PODSTAWOWE ZAGADNIENIA
Fundacja na Rzecz Rewaloryzacji Miasta Śrem
PRAWO CYWILNE
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA
POMOC PRAWNA PORADY OBYWATELSKIE MEDIACJA
ZADANIE FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW POWIATU ŚREMSKIEGO W RAMACH DOTACJI Z BUDŻETU PAŃSTWA
ŚREM 2023
PRAWO CYWILNE – PODSTAWOWE ZAGADNIENIA
1. Pojęcie i przedmiot prawa cywilnego 4
2. Zdolność prawna 4
3. Zdolność do czynności prawnych – rodzaje. 5
4. Przedstawicielstwo – rodzaje 5
5. Forma czynności prawnych 5
6. Wady oświadczenia woli 5
7. Przedawnienie roszczeń 7
8. Terminy przedawnienia roszczeń 7
9. Własność jako prawo rzeczowe 7
10. Współwłasność –pojęcie, rodzaje 8
11. Użytkowanie wieczyste 9
12. Zobowiązanie-pojęcie, rodzaje 9
13. Solidarność dłużników i wierzycieli 10
14. Wygaśnięcie zobowiązania 10
15. Wykonanie zobowiązania 11
16. Umowa – istota, treść, rola w obrocie 11
17. Rodzaje umów 11
18. Zasada swobody umów 13
19. Odpowiedzialność cywilna – pojęcie, rodzaje 13
20. Spadek – pojęcie 14
21. Rodzaje dziedziczenia 14
22. Testament 15
1. Pojęcie i przedmiot prawa cywilnego
Przedmiotem prawa cywilnego są stosunki majątkowe i niektóre osobiste, zaistniałe między podmiotami prawa. Cechą istotną i charakterystyczną prawa cywilnego jest równorzędność podmiotów tzn., że żaden z podmiotów w istniejącym stosunku prawnym nie jest podporządkowany drugiemu. Równorzędność podmiotów prawa różni prawo cywilne od prawa administracyjnego i prawa finansowego, których przedmiotem są również stosunki majątkowe. Są to jednak stosunki kształtowane nie na zasadzie równorzędności podmiotów, lecz zwierzchnictwa organów administracyjnych np. decyzja organu administracyjnego o wywłaszczeniu czy
o nałożeniu podatku. Zakres zagadnień regulowanych przez prawo cywilne jest bardzo szeroki. Stąd potrzeba jego podziału na działy według problematyki, której dotyczy. Działami prawa cywilnego są:
• Część ogólna obejmuje przepisy mające zastosowanie we wszystkich działach prawa cywilnego. Mogą też one mieć zastosowanie w innych gałęziach prawa. Ich treścią są istotne i wspólne dla poszczególnych stosunków prawnych, kształtowanych na gruncie norm zawartych w pozostałych częściach prawa cywilnego, normy i zasady, których pominięcie stawia pod znakiem zapytania ważność czynności prawnej dokonanej na gruncie prawa rzeczowego, zobowiązaniowego czy spadkowego.
• Prawo rzeczowe jest zespołem przepisów normujących instytucję własności i niektóre inne prawa do korzystania z rzeczy. Prawo zobowiązaniowe reguluje s t o s u n k i p r a w n e p o w s t a j ą c e m i ę d z y p o d m i o t a m i w z w i ą z k u z dokonywaną wymianą dóbr i świadczeniem usług. Dotyczy zatem stosunków zachodzących między wierzycielem a dłużnikiem zobowiązanym do spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela.
• Prawo spadkowe obejmuje zespół przepisów prawnych odnoszących się do przejścia ogółu cywilnych, majątkowych praw i obowiązków osoby zmarłej na spadkobierców.
• Prawo autorskie i wynalazcze jest zbiorem norm chroniących dobra niematerialne takie jak: dzieła literackie, naukowe, artystyczne, wynalazcze i związane z nimi prawa majątkowe.
2. Zdolność prawna
Osobą fizyczną jest każdy człowiek. Pozostaje nią od urodzenia aż do śmierci. Każdy człowiek jako osoba fizyczna posiada zdolność prawną, tj. zdolność do posiadania określonych praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego. Zdolność tę nabywa z chwilą poczęcia, a traci z chwilą śmierci. Aktem stwierdzającym śmierć człowieka jest akt zgonu wydawany przez urząd stanu cywilnego, lub w przypadkach szczególnych (brak dowodu śmierci, a wszystko wskazuje na to że dana osoba, która w pewnych okolicznościach zaginęła, nie żyje) orzeczenie sadu o uznaniu osoby za zmarłą.
