Ć W I C Z E N I A N R 4
LEASINGU
Ć W I C Z E N I A N R 4
DEFINICJA
Art. 7091. k.c.
Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony,
a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
CHARAKTER PRAWNY UMOWY
UMOWA NAZWANA
– essentialia negotti są uregulowane
w Kodeksie cywilnym;
umowa leasingu jest szczególnym rodzajem
umowy o korzystanie z rzeczy;
usytuowana jest zaraz za przepisami
o najmie i dzierżawie;
oparta jest na przepisach o charakterze dyspozytywnym.
UMOWA KONSENSUALNA
– dochodzi do skutku przez zgodne
oświadczenia woli stron;
nie jest wymagane przekazanie
przedmiotu umowy.
UMOWA ODPŁATNA
– odbywa się za wynagrodzeniem
w postaci rat leasingowych;
leasingobiorca uzyskuje określoną korzyść majątkową.
UMOWA WZAJEMNA
– obie strony umowy zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednim
świadczeniem drugiej strony
CHARAKTER PRAWNY UMOWY
UMOWA DWUSTRONNIE
ZOBOWIĄZUJĄCA
– obowiązek spełnienia świadczenia ciąży na obu stronach umowy leasingu, każda strona jest wierzycielem
i dłużnikiem w stosunku do drugiej.
UMOWA TERMINOWA
UMOWA HANDLOWA
– co najmniej jedna ze stron musi
prowadzić przedsiębiorstwo, a więc zarobkowo prowadzić
działalność gospodarczą.
UMOWA EMPIRYCZNA
– jej model został wykształcony przez praktykę obrotu gospodarczego; ma wiele cech zbliżonych do innych umów.
STRONY UMOWY
FINANSUJĄCY
poprzednio leasingodawca
tylko
podmiot przedsiębiorstwo art. 431 k.c.;
prowadzący
w rozumieniu
osoby fizyczne, osoby prawne, podmiot ustawowy prowadzący działalność gospodarczą w zakresie umów leasingowych we własnym imieniu, zarobkowo i w sposób ciągły.
KORZYSTAJĄCY
poprzednio leasingobiorca
wszystkie podmioty prawne, które chcą używać rzeczy albo używać rzeczy i pobierać z niej pożytki;
jeżeli to przedsiębiorca – wtedy
obrót profesjonalny.
PRZEDMIOT ŚWIADCZENIA FINANSUJĄCEGO
nieruchomości
ruchomości
zbiory rzeczy
RZECZY
PRZEDMIOTEM ŚWIADCZENIA FINANSUJĄCEGO NIE MOŻE BYĆ:
dobra niematerialne
prawa
przedsiębiorstwo (art. 551 k.c.)
gospodarstwo rolne (art. 553 k.c.)
części składowe rzeczy (art. 47 § 1 k.c.)
PRZEDMIOT ŚWIADCZENIA KORZYSTAJĄCEGO
RATY WYNAGRODZENIA
RATY WYNAGRODZENIA
PIENIĘŻNY
CHARAKTER
RATY WYNAGRODZENIA
RATY WYNAGRODZENIA
ZAWARCIE UMOWY LEASINGU
• dochodzi do skutku solo consensu
• wg ogólnych zasad k.c. (złożenie i przyjęcie oferty art. 66 i nast. k.c., negocjacje
art. 72 k.c., aukcja i przetarg)
• może ją poprzedzać zawarcie umowy przedwstępnej
• oferta finansującego ma najczęściej formę formularza
• właściwe wykorzystanie wzorców umownych jest charakterystyczne dla
zawarcia umowy leasingowej
• mogą mieć formę umów adhezyjnych (przez przystąpienie)
Art. 7092 . k.c.
Umowa leasingu powinna być zawarta na piśmie pod
rygorem nieważności.
- zwiększenie pewności obrotu i jawności umowy leasingu w stosunku do osób trzecich i zabezpieczenie ich interesów
FORMA UMOWY
LEASINGU
CZAS TRWANIA
I ZAKRES KORZYSTANIA Z RZECZY
• umowa zawarta jedynie na czas oznaczony
używanie
użytek
z rzeczy
korzystanie:
używanie
i pobieranie
pożytków
pożytki cywilne
art. 53 § 2 k.c.
SPOŁECZNO-GOSPODARCZY CEL UMOWY LEASINGU
• wyzyskanie przeważającej części wartości użytkowej cudzej rzeczy w wyniku jej używania
i ewentualnie pobierania pożytków
• zamiar korzystającego nie obejmuje
zakupu rzeczy, choć to możliwe
KORZYSTAJĄCY:
• dysponuje środkami finansowymi, a nie rzeczą
• oczekuje zwrotu nakładów poczynionych na nabycie rzeczy i kosztów finansowania oraz
osiągnięcia zysku
• prawo własności rzeczy służy jako
zabezpieczenie wierzytelności
FINANSUJĄCY:
ŚWIADCZENIE USŁUGI
POLEGAJĄCEJ NA NABYCIU WŁASNOŚCI RZECZY
KREDYTOWANIE WŁASNOŚCI RZECZY PRZEZ WYŁOŻENIE ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH NA ZAKUP
FUNKCJE UMOWY LEASINGU
UNIEMOŻLIWIENIE ZUŻYCIA RZECZY W CAŁOŚCI LUB W PRZEWAŻAJĄCEJ CZĘŚCI
1. nabycie rzeczy od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w umowie leasingu; nabycie wiąże się z celem umowy leasingu, jakim jest oddanie do używania albo do używania i pobierania pożytków;
2. wydanie rzeczy korzystającemu:
art. 7094 k.c.
§ 1. Finansujący powinien wydać korzystającemu rzecz w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili wydania finansującemu przez zbywcę.
