Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych
Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych
Załącznik nr 6 do Regulaminu
konkursu grantowego dla jednostek samorządu terytorialnego
MINIMALNE WYMOGI DOTYCZĄCE STANDARDU W ZAKRESIE
DOSTOSOWAŃ ARCHITEKTONICZNYCH W WIELORODZINNYCH
BUDYNKACH
MIESZKALNYCH
(Z UWZGLĘDNIENIEM ZASAD PROJEKTOWANIA
UNIWERSALNEGO)
Warszawa 2020 r.
Wydawca:
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON)
xx. Xxxx Xxxxx XX 00,
00-000 Xxxxxxxx
tel.: 00 00 00 000
Opracowanie zostało przygotowane za zlecenie PFRON przez Bluehill Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie przy xx. Xxxxxxxxxxx 00/00 w ramach projektu pozakonkursowego pt. „Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych”, Działanie 2.8 PO WER.
Spis treści
1) Wymogi w zakresie identyfikacji potrzeb mieszkańców wielorodzinnych budynków mieszkalnych 10
5) Przykładowa Lista kontrolna dostępności budynku 30
2. Komunikacja pozioma w budynku 33
4. Ochrona przeciwpożarowa i ewakuacja z budynku 39
Wprowadzenie
W Rządowym Programie Dostępność Plus ustanowionym przez Radę Ministrów uchwałą z dnia 17 lipca 2018 r., zaplanowano działania związane z zapewnieniem usługi transportu indywidualnego (tzw. usługi door-to-door) dla osób z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności. Działania te obejmują x.xx. wsparcie dla samorządów terytorialnych oferowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) w ramach projektu „Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych”, finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) 2014-2020 Działanie 2.8 (Projekt PFRON).
W ramach tego projektu uprawnione jednostki samorządu terytorialnego (jednostki, JST) będą mogły ubiegać się o dofinansowanie indywidualnych usług door-to-door oraz opcjonalnie - o dofinansowanie projektów przewidujących poprawę dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Granty dla JST będą udzielane w ramach konkursu ogłoszonego przez PFRON zgodnie z założeniami przyjętymi przez Komitet Monitorujący PO WER.
Zakładana w Projekcie PFRON poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych dotyczyć ma grupy szerszej niż osoby z niepełnosprawnościami. Powinna ona uwzględniać również osoby w podeszłym wieku lub wymagające wsparcia ze względu na stan zdrowia.
Dzięki uzyskanym grantom uprawnione jednostki samorządu terytorialnego będą mogły zrealizować usprawnienia w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych, mające na celu likwidację lub zminimalizowanie barier architektonicznych w częściach wspólnych budynków, w których mieszkają potencjalni odbiorcy usług door-to-door.
Warunkiem ubiegania się o grant na wprowadzenie usprawnień w budynkach wielorodzinnych w ramach Projektu PFRON jest równoczesne wnioskowanie przez uprawnioną jednostkę samorządu terytorialnego o dofinansowanie indywidualnych usług transportowych door-to-door.
Niniejszy
materiał („Minimalne wymogi dotyczące standardu w zakresie
dostosowań
architektonicznych w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych z
uwzględnieniem zasad projektowania uniwersalnego” – zwane dalej:
Standardami)
zawiera wytyczne
dotyczące optymalnego
zaprojektowania i wdrożenia przez JST dostosowań
architektonicznych
w wielorodzinnych budynkach
mieszkalnych.
Dokument opisuje cztery bloki zagadnień:
Wymogi w zakresie identyfikacji potrzeb mieszkańców wielorodzinnych budynków mieszkalnych.
Regulacje prawne dotyczące wprowadzenia dostosowań architektonicznych
w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych (z uwzględnieniem zasad projektowania uniwersalnego).Procedury postępowania w celu realizacji dostosowań architektonicznych w budynkach wielorodzinnych z uwzględnieniem zasad projektowania uniwersalnego.
Wymogi dotyczące sposobów dotarcia z informacją do potencjalnych użytkowników/użytkowniczek usprawnień.
Słownik używanych pojęć
Bariery architektoniczne – zgodnie z art. 2 ustawy o dostępności są to przeszkody lub ograniczenie architektoniczne, które uniemożliwiają lub utrudniają osobom ze szczególnymi potrzebami udział w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami.
Części wspólne wielorodzinnego budynku mieszkalnego/nieruchomość wspólna - do części wspólnej budynków wielorodzinnych zaliczyć można x.xx. ściany zewnętrzne, ściany nośne, fundamenty, piwnice, strychy, dach, kominy, pralnie, suszarnie klatki schodowe, przewody, korytarze, bramy, windy, a także instalacje centralnego ogrzewania, instalacje wodne, kanalizacyjne czy elektryczne. Nieruchomość wspólna w rozumieniu ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2019 r. poz. 737 z późn. zm.), to część budynku lub grunt, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli mieszkań lub pomieszczeń.
Dostępność - dostępność architektoniczna, cyfrowa oraz informacyjno-komunikacyjna, co najmniej w zakresie określonym przez minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, o których mowa w art. 6 ustawy o dostępności, uwzględniająca zasady uniwersalnego projektowania albo wdrożenia racjonalnego usprawnienia (Dz. U. z 2019 r. poz. 1696, z późn. zm.).
Jednostki
samorządu terytorialnego (jednostki, jednostki samorządu, JST)
- gminy, związki
i porozumienia gmin, powiaty oraz związki i porozumienia
powiatów, które w ramach Projektu PFRON zamierzają uruchomić
usługę indywidualnego transportu door-to-door dla osób
z
potrzebą wsparcia w zakresie mobilności oraz – opcjonalnie -
przeprowadzić niezbędne i odpowiednie usprawnienia w celu
zapewnienia dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków
mieszkalnych.
Obiekt dostępny –obiekt budowlany (zgodnie z Prawem budowlanym - Dz. U. z 2019 r. poz. 1186 z późn. zm.) wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi, który należy projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając niezbędne warunki do korzystania przez osoby niepełnosprawne, w tym osoby starsze.
Osoby
z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności
– osoby, które mają trudności
w samodzielnym
przemieszczaniu się np. ze względu na ograniczoną sprawność (w
tym: poruszające się na wózkach, poruszające się o kulach,
niewidome, słabowidzące i in.). Będą to zarówno osoby z potrzebą
wsparcia w zakresie mobilności posiadające orzeczenie o stopniu
niepełnosprawności (lub równoważne), jak i osoby
nieposiadające takiego orzeczenia.
PFRON – Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Program Dostępność Plus – Rządowy program ustanowiony uchwałą Rady Ministrów 102/2018 z dnia 17 lipca 2018 r. w którym w ramach zadania nr 22 pn.: „Mobilność” zaplanowano x.xx. działania dotyczące zapewnienia usługi transportu indywidualnego door-to-door dla osób z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności.
Projekt grantowy – projekt wdrożenia usług indywidualnego transportu door-to-door oraz – opcjonalnie - poprawy dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych, który realizowany jest przez jednostkę samorządu terytorialnego, finansowany w ramach Projektu PFRON.
Projekt PFRON – projekt Usługi indywidualnego transportu door-to door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych realizowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ramach Działania 2.8 Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) na lata 2014-2020.
Projektowanie
uniwersalne -
projektowanie,
o którym mowa w art. 2 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych,
sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r.
poz. 1169 z późń. zm.,
zwanej dalej Konwencją (Konwencja);
uwzględniane w szczególności w celu spełnienia minimalnych
wymagań, o których mowa w art. 6, ustawy o zapewnieniu
dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (ustawa
o dostępności).
Projektowanie
uniwersalne według Konwencji oznacza projektowanie produktów oraz
otoczenia tak, aby były one dostępne dla wszystkich ludzi,
w największym możliwym stopniu, bez potrzeby adaptacji bądź
wyspecjalizowanego projektowania.
Strategię
projektowania uniwersalnego można zastosować przy tworzeniu
produktów i otoczenia we wszystkich sektorach i dziedzinach.1
Standardy
– „Minimalne
wymogi w zakresie dostosowań architektonicznych
w
wielorodzinnych budynkach mieszkalnych (z uwzględnieniem zasad
projektowania uniwersalnego)”.
Racjonalne usprawnienia - racjonalne usprawnienie, o którym mowa w art. 2 Konwencji, stosowane w szczególności w celu spełnienia minimalnych wymagań, o których mowa w art. 6 ustawy o dostępności.
