Law of Property and Land

xxxxxx xxxxxxxxxxx

คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาxxxxxลยราชภัฏยะลา

2560

xxxxxx xxxxxxxxxxx

(น.ม)

คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาxxxxxลยราชภัฏยะลา

256

คํานํา

เอกสารประกอบการxxxxxxxกฎหมายลักษณะทรัพยสินและที่ดิน รหัสวิชา 2156341 จัดทําขึ้นตาม หลกั สูตรนิติศาสตรxxxxxx หลักสูตรปรับปรุง พ.ศ. 2555 มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา ผูสอนไดจัดทําเอกสาร ประกอบการxxxxxxxกฎหมายลักษณะทรัพยสินและที่ดิน เพื่อใหสอดคลองกับเวลาเรียน และเพื่อใชเปน เครื่องมือสําคัญของผูสอนในการใชประกอบการสอนที่มุงเนนใหผูเรียนมีความรูความเขาใจในเนื้อหา

เอกสารเลมน้ีไดแบงออกเปน 12 บทการเรียนรูเพื่อใหตรงกับคําอธิบายรายวิชา โดยแตละหัวขอ ประกอบดวยเนื้อหา ความหมายของทรัพยและทรัพยสิน ประเภทของทรัพยสิน สวนควบ อุปกรณและดอกผล การไดมาซ่ึงทรัพยxxxxx ทรัพยสินของแผนดิน การไดมาซึ่งxxxxxxxxxx xxxกรรมสิทธิ์และการใชกรรมสิทธิ์ กรรมสิทธิ์รวม ครอบครอง ทรัพยสินชนิดอื่น หลักกฎหมายท่ีดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน และกฎหมายตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับที่ดินตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยซึ่งครอบคลุมสอดคลองกับวัตถุประสงคการเรียนรู โดยxxxxวาจะทําใหการเรียนการxxxxxประสิทธิภาพสูงสุด และใหผูเรียนมีความรูความเขาใจในเรื่องของ ทรัพยสินและที่ดินและxxxxxxนําไปประยุกตใชในการเรียนในระดับสูงตอไปได

ขอขอบพระคุณครู อาจารยทุกทาxxxxxxใหความรู ผูเขียนหนังสือ ตํารา ทุกทาxxxxขาพเจาไดศึกษา คนควาทุกเลม ขอขอบพระคุณผูxxxxxxxxxและผูxxxxxxxxxxทุกทาxxxxใหคําแนะนําในการพัฒนาเอกสาร ประกอบการสอนใหมีความสมบูรณxxxxxxxขึ้น

ผูเขียนxxxxวาหนังสือเลมนี้xxเปนประโยชนแกนักศึกษา ไดใชเพื่อศึกษาคนควา หาความรู ความเขาใจ ไดเปนอยางดี และเปนประโยชนตอคณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลาในการ

พัฒนาคุณภาพทางการศึกษาใหดียิ่งขึ้นตอไป หากมีสิ่งใดเปนขอเสนอแนะเพอ

ขอนอมรับดวยความxxxxxและเปนพระคุณยิ่ง

การพฒ

นาและปรบ

ปรุง ผูจัดทําก

xxxxxx xxxxxxxxxxx

มิถุนายน 2560

สารบัญ

เรื่อง หนา

คํานํา ..............................................................................................................................................

สารบัญ ...........................................................................................................................................

แผนบรห

แผนบรห

ารการสอนประจําวิชา .....................................................................................................

ารการสอนประจําบทที่ 1 ................................................................................................. 1

บทที่ 1 ความหมายของทรัพยและทรัพยสิน ………………………………………………………………………… 3

ความหมายของทรัพย ………………………………………………………………………………………….. 3

ความหมายของทรัพยสิน ................................................................................................. 4

แบบฝกหัดทายบท ........................................................................................................... 8

เอกสารอา งอิง ................................................................................................................... 9

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 2 ................................................................................................ 10

บทที่ 2 ประเภทของทรัพยสิน ………………………………………………………………………………………….... 12

อสงั หาริมทรัพย …………………………………………………………………………………………………... 12 สังหาริมทรัพย ……………………………………………………………………………………………………. 15.

ทรัพยแบง ไดและทรัพยแบงไมได …………………………………………………………………………… 17

ทรัพยนอกพาณิชย ………………………………………………………………………………………………. 18

แบบฝก

หัดท

ยบท ........................................................................................................... 21

แผนบรห

เอกสารอางอิง .................................................................................................................. 22

ารการสอนบทที่ 3 ............................................................................................................ 23

บทที่ 3 สวนควบ อุปกรณ และดอกผล .......................................................................................... 25

สวนควบ ........................................................................................................................... 25

อุปกรณ ............................................................................................................................ 29

ดอกผล ............................................................................................................................. 36

แบบฝกหัดทายบท ........................................................................................................... 39

เอกสารอางอิง ..................................................................................................................

แผนบริหารการสอนบทที่ 4 ............................................................................................................ 40

บทที่ 4 บุคคลxxxxxและทรัพยสิทธิ .................................................................................................. 42

บุคคลลิทธิ ………………………………………………………………………………………………………….. 42

ทรัพยxxxxx ........................................................................................................................ 43

ขอแตกตางระหวางทรพั ยxxxxxและบุคคลxxxxx ................................................................... 44

แบบฝกหัดทายบท ........................................................................................................... 51

เอกสารอางอิง .................................................................................................................. 52

แผนบริหารการสอนบทที่ 5 ............................................................................................................ 53

บทที่ 5 การxx

xซงึ่ ทรัพยสท

xx ....................................................................................................... 55

การไดมาโดยทางนิติกรรม ................................................................................................. 55

การไดมาโดยทางอ่ืนนอกจากทางนิติกรรม ........................................................................ 63

การเพก

ถอนการไดมาซึ่งทรัพยส

ิทธิ ................................................................................... 64

การระงับและกลับคืนมาซึ่งทรัพยสิทธิ ............................................................................... 64

การเรียกรองอสังหารมทรัพยเดียวกัน ................................................................................ 64

แบบฝกหัดทายบท ............................................................................................................ 66

เอกสารอางอิง ...................................................................................................................

แผนบริหารการสอนบทที่ 6 ............................................................................................................ 67

บทที่ 6 ทรัพยส

ินของแผนดินและสาธารณสมบัติของแผนดน

........................................................ 69

ทรัพยสินของแผนดินธรรมดา ………………………………………………………………………………… 69 สาธารณสมบติของแผนดิน ……………………………………………………………………………………. 69 ลักษณะสําคัญของสาธารณสมบัติของแผนดิน .................................................................. 69

ผลแหงการเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน ………………………………................................. 73

แบบฝกหัดทายบท ............................................................................................................ 81

เอกสารอ งอิง ...................................................................................................................

แผนบริหารการสอนบทที่ 7 ............................................................................................................ 82

บทที่ 7 ทรัพยส

ินของแผนดินและสาธารณสมบัติของแผนดน

........................................................ 84

การไดกรรมสิทธิ์โดยผลของกฎหมาย ……………………………………………………………………… 84

การไดมาโดยการเขาถือเอาซึ่งสังหารม

ทรพ

ยไมมเี จาของ ……………………………………………. 97

การไดมาซงึ่ ทรพยส ินหาย ……………………………………………………………………………………….. 98

พฤติการณพิเศษซงึ่ สท

ธิของผูไดxxxxxx

xxxxไมเสียเปลา …………………………………………… 99

การไดกรรมสิทธ์ิโดยอายุความ ………………………………………………………………………………… 101 การไดมาซงึ่ ท่ีดินตามกฎหมายท่ีดิน ………………………………………………………………………….. 103

แบบฝกหัดทายบท …………………………………………………………………………………………………. 104

เอกสารอางอิง .....................................................................................................................

แผนบริหารการสอนบทที่ 8 ............................................................................................................ 105

บทที่ 8 xxxแหงกรรมสิทธิ์และการใชกรรมสิทธิ์ ................................................................... 107

xxxแหงกรรมสิทธิ์ ……………………………………………………………………………………………….. 107

กรรมสทธิ์ …………………………………………………………………………………………………………… 107

ขอจํากัดxxxกรรมสิทธิ์ ..................................................................................................... 108

ทางจําเปน ......................................................................................................................... 110

แบบฝกหัดทายบท ............................................................................................................ 151

เอกสารอา งอิง ...................................................................................................................

แผนบริหารการสอนบทที่ 9 ............................................................................................................ 152

บทที่ 9 กรรมสิทธิ์รวม .................................................................................................................... 154

ความหมายของกรรมสทธิ์รวม ………………………………………………………………………………. 154

ขอสันนิษฐานของกฎหมาย ……………………………………………………………………………………. 155

การใชxxxxxของเจาของรวม ……………………………………………………………………………………. 155

วิธีการแบงxxxxxxxxxxx ………………………………………………………………………………………… 159

แบบฝกหัดทายบท ……………………………………………………………………………………………….. 161

เอกสารอางอิง ....................................................................................................................

แผนบริหารการสอนบทที่ 10 ............................................................................................................ 163

บทที่ 10 ครอบครอง ........................................................................................................................ 165

การxx xทธคริ อบครอง …………………………………………………………………………………………….. 165

การไดสิทธิครอบครองโดยผลของกฎหมาย ……………………………………………………………….. 165

การไดสิทธิครอบครองโดยผูอื่นยึดถือไวใหแทน ………………………………………………………… 167

ขอสันนิษฐานของกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิครอบครอง …………………………………………………. 168

ขอสันนิษฐานวาบุคคลผูมีชื่อในทะเบียนเปนผูมีสิทธิครอบครอง ……………………………….. 170

การรบกวนการครอบครอง …………………………………………………………………………………….. 171

การถูกแยงการครอบครอง …………………………………………………………………………………….. 172

การสิ้นไปซึ่งการครอบครองทรัพยสิน ……………………………………………………………………… 176

การโอนการครอบครอง ..................................................................................................... 179

การบอกกลาวเปลี่ยนลักษณะแหงการยึดถือ .................................................................... 181

การครอบครองปรปกษ ……………………………………………………………………………………….. 184

แบบฝกหัดทายบท ……………………………………………………………………………………………… 187

เอกสารอางอิง .................................................................................................................... 189

แผนบริหารการสอนบทที่ 11 ............................................................................................................ 190

บทที่ 11 ทรัพยสินชนิดอื่น ................................................................................................................. 192

ภาระจํายอม ………………………………………………………………………………………………………….. 192

xxxxxอาศัย …………………………………………………………………………….……………………………….. 196

xxxxxxxxxxพื้นดิน ……………………………………………………………………………………………………... 198

xxxxxเก็บกิน ……………………………………………………………………………………………………………. 204

ภาระติดพันในอสังหาริมทรัพย 210

แบบฝกหัดทายบท 213

เอกสารอ งอิง 214

แผนบริหารการสอนบทท่ี 12 ............................................................................................................ 215

บทที่ 12 ที่ดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน ........................................................................................... 217

ความหมายของท่ีดิน ……………………………………………………………………………………………….. 217

xxxxxในที่ดิน …………………………………………………………………………………………………………….. 217

ใบจอง ……………………………………………………………………………………………………………………. 227

หนังสือรับรองการทําประโยชน …………………………………………………………………………………. 229

โฉนดที่ดิน 231

ใบไตสวน ……………………………………………………………………………………………………………… 233

การไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ที่ดิน …………………………………………………………………………………..... 233 เอกสารอางอิง ...................................................................................................................

แผนบริหารประจําวิชา

รหสวิชา 2156341

รายวิชา กฎหมายลก

ษณะทรพ

ยสินและที่ดิน 3 (3-0-6)

Law of Property and Land

คําอธิบายรายวิชา

ศึกษาถึงความหมาย เนื้อหา รูปแบบ องคประกอบ และหลักเกณฑตลอดจนขอยกเวนของ ทรัพยและทรัพยสิน ประเภทของทรัพยและทรัพยสิน ความเกี่ยวเนื่องระหวางทรัพยสวนควบ เครื่อง อุปกรณ และดอกผล หลักทั่วไปของทรัพยสิน หลักกฎหมายที่ดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน และ กฎหมายตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับที่ดินตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

วัตถุประสงค

1. เพื่อใหนักศึกษาทราบและเขาใจถึงความหมายของทรัพย ชนิดของทรัพย รวมถึงทรัพยที่ เปนสวนควบ อุปกรณ และดอกผล

2. เพื่อใหนักศึกษาทราบxxxxxxไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพย ทรัพยxxxxxอันเกี่ยวกับทรัพย การ ไดมาจากการขายทอดตลาด กรรมสิทธิ์ ประเภททรัพยสิทธิตางๆ เชน กรรมสิทธิ์ การครอบครอง ภาร จํายอม เปนตน

3. เพื่อใหนักศึกษามีxxxxxในตนเองในการเรียนรูและในวิชาชีพ มีความซื่อสัตยทางวิชาการ และรับผิดชอบตอตนเอง วิชาชีพและสถาบัน

4. เพื่อใหนักศึกษาxxxxxxทํางานเปนทีม และยอมรับฟงความคิดเห็นที่แตกตาง

5. เพื่อใหนักศึกษาxxxxxxใชเทคโนโลยีและสารสนเทศในการศึกษา คนควา และวิเคราะห รวมทั้งนําเสนอได

เนื้อหา

บทที่ 1 ความหมายของทรัพยและทรัพยสิน 3 ชั่วโมง

- ความหมายของทรัพย

- ความหมายของทรพั

- แบบฝกหัดทายบท

ยสิน

บทที่ 2 ประเภทของทรัพย 3 ชั่วโมง

- อสังหาริมทรัพย

- สงั หาริมทรัพย

- ทรัพยแบงไดและทรัพยแบงไมได

- ทรัพยนอกพาณิชย

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 3 สวนควบ อุปกรณและดอกผล 3 ชั่วโมง

- สวนควบ

- อุปกรณ

- ดอกผล

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 4 บุคคลxxxxxและทรัพยสิทธิ 3 ชั่วโมง

- บุคคลxxxxx

- ทรัพยสิทธิ

- ขอแตกตางระหวางทรัพยสิทธิและบุคคลxxxxx

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 5 การไดมาซึ่งทรัพยสิทธิ 3 ชั่วโมง

- การไดมาโดยทางนิติกรรม

- การไดมาโดยทางอ่ืนนอกจากทางนิติกรรม

- การเพิกถอนการไดมาซึ่งทรัพยxxxxx

- การระงบ

และกลบ

คืน มาซึ่งทรัพยสิทธิ

- การเรียกรองอสงั หาริมทรัพยเดียวกัน

- แบบฝกหัดทบทวน

บทที่ 6 ทรัพยสินของแผนดินและสาธารณสมบัติของแผนดิน 3 ชั่วโมง

- ทรัพยสินของแผนดินธรรมดา

- สาธารณสมบติของแผนดิน

- ลักษณะสําคัญของสาธารณสมบัติของแผนดิน

- ผลแหงการเปนสาธารณสมบติของแผนดิน

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 7 การไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ 6 ชั่วโมง

- การไดกรรมสิทธ์ิโดยผลของกฎหมาย

- การไดมาโดยอาศยั หลักสวนควบ

- xxxxxxริมตลิ่ง

- เกาะและทางน้ําตื้นเขิน

- สรางโรงเรือนในที่ดินของผูอื่นโดยสจ

- สรางโรงเรือนในที่ดินของผูอื่นโดยสจ

xxx xxx

- สรางโรงเรือนรก

ล้ําในที่ดินของผอ

ื่น

- สรางโรงเรือนในที่ดินทเี่ ปนเจาของโดยมเี งื่อนไข

- การปลูกสรางสงิ่ อื่น ปลกตนไมหรือxxxxxxxในที่ดินของผูอื่น

- สรางสิ่งปลูกสราง ตนไมหรือxxxxxxxในที่ดินของตนดวยสัมภาระของผูอื่น

- เอาสงั หาริมทรัพยของผูอื่นมาเปนสวนควบ

- เอาสมภาระของผูอื่นทําเปนสิ่งใหม

- การไดมาโดยการเขาถือเอาซึ่งสังหารม

ทรพ

ยไมมเี จาของ

- การไดมาซงึ่ ทรพยส ินหาย

- พฤติการณพิเศษซงึ่ สท

ธิของผูไดxxxxxx

xxxxไมเสียเปลา

- การไดกรรมสิทธิ์โดยอายุความ

- การไดมาซงึ่ ท่ีดินตามกฎหมายที่ดิน

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 8 xxxแหงกรรมสิทธิ์และการใชกรรมสิทธิ์ 3 ชั่วโมง

- xxxแห่งกรรมสิทธิ์

- กรรมสทธิ์

- ขอจํากัดxxxกรรมสิทธิ์

- ทางจําเปน

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 9 กรรมสิทธิ์รวม 3 ชั่วโมง

- ความหมายของกรรมสทธ์ิรวม

- ขอสันนิษฐานของกฎหมาย

- การใชxxxxxของเจาของรวม

- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 10 ครอบครอง 6 ชั่วโมง

- การไดสิทธิครอบครอง

- การไดสิทธิครอบครองโดยผลของกฎหมาย

- การไดสิทธิครอบครองโดยผูอื่นยึดถือไวใหแทน

- ขอสันนิษฐานของกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิครอบครอง

- ขอสันนิษฐานวาบุคคลผูมีชื่อในทะเบียนเปนผูมส

- การรบกวนการครอบครอง

- การถูกแยงการครอบครอง

ิทธิครอบครอง

- การสิ้นไปซงึ่ การครอบครองทรัพยสิน

- การโอนการครอบครอง

- การบอกกลาวเปลี่ยนลักษณะแหงการยึดถือ

- การครอบครองปรปกษ

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 11 ทรัพยสินชนิดอื่น 6 ชั่วโมง

- ภาระจํายอม

- xxxxxอาศัย

- xxxxxxxxxxxxxxxxx

- xxxxxเก็บกิน

- ภาระติดพันในอสังหาริมทรัพย

- แบบฝกหัดทายบท

บทที่ 12 ที่ดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน 3 ชั่วโมง

- ความหมายของที่ดิน

- xxxxxในที่ดิน

- ใบจอง

– หนังสือรับรองการทําประโยชน

- โฉนดที่ดิน

- ใบไตสวน

- การไดมาซงึ่ xxxxxxxxxxxxxxxx

วิธีการสอนและกิจกรรม

1. ศึกษาเอกสารประกอบการสอนจากการบรรยายในชั้นเรียนและใหนักศึกษาคนควาขอมูล เพิ่มเติมจากแหลงการเรียนรูดวยตนเอง

2. ยกตัวอยางขอเท็จจริงที่เกิดขึ้นในปจจุบันและวิเคราะหหาคําตอบ

3. กรณีศึกษาใหผูเรียนคิดวิเคราะหอภิปราย

4. ทําแบบฝกหัดในชั้นเรียน

5. สังเกตการทํางานเปนกลุม

6. อาจารยผูสอนสรุปเนื้อหาการสอนเพิ่มเติม สื่อการเรียนการสอน

1. Power Point

2. ตําราหลัก

3. เอกสารประกอบการบรรยาย

การวัดผลและการประเมินผล การวัดผล

1. คะแนนสอบปลายภาค 100 %

การประเมินผล

คะแนนระหวาง 90-100 ไดระดับ A

คะแนนระหวาง 85-89 ไดระดับ B+

คะแนนระหวาง 84-80 ไดระดับ B

คะแนนระหวาง 70-79 ไดระดับ C+

คะแนนระหวาง 60-69 ไดระดับ C

คะแนนระหวาง 55-59 ไดระดับ D+

คะแนนระหวาง 50-54 ไดระดับ D

คะแนนระหวาง 0-49 ไดระดับ E

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 1

หัวขอเนื้อหาประจําบท : ความหมายของทรัพยและทรัพยสิน

1. ความหมายของทรัพย

2. ความหมายของทรพั ยสิน

3. แบบฝกหัดทายบท

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม

1. เพื่อใหนกศึกษาทราบและเขาใจถึงความหมายของทรัพยและชนิดของทรัพย

2. xxxxxxนําความรูความเขาใจxxxxxรบ

ไปใชในการวินิจฉัยผลทางกฎหมายเกี่ยวกบ

ทรพ

ยสิน

วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจําบท

1. วิธีสอน

1.1 วิธีสอนแบบบรรยาย

1.2 วิธีสอนแบบอภิปราย

2. กิจกรรมการเรียนการสอน

2.1 ผูสอนบรรยายเรื่อง ประเภทของทรัพยวามีกี่ประเภท

2.2 ยกx xxางคําพิพากษาและคําวินิจฉัยของศาล และตัวอยางกรณีศึกษาที่เกิดข้นึ ในปจจุบัน

และวิเคราะหหาคําตอบ

2.3 กําหนดประเด็นและโจทยปญหาใหนักศึกษาอภิปรายในชั้นเรียน และมอบหมายงานใหไป ศึกษา ดวยตนเองเพิ่มเติมนอกชั้นเรียน โดยเนนผูเรียนเปนศูนยกลาง

สื่อการเรียนการสอน

1. เอกสารการสอน

2. บรรยายประกอบสื่อ Power Point

3. แบบฝกปฏิบัติ

การวัดผลและการประเมินผล

1. สังเกตพฤติกรรมการใหความรวมมือในชั้นเรียนโดยการซักถาม แสดงความคิดเห็นและอภิปราย ระหวางเรียน

2. ตรวจผลงานที่มอบหมาย

3. การแสดงความคิดเห็นในชั้นเรียน

4. สอบปลายภาค โดยขอสอบที่เนนการประเมินทักษะความรูในดานหลักการ แนวคิดทฤษฎี xxxxxxนําความรูxxxxxรับไปใชวินิจฉัยเกี่ยวกับผลทางกฎหมายที่เกิดขึ้นได

บทที่ 1

ความหมายของทรัพยและทรพ

ยสิน

ทรัพยและทรัพยสินเปนคําที่เรารูจักและใชกันอยางคุนเคยในชีวิตประจําวัน ซึ่งโดยทั่วไปก็มักจะเรียก รวมๆกันไปเปนคําเดียวกันเลยวาทรัพยหรือไมก็ทรัพยสินคําใดคําหนึ่ง และเปxxxxเขาxxxxxในหมูคนทั่วไปวาถา พูดสองคํานี้แลวก็จะหมายถึงวัตถุสิ่งของตางๆ เชน โทรทัศน คอมพิวเตอร อาคารบานเรือน ฯลฯ แตในทาง กฎหมายนั้นท้งสองคํานี้มีความหมายท่ีแตกตางกัน บทบัญญัติของกฎหมายไดมีการใหความหมายของคําวา ทรัพยและทรัพยสินแยกตางหากจากกันไว ซึ่งxxxxxxxไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 1 ลักษณะ 3 วาดวยทรัพย

