DZIAŁ I. ZAGADNIENIA OGÓLNE PRAWA GOSPODARCZEGO
DZIAŁ I. ZAGADNIENIA OGÓLNE PRAWA GOSPODARCZEGO
Rozdział 1. Pojęcie i rodzaje przedsiębiorców
Zagadnienie 1. Definicja przedsiębiorcy
Definicja zawarta w Kodeksie cywilnym
Zgodnie z art. 431 KC, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organi- zacyjna niebędąca osobą prawną, a której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Kodeksowa definicja przedsiębiorcy ma podstawowe znaczenie i jest wiążąca w sferze stosun- ków cywilnoprawnych, w tym stosunków prawnych obrotu gospodarczego.
Definicja ta sformułowana została przez odwołanie się do dwóch kryteriów:
1) podmiotowego (osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki, o których mowa w art. 331 KC), oraz
2) funkcjonalnego (prowadzenie we własnym imieniu działalności gospodarczej lub zawo- dowej).
Przedsiębiorcą jest tylko ten wymieniony podmiot, który prowadzi we własnym imieniu wy- mienioną działalność. Oznacza to, że oba kryteria wyróżnienia definicji przedsiębiorcy mu- szą zaistnieć łącznie. Przedsiębiorcą jest zatem każda osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną (kryterium podmiotowe), a jej aktywność ma charakter prowadzenia we własnym imieniu działalności go- spodarczej lub zawodowej (kryterium funkcjonalne).
Definicja zawarta w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej
Definicję przedsiębiorcy – na swój własny użytek, a także szerzej, na użytek regulacji prawa go- spodarczego – zawiera również ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. W myśl art. 4 SwobGospU, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólni- ków spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Z kolei działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy (art. 2 SwobGospU) jest zarobkowa działalność:
• wytwórcza,
• budowlana,
• handlowa,
• usługowa,
• poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także
• działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Również w tym wypadku definicja pojęcia przedsiębiorcy skonstruowana została przez po- wiązanie ze sobą określonych kategorii podmiotów i specyficznej, wykonywanej we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły, działalności.
Należy zwrócić uwagę, że z zakresu pojęcia działalności gospodarczej wyłączona została działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwie- rząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybołówstwa śródlądowego, wynajmowanie przez rolników pokoi, sprzedaż posiłków domowych i świadczenie w gospodarstwach rol- nych innych usług związanych z pobytem turystów, wyrób wina przez producentów będą- cych rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100 hektolitrów wina w ciągu roku gospodarczego, o których mowa w art. 17 ust. 3 ustawy z 12.5.2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiar- skich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina (oraz działalności rolników w zakresie sprzedaży, o której mowa w art. 20 ust. 1c ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 3 SwobGospU).
Definicja zawarta w przepisach o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Ze względu na potrzebę określenia beneficjentów zasady ochrony uczciwego obrotu gospodar- czego oraz konieczność wskazania adresatów norm prawnych należących do reżimu publicz- nego prawa gospodarczego konieczne było przyjęcie definicji przedsiębiorcy w przepisach o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Według art. 2 ZNKU, przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową, uczestniczą w działalności go- spodarczej.
Definicja zawarta w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów
Zgodnie z art. 4 pkt 1 OchrKonkurU, przez przedsiębiorcę rozumie się przedsiębiorcę w rozu- mieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, a także:
1) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumie- niu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
2) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowa- dzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,
3) osobę fizyczną, która posiada kontrolę (wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców) nad co najmniej jednym przedsię- biorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swo- bodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13,
4) związek przedsiębiorców (izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, jak również związki tych organizacji), z wyłączeniem przepisów dotyczących koncentracji,
Działalność gospodarcza i zawodowa
Ważne!
Przedsiębiorca to podmiot powołany do wykonywania we własnym imieniu, w sposób zorganizo- wany i ciągły, zarobkowej działalności gospodarczej lub zawodowej.
Pojęcie działalności gospodarczej ma charakter normatywny (art. 2 SwobGospU), natomiast określenie działalności zawodowej nie zostało w ustawie zdefiniowane. Można przyjąć, że działalność zawodowa, czyli profesjonalna, to wykonywanie określonych, różnego rodzaju czynności przez osobę mającą określone umiejętności faktyczne lub określone, formalnie poświadczone, kwalifikacje zawodowe. Działalnością zawodową jest także działalność pole- gająca na wykonywaniu tzw. wolnych zawodów. Jeśli więc profesjonalista wykonuje powyższe czynności we własnym imieniu i na własny rachunek, to jego działalność ma charakter dzia- łalności zawodowej wykonywanej przez przedsiębiorcę (X. Xxxx, X. Xxxx, Prawo gospodarcze prywatne, s. 39).
Działalność wykonywana w imieniu własnym i w sposób ciągły
Ważne!
Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą lub zawodową we własnym imieniu (art. 431 KC) i w sposób ciągły (art. 2 SwobGospU).
