ජෛවීය ද්‍රව්‍ය වව්‍ත ප්‍රවශයය හා ප්‍රතිලාාw සාධාරණ හා යුක්තිල සහගත වාස වෙදාහදා ගැනීම පිළිෙඳ
ජෛවීය ද්‍රව්‍ය වව්‍ත ප්‍රවශයය හා ප්‍රතිලාාw සාධාරණ හා යුක්තිල සහගත වාස වෙදාහදා ගැනීම පිළිෙඳ
ෛාතිලක ප්‍රතිලත්තතිලය
තරිසර හා ව්‍නජීවී සම්ත්ත අමාතයාාංයය
1. ප්‍රතිලත්තතිල නාමය:
ජෛවීය ද්‍රව්‍ය වව්‍ත ප්‍රවශයය හා ප්‍රතිලාාw සාධාරණ හා යුක්තිල සහගත වාස වෙදාහදා ගැනීම පිළිෙඳ ෛාතිලක ප්‍රතිලත්තතිලය
2. ොා්තමක දිනය:
3. හැඳින්වීම
I. තසුබිම
ශ්‍රී කාව , භ ෞමිව හ ජකජ (මිරිදිය හ කිවුල්දිය) ප්‍රභේශ සහ එහි බක ප්‍රභේශයg යය් ා වුව ජකතීරය තුක ප තිා ඉත ස ර ් භ ෞමිව, ගුරුබිම්, භ රළබඩ සහ සමුද්‍රීය ජජ විවිධ් යවg භතෝතැන්ාක් බ ජ තයන්තර භකස ප්‍රවgය. සපුෂ්ප ශ ව, ම් සය ්ග,, භ ය ීවීනන්, භර,ිනන් හ ක්ෂීරප ිනන් සම්බන්ධභයන් ඒවව ක්භෂේත්‍රඵලකයක් තුළ ඇති ීවීන විභශේෂ විවිධ් ය යතින් ආසිය තිව
රg ල් යතර ප්‍රථමම ස්ථම ාය ,න්ා යප රg භකො යන් කිසිදු තැාව හමු භාො ා භබොභහෝ
ආභේණිව විභශේෂ යතින් භපොභහොස් ය. ශ්‍රී කාව භේ භේශීය සපුෂ්ප ශ ව ලින් 28% ක් සහ භේශීය පෘෂ්ඨ ාශීන් යතරින් 42% ක් භමරgg ආභේණිව ා යතර, භම් ා විg විශ්භල්ෂණය වර ඇති, භ,ොඩබිම් භ,ොළුභබල්කන් හ මිරිදිය වකුළු න් ැනි, යපෘෂ්ඨ ාශී ස් වණ්ඩ යම් යතර ආභේණිව් ය 80% ඉක්ම ින. දිලීර, පහ් ශ ව හ සමහර ක්ෂුද්‍රීවීන වණ්ඩ යම් යතරද ඉහළ විභශේෂ විවිධ් යක් ඇති බ g විශ් ස භවභ්ග. භමමගින් භපනී යන්භන් ශ්‍රී කාව සුවිභශේෂී හ භපොභහොස් භේශීය ජජ විවිධ් යවg භරුමවම් කියා බ ින. එභමන්ම ශත ්ගෂ ,ණා ක් මුළුල්භල් වෘෂිව්ගම න්තභයහි නිරත භ,ොීනන් විසින් සිදු වරනු කැබු භබෝ, භතෝර ,ැනීම හ ප්‍රභදද
ැඩිදියුණු කිරීභම් ප්‍රතිඵලකයක් භකස ප රම්පරිව ප්‍රභදද හ ූමමි ද්ගශ ඇතුක් පුළුල් පර සයව භබෝ,
විවිධ් යක් රg තුක ඇතිීන තිභේ. මෑත ව ලීා හිතවර කක්ෂණ සහිත භබොභහෝ ා භබෝ,
ප්‍රභදදයන් නිපද ඇත. ස ම්ප්‍රද ිනව භ,ොවිපළ ස් රි, (Farm animal breeds) ,ණා ක් ශ්‍රී කාව සතු ා යතර නිෂ්ප දවත ය ැඩිකිරීභම් යරමුණින් එම ස් රි, ක ජ ා භයොද ,නිමින් භදමුහුන් රි, නිපද ඇත. භමම සියළු ක්‍රම මගින් ණිජ භහෝ ණිජ භාො ා පරම ්ගථම සඳහ
විත වරනු කබා පුළුල් පර සයව භේශීය ජජ සම්ප් යප සතු ඇත. ජ ා සම්ප් ඇතුළු ශ්‍රී
කාව භේ භපොභහොස් වු ජජ විවිධ් ය භමරg ආ්ගථිව සා ්ගධාය සඳහ ැද,් ා යතර,
විභශේෂභයන්ම භේශගුණ විප්ගය සයන්හි බකපෑම් හමුභේ ආහ ර සුරක්ෂිතත , යහප් භසෞඛ්‍යය, භපෝෂණය හ යහපැ ැ් ම සුරක්ෂිත කිරීභම් ් මන් හ යා ,ත ය ශයත සපුර ලීභම් වි ය එමගින් කැබී ඇත.
