Kazus na spotkanie Grupy Miłośników Prawa Rzymskiego Negocjacje
Kazus na spotkanie Grupy Miłośników Prawa Rzymskiego
Negocjacje
1). Czas: I w. n.e. Casius, Xxxxxx x Xxxxxx utworzyli spółkę (societas) w celu kupowania towarów i ich dalszej odsprzedaży oraz wykonywania usług transportowych.
2). Centrum działalności przedsiębiorstwa zlokalizowana była w miejscowości Ostia u ujścia Tybru. Tam w imieniu wspólników działał wspólny niewolnik Stichus, prowadząc kantynę kupiecką oraz zarządzając magazynami (horrea).
3). Casius wniósł do spółki flotę składającą się z 10 statków (każdy o wartości 1.000.000 sesterców) oraz 3 magazyny położone w Ostii (magazyn A nadający się do składowania zboża, przypraw i innych towarów o wartości 5.000.000 sesterców, magazyny B i C nadające się do składowania wina oraz oliwy, każdy o wartości 3.000.000 sesterców).
Xxxxxx wniósł wkład gotówkowy w wysokości 10.000.000 sesterców.
Xxxxxx wniósł wkład w postaci znajomości handlowych i klienteli.
Każdy ze wspólników zobowiązał się do pracy na rzecz spółki.
4). Udziały w spółce nie zostały określone. Wspólnicy ustalili, że Xxxxxx nie będzie ponosił strat, ale obciążać go będzie niebezpieczeństwo podróży do obcych krajów.
5). Wspólnicy ustalili podział zysku w sposób następujący:
Casius – 50%
Xxxxxx – 25%
Xxxxxx –25%
6). Wspólnicy nabyli w trakcie działalności 2 budynki gospodarcze z przeznaczeniem na wozownie (budynek A o wartości 80.000 sesterców, budynek B o wartości 120.000 sesterców), zwierzęta pociągowe (każde o wartości 250 sesterców), 8 wozów transportowych ( 3 małe o wartości 2.000 sesterców oraz 5 dużych o wartości 4.000 sesterców). Nabyli także dodatkowo 5 statków zdolnych do przewożenia większej ilości ładunków niż dotychczasowa flota (tzw. oneraria, każdy o wartości 2.000.000 sesterców, a także 60 niewolników – w tym 40 żeglarzy (każdy o wartości 3000 sesterców) i 20 pracujących w magazynach (każdy o wartości 2000 sesterców).
7). Spółka działała od 8 lat przynosząc coroczne zyski. W kasie znajduje się obecnie niepodzielony zysk w kwocie 6.000.000 sesterców.
8). Aby zakupić towary w Aleksandrii, ewentualną naprawę statków, wspólnicy zaciągnęli pożyczkę w kwocie 4.000.000 sesterców, a na zabezpieczenie jej spłaty ustanowiono prawo zastawu na przewożonych towarach wspólników. Bankier Xxxxxxx, aby zabezpieczyć swe interesy, zażądał dodatkowo zlecenia udzielenia pożyczki przez jakąś majętną osobę (okazał się nią Xxxxxx), po to aby w razie jej niespłacenia, miał przeciwko Xxxxxxxxxx xxxxxx z tytułu pożyczki.
9). Wspólnicy w umowach (typu locatio conductio) zawartych z kupcami, zobowiązali się do zapłaty kar umownych w wysokości 10 denarów na każde 30 dni za każde 100 sesterców z ogólnej wartości przewożonych towarów, na wypadek gdyby należące do innych kupców towary przewożone z Egiptu nie dotarły do Ostii na przeddzień Id sierpniowych.