3. Zdolność do czynności prawnych – rodzaje
Od zdolności prawnej odróżnić należy pojęcie zdolności do czynności prawnych. Pod pojęciem zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej rozumiemy jej możność wywoływania określonych skutków prawnych poprzez własne oświadczenia woli (czynności prawne). Rozróżnia się pełną i ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
• Pełną zdolność do czynności prawnych posiada człowiek, który ukończył 18 rok życia, czyli uzyskał pełnoletność. Pełnoletnią staje się też kobieta, która po ukończeniu 16 roku życia zawarła związek małżeński.
• Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiada osoba, która ukończyła lat 13. Taką samą zdolność posiada osoba pełnoletnia częściowo ubezwłasnowolniona orzeczeniem sądu.
4.Przedstawicielstwo
Nie zawsze osoba mająca zamiar wywołania zamierzonych skutków prawnych musi dokonać czynności osobiście. Z zastrzeżeniem wyjątków ustawą przewidzianych lub wynikających z charakteru czynności prawnej np. sporządzenie testamentu, można to osiągnąć za pośrednictwem osoby trzeciej. Osobę taką nazywa się przedstawicielem. Osobę zastępowaną przez przedstawiciela - osobą reprezentowaną. Upoważnienie przedstawiciela do działania na rzecz osoby reprezentowanej nazywa się umocowaniem. Rozróżniamy dwa rodzaje przedstawicielstwa:
• przedstawicielstwo ustawowe,
• pełnomocnictwo.
5. Forma czynności prawnych
Czynność prawna jest to oświadczenie woli człowieka mające na celu wywołanie określonych skutków prawnych. Zamierzonym stanem czynności prawnej może być powstanie, zmiana lub zniesienie już istniejącego stosunku prawnego. Rozróżnia się czynności prawne jednostronne np. złożenie oferty, sporządzenie testamentu
i dwustronne np. zawarcie umowy. Istotnym elementem czynności prawnej jest oświadczenie woli, czyli wyraźne uzewnętrznienie zamiaru wywołania pożądanego skutku prawnego. Wola może być przejawiona w różnej formie (pisemnie, ustnie),
a także przez każde inne zachowanie się osoby, które ujawnia dostatecznie jej zamiar (gest, mimika itp.). Są takie czynności prawne, dla ważności których ustawa wymaga zachowania wyraźnie określonej formy (np. forma pisemna, akt notarialny).
6. Wady oświadczenia woli
Wadami oświadczenia woli są, ujęte w art. 82-88 kodeksu cywilnego, nieprawidłowości zachodzące przy podjęciu decyzji lub związane z przejawem woli, które sprawiają, że oświadczenie woli jest lub może zostać uznane za pozbawione skuteczności prawnej (nieważne). Wyróżniamy pięć wad oświadczenia woli:
Brak świadomości lub swobody dotyczy nawet przemijających tylko zaburzeń psychicznych, jeżeli w chwili dokonywania czynności prawnych wyłączały one świadome (np. wskutek nadużycia alkoholu) lub swobodne (np. pod wpływem głodu narkotycznego) powzięcie decyzji lub wyrażenie woli. Dotyczy także przymusu fizycznego – ruchy człowieka poddane są ukierunkowanemu naciskowi zewnętrznemu.
Pozorność potajemne porozumienie z drugą stroną, co do tego, iż oświadczenie woli ujawnione wobec osób trzecich nie wywrze skutków prawnych. Mimo że pozorne oświadczenie woli jest bezwzględnie nieważne, ma ono doniosłość prawną dla osób trzecich, które odpłatnie nabyły prawo lub zwolnione zostały z zobowiązania, działając w zaufaniu, że oświadczenie woli nie zostało złożone dla pozoru.
Błąd niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie dotyczące okoliczności czynności prawnej. Ma doniosłość prawną tylko wtedy, gdy dotyczy treści czynności prawnej i gdy jest istotny. Może dotyczyć właściwości przedmiotu (w tym liczby) oraz treści zachowań określonych w czynności prawnej, a nawet oceny, czy jest to w ogóle czynność prawna oraz jakiego rodzaju.
Podstęp świadome wprowadzenie jakiejś osoby w błąd lub umocnienie jego błędnego mniemania w celu skłonienia jej do złożenia oświadczenia woli określonej treści. Również świadome przemilczenie pewnych informacji w razie obowiązku ich udzielenia. W razie podstępu można powołać się na błąd nawet gdy nie był on istotny lub gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.