ความหมายของทรัพย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 137 “ทรพั ย หมายความวา วัตถุมีรูปราง” ลักษณะสําคัญของสิ่งที่จะถือไดวาเปนทรัพยตามกฎหมายนั้นมีดังนี้

1. เปนวัตถุมีรูปราง คือ วัตถุที่ประกอบดวยรูปและรางในตัวเองโดยลําพัง มีตัวตน สวนกวางยาว สูง

หรือต่ํา หรือสวนกลมซึ่งกินที่ โดยทั้งนี้แมจะเปนปรมาณูเล็กนอยจนxxxxxxมองเห็นดวยตาเปลาและสัมผัสจับ ตองได เชน ที่ดิน วัว ควาย ส่ิงของ เงินทอง หรือแมแตเชื้อโรค (เสนีย xxxxxx. 2521) แตมีนักกฎหมายบาง ทานเห็นวา วัตถุที่มองไมเห็นดวยตาเปลาไมนาจะถือวาเปนวัตถุมีรูปราง เพราะเนื่องจากกฎหมายxxxxxxxเพื่อ คนธรรมดา (xxxxxxx สุขชีวะ. 2530) แตในบางกรณีก็อาจเปนสิ่งxxxxxxxxxxxมองเห็นดวยตาเปลาก็ได เชน พวก จุลินทรียที่มีการเพราะเลี้ยงเพื่อใชในการผลิตนมโยเกิรตตางๆ หรือเชื้อโรคที่มีการเพาะเลี้ยงไวเพื่อประโยชนใน

xxxxxแพทย ฯลฯ xxxxxxxxxxลานี้จาํ เปนตองใชเทคโนโลยีมาชวยในการมองหรือสัมผัส ในทางวชากิ ารนกั กฎหมาย

หลายๆทานก็มีการโตแยงกันxxxวาพวกเชื้อโรคหรือจุลินทรียตางๆจะถือวาเปนสิ่งมีรูปรางหรือไม เพราะการจะ มองเห็นไดนั้นตองใชเครื่องมือทางxxxxxศาสตรมาชวย บางทานก็มีความเห็นวาเปนวัตถุมีรูปราง บางทานก็เห็น วาเปนวัตถุไมมีรูปราง ซึ่งยังหาขอยุติไมได

2. ตองมีราคาและถือเอาได หมายถึงตองเปนสิ่งมีคาไมวาจะมีคามากหรือนอยก็ตาม และxxxxxx

xxxxxxเอาเปนเจาของได คําวามีราคาไมไดหมายถึงราคาซื้อขายเทานั้นแตหมายถึงคุณคาของสิ่งนั้นๆดวย เพราะ ส่ิงของบางชนิดอาจไมมีราคาแตมีคุณคาทางจิตใจ เชน กระดูกของบรรพบุรุษ เลือดของมนุษย xxxxxxxx จดหมายของคนรัก สลากกินแบงxxxxxถูกรางวัล ศพของบุพการี ซึ่งศพก็ถือเปนทรัพยไดเชนกัน ในบางกรณีมีการ ซือ้ ขายศพกันเพ่ือประโยชนในทางการแพทย แตหากเปนศพxxxxxมีใครตxxxxx xxมีคุณคามีราคา เชนศพไมมี ญาติตางๆ ก็จะไมถือเปนทรัพย แตหากเปนศพมีญาติซึ่งจะนําไปประกอบพิธีทางศาสนาตอไป ก็ถือเปนทรัพย ไดเพราะแมจะไมมีราคาแตก็มีคุณคาตอญาติๆของผูตาย หรือพวกขยะตางๆ ก็อาจไมถือเปนทรัพยก็ไดเพราะ

ไมใชสิ่งมีราคา แตตองดูขอเท็จจริงเปนกรณีไปประกอบการพิจารณาดวย จุลินทรียหรือเชื้อโรคตางๆที่ ยกตัวอยางไวขางตนถาไมใชเปนการเพาะเลี้ยงไวโดยเฉพาะก็จะไมถือวาเปนทรัพย เพราะเปนสิ่งที่จับตองและ ยึดถือเปนเจาของตองโดยxxxxท่วไปไมได อีกxxxxxxมีราคาดวย อวัยวะของมนุษยก็เชนกัน จะถือเปนทรัพย หรือไมตองดูเปนกรณีไป เชน เราไปตัดผม เสนผมที่ถูกตัดก็จะถูกนําไปทิ้ง ก็ไมถือเปนทรัพยแตถาเปนการขาย ผมใหเพื่อนําไปใชประโยชนเกี่ยวกับการเสริมความงาม เชนนี้ก็ถือเปนทรัพยได แตถาเปนอวัยวะภายในที่สําคัญ ถือเปนทรัพยแนนอนxxxแลว เพราะมีราคาและเปxxxxตxxxxxในxxxxxแพทย รวมไปถึงมีคาอยางมากตอผูเปน เจาของดวย

คําวา “อาจถือเอาได” หมายxxx xxxที่มนุษยxxxxxxเขาxxxxxxหรือเขายึดถือเอาเปนเจาของได เชน

ที่ดิน บานเรือน รถยนต เงินตรา เปนตน สําหรับสิ่งที่มนุษยยังไมxxxxxxเขาถือเอาได เชน กxxxxx ดวงจันทร ดวงดาว เหลานี้ไมถือเปนทรัพยหรือทรัพยสิน นอกจากนี้ คําวา“อาจถือเอาได” มิไดหมายถึงเฉพาะสิ่งของที่ บุคคลอาจหยิบ จับ หรือถือเอาไดอยางจริงจังเทานั้น แตยงั หมายความรวมถึงสิ่งxxxxxมีรูปรางซึ่งบุคคลxxxxxx แสดงอาการหวงหาม xxxxxx หรือยึดถือไวเพ่ือตน และหามมิใหบุคคลอื่นเขามาเกี่ยวของกับทรัพยนั้นไดอีก ดวย เชน บรรดาxxxxxตางๆ ที่บุคคลxxxxxพึงไดตามกฎหมาย อันไดแก กรรมสิทธิ์ สิทธิครอบครอง xxxxxอาศัย xxxxxเหนือพื้นดิน xxxxxเก็บกิน ลิขสิทธิ์ xxxxxในเครื่องหมายการคา สิทธิบัตร เปนตน

การจะเปนทรัพยตามกฎหมายตองเขาลักษณะทั้งสองอยางขางตxxxxกลาวไว คือเปนวัตถุมีรูปราง รวมทั้งมีราคา(หรือคุณคา)และถือเอาได ถาขาดอยางใดอยางหนึ่งจะไมถือเปนทรัพยตามกฎหมาย

แตเดิมในสมัยที่ยังมีการคาทาส มนุษยก็ถือเปนทรัพยเชนกัน มีการขายลูกขายภรรยาไปเปนทาส แต เมื่อกฎหมายเก่ียวกับxxxxxมนุษยชนเขามามีบทบาทในสังคมโลก ปฏิเสธระบบทาสและการกดข่ี ทําใหเรื่อง การคาทาสหมดไป มนุษยจึงไมถือเปนทรัพยตามกฎหมาย

ความหมายของทรัพยสิน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 138 “ทรัพยสิน หมายความรวมท้งทรัพยและวัตถุไมมี รูปราง ซึ่งอาจมีราคาและอาจถือเอาได”

ถาอานตามตัวบทแลวจะเห็นวา ทรัพยก็คือทรัพยสินอยางหนึ่งเชนกัน สิ่งใดที่เปนทรัพยตามกฎหมายก็ จะถือเปนทรัพยสินตามกฎหมายดวย แตที่ทรัพยสินแตกตางกับทรัพยคือทรัพยสินจะมีความหมายที่กวางกวา เพราะหมายความถึงทรัพย(วตั ถุมีรูปราง มีราคาและถือเอาได)และหมายความถึงวัตถุxxxxxมีรูปราง แตมีราคา และถือเอาไดดวย ทรัพยสินจึงมีความหมายกวางกวาทรัพย กลาวคือ สิ่งใดถาเปนทรัพยแลวยอมเปนทรัพยสิน เสมอ แตความเห็นของคณะกรรมการพิจารณาปรับปรุงประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 1 สวนมาก เห็นวา ทรัพยไมจําตองเปนทรัพยสินเสมอไป เพราะทรัพยที่ยังไมอาจถือเอาไดยอมไมเปนทรัพยสิน (สํานักงาน คณะกรรมการกฤษฎีกา.2534)

ดังนั้นลักษณะสําคัญของสิ่งที่จะถือไดวาเปนทรัพยตามกฎหมายนั้นมีดังนี้

1. วัตถุมีรูปราง หรือไมมีรูปราง

2. อาจะมีราคา

3. อาจถือเอาได

คําวา “ทรัพยสิน” ตองมีองคประกอบ 3 ขอขางตน คือ เปนวัตถุ มีราคา และถือเอาได

วัตถุxxxxxมีรูปราง คือ สิ่งxxxxxxxxxxxมองเห็นไดดวยตาเปลา ไมxxxxxxสัมผัสหรือจับตองได เชน อากาศ พลังงานแสงอาทิตย รวมไปถึงxxxxxตางๆดวย อาจจะเปนxxxxxในการเชา ลิขสิทธิ์ สิทธิบัตร ฯลฯ แตการ ที่วัตถุไมมีรูปรางจะเปนทรัพยสินไดนั้นจะตองมีราคาและถือเอาไดดวย อยางอากาศที่เราใชหายใจกันตามxxxx xxมีราคาและยึดถือเปนเจาของไมได แตถาเปนอากาศในถังที่ซื้อขายกัน เชนนี้ก็ถือวามีราคาและถือเอาได จึงจัด ไดวาเปนทรัพยสิน หรือxxxxxในการเชาก็xxxxxxซื้อขายกันได เพราะxxxxxxxxแมจะไมมีรูปรางใหจับตอง แตมี คุณคา มีราคาและxxxxxxxxxxxxเปนเจาของได เชน นาย ก ทําสัญญาขายxxxxxxxxจะไดเชาบานของนาย ข ให นาย ค ก็จะมีผลใหนาย ค เปนผูมีxxxxxในการเชาบานของนาย ข แทนที่นาย ก ไป หรืออยางลิขสิทธิ์ก็เชนกัน แมจ ะไมมีรูปรางแตก็มีราคาและถือเอาเปนเจาของได เราxxxxxxxไดยินเกี่ยวกับการขออนุญาตใชลิขสิทธิ์ใน ผลงานตางๆ ขออนุญาตใชชื่อหรือสัญลักษณแทนของสินคาชื่อดัง ฯลฯ เปนxxxxxxxxไดรับความคุมครองตาม กฎหมาย จึงถือวาลิขสิทธิ์เปนทรัพยสินตามกฎหมาย

xxxxxตางๆที่xxxxxxบังคับหรือเรียกรองไดตามกฎหมายน้น ถือเปนทรัพยสินทั้งสิ้น เชน สิทธิ

ครอบครอง xxxxxxxxxxxxxเชาซื้อ xxxxxxxxxxxxxกู xxxxxในการไดรับมรดก ฯลฯ

อธิบายเพิ่มเติม กรณีxxxxxตางๆ นั้น แมจะไมมีรูปราง แตหากมีราคาและอาจถือเอาได ศาลฎีกาก็เคยมี คําพิพากษาวาเปนทรัพยสิน เชน

(1) หุนในบริษัท

ขอสังเกต การโอนหุนชนิดระบุชื่อผูถือจะตองxxx เปนหนังสอลงลายมือชื่อของผxx อนและ ผูรับโอนและม

xxxxxxางนอย ๒ คน รับรองลายมือชื่อของผูโอนและผูรับโอน หากไมทําตามเปนโมฆะ แตถึงแมการโอนจะ

เปนโมฆะก็ตาม หากผูรับโอนไดยึดถือหุนหรอ ปรปกษตามมาตรา 1382 ได

(2) xxxxxxxxxxxxxxxซื้อจะขาย

(3) xxxxxxxxxxxxxเชาซื้อ

ครอบครองหุนมาเปนเวลา 5 ป ก็ไดกรรมสิทธิ์โดยการครอบครอง

(4) xxxxxในการทําเหมืองแรตามประทานบัตร

ขอสังเกต การโอนxxxxxประทานบัตรนั้นหากมีเงื่อนไขเปนพิเศษวาเปนการใหเฉพาะตัวแก คนใดคน หนึ่ง ก็จะโอนกันไมไดหรือจะนํามาชําระหนี้ไมไดดวย

กรณีเครื่องหมายการคาศาลฎีกาวินิจฉัยวา เครื่องหมายการคาเปนทรัพยสินทางปญญาอยางหนึ่ง ไมใช อสังหาริมทรัพยหรือสังหาริมทรัพยไมมีรูปราง xxxxxxอาจยึดถือครอบครองไดอยางทรัพยสินทั่วไปตามมาตรา 1382

คําวา “ราคา” ในภาษาอังกฤษคือ price แปลวา ราคาของสินคาในทองตลาด

คําวา “คุณคา” ในภาษาอังกฤษคือ value แปลวา คุณคาของทร ย

“ทรัพย” คือสวนหนึ่งของ “ทรัพยสิน”

มนุษย ไมใชทรัพยสิน เพราะไมอาจะถือเอาได

ศพ ก็ถือเปนทรัพยไดเชนกัน เพราะบางกรณีมีการซื้อขายศพกัน เพื่อประโยชนทางการแพทย

อวยวะของมนุษย เชน ไต ถามีคนบริจาค (แตหามซื้อขาย เพราะผิดกฎหมายและขัดตอศีลธรรม) ก็ถือ วาเปนทรัพยได เพราะมีรูปราง มีราคา และถือเอาได

สรุปแลวทรัพยกับทรัพยสินมีความหมายตามกฎหมายที่แตกตางกัน เมื่อพูดถึงทรัพยยอมหมายถึง ทรพั ยสินดวยแนนอน แตหากพูดถึงทรัพยสินแลวอาจไมไดหมายความถึงทรัพยเสมอไป ทรัพยเปนเพียงสวน หนึ่งของทรัพยสินเทานั้น

ทรัพยและทรัพยสินน้ันตองประกอบไปดวยหลักเกณฑทั้ง 2 ประการดังกลาว ถาขาด หลักเกณฑขอใดขอหนึ่งไปก็ไมถือวาเปนทรัพยหรือทรัพยสิน เชน มนุษยมีรูปรางจับตองไดแตไมอาจซื้อขายกัน ได เพราะมีxxxxxxกฎหมายอาญามาตรา 312 หามไว มนุษยจึงไมใชทรัพยและทรัพยสิน เนื่องจากขาด

หลักเกณฑขxxxx 2 ท าอาจมีราคาและอาจถอื เอาได

เมื่อมนุษยไมใชทรัพยและทรัพยสินแลว อวัยวะตาง ๆ ที่ติดxxxกับตัวมนุษย เชน แขน ขา xxxxx ผม ก็ไมถือวาเปนทรัพยหรือทรัพยสินดวย แตอวัยวะที่หลุดออกจากตัวมนุษยแลว เชน ผมสตรีที่ยาว

และไดตัดเอาไปขาย หรือxxxxxท่ีมีผูอุทิศxx xบโรงพยาบาลเพ่ือนําไปเปลี่ยนกับตาคนไข หรือเลือดที่ขายหรือ

อุทิศใหก โรงพยาบาลยอ มมีราคาและถอื เอาได จึงถอื วาเปนทรัพยหรือทรัพยสินศพมนุษยท่ดอี งไว หรือศพท

แพทยนํามาใชศึกษาในทางการแพทย หรือศพที่ญาติยังxxxxxxxxxxxxบูชา ยอมเปนทรัพยหรือทรัพยสินและถือ วามีราคา แตศพไมมีญาติซึ่งไมมีใครxxxxxxxxxxxx ถือวาไมมีราคา จึงไมใชทรัพยและทรัพยสิน

ขอสังเกต

ก. มนุษย แมจะมีรูปรางแตก็ไมถือวาเปนทรัพยหรือทรัพยสิน เพราะมนุษยเปนสิ่งมีชีวิตมิใชวัตถุ บุคคลใดจะยึดถือเอาชีวิตของบุคคลอื่นมาเปนของตนไมได แตถาสวนใดสวนหนึ่งของรางxxxมนุษยขาดหรือ

หลุดออกมาแล และมีลักษณะเปนของxxxxxxมีราคาไดและอาจถือเอาได เนอ่ื งจากผูเปน เจาของยังxxxxxx

และยังยึดถือสวนของรางxxxxxxขาดหรือหลุดออกมาไวเพื่อตนxxx สวนของรางxxxดังกลาวยอมเปนทรัพยหรือ

ทรัพยสินได เชน ผมท่ีตัดมาทําผมปลอมสาหรบ ไฟไหมทั้งตัว เปนตน

ขาย ผิวหนังที่ลอกออกมาเพื่อนําไปปดเปนผิวหนังใหแกคนที่ถูก

ข. สัตวและพืช เปนสิ่งที่มีชีวิต แตเนื่องจากไมมีกฎหมายxxxxxxxรับรองใหสัตวและพืชมีxxxxxและ

หนาที่ตามกฎหมายไดเหมือนเชนมนุษย ดังนั้น สัตวและพืชจึงไมอาจxxxxxxใดๆ ไดตามกฎหมายโดยลําพัง จึง ตองจัดสัตวและพืชเปนสิ่งมีชีวิตประเภทวัตถุมีรูปราง เพราะสัตวและพืชxxxxxxมีคุณคาในตัวของมันเอง เชน สุนัขxxxxxxซื้อขายกันได โคไพรหรือเน้ือทราย ซึ่งเปนสัตวหายากเพราะใกลจะสูญพันธุ ก็ถือวาเปนสัตวที่มี คุณคาตอโลกมากจนประเมินเปนราคาไมได หรือบรรดาสมุนไพรตางๆ ก็เปนพืชที่มีคุณคาเพราะใชเปนยา รักษาโรคได นอกจากนี้ มนุษยยังxxxxxxxxxxxxเอาสัตวและพืชเปนของของตนไดอีกดวย สัตวและพืช xxxxxxxxxxxจัดวาเปนวัตถุมีรูปรางxxxxxxมีราคาและอาจถือเอาได และเปนทรัพยตามกฎหมาย ผูใดกระทําตอ สัตวหรือพืชโดยไมมีxxxxxยอมมีความผิดเกี่ยวกับทรัพยตามที่xxxxxxxไวในxxxxxxกฎหมายอาญา

นักศึกษา‌

แบบฝกหัดทายบท

1. ใหนักศึกษาอธิบายความแตกตางระหวางคําวา ทรัพย และ ทรัพยสิน ตามความเขาใจของ

2. คําวา “อาจถือเอาได” นั้นมีความหมายอยางไร จงอธิบายและยกตัวอยางประกอบ

เอกสารอางอิง

xxxxxxx xxxxxxx (2530). คําบรรยายกฎหมายแพงและพาณิชยลักษณะทรัพย ในรวมคําบรรยายภาคหนึ่งสมัยที่

40 เลมที่ 1. จัดพิมพโดยสํานักอบรมศึกษากฎหมายแหงเนติบัณฑิตยสภา.หนา 120-121

xxxxxxx xxxxxxx (2556). คําอธิบายกฎหมายลักษณะทรัพย (พิมพครั้งที่ 15 ปรับปรุงโดยไพโรจน วายุภาพ). xxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxx. หนา 61

เสนีย xxxxxxย (2521).คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย กฎหมายลักษณะทรัพย.โรงพิมพxxxxx สาสน.หนา11

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา (2534).ขอเสนอแนะแกไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ

1.หนา 311

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 2

หัวขอเนื้อหาประจําบท : ประเภทของทรัพย

1. อสังหาริมทรัพย

2. สงั หาริมทรัพย

3. ทรัพยแบงไดและทรพยแบงไมได

4. ทร ยนอกพาณชยิ

5. แบบฝกหัดทายบท

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม

1. เพื่อใหนักศึกษาทราบและเขาใจถึงประเภทของทรัพยวาทรัพยนั้นมีกี่ประเภทอะไรบาง

2. xxxxxxอธิบายความแตกตางระหวางทรพั ยแตละประเภทได

3. xxxxxxนําความรูความเขาใจxxxxxรับไปใชในการวินิจฉัยผลทางกฎหมายเกี่ยวกับการแบงแยก ประเภทของทรัพยได

วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจําบท

1. วิธีสอน

1.1 วิธีสอนแบบบรรยาย

1.2 วิธีสอนแบบอภิปราย

2. กิจกรรมการเรียนการสอน

2.1 ผูสอนบรรยายเรื่อง ประเภทของทรัพยวามีกี่ประเภท

2.2 ยกตัวอยางคําพิพากษาและคําวินิจฉัยของศาล และตัวอยางกรณีศึกษาที่เกิดขึ้น ใน ปจจุบันและวิเคราะหหาคําตอบ

2.3 กําหนดประเด็นและโจทยปญหาใหนักศึกษาอภิปรายในชั้นเรียน และมอบหมายงานใหไป ศึกษา ดวยตนเองเพิ่มเติมนอกชั้นเรียน โดยเนนผูเรียนเปนศูนยกลาง

สื่อการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. บรรยายประกอบสื่อ Power Point

3. แบบฝกหัดทายบท

การวัดผลและการประเมินผล

1. สังเกตพฤติกรรมการใหความรวมมือในช ระหวางเรียน

2. ตรวจผลงานที่มอบหมาย

เรียนโดยการซักถาม แสดงความคิดเห็นและอภิปราย

3. การแสดงความคิดเห็นในชั้นเรียน

4. สอบปลายภาค โดยขอสอบที่เนนการประเมินทักษะความรูในดานหลักการ แนวคิดทฤษฎี xxxxxxนําความรูxxxxxรับไปใชวินิจฉัยเกี่ยวกับผลทางกฎหมายที่เกิดขึ้นได

ประเภทของทรัพยสินตามกฎหมาย

บทที่ 2

ประเภทของทรพย

ทรัพยสินนั้นมีความหมายกวางกวาทรพ

ย เพราะหมายความรวมถึงวัตถุที่มีรป

รา งและไมมีรูปรางซง

มีราคาและถือเอาได ในทางกฎหมายก็ไดมีการแบงแยกประเภทของทรัพยสินไว แตเดิมทรัพยสินถูกแบง ออกเปน 3 ประเภท คือ สังกมะทรพย xxxxxxมทรพย และ โภคยทรพั ย