10) Podczas handlowej podróży morskiej z Egiptu, z wykorzystaniem całej floty spółki, doszło do burzy. Statki przewoziły także towary należące do innych kupców. W czasie burzy trzeba było wyrzucić część ładunków do morza w celu ratowania statków, załogi i reszty towarów. Jeden z większych statków został trafiony piorunem i jego takielunek, maszt oraz reja zostały doszczętnie spalone. Podczas wyprawy zginął także Xxxxxx, którego przygniótł walący się maszt statku (w testamencie ustanowił spadkobiercami swoich czterech synów w równych częściach, przyjęli oni spadek i doszli do dziedziczenia po Xxxxxxxx, testament nie zawierał legatów, których przedmiotem był udział w spółce). W trakcie dalszej podróży kolejny statek padł łupem piratów.
11). Zobowiązania z tytułu kar umownych, odnoszące się do towarów, które ocalały, według wspólników wynoszą 3.000.000 sesterców.
12) Zgodnie z opinią uczonego prawnika Xxxxxxxx, spółka przestaje istnieć w razie śmierci jednego ze wspólników.
Xxxxxx x Xxxxxx oraz spadkobiercy Xxxxxxx chcą podzielić majątek spółki w drodze zawartego porozumienia i prowadzą w tej mierze negocjacje. Każdy z nich zdaje sobie sprawę, że fiasko negocjacji spowoduje konieczność zdania się na rozstrzygnięcie wydane w powództwie działowym – actio communi dividundo.
Zagadnienia prawne do omówienia:
Kontrakt spółki (societas) jako kontrakt dobrej wiary
Wewnętrzny charakter porozumienia wspólników
Majątek wspólników
Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki
Rozwiązanie spółki
Pożyczka morska i sposoby zabezpieczania wierzytelności z tego tytułu
Zrzut morski (Lex Rhodia de iactu)
Interesy wspólników podane zostaną każdej z grup na spotkaniu.
Interes Casiusa
Interes Marcusa
Interes spadkobierców Xxxxxxx
Materiały źródłowe:
Xxxxx, Institutiones – Gai, 3, 148-154b
Digesta Iustiniani – tytuł D. 17, 2
Literatura podstawowa
Słowniki
Xxxxxx, X., Encyclopedic Dictionary of Xxxxx Xxx, Philadelphia 1953 xxxxx://xxxxxxx.xxx/xxxxxxx/xxx_xx_xX0XXXXXXXXX.
X. Xxxxxxxx, X. Xxxxx, Leksykon tradycji rzymskiego prawa prywatnego. Podstawowe pojęcia, Warszawa 2016.
Xxxxxxxx, X., Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998.
Xxxxxxxxxxxx, X. (red.), Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, Warszawa 1986.
Podręczniki
Xxxxxxx, X., Xxxxx, T., Xxxxxxxxxx xx Xxxxxx, F., Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2018 (3. wydanie); dostępna też w: IBUK libra (za pośrednictwem serwera Biblioteki Głównej UG)
Xxxxxxxxx, K., Prawo rzymskie, Warszawa 2007 (5. wydanie) - możliwe jest też korzystanie z wcześniejszych edycji podręcznika
Xxxxxxxxxxxx, X., Xxxxxxxx, M., Prawo rzymskie. Instytucje, Warszawa 2014 (6. wydanie) - możliwe jest też korzystanie z wcześniejszych edycji podręcznika
Xxxxxxxxxxx, X., Prawo rzymskie. Zarys wykładu z wyborem źródeł, Poznań 1992
Literatura (poza podręcznikami - wybór)
Xxxxxxxxx, Z., Periculi pretium. Prawne aspekty ryzyka związanego z podróżami morskimi w starożytnym Rzymie (II w. p.n.e. - II w.n.e.), Warszawa 2011 (oraz wcześniejsze prace tej autorki tam cytowane – w tym pod nazwiskiem X. Xxxxxxxxx: część dostępna online).
Xxxxxxxx, G., Prawne aspekty finansowania transportu morskiego w starożytnym Rzymie, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 64.2 (2012), s. 291-314. xxxxx://xxxxxxx.xxx.xxx.xx/xxxxx.xxx/xxx/xxxxxxx/xxxx/00000
Xxxxxxxx, G., Rzymska pożyczka morska a swoboda inwestowania w ryzykowne przedsięwzięcia, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 7.1 (2014), s. 11-27.
