ochronę i rewitalizację zasobów kulturowych miasta.
Strategia jest podzielona na dwa okresy: krótkoterminową strategię działania na lata 2004 – 2008 i długoterminową na lata 2009 – 2020.
8.1. Krótkoterminowa strategia działania – zadania priorytetowe w dziedzinie ochrony środowiska
W zakresie ochrony środowiska krótkoterminowa strategia miasta obejmuje działania związane z rozwojem infrastruktury technicznej mającej na celu poprawę warunków życia ludności oraz ograniczenie negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko, a także zmianę postępowania w zakresie użytkowania poszczególnych komponentów środowiska.
8.1.1. Ochrona wód
W zakresie ochrony środowiska głównym priorytetem dla miasta Dęblin jest ochrona wód podziemnych a także wód węzła hydrograficznego: Wisła – Wieprz – Irenka z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju poprzez m. in. wyznaczenie kierunków działań w zakresie gospodarki wodno – ściekowej.
Dla realizacji potrzeb w zakresie ochrony niezbędna jest:
- budowa i rozbudowa systemów odprowadzania ścieków komunalnych,
- ograniczanie spływu zanieczyszczeń powierzchniowych z rolnictwa,
- renaturalizacja przekształconych odcinków rzek,
- preferowanie zalesień na obszarach źródliskowych, infiltracyjnych i wododziałowych,
- utrzymanie „naturalnych zbiorników retencyjnych” x.xx. terenów podmokłych.
Największymi zagrożeniami dla wód węzła hydrograficznego: Wisła–Wieprz–Irenka są:
- działalność obiektów gospodarczych, na terenie których istnieje możliwość wprowadzenia do gruntów lub wód powierzchniowych, podziemnych różnego rodzaju zanieczyszczeń (x.xx.: odchodów zwierzęcych, gnojówki i gnojowicy),
- w małym stopniu zanieczyszczenia pochodzące z rolnictwa (niewłaściwe stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin).
8.1.1.1 Budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnej
Ścieki surowe bezwzględnie nie mogą być odprowadzane do środowiska bez ich uprzedniego oczyszczenia do określonych ustawowo parametrów. Powinny być kierowane za pomocą systemów kanalizacyjnych do oczyszczalni ścieków, natomiast w przypadku, gdy ze względów technicznych, bądź ekonomicznych nie jest to możliwe, powinny być dowożone do oczyszczalni wozami asenizacyjnymi. Zadaniem priorytetowym powinno być objęcie siecią kanalizacyjną całego miasta. Oczyszczalnie przyjmujące ścieki z terenów powinny być wyposażone w instalacje z pełnym procesem biologicznego oczyszczania i usuwania związków biogennych. W 2003 r. zakończono modernizację oczyszczalni ścieków o przepustowości 6 000 m3/dobę. Dostosowano ją do wymogów określonych w przepisach
o ochronie środowiska i Unii Europejskiej poprzez system usuwający związki biogenne. Oczyszczalnia posiada znaczne rezerwy odbioru ścieków.
Zróżnicowany charakter zabudowy mieszkaniowej, odległości potencjalnych źródeł ścieków od istniejących układów kanalizacyjnych oraz odbiorników ścieków uniemożliwiają wdrożenie jednolitych rozwiązań technicznych.
Dlatego też proponuje się następujące rozwiązania:
- na terenach o zwartej zabudowie i korzystnym ukształtowaniu terenu należy dążyć do budowy lokalnych sieci kanalizacyjnych z włączaniem ich do wspólnych oczyszczalni ścieków,
- przy zabudowie rozproszonej, proponuje się budowę indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków, o najlepszych dla danego przypadku rozwiązaniach technologicznych,
- dla okresu przejściowego, przy zabudowie rozproszonej, dopuszcza się budowę lub utrzymanie szczelnych zbiorników bezodpływowych i wywożenie ścieków do najbliższej oczyszczalni.