1. สงกมะทรัพย คือ สังหาริมทรัพย (ทรัพยxxxxxxเคลื่อนที่ได) ประเภทที่นําทรัพยสินชนิดเดียวกัน

มาxxxxxxxทั้งคุณภาพ จํานวนและปริมาณ เชน เงินตรา ธนบัตร หนังสือ ปากกา ฯลฯ

2. อสังกมะทรัพย คือ สังหาริมทรัพยxxxxxอาจหาสิ่งใดมาxxxxxxx ซึ่งโดยมากจะเปนสิ่งมีคุณคา หรือจําเปxxxxจะตองใชในการใดการหนึ่งโดยเฉพาะ เชน ภาพวาดชื่อดังท้งหลายที่มีเพียงรูปเดียวในโลก xxxxxหรืออุปกรณที่คนรายใชในการกระทําความผิดซึ่งใชเปนหลักฐานในการดําเนินคดีอาญา ฯลฯ

3. โภคยทรัพย คือ สังหาริมทรัพยซ่ึงเมื่อนําไปใชแลวยอมสิ้นxxxxxxหมดไป เชน ขาวสาร น้ํา

น้ําตาล สิ่งตางๆที่นําไปใชบริโภค ฯลฯ

ตอมาไดมีการแกไขและแบงประเภทของทรัพยสินข้ึนใหม ในป พ.ศ. 2535 ซึ่งแบงทรัพยสิน ออกเปน 5 ประเภท และxxใชมาจนถึงปจจุบัน ไดแก อสังหาริมทรัพย สังหาริมทรัพย ทรัพยแบงได ทรัพย แบงไมได และทรัพยนอกพาณิชย

อสังหาริมทร ย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 139 “อสังหาริมทรัพย หมายความวา ที่ดินและทรัพย อันติดxxxกับที่ดิน มีลักษณะเปนการxxxxหรือประกอบเปนอันเดียวกับที่ดินน้น และหมายความรวมถึง ทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับที่ดินหรือทรัพยอันติดxxxกับที่ดินหรือประกอบเปนอันเดียวกับที่ดินนั้นดวย”

xxxxxทั้งหลายอันเกี่ยวก กรรมสิทธ์ในิ ที่ดิน เปนทรัพยxxxxxxไมมีรูปราง ดังน้นั อสังหาริมทรัพยจึง

เปนไดทั้งทรัพยและทรัพยสิน โดยxxxxคนทั่วไป มักจะคิดวาอสังหาริมทรัพย ไดแก ที่ดินและบาxxxxxxxบน ที่ดินเทานั้น แตมาตรา 139 ไดแบงอสังหาริมทรัพยดังนี้ (รศ.xxxxxxx xxxxรัตน.2556)

อสังหาริมทรัพยประกอบดวยทรัพยสิน 4 ประเภท คือ

1. ที่ดิน

2. ทรัพยอันติดxxxกับที่ดินที่มลักษณะเปนการxxxx

3. ทรัพยที่ประกอบเปนอันเดียวกบที่ดิน

4. ทรัพยสิทธิ์อันเกี่ยวกับที่ดินหรือทรัพยอันติดอยกับที่ดินหรือประกอบเปนอันเดียวกับที่ดิน

เมื่อพิจารณาตามตัวบทแลวอสังหาริมทรัพยจะมีความหมายถึง

1. ที่ดิน คือ เนื้อที่หรือพื้นที่เปนแปลง เปนไร ถาเปนกรณีxxxxxใชเนื้อที่หรือพื้นที่ก็จะไมใชที่ดิน เชนขุดดินจากที่ดินไปเพื่อจะนําไปขาย ดินที่ถูกขุดขึ้นมาก็จะไมใชที่ดินไมใชอสังหาริมทรัพยอีกตอไป ความหมายตามมาตรา 139 นี้ ที่ดินจะหมายความเฉพาะพื้นดินท่ีเราเหยียบยํ่าและอาศัยxxxเทานั้น (แตถา เปxxxxดินตามความหมายในประมวลกฎหมายท่ีดินจะหมายความรวมถึง หวย หนอง xxxx บึง ลํานํ้า และ ทะเลสาบดวย ซ่ึงจะกวางกวาความหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย) ท่ีดินโดยสภาพแลวไม xxxxxxเคลื่อนยายไดดังนั้นในทางอาญาการลักทรัพยที่เปนที่ดินจึงไมอาจทําได แตกรรมสิทธิ์หรือสิทธิ ครอบครองxxxxxxในที่ดินเขาแยงได จึงไปเขาความผิดฐานบุกรุกแทน

ขอสังเกตเกี่ยวกับที่ดิน

(1) ที่ดินที่มีกรรมสิทธิ์เทานั้นจึงจะมีการครอบครองปรปกษได ถาเปนที่ดินxxxxxมีกรรมสิทธิ์ก็จะ ครอบครองปรปกษไมได

(2) ที่ดินที่มีแตเพียงxxxxxครองครองโอนกันไดดวยการสงมอบเทานั้น ไมจําเปนตองจดทะเบียน แต การจดทะเบียนก็อาจจะมีไดหากเปนที่ดินที่มีทะเบียนที่ดิน เชน น.ส. 3 หรือ น.ส. 3 ก

(3) ที่ดินพิพาทซึ่งนายดําครอบครองxxxเปนสวนหนึ่งของที่ดินตามหนังสือรับรอง การทําประโยชน (น.ส. 3 ก) ที่xxxxxxxxชื่อเปนผูมีสิทธิครอบครองxxx จึงตองดวยขอสันนิษฐานตามมาตรา 1373 วา xxx xxxซึ่งมีชื่อในทะเบียนเปนผูมีสิทธิครอบครอง ขอสันนิษฐานตามมาตรา 1373 จึงรวมถึงที่ดินที่มี น.ส. 3 และ น.ส. 3 ก ดวย

ขอสังเกต เรื่องนี้ถือมาตรา 1373 มากอนมาตรา 1367 กลาวคือ ผูที่มีชื่อเปนเจาของหรือเปนผูมี สิทธิครอบครองใน น.ส. 3 หรือ น.ส. 3 ก ไดประโยชนจากขอสันนิษฐานเปนคุณมากกวาคนที่ครอบครอง ยึดถืออยูตามมาตรา 1367

(4) ที่ดินพิพาทเปนที่ดินมือเปลา เพราะหนังสือรับรองทําประโยชนไมใชหนังสือแสดงกรรมสิทธ์ิ

บุคคลจะxxxxxxxxxxเหนือที่ดินพิพาทxxมีแตสิทธิครอบครอง แม ายดําจะไดสิทธิครอบครองที่ดินพิพาทโดย

การยึดถือครอบครองแตการไดมาของนายดําเปนการไดมาซ่ึงทรพ

ยสิทธิ์อันเกี่ยวกับอสังหารม

ทรัพยโดยทาง

อื่นนอกจากนิติกรรม ซึ่งถายังไมไดจดทะเบียน นายดําจะยกขึ้นเปนขอตอสูxxxxxxซึ่งเปนบุคคลภายนอกผู ไดxxxxxxxโดยเสีย คาตอบแทนและโดยxxxxxxและไดจดทะเบียนโดยxxxxxxแลว ไมไดตามมาตรา 1299 วรรค สอง xxxxxxxxxเปนผูมีxxxxxในที่ดินพิพาท

2. ทรัพยอันติดxxxกับที่ดินที่มีลักษณะเปนการxxxx ทรัพยอันติดxxxกับที่ดินนั้นมีxxxxxxxเกิดขึ้นเอง ตามxxxxxxxx และที่มนุษยนํามาติดไว ซึ่งจะตองเปนการติดxxxกับที่ดินที่มีลักษณะเปนการxxxx คือ ไม หลุดหรือแยกออกจากที่ดินไดโดยงาย เชน ตนไม(ไมรวมถึงตนไมในกระถาง ตนไมจะตองมีรากชอนไชลงใน พื้นดิน) อาคารบานเรือน สะพาน กําแพงที่สรางขึ้นติดกับที่ดิน ฯลฯ การติดกับที่ดินของทรัพยเหลานี้ตองมี ลักษณะxxxx แตไมจําเปนตองติดxxxกับที่ดินตลอดกาล เชน เมื่อเราสรางบานขึ้น ตอมาเราอาจจะรื้อบาน

เพื่อยายไปปลูกที่อื่นก็ได แตโดยสภาพของบานแลวยอมติดxxxกับที่ดินอยางxxxx แตทรัพยบางอยางไมมี ลักษณะติดxxxกับที่ดินอยางxxxx xxน ตูโทรศัพทสาธารณะ ปอมยามตํารวจ แผงลอยขายของ ชิงชาสวรรค ในงานวดั เปนตน แมเราxxxxxจะใหทรัพยเหลานี้xxx ณ ที่นั้นตลอดไป แตทรัพยเหลานี้ก็ไมเปนทรัพยอัน ติดxxxกับที่ดินxxxxxลักษณะเปนการxxxx xxxไมเปนอสังหาริมทรัพย

บา นเรือนเปนอสังหาริมทรัพย แตในกรณีท่ีเราตxxxxxโอนบานหรือขายบานเราอาจจะโอนบาน หรือขายบานในลักษณะที่เปนอสังหาริมทรัพยหรือสังหาริมทรัพยก็ได ถาเราตxxxxxโอนบานหรือขายบาน ในลักษณะที่เปนอสังหาริมทรัพย คือไมมีการรื้อบานนั้น จะตองทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงาน เจาหนาที่ แตถาเราตxxxxxโอนบานหรือขายบานในลักษณะที่เปนสังหาริมทรัพย คือใหรื้อเอาไป ก็ไมตอง ไปทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่

ในสวนของตนไมนั้น มีกฎหมายกําหนดไววาตนไมที่จะเปนอสังหาริมทรัพยนั้นตองเปนไมยืนตน (ตามกฎหมายคือตนไมที่มีอายุเกิน 3 ป) ถาเปนไมลมลุกจะไมถือเปนอสังหาริมทรัพย เชน พืชผักตางๆที่ใช ในการบริโภค

ขอสังเกตเกี่ยวกับทรัพยอันติดกับที่ดินมีลักษณะเปนการxxxx

(1) ทรัพยอันติดกับที่ดินมีลักษณะเปนการxxxx xxงไดเปน 2 อยาง คือ ทรัพยที่ติดกับที่ดินโดย xxxxxxxx กับทรัพยที่ติดกับที่ดินโดยไมไดเกิดจากxxxxxxxx

(2) ตนพลูเปนไมยืนตนจึงเปนอสังหาริมทรัพย

(3) ทรพั ยที่มีลักษณะติดกับที่ดินเปนการxxxxแลว จะติดxxxกับที่ดินนานเทาไรไมสําคัญ ถาโดย สภาพมีลักษณะติดกับที่ดินเปนการxxxxxxเปนอสังหาริมทรัพยแมจะติด xxxเปนระยะเวลาไมนานก็ตาม

(4) xxxxxxxxxxxโรงสีไมใชสวนควบ เปนเพียงของใชประจําxxxกับโรงสีจึงเปนอุปกรณซึ่งเปน สังหาริมทรัพยเทา นั้น ไมใชอสังหาริมทรัพย

(5) แผงลอยxxxxxxxติดกับที่ดินมีลักษณะเปนการxxxxxxเปนอสังหาริมทรัพย

3. ทรัพยซึ่งประกอบเปนอันเดียวกับที่ดิน คือทร ยท่ปี ระกอบเปนสวนหน่งึ สวนใดของที่ดินตาม

xxxxxxxx เชน ดิน กรวด ทราย กอนหิน ภูเขาหิน ทางน้ําไหล แรโลหะตางๆตามxxxxxxxx xxxxxxลานี้เปนสิ่ง ที่เกิดขึ้นเองโดยxxxxxxxxและประกอบรวมxxxxxxxเปนที่ดินขึ้นมา ไมใชสิ่งที่มนุษยสรางหรือนํามาติดไว แต ก็มีบางกรณีเชนxxxxxxเกิดจากมนุษย เชน ซื้อดินซื้อหินมาถมที่ ดินหินที่ถมลงไปก็จะกลายเปนสวนxxxxxx xxxที่ดินนั้นไป สังเกตวาทรัพยซึ่งประกอบเปนอันเดียวกับที่ดินนั้น ถานําหรือเคลื่อนยายออกจากที่ดินก็จะ

ไมใชอสังหาริมทรัพยอีกตอไป แตไมxx xxxความรวมไปถึงทรัพยมีคาอันฝงหรือซxxxxxในที่ดิน เชน สรอย

ทอง แหวนเพชร ทรัพยเหลานี้ยังxxเปนสังหาริมทรัพย ไมถือวาเปนสวนหนึ่งแหงที่ดินสวนประกอบเปนอัน เดียวกับที่ดินอันเปนอสังหาริมทรัพย อาจกลายเปนสังหาริมทรัพยไปไดโดยxxxxxของเจาของ ถาเจาของxx xxxxxทําสัญญาโอนไปยังผูอื่นโดยxxxxxxxเอาออกจากตัวที่ดินน้นแลว ทรัพยนั้น ๆ ก็ถือวาเปน สังหาริมทรัพย เชน การซื้อขายที่ดิน กรวดทราย โดยxxxxxxxขนแยกไปจากที่ดิน ยอมเปนการซื้อขาย สังหาริมทรัพย

ขอสังเกตของทรัพยซึ่งประกอบเปนอันเดียวกับที่ดิน

ทรัพยซึ่งประกอบเปนอันเดียวกับที่ดินหากแยกออกจากตัวพื้นดิน ก็ยอมขาดจากลักษณะของการ เปนทรัพยที่ประกอบเปนอันเดียวกับที่ดิน

ตัวอยาง ขุดดินในที่ดินไปขายถือวาเปนการขายสังหาริมทรัพย ไมใชอสังหาริมทรัพย เพราะดินได

ขาดออกจากตัวที่ดินแลวจึงเปนสังหาริมทรัพย

4. ทรัพยสิทธิตางๆอันเกี่ยวกับที่ดิน ทรัพยอันติดxxxกับที่ดิน หรือทรัพยที่ประกอบเปนอัน เดียวกับที่ดินนั้น(ทรัพยสิทธิมีอธิบายคราวๆในบทความเรื่องxxxxxตามกฎหมายเอกชน) ทรัพยสิทธิเปนxxxxx อยางหนึ่ง ไมมีรูปรางและแตะตองสัมผัสไมได แตมีราคา ยึดถือเปนเจาของไดและตองมีผูxxxxxxxx xxน กรรมสิทธิ์ในที่ดิน(ความเปนเจาของที่ดิน) สิทธิครอบครอง(xxxxxในการครอบครองใชประโยชน) xxxxxเหนือ พื้นดิน xxxxxอาศัย ฯลฯ เหลานี้คือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับที่ดิน สวนทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับทรัพยอันติดxxxกับ ที่ดินก็คือxxxxxอาศัย(xxxxxxxxจะไดอาศัยxxxในสิ่งปลุกสรางบนที่ดิน)

ขอสังเกตทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย

(1) xxxxxรับจํานองที่ดินเปนอสังหาริมทรัพย

(2) หุนในหางหุนสวนสามัญซึ่งมีทรัพยสินเปนที่ดินไมใชxxxxxในอสังหาริมทรัพย

(3) xxxxxxxาซื้อเปนบุคคลxxxxxxxใชอสังหาริมทรัพย

(4) xxxxxxxาอาคารเปนxxxxxเกยี่ วกับตัวอาคารไมเปนอสังหาริมทรัพยแตเปนสังหาริมทรัพย

สังหาริมทรัพย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 140 “สังหาริมทรัพย หมายความวา ทรัพยสินอื่น นอกจากอสังหาริมทรัพย และหมายความรวมถึงxxxxxอันเกี่ยวกับทรัพยสินนั้นดวย”

แตเดิมความหมายของสังหาริมทรัพยน้นคือทรัพยที่เคลื่อนที่จากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งได รวมถึง xxxxxตางๆของทรัพยสินนั้นๆดวย ตอมาจึงมีการแกไขใหมในป พ.ศ. 2535 และใชความหมายตามมาตรา 140 ซึ่งเปxxxxเขา ใจไดโดยงายวาทรัพยxxxxxxใดไมใชอสังหาริมทรัพย ก็ถือเปนสังหาริมทรัพยท้งสิ้น ดังนั้น หากเขาใจเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยเปนอยางดีแลว การจะบอกวาทรัพยสินใดเปนอสังหาริมทรัพยหรือ

สังหาริมทรัพยกไ็ มใชเรื่องยาก แตมีบางกรณีxxxxxxxxxxxxกัน อยางเชน บานถือเปนอสังหารมทรัพยแตถาไมท

ใชกอสรางบานก็จะถือเปนสังหาริมทรัพย กลับกันหากเราทําสัญญาซื้อขายบานทั้งหลาย หมายความวาเรา ทําสัญญาซื้อขายอสังหาริมทรัพย แตถาเราขายบานในลักษณะที่รื้อบานทิ้งแลวขายไมที่ใชสรางบาน เชนนี้ก็ จะเปนการขายสังหาริมทรัพยเพราะไมที่ใชสรางบานไมใชอสังหาริมทรัพย หรือถาขายตนไมตนหนึ่งในที่ดิน โดยxxสภาพเดิมไวก็ถือวาเปนการขายอสังหาริมทรัพย แตถาเปนการตัดตนไมนั้นไปขายเชนนี้ก็จะเปนการ ขายสงั หาริมทรัพย เพราะตนไมที่ตัดออกไปแลวไมมีลักษณะเปนทรัพยสินอันติดxxxกับที่ดินจึงไมถือเปน อสังหาริมทรัพยอีกตอไป ดังนั้นการxxxxxxxxxตองxxxxxxxxxใหดี

นอกจากน้ีแลว สังหาริมทรัพยยังรวมถึงxxxxxอันเกี่ยวกับทรัพยสินน้นๆดวย เชน xxxxxจํานํา ลิขสิทธิ์ สิทธิบัตร กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้นๆ ฯลฯ

จากมาตรานจ

ะเห็นไดวาสงั หารม

ทรัพยไดแก

1. ทรัพยสินอื่นนอกจากอสังหาริมทรัพย ทรัพยสินใดก็ตามxxxxxเขาหลักเกณฑของการเปน อสังหาริมทรัพยแลว ยอมเปนสังหาริมทรัพย เชน รถยนต โตะ เกาอ้ี ปากกา ดินสอ ชาง มา โค กระบือ

เปนตน ทรัพยเหลานี้อาจขนเคลื่อนจากทแหงหนึ่งไปแหงอื่นได รานแผงลอย ตูโทรศัพทสาธารณะ ปอมยาม

ตํารวจที่ยกเคลื่อนที่ไดโดยไมเสียxxxxxxก็เปนสังหาริมทรัพย เนื้อดินเม่ือยังxxxกับที่ดินถือวาเปน อสังหาริมทรัพย เพราะเปนทรัพยที่ประกอบเปนอันเดียวกับที่ดิน แตเมื่อขุดขึ้นมาเปนกอนดินเพื่อจะทําการ ขนยายแลว กอนดินน้นก็กลายเปนสังหาริมทรัพยขึ้นมาทันที พลังงานตาง ๆ เชน พลังไฟฟา กาซ พลัง น้ําตก พลังไอน้ํา อันอาจมีราคาและอาจถือเอาได ก็ถือวาเปนสังหาริมทรัพย

2. xxxxxอันเกี่ยวกับสังหาริมทรัพย เชน กรรมสิทธ์ิหรือสิทธิครอบครองในสงั หาริมทรัพย xxxxxของ

ผูรับจํานํา xxxxxในหุนสวน xxxxxยึดหนวง ลิขสิทธิ์ xxxxxในเครื่องหมายการคา

สังหาริมทรัพยบางอยาง เชน เรือกําปนหรือเรือที่มีระวางตั้งแตหกตันขึ้นไป เรือกลไฟหรือ เรือยนตที่มีระวางตั้งแตหาตันขึ้นไป แพ และสัตวพาหนะ ในการซื้อขายทรัพยเหลานี้กฎหมายบังคับ วาตองทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาxxx xxน เดียวกับการซื้อขาย อสังหาริมทรัพย การ

กําหนดใหทําตามแบบเชนนี้ มิใชจะใหถือวาสังหาริมทรพ ยังxxเปนสังหาริมทรัพยxxxเสมอ

ยเหลา นี้กลายเปนอสังหารม

ทรพ

ยไป ทรัพยเหลานี้

ผลทางกฎหมายของการแบงทรัพยออกเปนอสังหาริมทรัพยและสงหาริมทรัพย

ผลทางกฎหมายของการแบงทรัพยออกเปนอสังหาริมทรัพยและสังหาริมทรัพยมีดังนี้

1. อสังหาริมทรัพยตองมีเจาของเสมอ ถาไมเปนของผูหนึ่งผูใดก็เปนของแผนดินเชน ที่ดินซึ่งมิได ตกเปนกรรมสิทธิ์ของบุคคลหนึ่งบุคคลใดใหถือวาเปนของรัฐ หรือที่ดินที่เปนของเอกชนแตรัฐมีความ จําเปนตองใชเพื่อสาธารณประโยชน ก็อาจเรียกคืนไดตามพระราชบัญญัติ เวนคืนอสังหาริมทรัพย สวน สังหาริมทรัพยอาจจะไมมีเจาของก็ได เชน ปลาในแมน้ําซึ่งยังไมไดจับ สัตวที่xxxในปา เปนตน

2. ทรัพยสิทธิบางอยางจะมไี ดแตในอสังหาริมทรพยเทานั้น เชน ภารจํายอม xxxxxเหนือพื้นดิน xxxxx

เก็บกิน ภารติดพันในอสังหาริมทรัพย xxxxxจํานอง xxxxxอาศัย เปนตน ทรัพยสิทธิเหลานี้จะมีใน สังหาริมทรัพยไมได

3. ระยะเวลาการครอบครองทรัพยของผูอื่นโดยปรปก กรรมสิทธิ์ ถาเปนสังหาริมทรัพยใชเวลา 5 ปจึงไดกรรมสิทธิ์