Działanie we własnym imieniu oznacza działanie ze skutkiem prawnym dla siebie i na własną odpowiedzialność (na własny rachunek). W przypadku działalności zawodowej aktywność gospodarcza przedsiębiorcy wykonywana jest we własnym imieniu, ale na rachunek klienta dającego zlecenie. Przedsiębiorcą nie jest osoba, która wykonuje czynności w cudzym imie- niu, działając np. w ramach stosunku pracy. Nie jest także przedsiębiorcą ktoś, kto wykonuje czynności wytwórcze, handlowe, usługowe lub budowlane jednorazowo (incydentalnie), a nie w sposób ciągły (stały).
Należy jednak pamiętać o możliwości zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Zgodnie z art. 14 SwobGospU, przedsiębiorca niezatrudniający pracow- ników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 mie- sięcy (jeżeli okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej obejmuje wyłącznie pełny miesiąc luty danego roku kalendarzowego, za minimalny okres zawieszenia wykonywa- nia działalności gospodarczej przyjmuje się liczbę dni miesiąca lutego przypadającą w danym roku kalendarzowym). Okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej może być oznaczony w dniach, miesiącach albo miesiącach i dniach.
Ponadto, przedsiębiorca niezatrudniający pracowników, prowadzący działalność gospo- darczą przez okres co najmniej 6 miesięcy, może zawiesić wykonywanie działalności go- spodarczej na okres:
1) do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do za- kończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia,
2) do 6 lat w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność gospodarczą, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko
18. roku życia.
Z takiego uprawnienia przedsiębiorca może korzystać jednorazowo w całości lub w nie więcej niż 4 częściach.
Ponadto:
1) w przypadku wykonywania działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej zawiesze- nie wykonywania działalności gospodarczej jest skuteczne pod warunkiem jej zawieszenia przez wszystkich wspólników,
2) przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą jako wspólnik w więcej niż jednej spółce cywilnej może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej w jednej lub kilku takich spółkach,
3) przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w różnych formach prawnych może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej w jednej z tych form.
W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca:
1) nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarol- niczej działalności gospodarczej,
2) ma prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,
3) ma prawo przyjmować należności lub obowiązek regulować zobowiązania, powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej,
4) ma prawo zbywać własne środki trwałe i wyposażenie,
5) ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej,
6) wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa,
7) ma prawo osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawiesze- niem wykonywania działalności gospodarczej,
8) może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonu- jących działalność gospodarczą.
Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej oraz wznowienie wykonywania dzia- łalności gospodarczej następuje na wniosek przedsiębiorcy, a okres zawieszenia wykony- wania działalności gospodarczej rozpoczyna się od dnia wskazanego we wniosku o wpis in- formacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej, nie wcześniej niż w dniu złożenia wniosku, i trwa do dnia złożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu wy- konywania działalności gospodarczej lub do dnia wskazanego w tym wniosku, który nie może być wcześniejszy niż dzień złożenia wniosku.
Organizacja działalności
Ważne!
Działalność gospodarcza lub zawodowa musi być wykonywana w sposób zorganizowany.
Organizacja działalności gospodarczej wiąże się z podjęciem przez przedsiębiorę różnych czynności faktycznych i prawnych. Chodzi tu przede wszystkim o:
1) zarejestrowanie działalności,
2) zgłoszenie statystyczne, podatkowe i w zakresie ubezpieczenia społecznego,
3) otwarcie rachunku bankowego,
4) zastosowanie wybranej lub nakazanej przez prawo formy organizacyjnej prowadzenia da- nego rodzaju działalności gospodarczej, a także
5) uzyskanie stosownego zezwolenia lub koncesji na wykonywanie działalności, jeśli jest to wymagane.
Przez pojęcie organizacji działalności gospodarczej rozumie się także obsługę kontaktów han- dlowych z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami.
Działalność w celach zarobkowych
Ważne!
Działalność gospodarcza lub zawodowa jest przez przedsiębiorców wykonywana w celach zarobkowych.
Zasadniczym celem wykonywania działalności wytwórczej, handlowej, usługowej, budowla- nej itp. jest zatem osiąganie zysku. Działalność taka musi być nastawiona na zysk, ale nieko- niecznie przedsiębiorca musi go uzyskać.
Prowadzenie przedsiębiorstwa
Co do zasady, przedsiębiorca prowadzi „przedsiębiorstwo” lub jest właścicielem przedsiębior- stwa (w znaczeniu przedmiotowym). Prowadzenie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmio- towym nie jest jednak konieczne dla posiadania statusu podmiotowego przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca nie prowadzi przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, oznacza to, iż jego działalność zorganizowana jest jedynie na poziomie formalnym (zgłoszenie do odpo- wiedniego rejestru), natomiast brak jest jeszcze materialnego stopnia organizacji.
Konsument
Obok wyraźnego zdefiniowania przedsiębiorcy w ustawie z 14.2.2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 49, poz. 408) wprowadzono do Ko- deksu cywilnego definicję konsumenta.
Zgodnie z art. 221 KC, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawo- dową.
Jest to wąskie określenie pojęcia konsument. W ujęciu szerokim, konsumentem jest każdy, kto nabywa rzeczy na własne potrzeby, bez zamiaru ich dalszej odsprzedaży.