8.1.2. Ochrona powietrza
W związku z tym, że ogólny stan powietrza atmosferycznego na terenie miasta jest dobry należy dążyć do zapobiegania wzrostowi zanieczyszczeń powietrza poprzez:
- ograniczanie wielkości tzw. „niskiej emisji”,
- ograniczanie zadymienia, szczególnie na terenach o zwartej zabudowie,
- ograniczanie zagrożeń dla zdrowia ludzi związanych z zanieczyszczeniami ze źródeł komunikacyjnych i z lotnictwa.
Ochrona powietrza atmosferycznego miasta Dęblin powinna prowadzić do utrzymania standardów emisyjnych dla powietrza. Można to osiągnąć poprzez konsekwentną likwidację emisji zanieczyszczeń u źródła ich powstawania. Ochrona powietrza atmosferycznego jest bardzo ważnym elementem ochrony środowiska jako całości, gdyż ma wpływ na wszystkie jego komponenty. Zanieczyszczenia powietrza wraz z opadem atmosferycznym mogą przedostawać się do gleb, wód powierzchniowych oraz podziemnych i znacząco wpływać na stan flory i fauny.
Największymi zagrożeniami dla powietrza na terenie miasta Dęblin są:
- emisja zanieczyszczeń z procesów produkcji energii, tj. procesów spalania paliw stałych z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej,
- emisja zanieczyszczeń z ruchu komunikacyjnego i z lotnictwa.
8.1.2.1 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z tzw. „niskiej emisji”
Indywidualne ogrzewnictwo jest źródłem emisji szeregu substancji wpływających negatywnie na środowisko przyrodnicze (x.xx. CO, SO2, NOx, pyły, zanieczyszczenia organiczne w tym WWA, dioksyny, furany). Znaczna emisja zanieczyszczeń wynika głównie z dwóch powodów: stosowania urządzeń grzewczych o małej sprawności i stosowania paliw o niskiej jakości (x.xx. węgla o dużej zawartości siarki, popiołu, niskokalorycznego węgla oraz odpadów z gospodarstw domowych).
Priorytetem w działaniach na rzecz poprawy stanu powietrza atmosferycznego powinno być:
- zmiana nośników energii na bardziej ekologiczne, takie jak:
• gaz,
• olej opałowy,
• alternatywne źródła energii: energia słoneczna, energia biomasy (x.xx. wykorzystanie
odpadów porolniczych, odpadów z terenów leśnych, własnych plantacji roślin energetycznych - w formie zrębek, peletu, brykietów, odpadów z terenów zielonych i ogrodów),
- wprowadzanie programu oszczędności energii poprzez termomodernizację budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych.
Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne, dla zapewnienia właściwych warunków realizacji zaopatrzenia w ciepło, gminy są zobowiązane do opracowania projektu
zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe oraz wykorzystania źródeł energii odnawialnej.
8.1.2.2 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych
Drugim z istotnych źródeł zanieczyszczenia powietrza w mieście Dęblin są zanieczyszczenia komunikacyjne, wynikające z transportu drogowego – spaliny (NOx, CO, SO2, węglowodory, metale ciężkie) i pyły. Dla ochrony powietrza w tym zakresie niezbędna jest poprawa stanu dróg na terenie miasta. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie barier roślinnych, oddzielających zabudowania mieszkalne od dróg o dużym natężeniu ruchu. Znaczące zmniejszenie negatywnego wpływu indywidualnego transportu samochodowego na środowisko może mieć poprawa stanu technicznego pojazdów i stosowanie benzyny bezołowiowej.
Wraz ze wzrostem wykorzystania taboru samochodowego do przewozów krajowych występuje znaczne ograniczenie w przewozach kolejowych. Istniejąca w Dęblinie stacja towarowa w wyniku tych zmian wykorzystywana jest w niewielkim stopniu nie stwarzając zagrożenia dla środowiska przyrodniczego.
8.1.3. Ochrona gleb
Niezwykle istotne jest użytkowanie gleb zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz właściwe wykorzystanie ich naturalnego potencjału produkcyjnego (wyłączanie do celów budowlanych wyłącznie terenów o najniższych klasach bonitacyjnych).