ශ්‍රී කාව , ජජ විවිධ් සම්මුතිභේ (Convention on Biological Diversity- CBD) ප ්ගශ වරු කු ශභයන් එම සම්මුතිභේ පළමු යරමුණු ේවි් ය ා ජජ විවිධ් ය සුරැකීම හ
තිරසර භකස විත කිරීම ප්‍ර ්ගධාය වරින. ඒ යනු භමරg ජජ විවිධ් ය ස්ථම නීය හ
පරි හිර සාරක්ෂණය කිරීම සඳහ භබොභහෝ ප්‍රතිප් ති හ නීති රීති තිභේ. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම පිළිබඳ ජ තිව ප්‍රතිප් තිය, ජජ විවිධ් සම්මුතිභේ 15 ා ,න්තිය මගින් පිළිබිඹු ා සම්මුතිභේ තුන් ා යරමුණ ඉකක්ව
වර ඇත. සම්මුතිභේ 15 ා ,න්තිභේ යරමුණ න්භන් ජ ාමය සම්ප් යතින් භපොභහොස් වු ජ ාමය සම්ප් කබ දීභම් වි යක් සහිත ප ්ගශ ර ජයයන්g භේශීය ජජ සම්ප් සුරැකීම සඳහ
ආධ ර කිරීමින. භමය සිදු වරනුභේ ජ ාමය සම්ප් පරිහරණය කිරීමg බක භපොභරෝ තු ා
යභාකු් ප ්ගශ ර ජයයන් සම, ජජ සම්ප් පරිහරණභයන් කැභබා ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීමg යද ක ා භ,ීනම්, ත ක්ෂණිව හු ම රු , ධ රිත ්ගධාය, ප්ගභේෂණ දැනුම හු ම රු , ර ජය , භ,ීනම් හ නිසි පිළි,ැනීම ආදී ය ශය සම්බන්ධත භ,ොඩ
ා, ,ැනීම තුලිනි.
1999 දී පිළිභයක වරනු කැබු ‘ශ්‍රී කාව භේ ජජ විවිධ් සාරක්ෂණ ක්‍රිය ව රී සැකැස්ම’ (Biodiversity Conservation in Sri Lanka- A Framework for Action -BCAP) තුළ ප්‍රථමම රg ජ ා සම්ප් භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම පිළිබද වරුණු ඉදිරිප් වර ඇත. ඉන් පසු
භමම සාරක්ෂණ ක්‍රිය ව රී සැකැස්මg යතිභ්ගවයක් පිළිභයළ වරනු කැබු ය සථම භේ දී භම් පිළිබද
ත් ් විශ්භල්ෂණයක්ද සිදු වරා කදී. පසු පරිසර යම තය ාශය යgභ් ක්‍රිය ් මව වු ජ තිව
ධ රිත ්ගධා ය ශයත ස යා-තක්භසේරු (National Capacity Need Self Assessment) ාමැති
ය පෘතිය හරහ 200ව ්ගෂය තුළ දී භම් පිළිබඳ සිදු වළ පූ්ගණ විශ්භල්ෂණභයන් ඵලකද යී භකස ජ තිව ජ ා සම්ප් භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම් සඳහ වූ ක්‍රිය ම ්ග,, ය න්ත්‍රණ, ක්‍රිය ් මව කිරීභම් ූහය සහ ධ රිත ය ශයත හඳුා ,නු කැබීය. ත ද භමහිදී භමම ක්‍රිය ද මය ක්‍රිය ් මව කිරීම සඳහ ජ තිව ප්‍රතිප් තියව ය ශයත යද භපන් දී ඇත. 201ව-2022 ව කපරිච්භේදය සදහ වු ශ්‍රී කාව භේ ජ තිව ජජ විවිධ් භප යම ්ගගිව ක්‍රිය ව රී සැකැස්භමහිද ජ ා සම්ප් භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම පිළිබඳ වgයුතු
කිරීභම් ය ශයත භපන් දී ඇත. පසුව ලීා , ජ ාමය සම්ප් පමණක් සැකකිල්කg ,ැනීම
භ නු g භමරg ජජීනය ද්‍ර ය ආ රණය කිරීභම් ය ශයත ය හ එබඳු ද්‍ර ය ක ප්‍රභයෝජාය හ
විතය පිළිබඳ සම්ප්‍රද ිනව දැනුම දරන්ාන්භR යිනති සිවම් පිළි,ැනීම හ සුරක්ෂිත කිරීභම් ය ශයත යන්ද ඉස්මතු විය.
ශ්‍රී කාව භේ ආණ්ඩුක්‍රම ය ස්ථම යනු රg සතු ජජීනය ද්‍ර ය පිළිබද පරම ධිපතය ශ්‍රී කාව සතුභේ. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම පිළිබඳ ජ තිව ප්‍රතිප් තියg ඩ ් යද ළ ා යභාකු් ජ තිව ප්‍රතිප් තීන් හ නීති ඇමුණුම 1 මගින් ඉදිරිප් වර ඇත.