ษ ถาเปนอสังหาริมทรพ

ยใชเวลา 10 ป จึงได

4. การทํานิติกรรมเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย ตองทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงาน เจาหนาที่ มิฉะนั้นจะเปนโมฆะ สวนการทํานิติกรรมเกี่ยวกับสังหาริมทรัพยโดยxxxxxxตองทําเปนหนังสือ และจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ เวนแตจะเปนสังหาริมทรัพยชนิดพิเศษ เชน เรือบางขนาด แพ และ สัตวพาหนะ

5. อสังหาริมทรัพยมีxxxกรรมสิทธิ์ทั้งเหนือพื้นดินและใตพื้นดิน สวนสังหาริมทรัพยไมมีxxx กรรมสิทธิ์เลย

6. คนตางดาวจะมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินไดหรือไมเพียงใดนั้น ตองมีกฎหมายxxxxxxxไวโดยเฉพาะ สวน สังหาริมทรัพยนั้นคนตางดาวอาจมีกรรมสิทธิ์ไดเสมอ

สรุปความสําคัญจากการเปรียบเทียบ
อสังหาริมทรัพย	สงหาริมทรัพย
- ตองมีเจาของเสมอ	- จะมีหรือไมมีก็ได
- จํานองได	- จํานําได
- การโอนตองทําตามแบบ	- ไมxxxxกําหนดแบบเพียงสงมอบก็พอแลว
- มีxxxกรรมสิทธิ์	- ไมมีxxxกรรมสิทธิ์
- การครอบครองปรปกษ 10 ป	- การครอบครองปรปกษ 5 ป

ทรัพยแบงไดและทรัพยแบงไมได

ทรัพยแบงไดและทรัพยแบงไมไดนี้แยกxxxxxxxxxดังนี้

1. ทรัพยแบงได

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 141 “ทรัพยแบงได หมายความวา ทรัพยอันอาจแยก ออกจากกันเปนสวนๆไดจริงxxxxชัดแจง แตละสวนไดรูปบริบูรณลําพังตัว”

ทร ยแบงไดน ะเปนสังหาริมทรัพยหรืออสังหาริมทรัพยก็ได เชน ขาวสาร นําต้ าลทราย นําม้ ัน

สุรา เมื่อแบงแยกออกเปนสวน ๆ แลวแตละสวนก็ยังxxเปน ขาวสาร น้ําตาลทราย น้ํามัน สุราxxxตามเดิม ผาเปนพับ ๆ ก็xxxxxxตัดแบงเปนเมตรหรือเปนหลาได ที่ดินxxxxxxxxงเปนไร ตารางวาได แตละสวนก็ ยังxxเปนที่ดินไดรูปบริบูรณลําพังตัว

ทรัพยแบงได มีองคประกอบดังนี้

(1) ตองเปนทรัพยที่xxxxxxแยกออกจากกันได

(2) เมื่อแยกออกจากกันไดแลวไมเสียสภาพxxxxxxไป

2. ทรัพยแบงไมได

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 142 “ทรัพยแบงไมได หมายความวา ทรัพยอันจะแยก ออกจากกันไมไดนอกจากเปลี่ยนแปลงภาวะของทรัพย และหมายความรวมถึงทรัพยที่มีกฎหมายxxxxxxxวา แบงไมไดดวย”

ทรพั ยแบงไมไดนีจ้ ะเปนสังหาริมทรัพยหรืออสังหาริมทรัพยก็ได ทรัพยแบงไมไดแบงออกเปน 2

ประเภทคือ

2.1 ทรัพยอันจะแยกออกจากกันไมได นอกจากเปล่ียนแปลงภาวะของทรัพย เชน ถวยชาม รถยนต อาคารบานเรือน โค กระบือ เปนตน ถาเราแบงโคกระบือออกเปนหัวเปนหาง เปนเขา เปนขา โค กระบือนั้นจะเสียภาวะไป ไมเปนโคกระบือตอไป หรือถาแบงอาคารบานเรือนออกเปนอิฐ เปนไม เปน กระเบื้อง อาคารบานเรือนนั้นก็จะเสียภาวะไมเปนอาคารบานเรือนตอไป ถวยชาม 1 ใบถาแบงออกแลวก็ จะแตกเปนสวน ๆ ไมเปนถวยชาม ผลไมลูกหนึ่งถาเอามีดผาเปน 2 ซีก ผลไมก็จะเสียxxxxxxไป ไมเปน ผลไมเต็มลูกตอไป

2.2 ทรัพยที่มีกฎหมายxxxxxxxวาแบงไมได เชน หุนของบริษัทจํากัด สวนควบ ภาร

จํายอม xxxxxจํานอง เปนตน

ตัวอยาง นาย ก. และนาย ข.ไปซื้อหุนของบริษัทแหงหนึ่ง 1 หุนราคาหุนละ 1,000 บาท โดยออก เงินคนละครึ่ง ก. และ ข. จะแบงหุนนั้นออกเปน 2 สวน ๆ ละ 500 บาทไมได เพราะมาตรา 1118 xxxxxxx ไววาหุนนั้นจะแบงแยกไมได นาย ก. และนาย ข. จะตองเปนเจาของหุนนั้นรวมกัน

ประโยชนของการแบงทรัพยเปนทรัพยแบงไดและทรัพยแบงไมได

การแบงทรัพยออกเปนทรัพยแบงไดและทรัพยแบงไมได ก็เพื่อประโยชนในเรื่องของเจาของรวมใน ทรัพยสิ่งเดียวกันขอใหแบงทรัพยนั้น ถาเปนทรัพยแบงไดก็แบงกันไป ถาเปนทรัพยแบงไมไดก็ใหเอาทรัพย นั้นออกขายแลวเอาเงินxxxxxxxxxxxแบงกัน

ขอสังเกต

(1) หุนเปนทรัพยแบงแยกไมไดตามมาตรา 1118 วรรคหนึ่ง

(2) สวนควบ ภาระจํายอม และxxxxxจํานอง แบงไมได

ทรัพยนอกพาณิชย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 143 “ทรัพยนอกพาณิชย หมายความวา ทรัพยxxxxx xxxxxxถือเอาไดและทรัพยที่โอนแกกันมิไดโดยชอบดวยกฎหมาย”

xxxxxxxxวาความหมายตามมาตรา 143 นั้นจะไปขัดกับมาตรา 137 และมาตรา 138 ในความหมาย ของคําวาทรัพยและทรัพยสิน เพราะสิ่งใดxxxxxxxxxxxถือเอาได(ยึดถือเปนเจาของได) ก็จะไมถือเปนทรัพย และทรัพยสิน ซึ่งจริงๆแลวทรัพยนอกพาณิชยนั้นก็xxxxxxxxxxxxเอาได เปนเจาของได แตทรัพยเหลานี้ผูที่ เปนเจาของไมใชเอกชนท่วไป แตเปนรัฐหรือเปนหนวยงานหรือองคกรที่รัฐกําหนด แตก็มีบางกรณีที่ให เอกชนเขาถือครองได เชนอนุญาตใหเอกชนทํากินในที่ดินของรัฐ ฯลฯ ทรัพยนอกพาณิชยไมไดมีไวเพื่อ ประโยชนในเชิงพาณิชยซื้อขาย ไมxxxxxxจําหนาย จาย โอนใหแกเอกชนได เชน ที่ดิน สํานักงานราชการ เรือรบ รถถัง ปน(แตถาเปนปxxxxxxxในความครอบครองของเอกชนหรือปxxxxอนุญาตขายใหแกทางเอกชนได ก็จะไมเปนทรัพยนอกพาณิชย)

แตอยางไรก็ดีทรัพยนอกพาณิชยบางชนิดก็อาจจําหนาย จาย โอนได หากมีกฎหมายกําหนดไวเปน พิเศษ เชน วัด ที่ธรณีสงฆ สาธารณสมบัติของแผนดิน ฯลฯ

ทรัพยนอกพาณิชยมี 2 ประเภทคือ

เปนตน

1. ทรัพยxxxxxxxxxxxถือเอาได เชน อากาศ ทะเล กอ นเมฆ ดวงจันทร ดวงดาว ทองฟา แสงแดด

2. ทรัพยที่โอนแกกันมิไดโดยชอบดวยกฎหมาย เปนทรัพยxxxxxxxxxxxซื้อขาย แลกเปลี่ยนกันได

ตามกฎหมาย เมื่อมีกฎหมายหามโอนจึงเปนทรัพยนอกพาณิชย เชน โบราณวัตถุและศิลปวัตถุที่หามทํา การคาตามประกาศกรมศิลปากร ท่ีวัด (คือที่ตั้งวัดตลอดจนเขตของวัด) ที่ธรณีสงฆ (คือที่ซึ่งเปนxxxxxxของ วัด) และทรัพยxxxxxxเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน เปนตน

ทรัพยนอกพาณิชยที่กฎหมายหามโอนจะตองมีxxx 2 ประการ คือ

1. ตองเปนการหามโอนโดยกฎหมายxxxxxxxไว

2. ล ษณะของการหามโอนจะตองเปนการหามโอนโดยxxxx

ขอสังเกต

1. xxxxxxxxจะไดรับคาอุปการะเลี้ยงดูเปนทรัพยนอกพาณิชยจะสละหรือโอนไมได

2. ที่วัด ที่ธรณีสงฆ หรือที่ศาสนxxxxxxกลางเปนทรัพยนอกพาณิชย

3. ทรัพยนอกพาณิชยที่โอนกันไมไดตามกฎหมาย ตองเปนกรณีที่มีกฎหมายหามโอนเทานั้น แตถา เปนการหามโอนโดยxxxxxxxxxxไมถือวาเปนทรัพยนอกพาณิชย

4. การหามโอนโดยมีกําหนดระยะเวลา เชน การหามโอนตามกฎหมายวาดวยการxxxxxxดินเพื่อการ ครองชีพหรือประมวลกฎหมาย ที่ดิน ไมใชเปนการหามโอนโดยxxxxxxxไมเปนทรัพยนอกพาณิชย กรณีนี้มี ปญหาวาการทําสัญญาจะซื้อจะขายกันไวกอนวาพอพนกําหนดเวลาแลว คอยโอนกัน ขอสัญญาดังกลาวจะ ใชบังคับไดหรือไม ซึ่งตรงนี้มีขอพิจารณาวา

(4.1) ถ

โอนก็เปนโมฆะ

ขอเท็จจริงแสดงใหเห็นโดยชัดเจนวา เปนการจงใจหลก

เลี่ยงกฎหมายที่มีวัตถุประสงคหาม

(4.2) ถ ขอ เทจจริง็ แสดงใหเห็นโดยชัดแจงวาไมเปนการจงใจหลีกเลี่ยง ก็ไมเปนโมฆะ

ตัวอยางที่ 1 นาย ก. มีที่ดินเปน น.ส.3 ซึ่งมีขอกําหนดหามโอนภายใน 10 ป ไดทําสัญญาจะซื้อ จะขายที่ดินดังกลาวใหแกนาย ข. โดยมีขอตกลงกันวาจะจดทะเบียนเมื่อพนกําหนดระยะเวลาหามโอน เมื่อ นาย ก. ยังไมไดมีการสงมอบการครอบครองที่ดินดังกลาวภายในระยะเวลาหามโอน 10 ป จึงถือวาไมไดจง ใจหลีกเลี่ยงขอหามตามกฎหมาย สัญญาจะซื้อจะขายดังกลาวไมเปนโมฆะ

ตัวอยางที่ 2 xxxxxxxxที่ดินเปน น.ส.3 ซึ่งมีขอกําหนดหามโอนภายใน 10 ป ไดทําสัญญาจะซื้อ

จะขายที่ดินดังกลาวใหแกนายดําภายในระยะเวลาหามโอน โดยไดมีการชําระเงินกันแลวและxxxxxxxx มอบท่ีดินใหนายดําเขาครอบครองแลว โดยมีขอตกลงกันวาxxxxxxจะจดทะเบียนโอนใหเม่ือพนกําหนด

ระยะเวลาห โมฆะ

มโอน จึงเปนการจงใจหลีกเลี่ยงกฎหมายโดยชัดแจง สัญญาจะซื้อจะขายดังกลาวจึงตกเปน

ตัวอยางที่ 3 xxxxxxเจาของท่ีดินทําสัญญาซื้อขายที่ดินใหกับนายดําในระยะเวลาหามโอนตาม

กฎหมาย สัญญาซื้อขายดังกลาวจึงตกเปนxxxx xxxไมอาจสงมอบการครอบครองที่ดินแกกันได นายดําจึง

ไมxx xทธคริ อบครอง แตหากพนระยะเวลาหามโอนแลว xxxxxxxxสละxxxxxครอบครองหรือxxxxxxxxม

การมอบการครอบครองใหแกนายดําแลว เชนนี้นายดําก็มีสิทธิครอบครอง แตถาxxxxxxยงั ไมไดสละxxxxx

ครอบครองหรือมิไดมีการมอบการครอบครองใหแก นายดํา แมนายดําจะยังxxครอบครองที่ดินพิพาทxxx ตอมาก็ถือวานายดําครอบครองแทนxxx xxx เมื่อถือวานายดําเปนผูครอบครองที่ดินแทนxxxxxx หาก นายดําโอนที่ดินดังกลาวใหแกบุคคลภายนอก ก็จะเขาหลักผูรับโอนไมมีxxxxxxxกวาผูโอน เพราะถือวา

บุคคลภายนอกxxxxxxxxxxxดินแทนxxxxxxxxนเดียวก แตถาขอ เท็จจริงปรากฏวาน ายดําเขาครอบครอง

ที่ดินนับแตไดซื้อจากxxxxxxมา ตลอดแมในระยะเวลาหามโอน นายดํายังไมไดสิทธิครอบครอง แตเมื่อนาย ดําxxxxxxxxxxxดินตลอดมาจนลวงระยะเวลาหามโอนแลวเปนเวลานานถึง 10 ปเศษ และเสียภาษีบํารุง ทองที่ในนามของนายดําตลอดมาโดยไมมีผูอื่นเขามายุง เกี่ยวแยงการครอบครอง การครอบครองที่ดินของ

นายดําด 1367

กลาวจึงเปนการยึดถือโดยxxxxxxxxxxxเพื่อตน แลว นายดํายอมไดสิทธิครอบครองตามมาตรา

สาธารณสมบัติของแผนดิน

สาธารณสมบัติของแผนดิน ไดแกทรัพยสินทุกชนิดของแผนดิน ซึ่งใชเพื่อสาธารณประโยชน หรือ สงวนไวเพื่อประโยชนรวมกัน เชน (มาตรา 1304)

1. ที่ดินรกรางวางเปลา และที่ดินที่มีผูเวนคืนหรือทอดทิ้ง หรือxxxxxxเปนของแผนดินโดยประการ อื่น ตามกฎหมายที่ดิน

2. ทรัพยสินสําหรับพลเมืองใชรวมกัน เชx xxxชายตลิ่ง ทางน้ํา ทางหลวง ทะเลสาบ

3. ทรัพยxxxxxเพื่อประโยชนของแผนดินโดยเฉพาะ เชน ปอมทหารและโรงทหารสํานักราชการ บานเมือง เรือรบ xxxxxxxxxภัณฑ ทรัพยสินซึ่งเปนสาธารณสมบัติของแผนดินจะโอนแกกันมิได เวนแตจะมี กฎหมายโดยเฉพาะ หรือพระราชกฤษฎีกาใหโอน

ขอสังเกต ทรัพยแบงได ทรัพยแบงไมได ทรัพยนอกพาณิชย แมตัวบทกฎหมายจะใชคําวาทรัพย

แตจริงๆแลวมีหมายความรวมถึงทรัพยสินดวย

1. ทรัพยอันติดกบ

แบบฝกหัดทายบท

ที่ดินนั้นจะถือวาเปนอสงั หาริมทรัพยไดจะตอ

งมล

ักษณะอยางไร

2. นายแจงพอคาขายอาหารไดเขาไปปลูกแผงลอยในที่ดินของนายสวาง ในกรณีเชนนี้ จะถือวาแผง

ลอยน เปนสงั หาริมทรัพยหรืออสงั หาริมทรัพย เพราะเหตxxx xxอธบิ าย

3. ทรัพยแบง ไดนั้นอาจเกิดจากเหตุประการใดบาง จงอธิบายพรอมยกตัวอยาง

4. ลักษณะของทรัพยนอกพาณิชยนั้น มีอยางไรบางจลอธิบาย

เอกสารอางอิง

รองศาสตราจารยxxxxxxx xxxxรัตน (2556).คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยทรัพย (พิมพครั้งที่ 1 (ฉบับปรับปรุงใหม). สํานักพิมพมหาวิทยาลัยรามคําแหง.

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 3

หัวขอเนื้อหาประจําบท : สวนควบ อป

1. สวนควบ

2. อุปกรณ

3. ดอกผล

4. แบบฝกหัดทายบท

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม

กรณและดอกผล

1. นักศึกษาxxxxxxอธิบายความหมายและลักษณะพรอมท้งยกตัวอยางเกี่ยวกับเรื่อง สวนควบ อุปกรณและดอกผล

2. น

ศึกษาxxxxxxอธบ

ายความแตกตาง ระหวาง สวนควบ อุปกรณและดอกผล

3. xxxxxxนําความรูความเขาใจxxxxxรับไปใชในการวินิจฉัยผลทางกฎหมายเกี่ยวกับสวนควบ อุปกรณและดอกผลได

วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจําบท

1. วิธีสอน

1.1 วิธีสอนแบบบรรยาย

1.2 วิธีสอนแบบอภิปราย

2. กิจกรรมการเรียนการสอน

2.1 ผูสอนบรรยายเรื่อง สวนควบ อุปกรณและดอกผล

2.2 ยกตัวอยางคําพิพากษาและคําวินิจฉัยของศาล และตัวอยางกรณีศึกษาที่เกิดขึ้น ในปจจุบัน และวิเคราะหหาคําตอบ

2.3 กําหนดประเด็นและโจทยปญหาใหนักศึกษาอภิปรายในชั้นเรียน และมอบหมายงานใหไป

ศึกษา ด

ยตนเองxxxxxเติมนอกช้นเรียน โดยเนนผูเรียนเปนศูนยกลาง

2.4 ใหนักศึกษาทําแบบฝกหัดทายบทที่ 3

สื่อการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. บรรยายประกอบสื่อ Power Point

3. แบบฝกปฏิบัติ

การวดั ผลและการประเมินผล

1. สังเกตพฤติกรรมการใหความรวมมือในชั้นเรียนโดยการซักถาม แสดงความคิดเห็นและอภิปราย ระหวางเรียน

2. ตรวจผลงานที่มอบหมาย

3. การแสดงความคิดเห็นในช เรียน

4. สอบปลายภาค โดยขอสอบที่เนนการประเมินทักษะความรูในดานหลักการ แนวคิดทฤษฎี xxxxxxนําความรูxxxxxรับไปใชวินิจฉัยเกี่ยวกับผลทางกฎหมายที่เกิดขึ้นได

บทที่ 3

สวนควบ อุปกรณ และดอกผลของทรพ

ยสิน

หลังจากไดนําเสนอทั้งความหมายและประเภทของทรัพยสินไปแลว ตอนนี้เราจะมารูจักสิ่งซึ่งมี ความสัมพันธโดยสภาพและมีความสัมพันธในทางกฎหมายของทรัพยสินนั้นๆ และถือเปนความรูเบื้องตน เกี่ยวกับทรัพยxxxxxxสําคัญ ซึ่งก็คือ สวนควบ อุปกรณ และดอกผลทรัพยสิน

สวนควบของทรัพยสิน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 144 “สวนควบของทรัพย หมายความวา สวนซึ่งโดยสภาพ

แหงทรัพย หรือโดยจารีตประเพณีแหงxxxxxxxเปนสาระสาํ คัญในความเปนxxxของทรัพยนั้น และไมอาจแยกจาก

กันไดนอกจากจะทําลาย ทําใหบุบสลาย หรือทําใหทรัพยนั้นเปลี่ยนแปลงxxxxxxหรือสภาพไป เจาของทรัพยยอมมีกรรมสิทธิ์ในสวนควบของทรัพยนั้น”

พิจารณาตามตัวบทแลว สวนควบของทรัพยสิน ก็คือ วัตถุหรือสวนที่ประกอบรวมกันขึ้นเปนทรัพยสิน นั้นๆ และเปนสวนสําคัญxxxxxอาจแยกออกจากทรัพยสินนั้นได หากแยกออกมาทรัพยนั้นอาจเปลี่ยนสภาพไป

เสียหายหรือกลายเปน แปรสภาพไปเทานั้น

ทรัพยใหม และการจะแยกออกจากกันx

xxxx ลาย หรือทําใหทรัพยนั้นเปลี่ยนxxxxxxหรือ

ดังนั้นการเปนทรัพยสินสวนควบนั้นตองเขาเงื่อนไขดังนี้

1. ตองเปนวัตถุที่มีรูปราง(ทรัพย) ตั้งแตสองชนิดขึ้นไปซึ่งมีสภาพที่แยกตางหากจากกัน มารวมเขากัน กลายเปนวัตถุเดียว ซึ่งอาจจะแปรสภาพเปนทรัพยใหมไป หรือxxสภาพเดิมไวก็ได เชน เอาปูนปลาสเตอรผสม

กับน้ําแลวหลอเปนรปปน

รูปปนนั้นคือทรัพยxxx

ขึ้นใหม โดยจะมีน้ํากับปูนปลาสเตอรเปนสวนควบ เพราะกรณี

นี้เราไมอาจแยกน้ําและปูนออกจากกันโดยxxสภาพเดิมของรูปปนนั้นไวได หรือกรณีที่นําเอาxxxxxxติดเขากับ แหวน ทั้งแหวนและxxxxxxxxxสภาพเดิมของตัวมันเองไว แตประกอบกนกลายเปนแหวนเพชรขึ้น หากแยกวตั ถุ ทั้งสองอยางออกจากกันก็ไมถือแหวนเพชรอีกตอไป ก็จะกลายเปนเพชร และแหวนซึ่งเปนวัตถุดั้งเดิม เราจึงถือ วาทงั้ เพชรและแหวนเปนสวนควบของแหวนเพชรนนั้

แตหากเปนวัตถุที่มีเพียงชิ้นเดียว xxxxxxลานั้นก็จะไมใชทรัพยที่มีสวนควบ เชน น้ําxxxxxxxxx xxxx เกลือ

กอนหินกอนหนึ่ง ฯลฯ ซึ่งโดยมากก็จะเปนวัตถุที่เกิดขนตาxxx xxxxxxxx หรือแมจะเปนวัตถุที่มีหลายชิ้นรวมxxxใน