§ 2. Finansujący nie odpowiada wobec korzystającego za
przydatność rzeczy do umówionego użytku.
§ 3. Finansujący obowiązany jest wydać korzystającemu razem z rzeczą odpis umowy ze zbywcą lub odpisy innych posiadanych dokumentów dotyczących tej umowy, w szczególności odpis dokumentu gwarancyjnego co do jakości rzeczy, otrzymanego od zbywcy lub producenta.
OBOWIĄZKI
FINANSUJĄCEGO
3. przeniesienie własności rzeczy, gdy finansujący zobowiązał się bez dodatkowego świadczenia przenieść na korzystającego własność rzeczy po upływie oznaczonego w umowie czasu trwania umowy leasingu; powinien tego dokonać w terminie miesiąca od upływu terminu umowy leasingu, chyba że strony uzgodniły inny termin;
4. niezwłoczne zawiadomienie korzystającego o zbyciu przez niego rzeczy będącej przedmiotem leasingu
5. znoszenie używania rzeczy i pobierania z niej
pożytku
6. odbiór rzeczy po zakończeniu umowy leasingu
OBOWIĄZKI
FINANSUJĄCEGO
1. odbiór rzeczy od zbywcy
2. zapłata rat wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w terminach
umówionych:
– wynagrodzenie powinno być równe co najmniej cenie lub
wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego
– jeżeli korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia (postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nieważne)
3. ponoszenie kosztów ubezpieczenia rzeczy od jej utraty w czasie trwania leasingu:
Art. 7096 [Koszty ubezpieczenia]
Jeżeli w umowie leasingu zastrzeżono, że korzystający obowiązany jest ponosić koszty ubezpieczenia rzeczy od jej utraty w czasie trwania leasingu, w braku odmiennego postanowienia umownego, koszty te obejmują składkę z tytułu ubezpieczenia na ogólnie przyjętych warunkach.
OBOWIĄZKI
KORZYSTAJĄCEGO
4. utrzymanie rzeczy w należytym stanie:
Art. 7097 [Obowiązki korzystającego]
§ 1. Korzystający obowiązany jest utrzymywać rzecz w należytym stanie, w szczególności dokonywać jej konserwacji i napraw niezbędnych do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem jej zużycia wskutek prawidłowego używania, oraz ponosić ciężary związane z własnością lub posiadaniem rzeczy.
§ 2. Jeżeli w umowie leasingu nie zostało zastrzeżone, że konserwacji i napraw rzeczy dokonuje osoba mająca określone kwalifikacje, korzystający powinien niezwłocznie zawiadomić finansującego o konieczności dokonania istotnej naprawy rzeczy.
§ 3. Korzystający obowiązany jest umożliwić finansującemu
sprawdzenie rzeczy w zakresie określonym w § 1 i 2.
OBOWIĄZKI
KORZYSTAJĄCEGO
5. używanie i pobieranie pożytków w sposób określony w umowie:
Art. 7099 k.c.
Korzystający powinien używać rzeczy i pobierać jej pożytki w sposób określony w umowie leasingu, a gdy umowa tego nie określa - w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy.
Art. 70910 k.c.
Bez zgody finansującego korzystający nie może czynić w rzeczy zmian, chyba że wynikają one z przeznaczenia rzeczy.
Art. 70912 k.c.
§ 1. Bez zgody finansującego korzystający nie może oddać rzeczy
do używania osobie trzeciej.
§ 2. W razie naruszenia obowiązku określonego w § 1, finansujący może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia.
OBOWIĄZKI
KORZYSTAJĄCEGO
1. prawo do umówionego w ratach wynagrodzenia za
korzystanie z rzeczy przez korzystającego
2. sprawdzenie rzeczy, w szczególności czy znajduje się w należytym, niepogorszonym stanie, z uwzględnieniem jej zużycia wskutek prawidłowego używania
3. finansujący może sprawdzić czy konserwacja dokonywana przez korzystającego jest prowadzona prawidłowo
4. wyrażenie zgody na oddanie rzeczy do używania osobie trzeciej
5. finansujący wyraża zgodę na dokonanie zmian w rzeczy
6. może w czasie umowy zbyć rzecz będącą przedmiotem leasingu – nabywca wstępuje wówczas w stosunek leasingu na miejsce finansującego
UPRAWNIENIA
FINANSUJĄCEGO
1. używania rzeczy albo używania i pobierania z niej
pożytków (koncepcja alternatywnego rozstrzygnięcia)
Art. 7099 k.c.
Korzystający powinien używać rzeczy i pobierać jej pożytki w sposób określony w umowie leasingu, a gdy umowa tego nie określa - w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy.
2. żądanie przeniesienia własności rzeczy w terminie miesiąca od upływu czasu trwania leasingu (chyba że strony wyznaczyły inny termin), gdy finansujący zobowiązał się bez dodatkowego świadczenia przenieść na korzystającego własność rzeczy po upływie oznaczonego terminu
UPRAWNIENIA
KORZYSTAJĄCEGO
ZBYCIE RZECZY
ODDANEJ W LEASING
Art. 70914 k.c.
§ 1. W razie zbycia rzeczy przez finansującego nabywca wstępuje w stosunek leasingu na miejsce finansującego.
§ 2. Finansujący powinien niezwłocznie zawiadomić
korzystającego o zbyciu rzeczy.