Xxxxxxx, W., Dobra wiara jako symbol europejskiej tożsamości prawa, Poznań 2006.
Xxxxxxx, J., Odsetki w rzymskiej pożyczce morskiej, «Zeszyty Naukowe Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Prawo» 11/1983, s. 53-65.
Xxxxxxx, J., Prawno-ekonomiczny charakter odsetek w pożyczce rzymskiej, «Zeszyty Naukowe Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Prawo» 13 (1985), s. 123-131.
Marzec, Ł., Wokół locatio-conductio : prawne aspekty przewozu i transportu morskiego w dawnym Rzymie, [w:] X. Xxxxxx (red.), Prawne aspekty podróży i turystyki - historia i współczesność : prace poświęcone pamięci profesora Xxxxxxx Xxxxxx, Kraków 2018, s. 371-378. xxxxx://xxx.xx.xxx.xx/xxxxx/xxxxxx/xxxx/00000
Xxxxxxxx, S., Lex Rhodia de Iactu. Studium historycznoprawne z zakresu rzymskiego prawa handlowo-morskiego, Lublin 1961 (reed. 2010).
Xxxxxxxx, X., Romans and Pirates. Legal Perspective. Warszawa 2009. xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxxxxx/000000000_Xxxxxx_xxx_Xxxxxxx_Xxxxx_Xxxxxxxxxxx (i wcześniejsze jej prace tam cytowane – częściowo dostępne online).
Xxxxxxxxxxxx, J., Universality of the Rhodian maritime law from the standpoint of Neoevolutionism, „Gdańskie Studia Prawnicze” 3 (43) 2019, s. 217-230. DOI: 10.26881/gsp.2019.3.17 (xxxxx://xxxxxxxxxx.xx.xx.xxx.xx/xxxxx.xxx/xxxxxxxx_xxxxxx_xxxxxxxxx/xxxxxxx/xxxx/0000/0000 - oraz inne prace dostępne w tym zeszycie GSP)
oraz
Xxxxxxx, X., Historia społeczna starożytnego Rzymu, [tłum.] X. Xxxxxxxxxx, Poznań 1998 (s.v. niewolnictwo).
Bieżuńska-Małowist, I., Niewolnictwo w Egipcie grecko-rzymskim, [tłum. z języka włoskiego] X. Xxxxxxxxxxxx-Xxxxx, Warszawa 2016. xxxx://xxxx.xx/xxxxx/xxxx.xx/xxxxx/xxxxxxxx/xxxx/Xxxxxxx/x._xxxxxxxxx_-_xxxxxxxxxxxx_x_xxxxxxx_xxxxxx-xxxxxxxx.xxx
Xxxxxxxxx-Xxxxxxxx, I., Małowist, M., Niewolnictwo, Warszawa 1978 xxxxx://xxx.xxxxxxx.xxx/xxx/00000000000000/xxxx://xxxxxxxxxxxx.xxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxx/xxxx/000
Giardina A., (red), Człowiek Rzymu, tłum. X. Xxxxx, Warszawa 1997 (X. Xxxxxxx, Niewolnik, ss. 169-213).
Xxxxxxxx, J., Rzymianie a morze, Bydgoszcz 1991.
Xxxxxxxxxxxx, X., Życie religijne w Ostii antycznej, Poznań 2009.
Polecamy też:
Problem piractwa w świetle prawa rzymskiego (xxxx. Xxxx Xxxxxxxx) xxxxx://xxx.xxxxxxx.xxx/xxxxx?xxxXxxxXX0Xxx
Życie i Śmierć w Rzymie - Gladiatorzy i Niewolnicy
xxxxx://xxx.xxxxxxx.xxx/xxxxx?xxX0xXXXXX-XX