Groźba zapowiedź wyrządzenia komuś krzywdy, w razie gdyby nie dokonał on żądanej czynności prawnej. Obejmuje przymus psychiczny i dotyczy jedynie przypadków celowego i bezprawnego działania innej osoby. Groźba musi być poważna, tzn. powodująca poważne niebezpieczeństwo dla osobistych lub majątkowych dóbr jakiejkolwiek osoby.
Prawo do uchylenie się od skutków prawnych w razie braku świadomości lub swobody, błędu, podstępu, groźby, wykonuje się przez złożenie kolejnego oświadczenia woli. Wymaga ono formy pisemnej, zastrzeżonej dla celów dowodowych. Składa się je drugiej stronie pierwotnej czynności prawne, a jeśli jej nie ma, osobie zainteresowanej w skutkach pierwotnej czynności prawnej. Termin na uchylenie się od skutków czynności prawnej wynosi jeden rok, przy czym w razie błędu liczony od jego wykrycia, natomiast w razie groźby, od dnia kiedy stan obawy ustał. Uchylenie się od skutków prawnych działa z mocą wsteczną i obejmuje wszystkie skutki od chwili złożenia wadliwego oświadczenia woli.
Roszczenie jest to prawo żądania od osoby zobowiązanej konkretnego zachowania się. Przedmiotem roszczeń mogą być różne świadczenia osoby zobowiązanej. Mogą one w szczególności polegać na działaniu np. zwrot pożyczki, lub na zaniechaniu działania np. zaprzestanie głośnego słuchania muzyki w czasie ciszy nocnej. Możliwość dochodzenia roszczeń jest ograniczona w czasie. Istnieją określone w prawie terminy, których przekroczenie powoduje przedawnienie roszczeń. Skutkiem przedawnienia jest to, że roszczenie traci rację bytu, albo jego dochodzenie przed sądem staje się niemożliwe (roszczenie nie wygasa, ale jest niezaskarżalne). Dłużnik powołując się na przedawnienie, może uchylić się od spełnienia świadczenia. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się lub mogło stać się wymagalnym. Natomiast ulega przerwaniu przez:
• każdą czynność przed sądem lub innym uprawnionym organem,
• uznanie roszczenia przez osobę zobowiązaną do świadczenia.
8. Terminy przedawnienia roszczeń
W przypadku przedawnienia roszczeń wyróżnia się terminy ogólne i szczególne. Ogólne terminy przedawnienia roszczeń określone są w art. 118 Kodeksu cywilnego, gdzie podstawowy termin przedawnienia wynosi 10 lat, natomiast 3 lata dla roszczeń o świadczenia okresowe, a także dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Terminy te stosuje się jednak tylko wtedy, gdy przepis szczególny nie przewiduje innego terminu przedawnienia roszczenia. Przykładem przepisu określającego inny termin przedawnienia jest art. 677 Kodeksu cywilnego wprowadzający roczny termin przedawnienia dla niektórych roszczeń z umowy najmu.
Roszczenia o świadczenia okresowe to roszczenia które dłużnik obowiązany jest spełniać w określonych z góry odstępach czasu. Typowym przykładem świadczenia okresowego może być czynsz najmu, świadczenie rentowe, czy też odsetki.
Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej powinny przysługiwać podmiotowi, który profesjonalnie zajmuje się działalnością gospodarczą i być z nią związane. Nie jest natomiast istotne przeciwko komu kierowane są te roszczenia. Mogą być bowiem kierowane przeciwko innej osobie prowadzącej działalność gospodarczą, jak również przeciwko konsumentowi.
9. Własność jako prawo rzeczowe
Nabycie własności może mieć charakter pierwotny lub pochodny. Pierwotnymi sposobami nabycia własności są: wywłaszczenie, zasiedzenie, zawłaszczenie rzeczy niczyjej. W nabywaniu własności sposobem pierwotnym, nabywca nie wywodzi swego prawa z prawa własności innych osób. Pochodnymi sposobami nabycia i utraty własności są przede wszystkim przeniesienie, spadkobranie oraz nabycie majątku przez łączenie się osób prawnych. Tu prawo jednych osób przechodzi na inne osoby. Nabywca sposobem pierwotnym nie jest w zasadzie ograniczony dotychczasowym prawem właściciela. Natomiast nabywca własności sposobem pochodnym nabywa ją w tych granicach i z tymi obciążeniami, w jakich miał ją poprzednik. 7
i nienaruszania. Uprawnieniami wynikającymi z prawa własności jest przysługujące właścicielowi rzeczy roszczenie windykacyjne w przypadku pozbawienia go jego rzeczy, a roszczenie negatoryjne w przypadku innego, aniżeli pozbawieni właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, naruszenia własności. Obydwa roszczenia nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości. Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi jego rzeczy o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Podobnie w tym samym terminie ulegają przedawnieniu roszczenia samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi (mogą one dotyczyć w szczególności zwrotu nakładów, które zwiększyły wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi).