Usługa door-to-door – usługa indywidualnego transportu osoby z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności, obejmująca pomoc w wydostaniu się z mieszkania lub innego miejsca, przejazd i pomoc w dotarciu do miejsca docelowego. Pojęcie indywidualnego transportu obejmuje również sytuacje, w których z transportu korzysta w tym samym czasie – o ile pozwalają na to warunki pojazdu – kilka osób uprawnionych, jadąc z jednej wspólnej lokalizacji do wspólnego miejsca docelowego albo jadąc z kilku lokalizacji do wspólnego miejsca docelowego i z powrotem.
Ustawa
o dostępności
– ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom
ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. 2019 poz. 1696, z
xxxx.xx.).
Użytkownicy/użytkowniczki
- osoby z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności korzystające
z
usług door-to-door,
które ukończyły
18 rok życia.
Użytkownicy/ użytkowniczki usprawnień – mieszkańcy budynków wielorodzinnych w których zostały wdrożone usprawnienia.
Wielorodzinny
budynek mieszkalny
- budynek mieszkalny zawierający 2 lub więcej mieszkań, przy czym
budynki w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej są
budynkami jednorodzinnymi (zgodnie z definicją zawartą w
rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki
i ich usytuowanie). Dla celów Projektu PFRON poprawa
dostępności dotyczy wielorodzinnych budynków mieszkalnych, a nie
instytucji.
Zarządca
wielorodzinnego budynku mieszkalnego
– podmiot, który kieruje sprawami wspólnoty
mieszkaniowej i reprezentuje ją na zewnątrz oraz w stosunkach
między wspólnotą
a poszczególnymi właścicielami lokali
zgodnie z ustawą o własności lokali (Dz. U. 2019 r. poz. 737 z
późn. zm.). Jest to podmiot,
któremu przysługuje prawo do dysponowania nieruchomością na cele
budowlane w rozumieniu art. 3 ust. 11 Prawa Budowlanego
(Dz. U. z 2019
r. poz. 1186 z późn. zm.),
czyli ten, kto posiada tytuł prawny wynikający z prawa własności,
użytkowania wieczystego, zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego
albo stosunku zobowiązaniowego, przewidującego uprawnienia
do wykonywania robót budowlanych. Wymogi w
zakresie identyfikacji potrzeb mieszkańców wielorodzinnych budynków
mieszkalnych.
1)Wymogi w zakresie identyfikacji potrzeb mieszkańców wielorodzinnych budynków mieszkalnych
Jakość
zebranych informacji o potrzebach mieszkańców wielorodzinnych
budynków mieszkalnych pozyskanych przez jednostkę samorządu
terytorialnego ma istotne znaczenie dla prawidłowego
zidentyfikowania potrzeb związanych z dostępnością
architektoniczną tych budynków. Zgromadzenie informacji o
potrzebach mieszkańców budynków będących
w dyspozycji JST
będzie polegało na wykonaniu analizy:
w których budynkach mieszkają potencjalni odbiorcy usług door–to-door (analizy dokonuje się na podstawie istniejących dostępnych danych, w tym o zameldowaniu osób
z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, lub informacji z ośrodka pomocy społecznej czy powiatowego centrum pomocy rodzinie;w jakim zakresie i na jakim poziomie zapewniona jest dostępność części wspólnych budynków wielorodzinnych, w których zamieszkują potencjalni odbiorcy usług
door-to-door.
W tym celu w budynkach tych należy wykonać ocenę barier architektonicznych pod kątem zapewnienia w nich dostępności. Ocenę wielorodzinnych budynków mieszkalnych pod kątem zapewnienia w nich dostępności części wspólnych może ułatwić przykładowa Lista kontrolna, stanowiąca załącznik do Standardów.
Lista kontrolna odnosi się do zakresu określonego w definicji części wspólnej wielorodzinnego budynku mieszkalnego, tj. strefy wejścia, komunikacji pionowej i poziomej, pomieszczeń wspólnych, ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji z budynku.2
Lista
kontrolna powinna zostać wypełniona przez Zarządców budynków i
przekazana do komórki organizacyjnej JST, która będzie odpowiadała
za przygotowanie wniosku
o dofinansowanie.
Wybór wielorodzinnych budynków mieszkalnych, w których będą wdrażane usprawnienia finansowane w ramach Projektu PFRON może być poprzedzone konsultacjami społecznymi.
Zidentyfikowane potrzeby należy skonsultować z mieszkańcami / zarządcami wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Jedną z form konsultacji zidentyfikowanych potrzeb, która jest skuteczna i efektywna jest planowanie partycypacyjne. Planowanie partycypacyjne przewiduje organizację otwartych warsztatów, w trakcie których różnorodne grupy w tym: zarządca nieruchomości (wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni mieszkaniowych, Towarzystw Budownictwa Społecznego, budynków komunalnych), przedstawiciele mieszkańców biorących udział w identyfikacji potrzeb oraz eksperci pracują nad określeniem kierunku dostosowań architektonicznych w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych. Warsztaty pozwalają łączyć wiedzę ekspercką z doświadczeniem zarządczym.
Konsultacje prowadzone za pomocą planowania partycypacyjnego odnoszą się do etapu:
analizy zidentyfikowanych potrzeb, poprzez zebranie opinii uczestników,
rozpoznania możliwości technicznych, prawnych dotyczących montażu wind lub innych urządzeń umożliwiających zastosowanie usprawnień architektonicznych,
a w konsekwencji samodzielne przemieszczanie się i wychodzenie z budynku potencjalnym użytkownikom/użytkowniczkom usług door-to-door,rozpoznaniu barier i zagrożeń organizacyjnych,
rozpoznaniu barier i zagrożeń wynikających z zapewnienia ewakuacji osób z niepełnosprawnościami,
opracowanie planu działania i rekomendacji dla projektanta.
Do innych form konsultacji pozwalających zebrać opinie o zidentyfikowanych potrzebach zalicza się również grupa fokusowa, organizowana zazwyczaj w formie jednorazowych spotkań z mieszkańcami. W trakcie spotkań jest prowadzona moderowana, pogłębiona dyskusja na temat zidentyfikowanych potrzeb mieszkańców, w tym osób z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności.
Do identyfikacji potrzeb rekomenduje się także współpracę i kooperację z właściwymi instytucjami (np. powiatowym centrum pomocy rodzinie, ośrodkiem pomocy społecznej), organizacjami pozarządowymi i osobami działającymi w sferze problematyki niepełnosprawności.
2)Regulacje prawne dotyczące
wprowadzenia dostosowań architektonicznych
w wielorodzinnych
budynkach mieszkalnych (z uwzględnieniem zasad projektowania
uniwersalnego i racjonalnych usprawnień)
Przesłanki, warunki i tryb wprowadzenia dostosowań architektonicznych reguluje szereg aktów prawnych. Poniżej zostały przedstawione najważniejsze z nich:
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U z 2019 r., poz. 1186,
z późn. zm.), która normuje działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz określa zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach;Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, (Dz. U. z 2018r. poz. 1398, z późn. zm.), która określa zasady oraz tryb przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji;
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz.U. 2018r. poz. 2067 z późń. zm.), która określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi;
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2019r. poz. 1696 z późń. zm.); w szczególności Art. 6 ustawy dotyczący:
zapewnienia wolnych od barier poziomych i pionowych przestrzeni komunikacyjnych budynków,
instalacji urządzeń lub zastosowanie środków technicznych i rozwiązań architektonicznych w budynku, które umożliwiają dostęp do wszystkich pomieszczeń, z wyłączeniem pomieszczeń technicznych,
zapewnienia informacji na temat rozkładu pomieszczeń w budynku, co najmniej
w sposób wizualny i dotykowy lub głosowy,zapewnienia wstępu do budynku osobie korzystającej z psa asystującego,
zapewnienia osobom ze szczególnymi potrzebami możliwości ewakuacji lub ich uratowania w inny sposób;
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1843) zawiera odniesienia do wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników/użytkowniczek;
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać́ budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2019 r., poz. 1065), które ustala warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i związane z nimi urządzenia zapewniające spełnienie wymagań art. 5 i 6 ustawy z dnia
7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane;Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów (Dz. U. z 2010 r. nr 109 poz. 719, z późn. zm.), które określa x.xx. sposoby
i warunki ochrony przeciwpożarowej budynków;Norma ISO 21542:2011 Building construction – Accessibility and usability of the built environment, która określa zakres wymagań i zaleceń dla środowiska zbudowanego3, Wymagania te odnoszą się do aspektów konstrukcyjnych dostępu do budynków, ruchu w budynkach, wyjścia z budynków w normalnym przebiegu zdarzeń i ewakuacji
w przypadku zagrożenia. Zajmuje się także aspektami zarządzania dostępnością
w budynkach.