ZAKOŃCZENIE UMOWY LEASINGU
1. z chwilą upływu czasu, na jaki została zawarta;
2. w razie rozwiązania umowy za zgodą stron;
3. w razie utraty rzeczy z powodu okoliczności, za które finansujący nie ponosi odpowiedzialności, w przypadku gdy utrata rzeczy nastąpiła po wydaniu korzystającemu (korzystający powinien niezwłocznie zawiadomić finansującego o utracie rzeczy)
• finansujący może wówczas żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz z tytułu ubezpieczenia rzeczy, a także naprawienia szkody (art. 7095 k.c.)
4 . w wyniku wypowiedzenia umowy przez finansującego, jeżeli:
• pomimo upomnienia przez finansującego na piśmie korzystający nie wykonuje obowiązków z Art. 7097 k.c.
• pomimo upomnienia przez finansującego korzystający używa rzeczy i pobiera z niej pożytki w sposób sprzeczny z określonym
w umowie;
• bez zgody finansującego korzystający poczynił w rzeczy zmiany, chyba że wynikają one z przeznaczenia rzeczy;
• bez zgody finansującego korzystający oddał rzeczy do używania osobie trzeciej;
• korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, a finansujący wyznaczył na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia.
Art. 471 k.c.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYKONANIE LUB NIENALEŻYTE WYKONANIE UMOWY
§ 3.Wykonanie przez korzystającego uprawnień określonych w § 2
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z
nie wpływa na jego obowiązki wynikające z umowy leasingu, chyba
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że że finansujący odstąpi od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy.
niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Art. 7098 k.c.
§ 1. Finansujący nie odpowiada wobec korzystającego za wady
rzeczy, chyba że wady te powstały na skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność. Postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nieważne.
§ 2. Z chwilą zawarcia przez finansującego umowy ze zbywcą z mocy ustawy przechodzą na korzystającego uprawnienia z tytułu wad rzeczy przysługujące finansującemu względem zbywcy, z
wyjątkiem uprawnienia odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą.
§ 4. Korzystający może żądać odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy, jeżeli uprawnienie
finansującego do odstąpienia wynika z przepisów prawa lub
umowy ze zbywcą. Bez zgłoszenia żądania przez korzystającego
finansujący nie może odstąpić od umowy ze zbywcą z powodu wad
rzeczy.
§ 5.W razie odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy, umowa leasingu wygasa. Finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz umowy ze zbywcą.
ZOBOWIĄZANIE KORZYSTAJĄCEGO DO NABYCIA RZECZY OD OZNACZONEGO ZBYWCY I NA WARUNKACH OKREŚLONYCH
W UMOWIE LEASINGU
ZOBOWIĄZANIE FINANSUJĄCEGO DO ODDANIA RZECZY KORZYSTAJĄCEMU DO UŻYWANIA ALBO DO UŻYWANIA I POBIERANIA POŻYTKÓW
ELEMENTY
PRZEDMIOTOWO- ISTOTNE UMOWY LEASINGU
ZOBOWIĄZANIE KORZYSTAJĄCEGO DO ZAPŁATY W UMÓWIONYCH RATACH WYNAGRODZENIA PIENIĘŻNEGO, RÓWNEGO CO NAJMNIEJ CENIE BĄDŹ WYNAGRODZENIA Z TYTUŁU NABYCIA RZECZY PRZEZ FINANSUJĄCEGO
LEASING A KREDYT I POŻYCZKA
UMOWA POŻYCZKI Art. 720 k.c. § 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. | • w umowie pożyczki przedmiotem jest ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku; • finansujący nie zobowiązuje się do przeniesienia własności rzeczy, tak jak to jest przy pożyczce; • pożyczka może być odpłatna albo nieodpłatna – leasing zawsze odpłatny. |
UMOWA KREDYTU Art. 69 PrBank 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. | • w umowie kredytowej przedmiotem jest określona kwota środków pieniężnych; • w kredycie należy zwrócić taki sam a nie ten sam przedmiot umowy jak w leasingu; |
LEASING OPERACYJNY
• leasing operacyjny cechuje się krótkotrwałością umowy (z reguły do 3 lat)
– wykorzystywany w procesie realizacji dużych wielozadaniowych inwestycji
• zawierany na okres krótszy od czasu amortyzacji rzeczy
• inwestor może wykorzystać ten rodzaj leasingu np. do zdobycia majątku
niezbędnego do przeprowadzenia prac budowlanych w fazie inwestycyjnej
Art. 17b ust. 1 i 2 u.p.d.o.p. i art. 23b ust. 1 i 2 u.p.d.o.f.
– gdy umowa, została zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji, jeżeli przedmiotem umowy leasingu są podlegające odpisom amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne, albo została zawarta na okres co najmniej 5 lat, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym nieruchomości;
– suma ustalonych opłat w umowie leasingu, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej będących uprzednio przedmiotem takiej umowy odpowiada co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia następnej umowy leasingu;
LEASING FINANSOWY
• długoterminowy charakter umowy, zbliżony do gospodarczej używalności przekazanego dobra z jednoczesnym zagwarantowanym prawem zakupu po okresie trwania umowy, pod warunkiem spłaty przez leasingobiorcę wszystkich rat
• opłaty ponoszone przez korzystającego w okresie trwania umowy pokrywają całkowite koszty leasingodawcy oraz zapewniają określony zysk
• korzystający przejmuje na siebie pełne ryzyko związane z przedmiotem leasingu oraz pokrywa wszelkie koszty dotyczące jego utrzymania i ubezpieczenia także podatki i opłaty związane z jego eksploatacją
art. 17f ust. 1 i 2 u.p.d.o.p. i art. 23f ust. 1 i 2 u.p.d.o.f.)