สิ่งเดียวกันก็อาจไมถือเปนสวนควบเสมอไป ถาวัตถุตางๆนั้นไดรวมเขากันตั้งแตเริ่มแรกไมไดแยกจากกันมา ตั้งแตตน เชน อวัยวะตางๆของสัตวแตละชนิดที่มีมาแตกําเนิดหรือเกิดขึ้นเองโดยxxxxxxxx ฯลฯ

ขอสังเกต ตัวบทใชคําวาทรัพยไมใชทรัพยสิน เนื่องจากโดยสภาพแลวการจะเปนสวนควบ ก็จะตองมี

การรวมเขากันของวัตถุสองชนิดขึ้นไป ถาเปนวัตถุไมมีรูปรางก็ไมอาจรวมเขากันได แมจะมีราคาและถือเอาไดก็

ตาม(ทรัพยสินอยางหนึ่ง) แตอยาลืมวาทรัพยสินน้นก็หมายความรวมถึงทรัพยเชนกัน ดังนั้นการใชคําวาสวน ควบของทรัพยสินก็ไมไดผิดแตอยางใด

2. ทรัพยที่มารวมเขาดวยกันนั้นจะเปน

กรณีที่สังหารม

ทรพ

ยรวมเขากับสงั หาริมทรัพย อสังหาริมทรัพย

รวมเขากับอสังหารม

ทรพ

ย หรือสังหาริมทรัพยรวมเขากบ

อสงั หาริมทรัพยกไ็ ด เชน รถยนตประกอบดวยโครงรถ

ลอรถและเครื่องยนต ถาขาดสิ่งใดสิ่งหนึ่งก็ไมถือเปนรถยนตไมอาจใชงานไดตามxxxx ดังนั้นxxxxxxลานี้จึงถือเปน สวนควบของรถยนตเปนกรณีที่เอาสังหาริมทรัพยรวมเขากับสังหาริมทรัพย หรือบานหลังหนึ่งมีหลังคามีประตู บานถือเปนอสังหาริมทรัพย สวนหลังคากับประตูถือเปนสังหาริมทรัพยและถือเปนสวนควบของบานดวย

เนื่องจากบ นใดxxxxxมีหลังคา ไมมีประตูบานก็xxยังไมถือเปนบานโดยสมบูรณ ในทางกลับกันหากบานใดรื้อ

ประตูรื้อหลังคาออกไป ก็ถือเปนการเปลี่ยนแปลงสภาพของทรัพยดวย(บาน) ฯลฯ

ขอสังเกต สิ่งใดที่ถือเปนทรัพยสวนควบของอสังหาริมทรัพย แมเริ่มแรกxxxxxxจะเปนสังหาริมทรัพยก็ ตาม แตเมื่อนํามารวมเขากันจนกลายเปนทรัพยใหม ทรัพยสวนควบเหลานั้นก็จะสิ้นสภาพความเปน สังหาริมทรัพยไป กลายเปนทรัพยใหมซึ่งเปนอสังหาริมทรัพยแทน เชน อิฐ เสาเข็ม เหล็กเสน สิ่งตางๆเหลานี้ เริ่มแรกxxxxxxเปนสังหาริมทรัพย แตเมื่อนํามารวมเขากัน ใชเปนวัสดุในการปลูกสรางบาน ทั้งอิฐ เสาเข็ม เหล็กเสนก็จะกลายเปนสวนxxxxxxxxxตัวบานซึ่งเปนทรัพยใหมขึ้นมา ซึ่งทําใหอิฐ เสาเข็ม และเหล็กเสน ดังกลาวกลายเปนอสังหาริมทรัพยไป เพราะกลายสภาพไปเปนบานนั่นเอง

3. ทรัพยที่มารวมกันนั้นจะเปนของเจาของคนเดียวกันหรือตางเจาของกันได ถาเปนของเจาของคน เดียวทรัพยที่เกิดข้ึนใหมก็จะกลายเปนของเจาของน้ันแตเพียงผูเดียว แตถาเปนกรณีทรัพยของหลายคนมา รวมเขากันก็จะตองนําหลักเกี่ยวกับเจาของรวมมาใช โดยแตละคนจะมีสวนในทรัพยที่เกิดขึ้นใหมอยางไรนั้น ตองพิจารณาถึงสัดสวน มูลคา และความสําคัญของทรัพยแตละชนิดที่มารวมเขากัน

4. ทรัพยที่มารวมเขากันน้นจะมีทรัพยประธานหรือไมมีก็ได ทรัพยประธานหมายความวาทรัพยที่มี ความสําคัญหรือเปนสวนที่สําคัญที่สุดของทรัพยนั้นๆ และอาจรวมไปถึงทรัพยสวนxxxxxxxxคามากที่สุดดวย ซึ่ง ตองพิจารณาเปนกรณีไป เชนแหวนเพชรสวนที่สําคัญที่สุดก็คือตัวเพชร ไมใชตัวเรือนแหวน ดังนั้นเพชรจึงเปน ทรัพยประธาน หรือตามหลักกฎหมายแลวใหถือวาที่ดินเปนทรัพยประธานเสมอ แตในบางกรณีก็อาจไมมี ทรัพยประธานก็ได หากทรัพยที่มารวมเขากันนั้นมีความสําคัญเทาเทียมกันหมด เชน ทําขาวผัดหมูหนึ่งxxx xxxx ขาว เนื้อหมู ผัก และเครื่องปรุงรสตางๆถือวามีความสําคัญเทาเทียมกัน เชนนี้ขาวพัดหมูก็จะไมมีทรัพยใดเปน ทรัพยประธาน ถือวาเปนสวนควบทั้งหมด

ขอสังเกต ทรัพยประธานนั้นจริงๆแลวก็คือทรัพยที่เปนสวนควบนั่นเอง แตมีความสําคัญที่สุด(ซึ่งอาจ

นําเรื่องมูลคามาชวยพิจารณาประกอบได)จึงถือใหทรัพยนั้นเปนทรัพยประธานไป ทรัพยอื่นๆก็เรียกเปนทรัพย สวนควบตามxxxx

5. ในมาตรา 144 วรรคสองไดกําหนดไววาเจาของทรัพยยอมมีกรรมสิทธิ์ในสวนควบของทรัพยนั้น นั่น หมายถึงเปนเจาของทรัพยก็เปนเจาของสวนควบดวย เชน รถหนึ่งคันมี ก เปนเจาของ ก็เทากับวา ก เปน เจาของลอรถ เครื่องยนต โครงรถ ซึ่งถือเปนสวนควบทั้งหมด หรือแหวนเพชรวงหนึ่งมี ข เปนเจาของก็เทากับ วา ข เปนเจาของxxxxxxxxและเรือนแหวนที่ประกอบกันเปนแหวนเพชรนั้นทั้งหมด

ในบางกรณี ทรัพยที่มารวมเขากันxxxxxxจากเจา ของหลายคน จะนําบทบัญญัติมาตรา 144 วรรคxxx xxใชบังคับไมได เพราะถือวาทรัพยนั้นไมใชของคนๆเดียว แตเปนทรัพยที่คนหลายคนมีสวนในทรัพยนั้น เชนนี้ ปญหาวาใครเปนเจาของทรัพยนั้น กอนอื่นตองดูวาทรัพยนั้นมีทรัพยประธานหรือไม ถามี กฎหมายก็กําหนดวา

เจ ของทรัพยประธานถือเปนเจาของทรัพยน้นแตเพียงผูเดียว แตตองชดใชคาแหงทรัพยสวนควบอื่นๆใหแก

เจาของนั้น(ประมวลกฎหมายแพงฯ มาตรา 1316 วรรคสอง) เชน ก เปนเจาของเพชร ข เปนเจาของเรือน แหวน xxxxxxนํามารวมกันกลายเปนแหวนเพชรขึ้นมา ซึ่งอาจถือไดวาเพชรเปนทรัพยประธาน เพราะแหวนเพชร ยอมถือเพชรเปนสวนสําคัญ อีกxxxxxxxxยังxxxxxคาสูงกวาตัวเรือนแหวนมาก สวนเรือนแหวนก็ถือเปนทรัพยสวน ควบไป ดังนั้น ก จึงถือเปนเจาของทรัพยแตเพียงผูเดียว แตตองใชราคาเรือนแหวนใหแก ข

แตหากทรัพยนั้นไมมีทรัพยประธาน ทรัพยสวนควบมีความสําคญั เทากันหมด เจาของทรัพยทุกคนถือ เปนเจาของรวมกันแหงทรัพยนั้น ตามสวนมูลคาของทรัพยตนประมวลกฎหมายแพงฯมาตรา 1316 วรรคแรก) เชน ก มีทองคําxxx 20 บาทและ ข มีทองคําxxx 25 บาท ทั้งคูเอาทองคําที่ตนมีxxxมารวมกันแลวหลอมเปน พระพุทธรูปองคหนึ่ง เชนนี้ถือวาทองคําของ ก และ ข เปนสวนควบของพระพุทธรูปนี้(แมจะเปนทรัพยชนิด เดียวกันคือทองคํา แตก็เปนการนําทรัพยสองชิ้นมารวมเขากัน ไมใชเปนทรัพยเพียงชิ้นเดียวมาหลอเปน พระพุทธรูป) และถือวาทองคําทั้งของ ก และ ข มีความสําคัญเทากันจึงถือเปนเจาของรวมกัน(แมสวนของ ก จะนอ ยกวา ข ก็ตาม) ตามสวนของทรัพยที่ตนเปนเจาของ หากพระพุทธรูปองคนี้ใหเชา(ขาย)ไปในราคาหนึ่ง ลานแปดแสนบาท คิดตามสวนแลว ก ก็จะไดเงินแปดแสนบาท สวน ข ก็จะไดเงินหนึ่งลานบาท เปนตน

6. การเปนสวนควบน้ัน นอกจากจะเปนเนื่องจากเขาลักษณะตามมาตรา 144 แลว ในบางกรณี

กฎหมายก็ยังไดกําหนดไวเปนพิเศษใหทรพ

ยบางชนิดเปนสว

นควบหรือกําหนดใหท

รัพยบางชนิดไมเปนสวนควบ

ดวย เชนประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 145 “ไมยืนตนเปนสวนควบกับที่ดินxxxxxนั้นขึ้นxxx ไมลมลุกหรือxxxxxxxอันจะเก็บเกี่ยวรวงผลไดคราวหนึ่ง หรือหลายคราวตอปไมเปนสวนควบกับที่ดิน”

ในมาตรา 145 ไมยืนตนตามกฎหมายคือพันธุไมที่มีอายุเกิน 3 ปขึ้นไป ตนไมน้นจะxxxxxxขึ้นเองโดย xxxxxxxxหรือเกิดจากการนํามาปลูกลงไปในที่ดินก็ได ใหถือวาตนไมเปนสวนควบกับที่ดิน ดังน้นเจาของที่ดินก็ ถือเปนเจาของไมยืนตxxxxปลูกในที่ดินตนดวย(ตามหลักมาตรา 144 วรรคสอง) แตถาเปนกรณีที่ปลูกลงใน กระถางตนไมก็ไมถือวาปลูกลงในที่ดิน ไมตองดวยหลักกฎหมายมาตรา 145 วรรคแรก ดังนั้นจึงไมถือเปนสวน ควบกับที่ดินและไมเขาตามหลักกฎหมายมาตรา 144 วรรคสอง ตนไมในกระถางเปนของใครก็ตองถือคนนั้น เปนเจาของตามความจริง

ในวรรคสองนั้นไมลมลุกหมายถึงพันธุไมที่มีอายุไมเกิน 3 ป สวนxxxxxxxอันจะเก็บเกี่ยวรวงผลไดคราว หนึ่งหรือหลายคราวตอป เชน ขาว พืชผักสวนครัวตางๆ ขาวโพด ฯลฯ เหลานี้กฎหมายกําหนดใหไมเปนสวน ควบกับที่ดิน ก็จะไมเขาดวยบทบัญญัติมาตรา 144 วรรคสอง ใครนํามาปลูกไวก็ถือวาผูนั้นเปนเจาของแทจริง

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 146 “ทรัพยซึ่งติดกับที่ดินหรือติดกับโรงเรือนเพียงชั่วคราว ไมถือวาเปนสวนควบกับที่ดินหรือโรงเรือนนนั้ ความขอนี้ใหใชบังคับแกโรงเรือนหรือสิ่งปลูกสรางอยางอื่นซึ่งผูมี xxxxxในที่ดินของผูอื่นใชxxxxxนั้นปลูกสรางไวในที่ดินนั้นดวย”

ในมาตรา 146 กฎหมายกําหนดใหทรัพยที่เขาลักษณะตามบทบัญญัตินี้แมโดยหลักท่วไปแลวจะเขา ลักษณะเปนทรัพยสวนควบก็ตาม แตก็ใหยกเวนไมถือวาเปนทรัพยสวนควบ คือ

ก) ทรัพยที่ติดกับที่ดินหรือติดกับโรงเรือนเพียงชั่วคราว คือทรัพยxxxxxติดxxxกับที่ดินหรือโรงเรือนเปน การxxxx ตามสภาพของทรัพยน้นเอง หรือตามxxxxxของคูกรณีที่เกี่ยวของที่จะใหรื้อถอนทรัพยนั้นออกไป (เจาของทรัพยประธานไมวาจะเปนที่ดินหรือโรงเรือนกับผูที่นําทรัพยมาติดไว) เชน ไมยืนตนแมตามมาตรา 145 วรรคแรกจะถือเปนสวนควบกับที่ดิน แตถาเปนกรณีที่นํามาปลูกไวเพื่อที่จะตัดนําไปขาย ก็ถือวาเปนเพียงการ ปลูกไวชั่วครั้งคราว จะไมถือเปนสวนควบตามที่ยกเวนไวในบทบัญญัติมาตรา 146 หรือประตู หนาตาง หลังคา

บาน เหลานี้ถือไดวาเปนสวนควบของบาน(โดยมบานเปนทรัพยประธาน) แตถาประตู หนาตาง หรือหลังคาบาน

นั้นเปนการนํามาติดไวเพียงชั่วคราวเพื่อการใชสอยยามฉุกเฉินจําเปน และxxxxxxxจะxxxxxxxxxxในไมชา ก็ไม

ถือเปนสวนควบของบานตามข ยกเวนใน มาตรา 146 xxxก ัน ฯลฯ

***ขอสังเกต 1.ในบทบัญญัตินี้แฝงความหมายไว 2 ทาง กฎหมายบอกวาถาเปนการช่วคราวไมถือ เปนสวนควบ แตในทางกลับกัน ทรัพยที่ติดกับที่ดินในลักษณะเปนการxxxxxxยอมถือเปนสวนควบกับที่ดินนั้น เปนกรณีเอาอสงั หาริมทรัพยควบเขากบั อสงั หาริมทรัพย ดังนั้นในกรณีบานหรือไมยืนตนถาปลูกลงในที่ดินใน ลักษณะเปนการxxxx xxจะกลายเปนสวนควบกับท่ีดิน เจาของที่ดินยอมเปนเจาของบานหรือไมยืนตนนั้นดวย (แตถาเปนไมลมลุกหรือxxxxxxx กฎหมายกําหนดยกเวนไมถือเปนสวนควบไวแลว) สวนทรัพยที่ติดกับโรงเรือน เปนการxxxxxxยอมเขาลักษณะสวนควบตามหลักทั่วไปในมาตรา 144 xxxแลว เชนหนาตาง ประตู หลังคาบาน ดังxxxxxเคยอธิบายไว ซึ่งกรณีนี้จะมีผลในทางกฎหมายอยางมาก เชน ก มีที่ดินxxxแปลงหนึ่งและไดปลูกบานลง ไปในที่ดินนั้น ตอมา ก ขายที่ดินแปลงนี้ใหแก ข เมื่อ ข ไดเปนเจาของที่ดินผลตามกฎหมายคือยอมไดเปน เจาของบานหลังนั้นดวย เพราะถือวาบานเปนสวนควบกับที่ดิน เจาของทรัพยประธาน(ที่ดิน)ยอมเปนเจาของ

ทรัพยสวนควบ ตามมาตรา 144 วรรคสอง ข จึงไดไปทั้งบานและที่ดินโดยถูกตองตามกฎหมาย ดังน ทางแกใน

กรณีที่จะขายที่ดินนั้นก็คือตองมีการตกลงซื้อขายแยกตางหากจากกัน ขายที่ดินก็ตองทําสัญญายกเวนไมขาย บานไวดวย หรือถาจะขายที่ดินก็ตองเผื่อราคาบานไวดวย เปนตน

ขอสังเกต 2. นอกจากนี้สัญญาที่ตองมการสง มอบการxxxxxxxxxxxส ญญาเชา สัญญาฝาก สัญญายมื

การใหเชา ฝาก หรือยืมทรัพยใดๆยอมผูกพันไปถึงทรัพยสวนควบดวย เชน ใหเชาที่ดิน ยอมหมายถึงใหเชาบาน

ซึ่งเปนสวนควบของที่ดินน้ันดวย ดังน้นทางแกก็เชนเดียวกับการขายคือตองมีการกําหนดไวในสัญญาแยก ตางหากจากกนั ใหเชาที่ดินเพียงอยางเดียวไมรวมถึงบาน หรือใหยืมบานก็ตองสงมอบการครอบครองตัวบาน หลังคา หนาตาง ประตูซึ่งเปนสวนควบกับตัวบานดวย จะใหยืมโดยเอาหลังคา ประตู หนาตางออกไปไมได ฯลฯ

ข) โรงเรือนหรือสิ่งปลูกสรางซึ่งผูxxxxxใชเจาของที่ดินนํามาปลูกสรางลงไวในที่ดิน โดยที่ผูที่นํามาปลูก สรางมีxxxxxxxxจะปลูกสรางได เชนไดรับxxxxxเหนือพื้นดินจากเจาของที่ดินบนที่ดินนั้น ซึ่งจะมีผลทําใหมีxxxxxปลูก สรางโรงเรือนหรือสิ่งกอสรางลงบนที่ดินนั้นได แมตนจะไมใชเจาของที่ดินก็ตาม

ขอสังเกต ใหดูตัวอยางในขxxxxxxxxxxกลาวไวที่ ก). อยางกรณีที่เราตกลงขายที่ดินอยางเดียวไมขายบาน

เมื่อ ข ไดเปนเจาของที่ดินแลวยอมมีxxxxxเรียกใหเรารื้อถอนบานออกไปจากที่ดินได ดังนั้นทางแกไขคือ ในการ

ทําสัญญาซื้อขายใหตกลงขอxxxxxเหนือพนดินในที่ดินแปลงนั้นไวดวย เพื่อจะไดอาศัยxxxxxxxxในการตั้งบานในที่ดิน

ตอไป (เกี่ยวกับเรื่องxxxxxเหนือพื้นดินซึ่งเปนทรัพยสิทธิอยางหนึ่งเราจะศึกษาโดยละเอียดในภายหนา) นอกจากนี้ยังมีขอยกเวนหลักทั่วไปที่วาเจาของทรัพยเปนเจาของสวนควบตามมาตรา 144 วรรคสอง

อีก คือมาตรา 1310-1316 ซึ่งเปนเรื่องเกี่ยวกับการสรางโรงเรือนหรือสิ่งปลูกสรางอยางอื่น รวมไปxxxxxx xxxxxxxxตนไมในที่ดินของผูอื่น โดยไมมีxxxxxตามกฎหมายดวย ฯลฯ ซึ่งจะไดกลาวโดยละเอียดอีกครั้ง

อุปกรณของทรัพย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 147 “อุปกรณ หมายความวา สังหาริมทรัพยซึ่งโดยxxxx xxxxเฉพาะถิ่น หรือโดยxxxxxชัดแจงของเจาของทรัพยที่เปนประธานเปนของใชประจําxxxกับทรัพยที่เปน ประธานเปนxxxxxเพื่อประโยชนแกการจัดดูแล ใชสอย หรือรักษาทรัพยท่ีเปนประธาน และเจาของทรัพยได นํามาสูทรัพยที่เปนประธานโดยการนํามาติดตอหรือ ปรับเขาไว หรือทําโดยประการอื่นใดในฐานะเปนของใช ประกอบกับทรัพยที่เปนประธานนั้น

อุปกรณที่แยกออกจากทรัพยที่เปนประธานเปนการชั่วคราวก็ยังไมขาดจากการเปนอุปกรณของทรัพย ที่เปนประธานนั้น

อุปกรณยอมตกติดไปกับทรัพยที่เปนประธาน เวนแตจะมีการกําหนดไวเปนอยางอื่น”

ความหมายของอุปกรณตามกฎหมายกบ

ความหมายตามพจนานุกรมน

แตกตางกัน หากพูดถึงอุปกรณ

ตามความหมายในพจนานุกรมแลว ยอมหมายถึง เครื่องมือ เครื่องใช เครื่องชวย เครื่องประกอบ ซึ่งกอนที่จะ ทําการศึกษาตอไปขอใหลืมความหมายตามพจนานุกรมไปเสียกอน คําวาอุปกรณที่จะกลาวตอไปนี้ ทุกๆคําคือ อุปกรณตามความหมายในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยเทานั้น ถานํามาปนกันอาจxxxxxxx

ความหมายของอุปกรณxxxxxxxxxxในมาตรา 147 ซึ่งมีลักษณะดังนี้

1. ต งเปนสังหาริมทรัพยเทาน้น ถาเปนอสังหาริมทรัพยไมอาจเปนทรัพยอุปกรณได แตอยางไรก็ดี

อสังหาริมทรัพยxxxxxx “มี” ทรัพยอุปกรณได กฎหมายกําหนดไวเพียงแตทรัพยที่จะมาเปน เปนสังหาริมทรัพยเทานั้น

ทรัพยอุปกรณตอง

ขอสังเกต กฎหมายคําวาทรัพย ดังนั้นอุปกรณตามมาตรา 147 นี้จึงตองเปนวัตถุมีรูปราง มีราคาและ

ยึดถือเอาไดเทาน้ัน ซ่ึงก็สอดคลองเม่ือพิจารณาถึงหลักความเปนจริง แตเราอาจไดยินเกี่ยวกับเรื่องสัญญา ประธานและสัญญาอุปกรณ ซึ่งเปนคนละเรื่องกับบทบัญญัติมาตรา 147 น้ี เอาไวเราจะศึกษาตอไปในภายหนา