10. Współwłasność – pojęcie, rodzaje
Współwłasność jest samodzielną instytucją prawną gdyż geneza jej pochodzenie bierze swój początek w prawie własności. Wzajemne stosunki między współwłaścicielami są stosunkami prawno-rzeczowymi. Wynikają z nich także stosunki o charakterze obligacyjnym. Przykładem może być korzystanie z rzeczy
i zarządu wspólnym prawem. Jednakże są to rzeczy uboczne, nie wynikające z istoty współwłasności. Źródłem współwłasności może być czynność prawna (np. sprzedaż udziału przez właściciela całości), a ze zdarzeń prawnych (np. otwarcie spadku, zawarcie małżeństwa lub jego ustanie). Współwłasność ułamkowa polega na tym, że udział każdego współwłaściciela we wspólnym prawie jest określony kwotowo ułamkiem. Ułamek określa zakres uprawnień współwłaściciela w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych wobec innych współwłaścicieli. Wielkość udziałów wynika z umowy, czynności prawnej jednostronnej (testament), zdarzeń prawnych (śmierć osoby - otwarcie spadku).
W ramach współwłasności ułamkowej występują:
• współwłasność przymusowa, której charakterystyczną cechą jest niedopuszczalność jej zniesienia dopóty, dopóki trwa stosunek prawny, z którym ta współwłasność jest związana. Przykładem takiej współwłasności jest współwłasność w częściach ułamkowych gruntu oraz części budynku nie przeznaczonych do użytku właścicieli poszczególnych lokali.
• współwłasność gruntowa, której charakterystyczną cechą jest ograniczenie współuprawnionych w zakresie zbywania udziałów i wyłączenie możliwości zniesienia współwłasności,
• współwłasność łączna, która może powstać tylko z określonych stosunków prawnych na podstawie przepisów regulujących te stosunki. Z istoty współwłasności łącznej wynika jej bez udziałowy charakter i dlatego współwłaściciel nie może rozporządzać swoim prawem dopóty, dopóki trwa współwłasność łączna.
W odróżnieniu od współwłasności w częściach ułamkowych, współwłasność łączna nie jest samoistnym stosunkiem prawnym, zawsze bowiem jest nierozerwalnie związana ze szczególnym podstawowym stosunkiem prawnym o charakterze osobistym, bez którego nie może ani powstać ani istnieć. Takim stosunkiem może być małżeństwo albo stosunek spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej.
Użytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym pośrednim między prawem własności a prawami rzeczowymi ograniczonymi. Od użytkowania (zwykłego), jako ograniczonego prawa rzeczowego, użytkowanie wieczyste różni się tym, że użytkownik wieczysty może korzystać i rozporządzać swoim prawem jak właściciel. Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty państwowe lub stanowiące własność gmin i ich związków oddawane pod zabudowę osobom fizycznym, spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego lub innym osobom prawnym. Dotyczy to w szczególności terenów państwowych w miastach i osiedlach, a także położonych poza ich granicami, lecz włączonych do planu zagospodarowania przestrzennego miasta lub osiedla. Użytkowanie wieczyste ustanawia się na okres 99 lat; wyjątkowo na okres krótszy, jednak nie krótszy niż 40 lat.
12. Zobowiązanie - pojęcie, rodzaje
Zobowiązanie jest to stosunek prawny między dwiema lub więcej osobami, w którym jedna zwana wierzycielem może żądać od drugiej zwanej dłużnikiem określonego zachowania się - świadczenia. Uprawnienie wierzyciela to wierzytelność, a zobowiązanie dłużnika - dług. Uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika stanowią treść stosunku zobowiązaniowego. Źródła zobowiązań stanowią:
• umowy
• akt administracyjny
• czyny dozwolone niektóre niedozwolone:
- czyny własne
- czyny osób trzecich
- czyny funkcjonariuszy państwowych
- czyny wyrządzające szkody moralne
- wyrządzenie szkody przez rzeczy i zwierzęta
- wyrządzenie szkody przez siłę wyższą
• bezpodstawne wzbogacenie - polega na uzyskaniu korzyści majątkowej kosztem innej osoby, bez podstawy prawnej. Skutkiem bezpodstawnego wzbogacenia jest powstanie stosunku zobowiązaniowego między zubożonym a wzbogaconym.