Konsumentem może być wyłącznie osoba fizyczna, dokonująca czynności prawnej niezwią- zanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Ustawodawstwo ostatnich lat w szczególny sposób nastawione jest na ochronę konsumentów jako uczestników obrotu cywilnoprawnego. Przepisy prawa konsumenckiego określają kon- sumenta, co należy uważać za niewłaściwe i naganne w zakresie traktowania konsumenta, jako uczestnika obrotu prawnego oraz wskazują środki ochrony konsumentów.
Zgodnie z art. 76 Konstytucji RP, władze publiczne mają obowiązek ochrony konsumentów (oraz użytkowników i najemców) przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
Regulację z zakresu ochrony konsumentów zawiera przede wszystkim: ustawa z 20.5.2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 683 ze zm.) oraz ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 229).
PYTANIA
1. Działalnością gospodarczą, w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jest działal ność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie ko xxxxx ze złóż, a także działalność zawodowa, jeżeli:
A. wykonywana jest osobiście,
B. została zarejestrowana,
C. wykonywana jest w sposób zorganizowany i ciągły.
Odp. C; art. 2 SwobGospU
2. Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej przepisów tej ustawy nie stosuje się do działalności:
A. wytwórczej w rolnictwie,
B. zawodowej,
C. hotelarskiej.
Odp. A; art. 3 SwobGospU
Zagadnienie 2. Rodzaje przedsiębiorców
Uwagi ogólne
Stosując rozmaite kryteria podziału, przedsiębiorców można podzielić na wiele kategorii. Pod- stawowe kryteria podziału przedsiębiorców to:
1) kryterium statusu podmiotowego,
2) kryterium rodzaju prowadzonej działalności,
3) kryterium osiąganych przychodów,
4) kryterium rejestracji,
5) kryterium formy własności i pochodzenia kapitału,
6) kryterium skali średniorocznego zatrudnienia pracowników oraz poziomu rocznego obro- tu netto oraz
7) kryterium miejsca zamieszkania lub siedziby.
Kryterium statusu podmiotowego
Ze względu na status podmiotowy przysługujący przedsiębiorcy, wyróżnia się przedsiębior- ców będących osobami fizycznymi (w tym będących wspólnikami spółki cywilnej), przedsię- biorców będących osobami prawnymi oraz przedsiębiorców będących jednostkami organiza- cyjnymi, o których mowa w art. 331 § 1 KC.
PRZEDSIĘBIORCY
OSOBA FIZYCZNA
Status przedsiębiorcy może uzyskać osoba fizyczna, zarówno zamierzająca prowadzić działalność gospodarczą samodzielnie, jak i ta, która zamierza prowadzić działalność gospodarczą we współdziałaniu z innymi osobami, także jako wspólnik spółki cywilnej.
w myśl jednoznacznego art. 4 ust. 2 SwobGospU, za przedsiębiorców uznaje się bowiem wspólników spółki cywilnej, w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Przepis ten rozstrzyga, że podmioto- wość gospodarcza nie przysługuje spółce, która jest tylko umową cywil- noprawną.
OSOBA PRAWNA
Przedsiębiorca może także dzia- łać w formie organizacyjnej oso- by prawnej. Zgodnie z art. 33 KC, osobami prawnymi są Skarb Pań- stwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przy- znają osobowość prawną. o tym, czy dana osoba prawna może prowadzić działalność gospodar- czą, a tym samym, czy może uzy- skać status przedsiębiorcy, decy- dują właściwe przepisy prawa,
a także status osoby prawnej. w każdym razie, jeżeli osoba
prawna prowadzi działalność go- spodarczą, to jest przedsiębiorcą.
JEDNOSTKA ORGANIZA CYJNA NIEBĘDĄCA OSOBĄ PRAWNĄ, KTÓREJ USTAWA PRZYZNAJE ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ
Podmiotem stosunków obrotu gospodarczego (przedsiębiorcą) może być także jednostka organiza- cyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przy- znaje zdolność prawną. Są to na przykład o spółki oso- bowe, spółki kapitałowe
w organizacji i inne.
W prawie polskim występuje zasada swobody wyboru formy organizacyjno-prawnej wy- konywania działalności gospodarczej. Źródłem tej zasady jest konstytucyjna zasada wolno- ści gospodarczej. Zasada swobody wyboru formy polega na możliwości zastosowania każdej formy organizacyjnej, która nie jest przez prawo zakazana w ogólności albo dla danej katego- rii przedsiębiorców lub danego rodzaju działalności gospodarczej (np. działalność bankowa i ubezpieczeniowa może być prowadzona wyłącznie w formie organizacyjnej spółki akcyj- nej).
Kryterium rodzaju prowadzonej działalności
Z uwagi na sposób aktywnego udziału w obrocie gospodarczym, należy wyróżnić przedsię- biorców, którzy prowadzą we własnym imieniu zorganizowaną i ciągłą działalność gospodar- czą sensu stricto, oraz przedsiębiorców wykonujących działalność zawodową, tj. działalność gospodarczą sensu largo.
WYKONUJĄCY DZIAŁALNOŚĆ ZAWODOWĄ (DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA SENSU LARGO)
PROWADZĄCY DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ SENSU STRICTO
PRZEDSIĘBIORCY
Kryterium osiąganych przychodów
Posługując się kryterium osiąganych przychodów, przedsiębiorców można podzielić na przed- siębiorców sensu stricto i przedsiębiorców non profit.