Prawidłową ochronę gleb można osiągnąć poprzez:
- wprowadzenie do rolnictwa zasad oraz sposobów produkcji propagowanych w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej oraz zgodnych z ustawą o rolnictwie ekologicznym,
- zwiększenie świadomości ekologicznej użytkowników gleb w zakresie racjonalnej eksploatacji, ze zwróceniem szczególnej uwagi na nieodwracalność degradacji zasobów glebowych,
- identyfikacje zagrożeń i w przypadku degradacji prowadzenie prac rekultywacyjnych.
8.1.4. Gospodarka odpadami
W zakresie gospodarki odpadami do głównych celów należą: zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko. Do najważniejszych zadań kierunkowych w tym zakresie należy:
- zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła”,
- stworzenie kompleksowego systemu gospodarki odpadami,
- odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów – bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych,
- inwentaryzacja i likwidacja dzikich wysypisk śmieci.
Szczegółowe informacje dotyczące gospodarki odpadami znajdują się w Planie Gospodarki Odpadami dla Miasta Dęblin.
8.1.5. Edukacja ekologiczna
Realizacja zadań zrównoważonego rozwoju jest niemożliwa bez zrozumienia zagadnień ochrony środowiska a także bez współpracy organów administracyjnych miasta z jej mieszkańcami. Dlatego też edukacja ekologiczna, kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju i wykorzystanie wiedzy ekologicznej w procesie zarządzania są niezbędnymi działaniami do wprowadzania w życie zapisów Programu Ochrony Środowiska. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest:
- szerzenie wiedzy ekologicznej na wszystkich poziomach edukacji oraz w mediach,
- upowszechnianie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej,
- prowadzenie działań na rzecz proekologicznej edukacji radnych i pracowników samorządowych oraz lokalnych społeczności,
- organizowanie konkursów, warsztatów, seminariów z zakresu wiedzy ekologicznej,
- wspieranie stowarzyszeń działających na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu kulturowego.
Wyznaczone cele powinny być podstawą do uzyskania dotacji z funduszy pomocowych programów Unii Europejskiej.
8.2. Długoterminowa strategia działania w dziedzinie ochrony środowiska
Przedsięwzięcia podejmowane w celu poprawy stanu ochrony środowiska jako całości i poszczególnych jego komponentów wymagają zarówno czasu jak i odpowiednich nakładów finansowych. Długoterminowa strategia działania jest na ogół kontynuacją i rozbudowaniem strategicznych działań krótkoterminowych.
Planowane kierunki rozwoju miasta
− stworzenie korzystnych warunków do inwestowania na terenie miasta,
− poprawa jakości życia mieszkańców,
− utworzenie stref inwestycyjnych,
− modernizacja i uzupełnianie sieci komunikacyjnej,
− stworzenie warunków dla rozwoju rekreacji i wypoczynku,
− uaktywnienie miasta w krajowej sieci turystyczno-krajoznawczej,
− całkowite skanalizowanie miasta do 2015 roku,
− oparcie rozwoju społecznego miasta o programy: strategiczny program rozwoju,
oświaty, pomocy osobom niepełnosprawnym, pomocy rodzinie, walki z bezrobociem, rozwoju turystyki, ochrony zdrowia, poprawy bezpieczeństwa publicznego i in.
W najbliższych latach władze miejskie mają zamiar realizować wyżej wymienione cele poprzez następujące działania:
− przeznaczanie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów pod inwestycje
przemysłowe i sukcesywne ich dozbrajanie,
− intensywną kampanię promocyjną miasta, mająca na celu zachęcenie kolejnych firm do zainwestowania w mieście i tworzenia nowych miejsc pracy,
− kontynuację remontów dróg i budowę nowych,
− budowę ośrodka sportowo-rekreacyjnego (hala sportowa, basen),
− odbudowę układu urbanistycznego centrum miasta mającego na celu jego uatrakcyjnienie,
− kontynuację modernizacji szkół pod kątem inwestycji termoizolacyjnych,
− inwestycje z zakresu magistrali i sieci wodociągowych - układ pierścieniowy zasilania miasta w wodę,
− stworzenie gminnej bazy niewykorzystanych nieruchomości i obiektów budowlanych oraz podjęcie przez Urząd Miasta działań, mających na celu ich zagospodarowanie.
