PROMEMORIA
PROMEMORIA
Konkurrens, informationsutbyte och samverkan
1 INLEDANDE SAMMANFATTNING
Inom konkurrensrätten gäller som utgångspunkt att varje företag skall självständigt bestämma sitt marknadsbeteende och vilka villkor de avser att erbjuda sina kunder.
Förbjudna samarbeten
Alla direkta eller indirekta kontakter konkurrenter emellan, vilka har till syfte eller resultat att skapa konkurrensförhållanden som inte motsvarar normala konkurrensförhållanden på marknaden i fråga, är förbjudna.
Under typiskt sett förbjudna samarbeten mellan konkurrerande företag – eller mellan företag som inte är konkurrenter, men verksamma på samma produktmarknad oavsett geografisk marknad – faller prissamarbeten, prisrekommendationer, marknadsdelning och samarbeten som begränsar produktion eller försäljning.
Tillåtna samarbeten
Samarbeten som typiskt sett är tillåtna är t.ex. utbildning, utbyte av allmän ”icke-strategisk” information, utarbetande av standardavtal utan prispåverkande moment, rådgivning i juridiska frågor och dylikt.
”Gråzonen”
I gråzonen mellan förbjudna respektive tillåtna samarbeten hamnar bl.a. informationsinsamling och informationsutbyte.
Utbyte av information mellan konkurrenter kan ibland utgöra ett avtal, ett samordnat förfarande eller ett beslut med syfte eller resultat att fastställa priser eller mängder. Sådana informationsutbyten anses normalt vara karteller, vilka är förbjudna.
Förutom i fallet med karteller anses informationsutbyte typiskt sett endast begränsa konkurrens i de fall då konkurrenterna utbyter individualiserad information om framtida priser eller mängder.
Utbyte av all annan typ av information, inklusive aktuella priser, kommer inte typiskt sett att anses vara förbjudna, utan bedöms utifrån de konkurrensbegränsande effekter utbytet kan få.
2 FÖRBUD MOT KONKURRENSBEGRÄNSANDE SAMARBETE
Av grundläggande konkurrensrättsliga bestämmelser inom EU och i Sverige följer ett förbud mot konkurrensbegränsande företagssamverkan.
Bestämmelserna innebär ett principiellt förbud mot konkurrensbegränsande samarbete såsom priskarteller, marknadsdelning och kvotering. Enligt bestämmelserna är avtal mellan företag förbjudna om de har till syfte eller resultat att hindra, begränsa eller snedvrida konkurrensen på marknaden på ett märkbart sätt.
Bestämmelserna tar i en s.k. ”förbudslista” särskilt sikte på avtal som innebär något av följande moment, nämligen att:
• inköps- och försäljningspriser, direkt eller indirekt, fastställs
• produktion, marknader, teknisk utveckling eller investeringar begränsas eller kontrolleras
• marknader eller inköpskällor delas upp
• företag diskrimineras, eller
• kopplingsförbehåll (villkor som innebär att en köpare, för att få köpa en produkt, tvingas köpa även en annan produkt eller tjänst som han annars inte skulle vilja ha) ställs upp.
Begreppet ”avtal” har i sammanhanget en mycket vid betydelse. Förbudet träffar förutom formella avtal också andra överenskommelser, samordnade förfaranden och beslut fattade av företagssammanslutningar (t.ex. en branschorganisation). Ett samordnat förfarande innebär att företag utan särskilt avtal tillämpar ett visst förfarande i samförstånd. För att ett samordnat förfarande skall anses föreligga krävs att detta är resultatet av direkta eller indirekta kontakter mellan företagen.
Några av de förfaraden som uppräknas i förbudslistan ovan anses vara särskilt allvarliga och skadliga överträdelser. Det gäller framför allt pris- och anbudskarteller samt olika former av uppdelning av marknader mellan konkurrenter. Både horisontella (mellan faktiska eller potentiella konkurrenter) och vertikala samarbeten omfattas av förbudet.
3 UNDANTAG FRÅN FÖRBUDET M M. Konkurrensbegränsande samarbete som undantas från förbudet
Ibland överväger nyttan de negativa effekterna av ett samarbete och i sådana fall kan ett förfarande, vilket i och för sig är konkurrensbegränsande, vara undantaget från det ovannämnda förbudet.
Undantag gäller för avtal som:
• bidrar till att förbättra produktionen eller distributionen eller till att främja tekniskt eller ekonomiskt framåtskridande,
• tillförsäkrar konsumenterna (här även inräknat företagskunder) en skälig andel av den vinst som därigenom uppnås,
• bara ålägger de berörda företagen begränsningar som är nödvändiga för att uppnå målet,
och
• inte ger de berörda företagen möjlighet att sätta konkurrensen ur spel för en väsentlig del av nyttigheterna i fråga.
Ju större marknadstäckning de samverkande företagen har och ju mer konkurrensen dem emellan begränsas, desto mindre är sannolikheten för att samarbetet omfattas av undantaget.
Samarbete som kan falla utanför förbudet
Informationsutbyte
Grundtanken är att samtliga företag självständigt skall bestämma sitt marknadsbeteende samt vilka villkor de avser att erbjuda sina kunder. Alla direkta eller indirekta kontakter konkurrenter emellan, vilka har till syfte eller resultat att skapa konkurrensförhållanden som inte motsvarar normala konkurrensförhållanden på marknaden i fråga, är förbjudna.