Czyny niedozwolone - jest to zawinione działanie wyrządzające szkody innej osobie. Skutkiem czynu niedozwolonego jest powstanie zobowiązania miedzy sprawca szkody a poszkodowanym, którego treścią jest przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego bądź zapłacenie odszkodowania.
13. Solidarność dłużników i wierzycieli
Zobowiązania solidarne mają miejsce tylko wtedy, gdy wynikają:
• z czynności prawnej (woli stron) np. w umowie pożyczki postanowiono, że pożyczkobiorcy są solidarnie odpowiedzialni,
• z ustawy.
Wyróżniamy dwa rodzaje zobowiązań solidarnych:
Solidarność dłużników (bierna) wyraża się tym, że wierzyciel może żądać spełnienia świadczeni w całości lub części od wszystkich dłużników, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a wykonanie zobowiązania przez jednego z nich zwalnia od tego obowiązku pozostałych. Solidarność bierna chroni interesy wierzyciela, gdyż to od jego decyzji zależy od kogo i w jakim zakresie, w jaki sposób chce zaspokoić swe roszczenie. (wypłacalność tylko jednego z dłużników). Każdy z dłużników odpowiada za całość długu, aż do całkowitego zaspokojenia wierzyciela.
Solidarność wierzycieli czynna polega na tym, że dłużnik może spełnić całe świadczenie na ręce jednego z nich, zobowiązanie wygasa wtedy u wszystkich wierzycieli. Dłużnik może samemu wybrać, któremu z wierzycieli zwróci dług. Wytoczenie powództwa przez jednego z wierzycieli oznacza, że świadczenie winno być wykonane do jego rąk. Przy zobowiązaniach solidarnych mają miejsce roszczenia regresowe. Są to wzajemne stosunki między współzobowiązanymi i współuprawnionymi. Jeśli w solidarności biernej np. świadczenie spełni tylko jeden z dłużników, wówczas staje się on wierzycielem w nowym zobowiązaniu w stosunku do reszty dłużników. Natomiast w solidarności czynnej gdy np. jeden z wierzycieli przyjął świadczenie w całości, wtedy staje się on dłużnikiem w nowym stosunku cywilnoprawnym wobec pozostałych wierzycieli.
14. Wygaśnięcie zobowiązania
Wygaśniecie zobowiązania następuje wskutek jego wykonania. Spełniony zostaje wtedy społeczno-gospodarczy cel zobowiązania. Kodeks cywilny przewiduje jednak, że zobowiązanie może wygasnąć na skutek innych przyczyn np. złożenie do depozytu sądowego. Zdarzenia prawne powodujące wygaśniecie zobowiązań:
• śmierć dłużnika
• dobrowolne zwolnienie z długu
• świadczenia w miejsce wykonania polega na spełnieniu przez dłużnika za zgodą wierzyciela innego świadczenia, zamiast świadczenia, do którego był zobowiązany
• odnowienie – polega na zobowiązaniu dłużnika do spełnienia innego świadczenia
• w miejsce dotychczasowego lub nawet tego samego, lecz z innej podstawy prawnej
• złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego w wypadkach przewidzianych przepisami jest równoznaczne z wykonaniem zobowiązania wobec wierzyciela, przykładowo może ono nastąpić, gdy nie wiadomo dokładnie, kto jest wierzycielem
• potrącenie, kompensacja – może mieć miejsce, jeżeli obydwie strony (np. pozostają z sobą w stosunkach handlowych) mają względem siebie wzajemne wierzytelności. Istnieje wtedy możliwość potracenia tj. wzajemnego skompensowania. Kodeks przewiduje dokładnie, kiedy potrącenie jest dopuszczalne. Konieczne jest miedzy innymi, aby wierzytelności były jednorodne (nie można, bowiem potrącić świadczenia dostarczenia samochodu ze świadczeniem w postaci wybudowanego garażu). Wierzytelności muszą być również wymagalne.