W trakcie projektowania i wdrażania usprawnień niezbędne jest zapewnienie dostępu wraz z możliwością użytkowania przez osoby z ograniczoną mobilnością do wszystkich podstawowych funkcji obiektu na równi ze wszystkimi, zgodnie z definicją projektowania uniwersalnego.
Zalecenia dotyczące projektowania uniwersalnego są określone x.xx. w następujących dokumentach:
„Standardy dostępności budynków dla osób z niepełnosprawnościami” - uwzględniając koncepcję uniwersalnego projektowania – poradnik. Wydany przez Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa, jako kodeks dobrych praktyk. Warszawa, 04.2018. Dostęp online: xxxxx://xxx.xxxx.xxx.xx/xxxxxx/xxxxxxx/xxxxxxxxxxx/0000-00/XxxxxxxxxXxxxxxxxxxx.xxx oraz xxxxx://xxxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxx-xxx-xxxx-xxxxxxxxxxxxxxxxx/
„Standardy dostępności dla polityki spójności 2014 – 2020”. Załącznik nr 2 Standardy dostępności dla polityki spójności 2014-2020 dotyczące takich obszarów jak: cyfryzacja, transport, architektura, edukacja, szkolenia, informacja i promocja wydany przez Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju. Warszawa, 11.04.2018. Dostęp online:
Dodatkowymi rekomendowanymi i uzupełniającymi dokumentami są:
„Włącznik projektowanie bez barier”. Xxxxx Xxxxxxxx, Fundacja Integracja. Warszawa, wydanie 11.2017. Dostęp online:
xxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xxx/xx-xxxxxxx/xxxxxxx/0000/00/X%X0%00%X0%00xxxxx-xxxxxxxxxxxxx-xxx-xxxxxx.xxx
Standardy dostępności przyjęte przez JST w Polsce (np. Gdynia, Warszawa, Łódź, Wrocław), np.: „Standardy dostępności dla miasta stołecznego Warszawy, Warszawa, 23.10.2017. Dostęp online: Zarządzenie nr 1682/2017 z 23-10-2017
Także ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1843) zawiera odniesienia do wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników/użytkowniczek. Od 1 stycznia 2021 r. wejdą w życie nowe przepisy związane z zamówieniami publicznymi tj. ustawa z dnia 11 września 2019 r.– Prawo zamówień publicznych (dalej: Pzp z 2019 r.).
Uwzględnienie wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników//użytkowniczek będzie wymagane:
w opisie przedmiotu zamówienia przeznaczonych do użytku osób fizycznych (art. 100. 1. Pzp z 2019 r.4). Jeżeli wymagania, o których mowa w art. 100. 1. Pzp z 2019 r., wynikają z aktu prawa Unii Europejskiej, przedmiot zamówienia w zakresie wymagań dotyczących dostępności dla osób niepełnosprawnych oraz projektowania
z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników/użytkowniczek, opisuje się przez odesłanie do tego aktu (art. 100. 2. Pzp z 2019 r.)w specyfikacjach technicznych przeznaczonych do użytku osób fizycznych. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE (22) i 2014/25/UE (23) w sprawie zamówień publicznych (…) i 2019/882 w sprawie wymogów dostępności produktów
i usług stanowią, że w przypadku wszystkich zamówień, które przeznaczone są do użytku osób fizycznych (…) przedmiotowe specyfikacje techniczne sporządza się (…) w taki sposób, aby uwzględnić kryteria dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowanie dla wszystkich użytkowników/użytkowniczek.
3)Procedury postępowania w celu
realizacji dostosowań architektonicznych
w budynkach
wielorodzinnych z uwzględnieniem zasad projektowania uniwersalnego
Realizację prac związanych z wprowadzeniem usprawnień poprzedza sekwencja czynności przygotowawczych, takich jak opracowanie projektów czy uzyskanie stosownych decyzji administracyjnych.
Procedura
realizacji procesu inwestycyjnego określa szczegółowe zasady
programowania, planowania, przygotowania i realizacji dostosowań
architektonicznych, które mogą przyjąć formę: przebudowy
budynku, robót remontowych w obiekcie lub zawężoną - w postaci
wykonania usług lub usługi montażu urządzenia usprawniającego
funkcjonowanie osób
z niepełnosprawnością w budynku.
Prace te wymagają zgłoszenia robót budowlanych.
Dodatkowo: roboty budowlane na drogach ewakuacyjnych oraz przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków – wymagają pozwolenia na budowę.
Na etapy procesu inwestycyjnego składa się:
Programowanie obejmuje x.xx. ogólne określenie potrzeb inwestycyjnych w tym identyfikację potrzeb mieszkańców (opisane w rozdziale I), określenie zakresu inwestycji, kosztów szacunkowych inwestycji oraz wstępnego montażu finansowego, określenie planowanych do osiągnięcia wskaźników (wniosek o grant).
Planowanie inwestycji obejmuje x.xx. uszczegółowienie planowanego zakresu usprawnień, audyty w budynkach, w których mieszkają potencjalni użytkownicy/użytkowniczki usługi door-to-door, wybór budynków do wprowadzenia usprawnień, zaplanowanie źródeł finansowania.
Przygotowanie inwestycji do realizacji obejmuje x.xx. wybór wykonawcy-projektanta, przygotowanie projektu, działania promocyjno-informacyjne i organizacja konsultacji społecznych (opisane w rozdziale I opiniowanie wniosków i rekomendacji, akceptacja założeń/ projektu, uzyskanie pozwolenia na budowę bądź też zgłoszenia robót budowlanych, przygotowanie wniosku o grant.
Realizacja inwestycji obejmuje x.xx. wybór wykonawcy robót remontowo-modernizacyjnych, zawarcie umowy, przekazanie mieszkańcom informacji
o planowanym okresie rozpoczęcia prac remontowo-modernizacyjnych, przekazanie placu budowy tj. budynku lub jego części do dyspozycji wykonawcy, realizacja prac remontowo-modernizacyjnych, sprawdzanie dokumentów oraz składanie wniosków
o wypłatę środków za wykonane usprawnienie (w przypadku grantu), powoływanie komisji odbiorowych i przeprowadzenie odbioru inwestycji, odbiór robót remontowo-modernizacyjnych – pozwolenie na użytkowanie, dokonywanie końcowego rozliczenia inwestycji, monitorowanie stanu dostępności.
Proces dostosowywania budynków powinien mieć na celu możliwość użytkowania dostosowanej przestrzeni przez osoby z potrzebą wsparcia w zakresie mobilności. Kluczowe powinny być rozwiązania, które umożliwiają samodzielne korzystanie z budynku przez osoby niepełnosprawne posiadające orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.
Procedura przygotowania i realizacji inwestycji obejmuje kilka etapów, przedstawionych poniżej.
Wytypowanie
projektanta posiadającego doświadczenie w projektowaniu
uniwersalnym jest ważnym aspektem realizacji usprawnienia, ponieważ
będzie on mógł nie tylko wykonać usługi projektowe na rzecz
inwestora, ale również świadczyć usługi doradcze, eksperckie czy
wsparcie w konsultacjach społecznych. Doświadczony projektant
może wspierać inwestora
w programowaniu, planowaniu,
przygotowaniu i realizacji inwestycji (w przypadku większych zadań
usprawniających budynek).
Tym
samym w ramach postępowania zgodnego z ustawą Prawo
zamówień publicznych
z 29 stycznia 2004 r.
(Dz. U. z 2019 r.
poz. 1843)5
należy wybrać wykonawcę, który będzie wykazywał kompetencje i
doświadczenie w projektowaniu uniwersalnym. Takie doświadczenie i
kompetencje mogą być od wykonawcy wymagane w ramach uwzględniania
odpowiednich zapisów w ramach warunków
dostępu, tj.
warunków udziału w postępowaniu
(o
których mowa w art. 22 ust. 1b ustawy
Prawo zamówień publicznych) i kryteriach
oceny określonych
i opisanych w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ).