– suma ustalonych w umowie leasingu opłat, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej będących uprzednio przedmiotem takiej umowy odpowiada co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia następnej umowy leasingu;
– umowa zawiera postanowienie, że w podstawowym okresie umowy
leasingu odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający
LEASING OPERACYJNY | LEASING FINANSOWY | |
CZAS TRWANIA UMOWY | nie krótszy niż 40% tzw. normatywnego okresu amortyzacji środka trwałego bądź 5 lat – w przypadku nieruchomości. | oznaczony, bez ograniczeń |
CEL UMOWY | tylko używanie środka trwałego przez czas leasingu albo używanie go w trakcie trwania umowy oraz wykup po jej zakończeniu za wartość wykupu | używanie |
Leasing bezpośredni polega na tym, że rzecz oddawana jest w leasing bezpośrednio przez jej producenta (wytwórcę), natomiast w konstrukcji leasingu pośredniego przedsiębiorca leasingowy nabywa rzecz od wytwórcy i następnie oddaje ją korzystającemu do używania.
Art. 70918. k.c.
Do umowy, przez którą jedna strona zobowiązuje się oddać rzecz stanowiącą jej własność do używania albo do używania i pobierania pożytków drugiej stronie, a druga strona zobowiązuje się zapłacić właścicielowi rzeczy w umówionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej wartości rzeczy w chwili zawarcia tej umowy, stosuje się odpowiednio przepisy niniejszego tytułu.
LEASING
BEZPOŚREDNI I POŚREDNI
Leasing operacyjny „mokry” – głównie w branży okrętowej, poza leasingiem przedmiotu (np. statku morskiego), świadczy dodatkowo inne, określone w umowie usługi (np. zapewnia personel, paliwo do przedmiotu leasingu).
Leasing „sale and lease back” (zwrotny) – właściciel środka trwałego sprzedaje go przedsiębiorstwu leasingowemu, a następnie ten sam środek trwały bierze w leasing. Na celu uzyskanie natychmiastowego dopływu gotówki oraz określonych korzyści podatkowych.
INNE RODZAJE LEASINGU
UMOWA
FAKTORINGU
CHARAKTER PRAWNY UMOWY FAKTORINGU
umowa nienazwana
umowa handlowa
umowa konsensualna
umowa dwustronnie zobowiązująca
umowa wzajemna
umowa
odpłatna
faktoring polega na nabyciu przez faktora
określonych wierzytelności bezspornych co do wysokości i zasady, przysługujących przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży, usługi lub dostawy w
zamian za kwotę odpowiadającą wierzytelności, pomniejszoną o wynagrodzenie (prowizję) faktora
przedmiotem umowy mogą być także wierzytelności przyszłe
DEFINICJA UMOWY FAKTORING
ponadto faktor w ramach umowy zobowiązuje się do dokonywania innych czynności na rzecz
faktoranta, niezwiązanych bezpośrednio z
przelewem wierzytelności
• umowa faktoringu umożliwia faktorantowi, czyli przedsiębiorcy, uzyskanie środków finansowych z tytułu przelewu wierzytelności
przed terminem wymagalności (faktorant utrzymuje stabilność finansową bez konieczności zaciągania kredytu)
• interes ekonomiczny faktora, czyli banku, polega na nabyciu wierzytelności od przedsiębiorcy za cenę niższą od wartości nominalnej, a więc z dyskontem
CEL
ZAWARCIA UMOWY
FAKTORINGU
PRZEDMIOT UMOWY
FAKTORINGU
FAKTORING
PODSTAWOWY
– PRZELEW
WIERZYTELNOŚCI
UZUPEŁNIAJĄCY
– ŚWIADCZENIE
INNYCH USŁUG
PRZEDMIOT UMOWY FAKTORINGU
• podstawowym przedmiotem umowy factoringu jest przelew wierzytelności, z chwilą zawarcia umowy dochodzi do przeniesienia wierzytelności z przedsiębiorcy na faktora, chyba że strony ustalą inną datę przejścia wierzytelności niż data zawarcia umowy lub chodzi tylko o zobowiązanie się do przedstawienia faktorowi wierzytelności z prawem tego ostatniego do nabycia lub nie, ewentualnie gdy przedmiotem nabycia mogą być wierzytelności przyszłe;
• wierzytelności będące przedmiotem umowy w zasadzie charakteryzuje krótki termin zaspokojenia
– od 14 do 210 dni;
• nie istnieją żadne przeszkody prawne, aby wierzytelności charakteryzujące się dłuższym terminem zaspokojenia były przedmiotem takiej umowy, wraz z przejściem na rzecz faktora wierzytelności głównej przechodzą również wszelkie prawa związane z tą wierzytelnością.