NON PROFIT
Dla przedsiębiorców non profit celem działania nie jest zysk sam
w sobie. Przychody z prowadzonej działalności gospodarczej przedsię- biorcy tego typu w całości przeznaczają na realizację innych, o zasadni- czym dla nich znaczeniu, statutowych celów. Przykładem przedsiębiorcy non profit są fundacje, stowarzyszenia, szkoły wyższe, związki zawodowe, spółdzielnie mieszkaniowe itp.
SENSU STRICTO
Dla przedsiębiorców sensu stricto celem działalności go- spodarczej jest maksymaliza- cja zysków, czyli zarobek.
PRZEDSIĘBIORCY
Kryterium rejestracji
Uzyskanie statusu przedsiębiorcy łączy się z koniecznością zgłoszenia (zarejestrowania) podję- cia działalności gospodarczej. W zależności od charakteru i trybu zgłoszenia działalności go- spodarczej, przedsiębiorców dzielimy na rejestrowych, tj. objętych koniecznością zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego, oraz na przedsiębiorców podlegających zgłoszeniu do CEIDG.
PRZEDSIĘBIORCY
PODLEGAJĄCY ZGŁO- SZENIU DO EWIDENCJI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Wpisowi do CEiDG pod- legają przedsiębiorcy będący osobami fi- zycznymi.
REJESTROWI
Zgodnie z art. 36 KRSU, obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców (KRS) dotyczy:
1) spółek jawnych,
2) europejskich zgrupowań interesów gospodarczych,
3) spółek partnerskich,
4) spółek komandytowych,
5) spółek komandytowo-akcyjnych,
6) spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,
7) spółek akcyjnych,
8) spółek europejskich,
9) spółdzielni,
10) spółdzielni europejskich,
11) przedsiębiorstw państwowych,
12) instytutów badawczych,
13) przedsiębiorców określonych w przepisach o zasadach prowadzenia na te- rytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne,
14) towarzystw ubezpieczeń wzajemnych,
15) towarzystw reasekuracji wzajemnej,
16) innych osób prawnych, jeżeli wykonują działalność gospodarczą i podlega- ją obowiązkowi wpisu do KRS,
17) oddziałów przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium Rze- czypospolitej Polskiej,
18) głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń,
19) głównych oddziałów zagranicznych zakładów reasekuracji,
20) instytucji gospodarki budżetowej.
Kryterium formy własności i pochodzenia kapitału
Ze względu na formę własności i pochodzenie kapitału, na podstawie którego przedsiębiorca prowadzi zorganizowaną działalność gospodarczą, a także zasadniczy cel tejże działalności, wyróżnić można przedsiębiorców prywatnych i publicznych. W obrocie gospodarczym mogą również występować przedsiębiorcy mieszani, tj. tacy, którzy działają na podstawie kapitału mieszanego, państwowo-prywatnego.
PRZEDSIĘBIORCY
PRYWATNI
PUBLICZNI
MIESZANI
PAŃSTWOWI
SAMORZĄDOWI
Kryterium skali średniorocznego zatrudnienia pracowników oraz poziomu rocznego obrotu netto
Ze względu na skalę średniorocznego zatrudnienia pracowników oraz poziom rocznego obro- tu netto przedsiębiorców można podzielić na mikroprzedsiębiorców, małych przedsiębiorców, średnich przedsiębiorców i dużych (wielkich) przedsiębiorców.
PRZEDSIĘBIORCY
MIKROPRZEDSIĘBIORCY Za mikroprzedsiębiorcę, zgodnie z art. 104 Swob- GospU, uważa się przed- siębiorcę, który w co naj- mniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocz- nie mniej niż 10 pracow- ników oraz osiągnął rocz- ny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyro- bów i usług oraz operacji finansowych nieprzekra- czający równowartości w złotych 2 milionów euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzo- nego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro. | MALI PRZEDSIĘBIORCY Za małego przedsię- biorcę uważa się przed- siębiorcę, który w co naj- mniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocz- nie mniej niż 50 pra- cowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wy- robów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający rów- nowartości w złotych 10 milionów euro lub sumy aktywów jego bi- lansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równo- wartości w złotych 10 mi- lionów euro (art. 105 SwobGospU). | ŚREDNI PRZEDSIĘBIORCY Za średniego przedsię- biorcę uważa się przed- siębiorcę, który w co naj- mniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocz- nie mniej niż 250 pra- cowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyro- bów i usług oraz operacji finansowych nieprzekra- czający równowartości w złotych 50 milionów euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzo- nego na koniec jednego z tych lat nie przekroczy- ły równowartości w zło- tych 43 milionów euro (art. 106 SwobGospU). | WIELCY PRZEDSIĘBIORCY |
Zgodnie z art. 8 ust. 1 SwobGospU, organy administracji publicznej wspierają rozwój przed- siębiorczości, tworząc korzystne warunki do podejmowania i wykonywania działalności go- spodarczej, w szczególności wspierają mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przed- siębiorców.