W przypadku warunków dostępu wykonawca może zostać wezwany do potwierdzenia:
zdolności technicznej lub zawodowej, wykonawca może przykładowo udokumentować, że dysponuje lub będzie dysponować zespołem projektantów, którzy mają odpowiednio długie doświadczenie przy realizacji podobnych projektów, zakresu zamówienia.
kompetencji, w ramach których można oczekiwać od wykonawcy oprócz wskazania posiadania np. stopnia magistra inżyniera architekta lub magistra inżyniera budownictwa (ukończenie studiów drugiego stopnia) również doświadczenia w przeprowadzeniu audytów dostępności budynków.
Zleceniodawca może również wyłonić najlepszego realizatora inwestycji stosując kryteria oceny ofert, które pozwolą pozyskać do współpracy osoby i podmioty, które realizowały podobne zamówienia tj. projektowały i realizowały usprawnienia w inwestycjach mieszkaniowych.
Pozacenowe kryteria oceny ofert powinny odnosić się do usługi projektowej. Przykładowo oceniane mogą być:
opracowanie analizy założeń do projektowania z uwzględnieniem potrzeb mieszkańców (w tym osób z niepełnosprawnościami, osób starszych) i zapewnienia dostępności;
odpowiednie zasoby kadrowe oraz organizację zespołu wskazanego do realizacji przedmiotu zamówienia,
wykazanie zatrudnienia lub opiniowania na czas prowadzenia inwestycji przez eksperta – konsultanta dostępności/ koordynatora dostępności oraz określeniem minimalnych obowiązków ww. eksperta w celu zobowiązania wykonawcy do stałego
i obiektywnego nadzoru czy wymagania zapewnienia dostępności są osiągane na etapie projektowania oraz realizacji inwestycji;wykazanie zatrudnienia na czas wykonywania przedmiotu zamówienia niezależnego, zewnętrznego eksperta w celu przeprowadzenia audytu dostępności przed rozpoczęciem robót projektowych oraz po zakończeniu inwestycji.
Przygotowanie
projektu inwestycji stanowi
odzwierciedlenie przedsięwzięcia inwestycyjnego. Można je
zdefiniować jak zbiór zadań inwestycyjnych, które są od siebie
wzajemnie zależne
i służą realizacji celu przedsięwzięcia
inwestycyjnego. Projekt powinien zawierać informacje na temat
celu planowanej inwestycji, nakładów niezbędnych do jego
realizacji, źródeł finansowania, kryteriów i metod oceny
efektywności i ryzyka, uczestników procesu inwestycyjnego oraz
efektów inwestycji związanej z usprawnieniem lub dostosowaniem
do osób z niepełnosprawnością.
Zakres projektu może być różnorodny w zależności od zdiagnozowanych potrzeb. Może on obejmować wyłącznie montaż urządzenia ułatwiającego wejście (np. domofon czy samozamykacz do drzwi), nie wymagający projektu i pozwolenia na budowę lub szerszy zakres prac remontowych odnoszących się do dostosowania całego obiektu do potrzeb osób z niepełnosprawnością w ujęciu projektowania uniwersalnego.
Przykładowe usprawnienia wewnątrz budynku wielorodzinnego obejmują:
Wprowadzenie na parterze komórek lokatorskich lub wózkowni służących
do przechowywania sprzętu mieszkańców z niepełnosprawnością ruchową.System odnajdywania drogi – wprowadzenie elementów aranżacji i oznakowania części wspólnych ułatwiających samodzielną orientację, w tym w x.xx.:
wprowadzenie oznakowania kierunkowego we wszystkich punktach węzłowych korytarzy (np. skrzyżowania dróg komunikacyjnych budynku), zróżnicowanie kolorystyczne posadzek,
wprowadzenie ciągłych, nieprzerwanych dwustronnych pochwytów na klatkach schodowych na dwóch wysokościach: od 85 cm do 100 cm (pierwszy pochwyt) i od 60 cm do 75cm (drugi pochwyt), pochwyty o dobrym kontraście wizualnym do ścian, pochwyty jeśli to możliwe powinny być wydłużone o 30 cm poza pierwszy i ostatni stopień,
wprowadzenie systemu identyfikacji wizualnej (różnorodne oznaczenia kondygnacji, piktogramy, plany, drogowskazy),
wprowadzenie czytelnych napisów informacyjnych umieszczanych na drzwiach wejściowych lub obok drzwi (na wysokości wzroku osoby pochylonej lub osoby na wózku) z zastosowaniem dużych i kontrastowych znaków,
stosowanie informacji dotykowej, np. oznaczenia w alfabecie Braille´a przy wejściu do budynku, wejściach do poszczególnych lokali mieszkalnych, wejściu do dźwigu osobowego, na poręczach schodów,
ogólny plan budynku – w strefie wejściowej lub w pobliżu dźwigu osobowego, z zaznaczeniem punktu „tu jesteś”, oraz dodatkowo plan budynku z informacjami
w alfabecie Braille’a.
Wymiana drzwi wejściowych na automatycznie otwierane lub otwierane ręcznie, ale nie wymagające użycia dużej siły (wspomagane siłownikiem elektrycznym) łatwe
w obsłudze z klamkami w formie dźwigni, oznakowanie szklanych drzwi pasami kontrastującymi.Montaż lub wymiana, doposażenie dźwigu osobowego wraz z montażem zewnętrznego i wewnętrznego panelu sterującego oraz organizacją przestrzeni manewrowej przed dźwigiem, montaż instalacji głośnomówiącej informującej o położeniu kabiny windy.
Przystosowanie pomieszczeń z różnym poziomem podłóg dla ruchu osób niepełnosprawnych (np. likwidacja progów, niwelacja różnych poziomów).
Zapewnienie dostępu do komory zsypowej lub miejsca na gromadzenie odpadków,
Obniżenie wysokości lokalizacji włączników światła w strefie wejściowej
i korytarzach do wysokości 0,8 – 1,1 m.Wymiana przycisków dzwonków do drzwi lokatorów o odpowiednio dużej wielkości wyposażone w wizualny lub dźwiękowy sygnał, na wysokości 0,8 – 1,1 m.
Dostawa i montaż innych sprzętów, urządzeń i wykonanie innych robót ułatwiających funkcjonowanie osób z niepełnosprawnościami w przestrzeni publicznej, w tym x.xx.:
montaż osłony (zadaszenia) przeciwsłonecznej w strefie wejściowej,
montaż pochylni, wybudowanie podjazdu wraz z poręczami,
Procedura przygotowania i realizacji inwestycji obejmuje także poniższe etapy:
Działania promocyjno-informacyjne i organizacja konsultacji społecznych (opisane w rozdziale 4)).
Opiniowanie wniosków i rekomendacji, wyników konsultacji społecznych.
Akceptacja założeń / projektu (opcjonalnie)
Akceptacja
projektu przeprowadzona powinna być poprzez ocenę dostępności
architektonicznej za pomocą Listy dostępności, z której wynika,
czy projekt budowlany spełnia wymaganie dostosowania do potrzeb
wszystkich użytkowników/użytkowniczek,
w tym zapewnia
dostępność dla osób z niepełnosprawnością.
Uzyskanie pozwolenia na budowę (opcjonalnie – w przypadku robót budowlanych na zewnątrz budynku, na drogach ewakuacyjnych oraz przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków).
Przygotowanie wniosku o finansowanie.
Procedura planowania i realizacji inwestycji obejmuje także następujące etapy/ zadania:
Wybór wykonawcy robót remontowo-modernizacyjnych.
Przygotowanie i przeprowadzenie postępowania przetargowego na wybór wykonawcy robót budowlanych lub opcjonalnie dostaw urządzeń z ich montażem z zastosowaniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych.
W
przypadku zamówień na roboty budowlane inwestor określa w opisie
przedmiotu zamówienia wymagane cechy materiału, produktu lub
usługi, odpowiadające przeznaczeniu zamierzonemu przez inwestora; w
szczególności wymaga, adekwatnie do przedmiotu zamówienia
dostosowania budynku do potrzeb wszystkich użytkowników/użytkowniczek
zgodnie z definicją uniwersalnego projektowania
i zapewnieniu
dostępności dla osób niepełnosprawnych.
W
przypadku pozacenowych kryteriów oceny ofert, zgodnie z art.
91 ust. 1 i ust. 2 ustawy
z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo
zamówień publicznych, inwestor
może promować wykonawcę, który w największym stopniu
zapewnia dostępność dla osób
z niepełnosprawnościami.