8.2.1. Gospodarka wodno-ściekowa
Konieczna jest dalsza budowa sieci wodociągowej i modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę. Zaspokojenie zapotrzebowania mieszkańców w odpowiedniej jakości wodę do picia poprzez ochronę wód podziemnych. Realizację programu poprawy jakości wody dostarczanej przez wodociąg do ludności i dostosowywanie jej do zaostrzonych norm. Należy dążyć do uzyskania całkowitego skanalizowania terenu miasta.
Wprowadzenie odpowiedniego systemu gospodarki wodno–ściekowej będzie wymagało współpracy władz miejskich z władzami powiatowymi i wojewódzkimi.
8.2.2. Ochrona powietrza
Pomimo znacznej poprawy stanu środowiska, należy wprowadzać rozwiązania mające na celu zmniejszenie emisji do powietrza takich związków jak: pyły, SO2, XXX, XX0 i inne.
Muszą zostać podjęte środki, mające na celu zmniejszenie emisji pochodzącej z indywidualnych źródeł ciepła. Działania te powinny polegać na rozbudowie sieci gazowniczych oraz budowie nowych źródeł ciepła na terenie miasta zasilanych paliwami gazowymi i alternatywnymi. Zgodnie z tendencjami światowymi w mieście Dęblin należy promować i wprowadzać odnawialne źródła energii. Ze względu na charakter regionu należy rozwinąć korzystanie z energii wytwarzanej głównie z biomasy (odpady porolnicze, plantacje energetyczne).Tego typu działania pozwalają ograniczyć zużycie zasobów nieodnawialnych wykorzystywanych do pozyskania energii. Oszczędzanie energii powinno być realizowane na wszystkich poziomach gospodarki oraz przez prywatnych użytkowników.
8.2.3. Ochrona gleb
Ochrona gleb powinna opierać się na utrzymaniu obecnej jakości gleb użytkowanych rolniczo poprzez racjonalną gospodarkę rolną, ochronę gleb najwyższej jakości, obligatoryjne wdrażanie agrotechnik przeciwerozyjnych. Gleby nieprzydatne rolniczo powinny być przede wszystkim zagospodarowywane na cele zwiększania lesistości. Ważne, zarówno dla ochrony gleb, jak i dla zachowania bioróżnorodności jest utrzymanie miedz, wysepek leśnych, zadrzewień i zakrzewień śródpolnych.
8.2.4. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa
Ciekawy krajobraz i walory środowiska przyrodniczego mogą stać się atutem miasta i pozytywnie wpłynąć na jego rozwój. W związku z tym, że na terenie miasta istnieją warunki do stworzenia bazy agroturystycznej należy promować wszelkie działania mające na celu ochronę środowiska tych terenów.
Trzy zespoły zabytkowe, wpisane do rejestru zabytków, znajdujące się na terenie Dęblina tj. zespół pałacowo-parkowy, zespół urbanistyczno-krajobrazowy Twierdzy Dęblin, zespół dworca kolejowego objęte są ścisłą ochroną konserwatorską.
Wszelka działalność inwestycyjna prowadzona przy obiektach objętych rejestrem zabytków oraz na obszarach tych zespołów zabytkowych wymagają zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (WKZ) w Lublinie. Dotyczy to również terenów będących w bezpośrednim sąsiedztwie zespołów położonych w strefie ochrony układu urbanistycznego Twierdzy.