PRZELEW WIERZYTELNOSCI
• zawsze odpłatny
• jej przedmiotem są najczęściej krótkoterminowe wierzytelności przyszłe oraz jeszcze niewymagalne wierzytelności istniejące
• w wyniku przelewu przechodzi na faktora cała wierzytelność główna – prawo domagania się zapłaty ceny za sprzedany towar, albo wynagrodzenia za wykonaną usługę
• przedmiotem cesji nie może być wierzytelność, której sprzeciwiałby się ustawie,
właściwości zobowiązania albo zastrzeżeniu umownemu
MOTYWY EKONOMICZNE WYBORU FAKTORINGU JAKO
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA
1. brak nowoczesnego zaplecza i profesjonalnego personelu administracyjno-księgowego
2. potrzeba zabezpieczenia się przed opóźnieniami w płatnościach kontrahentów oraz
wzrost ich oczekiwań co do wydłużania okresów odroczenia zapłaty
3. trudności w uzyskaniu kredytu z innych źródeł, szczególnie bankowych
4. wahania sezonowe działalności przedsiębiorstwa i wywołane tym okresowe spiętrzenia
w pracy administracji i księgowości
5. skomplikowana procedura fakturowania stosowną przez klientów
6. potrzeba skorzystania z usług marketingowych faktora
ŚWIADCZENIA DODATKOWE
dochodzenie od
dłużników należności z tytułu umowy faktoringu
prowadzenie doradztwa prawnego lub ekonomicznego
prowadzenie badań rynku na rzecz faktoranta
przeprowadzanie okresowych analiz sytuacji ekonomicznej dłużników
udzielanie zaliczek lub
kredytów
FUNKCJE FAKTORINGU
FINANSOWANIA
USŁUGOWA
GWARANCYJNA
STRONY UMOWY FAKTORINGU
FAKTORANT
przedsiębiorca, określany
np. jako klient,
sprzedawca, usługodawca,
zbywca wierzytelności;
FAKTOR
bank, wyspecjalizowane spółki
faktoringowe
DŁUŻNIK
nie jest stroną umowy faktoringu, tj. podmiot będący stroną umowy sprzedaży
(kupującym), świadczenia usług
(usługobiorcą)
RODZAJE UMOWY FAKTORINGU
FAKTORING
WŁAŚCIWY
FAKTORING
NIEWŁAŚCIWY
faktor na mocy umowy o cesję wierzytelności przejmuje wszelkie wierzytelności przysługujące faktorantowi, czyli klientowi banku;
na faktora przechodzi pełne ryzyko niewypłacalności dłużnika zbywanej wierzytelności;
FAKTORING
WŁAŚCIWY
faktorowi nie przysługuje regres do faktoranta z tytułu niewypłacalności dłużnika cedowanej wierzytelności (del credere)
GWARANCJA DEL CREDERE
• zakres przedmiotowy swobodnie kształtowany w umowie
• może być ograniczona jedynie do wierzytelności wybranych dłużników, legitymujących się
dostatecznie wysoką wiarygodnością finansową
• faktor może być uprawniony do wskazywania wierzytelności służących jedynie wobec wybranych dłużników
• przejęcie pełnego ryzyka za wypłacalność dłużnika jest najczęściej wyłączone
w przypadku, gdy przyczyna niewykonania umowy leży po stronie faktoranta, tj. w razie
niezgodności towaru z umową, odpowiedzialności z tytułu gwarancji jakości, rękojmi itp.
RODZAJE FAKTORINGU WŁAŚCIWEGO
OTWARTY | Dłużnik (nabywca towaru lub usługi) zostaje niezwłocznie powiadomiony o dojściu do skutku umowy factoringowej. |
PÓŁOTWARTY | Dostawca towaru lub usługi nie powiadamia dłużnika (odbiorcy towaru lub usługi) o zawarciu umowy factoringu, natomiast faktor czyni to dopiero w momencie wezwania odbiorcy towaru (usług) do zapłaty. |
TAJNY | Odbiorca towaru (usługobiorca) nie zostaje powiadomiony o zawarciu umowy factoringu. |
POWIERNICZY | Bank, do którego należy dany zbywca towarów lub usług upoważnia faktora do wykonywania określonych usług factoringowych na rzecz zbywcy towarów i usług i ściągania od odbiorców tych towarów i usług (dłużnika) oznaczonych wierzytelności. |
FAKTORING NIEWŁAŚCIWY
w wyniku zawarcia umowy nie dochodzi do przejścia na faktora ryzyka niewypłacalności dłużnika,
czyli cesja wierzytelności między zbywcą wierzytelności a faktorem nie ma charakteru definitywnego
faktor, w przypadku niewypłacalności dłużnika zbywanej wierzytelności może dochodzić egzekucji należności z tytułu umowy przelewu wprost z majątku faktoranta, czyli zbywcy wierzytelności
RODZAJE FAKTORINGU
NIEWŁAŚCIWEGO
OTWARTY | Dłużnik (nabywca towaru lub usługi) zostaje niezwłocznie powiadomiony o dojściu do skutku umowy factoringowej. |
PÓŁOTWARTY | Dostawca towaru lub usługi nie powiadamia dłużnika (odbiorcy towaru lub usługi) o zawarciu umowy faktoringu, natomiast faktor czyni to dopiero w momencie wezwania odbiorcy towaru (usług) do zapłaty. |
TAJNY | Odbiorca towaru (usługobiorca) nie zostaje powiadomiony o zawarciu umowy factoringu. |
ZALICZKOWY | Jego przedmiotem są honoraria: • lekarzy, • architektów, • notariuszy, • adwokatów. Faktor wypłaca tym osobom zaliczki pieniężne a conto ich honorarium, sam zaś przejmuje wierzytelności (bez odpowiedzialności del credere). |
RODZAJE I TYPY UMÓW FAKTORINGOWYCH
FAKTORING
WŁAŚCIWY NIEWŁAŚCIWY
OTWARTY
PÓŁOTWARTY
TAJNY
OTWARTY
PÓŁOTWARTY
TAJNY
ZALICZKOWY
POWIERNICZY
FAKTORING ODWROTNY
faktor dokonuje płatności za zobowiązania klienta, czyli faktoranta,
wobec dostawców
faktor przejmuje ryzyko
niewypłacalności klienta
faktoring odwrotny stwarza możliwość klientowi odroczenia terminu zapłaty oraz wynegocjowanie korzystniejszych warunków handlowych lub dodatkowych rabatów w zamian za regulowanie
zobowiązań
w terminie bądź przed terminem płatności
klient może zadecydować, który
dostawca otrzyma środki w pierwszej kolejności
FAKTORING ODWROTNY
ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB SPEŁNIENIA ŚWIADCZENIA
FAKTORING | |
dyskontowy (przyspieszony) podobny do dyskonta weksli, z tym że zbycie wierzytelności odbywa się w drodze cesji; kwota z faktury jest pomniejszana o dyskonto, czyli zbycie wierzytelności następuje poniżej ceny znajdującej się na fakturze | zaliczkowy zbywca wierzytelności otrzymuje zaliczkę na poczet ceny zbytej wierzytelności, a pozostała kwota, pomniejszona o prowizję, jest rozliczana dopiero w chwili spłaty należności lub zapadnięcia terminu wymagalności |
ZAWARCIE UMOWY
Ważność umowy zależy od:
• ogólnych regulacji k.c. dot. czynności prawnych,
• ważności umowy będącej podstawą przeniesienia
wierzytelności.