Może to się odbywać na przykład poprzez wykorzystanie:
aspektów społecznych, w tym integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,
kryterium dostępności dla osób niepełnosprawnych lub uwzględnienia potrzeb użytkowników/użytkowniczek np. jako kryterium oceniana jest wartość powyżej minimum wymaganego w ramach opisu przedmiotu zamówienia.
Przykładowo oceniane mogą być również:
harmonogram robót wskazujący na przeprowadzenie odbiorów cząstkowych pod kątem zapewnienia dostępności przy udziale eksperta/ konsultanta/ koordynatora
ds. dostępności;organizacja prac uwzględniająca potrzeby mieszkańców w tym zwłaszcza osób z niepełnosprawnością;
wykazanie zatrudnienia lub opiniowania na czas prowadzenia inwestycji przez eksperta - konsultanta dostępności/ koordynatora dostępności oraz określeniem minimalnych obowiązków ww. eksperta w celu zobowiązania wykonawcy do stałego i obiektywnego nadzoru czy wymagania zapewnienia dostępności są osiągane na etapie realizacji inwestycji/ prowadzenia robót budowlanych.
Zawarcie umowy
Rekomendowane jest odwołanie do przestrzegania minimalnych wymagań lub najlepszych praktyk dotyczących dostępności w zawieranych umowach.
Przekazanie mieszkańcom informacji o planowanym okresie rozpoczęcia prac remontowo-modernizacyjnych i możliwych utrudnieniach wynikających z planowanych prac.
Zapewnienie eksperta ds. dostosowań, kontaktu z mieszkańcami, kontrolowania jakości i stanu zaawansowania robót remontowo-modernizacyjnych (opcjonalnie).
Przekazanie placu budowy tj. budynku lub jego części do dyspozycji wykonawcy (opcjonalnie).
Realizacja prac remontowo-modernizacyjnych.
Sprawdzanie dokumentów oraz składanie wniosków o wypłatę środków za wykonane usprawnienie (w przypadku grantu/ dotacji).
Powoływanie komisji odbiorowych i przeprowadzenie odbioru inwestycji.
Warunkami prawidłowego przeprowadzenia odbioru inwestycji są x.xx.:
określenie jakie osoby powinny brać udział w odbiorach dokonywanych podczas inwestycji, tak, aby zapewnić stały i obiektywny nadzór nad tym, czy wymagania zapewnienia dostępności są osiągane na etapie realizacji inwestycji/ prowadzenia robót budowlanych;
akceptacja oraz odbiór inwestycji powinien nastąpić po przeprowadzeniu oceny dostępności architektonicznej, z której wynika, czy roboty/ inwestycja spełniają wymaganie dostosowania do potrzeb wszystkich użytkowników/użytkowniczek,
w tym zapewnieniu dostępności dla osób z niepełnosprawnością;określenie w jakich terminach, po wystosowaniu przez wykonawcę pisemnych zawiadomień, inwestor zobowiązany jest do przystąpienia do procedury odbioru.
Odbiór robót remontowo-modernizacyjnych – pozwolenie na użytkowanie.
Przeprowadzenie Oceny/ audytu dostępności, zapewnienia bezpieczeństwa przy ewakuacji.
Końcowe rozliczenie inwestycji.
Monitorowanie stanu dostępności podczas użytkowania obiektu.
Potwierdzenie zapewnienia dostępności powinno nastąpić poprzez ocenę (w formie pisemnej i graficznej) następujących obszarów (w zależności od zakresu inwestycji):
wejście,
komunikacja pozioma,
komunikacja pionowa,
pomieszczenia mieszkalne i inne wspólne (wynikające ze specyfiki obiektu),
ochrona przeciwpożarowa i ewakuacja z budynku.
Podczas wykonywania nadzoru zarówno projektu, jak i robót lub podczas odbiorów cząstkowych należy przeprowadzić ocenę dostępności wraz z wykazem rekomendacji, które są konieczne do wprowadzenia, w celu zapewnienia dostępności.
4)Wymogi dotyczące sposobów dotarcia z informacją do potencjalnych użytkowników/ użytkowniczek usprawnień
Przekazanie informacji o projekcie jest możliwe za pomocą zastosowania materiałów informacyjno-promocyjnych, nagranych komunikatów, stron internetowych oraz poprzez wskazanie osoby do kontaktu.
Wszystkie
formy przekazywania informacji wymagają zapewnienia dostępności
przekazu,
a
wśród przykładów zapewnienia dostępności wskazać można x.xx.:
nagranie komunikatu w formie wideo z napisami,
nagranie z napisami w języku łatwym w czytaniu i rozumieniu (język łatwy),
nagranie z tłumaczem polskiego języka migowego,
udostępnianie informacji w Internecie zgodnie ze standardami WCAG2.1.
Tak
przygotowane komunikaty umożliwią dotarcie z informacją o
projekcie do szerokiego grona odbiorców: nagranie wideo będzie
dostępne dla osób, które nie mogą wziąć udziału
w
spotkaniach konsultacjach i debatach, język łatwy będzie
zrozumiały dla większości osób,
a dzięki tłumaczeniu na
język migowy informacja o projekcie (usprawnieniach) będzie
dostępna dla osób z dysfunkcjami narządów słuchu (osoby
niesłyszące lub niedosłyszące).
Natomiast
dostępność
przekazu w przypadku materiałów informacyjno-promocyjnych (plakaty,
ulotki, ogłoszenia prasowe) powinna mieć przełożenie na
projektowanie materiałów
i grafik z wykorzystaniem
tekstu łatwego w odbiorze – zarówno w warstwie językowej, jak
i
prezentacyjnej. Zapewnienie dostępności w warstwie językowej
wymaga x.xx.:
stosowania prostej składni,
unikania żargonu, skrótów i skomplikowanych związków frazeologicznych,
stosowania strony biernej zamiast czynnej,
unikania zaprzeczeń.
W warstwie prezentacyjnej to przede wszystkim:
stosowanie czcionek bezszeryfowych o dużym rozmiarze,
wyrównywanie tekstu do lewego marginesu,
unikanie stosowania kapitalików i kolorów,
unikanie dyskryminującego, stereotypowego lub ośmieszającego przekazu na rzecz zróżnicowanego przekazu w materiałach informacyjnych,
stosowanie zróżnicowanych środków przekazu i kanałów komunikacji, w tym dostosowanych do różnych typów niepełnosprawności.
Dbałość o dostępność przekazu jest równie ważna jak zamieszczanie informacji o projektach na stronach internetowych, z których korzystają osoby z niepełnosprawnościami. Dostępna strona internetowa tj. z zastosowaniem standardów WCAG 2.1 pozwala na uniwersalne, wygodne oraz intuicyjne korzystanie z publikowanych na niej informacji. Dzięki zastosowaniu zasady dostępności takie zasoby są osiągalne dla wszystkich osób, w tym osób niepełnosprawnych sensorycznie (niewidomych, niedowidzących, niedosłyszących, głuchych), z dysfunkcją manualną – z ograniczeniami ruchowymi, a także osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Jedynie
co trzecia niepełnosprawna osoba w Polsce przyznaje, że w mniejszym
lub większym zakresie korzysta z Internetu. Z Internetu korzystają
częściej młodsze osoby niepełnosprawne, lepiej wykształcone, o
wyższych dochodach, aktywne zawodowo lub edukacyjnie oraz raczej
mieszkańcy miast aniżeli wsi6.
Dlatego też oprócz narzędzi informacyjnych wykorzystujących nowe
technologie informatyczne należy przewidzieć tradycyjne
formy komunikacji
i wymiany informacji.
W przypadku osób niepełnosprawnych, które korzystają z Internetu, blisko połowa pozyskuje informacje ze stron internetowych różnych instytucji publicznych oraz wypełnia formularze internetowe. Dość popularną formą komunikowania się z innymi są portale społecznościowe (w tym Facebook) oraz grupy lub fora dyskusyjne. Dlatego też zwłaszcza wśród młodych osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności to właśnie Internet i narzędzia internetowe powinny być podstawą dotarcia z informacją do potencjalnych użytkowników/użytkowniczek usprawnień, a w szczególności młodych osób, z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Natomiast w przypadku osób starszych, seniorów i mieszkańców obszarów wiejskich powinny dominować formy komunikacji opartej na osobistym kontakcie i tradycyjnych formach przekazywania informacji.