W ewidencji zabytków znajduje się szereg obiektów starej zabudowy w centrum miasta (dawna osada handlowa „Irena”). Obszar zabudowy objęty został strefą pośredniej ochrony konserwatorskiej. Ochrona konserwatorska obejmuje zespół zabudowy historycznej osady „Irena” zawierającej: siatkę ulic (Waszawska, Okólna, Rynek, PCK, Staromiejska, Przechodnia, Piłsudskiego), podziały geodezyjne, zachowaną zabytkową zabudowę, wyznaczającą skalę i formę architektury małomiasteczkowej. Na terenie objętym ochroną konserwatorską należy utrzymać przebieg i parametry techniczne ciągów komunikacyjnych, istniejącą linię zabudowy. Wszelkie prace przy obiektach objętych strefą ochrony konserwatorskiej w zabytkowym centrum – figurujących w ewidencji zabytków tj. prace remontowo-budowlane, adaptacyjne, modernizacyjne, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, prace przy elewacji – mające wpływ na zmianę wyglądu zewnętrznego budynku
– podlegają opiniowaniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie.
Obszar dawnego zespołu Twierdzy leży na terenie miasta Dęblin oraz czterech gmin, a wpisy do rejestru dokonano w rejestrach zabytków woj. lubelskiego i radomskiego. Ogólna ochrona zespołu Twierdzy zakłada ochronę widokową całego obszaru. Postuluje się w ramach ochrony widokowej nie wprowadzanie zalesień mogących zasłaniać międzypola (obszary przed i pomiędzy fortami). Zaleca się stworzenie korytarzy widokowych na obiekty forteczne z dróg dojazdowych i z Wisły. Dla obiektów niedostępnych postuluje się stworzenie możliwości dojazdu.
Wszelkie prace ziemne prowadzone w obrębie stanowisk archeologicznych i w ich otoczeniu oraz przekształcenia naturalnego terenu (niwelacje, melioracje, infrastruktura techniczna, prace budowlane), wymagają uzgodnienia z WKZ oraz uzyskania warunków i wytycznych archeologicznych prowadzenia prac.
Czystość środowiska i urozmaicenie krajobrazu wpływają na różnorodność gatunkową. Im różnorodność jest większa tym środowisko ma większą odporność na zanieczyszczenia i jest lepszym środowiskiem życia także dla ludzi.
8.2.5. Gospodarka odpadami
Rozwiązania w gospodarce odpadami wprowadzane są stopniowo, ich realizacja rozkładana jest na wiele lat. Duży problem stanowią odpady powstające zarówno w gospodarstwach domowych, jak i odpady z produkcji. Ważne jest to, żeby stworzyć na terenie miasta na tyle sprawny system gospodarki odpadami, żeby osiągnąć wymagane poziomy odzysku poszczególnych rodzajów odpadów. Sprawą priorytetową jest likwidacja problemu odpadów niebezpiecznych.
W chwili obecnej bardzo duża część odpadów powstających w gospodarstwach jest spalana w celu uzyskania energii cieplnej. Dlatego też należy wprowadzić system edukacji ekologicznej, mający na celu uświadomienie społeczeństwu, negatywnych konsekwencji wynikających z tego typu działań i promowanie postaw ekologicznych.
8.2.6. Transport i komunikacja
Przez teren miasta przebiegają drogi krajowe, powiatowe i gminne. Transport samochodowy powoduje zanieczyszczenie środowiska. Podstawowym problemem dla miasta jest przebieg drogi krajowej nr 48 w obszarze zabudowy. Występujące kolizje przestrzenne wynikające z faktu przebiegu drogi krajowej przez obszar intensywnej zabudowy miejskiej głównymi ulicami miasta stwarza zagrożenie urbanistyczne i ruchowe. Ruch tranzytowy i miejski wzajemnie się mieszają stwarzając zagrożenia bezpieczeństwa.
Istniejący układ ulic powstał w wyniku narastania nowych obszarów zabudowy bez jednolitej koncepcji sieci ulicznej. Specyfiką miasta jest przebieg linii kolejowej dzielącej miasto na dwie części. W zasadzie większość ulic posiada niskie parametry transportowe. Występują niepełne szerokości jezdni a także braki wyposażenia w elementy przeznaczone dla ruchu pieszych i ruchu rowerowego.