II. අව්‍යයතාව්‍
ශ්‍රී කාව සිය ජජ විවිධ් ය සාරක්ෂණය කිරීමg හ ජජ භසොරවම හ ජජ මාභවොල්කය
ැළැක්ීනමg ක්‍රිය ම ්ග, භයොද ඇති ාමුදු එබඳු යපහරණයන් ත ම් යඛ්‍ණ්ඩ සිදු භේ. භමම ත් ් යන් ැළැක්ීනම සඳහ ශ්‍රී කාව භේ ජජීනය ද්‍ර ය සහ ඒ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම විත කිරීභම් හැකිය සහිත සියළු පරිහරණය වරන්ාන් සම්බන්ධභයන් සඵලකද යී භකස වgයුතු වරනු පිණිස පැහැදිළි ජ තිව ප්‍රතිප් ති, භප යම ්ග, හ ය න්ත්‍රණ භ,ොඩාැගීම භමන්ම ඊg යද ළ ධ රිත
සා ්ගධාය කිරීමද ය ශයය. එ ැනි පරිහරණය වරන්ාන් භකස රg තුළ ක්‍රිය වරන්ාන්,
ජජ විවිධ් සම්මුතිභේ ප ්ගශ ර ජයයන් හ ප ්ගශ භාො ා ර ජයයන් භමන්ම එම රg ල් තුක වු ස් විව හ ජාතිව පුේ,කයන්ද ඇතුක් භේ.
ත ද ජජ විවිධ් සම්මුතිභේ 15 ා ,න්තිය සකව බකනුභේ (a). සම්මුතිභේ ප ්ගශ ර ජයයන්හි සම් ය වු ස්ථම නීය ජ ා සම්ප් සහ (b). එම ර ජයයන් සම්මුතියg යනුකූක ය් ප් වර,් ජ ා සම්ප් පිළිබද පමණක් භේ. එම නිස ශ්‍රී කාව භේ ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීභම් ක්‍රමභේදය, ජජ විවිධ් සම්මුතිය තුකg ,ැභාා හ භාො,ැභාා ජජීනය ද්‍ර ය ආ රණය ා භකසg නිය මාය වළ යුතු යතර ඒ සඳහ පු්ග දැනුම්දීමකින් කබ ,න්ා යනුමැතිය (Prior Informed Consent) හ යභායෝාය භකස එව,වු භවොන්භේසී’ (Mutually Agreed Terms) යා මූකධ්ගම විත වළ යුතු භේ. ත ද, ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය මගින් ජ ාමය සම්ප් භ ත ප්‍රභේශය පමණක් ආ රණය භාොවිය යුතු යතර එයg ජ ාමය සම්ප් භකස විත කිරීභම් වි යක් ඇති ා මවරණය සඳහ නිද්ගශව ශභයන් රභgන් පිgතg ය නු කබා ද්‍ර ය ආදියද ඇතුක් විය යුතුය. භම් යනු ජ ාමය සම්ප් භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීභම් ය න්ත්‍රණභේදී සකව බැලිය යුතු ැද,් වරුණු භදවක් භකස “පු්ග දැනුම්දීමකින් කබ ,න්ා යනුමැතිය” හ “යභායෝාය භකස එව,වු භවොන්භේසී”
ැද,් භේ.
ජ තිව ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීභම් ජ තිව ප්‍රතිප් තිය රභ ජජ විවිධ් ය හ ජජීනය ද්‍ර ය පිළිබද ර ජයයg ඇති පරම ධිපතය
පිළි,ත යුතුභේ. ශ්‍රී කාව g සිය ජජීනය ද්‍ර ය සාරක්ෂණය කිරීමg හ තිරසර භකස විත
කිරීමg් , භමරg ජජීනය සම්ප් හ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම භ ත ප්‍රභේශය ප කාය කිරීමg් ඇති යිනති සිවම් සුරැකිය හැකි හ එබඳු ද්‍ර ය විතභයහි ප්‍රතික ස්ග ස ධ රණ ආව රභයන් භබද හද ,ැනීභම් හැකිය කබ භදා ක්‍රිය ව රී ජාතිව ර මු ක් ය ශය භේ. දැාg රභ ඇති ජාතිව ර මු , පු්ග දැනුම්දීමකින් කබ ,න්ා යනුමැතිය හ යභායෝාය භකස එව, වු භවොන්භේසී කg යනුකූකීනමg ප්‍රම ා ් ය. ාමු් දැාg ඇති නීතීන් නිසි භකස ක්‍රිය ් මව භාොීනම හ ඇතැම් ජජීනය සම්ප් ආ රණය කිරීමg භරගුක සි භාොමැතිවම භහේතුභ න් ජජීනය ද්‍ර ය කg නීති විභරෝධී ප්‍රභේශය සිදුභේ. ජ තිව ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම පිළිබද ය න්ත්‍රණය ස ්ගථමව ක්‍රිය ් මව කිරීම සඳහ ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම හ යද ළ ත ක්ෂණය හු ම රු වර ,ැනීමg යද ළ ආයතා හ පුේ,කයන් තුක ධ රිත සා ්ගධාය කිරීම ය ශය භේ. භමයg ජජ ත ක්ෂණය සඳහ ධ රිත භ,ොඩාැාීනම, ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම දරන්ාන්භR යිනති සිවම් සුරක්ෂිත කිරීම සහ ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස යද ළ බ හිර ප ්ගශ ර ජයයන් සහ භ ා් ප ්ගශ වරු න් සම, ‘ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම පිළිබද ස වච්ජ කිරීමg ය ශය ා හැකිය ්ගධාය වළ යුතු භේ.