15. Wykonanie zobowiązania
Wykonanie zobowiązania polega na spełnieniu przez dłużnika świadczenia, do którego był on zobowiązany. Oczywiście zobowiązanie zostanie wykonane wtedy, gdy świadczenie zostanie spełnione w sposób należyty. Przy wykonaniu zobowiązań obowiązują następujące zasady:
• zasada realnego wykonania zobowiązania
• zasada należytej staranności
• zasada odpowiedniej jakości świadczenia
• zasada osobistego wykonania zobowiązania
• zasada niedopuszczalności odmowy przyjęcia świadczenia częściowego
Niewykonanie zobowiązania może pociągać za sobą następujące skutki:
• obowiązek naprawienia szkody
• nieprzyjęcie świadczenia
• nabycie rzeczy na koszt dłużnika
• wykonanie zastępcze na koszt dłużnika
16. Umowa – istota, treść, rola w obrocie
Umowa to nic innego jak forma zobowiązania do wykonania jakiejś konkretnej transakcji – czynności, jest to zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron. Oświadczenia woli stron muszą być zgodne (konsens). W drodze umowy dokonuje się sprzedaży, zamiany, darowizny, najmu, dzierżawy i innych czynności prawnych. Wyjątkiem od zasady dwustronności umowy jest umowa spółki cywilnej, zawarta przez trzech lub więcej wspólników. Można uznać, że każdy z nich jest stroną tej umowy. Najpopularniejszą formą zawarcia umowy jest oferta i jej przyjęcie w drodze rokowań.
17. Rodzaje umów
Umowa przedwstępna – powinna zawierać stwierdzenia co do postanowień przyszłej umowy oraz termin jej zawarcia. Przy zawieraniu takiej umowy można zastrzec sobie np. zadatek, odstąpienie od umowy w konkretnych przypadkach itp. Umowy tego typu powinny być potwierdzone x.xx. pieczęcią i podpisem notariusza.
Zadatek, to nic innego jak określona suma pieniędzy zabezpieczająca ważność umowy jest to zaliczka na poczet przyszłego świadczenia, z kolei odstąpienie od umowy polega na tym, że można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo
to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.
Umowa zamiany – uregulowana w art. 603 – 604 Kodeksu Cywilnego. Przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy sprzedaży.
Umowa dostawy – przez umowę taką dostawca zobowiązuje się do dostarczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, dostarczenie ich w częściach lub w całości, pojedynczo, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i zapłacenia za nie. Umowa powstaje w formie pisemnej.
Umowa o dzieło – w tym przypadku wytwórca zobowiązuje się do wykonania konkretnego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. W umowie takiej chodzi o wykonanie oznaczonego dzieła to znaczy o rezultat końcowy usługi np. zamówienie uszycia spodni u krawca, którego obowiązkiem będzie wykonanie dzieła, a zamawiającego zapłata. Wszelkich materiałów do wykonania dzieła dostarcza przeważnie przyjmujący zamówienie lecz strony mogą umówić się co do tego inaczej. Przyjmujący zlecenie obowiązany jest wykonać dzieło w terminie oraz odpowiada za powstałe wady, które musi usunąć.
Umowa o roboty budowlane, to również umowa o dzieło z tą jednak różnicą, że jest umową typu inwestycyjnego. Umowa taka powinna być stworzona w formie pisemnej, a stronami są inwestor i wykonawca, który odpowiada z tytułu rękojmi za wady obiektu.
Umowa najmu, jest to zobowiązanie się wynajmującego do oddania najemcy rzeczy w utrzymanie na czas określony lub nieokreślony. Najemca ma obowiązek uiszczenia czynszu. Jest to odpłatne korzystanie z cudzej rzeczy tak ruchomej np. xxxxx, jak i nieruchomej np. budynek. Wynajmujący ma obowiązek oddać rzecz najemcy w stanie przydatnym do użytkowania zaś najemca uiszcza za to czynsz. Wynajmujący ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy.
Umowa dzierżawy – w tym przypadku wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca płaci umówiony czynsz. Różnicą pomiędzy najemcą, a dzierżawcą jest to, że dzierżawca ma prawo oprócz dzierżawy również do pobierania z niego pożytków.
Umowa użyczenia, jest umową, w której użyczający zobowiązuje się bezpłatnie użyczyć biorącemu rzecz na czas określony lub nieokreślony.
Zlecenie – polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności prawnych dla dającego zlecenie. Ten typ umów to świadczenie umowy. Zlecenie jest dokonanie określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Do obowiązków zleceniodawcy należy zapłata wynagrodzenia. Umowa taka wygasa przez wykonaniem zlecenia. To umowa o dokonanie czynności bez względu na jej rezultat.