Powyższą zasadę rozwija i uszczegóławia art. 103 SwobGospU, zgodnie z którym państwo stwarza, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji, korzystne warunki dla funkcjono- wania i rozwoju mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, w szczególności przez:
1) inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających rozwojowi mikroprzedsiębiorców, ma- łych i średnich przedsiębiorców, w tym dotyczących dostępu do środków finansowych po- chodzących z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych,
2) dokonywanie oceny przewidywanego wpływu projektu ustawy lub rozporządzenia na działalność mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, stanowiącej odrębną część uzasadnienia projektu ustawy lub rozporządzenia, z wyłączeniem tych projektów ustaw i rozporządzeń, które nie dotyczą majątkowych praw i obowiązków przedsiębiorców lub praw i obowiązków przedsiębiorców wobec organów administracji publicznej,
3) wspieranie instytucji umożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogod- nych warunkach w ramach realizowanych programów rządowych,
4) wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obcią- żenia publicznoprawne,
5) ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń oraz doradztwa,
6) wspieranie instytucji i organizacji działających na rzecz przedsiębiorców,
7) promowanie współpracy mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców z in- nymi przedsiębiorcami polskimi i zagranicznymi.
Zasada publicznego wsparcia rozwoju działalności mikroprzedsiębiorców oraz małych i śred- nich przedsiębiorców uzasadniona jest ich słabszą ekonomicznie pozycją na rynku w stosunku do przedsiębiorców dużych (wielkich), a także ich rolą społeczno-ekonomiczną w gospodar- kach państw europejskich. Przedsiębiorcy mikro, mali i średni stanowią bowiem zasadniczą grupę podmiotów obrotu gospodarczego w krajach UE, dającą ogromną liczbę miejsc pracy oraz wytwarzającą przeważającą część dochodów krajowych gospodarek.
Kryterium miejsca zamieszkania lub siedziby
Ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę przedsiębiorcy wyróżnić można przedsię- biorców krajowych i zagranicznych.
PRZEDSIĘBIORCY
KRAJOWI
Przedsiębiorcy krajowi to obywatele polscy mający miejsce zamieszkania w Polsce i oso- by prawne (oraz jednostki organizacyjne,
o których mowa w art. 331 KC) mające siedzi- bę w Polsce, wykonujące we własnym imieniu zarobkową, stałą i zorganizowaną działalność gospodarczą.
ZAGRANICZNI
Przedsiębiorcy zagraniczni oraz obywatele polscy wykonują- cy działalność gospodarczą za granicą.
osoba zagraniczna to:
a) osoba fizyczna nieposiadająca obywatelstwa polskiego,
b) osoba prawna z siedzibą za granicą,
c) jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, posia- dająca zdolność prawną, z siedzibą za granicą,
d) obywatel polski wykonujący działalność gospodarczą za granicą.
PYTANIA
1. Obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS nie dotyczy:
A. spółki jawnej,
B. spółdzielni,
C. przedsiębiorców będących osobami fizycznymi.
Odp. C; art. 36 KRSU
2. Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który x.xx.:
A. zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro,
B. zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towa- rów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro,
C. zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro.
Odp. B; art. 106 SwobGospU
3. Jakie znasz kryteria podziału przedsiębiorców?
4. Na czym polega różnica między przedsiębiorcą sensu stricto a przedsiębiorcą non profit?
Zagadnienie 3. Struktury organizacyjne przedsiębiorców
WEWNĘTRZNE FORMY ZORGANIZOWANIA PRZEDSIĘBIORCÓW
Przedsiębiorstwo stanowi całość w znaczeniu gospodarczym, organizacyjnym, personalnym, majątkowym i prawnym.
Przedsiębiorca stanowiący w sensie prawnym całość może działać na podstawie mniej lub bar- dziej skomplikowanej wewnętrznej struktury organizacyjnej.
Elementami wewnętrznej struktury organizacyjnej są:
1) zakład (przedsiębiorca może działać, prowadząc jeden bądź wiele zakładów),
2) oddział (filia) oraz
3) przedstawicielstwo.
ELEMENTY WEWNĘTRZNEJ STRUKTURY PRZEDSIĘBIORSTWA
ZAKŁAD
Zakład jest wewnętrzną jednostką orga- nizacyjną przedsiębiorcy, samodzielną w działaniach gospodarczych, majątko- wych, personalnych i organizacyjnych, ale pozbawioną odrębności (samodziel- ności) prawnej. Przedsiębiorca wieloza- kładowy to przedsiębiorca o złożonej we- wnętrznej strukturze, prowadzący podzielone na branże, komplementarne względem siebie rodzaje działalności (za- kład remontowy, transportowy, produk- cyjny itp.). Wielozakładowość przedsię- biorcy odzwierciedla najczęściej złożoność procesów gospodarczych realizowanych przez przedsiębiorcę. Zakład znajdujący się w głównym miejscu wykonywania działalności gospodarczej (miejscu siedzi- by głównej przedsiębiorcy) to tzw. zakład główny.
ODDZIAŁ (FILIA)
Zakład położony w innej miejscowości przybrać może postać oddziału (filii) przed- siębiorcy. Działalność oddzia- łu jest ograniczona w sensie terytorialnym. W myśl art. 5 pkt 4 SwobGospU, oddział przedsiębiorcy to wyodręb- niona i samodzielna orga- nizacyjnie część działalno- ści przedsiębiorcy, wykonywana przez przed- siębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głów- nym miejscem wykonywa- nia działalności.