III. අදාළ්තව්‍ය හා විෂය තථය
i. ශ්‍රී කාව භේ ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම පිළිබඳ ජ තිව ප්‍රතිප් තිය මගින් ජජීනය ද්‍ර යන්හි ජ ාමය භහෝ ජජ රස යනිව කක්ෂණ භහෝ භතොරතුරුමය ටිා වම සඳහ ඒ භ ත ප්‍රභේශීනභම් තිරසර ක්‍රමභේදයක් ඇති වරනු ඇත. භමම ක්‍රමභේදය තුලින් ඕාෑම ජජීනය ද්‍ර යයක් හ ඒ භේ සාභයෝ,, නිෂ්ප දා, යු් පන්ා හ ඒ ආශ්‍රීත ප රම්පරිව දැනුම ණිජමය විතය, ප්ගභේෂණ විතය හ භ ා් රg තුක හ රටින් බැහැර විතය නිය මාය කිරීම සහ එම ජජ ද්‍ර ය ක ත දුරg් සිදු භවභරා ප්ගභේෂණ හ එතුලින් සිදු භවභරා නිෂ්ප දාද නිය මාය කිරීම සිදු වරනු කබින.
ii. භමම ප්‍රතිප් තිභයහි ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ‘ප්‍රභේශය’ යන්භාන් ආ රණය න්භන් ව ර භහෝ සතකු, ශ වයක්, ක්ෂුද්‍රීවවියකු භහෝ භ ා් ද්‍ර යයව ජ ාමය භහෝ ජජ -රස යනිව කක්ෂණ භහෝ ආශ්‍රිත භතොරතුරුමය ය,ය සඳහ ණිජමය පරිහරණය හ භ ා් විතයන් සඳහ ඒ භ ත ප්‍රභේශයීනම භේ.
IV. අභිප්‍රාය හා සන්දර්wය
භමම ජ තිව ප්‍රතිප් තිය, ජ ාමය සම්ප් හ ඒ භේ යු් පන්ා ඇතුළු ජජීනය ද්‍ර ය හ ඒ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම, ප්ගභේෂණ ් මව හ ණිජමය විතය ආ රණය වරින. එය නි්ගම ණය ීන ඇ් භ් රභ ජජීනය ද්‍ර ය හ ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම විත වරනු කබා ය ස්ථම න්හිදී ඒ පරිහරණය කිරීභම්දී ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස ප්‍රතික පිරිාැමීභම් යටිභයන් ඒ සඳහ ය ශය ා නිරවුල් යරමුණු, මුකධ්ගම හ ව ්ගය පරිප ටිමය විධ ායන් භදනු පිණිසින. එය යද ළ බුේධිමය භේපළ යිනති සිවම් (Intellectual Property Right) සඳහ නිසි ය ධ ාය සහිත , ජජීනය සම්ප් විත වරා ාීනා ජජ -ත ක්ෂණභේදය සඳහ ධ රිත සා ්ගධාය කිරීම සඳහ භරභදනු ඇත. භමම ප්‍රතිප් තිය ප්ගභේෂණය, යධය පාය හ ණිජ පරම ්ගථම සඳහ ජජීනය ද්‍ර ය තිරසර භකස පරිහරණය සහතිව වරා යතරම, ් මන් හ යා ,ත පරම්පර න් ක ප්‍රතික ය භභදස ජජ විවිධ් ය සාරක්ෂණය කිරීභම් ශ්‍රී කාව රජභේ ඇපවැප ීනමද සහතිව වරින.
V. තාර්කික තදනම
‘ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම පිළිබඳ ජ තිව ප්‍රතිප් තිය’ සමස්ත ප්‍රතිප් තියක් ශභයන් ක්‍රිය කිරීම මගින් ශ්‍රී කාව භේ ජජ විවිධ් ය සාරක්ෂණය හ තිරසර විතය පිළිබද භාන්දු ඇති ප ්ගශ යන් හ එබදු ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම පිළිබඳ සම්බන්ධ ා තැාැ් තන් භමම ප්‍රතිප් තිභයන් බැභඳනු ඇත.
ශ්‍රී කාව භේ ඇති ව ර භහෝ ජජීනය ද්‍ර යයක් ය විත කිරීම භහෝ ැරදි භකස පරිහරණය කිරීම
xxx xxxx xx විවිධ් භේ සාරචවයන් භ ත ප්‍රභේශය මගින් පැාාගිා ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස ජ තිව සා ්ගධා ක්‍රිය ලිය තුළg කබ දීම භමම ප්‍රතිප් තිය මගින් සිදු භවභරනු ඇත.
4. ප්‍රතිලත්තතිල තරමාර්ථය
රභ ජජීනය ද්‍ර ය ක සාරක්ෂණය හ තිරසර විතය භ ත භරභදනු පිණිස, භචිත මහජා සහ ගි් ය සහිත , ජජීනය ද්‍ර ය ක හ ඒ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුභම් හිමිව රි් ය ශ්‍රී කාව භේ ජාත යතර සුරක්ෂිත වරා යතරතුර, ජජීනය ද්‍ර ය තිරසර විත කිරීභමන් පැාාගින්ා වූ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම සහතිව කිරීම.
5. ප්‍රතිලත්තතිල මුාධර්ම
ශ්‍රී කාව භේ ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද
,ැනීම පිළිබඳ ජ තිව ප්‍රතිප් තිය පහත සඳහන් මූකධ්ගම මත පදාම් ීන ඇත:-
I. ශ්‍රී කාව g සිය රභ ජජ සම්ප් සම්බන්ධභයන් පරම ධිපතයය ඇති යතර ජ තිව නීතී පේධතියg යg් ජජ සම්ප් භ ත ප්‍රභේශය නි්ගණය කිරීමg හ ඒ සාරක්ෂණය හ තිරසර භකස විත කිරීමg බකය ඇත.