2. อุปกรณจะตองมีทรัพยประธานใหยึดเกาะ ความหมายในxxxxxxxxไดหมายถึงทรัพยอุปกรณตองติดตรึง xxxกับทรัพยประธาน แตทรพั ยอุปกรณเปนทรัพยที่มีไวเพื่อประโยชนแกทรัพยประธาน ดังนั้นหากไมมีทรัพย ประธานทรัพยอุปกรณก็จะดํารงxxxไมได อยางที่เราไดเคยศึกษาแลววาทรัพยประธานคือทรัพยที่มีความสําคัญ ที่สุดหรือเปนทรัพยตัวหลัก ถาไมมีทรัพยประธานก็จะไมมีทรัพยอุปกรณ ตัวอยางเชน เครื่องดนตรีที่ชื่อวากีตาร ตัวกีตารถือไดวาเปนทรัพยประธาน สวนสายกีตารที่นํามาใสถือเปนทรัพยอุปกรณของตัวกีตาร แตถาไมม

ตัวกีตาร มีแตสายกีตาร สายน ก็จะไมถือเปนทรัพยอุปกรณ หรืออยางเรือพาย ตัวเรือถือเปนทรัพยประธาน

พายเปนทรัพยอุปกรณของเรือ แตถาเปนไมมีตัวเรือ มีแตพาย ก็จะไมถือวาพายเปนทรัพยอุปกรณ ก็เปนทรัพย ธรรมดาxxxxxxxxหนึ่ง

ขอสังเกต อุปกรณแตกตางจากสวนควบตรงที่สวนควบไมจําเปนตองมีทรัพยที่เปนประธานก็ได ทรัพย

ที่มารวมเขากันอาจมีความสําคัญเทาเทย

มกันทงั้ หมด แตอุปกรณเปนทรัพยทม

ีเพื่อประโยชนของทรัพยประธาน

ดังนั้นอุปกรณจะxxxxxxxxxได ตองมีทรัพยประธานxxxดวยเสมอ

3. อุปกรณเปนทรัพยที่xxxxxxแยกออกจากทรัพยประธานได โดยไมตองทําลาย ทําใหบุบสลายหรือ ทําใหทรัพยนั้นเปลี่ยนรูปรางหรือแปรสภาพไป แตถาเปนกรณีที่แยกจากทรัพยประธานไมไดก็จะกลายเปนสวน ควบไป สิ่งที่เปนสวนควบก็จะเปนอุปกรณไมได เชน ลอหรือพวงมาลัยรถยนตถือเปนสวนควบกับรถ เพราะไม อาจแยกจากกันโดยxxสภาพของรถไวได แตถาเปนอะไหลของลอหรือพวงมาลัยที่มีสํารองxxxxxxในรถ อยางนี้ ถือเปนอุปกรณ เพราะไมไดมีลักษณะรวมเขากันกับรถเปนทรัพยเดียวกัน แตแยกตางหากออกจากตัวรถ และมี ไวเพื่อประโยชนในการบําxxxxxxxxหรือใชสอยรถ(ทรัพยประธาน)

ขอสังเกต เปนไปไดหรือไมที่ทรัพยอยางหนึ่งจะถือเปนสวนควบและอุปกรณในเวลาเดียวกัน หาก

พิจารณาจากมาตรา 147 แลวเราจะเห็นวา อุปกรณเปน “ของใช” ซึ่งโดยลักษณะแลวทรัพยที่เปนของใชจะมี ลักษณะเปนชิ้นๆ ไมติดตรึงหรือรวมเขากันกับทรัพยประธานจนแยกออกจากกันไมได ดังนั้นจึงไมอาจเปนไปได ที่ทรัพยอุปกรณจะxxxxxxเปนสวนควบดวย

4. อุปกรณตองไมใชทรัพยประธาน เพราะถาอุปกรณเปนทรัพยประธาน เทากับxxxxxxดํารงxxxไดโดย ไมตองอาศัยการมีxxxของทรัพยประธาน ดังนั้นอุปกรณจะไมมีความสําคัญเทาเทียมกับทรัพยประธาน

5. อุปกรณต งเปนของใชประจําอยกับทรัพยท่เี ปนประธานเปนxxxxx(คือนํามาประจําอยกับู ทรัพย

ประธานอยางสม่ําเสมอ เปนxxxx) เพื่อประโยชนแกการจัดการดูแล ใชสอยหรือรักษาทรัพยประธาน หากไมใช มีไวเพื่อการดูแลรักษาหรือเพื่อประโยชนในการใชสอย “ทรัพยประธาน” ก็จะไมถือเปนอุปกรณ

ขอสังเกต กฎหมายxxxxxxxวาเปนของใชประจําxxxกับทรัพยที่เปนประธานxxxxx xxไดหมายความวา

ประจําxxxตลอดเวลา แตหมายถึงประจําxxxอยางสม่ําเสมอซึ่งอาจไมใชตลอดเวลาก็ได และในความเปนจริงแลว ตองคํานึงถึงสภาพของทรัพยดวย บางกรณีทรัพยอุปกรณอาจไมไดประจําหรือxxxกับทรัพยประธานตลอดเวลา

หรือแทบจะไมไดประจําxxxกบ

ทรพ

ยประธานเลย ตองคํานึงถึงประโยชนแหงการใชสอยเปนหลัก เชน แมกุญแจ

กับกุญแจที่ใชไข กุญแจไขถือเปนอุปกรณของแมกุญแจ แตโดยสภาพแลวไมไดประจําxxxกับแมกุญแจ เจาของ กุญแจมักพอดอกกุญแจไวกับตัว เปนตน อยางในกรณีนํายาเช็ดรถถานํามาxxxxxxประจําในรถก็ยอมถือเปน อุปกรณของรถได แตถาเปนกรณีxxxxxไดประจําไวในรถตลอดเวลา xxxxxxที่บานบางบางครั้งบาคราว ก็ยังถือเปน อุปกรณของรถอยู แตถานํายาเช็ดรถน้นxxxxxxในบาน ถึงเวลาจะลางรถก็เอาออกมาครั้งหนึ่ง เชนนี้ถือวาไม ประจําxxxกับทรัพยประธานเปนxxxxx เราก็จะไมถือเปนอุปกรณของรถนั้น

6. การพิจารณาวาทรัพยน้นเปนของใชประจําxxxกับทรัพยประธานเปนxxxxx เพื่อประโยชนในการ จัดการดูแล ใชสอยหรือรักษาทรัพยประธานนั้น ตองพิจารณาโดยคํานึงถึงxxxxxxxxเฉพาะถิ่นหรือxxxxxชัดแจง ของ “เจาของทรัพยประธาน”

คําวาxxxxxxxxเฉพาะถิ่น หมายถึงคํานึงถึงสภาพหรือการใชสอยโดยxxxxในทองถิ่นนั้นๆ ซึ่งแตละ ทองถิ่นอาจมีความแตกตางกันไป เชน แตเดิมรถยนตมีโครงรถเปนเหล็ก ซึ่งเมื่อโดนน้ําทะเลอาจทําใหเกิดสนิม ไดงาย ผูมีรถในจังหวัดที่xxxใกลทะเลจึงอาจตองมีนํายาเช็ดรถชนิดพิเศษที่ปองกันการเกิดสนิมจากน้ําทะเล ประจํารถได ทั้งนี้เพื่อใชในรักษาสภาพรถซึ่งเปนเรื่องxxxxเฉพาะถิ่นนั้นๆ แตหากเปนจังหวัดxxxxxไดxxxใกลทะเล ผูมีรถก็ไมจําเปนตองมีน้ํายาเช็ดรถชนิดพิเศษนี้ เพราะมีไวก็คงไมไดใชสอยแตอยางใด น้ํายาเช็ดรถดังกลาวจึงไม ถือเปนอุปกรณของรถ

สวนคําวาxxxxxชัดแจงของเจาของทรัพยประธาน หมายถึงเจาของทรัพยประธานxxxxxxxxxxxxxxxxจะ ใหทรัพยใดๆ เปนของใชประจําแกทรัพยประธานเพื่อประโยชนในการจัดการดูแล ใชสอย หรือรักษาทรัพย ประธาน อยางตวั อยางเรื่องน้ํายาเช็ดรถชนิดพิเศษขางตน ถาเจาของรถxxxxxxxที่จะเก็บประจําไวในรถยนต เพ่ือเวลาออกไปทํางานหรือไปเที่ยวในจังหวดั ที่รถอาจตองไปสัมผัสน้ําทะเล ก็จะไดนํามาใชไดสะดวก ก็ถือวา น้ํายาเช็ดรถนั้นเปนอุปกรณของรถเชนกัน

ขxxxxxxx xxจําเปนตองเขากรณีที่เปนxxxxxxxxเฉพาะถิ่น หรือxxxxxชัดแจงของเจาของทรัพย

ประธานทั้งสองกรณี หากแตเขากรณีใดกรณีหนึ่งถือวาเขาหลักเกณฑแลว

7. เจาของทรัพยประธานเปน

ผูนํามาติดตอหรอ

ปรบ

เขาไว หรือทําโดยประการอื่นใดในฐานะเปนของใช

ประกอบกับทรัพยที่เปนประธานนั้น ดวยxxxxxของเจาของทรัพยประธานเอง หลักเกณฑขอนี้ไมไดหมายความ

วาเจ ของทรัพยประธานเปนผูนํามาติดตอหรือปรับเขากับทรัพยประธานดวยมือตนเอง แตหมายถึงเจาของ

ทรัพยxxxxxxxที่จะนํามาติดหรือปรบั เขาไว(รวมไปxxxxxxนํามาประจําไวกับทรัพยประธานดวย) ซึ่งอาจจะไมได ลงมือทําเองก็ได แตถาเปนกรณีที่ผูอื่นนํามาติดไวไมเกี่ยวกับความประสงคของเจาของทรัพยประธาน ทรัพยที่

นํามาติด ปรับ หรือประจําไวกับทรพ

ยประธานนั้นก็จะไมถือเปน

อุปกรณ เชน ก เจาของรถยนต ข เพื่อนบานขอ

ยืมรถไปใชระหวางที่ยืมxxxก็นําอะไหลรถยนตตางๆมาใสไวประจํารถไวเผื่อกรณีฉุกเฉินจะไดมีเปลี่ยน เชนนี้ อะไหลตางๆนั้นไมถือเปนอุปกรณของรถ เพราะไมใชกรณีที่ ก เจาของทรัพยประธานเปนผูนํามาใสไว แตถามี ขอเท็จจริงxxxxxวา ก ซื้ออะไหลพวกนั้นไวเลย หรือ ข ยกอะไหลดังกลาวใหแก ก และ ก ก็ยอมรับไว เชนนี้ถือวา ก เปนผูนํามาใสประจําไวในรถ ทําใหอะไหลตางๆนั่นกลายเปนอุปกรณตามมาตรา 147 แม ก จะไมไดไปแตะ

ตองขยับยายอะไหลเหลา นั้นเลยก็ตาม การพิจารณาหลักเกณฑในขxxxxxงึ ตองดูความประสงคของเจา ของทรพย ประธานเปนหลัก

8. ในมาตรา 147 วรรคสองกฎหมายไดxxxxxxxวา “อุปกรณที่แยกออกจากทรัพยที่เปนประธานเปน การชั่วคราวก็ยังไมขาดจากการเปนอุปกรณของทรัพยที่เปนประธานนั้น” คือทรัพยใดที่ถือเปนทรัพยอุปกรณ แลว หากแยกออกจากทรัพยที่เปนทรัพยประธานเปนการชั่วคราวก็ยังxxxxxxเปนอุปกรณของทรัพยประธานxxx จึงเห็นไดวาทรัพยที่นํามาประจําไวกับทรัพยประธานนั้นไมจําเปนตองประจําxxxตลอดเวลา อาจแยกออกจาก ทรัพยประธานชั่วครั้งชั่วคราวได ซึ่งกฎหมายก็ยังถือวาทรัพยนั้นเปนอุปกรณของทรัพยประธานxxxเชนเดิม เชน ก มีน้ํายาเช็ดรถที่มีไวประจํารถ ถือเปนอุปกรณของรถนั้น แตหาก ข เพื่อนบานมาขอยืมไปใชชั่วคราวแลวจะ นํามาคืน เชนนี้น้ํายาเช็ดรถก็ยังถือเปนอุปกรณของรถ ก xxxเชนเดิม

9. ในมาตรา 147 วรรคสาม กฎหมายxxxxxxxวา “อุปกรณยอมตกติดไปกับทรัพยทเี่ ปนประธาน เวนแต

จะมีการกําหนดไวเปนอยางอื่น” อานดูแลวเทียบกับมาตรา 144 วรรคสอง ที่วาเจาของทรัพยยอมมีกรรมสิทธิ์ ในสวนควบของทรัพย โดยความหมายแลวมาตรา 147 วรรคสาม จะมีความหมายใกลเคียงกับมาตรา 144 วรรคสอง เพราะการท่ีทรัพยอุปกรณจะตกติดไปทรัพยประธานไดนั้น เจาของทรัพยประธานยอมมีxxxxxในทรัพย อุปกรณดวย ความหมายคือเจาของทรัพยอุปกรณกับทรัพยประธานตองเปนคนเดียวกัน(มีกรรมสิทธิ์ในทรัพย ประธานและกรรมสิทธิ์ในทรัพยอุปกรณ) ซึ่งสอดคลองกับเจาของทรัพยยอมมีกรรมสิทธิ์ในสวนควบ ดังนั้นถา เจาของทรัพยประธานไมใชเจาของทรัพยที่นํามาประจําไวกับทรัพยประธาน แมเจาของทรัพยประธานจะนํามา เองก็ไมถือเปนอุปกรณ เชน ก เปนเจาของรถ สวน ข มีอะไหลยางรถxxx ก ขอยืมอะไหลนั้นจาก ข มาไวที่รถ เชนนี้แม ก จะเปนผูนําอะไหลยางรถมาประจําไวที่รถ อะไหลยางรถนั้นก็ไมถือเปนอุปกรณของรถของ ก

กฎหมายกําหนดใหอุปกรณยอมตกติดไปกับทรัพยประธาน เวนแตจะมีการกําหนดไวเปนอยางอื่น คือ

ทร ยประธานนน้ั หากมีการโอนกรรมสิทธิ์ไปใหแกบุคคลอื่น อุปกรณยอมตองโอนตามทรัพยประธานไปดวย

หรือในกรณีสงมอบทรัพยประธานใหผูอื่นครอบครองเปนการชั่วคราว โดยอาจเกิดจากสัญญาเชา สัญญายืม หรือสัญญาฝากทรัพยก็ได เพราะสัญญาเหลานี้จําเปนตองมีการสงมอบทรัพยใหแกคูสัญญา ดังนั้นตาม

บทบัญญัติมาตรา 147 วรรคสาม การสงมอบทรัพยกจําเปxxxxจะตองสงมอบทรัพยอุปกรณไปดวย แตอยาง ไรก็ดี

กฎหมายก็ยังไดxxxxxxxตอไปอีกวา “เวนแตจะมีการกําหนดไวเปนอยางอื่น” หมายถึงมีการตกลงไวเปนพิเศษ เกี่ยวกับทรัพยอุปกรณไวตางหากวาจะไมโอนหรือสงมอบทรัพยอุปกรณให

ตัวอยาง ก มีรถยนตxxxคันหนึ่งราคาหนึ่งลานบาท ภายในรถมีอะไหลลอรถxxxxxxยามฉุกเฉินxxxเสน

หนึ่งราคาสามหมื่นบาท เชนนี้อะไหลถือเปนอุปกรณของรถ ตอมา ก ขายรถคันนี้ใหแก ข ในราคาหนึ่งลานบาท โดยไมไดมีการตกลงกันไวเปนพิเศษอยางอื่น ข ก็จะไดไปทั้งรถราคาหนึ่งลานบาทและอะไหลลอราคาสามหมื่น บาท โดยจายให ก เฉพาะราคารถหน่ึงลานเทานั้น ตามบทบัญญัติมาตรา 147 วรรคสามซึ่งกําหนดวาอุปกรณ ยอมตกติดไปกับทรัพยประธานเสมอ เทากับ ก ขาดทุนไปสามหม่ืนบาท แตถา ก ขายรถให ข โดยกําหนดวา การซื้อขายนี้ไมรวมอะไหลลอรถซึ่งเปนทรัพยอุปกรณ เชนนี้ถือเปนกรณีที่มีการตกลงไวเปนพิเศษ ก็จะเขา ขอยกเวนตามมาตรา 147 วรรคสาม ข ก็จะไดไปแตรถราคาหนึ่งลานบาท สวนอะไหลลอรถซึ่งเปนอุปกรณของ รถไมโอนตามไปดวย หรือเปล่ียนขอเท็จจริงจากสัญญาซ้ือขายเปนสัญญาเชา ก ให ข เชารถ การสงมอบรถก็ ตองสงมอบอะไหลรถไปใหได เวนแตจะมีการกําหนดวาใหเชาเฉพาะรถอยางเดียว ไมรวมไปถึงอะไหลลอรถ

แตถาทรัพยใดไมถือเปนอุปกรณ ก็จะไมเขาบทบัญญัติมาตรา 147 วรรคสามนี้ เชน น้ํายาเช็ดรถxxxxxxx xxในบาน ไมไดนําประจําไวที่รถ ไมถือเปนอุปกรณของรถ หากขายรถคันนี้ก็เพียงแตสงมอบรถใหแกผูซื้อเทานั้น นํ้ายาเช็ดรถไมจําเปนตองสงมอบตามไปดวย ฯลฯ

อยางไรก็ดีทรัพยใดที่เขาลักษณะเปนอุปกรณ ตอมาทรัพยนั้นอาจสิ้นสภาพจากการเปนอุปกรณ กลายเปนทรัพยธรรมดาชิ้นหนึ่งโดยxxxxxของเจาของทรัพยประธานก็ได เชน น้ํายาเช็ดรถxxxxxxนํามาประจําไว ในรถ ตอมาเจาของไดนําออกจากรถไปxxxxxxในบานแทน เชนนี้น้ํายาเช็ดรถนั้นจากxxxxxxxxxxเปนทรัพยอุปกรณ ของรถ ก็จะกลายเปนทรัพยธรรมดาชิ้นหนึ่งไป เปนตน

องคxxxxxxxxxการเปนอุปกรณ

1. อุปกรณจะตองมีทรัพยที่เปนประธาน

2. อุปกรณจะตองเปนสังหาริมทรัพย

3. อุปกรณจะตองไมมีสภาพรวมกับทรัพยที่เปนประธานจนไมxxxxxxแยกออกจากกันได

4. อุปกรณตองไมใชเปนทรัพยที่เปนประธานดวยกันหรือมีความสําคัญเทากัน

5. อุปกรณจะตองเปนทรัพยที่เปนเจาของเดียวกันกับทรัพยที่เปนประธาน

6. อุปกรณจะตองเปนของใชประจําxxxกับทรัพยที่เปนประธานเปนxxxxx ขอสังเกต มีหลักเกณฑ 2 ประการ คือ

6.1 พิจารณาจากxxxxxxxxเฉพาะถ่ิน

6.2 พิจารณาจากxxxxxของเจาของทรัพยที่เปนประธาน

7. อุปกรณตองใชประจําเปนxxxxxกับทรัพยที่เปนประธานเพื่อประโยชนในการจัดดูแล ใชสอย หรือ รักษาทรัพยที่เปนประธาน

คําพิพากษาxxxxxxx 1814/2545 จําเลยนําวิทยุxxxxxเลนเทป เครื่องเลนซีดี ลําโพงและอุปกรณ เครื่อง

เสียงมาสร

ถทเี่ ชาซื้อก็เพื่อประโยชนของจําเลยมิใชเพอ

ประโยชนแกการจัดดูแล ใชxxxxxx

รกษาxxxxxx

xxเปน

ประธานคือรถxxxxxาซื้อทรัพยดงั กลาวจึงมิใชอป และพาณิชย มาตรา 147 วรรคทาย

กรณอันจะตกติดไปกับทรัพยป

ระxxxตามประมวลกฎหมายแพง

สัญญาเชาซื้อที่ระบุวา หากผูเชาซื้อนําสิ่งของเขา มาดัดแปลงตอ

เติม ติดหรือตั้งxxxในตัวทรัพยส

ินท

เชาซื้อ สิ่งนั้นจะตกเปนสวนหนึ่งของตัวทรพ

ยสินทเี่ ชาซื้อและเปนกรรมสท

ธิ์ของ เจาของทันที มีที่มาจากปญหา

xxxxxxxจะxxxxxxโจทกท

ี่ตองพพ

าทกบ

ผเู ชาซื้อในกรณีที่ ผูเชาซื้อนําสงิ่ ของเขามาดัดแปลง ตอเติม ติดหรือตั้งกับ

ทรัพยทเี่ ชาซื้อและจะเอาสิ่งของนั้นคืน เมื่อตองคืนทรัพยx

xxxxาซื้อแกโจทก แตการรอ

สงิ่ ของที่วานั้นออกไปจะทํา

ใหทรัพยx

xxxxาxx

xxxxxxxได ฉะนั้น ลําพังการทจ

ําเลยนําทรพ

ยดังกลาวมาสูตัวรถทเี่ ชาซื้อ ยอมไมถึงขนาดทจะ

กอใหเกิดความเสียหายหากจะตอ

งรอ

ออกไป จึงไมxxxในขอบแหงขอสัญญาดังกลาว โจทกไมอ

าจยกมาเปนเหตุ

ไมคืนวิทยุ เครื่องเลนเทป เครื่องเลนซีดี ลําโพงและอุปกรณเครื่องเสียงใหแกจําเลย

คําพิพากษาxxxxxxx 201/2487 ในสัญญาซื้อขายระบุวาขายทด เรือนบนที่ดินซงึ่ เสาไมไดฝง ดินดวย

ินกับสงิ่ ปลูกสรางบนที่ดินนั้นยอมครอบถึงโรง

ขาย

กรณีที่ถือวาชอไฟฟาที่ติดxxxกับสิ่งปลูกสราง ไมใ ชเปนxxxx

xอป

กรณซ

ึ่งไมตกติดไปกับสิ่งปลูกสรางท

8. อุปกรณจะตองเปนทรัพยที่เจาของทรัพยที่เปนประธานนํามาสูทรัพยที่เปน ประธานโดยการนํามา