Poniżej przedstawione zostały przykładowe narzędzia informacyjne, które są dedykowane osobom z poszczególnymi niepełnosprawnościami: narządów słuchu, wzroku i ruchu.
Osoby z niepełnosprawnością narządów słuchu (osoby niesłyszące / głuche lub niedosłyszące) preferują:
kontakt osobisty (np. ulotka informacyjna przekazywana bezpośrednio każdemu lokatorowi lub do skrzynki),
debatę, spotkanie, panel dyskusyjny, grupy robocze wraz z zapewnieniem tłumaczy języka migowego lub głuchych tłumaczy, którzy znają biegle dwa języki – polski i PJM,
transmisje ze spotkania, dyskusji, debaty, konsultacji emitowane wraz z tłumaczeniem na PJM i napisami na żywo,
fora internetowe, platformy internetowe czy inne formy dyskusji i wymiany doświadczeń i informacji,
portale społecznościowe typu Facebook,
komunikator internetowy np. Skype, WhatsApp,
strona internetowa zaprojektowana zgodnie ze standardem WCAG 2.1 na poziomie AA, strona responsywna,
elektroniczny formularz zgłaszania uwag i opinii,
ogłoszenie lub film informacyjny w PJM (formie migowej).
Osoby z niepełnosprawnością narządów wzroku (osoby niewidome lub niedowidzące) preferują:
kontakt osobisty,
infolinię do obsługi mieszkańców,
dyżury konsultacyjne w punkach osiedlowych i obiektach publicznych, komunikator internetowy np. Skype, WhatsApp,
stronę internetową dostępna dla osób niewidomych i niedowidzących, opracowaną
z zastosowaniem wytycznych dla dostępności treści internetowych (WCAG 2.1), strona responsywna,debatę lub panel dyskusyjny, grupy robocze wraz z prezentacjami wyposażonymi w dodatkowe napisy informacyjne na ekranie towarzyszące przekazowi głosowemu,
transmisje on-line spotkań, dyskusji, debaty, konsultacji emitowane za pomocą komunikatorów, strony internetowej.
W przypadku narzędzi skierowanych do osób niedowidzących należy stworzyć grupy wsparcia, wolontariuszy, którzy pomogą osobie z niepełnosprawnością wzroku w dotarciu na spotkanie.
Materiały informacyjne x.xx. zapisane jako obraz – plik graficzny – skany dokumentów należy każdorazowo uzupełniać poprzez odpowiednio przygotowany i sformatowany plik tj. WORD, PDF, którego odczyt jest łatwy i możliwy poprzez czytnik ekranu, z których korzystają osoby niewidome.
Osoby z niepełnosprawnością narządów ruchu preferują:
kontakt osobisty,
infolinię do obsługi mieszkańców,
komunikator internetowy np. Skype, WhatsApp,
pocztę elektroniczną,
stronę internetową,
portale społecznościowe typu Facebook,
fora internetowe, platformy internetowe czy inne formy dyskusji i wymiany doświadczeń i informacji,
informacje, ulotki informacyjne przekazywane za pomocą skrzynki pocztowej (należy umieszczać materiały informacyjne w formie plakatów czy ulotek odpowiednio nisko, na wysokości dostosowanej do możliwości osób poruszających się na wózkach),
organizację spotkań informacyjnych, debat, grup roboczych, konsultacji w łatwo dostępnych, bez barier architektonicznych, dobrze skomunikowanych miejscach,
z możliwością zapewnienia asystenta i ewentualnie usługi dowozu,transmisje na żywo ze spotkania, dyskusji, debaty, konsultacji emitowane za pomocą komunikatorów, strony internetowej.
Planując dotarcie z informacją do potencjalnych użytkowników/użytkowniczek usprawnień należy korzystać z doświadczania lokalnych podmiotów (np. organizacji pozarządowych). Mogą one udzielać wsparcia eksperckiego i doradczego na wielu polach komunikacji, od moderowania dyskusji po weryfikację dostępności przekazu. Taka współpraca powinna zostać uruchamiana na początkowym etapie planowania inwestycji, ponieważ na tym etapie umożliwi ograniczenie wystąpienia barier w komunikacji z mieszkańcami. Poszukując informacji o lokalnych instytucjach można posiłkować się również bazą organizacji zrzeszonych w Polskim Forum Osób z Niepełnosprawnościami (xxxxx://xxx.xxxx.xxx/x-xxx/xxxxxxxxxxx-xxxxxxxxx-x-xxxx) lub na portalu xxx.xxx.xx.
5)Przykładowa Lista kontrolna dostępności budynku
(lista opracowana na podstawie tzw. Wzorcowego opisu dostępności wypracowanego w ramach prac Zespołu ds. dostępności x.xx. Warszawy)
Czy w przypadku zastosowania pochylni zewnętrznej jej minimalna szerokość wynosi 1,2 m, długość poniżej 9 m oraz czy zastosowano poręcz pochylni na dwóch wysokościach 0,75 i 0,9 m oraz krawężnik wzdłuż pochylni o wysokości minimum 7 cm?
Czy w przypadku zastosowania pochylni zewnętrznej jej nachylenie wynosi poniżej 5% (bez zadaszenia) lub poniżej 8% (z zadaszeniem)7?
Czy liczba stopni zewnętrznych (prostych, bez podcięć) do pokonania jest mniejsza niż 10?
Czy stopnie pierwszy i ostatni są oznaczone kontrastowo?
Czy zastosowano obustronną poręcz schodów i poręcz schodów jest wydłużona
o 0,3 m przed pierwszym i ostatnim stopniem?Czy poręcze są skontrastowane kolorystycznie w stosunku do tła (tzn. łatwe do zauważenia)?
Czy poręcze są wygodne w użytkowaniu (średnica 35-45 mm i ergonomiczny kształt pochwytu)?
Czy odległość pochwytów poręczy od ściany lub innych elementów wynosi co najmniej 50 mm?
Czy stopnie mają wymiary: wysokość stopni maksymalnie 0,175 m, szerokość stopni minimalnie 0,35 m?
Czy poręcz pochylni jest wydłużona o 0,3 m, a zakończenie pochwytu jest skierowane w dół?
Czy spocznik schodów, pochylni ma minimalne wymiary 1,5 x 1,5 m poza polem otwierania drzwi?
Czy jest techniczna możliwość wykonania pochylni do wejścia lub podać inny sposób rozwiązania wyjścia z budynku i dojścia do ciągu pieszego osobom
z niepełnosprawnościami? Proszę przedstawić sposób rozwiązania problemu:………....
Równorzędnie dostępne wejście do budynku
Czy przynajmniej jedno z wejść zapewnia dostęp do budynku osobie z niepełnosprawnością (np. brak różnicy poziomów, nawierzchni przed wejściem utwardzona i o nachyleniu do 3%, zastosowanie pochylni, windy, podnośnika)?
Czy w zastosowano maty wejściowe np. w postaci wycieraczek systemowych, wpuszczonych w posadzkę unikając grubych (powyżej 1 cm) gumowych wycieraczek z oczkami?
Czy zastosowano zadaszenie wejścia chroniące przed opadami atmosferycznymi i słońcem?
Czy tablica informacyjna przy wejściu jest czytelna dla osoby
z niepełnosprawnością, czy umieszczono wskazówki w języku symbolicznym, obrazkowym w pobliżu wejścia?
Przedsionek, drzwi wejściowe, drzwi wewnętrzne
Czy szerokość drzwi w świetle ościeżnicy wynosi minimum 0,9 m a wysokość minimum 2,0 m, w przypadku drzwi dwuskrzydłowych skrzydło ruchome
o szerokości minimum 0,9 m?Czy klamkę przewidziano na wysokości pomiędzy 0,8 a 1,1 m?
Czy przestrzeń manewrowa w przedsionku ma minimalne wymiary 1,5 x 1,5 m poza polem otwierania drzwi?
Czy zachowana jest przestrzeń manewrowa przy drzwiach? W przypadku, gdy klamka drzwi znajduje się po stronie narożnika ściany, należy zapewnić przestrzeń o szerokości nie mniejszej niż 0,6 m w celu swobodnego
i samodzielnego otwarcia drzwi przez osobę na wózku. Lokalizując otwór drzwiowy w ścianie należy zapewnić minimum 0,1 m wolnej przestrzeni od strony zawiasów.Czy drzwi ręcznie otwierane posiadają samozamykacz? Czy przewidziano, aby samozamykacz był wyposażony w siłowniki umożliwiające automatyczne lub półautomatyczne otwieranie?