II. ජජීනය ද්‍ර යයන්හි ජ ාමය භහෝ ජජ -රස යනිව කක්ෂණ භහෝ භතොරතුරුමය ය,ය සඳහ ඒ භ ත ප්‍රභේශය පතා ව ර තැාැ් භතක් වු ද, ශ්‍රී කාව රජය විසින් ඇතිවර තිභබා හ භමම ප්‍රතිප් තිය යgභ් ආ රණය වරනු කබා ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද
,ැනීම පිළිබඳ ක්‍රමභේදය පිළිපැදිය යුතුය.
III. ජ ා සම්ප් විතයද ඇතුළු ශ්‍රී කාව භේ ජජීනය ද්‍ර ය සාරක්ෂණය හ තිරසර විතය ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුභම් හ පිළිභ ් ක ටිා වම හ ැද,් වම හඳුා භ,ා ඒ සුරක්ෂිත කිරීමg වgයුතු භවභරනු ඇත.
IV. ජජීනය ද්‍ර ය හ ඒ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම ප්ගභේෂණ ් මව හ ණිජමය ශභයන් විත කිරීභමන් භ් ප දාය භවභරා ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම මගින් ඒ භේ සාරක්ෂණය හ තිරසර විතය භවභරහි ආ්ගථිව හ ස ම ීවය දිරි,ැන්ීනම් කබ භදා යතර එය ් මන් හ යා ,ත පරම්පර න් ක යහපැ ැ් මg ද යව නු ඇත.
V. ශ්‍රී කාව සිය ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය කබ දීභමන් කැභබා ප්‍රතික ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත භකස භබද හද ,ැනීම භවභරහි ඇපවැප සිටිා යතර ජජීනය ද්‍ර ය ක ප්‍රභයෝජාය යයුතු භකස කබ ,ැනීම් කදී ජ තිව හ ජ තයන්තර නීති හ ගිවිසුම් හරහ වgයුතු කිරීභම් යිනතිය ශ්‍රී කාව සතුය.
6. ප්‍රතිලත්තතිල ප්‍රකාය
I. ශ්‍රී කාව සිය ූමමිභයන් යු් පන්ා වූ ීව ් ා හ ඳ ගිය ීවීන විභශේෂ ක ජ ාමය ද්‍ර යයන්හි හ ඒ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුභම් භපරිම ප්‍රතික භමරgg කැභබා බ g , බක ,නු පිණිස ඒ භයහි ැද,් වමg හ පරම ධිපතයයg ,රු වරනු ඇත.
II. ජජීනය ද්‍ර ය තිරසර භකස විත කිරීම සඳහ ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද
,ැනීම නිය මාය වරනු පිණිස, භචිත ප්‍රතිප් තීන්, ජාතිව ක්‍රිය ම ්ග,, ය න්ත්‍රණ හ ධ රිත සා ්ගධාය භවොg ප ් භ,ා යනු ඇත.
III. ජජීනය ද්‍ර ය කg ව ර භහෝ පැ රීමක් සිදු විය යු් භ් ප්‍රභේශය කබ දීමg බකයක්
ර ජය නිභයෝජිත යතායක් සම, ද්‍ර ය හු ම රු ගිවිසුමක් හරහ විය යුතු ා යතර ඒ සඳහ පු්ග දැනුම්දීමකින් කබ ,න්ා යනුමැතිය සහ යභායෝාය භකස එව, වු භවොන්භේසී යතය ශය භේ.
IV. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය කබ දීභම්දී ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත ප්‍රතික සහතිව භවභරනු ඇත.
V. ජජීනය ද්‍ර ය ක භ ළඳපක ප දව ය න්ත්‍රණ විතයද ඇතුළු මුකයමය හ මුකයමය භාො ා
විතයන් භ තින් පැාාගිා ප්‍රතික සියු භවොgස්වරු න් සම, භබද හද ,ැනීම සඳහ ය න්ත්‍රණයක් සැවභසනු ඇත.
VI. බිම් ම gභම් ප්‍රජ සම, ජජීනය සම්ප් භබද හද ,ැනීමg සහ ජජ විවිධ් ය හ ඒ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම සාරක්ෂණය දිරි,ැන්ීනමg බහුප ්ගශ , සභමෝධ නිත ප්‍රභේශයක් / ය න්ත්‍රණයක් ස්ථම පිත භවොg ක්‍රිය ් මව භවභරනු ඇත.
VII. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම සඳහ වූ ව ්ගය පටිප ටින්හි දී ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම දරා භහෝ විත වරා ප්‍ර භේශීය ප්‍රජ න්ද ඇතුළු එම දැනුම දරන්ාන්භR හ විත වරන්ාන්භR යිනති සිවම් හ ය ශයත මුදුන් පමුණු නු කැභේ.
VIII. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම සඳහ හවුල්ව රි් යන් හ
සහභයෝගිත න් කg එළඹීභම්දී, ශ්‍රී කාව භේ ණිජ යිනති සිවම්ද ඇතුළු සියු යිනති සිවම්
බුේධිමය භේපළ යිනති සිවම් මගින් පිළි,ැනීමg කක් භවභරා බ g ,බක ,ැනීම මගින් ශ්‍රී කාව g යද ළ බුේධිමය භේපළ යිනති සිවම් ,ැgළු හ ප්‍රතික යන් ප්‍රම ණ ් භකස සකව බකනු ඇත.