PRZEDSTAWICIELSTWO
Przedstawicielstwo jest to odrębna prawnie struk- tura organizacyjna (np. inny przedsiębiorca), re- alizująca na podstawie umowy z przedsiębiorcą określone zadania na jego rzecz (czynności
o charakterze faktycznym i prawnym, np. sprzedaż produktów i usług przed- siębiorcy).
ZEWNĘTRZNE FORMY ZORGANIZOWANIA PRZEDSIĘBIORCÓW
Uwagi ogólne
Przedsiębiorcy mogą tworzyć różnego rodzaju struktury, polegające na współpracy (koopera- cji) gospodarczej lub transformacji organizacyjnej, przejawiającej się w podziałach, łączeniu się, przejęciach i przekształceniach przedsiębiorców.
Szczególną postacią zewnętrznych struktur organizacyjnych przedsiębiorców są zjawiska kooperacji i koncentracji gospodarczej.
Kooperacja gospodarcza
Przedsiębiorcy mogą korzystać z różnych form współpracy, polegającej na wspólnej realizacji przedsięwzięć gospodarczych.
Współdziałanie przedsiębiorców związane jest z koncentracją potencjału kapitałowego, or- ganizacyjnego, marketingowego itd. i zazwyczaj ma na celu obniżenie kosztów działania, usprawnienie działalności, skuteczniejsze dotarcie do adresatów oferty gospodarczej współ- działających ze sobą przedsiębiorców. Współdziałanie przedsiębiorców oznacza więc koncen- trację wysiłku w walce z przedsiębiorcami konkurencyjnymi. Może to stwarzać zagrożenie dla uczciwej konkurencji oraz dla interesów konsumentów, dlatego też prawo ustanawia różno- rodne mechanizmy kontroli współdziałania (koncentracji) przedsiębiorców.
Tak zwane wspólne przedsięwzięcie (joint venture) jest szczególnym układem organizacyj- nym, w ramach którego ma miejsce współpraca gospodarcza (kooperacja) przedsiębiorców. W skład joint venture wchodzi co najmniej dwóch przedsiębiorców, którzy podejmują wspól- ne, zmierzające do osiągnięcia określonego celu gospodarczego, działania. Współdziałający
ze sobą przedsiębiorcy wspólnie partycypują w ryzyku i korzyściach płynących ze wspólnego przedsięwzięcia. Przedsiębiorcy działający w ramach wspólnego przedsięwzięcia z reguły wy- stępują w obrocie prawnym pod wspólną firmą.
We wspólnym przedsięwzięciu uczestniczyć mogą przedsiębiorcy krajowi i zagraniczni. Joint venture może polegać na tworzeniu przez współdziałających przedsiębiorców nowego pod- miotu gospodarczego albo na innych, wspólnie koordynowanych działaniach zainteresowa- nych kooperujących przedsiębiorców. Współdziałanie przedsiębiorców może być realizowa- ne poprzez tworzenie różnorodnych struktur organizacyjnych. Najczęściej odbywa się to na podstawie odpowiednich umów zawieranych między zainteresowanymi przedsiębiorcami. W doktrynie prawa gospodarczego wyróżnia się umowy o wspólne przedsięwzięcie, umowy kooperacyjne, umowy koordynacyjne i inne.
Kooperacja gospodarcza polegać może na tworzeniu:
1) nowych podmiotów gospodarczych lub
2) trwałych związków między istniejącymi już podmiotami.
Kooperacja gospodarcza może zmierzać do powołania nowego podmiotu gospodarczego, którego celem jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej. W takim przypadku ko- operanci zachowują swój odrębny byt prawny.
Ponadto, kooperacja gospodarcza może polegać na połączeniu przedsiębiorców działających w tych samych formach organizacyjno-prawnych w jeden, nowy podmiot gospodarczy (fuzja). Dotychczasowa odrębna podmiotowość prawna kooperantów ulega wówczas zakończeniu.
Przedsiębiorstwo międzynarodowe
Jedną z form organizacji współdziałania przedsiębiorców jest tzw. przedsiębiorstwo między- narodowe. Zgodnie z art. 10 PPU, organy administracji państwowej mogą tworzyć i likwido- wać przedsiębiorstwa międzynarodowe wspólnie z innymi państwami. Warunki tworzenia i likwidowania oraz zasady funkcjonowania takich przedsiębiorstw określają porozumienia i umowy między zainteresowanymi państwami. Państwa tworzące przedsiębiorstwo mię- dzynarodowe mogą dowolnie wybrać jego formę organizacyjno-prawną oraz prawo właściwe, na podstawie którego prowadzi ono swoją działalność (zazwyczaj jest to prawo państwa po- wstania przedsiębiorstwa). Zasięg działania przedsiębiorstwa międzynarodowego obejmować może jedno bądź wiele państw.
Koncentracja gospodarcza
Koncentracja gospodarcza polega na współdziałaniu w wykonywaniu działalności gospodar- czej, które prowadzi do tworzenia szczególnych gospodarczych struktur koncentracyjnych. Do podstawowych struktur koncentracyjnych zaliczają się:
1) konsorcjum,
2) pool,
3) koncern,
4) holding,
5) syndykat,
6) kartel oraz
7) trust.