Samozamykacz może stawiać duży opór przy otwieraniu drzwi, co
w szczególności jest uciążliwe dla osób o ograniczonej mobilności. Jeżeli siła potrzebna do otwarcia drzwi przekracza 25 N, wymagane jest wyposażenie ich w siłowniki umożliwiające automatyczne lub półautomatyczne otwieranie.Czy drzwi posiadają klamki łatwe do chwycenia w kształcie litery „L” lub „C”, pionowe i poziomie pochwyty?
Należy wykluczyć stosowanie klamek w kształcie kuli, okręgu, niewielkich uchwytów lub uchwytów zainstalowanych zbyt blisko skrzydła. Gdyż ich zastosowanie wymaga obrotu dłonią, mocnego ściskania uniemożliwiając otwarcie drzwi.
Czy w przypadku zastosowania szklanych drzwi przewidziano zastosowanie oznaczeń kontrastowych: dwoma pasami lub elementami kontrastowymi na wysokości 0,9-1,0 m i 1,3-1,4 m o szerokości 0,1 m?
Oświetlenie
Czy oświetlenie wewnętrzne jest wystarczające, tzn. czy uczytelnia drogę
i wszystkie elementy wewnątrz budynku?Czy oświetlenie wewnątrz budynku jest równomierne, ogranicza zjawisko olśnienia?
Czy włączniki światła przewidziano na wysokości 0,8-1,1 m?
Sygnalizacja do przywołania pomocy
Czy zastosowano system przyzywowy do przywołania pomocy przy wejściu do budynku, czy zostały zapewnione środki komunikacji umożliwiające uzyskanie pomocy, poprzez system łączności zewnętrznej np. dzwonek, domofon, wideofon, uzupełnioną o wyświetlacz tekstu dla użytkowników/użytkowniczek z trudnościami w słyszeniu?
W
przypadku stosowania systemu przyzywowego np. domofonu należy
wyposażyć go w potwierdzenie dźwiękowe i wizualne wybranego
przycisku, potwierdzenie dźwiękowe i wizualne funkcji
otwierania zamka, panel klawiszy na wysokości
0,8 – 1,1 m,
klawisze oznakowane cyframi wypukłymi, wyróżnione kontrastowo
z
tła panelu.
Czy korytarze są bezkolizyjne, bez progów i innych przeszkód?
2.2 Przestrzeń manewrowa.
Czy korytarze mają szerokość minimum 1,2 m, jeżeli jest ona przeznaczona do ewakuacji nie więcej niż 20 osób?
Szerokość dróg ewakuacyjnych należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać jednocześnie na danej kondygnacji budynku, lecz nie mniej niż 1,4 m, dopuszczalne przewężenie do 0,9 m na maksymalnej długości 1,0 m.
Czy występuje przestrzeń manewrowa o minimalnych wymiarach 1,5 x 1,5 m na zakończeniu korytarza oraz w miejscach wymagających zawrócenia na przykład przed drzwiami?
Czy zachowana jest przestrzeń manewrowa przy drzwiach, w przypadku, gdy klamka drzwi znajduje się po stronie narożnika ściany, należy zapewnić przestrzeń o szerokości niemniejszej niż 0,6 m w celu swobodnego
i samodzielnego otwarcia drzwi przez osobę na wózku?Czy przewidziano zabezpieczenie miejsc, w których wysokość drogi ewakuacyjnej jest poniżej 2,2 m?
Wiszące,
wystające elementy takie jak obudowy urządzeń technicznych,
gabloty należy tak usytuować i zamocować, aby nie stanowiły
zagrożenia dla osób niewidomych lub niedowidzących. Dodatkowo
należy przewidzieć ostrzeżenie
o występującym elemencie
możliwe do wykrycia za pomocą białej laski poprzez
np.
zastosowanie progu, wysokiego krawężnika o wysokości min 0,1 m,
poręczy, odpowiednio umiejscowionych elementów małej architektury
lub aby dolna krawędź wysuniętego elementu znajdowała się
max 0,3 m od posadzki.
Zastosowane materiały wykończeniowe
Czy w korytarzu, holu wejściowym zastosowano wykończenie powierzchni ścian, podłóg o jednolitych barwach, bez wzorów?
Czy zastosowano oznaczenie kontrastowe powierzchni drzwi z kolorem ściany lub oznaczenie ościeżnic w kolorze skontrastowanym z kolorem ściany?
Czy zastosowano posadzkę antypoślizgową?
2.4. Oznaczenia, tablice informacyjne, drogowskazy
Czy przewidziano tablice informacyjne obrazujące najistotniejsze elementy budynku i sposób poruszania się po budynku, układ przestrzenno – funkcjonalny kondygnacji?
Czy tablice informacyjne przewidziano na wysokości 1,2 - 1,6 m?
Czy oznaczenia kierunkowe i oznaczenia pięter są widoczne i czytelne?
Czy zastosowano oznaczenia i wskazówki w formie symboli, infografiki, informujące o podstawowych funkcjach obiektu i kierunkach dotarcia do najważniejszych pomieszczeń?
Czy oznaczenia i informacje pisemne, literowe, graficzne są skontrastowane kolorystycznie z tłem?
Czy zastosowano odpowiednio dużą wielkość liter (minimalna wysokość tekstu wynosi 15 mm i jest obliczana na podstawie wzoru: HT = 0,02-0,03 x L, gdzie HT oznacza wysokość tekstu, L oznacza odległość od tekstu)?
Czy w zapisanym tekście zastosowano bezszeryfowy krój czcionek, np. Arial, Helvetica, Verdana, przy użyciu wielkich i małych liter?
2.5. Oświetlenie
Czy zastosowano odpowiednie oświetlenie korytarzy - 100 lux, schodów, pochylni - 150-200 lux, pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi - 300-500 lux?
Czy oświetlenie poprawia dobrą orientacje, jest równomierne, ogranicza zjawisko odbicia?
Czy włączniki światła przewidziano na wysokości od 0,8 do 1,1 m od podłogi, a gniazda elektryczne na wysokości od 0,4 do 1,1 m od podłogi?
Dobre oświetlenie korytarzy poprawia bezpieczeństwo, orientację przestrzenną oraz umożliwia odczytywania znaków, wskazówek. W szczególności oświetlenie stanowisk pracy oraz miejsc niebezpiecznych takich jak: schody, pochylnie powinno być równomierne, unikając miejsc zacienionych, niedoświetlonych.
2.6. Sygnalizacja w budynku
Czy przewidziano sygnalizację świetlną i dźwiękową uruchamianą na wypadek ewakuacji?
Czy w budynku znajduje się przynajmniej jedna winda przystosowana do przewozu osób z niepełnosprawnością?
Czy jest techniczna możliwość montażu w budynku windy pozwalającej osobom z niepełnosprawnościami korzystać z komunikacji pionowej lub podać inny sposób rozwiązania problemu?
Proszę przedstawić sposób rozwiązania problemu: ……………………………...
Czy każda winda przystosowana jest do przewozu osób z niepełnosprawnością, tzn. wymiar wewnętrzny kabiny wynosi min. 1,1 m szerokości x 2,2 m długości (w przypadku nowych inwestycji) lub 1,1 m szerokości x 1,4 m długości
(w sytuacji przebudowy)?
Czy minimalny udźwig windy wynosi min. 300 kg (zalecane 630 kg)?
Czy lokalizacja windy jest łatwa do zidentyfikowania w pobliżu holu głównego?
Czy odległość od drzwi przystankowych do przeciwległej ściany wynosi dla dźwigu osobowego min 1,6 m?
Czy winda dysponuje sygnalizacją świetlną przyjazdu windy informując, która winda przyjechała oraz w którą zmierza stronę?
Czy winda dysponuje sygnalizacją dźwiękową, która informuje o zamykaniu i otwierania drzwi?
Czy przy wejściu do windy zainstalowano zewnętrzny panel sterujący na wysokości 0,8 – 1,1 m, w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od ściany?
Czy w windzie zainstalowano wewnętrzny panel sterujący na wysokości
0,8 – 1,1 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od narożnika kabiny?
Czy panel sterujący wewnętrzny i zewnętrzny wyposażony jest w Brajlowskie numery lub wypukłe numery oraz czy przycisk kondygnacji „zero” jest dodatkowo wyróżniony kolorystycznie i dotykowo?