7. ප්‍රතිලත්තතිල ්‍රියා්තමක කිමේවම් ාතායමාර්ග:
I. ජ තිව ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීභම් සඵලකද යී ක්‍රිය ද මයක් ඇති කිරීම සඳහ ය ශය ා කුසකත පුහුණු හ ධ රිත භ,ොඩාැගීම සඳහ භචිත ආයතනිව ය න්ත්‍රණයක් සැවසීම.
II. ප ් ා සියු නීති රීති විතය හ ත දුරg් ශක්තිම් කිරීම භමන්ම ය ශය ා භරගුක සී ඇති කිරීම මගින් රභ ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය කබ දීම හරහ ස ධ රණ හ යුක්ති සහ,ත ප්‍රතික කැබීභම් හැකිය තහවුරු වරනු පිණිස යථම ්ගථම දී ම ්ගභ,ෝපභේශ මත පදාම් ද්‍ර ය හු ම රු ගිවිසුම්, පු්ග දැනුම්දීමකින් කබ ,න්ා යනුමැතිය, ස් යා නි්ගණ ක්‍රමභේද (Sui Generis Systems) හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීභම් ය න්ත්‍රණ ඇතුක් ය ශය ජාතිව ර මු සා ්ගධාය කිරීම.
III. ජ ා සම්ප් හ ඒ ආශ්‍රිත ස ම්ප්‍රද ිනව දැනුම පිළිබඳ විස්තර ඇතුක් සමුහ ද් ත පේධතියක්
(Meta data system) ස්ථම පිත කිරීම.
IV. ශ්‍රී කාව තුළ සඵලකද යී ජ තිව ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම් ය න්ත්‍රණයක් ස්ථම පිත කිරීම සඳහ ආයතනිව හ පුේ,ක ම gමින් යධය පාය, දැනු ් ය හ ධ රිත ්ගධාය ප්‍ර ්ගධාය කිරීම.
V. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීභම් ක්‍රමභේදයg යද ළ සියු ක්‍රිය ව රවම් සඳහ නිතය හ සඵලකද යී යධීක්ෂණ හ ඇ,යීම් පේධතියක් ස්ථම පිත කිරීම.
VI. ,කීම හ යධිව රිබකය: පරිසරය පිළිබද වgයුතු වරා යම තය ාශය
8. තසුවිතරම් හා ඇගයීම
පරිසර විෂයg යද ක වgයුතු වරා යම තය ාශය පහත වරුණු සඳහ ,කීම දැරිය යුතුය:
I. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීම ක්‍රිය ් මව වරනු පිණිස ය ශය ක්‍රිය ලිය ක්‍රිය ් මව කිරීමg හැකි භක්න්ද්‍රීය සම්බන්ධීවරණ ආයතාය ශභයන් ක්‍රිය කිරීම තුලින් නි ැරැදි තීරණ ,ැනීම්, නිය මාය හ ඇ,යීම තහවුරු කිරීම හ ා සාරක්ෂණ භදප ්ගතභම්න්තු , ාීවීන සාරක්ෂණ භදප ්ගතභම්න්තු , ස් නිෂ්ප දා හ භසෞඛ්‍ය භදප ්ගතභම්න්තු , වෘෂිව්ගම භදප ්ගතභම්න්තු , ධී ර හ ජකජ සම්ප් භදප ්ගතභම්න්තු සහ ශ්‍රී කාව භ්ගගු භදප ්ගතභම්න්තු
ැනි යභාකු් භයෝ,ය ප්‍රභේශය නි්ගණය වරනු කබන්ා වු භක්න්ද්‍රීය ආයතා යතර භචිත සම්බන්ධීවරණ ය න්ත්‍රණයක් ස්ථම පිත කිරීම.
II. ජ තිව ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශ හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීභම් ක්‍රමයg බකපෑම් ඇතිවිය හැකි නීති රීති හ ප්‍රතිප් ති පිළිබඳ යධීක්ෂණය කිරීම.
III. ජජ සම්ප් භ ත ප්‍රභේශය හ ජජීනය ද්‍ර ය පරිහරණය සඳහ කැභබා ඉල්ලීම් ඒ සඳහ භචිත
,කි යුතු ආයතා භ ත භයොමුවරමින් සමස්ත ප්‍රභේශ හ ප්‍රතික භබද හද ,ැනීභම් ක්‍රිය ලිය පසුවිපරම් කිරීම.
IV. ජජීනය ද්‍ර ය යපායාය හ හු ම රු පිළිබඳ වgයුතු වරා සියු ක්‍රිය ම ්ග, පිළිබඳ ඇ,යීම.
V. ජජීනය ද්‍ර ය භ ත ප්‍රභේශය හ සම්බන්ධ භපර දැනු ් වැමැ් ත හ යභායෝාය භකස ගිවිස ,් නියමයන් පිළිබඳ ඇ,යීම.
VI. ද්‍ර ය හු ම රු ගිවිසුම් විශ්භල්ෂණය කිරීම හ ත දුරg් ැඩිදියුණු කිරීම සඳහ වු භයෝජා ඇ,යීම.
VII. ජජ ද්‍ර ය මගින් රgg හ සම්ප්‍රද ිනව දැනුම හ ජජ විවිධ් සාරචව දරන්ාන් භ ත කැභබා සෘජු හ ක්‍ර ප්‍රතික පිළිබද පසුවිපරම් කිරීම.
9. xxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx
ප්‍රවශයය යන්භාන් යදහස් න්භන්, ශ්‍රී කාව භේ ඇති ජජීනය ද්‍ර ය ප තින්භන් ස්ථම නීය ද පරි හිර ස්ථම ායව ද යන්ා භාොතව , යම් ප්ගභේෂණයක් සිදු කිරීම සහ/භහෝ ජජ ත ක්ෂණය භයොද
,ැනීමද ඇතුළු ආව ර ලින් ඒ භයහි ජ ාමය සහ/භහෝ ජජ -රස යනිව සායුතිය සා ්ගධාය කිරීම සඳහ භමන්ම ප්ගභේෂණ පැ ැ් ීනම හ සා ්ගධාය කිරීම සඳහ ශ්‍රී කාව භේ ජජ සම්ප් ක ඇති ජ ාමය භහෝ ජජ -රස යනිව කක්ෂණ භහෝ ඒ ආශ්‍රිත භතොරතුරුමය ටිා වම
ණිජ පරිහරණය භහෝ භ ා් විතයන් සඳහ භපභයෝගී වර ,ැනීමින. එභසේම ජජ සම්ප් හ ජ ා සම්ප් ක යු් පන්ා මත භවභරා ප්ගභේෂණ හ සා ්ගධා වgයුතුද භමයg යද ළ භේ.
ජෛව්‍විවිධ්තව්‍ය: භ ෞමිව, සමුද්‍රීය හ භ ා් ජකජ පරිසර පේධති හ ඒ භේ භවොgසක් ා සියු පරිසරවිදය ් මව සාකී්ගණ ඇතුළු සියු ම මූක ශ්‍ර භ තින් එා ීවීනන් යතර විචකයත ින. ීවීන විභශේෂ තුක, ීවීන විභශේෂ යතර සහ පරිසර පේධතීන්හි දක්ාg කැභබා විවිධ් ය භමයg ඇතුළ් ය.
ජෛවීය සම්ත්ත: ජජ විවිධ් භේ සියළු සාරචවයන්g ඇතුක් න්ා වූ ම ා ය සඳහ
්ගතම ා භහෝ වි ය ප්‍රභයෝජායක් භහෝ ටිා වමක් සහිත ජ ා සම්ප් සහ ීවීනන්, ඔවුන්භR භවොgස්, ීවීන,හායන් හ පරිසර පේධති ක ඇති යන් ව ර භහෝ ජජීනය සාරචව භමයg ඇතුක් භේ.
ජෛවීය ද්‍රව්‍ය: ීවීන විභශේෂ, ජ ා සම්ප් , ීවීනන් භහෝ ඔවුන්භR භවොgස්, ීවීන,හායන් හ යන් ව ර භහෝ පරිසර පේධති තුක ඇති භහෝ එිනන් පරි හිර සාරක්ෂණය වර ඇති භහෝ භ ා් පරිබ හිර
ස්ථම ා තුළ ඇති ජජ සාඝgව භහෝ ජජීනය භවොgස් යා භම් ද ඇතුළු ජජ විවිධ් භේ සාරචව සහ එම ජ ාමය ද්‍ර යයන්හි ප්‍රතිසායුක්තභයන් හ විවරණභයන් සහ සෘජු විතභයන් ස දනු කබා සියළුම ද්‍ර යයන්භේ.
ෛාන සම්ත්ත: ්ගතම ා භහෝ වි ය ටිා වමක් සහිත ජ ාමය ද්‍ර ය (ක්‍රිය ව රී භහෝ වි ය
ටිා වමක් සහිත ප්‍රභේණිව ක්‍රිය ව රි් ඒවව යඩාගු ව ර භහෝ ශ ව, ස් , ක්ෂුද්‍රීවීන භහෝ භ ා් සම් යක් සහිත ජ ාමය ද්‍ර යද ඇතුළු )
ෛානමය ද්‍රව්‍ය: ශ ව, ස් , ක්ෂුද්‍රීවවි භහෝ භ ා් සම් යක් සහිත, ප්‍රභේණිව ක්‍රිය ව රි් ඒවව යඩාගු ව ර භහෝ ජ ාමය ද්‍ර ය
ජෛව්‍ සම්ත්ත සාංරක්ෂණය: ජජීනය සම්ප් භ ත යපg ඇති යිනතියම යා ,ත පරම්පර න්gද ඇති බ මාභසේ රඳ ,නිමින්, එම සම්ප් ඒ භේ ආභේනිව ටිා වම භ නුභ න් සහ සම ජභේ යහපත භභදස ඥ ා න්විත භකස විත කිරීම, වළමා වරණය කිරීම හ ආරක්ෂ කිරීම.
ෛානමය සම්ත්තව්‍ා මුල් රට: ස්ථම නීය ජ ා සම්ප් සන්තවභේ ඇති රg - භමයg ා,ත භමන්ම හීකෑ ීවීනන්භR ,හායන් භහෝ ශ්‍රී කාව භේ සම් ය ඇති භහෝ ාැති පරි හිර ප්‍ර යන්භ,න් කබ ,් භහෝ ්ගෂ සියයක් භහෝ ැඩි ව කයක් මුළුල්භල් ස් ීනවරණය ීන ඇති ,හායන් ඇතුළ් භේ.