HOLDING | SYNDYKAT | TRUST |
Holding jest to postać koncen- tracji gospodarczej, będącej pionowym powiązaniem, po- legającym na tym, że jeden przedsiębiorca posiada akcje lub udziały w innym przedsię- biorcy, w celu zapewnienia kontroli w spółkach podle- głych. Holding polega zatem na centralizacji kapitału i zy- sków, która osiągana jest przez sprawowanie strate- gicznej kontroli nad prawnie samodzielnymi podmiotami gospodarczymi, wchodzący- mi w jego skład, a którymi zwykle są spółki kapitałowe. | Syndykat jest to trwałe, wspólne działanie prowa- dzone w określonym zakre- sie, pod wspólną firmą oraz na zasadzie wspólnego po- noszenia ryzyka oraz czer- pania korzyści. Jego celem jest maksymalizacja korzyści z prowadzonej działalności gospodarczej, która na okre- ślonych etapach procesu go- spodarczego prowadzona jest wspólnie (np. wspólny marketing, wspólna sieć sprzedaży). Tworzenie i dzia- łalność syndykatów są zwykle nadzorowane i kontrolowane w drodze instytucji prawa an- tymonopolowego. | Trust polega na ta- kiej koncentracji go- spodarczej, że zgru- powanie przedsiębiorstwa traci swoją gospo- darczą i prawną niezależność. Po- wstaje on najczęściej w drodze wykupy- wania akcji przez przedsiębiorstwo. Następuje wówczas zmiana właściciela i de facto powstaje nowy przedsiębiorca zamiast istniejącego. |
FORMY KONCENTRACJI GOSPODARCZEJ
KARTEL
Kartel stanowi porozu- mienie gospodarcze prawnie samodzielnych przedsiębiorców co do ich uzgodnionego dzia- łania na rynku, co pro- wadzi również do gospo- darczego ograniczenia samodzielności. Z drugiej strony, kartele służą two- rzeniu praktyk monopoli- stycznych i ograniczaniu konkurencji.
KONCERN
Koncern jest to zgrupowanie prawnie samodzielnych podmio- tów (przedsiębiorców), pod jed- nym kierownictwem, które decy- duje o kierunkach działalności gospodarczej zgrupowania. Kon- cern prowadzi zatem do faktyczne- go gospodarczego uzależnienia pewnej grupy przedsiębiorców od innego przedsiębiorcy z zachowa- niem formalnoprawnej samodziel- ności zależnych przedsiębiorców.
POOL
Xxxx jest to porozumienie, w którym kilku przedsię- biorców, biorąc na siebie
wspólne ryzyko oddzielne- go działania, zobowiązuje się do wspólnego groma- dzenia zysków, które są na- stępnie dzielone między te podmioty według zasady określonej w tzw. porozu- mieniu klucza.
KONSORCJUM
Konsorcjum jest to współdziałanie dwóch lub więcej samodzielnych podmiotów gospo- darczych (przedsiębiorców) podjęte w celu realizacji jednorazowego przedsięwzięcia gospodarczego. Konsorcjum działa pod wspólną firmą oraz na zasadzie wspólnego po- noszenia ryzyka i partycypacji w korzyściach. Tworzone jest na podstawie stosownej umowy założycielskiej, określającej cel i wewnętrzną organizację. Konsorcjum stanowi odrębną strukturą gospodarczą, ale nie prawną. Przed- siębiorcy wchodzący w skład konsorcjum nie powołują odrębnego podmiotu prawa (przed- siębiorcy) i nie wyposażają go w odrębny mają- tek.
PYTANIA
1. Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, oddział jest to:
A. część działalności gospodarczej nieposiadająca wyodrębnienia organizacyjnego, wykonywana przez przed- siębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności,
B. wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywana przez przedsię- biorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności,
C. odrębna prawnie struktura organizacyjna, realizująca na podstawie umowy z przedsiębiorcą określone zada- nia na jego rzecz.
Odp. B; art. 5 pkt 4 SwobGospU
2. Omów pojęcie zakładu przedsiębiorcy.
3. Co to jest przedstawicielstwo przedsiębiorcy?
4. Scharakteryzuj formy zewnętrznej organizacji przedsiębiorców.
KAZUSY
KAZUS 1
Stan faktyczny:
Działające w Poznaniu Stowarzyszenie Więź, którego celem statutowym jest pomoc osobom bezdomnym, wykorzystując lokalizację siedziby stowarzyszenia na rynku głównym, zamierza podjąć działalność go- spodarczą, obejmującą prowadzenie sklepu zajmującego się sprzedażą pamiątek związanych z miastem. Uzyskiwane z działalności sklepu dochody przeznaczane będą na pomoc bezdomnym – w formie organi- zowania darmowych posiłków. W celu realizacji zamierzenia zaadaptowano jedno z pomieszczeń stowa- rzyszenia i zakupiono odpowiednie wyposażenie niezbędne do prowadzenia tego typu działalności.
Stowarzyszenie Więź zarejestrowane jest w KRS w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Polecenie:
Oceń, czy Stowarzyszenie Więź może podjąć i wykonywać działalność gospodarczą we wskazanym za- kresie.