Nowe inwestycje drogowe powinny być budowane w sposób pozwalający na maksymalne ograniczenie wpływu na otaczające środowisko naturalne, zarówno pod względem emisji hałasu, jak i zanieczyszczenia wód oraz gleb. Podczas projektowania takich inwestycji należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby nie występowały kolizje ze strukturami przyrodniczymi. W celu jak największego ograniczenia wpływu szlaków komunikacyjnych na środowisko powinny być stosowane urządzenia pozwalające zmniejszyć uciążliwość transportu dla mieszkańców miejscowości położonych wśród większych tras, x.xx. pasy zieleni. W celu przeciwdziałania tworzeniu barier w ciągłości terenów zielonych należy projektować specjalne, bezkolizyjne przejścia dla zwierząt, utrzymać istniejące korytarze i węzły ekologiczne.
Wraz ze wzrostem wykorzystania taboru samochodowego do przewozów krajowych występuje znaczne ograniczenie w przewozach kolejowych. Istniejąca w Dęblinie stacja towarowa w wyniku tych zmian wykorzystana jest obecnie w niewielkim stopniu.
Aby odciążyć istniejące ciągi komunikacyjne należy promować komunikację zbiorową. Trzeba położyć nacisk na rozwój zarówno sieci komunikacji zbiorowej, jak i jej stanu technicznego tak, aby komunikacja ta stała się konkurencyjna w stosunku do komunikacji indywidualnej.
8.2.7. Edukacja ekologiczna
Jednym z bardzo istotnych elementów polityki ochrony środowiska jest edukacja ekologiczna. Pozwala ona na uświadomienie społeczeństwu problemów ochrony środowiska oraz negatywnych konsekwencji z nich wynikających. Dodatkowo przedstawia również możliwości rozwiązań, mających na celu poprawę stanu środowiska.
Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa. Sposobem na rozpowszechnianie wiedzy ekologicznej mogą stać się przewodniki i informatory, a także zajęcia prowadzone przez wykwalifikowanych pracowników na ścieżkach dydaktycznych i w ośrodkach szkoleniowych. Należy także wspomagać działalność wielu organizacji pozarządowych prowadzących akcje informacyjne, kierowane do szerokich kręgów społeczeństwa.
Szkolenia powinny być kierowane do poszczególnych grup wiekowych i społecznych:
- dzieci,
- dorosłych,
- nauczycieli,
- przedstawicieli gmin,
- przedstawicieli Rad Osiedli,
- poszczególnych wsi lub sołectw,
- osób odpowiedzialnych za decyzje polityczne dotyczące gospodarki odpadami,
- kadry technicznej biorącej udział w realizacji programu gospodarki odpadami. Formy przekazu dzielą się na:
- materiały drukowane,
- materiały audiowizualne,
- imprezy promocyjne. Materiały drukowane:
- krótkie materiały drukowane, takie jak ulotki, ulotki typu „pytania i odpowiedzi”, zestawienia faktograficzne, wkładki i broszury, zwykłe obwieszczenia i powiadomienia służb komunalnych,
- publikacje w prasie i wydawnictwach periodycznych, takie jak: artykuły, komentarze, stałe rubryki, wywiady, listy do redakcji, artykuły redakcyjne,
- materiały dla prasy: komunikaty, powiadomienia i obwieszczenia służb komunalnych,
- plakaty,
- biuletyny, opracowania, raporty i monografie,
- materiały kształceniowe: podręczniki z zakresu ochrony środowiska, materiały dla nauczycieli, pozycje popularnonaukowe,
- okolicznościowe pamiątki, np. znaczki, długopisy, teczki z nadrukami itp. Materiały audiowizualne:
- wywiady dla radia i telewizji,
- pokazy przeźroczy,
- ogłoszenia służb komunalnych w radiu i telewizji,
- pokazy filmów reklamowych i szkoleniowych, w tym produkowanych we własnym zakresie,
- wystawy. Imprezy promocyjne:
- konferencje prasowe,
- zebrania mieszkańców,
- kampanie, akcje,
- warsztaty, seminaria, konferencje, sympozja,
- odczyty.