zawarcie zwykle poprzedzone jest podpisaniem listu intencyjnego, poprzedzona analizą sytuacji ekonomicznej faktoranta
FORMA UMOWY
• dowolna, co do zasady pisemna
• charakter umów formularzowych –
postanowienia są z góry ustalone,
• umowa adhezyjna – mamy do czynienia z
przystąpieniem stron do umowy.
ZMIANA I USTANIE
UMOWY
ZMIANA
• do zmiany umowy może dojść w każdym czasie trwania stosunku prawnego łączącego przedsiębiorcę i dłużnika z tytułu umowy sprzedaży, dostawy lub usługi; zmiana leży w gestii stron i powinna być określona w umowie;
USTANIE
• podlega ogólnym zasadom prawa cywilnego, wygasa zatem przez:
– wykonanie zobowiązania;
– upływ czasu – gdy została zawarta na czas określony;
– rozwiązanie poprzez zgodne oświadczenie stron;
– wypowiedzenie – strony powinny określić w umowie termin jej wypowiedzenia, dopuszczalne jest także zawarcie w umowie wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym, wypowiedzenie ma skutek „na przyszłość” – umowa przestaje obowiązywać od chwili jej wypowiedzenia, a strony nie zwracają sobie wzajemnie swojego świadczenia;
– możliwość odstąpienia od umowy – dopuszczalna tylko w razie zawarcia odpowiedniej klauzuli w umowie (odstąpienie umowne); umowa powinna wówczas określać przyczyny, po których wystąpieniu strona będzie mogła z takiego uprawnienia skorzystać; odstąpienie od umowy ma skutek „wstecz” – umowę taką uważa się za niezawartą, zwrócenie świadczeń stronie przeciwnej.
FAKTOR
1. PRAWA
• badanie stanu majątkowego dłużnika w celu zdobycia pewności, że
jego stan majątkowy gwarantuje wypłacalność.
2. OBOWIĄZKI
• obciążenie odpowiedzialnością za wypłacalność dłużnika (ryzyko del credere) – oznacza to że strony stanowią w umowie, że wraz z przejściem faktora wierzytelności ponosić on będzie ryzyko wypłacalności dłużnika; do momentu zawarcia umowy ryzyko jest związane z osobą przedsiębiorcy; w związku z ryzykiem del credere rośnie też wysokość prowizji faktora.
• przy faktoringu pełnym mamy również do czynienia z definitywnym przejściem wierzytelności przedsiębiorcy na rzecz faktora – w praktyce oznacza to, że taka wierzytelność nie może ,,powrócić” do zbywcy, a zatem można uznać, że między stronami umowy zawarta została ,,umowa sprzedaży” wierzytelności,
• faktoring właściwy nie łączy ze sobą prawa regresu – nawet w razie późniejszej niewypłacalności dłużnika, faktor nie może żądać od przedsiębiorcy równej wartości nieściągalnej wierzytelności
FAKTORING
WŁAŚCIWY
FAKTOR
1. PRAWA
• brak obciążenia faktora ryzykiem ściągalności wierzytelności od dłużnika;
• prowizja – jednak jest niższa, bo nie występuje odpowiedzialność del credere;
• ocena oferowanych wierzytelności przez przedsiębiorcę, głównie pod kątem ich późniejszego egzekwowania od dłużnika: wierzytelności pewne – przedmiot factoringu właściwego, wierzytelności niepewne – przedmiot factoringu niewłaściwego.
2. OBOWIĄZKI
• faktor ponosi ryzyko jedynie do wysokości określonych kwot, kryterium
wypłacalności dłużnika stało się podstawą do przyjmowania w umowie factoringu
faktor przejmuje na siebie ryzyko del credere tylko do wysokości
tzw. kwot najwyższych (granicznych) w stosunku do poszczególnych dłużników;
zadeklarowanych kwot; w przypadku przekroczenia przez wierzytelność przyjętych w umowie kwot granicznych zostają one przelane na wierzyciela zgodnie z zasadą factoringu niewłaściwego;
• świadczenie usług o charakterze dodatkowym – nie wiążą się bezpośrednio z
samym przelewem wierzytelności:
a) ściąganie od dłużników należności z tytułu umowy faktoringu,
b) okresowe badanie sytuacji ekonomicznej dłużników,
c) prowadzenie ksiąg handlowych i rachunkowych,
d) badanie rynku na rzecz przedsiębiorcy,
e) działalność reklamowa,
f) doradztwo prawne i ekonomiczne,
g) udzielanie zaliczek i kredytów.
FAKTORING
NIEWŁAŚCIWY
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYKONANIE LUB NIENALEŻYTE WYKONANIE UMOWY
• mają zastosowanie przepisy k.c. regulujące ogólne zasady odpowiedzialności umownej, opartej na zasadzie winy (art. 471 k.c.);
• odpowiedzialność dotyczyć będzie wszelkich obowiązków związanych z umową, którymi zostały obciążone strony danej umowy
faktoringowej np. co do sposobu wykonania, jakości, wielości:
– w przypadku faktora będzie ponosił odpowiedzialność za:
• niewypłacenie przedsiębiorcy umówionej kwoty za przedmiotową wierzytelność,
• niewypłacalność dłużnika, jeżeli zgodnie z treścią umowy ponosi za to odpowiedzialność,
• niewykonanie lub nienależyte wykonanie czynności dodatkowych;
• faktor jest także w stosunku zobowiązaniowym z dłużnikiem, który nie będąc stroną umowy faktoringu pozostaje w
relacji z faktorem jako wierzycielem – tu zastosowanie mają przepisy ogólne k.c.