ติดหรือปร

เขาไวหรือกระทําดวยประการใดในฐานะเปนเครื่อง ใชเพื่อประโยชนในการจด

ดูแลใชxxxxxx

รักษา

ทรัพยที่เปนประธาน

สรุปตารางเปรียบเทียบ
สวนควบ	อุปกรณ
- เปนสังหาริมทรัพยหรืออสังหาริมทรัพย	- เปนสังหาริมทรัพยเทานั้น
- เปนสาระสําคัญในความเปนxxxของทรัพย	- ไมเปนสาระสําคัญในความเปนxxxของทรัพย
- มีลักษณะการรวมสภาพ	- ไมมีลักษณะการรวมสภาพ
- ไมจําเปนตองเปนเจาของทรัพย	- ตองเปนเจาของทรัพยที่นํามารวมดวย

ดอกผลของทรพั ย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 148 xxxxxxxวา “ดอกผลของทรัพย ไดแก ดอกผลธรรมดา และดอกผลxxxxxxx

ดอกผลธรรมดา หมายความวา สิ่งที่เกิดขึ้นตามxxxxxxxxของทรัพยซึ่งไดมาจากตัวทรัพย โดยการมี หรือใชทรัพยนั้นตามxxxxxxxx และxxxxxxถือเอาไดเมื่อขาดจากทรัพยนั้น

ดอกผลxxxxxxx หมายความวา ทรัพยหรือประโยชนอยางอื่นxxxxxมาเปนครั้งคราวแกเจาของทรัพยจาก ผูอื่นเพื่อการxxxxxใชทรัพยนั้น และxxxxxxคํานวณและถือเอาไดเปนรายวันหรือตามระยะเวลาที่กําหนดไว”

ดอกผลของทรัพย คือ ทรัพยที่กอเกิดหรือไดมาเพราะการใชตัวแมทรัพย(ทรัพยหลัก) โดยมีลักษณะ xxxxxxจากตัวแมทรัพยxxxxxxx xxวาจะเปนการxxxxxxหรือกอเกิดขึ้นตามxxxxxxxxของทรัพยหรือไดมาโดยผล ของกฎหมายก็ตาม ทรัพยที่เปนดอกผลแมจะแยกออกจากแมทรัพย ก็ไมไดกระทบกระเทือนหรือมีผลตอความ ดํารงxxxของแมทรัพยแตอยางใด เชน แมวัวคลอดลูกวัวออกมา ลูกวัวถือเปนดอกผลเพราะเปนทรัพยที่กอเกิด หรือxxxxxxมาจากแมทรัพย(แมวัว) และการxxxxxxหรือกอเกิดออกxxxxxxไมไดทําใหแมวัวตองตาย เสียอวัยวะ หรือกระทบกระเทือนถึงความดํารงxxxของแมวัวแตอยางใด หรือนมวัวก็ถือเปนดอกผลของแมวัว แตหากเปนลนิ้ ขา หางของวัว เชนนี้ถือเปนอวัยวะที่มีมาแตกําเนิด หากเราตัดทิ้งไปแลวอวัยวะเหลานี้ไมถือเปนดอกผล เพราะ

เมื่อแยกออกมาแลวมีผลกระทบถึงตัวแมทรพ

ย (อีกทั้งอวัยวะเหลานี้ก็ไมถือเปนสว

นควบ เพราะเปนสิ่งทร

วมเขา

กันมาแตเดิมตามxxxxxxxx ไมใชเปนกรณีที่เอาทรัพยสองสิ่งมารวมเขากันภายหลัง) แตขนสัตวถือเปนดอกผล เพราะแมจะตัดไปแลวก็xxxxxxขึ้นเองไดตามxxxxxxxx ไมไดกระทบกระเทือนถึงตัวแมทรัพย

แมทรัพยนั้นมาตรา 148 ไดกําหนดวาดอกผลของทรัพยมี 2 ชนิด คือดอกผลธรรมดา และดอกผลxxxx

xxx

1. ดอกผลธรรมดา ความหมายอยในู มาตรา 148 วรรคสอง คอื ทรัพยท่เี กิดหรือxxxxxxจากแมทรัพย

โดยxxxxxxxx หรือโดยการใชแมทรัพยตามxxxx และxxxxxxถือเอาไดเมื่อขาดจากแมทรัพยนั้น หมายถึงเมื่อ

ทรัพยที่เกิดหรือxxxxxxนั้นแยกขาดหรือหลุดออกจากตัวแมทรัพยแลว

xxxxxxถือกรรมสท

ธิ์ ถือการครอบครอง

แยกตางหากจากตัวแมทรัพยได(แยกออกไปเปนทรัพยใหม ไมเกี่ยวของกับตัวแมทรัพยอีก) เชน ผลมะมวงที่ติด

xxxกับตน เมื่อมะมวงหลุดจากต แลว ก็กลายเปนผลมะมวงที่แยกตางหากจากตน(แมทรัพย) xxxxxxเขาถือ

ครองได เปนเจาของกรรมสิทธิ์ผลมะมวงนั้นได เปนทรัพยxxxxxxxxxมาจากตนมะมวงตามxxxxxxxx ถือเปนดอก ผลธรรมดา เปนตน

หรือที่ดินที่มีเห็ด หัวมันขึ้นตามxxxxxxxx เห็ดและหัวมันxxxxxxหลุดหรือxxxxxxxxโดยไม

กระทบกระเทอนถึงที่ดิน ก็อาจถือเปนดอกผลของที่ดินนั้นไดเชนกัน แตถาเปนกรณีที่มนุษยเอามาปลูกไว อยาง

นี้ไมใชกรณีที่เกิดขึ้นเองตามxxxxxxxx ก็ไมถือเปนดอกผลธรรมดา หรือมีตนไมขึ้นบนที่ดิน หากเปนไมยืนตนก็ อาจถือเปนสวนควบแทนได ดังนั้นตองดูเปนกรณีไป

ขอสังเกต 1.การจะถือวาเปนดอกผลได ตองไดความวาทรัพยนั้นหลุดหรือแยกออกจากตัวแมทรัพย แลวดวย อาจจะเปนกรณีที่หลุดหรือแยกออกจากตัวแมโดยxxxxxxxxหรือเกิดจากการกระทําของมนุษยก็ได แต ถายังติดxxxกับตัวแมทรัพยก็ยังไมเปนดอกผล ทั้งนี้เพราะกฎหมายกําหนดวาดอกผลธรรมดานั้นจะยึดถือเปน

เจาของทรัพย ไดก็ตอเมื่อไดแยกออกจากแมทรัพยแลว เชนผลมะมวงที่ยังติดอยกับู ตน เชนน้ยังี ไมถือเปน

ดอกผลของทรัพย เห็ดหรือxxxxxxxxxเกิดขึ้นตามxxxxxxxx ถาไมหลุดแยกออกจากที่ดินหรือไปขุดขึ้นมาก็ยังไมถือ เปนดอกผลของทรัพย หรือขนสัตวที่ยังไมไดตัด น้ํานมสัตวที่ยังไมไดxxxจากเตา รวมไปถึงลูกสัตวที่xxxในครรภ แมสัตว ฯลฯ

ขอสังเกต 2.ทําไมทรัพยที่เปนสวนควบจึงไมอาจเปนดอกผลได เพราะอยางที่เราไดศึกษามาแลววา

ทรัพยสวนควบไมอาจแยกออกจากกันได เวนแตจะทําลาย ทําใหบุบสลายหรือแปรสภาพทรัพยไปเปนอยางอื่น ซ่ึงแตกตางจากดอกผลที่xxxxxxแยกออกไปไดโดยไมกระทบกระเทือนถึงตัวแมทรัพย แตอยางไรก็ดี ทรัพยสวน ควบก็ยอมมีดอกผลได เชน ทุเรียนเปนไมยืนตนปลูกxxxในที่ดิน ทุเรียนยอมเปนสวนควบกับที่ดินตามมาตรา

145 วรรคหนึ่ง แตผลทุเรียนก็ยอมถือเปนดอกผลของตนทเุ รยนได ฯลฯ แตในกรณีที่เปนพืชลมลุกหรือธัญชาตท

ขึ้นในที่ดินตามxxxxxxxx ซึ่งไมถือเปนสวนควบตามมาตรา 145 วรรคสอง หากการที่พืชลมลุกหรือxxxxxxxชนิด

นั้นๆหลุดจากที่ดินไมวาจะตามxxxxxxxxหรอ

ถือมนุษยตัดหรือถอนไปโดยไมมีผลกระกระเทือนถึงทด

ินนั้น ก็อาจ

ถือเปนดอกผลไดเชนเดียวกัน ซึ่งตองพิจารณาเปนกรณีไป

ขอสังเกต 3. โดยหลักแลวเจาของแมทรัพยยอมเปนเจาของดอกผลธรรมดาของทรัพยนั้นดวย

2. ดอกผลxxxxxxx ดอกผลชนิดนี้ไมไดเกิดขึ้นตามxxxxxxxxเหมือนดอกผลธรรมดา แตเปนดอกผลท่ี กฎหมายรับรองใหเปน ดอกผลนิตินับจะเกิดตอเมื่อแมทรัพยไปxxxกับผูอื่น และเกิดขึ้นในระหวางเวลาที่ผูอ่ืนได ใชแ มทรพั ยนัน้ ดอกผลxxxxxxxจะไมเกิดหากแมทรัพยxxxกับเจาของทรัพย การถือเอาดอกผลxxxxxxxxxเหมือน กรณีของดอกผลธรรมดาท่ีตองรอใหท รัพยหลุดหรือแยกออกจากตัวแมทรัพย แมตัวแมทรัพยจะยังxxxกับผูอื่น นั้นก็ตามก็อาจเขาถือดอกผลxxxxxxxxx โดยใหคํานวณและถือเอาไดรายวันหรือภายในระยะเวลาท่ีกําหนด

หลักเกณฑของทรัพยที่จะถือวาเปนดอกผลxxxxxxxมีดังนี้

ก) ดอกผลxxxxxxxมีลักษณะเปนสิ่งตอบแทนจากผูอื่นอันเนื่องมาจากที่ผูนั้นไดใชแมทรัพย ไมไดมี ลักษณะเกิดขึ้นตามxxxxxxxxแตเปนสิ่งxxxxxxxxxโดยผลของหรือขอตกลงระหวางเจาของแมทรัพยและผูใช

ทรัพย ซึ่งดอกผลxxxxxxxแตเดิมกฎหมายกาํ หนดไวคือดอกเบย กําไร คาเชา คาปนxx xxxอื่นๆxxxxxเปนครั้งคราว

จากผูใชทรัพย ซึ่งแมกฎหมายปจจุบันจะไดเปลี่ยนแปลงไป แตก็ยังยึดหลักเดิมไว ดอกเบี้ยในหนี้เงินนั้นโดยxxxx กฎหมายกําหนดวาถาไมไดตกลงกนั ไววาจะคิดดอกเบี้ยกนั เทาใด ก็ใหเจาหนี้คิดไดในอัตรารอยละ 7.5 ตอป แต ถามีการตกลงเรื่องดอกเบี้ยไวก็ใหเปนไปตามนั้น เชน หนี้จากการกูยืมเงินตกลงคิดดอกเบี้ยในอัตรารอยละ 15 ตอป(อัตราสูงสุดของกฎหมาย ถาเกินกวานี้ดอกเบี้ยเปนโมฆะ) หรือในกรณีของคาเชานั้นก็คือคาเชาจากสัญญา เชานั่นเอง เพียงแตกรณีของสัญญาเชาแมทรัพยไมใชเงิน แตเปนทรัพยสินตางๆที่ใหเชา หรือกําไรนั้นก็เปนดอก

ผลxxxxxxxxxxเกิดจากการเอาเงินหรือทรัพยสินไปลงทุนเขาหุนเพื่อดําเนินกิจการจนมีกําไรมาแบงปนระหวางผูเปน หุนสวน เปนตน

ขอสังเกต ดอกผลxxxxxxxเกิดจากการ “ใช” ดังนั้นถามีลักษณะเปนทรัพยxxxxxจากการโอนหรือซื้อขายก็

ไมใชดอกผลxxxxxxx xxนชาวนาขายขาวแลวไดกําไรสามพันบาท กําไรนั้นไมถือเปนดอกผลเพราะไมใชทรัพยxxx xxxxxxจากการใชแมทรัพย หรือสัญญาจางตางๆเปนสัญญาตางตอบแทนที่เอาแรงงานแลกกับทรัพยสิน ทรัพยxxxxxxไดมาจึงไมเขาลักษณะเปนดอกผลxxxxxxx ฯลฯ

ข) ทรัพยxxxxxxxxxจากแมทรัพยตกไดแกเจาของแมทรัพย เปนxxxxxของเจาของแมทรัพยที่จะไดไป จะ ไมตกไดแกผูใชทรัพย ซึ่งถาพิจารณาแลวจะมีลักษณะที่ผูใชทรัพยตอบแทนใหแกเจาของแมทรัพยนั่นเอง การ ตกไดนี้มีลักษณะเปนxxxxxเรียกรอง เจาของแมทรัพยอาจยังไมไดรับดอกผลมาไวกับตัว แตมีxxxxxเรียกรองที่จะ เรียกใหผูใชทรัพยสงมอบดอกผลxxxxxxxนั้นได เชน ก กูยืมเงิน ข ไปหนึ่งหมื่นบาท ตกลงอัตราดอกเบี้ยรอยละ

10 ตอป ตอมา ข xxxxxxxxชระเงินตนและดอกเบย ดอกเบี้ยนั้นถือเปนดอกผลxxxxxxxแม ข จะยังไมไดชําระให ก

ก็ตาม แต ก ก็มีxxxxxxxxจะเรียกรองเอาจาก ข ได หรือคาเชาในกรณีที่ผูเชาไมยอมชําระ ผูใหเชาก็xxxxxx เรียกรองคาเชานั้นได

ขอสังเกต อยางไรก็ดีดอกผลxxxxxxxxxxตกไดก็ผอื่นทไี่ มใชเจาของทรัพยก็ได ซึ่งอาจเกิดจากโดยผลของ

กฎหมายคือมีกฎหมายกําหนดใหผูอื่นxxxxxใชเจาของแมทรัพยมีxxxxxxxรับดอกผลนั้นได หรือมีการตกลงกันโดย ชัดเจนระหวางผูใชทรัพยและเจาของแมทรัพย ใหผูอื่นเปนผูมีxxxxxxxรับดอกผลxxxxxxxนั้น

ค) ดอกผลxxxxxxxตองไดเปนครั้งคราว มีกําหนดระยะเวลาที่ผูใชทรัพยจะตองสงมอบดอกผลxxxxxxx ใหแกเจาของแมทรัพย แตไมจําเปนตองเปนระยะเวลาที่กําหนดแนนอนเสมอไปก็ได และอยางที่กลาวแลววา

เจ ของแมทรัพยไมจําเปนตองไดรับกอนจึงจะเรียกวาเปนดอกผลxxxxxxx เพราะดอกผลxxxxxxxกอใหเกิดxxxxx

เรียกรองระหวางผูใชทรัพยและเจาของแมทรัพย ถาผูใชทรัพยไมยอมใหเจาของแมทรัพยก็เรียกรองเอาได

ง) ดอกผลxxxxxxxxxจําเปนตองไดรับเปนเงินเสมอไป อาจเปนทรัพยสินอยางอื่นก็ได แตตองเจาลักษณะ ของดอกผลxxxxxxxตามมาตรา 148 วรรคสาม อยางคาเชาที่ตกลงกันเปนทรัพยสินอื่นแทนเงิน เชน ใหเชาหมูตัว ผูเพื่อไปผสมพันธุแลวสงลูกหมูxxxxxมาใหผูใหเชาปละ 5 ตัวแทนคาเชา หรือดอกเบี้ยสัญญากูยืมเงินที่กําหนดกัน ไววาใหสงขาวเดือนละ 1 ถังแทนดอกเบี้ยเปนเงิน ฯลฯ

ขอสังเกต ผลกําไรxxxxxจ

ากการขายทรัพยไมใชดอกผลนิตินย

แตผลกําไรxxxxxจ

ากการแบงกําไรของหาง

หุนสวนหรือเงินปนผลใหแกผูถือ หุนในบริษัท ถือวาเปนดอกผลxxxxxxx

ผูใดมีสท

ธิในดอกผล เจาของกรรมสท

ธิ์ในทรัพยส

ินเปนเจาของดอกผลของตัวแมทรพ

ยนั้น ไมวาจะเปนดอกผลxxxxxxxหรือ

ดอกผลธรรมดา

ขอสังเกต มาตรา 492 กําหนดใหกรรมสิทธิ์ในทรัพยxxxxxxขายฝากเปนของผูไถตั้งแตเวลาทผูไถ หรอ

วางทรัพยอันเปนxxxxxแลวแตกรณี เพราะฉะนั้น กอนทจ ฝากก็ไมตองคืนดอกผล

ขอยกเวxxxxผูอื่นมีxxxxxในดอกผล

1. มีกฎหมายxxxxxxxไวเปนพเิ ศษ เชน

ะมก

ารไถทรัพยห

รอวางทรัพยเพอ

ไถทรัพยนั้น ผร

ับซื้อ

1.1 ดอกผลของสินสวนตัวเปนxxxxxxx (xาตรา 1474 (3))

1.2 บุคคลผูไดรับทรพั xxxxxxxxx (มาตรา 415 วรรคหน่ึง)

ยสินไวโดยสจ

ริต ยอมจะไดดอกผลอันเกิดแตทรัพยส

ินนั้นตลอดเวลาที่ยงั xx

1.3 ถาจะตองสง ทรพ

ยสินคืนแกผ

ูมx

xxxxเอาคืน ผูนั้นไมต

องคืนดอกผลคราบเทาที่ยังxxxxxxxxx

เมื่อใดรูวาจะตองคืนก็ถือวาไมสุจรติแลว (มาตรา 1376)

2. มีขอตกลงไวเปนอยางอื่น

3. บุคคลxxxxxไดเปนเจาของแมทรัพยนั้นมx

xxxxเอาดอกผลไปชําระหนี้ทเี่ จาของแมทรัพยเปนหนี้ตน

แบบฝกหัดทายบท

1. ทรัพยที่ติดกับที่ดินนั้นในบงกรณีก็มิไดถือวาเปนสวนควบ ทรัพยประเภทนั้นไดแกอะไรบาง

2. นายมาเชาที่ดินจากนายมี แลวปลูกบานไมไวหนึ่งหลังเพื่อxxxอาศัย ตอมาเมื่อหมดสัญญาเชา นาย

มาจะรือบ นของตนออกไป แตนายมีไมยินยอมอางวาบานตกเปนสวนควบของที่ดินแลว กรณีเชนน้ี ตามหลัก

สวนควบบานจะเปนของผูใด เพราะเหตุใด

3. ทรัพยใดที่เปนอุปกรณแลวนั้น หากแยกจากทรัพยประธานชั่วคราว ทรัพยนั้นจะขาดจากการเปน อุปกรณของทรัพยประธานหรือไมเพราะเหตุใด

4. xxxxxทําสัญญาเชาตึกแถวของนายมั่นเพื่อxxxอาศัยเปนเวลา 5 ป โดยสัญญาเชาระบุวาทรัพย

ใดๆที่xxxxxผูเชาดัดแปลงหรอ

ตอเติมลงในตึกแถวxxxxxาใหทรพ

ยนั้นตกเปนของนายมน

ผูใหเชาทันที หลังจากท

xxxxxเขาไปxxxในตึกแถวดังกลาวได 2 ป xxxxxไดทําฝาก้ันหองที่บริเวณชั้น 3 ของตึก และติดตั้ง

เครื่องปรับอากาศเพื่อใชเปนหอ

งนอนxxxxxอีกหองหนึ่ง เม

ครบกําหนดxxxxxxxxเชา xxxxxxxรื้อถอนเอาxx

xxxทําเปนฝากั้นหองและเครื่องปรับอากาศออกไป นายม่นไมยอมโดยอางวาxxxxxxและเครื่องปรับอากาศเปนกรรมสิทธิ์ของนายม่ันแลวxxxxxxxxเชา

ดังกลาว ดังนี้ ใหทานวินิจฉัยวา xxxxxxxรื้อถอนไมฝากั้นหองและเครื่องปรับอากาศออกไปไดหรือไม เพราะเหตุใด

5. xxxxxxxxาที่ดินของxxxxxเพื่อกอสรางโครงเหล็กติดปายโฆษณาเปนเวลา 5 ป โดยสัญญาเชา ระบุวาทรัพยสินใดๆxxxxxปลูกสรางและติดตั้งในสถานxxxxxานี้อันเกิดจากการเชาเปนกรรมสิทธิ์ของผูเชา และ เมื่อครบกําหนดสัญญาเชา ผูเชามีสิทธิ์รื้อถอนคืนไปไดทั้งสิ้น หลังจากxxxxxxติดตั้งโครงเหล็กไปได 4 ป พอขึ้นปที่ 5 xxxxxxขอบอกเลิกสัญญาเชาและขอรื้อเฉพาะโครงเหล็กออกไปจากที่ดินเชา xxxxxxxขัดของแต แจงใหxxxxxxสงมอบที่ดินคืนใหxxxxxในสภาพเดิม คือตองรื้อถอนตอหมอและเสาเข็มที่ฝงไวใตดินออกไปดวย xxxxxxxxตxxxxxรื้อถอนตอหมอกับเสาเข็มเพราะเสียคาใชจายมาก xxxxxxxxxมาปรึกษาทานวา จะร้ือเฉพาะโครงเหล็กอยางเดียวไมร้ือถอนตอหมอและเสาเข็มออกไปไดหรือไม และxxxxxจะฟองบังคับให

xxxxxxตองรื้อตอหมอและเสาเข็มออกไปดวยไดหรือไม เพราะเหตุใด

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 4

หัวขอเนื้อหาประจําบท : บุคคลxxxxxและทรัพยสิทธิ

1. ทรัพยสิทธิ

2. บุคคลxxxxx

3. ขอแตกตางระหวางทรัพยสิทธิและบุคคลxxxxx

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม

1. เพื่อใหนักศึกษาทราบและเขาใจถึงเรื่องของบุคคลxxxxxและทรัพยสิทธิวาเหมือนกันหรือมีขอ

แตกตางก อยาง ไร

2. xxxxxxนาคxxx มรูความเขาใจxxxxxรับไปใชในการวินิจฉัยผลทางกฎหมายเกี่ยวกับทรัพยสินและ

ที่ดินได

วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจําบท

1. วิธีสอน

1.1 วิธีสอนแบบบรรยาย

1.2 วิธีสอนแบบอภิปราย

2. กิจกรรมการเรียนการสอน

2.1 ผูสอนบรรยายเรื่อง บุคคลxxxxxและทรัพยสิทธิ

2.2 ยกตัวอยางคําพิพากษาและคําวินิจฉัยของศาล และตัวอยางกรณีศึกษาท่ีเกิดข้ึน ในปจจุบันและวิเคราะหหาคําตอบ