Umowa agencyjna, to umowa, w której strona przyjmująca zlecenia (agent) zobowiązuje się w zamian za wynagrodzenie (prowizję) do stałego pośrednictwa przy zawieraniu umów oznaczonego rodzaju na rzecz dającego zlecenie lub do zawierania takich umów w jego imieniu. Do zawierania umów agent musi mieć pełnomocnictwo, które w razie wątpliwości jest domniemywane. Umowa agencyjna jest odpłatna i wzajemna. Wynagrodzenie agenta oblicza się najczęściej w formie odsetek od wartości zawartych umów i należy się muz chwilą zawarcia przez niego umowy.
Umowa komisu, w tym przypadku przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych, na rachunku zleceniobiorcy lecz w imieniu własnym. W umowie tej komisant występuje wobec osób trzecich w imieniu własnym jako strona (kupujący lub sprzedający). Do obowiązków komisanta należy zawarcie umowy z osobą trzecią na określonych w umowie warunkach. Obowiązkiem komisanta jest zapłata prowizji czyli wynagrodzenia
Umowa przewozu, to umowa, w której zobowiązuje się przewoźnika do przewiezienia osób lub rzeczy za wynagrodzeniem.
Umowa ubezpieczenia – polega na tym, że zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenia w razie zaistniałego objętego umową zdarzenia powodującego szkodę, natomiast ubezpieczony zobowiązuje się do uiszczenia składki.
18. Zasada swobody umów
W prawie zobowiązań występuje tzw. zasada swobody umów. Jest to podstawowa zasada umów zobowiązaniowych wyrażonych w Kodeksie Cywilnym. Zgodnie z tą zasadą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jeżeli chodzi o treść umowy, to strony kształtujące daną umowę maję do swojego wyboru trzy możliwości według, których mogą zawrzeć takiego rodzaju stosunek zobowiązaniowy:
19. Odpowiedzialność cywilna – pojęcie, rodzaje
Pod pojęciem odpowiedzialności cywilnej rozumiemy obowiązek naprawienia szkody, względnie wynagrodzenia krzywdy wyrządzonej innej osobie – obowiązek odszkodowania. Obowiązek odszkodowania powstaje z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego (odpowiedzialność kontraktowa), jak również z powodu wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym (odpowiedzialność deliktowa). W przypadku odpowiedzialności kontraktowej, wierzyciel domagający się odszkodowania winien tylko wykazać, że z powodu nienależytego, względnie zupełnego niewykonania zobowiązania poniósł szkodę. Nie jest zobowiązany udowodnić winy dłużnika. Jeżeli dłużnik chce uwolnić się od odpowiedzialności, to sam musi udowodnić brak swojej winy. Odpowiedzialność deliktowa (z tytułu czynów niedozwolonych) jest odpowiedzialnością na zasadzie winy. W pewnych przypadkach odpowiedzialność ta powstaje mimo braku winy. Nie jest ona wtedy następstwem zastosowania zasady winy, lecz zasady ryzyka lub słuszności.
Określenie pojęcia spadku ma podstawowe znaczenie przy omawianiu spraw związanych z dziedziczeniem. Spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, jak np. wierzytelności, własność rzeczy. Przechodzą one na spadkobierców z chwilą śmierci spadkodawcy.
21. Rodzaje dziedziczenia
Dziedziczenie – według definicji słownikowej – polega na tym, iż z chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego (spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców). Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami. Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia:
• ustawowe – następuje w sytuacji, gdy np. spadkodawca nie zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą
• testamentowe – spadkobiercą staje się osoba wskazana w testamencie
I Dziedziczenie ustawowe – krąg spadkobierców:
- małżonek,
- zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki, itd.),
- rodzice,
- rodzeństwo,
- zstępni rodzeństwa,
przy czym dziedziczenie krewnych nie charakteryzuje się wzajemnością, np. wnuk dziedziczy po swoim dziadku, lecz dziadek nie dziedziczy po swoim wnuku, dziecko brata/siostry spadkodawcy dziedziczy po swoim wujku, natomiast wuj nie dziedziczy po swoim siostrzeńcu.ę o otwarciu spadku, jednak nie później niż w rok od otwarcia spadku.