– w przypadku przedsiębiorcy odpowiedzialność może wynikać z:
• nieuiszczenie prowizji,
• niezwrócenia otrzymanych od faktora kwot tytułem zaliczki,
• niewypłacalności dłużnika, jeżeli to wynika z umowy.
UMOWA
FORFAITINGU
CHARAKTER PRAWNY UMOWY FAKTORINGU
umowa nienazwana
umowa handlowa
umowa konsensualna
umowa dwustronnie zobowiązująca
umowa wzajemna
umowa
odpłatna
• sposób nabywania wierzytelności pieniężnych przyszłych lub istniejących, powstałych
z tytułu umowy sprzedaży, dostawy lub o wykonanie usług
• istotą forfaitingu jest konstrukcja bezregresowego wykupu
odroczonych, przyszłych wierzytelności eksportowych
przysługujących dostawcom, czyli eksporterom, w stosunku do odbiorców, a więc importerów, przez wyspecjalizowaną
instytucję forfaitingową,
• wierzytelności eksportowe mogą być zabezpieczone wekslem własnym, wekslem trasowanym lub innymi instrumentami, np. akredytywą;
• skutkiem umowy forfaitingu jest przede wszystkim przelew
wierzytelności na instytucję forfaitingową
• zbywca wierzytelności uzyskuje natomiast źródło finansowania
transakcji
UMOWA
FORFAITINGU
• celem umowy jest umożliwienie zbywcy wierzytelności osiągnięcie celu gospodarczego przede wszystkim przez umożliwienie uzyskania w szybkim czasie odpowiedniego kapitału;
• umowa umożliwia obrót wierzytelnościami pieniężnymi
z tytułu umowy:
– sprzedaży,
– dostawy,
– o wykonanie różnego rodzaju usług,
– wierzytelnościami wekslowymi,
– wierzytelnościami objętymi akredytywami,
– wierzytelnościami powstałymi na tle umów leasingowych
UMOWA FORFAITINGU
FUNKCJE UMOWY FORFAITINGU
KREDYTOWA
DYSPENSOWA
KUMULACJI
KAPITAŁU
STRONY UMOWY FORFAITINGU
FORFAITYSTA – ZBYWCA WIERZYTELNOSCI
FORFAITER – INSTYTUCJA FORFAITINGOWA
PODMIOTY DODATKOWE
DŁUŻNIK
PODMIOT
UDZIELAJĄCY
ZABEZPIECZENIA
RODZAJE FORFAITINGU
WŁAŚCIWY | NIEWŁAŚCIWY |
• wraz ze sprzedażą wierzytelności pieniężnej zbywca wierzytelności zostaje zwolniony od wszelkiej odpowiedzialności dotyczącej sprzedanej wierzytelności; • ciężar odpowiedzialności obciąża instytucję zajmującą się forfaitingiem (od przejścia wierzytelności ponosi odpowiedzialność za wypłacalność dłużnika, ryzyko zmian oprocentowania kapitału, ryzyko walutowe, ryzyko zmian gospodarczych); • wraz z przejściem na instytucję wierzytelności ponosić on będzie ryzyko wypłacalności dłużnika; • do momentu zawarcia umowy ryzyko to obciążało zbywcę wierzytelności; • dochodzi do definitywnego przejścia wierzytelności przedsiębiorcy na rzecz instytucji zajmującej się forfaitingiem (wierzytelność nie może powrócić do zbywcy, nie łączy się z prawem regresu) • nawet w przypadku niewypłacalności dłużnika instytucja nie może żądać od przedsiębiorcy równowartości nieściągniętej wierzytelności | • brak jest obciążenia instytucji zajmującej się forfaitingiem wszelkim ryzykiem związanym z przejmowaną wierzytelnością; • mimo zawarcia umowy ryzyko nadal związane jest ze zbywcą wierzytelności; • brak jest definitywnego przejścia wierzytelności na rzecz instytucji zajmującej się forfaitingiem; • prawo regresu – w przypadku niewypłacalności dłużnika. |
PRZEDMIOT
UMOWY FORFAITINGU
• wierzytelność pieniężna
• przedmiotem forfaitingu zazwyczaj jest jedna, indywidualnie oznaczona wierzytelność
• zbywane wierzytelności w ramach umowy forfaitingu charakteryzuje się średnioterminową lub długoterminową formą finansowania, przez okres od sześciu miesięcy do dziesięciu lat.
DODATKOWE
USŁUGI
• forfaitingu, podobnie jak w przypadku faktoringu, może być także prowadzenie usług przez forfaitera na rzecz forfetysty
Dodatkowe usługi nie są związane bezpośrednio z przelewem wierzytelności i są wykonywane w
zakresie obsługi handlu zagranicznego, np. jako:
a) badanie warunków płatności i rozliczeń;
b) uzyskanie odpowiednich zezwoleń np. na przywóz;
c) obsługa prawna.