KAZUS 2
Stan faktyczny:
Czternastoletni Xxxxxx X. zamierza rozpocząć prowadzenie działalności polegającej na sprzedaży zim- nych napojów oraz słodyczy na terenie miejskiego ośrodka rekreacji. W tym celu zwrócił się do prezy- denta miasta z wnioskiem o wpis do EDG.
Pytania:
1. Czy Xxxxxx X. może być przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej?
2. Co powinien zrobić prezydent miasta?
KAZUS 3
Stan faktyczny:
Xxxxx x Xxxxx z miejscowości G. zawarli umowę spółki cywilnej, której celem było prowadzenie chińskiej re- stauracji. Xxxxx złożył wniosek o wpis do CEIDG spółki cywilnej „Xxxxx X. x Xxxxx K. Żółtko s.c.” w K., jako że tam znajdowała się restauracja. Uznał, że skoro działa jako wspólnik spółki cywilnej, to tak powinien uczy- nić. Z kolei Xxxxx stwierdził, że skoro Xxxxx już złożył stosowny wniosek o wpis, to on nie musi tego robić.
Pytania:
1. Czy każdy wspólnik spółki cywilnej podlega wpisowi do CEIDG?
2. Czy spółka cywilna podlega wpisowi do CEIDG czy KRS?
3. Jaka jest właściwość miejscowa w sprawie wpisu?
KAZUS 4
Stan faktyczny:
Xxxxx X. był znanym w okolicy właścicielem baru Zagwozdka, usytuowanego na małej wyspie nad jezio- rem Uroczym. Bar prowadził od wielu lat sam, nie zatrudniał żadnych pracowników, czasami tylko w sprzą- taniu pomagała mu żona. Bar nieźle funkcjonował w miesiącach wiosennych, letnich i jesiennych, nie- stety w zimie Xxxxx X. ponosił straty, gdyż miał trudności z przedostaniem się na wyspę, ponadto prawie nikt nie odwiedzał wyspy. Pewnego wieczoru podczas oglądania telewizji usłyszał, że istnieje możliwość zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Zachwycił się tym pomysłem i postanowił, że sko- rzysta z tej możliwości. Poszukał zatem w Internecie i znalazł na jednym z portali internetowych infor- macje na temat zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Okazało się, że spełnia warunki i może zawiesić działalność. Zadowolony, 15.11.2016 r. wypełnił wniosek o zawieszenie działalności go- spodarczej na okres 4 miesięcy. Z dniem określonym we wniosku (15.11.2016 r.) zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej i zamknął bar. Xxxxxxx złożył do właściwego urzędu gminy 23.11.2016 r. Po paru dniach przyszło do niego wezwanie do zapłaty za fakturę Nr 345/09 z 16.11.2009 r., której do tej pory nie zapłacił, a która dotyczyła dostawy z lata 2016 r. Ponadto otrzymał dostawę alkoholu (od stałego dostawcy, u którego do tej pory zawsze zamawiał alkohol) wraz z fakturą wystawioną 25.11.2016 r. Xxxxx
W. stwierdził, że nie musi płacić żadnej z tych faktur, gdyż zawiesił wykonywanie działalności gospodar- czej. Gdy po paru miesiącach otrzymał nakaz zapłaty za fakturę Nr 345/16, bronił się, twierdząc, że prze- cież z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 14a) jasno wynika, że nie może on wykonywać w okresie zawieszenia działalności gospodarczej, a co za tym idzie, nie może brać udziału w postępowa- niu sądowym jako przedsiębiorca oraz że ma on jedynie prawo do regulowania zobowiązań, które po- wstały wcześniej niż data zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
Pytania:
1. Kiedy przedsiębiorca może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej?
2. Czy przedsiębiorca może odmówić wzięcia udziału w postępowaniu sądowym w czasie, gdy jego działalność jest zawieszona, a jeśli tak, to kiedy?
3. Czy wszystkie działania Xxxxxx X. były prawidłowe?
4. Kiedy upływa okres zawieszenia działalności gospodarczej?
KAZUS 5
Stan faktyczny:
Sweet Emila, brytyjska spółka z o.o., wniosła o wykreślenie jej oddziału „Sweet Emila spółka z o.o. od- dział w Polsce” z siedzibą w W. z KRS. Postanowieniem z 27.6.2016 r. odmówiono dokonania stosownego wpisu, uzasadniając, że stosownie do treści art. 92 SDGU, do likwidacji oddziału przedsiębiorstwa zagra- nicznego stosuje się odpowiednio przepisy KSH o likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie natomiast z treścią art. 272 KSH, rozwiązanie takiej spółki następuje dopiero po przeprowadze- niu likwidacji. W uzasadnieniu podniesiono także, że aby wykreślić oddział przedsiębiorcy zagraniczne- go z KRS, należy podjąć wszystkie czynności wymagane przez Kodeks spółek handlowych, a następnie można skutecznie złożyć wniosek o wykreślenie oddziału.
Pytania:
1. Jakie wymagania są stawiane przedsiębiorcom zagranicznym w celu utworzenia oddziału w Polsce?
2. Xxxxx przepisy regulują likwidację oddziału?
3. Czy stanowisko referendarza należy uznać za zasadne?