8.2.8. Gospodarka miasta
Rozwój gospodarki w Dęblinie jest związany z rozwojem poszczególnych jego dziedzin takich jak: usługi, przemysł, rolnictwo, przetwórstwo itd.
Strategia rozwoju miasta powinna zakładać stopniowy rozwój gospodarki z jednoczesnym zachowaniem warunków, pozwalających ograniczyć jego wpływ na stan środowiska. Miasto powinno preferować oraz przyczyniać się do promowania gałęzi przemysłu czystych dla środowiska. Oznacza to, że polityka prowadzona w mieście powinna zachęcać do wprowadzania przyjaznych środowisku technologii.
8.2.9. Przemysł
Promowane powinny być zakłady wprowadzające programy ochrony środowiska oraz systemy oszczędzania energii i surowców. Zmniejszenie poboru wody oraz zrzutu ścieków, a także ograniczenie poboru energii prowadzi do: ograniczenia negatywnego wpływu zakładów przemysłowych na środowisko, zmniejszenia zjawiska wyczerpywania wód podziemnych, zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, ale także do osiągnięcia dodatkowych oszczędności związanych z opłatami za korzystanie ze środowiska. Najbardziej rozwiniętą gałęzią przemysłu miasta Dęblin jest przemysł usługowy i spożywczy.
Rozwiązany powinien zostać także problem zagospodarowania odpadów powstających w przyszłych zakładach przemysłowych. Odpady produkowane powinny być w jak największym stopniu wykorzystane gospodarczo, natomiast te, które nie nadają się do zagospodarowania muszą być składowane w sposób niezagrażający środowisku.
8.2.10. Usługi
Podczas planowania rozwoju sektora usługowego należy zwrócić szczególną uwagę zarówno na ich lokalizację, jak i zasady ich budowania. Niekontrolowany rozwój tej dziedziny może znacząco wpłynąć na stan środowiska.
W trakcie realizacji inwestycji należy stosować materiały, nie stwarzające zagrożenia dla środowiska, podczas ich używania oraz materiały nadające się do powtórnego ich wykorzystania, a w przypadku braku takiej możliwości dające się bezpiecznie składować.
Zasady minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko powinny być określane już na etapie sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego, oraz na etapie wykonywania projektu technicznego inwestycji. Zapotrzebowanie na usługi będzie zależało od kierunków rozwoju miasta.
8.2.11. Rolnictwo
Rozwój rolnictwa może spowodować znaczne zmiany w krajobrazie. Przyczyni się to do likwidacji części miedz, oczek wodnych, utrudni przemieszczanie się zwierząt. Może doprowadzić do zahamowania rozwoju niektórych pożytecznych organizmów, a w efekcie do zubożenia różnorodności przyrodniczej i pogorszenia mikroklimatu. Rozwój gospodarstw rolnych przyczyni się także do intensyfikacji nawożenia oraz zwiększenia zużycia środków ochrony roślin, co będzie miało negatywny wpływ na stan jakości wód. Wprowadzenie zmian w sposobie gospodarowania oraz nowoczesnych technologii spowoduje zwiększenie podatności gleb na erozję wodną i eoliczną. Pomimo małej ilości gospodarstw rolnych władze miasta, powinny dołożyć wszelkich starań, aby podczas planowania gospodarki rolnej zapewniającej realizację celów produkcyjnych zachowana została różnorodność krajobrazu.
Planowana na przyszłe lata restrukturyzacja wsi i rolnictwa powinna być przeprowadzona w taki sposób, aby nie spowodowało to znacznych zmian środowiska. Tereny wiejskie powinny być rozbudowywane zgodnie z panującymi warunkami naturalnymi. Rozbudowa niezbędnej infrastruktury powinna być prowadzona do poziomu wymaganego, uzasadnionego względami ekonomicznymi i aspektami ochrony środowiska.