ව්‍ු්තතන්න: ජජීනය භහෝ ජ ාමය සම්ප් තුළ ඒ භේ ප්‍රභේණිව ක්‍රිය ව රී ඒවව යඩාගු භාොවු ද, ඒ භේ ජ ාමය ප්‍රව ශය භහෝ පරි ෘ් තිය භහේතුභ න් ස් විව ම ඇති ා ජජ -රස යනිව සාභයෝ, ‘ යු් පන්ා’ යන්භාන් යදහස් භේ.
තරිොහිර ත්ත්තව්‍යන්: ජජ විවිධ් භේ සාරචව සිය ස් විව සස්ථම ා ලින් පිgත පැ තීම යන්ාින.
ස්ථානීය ත්ත්තව්‍යන්: ජජීනය සම්ප් යද ළ පරිසර පේධති හ ස් විව සස්ථම ා ඇතුළත පැ තීම් , හීකෑ වරා කද භහෝ භරෝපිත ීවීන විභශේෂ සම්බන්ධභයන් වූ වක, සිය ආභේණිව කක්ෂණ
්ගධාය වර ,් g පිg තුළ සය කිරීම් යන්ාින.
තිලරසර wාවිතය: ජජ විවිධ් ය දී්ගඝ ව ලීා පරිහ නියg ප් ීනමg ම, භාොපෑභදා ආව රයකින් හ භේ,යකින් ජජ විවිධ් භේ සාරචව විත කිරීම හ එමගින් ් මන් හ යා ,ත පරම්පර ක ය ශයත හ ප්‍ර ්ගථමා සපුර ලීමg එහි ඇති වි ය යඛ්‍ණ්ඩ ප ් ,ැනීමින.
සාම්ප්‍රදාිකක දැුම: විභශේෂිත ූමභ,ෝලීය ප්‍රභේශයව සය වරා ජාත භR සම්ප්‍රද යන් සහ තීක්ෂණ බුේධිය තුළින් මතු වූ හ භපෝෂණය වූ දැනුම් සම් රයින.
නිතැයුම් හා තැුම්: නිෂ්ප දා ක්‍රිය ලිභේදී ජජීනය ද්‍ර ය විත වරා ව ර භහෝ නිෂ්ප දිතයක් යදහස්භේ.
ඇමුණුම I: ආශ්‍රිත ප්‍රතිලත්තතිල හා නීතිල වල්ඛනය
ප්‍රතිලත්තතිල:
1. ජ තිව ා ප්‍රතිප් තිය (1995)
2. ජ තිව ාීවීන ප්‍රතිප් තිය (2000)
3. ජ තිව පරිසර ප්‍රතිප් තිය (200))
4. ජ තිව ජකභපෝෂව ප්‍රභේශ වළමා වරණ ප්‍රතිප් තිය (2004)
5. ජ තිව ජජ සුරක්ෂිතත ප්‍රතිප් තිය (2005)
6. ජ තිව ධී ර හ ජකජ සම්ප් ප්‍රතිප් තිය (200ව)
7. ජ තිව භත් බිම් ප්‍රතිප් තිය හ භප යම ්ග,ය (200ව)
8. ජ තිව වෘෂිව ්ගමිව ප්‍රතිප් තිය (200))
9. ජ තිව පශුසම්ප් යභිජාා ප්‍රතිප් තිය (2010)
10. ශ්‍රී කාව භේ ආක්‍රමණශීලී ආ,න්තුව ීවීනන් පිළිබඳ ජ තිව ප්‍රතිප් තිය, භප යම ්ග, හ ව ්ගය සැකැස්ම (2016)
නීතිල:
1. 19)) යාව 2 දරා ා ස් හ ෘක්ෂකත ආඥ පාත සහ එහි පසු සාභශෝධා
2. 190) යාව 1ව දරා ා සාරක්ෂණ ආඥ පාත සහ එහි පසු සාභශෝධා
3. 1988 යාව 0) දරා ජ තිව භරුම ාූමමී පාත
4. 1980 යාව 4) දරා ජ තිව ප රිසරිව පාත හ එහි සාභශෝධා
5. 1981 යාව 5) දරා භ රළ සාරක්ෂණ පාත සහ එහි පසු සාභශෝධා
6. 199ව යාව 02 දරා ධී ර හ ජකජ සම්ප් පාත සහ එහි පසු සාභශෝධා
7. 1999 යාව )5 දරා ශ ව ආරක්ෂණ පාත හ එහි සාභශෝධා
8. 200) යාව 22 දරා බීජ පාත
9. 1951 යාව 25 දරා ප ාශු සාරක්ෂණ පාත සහ එහි පසු සාභශෝධා
10. 1958 යාව 29 දරා ස් පාත සහ එහි පසු සාභශෝධා
11. 1992 යාව 59 දරා ස් භරෝ, පාත
12. 1981 යාව 54 දරා ජ තිව ජකජ සම්ප් ප්ගභේෂණ හ සා ්ගධා නිභයෝජිත යතා පාත
13. 1992 යාව 4ව දරා යපායා වෘෂිව්ගම ප්‍ර ්ගධා පාත
14. 1982 යාව 41 දරා ජ තිව ස් භ ෝදය ා පාත
15. 1928 යාව )1 දරා භේභිද භදය ා ආඥ පාත සහ එහි පසු සාභශෝධා
16. භ්ගගුභ හි භපොදු නිය මාය සඳහ වූ 18ව9 යාව 1) දරා භ්ගගු ආඥ පාත