Czy drzwi windy mają szerokość min. 0,9 m oraz czy otwierają i zamykają się automatycznie oraz są wyposażone w system zatrzymujący zamykanie
w przypadku wystąpienia przeszkody w wejściu?
Czy winda jest wyposażona w poręcze po obu stronach kabiny i czy przynajmniej jedną poręcz zamontowano równolegle po tej samej stronie, na której mieści się panel sterujący?
Czy lustro umieszczone jest na ścianie kabiny naprzeciwko do drzwi windy? Dotyczy to sytuacji, gdy wymiar wewnętrzny kabiny wynosi 1,1 m szerokości x 1,4 m długości i obrócenie się przez osobę na wózku jest niemożliwe.
Czy w przypadku zastosowania podnośników pionowych, minimalny wymiar platformy wynosi 0,9 x 1,2 m, a udźwig min. 300 kg?
Czy jest techniczna możliwość montażu w budynku windy pozwalającej osobom
z niepełnosprawnościami komunikację pionową? Jeśli nie – jaki jest inny sposób rozwiązania problemu?
Schody wewnętrzne
Czy schody w budynku można ominąć używając windy lub podnośnika?
Czy minimalna szerokość użytkowa biegu to 1,2 m?
Czy liczba stopni (prostych, bez podcięć) do pokonania jest mniejsza lub równa 14 stopni (w budynku opieki zdrowotnej) lub 17 stopni (w innych budynkach)?
Czy wysokość stopni wynosi max. 0,175 m (w przypadku budynków mieszkalnych wielorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego?
Czy szerokość stopni wynosi 0,3 m – 0,35 m?
Czy poręcz schodów o średnicy 0,035 – 0,045 cm jest wydłużona o 0,3 m
a koniec poręczy jest skierowana w dół?Czy poręcz montowana wzdłuż ścian jest oddalona o co najmniej 0,05 m od ściany?
Czy poręcz wewnętrzna umieszczona w duszy schodów jest ciągła, nieprzerywana?
Czy pierwszy i ostatni stopień są oznaczone kontrastowo na powierzchni pionowej i poziomej?
Czy nawierzchnie schodów i podłóg z nimi sąsiadujących są równe i stabilne, o właściwościach antypoślizgowych?
Miejsca manewrowe
Czy spocznik ma wymiary minimum 1,5 x1,5 m i znajduje się poza polem otwierania drzwi?
Czy występuje przestrzeń manewrowa o wymiarach minimum 1,5 x 1,5 m przed wejściem do windy?
Czy zastosowano fakturowy pas ostrzegawczy na górnym i dolnym spoczniku schodów, informujący o miejscu niebezpiecznym?
Czy zastosowano fakturowy pas ostrzegawczy na górnym i dolnym spoczniku pochylni?
Oznakowanie komunikacji pionowej
Czy przewidziano tablice informacyjne obrazujące najistotniejsze elementy budynku i sposób poruszania się po budynku, układ przestrzenno – funkcjonalny kondygnacji?
Czy tablice informacyjne przewidziano na wysokości 1,2 - 1,6 m?
Czy oznaczenia kierunkowe i oznaczenia pięter są widoczne i czytelne?
Czy oznaczenia i informacje pisemne, literowe, graficzne są skontrastowane kolorystycznie z tłem?
Czy zastosowano odpowiednio dużą wielkość liter (minimalna wysokość tekstu wynosi 15 mm i jest obliczana na podstawie wzoru: HT = 0,02-0,03 x L, gdzie HT oznacza wysokość tekstu, L oznacza odległość od tekstu)?
Czy w zapisanym tekście zastosowano bezszeryfowy krój czcionek, np. Arial, Helvetica, Verdana, przy użyciu wielkich i małych liter?
Oświetlenie komunikacji pionowej
Czy zastosowano odpowiednie oświetlenie korytarzy - 100 lux, schodów, pochylni - 150-200 lux, pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi - 300-500 lux?
Czy oświetlenie poprawia dobrą orientacje, jest równomierne, ogranicza zjawisko odbicia?
Czy włączniki światła przewidziano na wysokości od 0,8 do 1,1 m od podłogi, a gniazda elektryczne na wysokości od 0,4 do 1,1 m od podłogi?
Dobre oświetlenie korytarzy poprawia bezpieczeństwo, orientację przestrzenną oraz umożliwia odczytywania znaków, wskazówek. W szczególności oświetlenie stanowisk pracy oraz miejsc niebezpiecznych takich jak: schody, pochylnie powinno być równomierne, unikając miejsc zacienionych, niedoświetlonych.
Czy na każdym piętrze umieszczono w widocznym miejscu plan ewakuacji oraz czy oznakowanie pięter znajduje się na wysokości 1,2-1,4 m?
Czy zastosowano spoczniki powiększone o wymiar 0,9 x 1,4 m przeznaczone dla osoby z niepełnosprawnością ruchową, na wózku do czasu przybycia służb ratunkowych?
Czy zapewniono bezkolizyjne dojścia ewakuacyjne oraz dostępne drogi ewakuacyjne?
Czy wprowadzono zabezpieczenia i procedury ewakuacyjne: znaki kierunkowe, oświetlenie awaryjne, system powiadamiania i ostrzegania, dźwiękowy system informujący o kierunku ewakuacji lub położeniu drzwi?
Czy zastosowano wyraźne oznakowanie różnic poziomów?
Czy zastosowano specjalne systemy ewakuacyjne dla osób niesłyszących oraz niewidzących np. sygnalizatory optyczno – akustyczne, urządzenia wibrujące?
1 Termin: otoczenie odnosi się do wszystkich rodzajów środowisk kształtowanych przez człowieka. Termin produkty obejmuje tu również produkty i oprogramowanie nowych technologii informatycznych i komunikacyjnych a także produkty wykorzystywane przy świadczeniu usług.
2 Podstawą opracowania listy kontrolnej, która stanowi załącznik do niniejszego opracowania były dokumenty: „Standardy dostępności dla miasta stołecznego Warszawy” (dostęp online):
xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xx/XX/xxxxxx/000XX00X-00XX-0000-0000-X00XX000XXXX,xxxxxxxxx.xxx),
oraz „Standardy dostępności budynków dla osób z niepełnosprawnościami” wydane przez Ministerstwo Rozwoju i Polityki Regionalnej (dostęp online): xxxxx://xxx.xxxx.xxx.xx/xxxxxx/xxxxxxx/xxxxxxxxxxx/0000-00/XxxxxxxxxXxxxxxxxxxx.xxx
oraz: xxxxx://xxxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxx-xxx-xxxx-xxxxxxxxxxxxxxxxx/)
3 Środowisko, które zostało wytworzone w wyniku procesu budowlanego; sam budynek jako całość, budynek z działką najbliższym otoczeniem, przestrzenie wytworzone wewnątrz budynku i pomiędzy budynkami; wszystkie obszary zurbanizowane, zabudowane: aglomeracje, miasta, dzielnice miejskie, osiedla, nieruchomości, a także same budynki (źródło: Xxxxxxxxxxxxx E., (2005): Architektura, a środowisko zbudowane. W.: Środowisko zbudowane w służbie człowieka. Materiały jubileuszowego sympozjum naukowego, Katowice. s.17.
4 Od 1 stycznia 2021 x. xxxxx w życie nowe przepisy związane z zamówieniami publicznymi tj. ustawa z dnia 11 września 2019 r.– Prawo zamówień publicznych.
5 Od 1 stycznia 2021 x. xxxxx w życie nowe przepisy związane z zamówieniami publicznymi tj. ustawa z dnia 11 września 2019 r.– Prawo zamówień publicznych.
6xxxxx://xxxxx.xxxx.xx/xxxxxxxxx/xxxxxx/000000000/0000/Xxxxxxx_Xxxxxxxx_Xxxxxx_Xxxxxxxxxxxxxxx.xxx?xxxxxxxxx0&xxXxxxxxxxx
7 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury minimalne nachylenie pochylni wynosi 6% przy wysokości pochylni bez przykrycia ponad 0,5 m. Nachylenie to zależy od wysokości pochylni- i tak przy pochylniach bez przykrycia wys. ponad 0,5m -6%, wys. do 0,5 m – 8%, wys. Do 0,15m – 15%. Natomiast przy pochylniach zadaszonych lub wewnątrz budynku wynosi odpowiedni: wys. ponad 0,5m -8%, wys. Do 0,5 m – 10%, wys. Do 0,15m – 15% - należy rozpatrzyć ujęcie całościowe powyższego zapisu.
5