Kolejność dziedziczenia
Spadkobiercy ustawowi zostali podzieleni na grupy dochodzące kolejno do dziedziczenia ustawowego, przy czym spadkobiercy należący do grupy dalszej dochodzą do dziedziczenia dopiero wówczas, gdy nie ma spadkobierców należących do grupy bliższej. Wielkość udziałów poszczególnych spadkobierców określa szczegółowo Kodeks cywilny. Dzieli ona spadkobierców ustawowych na trzy grupy, do których należą:
• małżonek i dzieci spadkodawcy, a jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku w jego miejsce wchodzą jego zstępni
• małżonek spadkodawcy, jego rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa
• w przypadku braku spadkobierców należących do pierwszej i drugiej grupy, do dziedziczenia z ustawy dochodzi Skarb Państwa
II. Dziedziczenie testamentowe
Gdy spadkodawca pozostawił ważny testament wtedy dziedziczenie odbywa się na jego podstawie. Testament jest czynnością prawną na mocy której za życia określonej osoby dochodzi do ustalenia kto, w jakich częściach odziedziczy po śmierci tej osoby jej majątek, względnie jakie składniki tego majątku mają być zapisane i komu. Testament, oprócz typowych zapisów, może także zawierać szereg postanowień szczegółowych (np. ustanowienie tzw. zapisów i poleceń, powołanie wykonawcy testamentu, powołanie fundacji itp.). Sporządzenie testamentu ma na celu zwykle zmianę porządku dziedziczenia ustawowego.
Można wyróżnić trzy podstawowe formy w jakiej można sporządzić testament:
• testament notarialny (sporządzony przed notariuszem w formie aktu notarialnego)
• testament pisemny
• testament ustny (osoba zamierzająca rozporządzić swoim majątkiem w ten sposób winna oświadczyć swoją wolę wobec przewodniczącego zarządu gminy, sekretarza gminy lub kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w obecności co najmniej dwóch świadków)
Obok form podstawowych istnieją jeszcze tzw. testamenty szczególne, do których zalicza się:
• testament ustny, sporządzony w obawie rychłej śmierci. Oświadczenie woli składa się ustanie w obecności trzech świadków. Przed upływem roku treść oświadczenia winna zostać spisana ze wskazaniem miejsca i daty złożenia oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, oraz podpisana przez spadkodawcę i dwóch świadków lub przez wszystkich trzech świadków
• testament sporządzony na statku morskim lub powietrznym
• testament wojskowy
Wszystkie testamenty szczególne mają przejściowy charakter i tracą swoją moc z upływem sześciu miesięcy od momentu w którym ustały przyczyny dla których nie można było dochować zwykłej formy testamentu.
22. Testament
Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Tym samym testament jest jedyną czynnością pozwalającą spadkodawcy dysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci. Niedopuszczalne jest w prawie polskim zawieranie umów dziedziczenia. Umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.
Spadkodawca może
w testamencie w sposób swobodny wskazać osobę spadkobiercy. Swoboda testowania dotyczy także treści testamentu, co do sposobu rozrządzenia majątkiem spadkodawcy. Jednakże treść testamentu nie może być sprzeczna z ustawą, ani też nie może mieć na celu obejścia ustawy, jak również pozostawać w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.
Przedstawione w materiale treści mają charakter wyłącznie informacyjno- edukacyjny i nie stanowią porad prawnych. Wobec powyższego, nie ponosimy odpowiedzialności z tytułu powstania jakichkolwiek szkód, wynikających lub będących w związku z niniejszą publikacją lub z jakąkolwiek treścią zamieszczoną w niniejszym informatorze.
Zachęcamy do korzystania z pomocy adwokatów, radców prawnych oraz doradców obywatelskich, udzielanej w punktach w ramach nieodpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego, które to punkty zlokalizowane są na terenie powiatu śremskiego w następujących miejscach:
• Starostwo Powiatowe w Śremie
• Urząd Gminy w Brodnicy
• Urząd Miejski w Książu Wielkopolskim
• Urząd Miasta i Gminy w Dolsku
Fundacja na Rzecz Rewaloryzacji Miasta Śrem ul. Xxxxxxx 00
63-100 Nochowo
tel. (00) 00-00-000
kom: 000-000-000
e-mail: xxxxx@xxxxxxxx.xxxx.xxxx
CHCESZ SKORZYSTAĆ Z NIEODPŁATNEJ POMOCY ?
UMÓW SIĘ NA WIZYTĘ
nr 61 28 37 001 wew.311 lub bezpośredni 61 8197525
e-mail: xxxxxxxxxxxxxx@xxxxxx-xxxx.xx lub na stronie xxxxx://xx.xx.xxx.xx