Gemensam insamling av information som företag behöver för att fritt och självständigt kunna bestämma sitt framtida marknadsbeteende är normalt sett inte konkurrensbegränsande. Detsamma gäller om företagen anlitar ett gemensamt rådgivande organ i exempelvis juridiska frågor. Om samarbetet medför att marknadsbeteendet samordnas, t.ex. genom att rekommendationer eller slutsatser utformas så att företagen uppträder på ett likartat sätt, riskerar det att klassas som en otillåten konkurrensbegränsning.
Gemensamma marknadsundersökningar anses inte vara konkurrensbegränsande, under förutsättning att de inte kombineras med samordning av företagens marknadsbeteende eller inskränkning i företagets handlingsfrihet. Konkurrenter får utbyta information om sina egna verksamheter, om de därigenom endast får tillgång till branschtäckande aggregerad statistik för förfluten tid såsom t.ex. tidigare produktion eller historiska priser.
Informationsutbyte kan emellertid också utgöra ett samordnat förfarande som skapar konkurrensförhållanden som inte motsvarar normala konkurrensförhållanden på marknaden om det minskar den strategiska osäkerheten på marknaden och därmed underlättar samverkan.
Är den information som utväxlats är strategisk, försämrar detta konkurrenternas möjligheter att agera självständigt på marknaden och försvagar deras incitament att konkurrera.
Konsortier
Om företag i skilda branscher samverkar i ett konsortium för att gemensamt utföra beställningar ligger detta utanför förbudsområdet på grund av att de inte är konkurrenter.
Även om konsortitet består av företag i samma bransch kan de undgå förbudet om företagen var och en bidrar med något som de andra inte tillhandahåller och inte heller kan tillhandahålla. Samverkan får också avse konkurrenter om de på grund av otillräcklig produktionskapacitet inte själva kan klara ett visst åtagande. Även sådant som bristande erfarenhet, know-how och finansiella resurser hos deltagarna i konsortiet kan medföra att konsortiet undgår förbudet. Ytterligare skäl är att den ekonomiska risken ter sig för stor att bäras av ett enskilt företag. För att undgå förbudet får dock inte fler än nödvändiga samverka.
Gemensam försäljning
Företag som inte är konkurrenter kan samarbeta om försäljning, service efter köp och reparationer. Däremot kan konkurrenter normalt inte ingå sådana avtal utan att träffas av förbudet eftersom parterna genom samarbete inskränker sin frihet att självständigt agera på marknaden.
Gemensam reklam
Gemensam reklam för att skapa uppmärksamhet kring varor eller ett kollektivt märke är inte konkurrensbegränsande. Samarbetet får inte hindra de enskilda företagen från att själva göra reklam.
4 SÄRSKILDA BESTÄMMELSER AVSEENDE KONKURRENSBEGRÄNSANDE OFFENTLIG SÄLJVERKSAMHET
Staten, kommuner, landsting eller juridiska personer där offentliga aktörer har ett dominerande inflytande (t.ex. kommunalägda bolag) kan förbjudas att tillämpa en hel säljverksamhet (dvs. varor eller tjänster som utbjuds på marknaden), eller vissa förfaranden i en säljverksamhet såsom exempelvis underprissättning.
Syftet med denna bestämmelse är att utjämna förutsättningarna för offentliga och privata näringsverksamheters möjligheter att konkurrera med varandra.
5 SLUTSATSER
- Alla direkta eller indirekta kontakter konkurrenter emellan, vilka har till syfte eller resultat att skapa konkurrensförhållanden som inte motsvarar normala konkurrensförhållanden på marknaden i fråga, är förbjudna. Typiskt sett träffar detta förbud prissamarbeten,
prisrekommendationer, marknadsdelning och samarbeten som begränsar produktion eller försäljning.
- Utbyte av information mellan konkurrenter med syfte eller resultat att fastställa priser eller mängder anses normalt vara karteller, vilka är förbjudna.
- Försäljningssamarbete mellan konkurrenter anses typiskt sett begränsa konkurrensen och är därför förbjudna.
- Samarbeten som typiskt sett är tillåtna är t.ex. utbildning, utbyte av allmän, ”icke-strategisk” information, utarbetande av standardavtal utan prispåverkande moment, rådgivning i juridiska frågor och dylikt.
- Gemensam insamling av information som företag behöver för att fritt och självständigt kunna bestämma sitt framtida marknadsbeteende är normalt sett inte konkurrensbegränsande. Detsamma gäller om företagen anlitar ett gemensamt rådgivande organ. Gemensamma marknadsundersökningar anses inte heller vara konkurrensbegränsande.
- Samverkan i ett konsortium mellan företag i samma bransch undgår förbudet mot konkurrensbegränsande samarbeten om företagen vart och ett bidrar med något som de andra inte tillhandahåller och inte heller kan tillhandahålla. Detta gäller också om de på grund av otillräcklig produktionskapacitet inte själva kan klara ett visst åtagande. Även sådant som bristande erfarenhet, know-how och finansiella resurser hos deltagarna kan medföra att konsortiet undgår förbudet. Ett annat skäl kan vara att den ekonomiska risken är för stor att bäras av ett enskilt företag. För att undgå förbudet får dock inte fler än nödvändiga samverka.
- Gemensam reklam är i normalfallet inte förbjudet
2015-10-05
3024495.2.0001
/AB