ZAWARCIE I FORMA UMOWY
• zawarcie umowy forfaitingu podlega ogólnym zasadom prawa cywilnego dotyczącym zawierania umów; mają tu więc zastosowanie przepisy k.c. dotyczące zawierania umów, czynności prawnych, wad oświadczenia woli, warunku, terminu
przedstawicielstwa, swobody zawierania umów:
– oferta i jej przyjęcie;
– negocjacje: w praktyce między zbywcą wierzytelności, a instytucją zajmującą się forfaitingiem; umowa zostaje zawarta jeżeli dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji;
– aukcja i przetarg.
• przesłanką skutecznego zawarcia umowy forfaitingu o charakterze podstawowym jest przedłożenie przez zbywcę wierzytelności instytucji zajmującej się forfaitingiem odpowiednich dokumentów określających m. in.:
– umowę podstawową,
– wartość przedmiotu umowy,
– termin,
– sposób zapłaty,
– potwierdzenie przez dłużnika przedmiotu tej umowy,
– związane z przedmiotem prawo rękojmi i gwarancji.
• umowa może być zawarta w formie dowolnej;
• w praktyce zawierana w formie pisemnej – dla celów dowodowych;
• niektóre instytucje zajmujące się forfaitingiem dysponują gotowymi formularzami umów forfaitingowych (umowa formularzowa) – umowa adhezyjna.
ZMIANA I USTANIE UMOWY FORFAITINGU
ZMIANA
• może być dokonana w każdym czasie za zgodną wolą stron:
USTANIE
• podlega ogólnym zasadom wygasania zobowiązań;
Ustanie umowy następuje w przypadkach:
– wykonania umowy zgodnie z treścią zobowiązania,
– rozwiązania umowy za zgodą stron,
– upływu czasu na jaki była zawarta,
– odstąpienia od umowy (powinno być przewidziane umową),
– wypowiedzenia umowy.
PRAWA I OBOWIĄZKI STRON
ZBYWCA WIERZYTELNOŚCI – OBOWIĄZKI
• przeniesienie swojego prawa do określonej wierzytelności;
• wydanie wszystkich dokumentów związanych z wierzytelnością;
• świadczenie określonych umową świadczeń pieniężnych określonych umową na rzecz instytucji zajmującej się forfaitingiem; są to koszty forfaitingu – obliczane indywidualnie dla każdego zbywcy wierzytelności, które uwzględniają sytuację polityczno-gospodarczą w kraju siedziby dłużnika, rodzaj wierzytelności będącej przedmiotem umowy, wysokość prowizji pobieranej przez instytucję;
• zapłata prowizji na rzecz instytucji zajmującej się forfaitingiem – jest to kwota o jaką instytucja
pomniejsza kupowaną wierzytelność (stopa procentowa prowizji waha się z reguły w granicach 15%
w stosunku rocznym.
INSTYTUCJA ZAJMUJĄCA SIĘ FORFAITINGIEM – OBOWIĄZKI
• zapłata zbywcy wierzytelności ceny za kupowaną wierzytelność, pomniejszonej o określoną umową prowizję.
ODPOWIEDZIALNOSC ZA NIEWYKONANIE LUB
NIENALEŻYTE WYKONANIE UMOWY
• skutki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy
określają przepisy ogólne (art. 471 i nast. k.c.) –
odpowiedzialność umowna na zasadzie winy;
• strony odpowiadają wobec siebie także z tytułu wyrządzenia
szkody – ex delicto (art. 415 i nast. k.c.);
• niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy może
polegać na:
– w przypadku zbywcy wierzytelności:
• nieuiszczeniu prowizji,
• odpowiedzialność za przedmiotową wierzytelność,
• odpowiedzialność za wady prawne przedmiotowej wierzytelności,
• za bezzasadne odstąpienie od zawartej umowy;
– w przypadku instytucji zajmującej się
forfaitingiem:
• niezapłaceniu umówionej ceny za przedmiotową wierzytelność;
• w relacji z dłużnikiem – wg. ogólnych zasad z k.c.
• w przypadku gdy zbywca wierzytelności i instytucja
zajmująca się forfaitingiem zawarły umowę przedwstępną, a umowa przyrzeczona nie doszła do skutku, obydwie strony mogą ponosić odpowiedzialność kształtowaną w granicach ujemnego interesu stron – strona poszkodowana może
dochodzić naprawienia szkody.
• strony ponoszą także odpowiedzialność w przypadku
bezzasadnego odstąpienia od umowy forfaitingu.
FORFAITING A FAKTORING
FORFAITING | FAKTORING |
ZAWSZE BEZ REGRESU | WŁAŚCIWY – BEZ REGRESU NIEWŁAŚCIWY – Z REGRESEM |
ŚREDNIOTERMINOWA LUB DŁUGOTERMINOWA FORMA FINANSOWANIA | KRÓTKOTERMINOWA FORMA FINANSOWANIA |
ŚWIADCZENIE DODATKOWYCH USŁUG, CO DO ZASADY NIE JEST PRZEDMIOTEM UMOWY | ŚWIADCZENIE DODATKOWYCH USŁUG JEST PRZEDMIOTEM UMOWY |
PRAWIE ZAWSZE WYSTĘPUJĄ ZABEZPIECZENIA | MOGĄ WYSTĘPOWAĆ ZABEZPIECZENIA |
NAJCZĘŚCIEJ TAJNY | NAJCZĘŚCIEJ JAWNY |
NIE WYSTĘPUJE FORMA ZALICZKOWA | FORMA ZALICZKOWA I DYSKONTOWA |
ZWYKLE POJEDYNCZA, INDYWIDUALNIE OZNACZONA WIERZYTELNOŚĆ | CZĘSTO STOSUNEK PRAWNY O CHARAKTERZE CIĄGŁYM |
SPŁACANE WIERZYTELNOŚCI CZĘSTO W FORMIE RAT | SPŁACANIE WIERZYTELNOŚCI W CAŁOŚCI |