2.3 กําหนดประเด็นและโจทยปญหาใหนักศึกษาอภิปรายในชั้นเรียน และมอบหมายงานใหไป ศึกษา ดวยตนเองเพิ่มเติมนอกชั้นเรียน โดยเนนผูเรียนเปนศูนยกลาง

สื่อการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. บรรยายประกอบส่ือ Power Point

การวัดผลและการประเมินผล

1. สังเกตพฤติกรรมการใหความรวมมือในช้นเรียนโดยการซักถาม แสดงความคิดเห็นและอภิปราย ระหวางเรียน

2. ตรวจผลงานที่มอบหมาย

3. การแสดงความคิดเห็นในชั้นเรียน

4. สอบปลายภาค โดยขอสอบท่ีเนนการประเมินทก

ษะความรูในดานหลก

การ แนวคิดทฤษฎีxxxxxx

นําความรูxxxxxรับไปใชวินิจฉัยเกี่ยวกับผลทางกฎหมายที่เกิดขึ้นได

บุคคลxxxxxและทรัพยสิทธิ

บทที่ 4

บุคคลสทธิและทรพ

ยxxxxx

คําวา “บุคคลxxxxx” และ “ทรัพยสิทธิ” น เปนคาxx xxใชใน ภาษากฎหมาย แมในคําพิพากษาของศาลก

ใชคําทั้งสองนี้xxxเสมอ คําวา “ทรัพยสิทธิ” มีxxxxxxxไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1298 xxxxxxxวา “ทรัพยสิทธิท้งหลายนั้น ทานวาจะกอต้งขึ้นไดแตดวยอาศัยอํานาจในประมวลกฎหมายนี้หรือ กฎหมายอื่น” แตคําวา “บุคคลxxxxx” ไมมีกฎหมายไดxxxxxxxไว

คําวา “บุคคลxxxxx” และ “ทรัพยสิทธิ” แมจะเปนภาษากฎหมายซึ่งมีความหมายพิเศษตางหากจาก ภาษาธรรมดาท่วั ไปก็ตาม แตก็ไมมีคําอธิบายหรือวิเคราะหศัพทไวในที่ใด คําวาบุคคลxxxxx ตรงกับคําวา Jus in

personam ในภาษาลาติน สวนคําวา ทรัพยสิทธิตรงก คาวาํ Jus in rem ใน Concise Law Dictionary ของ

P.G. Xxxxxx ใหความหมายของคําวา Jus in personam วา “A right against a specific person” และคํา Jus in rem วา “A right against the world at large” คําพิพากษาxxxxxxx 760/2507 กลาวถึงคําวาบุคคล xxxxxไวดังนี้ “เจา ของที่ดินตอนนอกซึ่งทางพิพาทผานตกลงใหเจาของที่ดินตอนในขยายทางพิพาทในที่ดินของ ตนใหกวางขึ้นเพื่อใชสอยรวมกัน แมการขยายทางพิพาทนี้คูสัญญาจะมิไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอ พนักงานเจาหนาที่ก็ตาม การไดมาซึ่งทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยนี้ เพียงแตไมบริบูรณตามxxxxxx กฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1299 เทานั้น แตในระหวางคูสัญญาดวยกัน ยอมกอใหเกิดบุคคลxxxxx เรียกรองบังคับกันได เจาของที่ดินซึ่งทางพิพาทผานจะขัดขวางมิใหเจาของที่ดินตอนในใชทางพิพาทหาไดไม” และ คําพิพากษาxxxxxxx 695/2508 วินิจฉัยกลาวถึงบุคคลxxxxx และทรัพยสิทธิวา “จําเลยเสียเงินชวยคา กอสรางหองxxxxxาใหแกผูใหเชาคนเดิม และเสียเงินคาตอเติมอีก สัญญาตางตอบแทนระหวางจําเลยกับผูใหเชา

คนเดิมเปนบุคคลxxxxx ซึ่งมีผลผูกพันระหวางคูสญญา มิใชทรัพยสิทธิ ยอมไมมีผลตกติดไปกับทรัพยของคูสัญญา

ซึ่งโอนไปยังบุคคลอื่น จะบังคับใหโจทกทําสัญญาและจดทะเบียนใหจําเลยเชาไมได” จากวามหมายในภาษาลาตินและคําพิพากษาxxxxดังกลาวขางตน เราพอจะใหความหมายของคําวา

“บุคคลxxxxx” และ “ทรัพยสิทธิ” ไดดังนี้

บุคคลxxxxx หมายถึง xxxxxxxxมีวัตถุแหงxxxxxเปนการกระทําหรืองดเวนการกระทํา หรืออาจกลาวไดวา

เปนxxxxxxxxมีxxxเหนือบุคคลในอันทจะบังคับบุคคลซึ่งเปนคูสัญญาหรือเปนลูกหนี้ใหกระทําการอยางใดอยางหนึ่ง

หรือใหง ดเวนมิใหกระทําการอยางใดอยางหนึ่ง หรือใหสงมอบทรัพยให เชน xxxxxของเจาหนี้xxxxxxxxกูซึ่ง xxxxxxบังคับใหลูกหนี้ชําระเงินxxxxxxxxกูได xxxxxxxxxxxxxเชา ซึ่งผูใหเชามีxxxxxบังคับผูเชาใหชําระคาxxx xxxxxเชาได และผูเชาก็มีxxxxxบังคับผูใหเชาใหสงมอบทรัพยxxxxxาได หรือxxxxxxxxxxxxxจางทําของซึ่งผูวาจาง

มีxxxxxบังคับใหผูร จางทําการใด ๆ xxxxxxxxจางทําของได และผูรับจางก็มีxxxxxบังคับใหผูวาจางชําระคาจาง

ได หรือxxxxxเรียกคาสน

ไหมxxxxxในทางละเมิด ซึ่งผูเสียหายมีxxxxxบังคับผท

ําละเมิดใหชดใชคาสินไหมทดแทน

ใหแกตนไดเปนตน บุคคลxxxxxxxxเปนxxxxxxxxจะบังคับเอาแกคูสัญญาผูสืบxxxxxของคูสัญญา หรือ ลูกหนี้เทานั้น จะ ใชบังคับหรือใชยันตอบุคคลอื่นทั่วไปมิไดเลย และหากคูสัญญาผูสืบxxxxxของคูสัญญา หรือลูกหนี้ไมปฏิบัติตาม xxxxxนั้น ๆ ผูที่มีxxxxxความสัญญาหรือเจาหนี้ตองฟองรองบังคับคดียังโรงศาล จะบังคับกันเองมิได บุคคลxxxxxxxx อาจเกิดขึ้นไดโดยxxxxxxxx xxน สัญญา หรือxxxxxxxx xxนละเมิดก็ได

ทรัพยสิทธิ หมายถึง xxxxxxxxมีวัตถุแหงxxxxxเปนทรัพยสิน หรือxxxxxxxxมีxxxเหนือทรัพยสิน เปนxxxxxxxxจะ

บังคับเอาแกทรัพยสินโดยตรง (xxxxxxx สุขชีวะ (2556)) เชน xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxไวในบรรพ 4 อันไดแก

กรรมสิทธิ์เปนทรัพยสท

ธิxxxxxx ใหผเู ปน

เจา ของทรพ

ยxxxxxxxxxxxใชสอย จําหนายทรัพยสิน ติดตามเอาทรัพยสิน

นั้นคืนจากผูxxxxxมีอํานาจยึดถือไวได ทรัพยสิทธิเปนxxxxxxxxใชยันแกบุคคลไดทั่วไป หรือใชยันแกบุคคลไดทั่วโลก เชน เรามีกรรมสิทธิ์ในนาฬิกาของเราซึ่งเปนทรัพยสิทธิ แมวาเราจะนํานาฬิกานั้นไปตางประเทศแหงใด เราก็ยัง มีกรรมสิทธ์ิในนาฬิกาของเราxxx ผูใดมาเอาไปโดยไมมีxxxxx เรายอมติดตามเอาคืนไดเสมอ ทรัพยสิทธินอกจาก ตัวอยาง เชน กรรมสิทธิ์แลวยังมีสิทธิครอบครองเปนxxxxxxxxxxxxxแสดงความเปนเจาของ ดังน้น ถาผูใดเปน

เจาของก็มักจะมีกรรมสท

ธิ์และสท

ธิครอบครองxxxดวย แตในบางครัง้ เจาของกรรมสิทธิ์อาจมอบการครอบครอง

ใหแกบุคคลอื่น ดังนั้น xxxxxxxxxxxxxxxxตกxxxกับบุคคลอื่นนั้น เชน เจาของกรรมสิทธ์ิเอาทรัพยสินใหผูอื่นเชา

xxxxxจํานํา xxxxxจํานอง xxxxxยึดหนวง ลิขสิทธิ์ xxxxxในเครื่องหมายการคา ภารจํายอมคือทรัพยสิทธิชนิดหนึ่งทตัด

ทอนอํานาจกรรมสิทธิ์ โดยทําใหเจาของอสังหาริมทรัพยอันหนึ่งเรียกวา “ภารยทรพั ย” ตองรับกรรมบางอยาง xxxxxxxxxxxxxxxxxทรัพยสินของตน หรือทําใหเจาของภารยทรัพยตองงดเวนการใชxxxxxบางอยางเกี่ยวกับ กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้นเพื่อประโยชนของอสังหาริมทรัพยอื่นที่เรียกวา “สามยทรัพย” เชน การท่ีเจาของ ที่ดินแปลงหนึ่งมีxxxxxxxxเรียกวาสามยทรัพยเดินผานที่ดินอีกแปลงหนึ่งที่ถือเปxxxรยทรัพย xxxxxอาศัยหมายถึง xxxxxxxxจะxxxในโรงเรือนของผูอื่นโดยไมตองเสียคาเชาหรือผลประโยชนอื่นตอบแทน ซึ่งจะมีขึ้นไดก็โดยนิติกรรม xxxxxดังกลาวเปนxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxโอนหรือตกทอดไปยังxxxxx xxxxxเก็บกินหมายถึง xxxxxxxxจะเขา ครอบครอง ใช และถือเอาประโยชนจากอสังหาริมทรัพยของผูอื่นโดยจะเสียคาตอบแทนหรือไมก็ได เปนxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxโอนหรือตกทอดไปยงั xxxxxxx และผูท รงxxxxxเก็บกินเปนผูดูแลรักษาทรัพยน้นดวย xxxxx เหนือพื้นดินหมายถึง xxxxxxxxบุคคลหนึ่งไดเปนเจาของโรงเรือน สิ่งปลูกสราง สิ่งxxxxxxxxบนที่ดินหรือใตดินของ ผูอื่น xxxxxเหนือพื้นดินจึงเปนทรัพยxxxxxxยกเวนหลักสวนควบxxxxxxโอนและตกทอดไปยังทายาทไดสิทธิ

ประเภทนี้มีทั้งสิทธิเหนืออสังหารมทรัพยและเหนือสงั หาริมทรัพย แลวแตประเภทของทรัพยนั้น และภารติดพัน

ในอสังหาริมทรัพยเปนทรัพยสิทธิชนิดหนึ่งซึ่งเจาของอสังหาริมทรัพยมีความผูกพันที่จะตองชําระหนี้จาก อสังหาริมทรัพยนั้นเปนคราวๆ ใหแกบุคคลอื่นซึ่งเรียกวาผูรับประโยชน หรือตองยอมใหผูอื่นไดใชหรือถือเอา ประโยชนจากอสังหาริมทรัพยน้ันๆเปนตน เนื่องจากทรัพยสิทธิเปนสิทธิที่ใชยันตอบุคคลใด ๆ ไดทั่วไป ทรพั ยสิทธิจึงจะกอตั้งขึ้นไดก็โดยอาศัยอํานาจของกฎหมาย เพื่อที่จะใหบุคคลทั้งหลายทั่วไปไดรับรู เพราะมี

หลักอยูวาบุคคลจะอางความไมรูกฎหมายมาเปนขอแกตัวมิได เชน สิทธิอาศัยจะกอตั้งขึ้นไดก็เฉพาะในโรงเรือน เทานั้น ดังที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1402 จะตกลงใหมีสิทธิอาศัยในที่ดินหรือ ทรัพยสินอื่นมิได

จากความหมายของคําวาบุคคลสิทธิ และทรัพยสิทธิดังกลาวแลว เราพอจะแยกความแตกตาง

ระหวางคําทั้งสองไดดังนี้

1. บุคคลสิทธิ เปนสิทธิระหวางคูสัญญา ผูสืบสิทธิของคูสัญญา หรือเจาหนี้กับลูกหนี้ ในอันที่จะบังคับ ใหคูสัญญา ผูสืบสิทธิของคูสัญญา หรือลูกหนี้กระทําการหรืองดเวนกระทําการ หรือสงมอบทรัพยตามสัญญา หรือตามมูลหนี้ สิทธิเชนนี้เปนสิทธิเรียกรองอยางหนึ่ง

ทรัพยสิทธิ เปนสิทธิที่ใชบังคับเอาจากทรัพยสิน โดยไมคํานึงถึงตัวบุคคลวาจะเปนคูสัญญาผูสืบสิทธิ

ของคูสัญญา หรือลูกหนีข้ องผูทรงทรัพยสิทธิหรือไม เชน สิทธิจํานองเปนทรัพยสิทธิ ฉะนั้นผูจํานองจึงมีสิทธิ บังคับจํานองเอาจากตัวทรัพยจํานองไดเสมอ ไมวาทรัพยจํานองจะโอนไปเปนของผูใดทั้ง ๆ ที่ผูน้นมิไดเปนผู จํานองทรัพยนั้นตอผูรับจํานองเลยก็ตาม (ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 702)

2. บุคคลสิทธิ เกิดขึ้นไดโดยนิติกรรม เชน ทําสัญญาจะซื้อขาย ทําสัญญาเชาทรัพย ทําสัญญาจาง

แรงงาน หรือจางทําของเปน

ตน สิทธิที่จะบังคับคูสัญญาหรือผส

ืบสิทธิของคูสัญญาใหปฏิบัติตามสญ

ญานั้น ๆ คือ

บุคคลสิทธิ นอกจากนี้บุคคลสิทธิยังเกิดจากนิติเหตุได เชน เมื่อมีการทําละเมิดนั้น ผูเสียหายยอมมีสิทธิฟอง เรียกรองคาสินไหมทดแทนจากผูทําละเมิด สิทธิเรียกรองคาสินไหมทดแทนนี้ก็เปนบุคคลสิทธิ

ทรัพยสิทธิ เกิดขึ้นไดโดยอาศัยอํานาจของกฎหมายเทานั้น กลาวคือ ถาไมมีกฎหมายใดใหอํานาจใน

การกอตั้งไวแลว ผูหนึ่งผูใดจะคิดคนกอตั้งทรัพยสิทธิขึ้นมาเองมิได ทรัพยสิทธิที่ประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชยใหอํานาจกอตั้งได เชน กรรมสิทธิ์ สิทธิอาศัย การจํายอม สิทธิครอบครอง สิทธิเก็บกิน สิทธิเหนือ พื้นดิน ภารติดพันในอสังหาริมทรัพย บุริมสิทธิ สิทธิยึดหนวงจํานอง และจํานําเปนตน สวนทรัพยสิทธิตาม กฎหมายอื่น เชน ลิขสิทธิ์เกิดข้ึนตามพระราชบัญญัติคุมครองวรรณกรรมและศิลปกรรม สิทธิในเครื่องหมาย การคาเกิดขึ้นตาม พระราชบัญญัติเครื่องหมายการคา

3. บุคคลสิทธิ กอใหเกิดหนาที่แกบุคคลหนึ่งบคคลใดโดยเฉพาะเจาะจงเทานั้น เชน ในกรณีสัญญาก็คือ

คูสัญญา หรือผูสืบสิทธิของคูสัญญา ในอันที่จะกระทําการ งดเวนกระทําการ หรือสงมอบทรัพยตามสัญญา ใน กรณีละเมิดก็คือผูทําละเมิด หรือผูอื่นที่กฎหมายบัญญัติใหตองรับผิดรวมกับผูทําละเมิดดวยเทานั้น เชน นายจางตองรวมรับผิดกับลูกจางตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 425 ตัวการตองรวมรับผิดกับ ตัวแทนตามมาตรา 427 ผูวาจางตองรับผิดในการทําละเมิดของผูรับจางตามมาตรา 428 ครูอาจารย นายจาง ผูรับดูแลผูไรความสามารถ ตองรับผิดรวมกับผไู รความสามารถตามมาตรา 430 เปนตน

ทรัพยสิทธิ กอใหเกิดหนาที่แกบุคคลทั่วไปกลาวคือบุคคลใด ๆ ก็ตามจะตองรับรูในทรัพยสิทธิของ

เจาของทรัพยสิทธิ จะตองไมเกี่ยวของขัดขวางการใชทรัพยสิทธินั้น เชน ก. มีการจํายอมในอันที่จะเดินผานที่ดิน

ของ ข. เปนเวลา 10 ป กอนครบ 10 ป ข. ขายที่ดินนั้นให ค. ค. ก็จําตองยอมให ก. มีสิทธิเดินผานที่ดินนั้นได ตอไปจนกวาจะครบ 10 ป ค. จะอางวาภารจํายอมมีอยูระหวาง ก. และ ข. เทาน้น ตนมิไดยินยอมรูเห็นดวย มิได

4. บุคคลสิทธิ เปนสิทธิที่ไมคงทนถาวร มีระยะเวลาจํากัดในการใช หากไมใชเสียภายในเวลาที่

กฎหมายกําหนดไว บุคคลสิทธินั้นยอมสิ้นไป ระยะเวลาที่กฎหมายกําหนดไวนี้เรียกวา อายุความ ทั้งนี้จะเห็นได จากประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 163 ซึ่งบัญญัติวา “อันสิทธิเรียกรองอยางใด ๆ ถามิไดใชบังคับ

เสียภายในระยะเวลาอันกฎหมายกําหนดไว ทานวาตกเปนอ

ขาดอายุความ หามมิให

องรอง” อายุความท่ียาว

ที่สุดที่กฎหมายอนุญาตไวมีกําหนด 10 ป ดังที่บัญญัติไวในมาตรา 164

ทรัพยสิทธิ เปนสิทธิที่คงทนถาวร แมจะไมใชทรัพยสิทธิชานานเพียงใด ทรัพยสิทธิก็หาระงับสิ้นไปไม เชน กรรมสิทธิ์ แมผูเปนเจาของทรัพยจะมิไดใชสอยทรัพยนั้นชานานเทาใดก็ตาม กรรมสิทธิ์ในทรัพยนั้นก็ยังมี อยู ทรัพยนั้นยังเปนของเจาของอยูเสมอ เวนเสียแตจะปลอยใหบุคคลอื่นครอบครองปรปกษทรัพยนั้นจนครบ

ระยะเวลาตามที่บ ญัติไวใน มาตรา 1382 หรือ มาตรา 1383 บุคคลอื่นยอมไดกรรมสิทธ์ในิ ทรัพยน้นไั ป ซึ่งก

เปนเรื่องที่บุคคลอื่นไดกรรมสิทธิ์ในทรัพยตามวิธีการที่กฎหมายบัญญัติไว หาใชกรรมสิทธิ์ระงับไปเพราะการไม ใชไม เพราะเพียงแตไมใชกรรมสิทธิ์โดยไมมีผูใดเขามาเกี่ยวของโดยการครอบครองปรปกษแลว ไมมีทางที่ กรรมสิทธิ์จะระงับไปไดเลย มีขอยกเวนสําหรับทรัพยสิทธิอยู 2 ประเภท คือ ภารจํายอมและภารติดพันใน อสังหาริมทรัพยเทานั้น ซึ่งประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1399 และ มาตรา 1434 บัญญัติวา ถาไม ใช 10 ป ยอมสิ้นไป การสิ้นไปของทรัพยสิทธิ 2 ประเภทนี้ถือวาเปนกรณีพิเศษนอกเหนือไปจากหลักทั่วไป

เพื่อความเขาใจในความแตกตางระหวางบุคคลสิทธิ และทรัพยสิทธิ ตามขอ 4 นี้ ขอยกตัวอยางดังนี้ ก. เปนเจาของมีกรรมสิทธิ์ในสรอยคอ 1 เสน ถา ข. ยืมสรอยคอนั้นไปจาก ก. แลวไมสงคืน สิทธิท่ี ก. จะเรียก สรอยคอคืนจาก ข. เปนบุคคลสิทธิเพราะเปนสิทธิที่จะบังคับ ข. ตามสัญญายืม ใหสงมอบสรอยคอคืนให ฉะนั้น ก. จะตองฟองเรียกสรอยคอนั้นคืนเสียภายใน 10 ป นับตั้งแตวันครบกําหนดที่จะตองสงสรอยคอคืนตามสัญญา หรือถามิไดกําหนดเวลาคืนไว ก็ตองฟองเสียภายใน 10 ป นับตั้งแตวันท่ี ข. ยืมสรอยคอนั้นไป (การฟองเรียก ทรัพยที่ยืมคืน กฎหมายมิไดกําหนดอายุความไว จึงใชอายุความ 10 ป ตามมาตรา 164 แหงประมวลกฎหมาย แพงและพาณิชย และอายุความเริ่มนับแตขณะที่อาจจะบังคับสิทธิเรียกรองได ตามมาตรา 169 หนี้ที่ไม กําหนดเวลาชําระไว เจาหนี้ยอมเรียกใหชําระหนี้ไดทันทีตามมาตรา 203)

จากตัวอยางขางตน ถาแทนที่ ข. จะยืมสรอยคอของ ก. แต ข. กลับเอาสรอยคอของ ก. ไปโดย ก. มิได อนุญาตหรือยินยอม ก. มีสิทธิติดตามเอาสรอยคอนั้นคืนจาก ข. เมื่อใดก็ได แมวาจะนานถึง 20 – 30 ป เพราะ การที่ ก. ติดตามเอาสรอยคอของตนคืนจาก ข. ผูไมมีสิทธิจะยึดถือไวนั้น เปนการเรียกรองสรอยคอของตนโดย อาศัยอํานาจกรรมสิทธิ์ซึ่งเปนทรัพยสิทธิ หาใชเรียกรองโดยอาศัยบุคคลสิทธิดังตัวอยางขางตนไม

ตามที่ไดกลาวมาขางตนวา บุคคลสิทธิใชบังคับไดเฉพาะคูสัญญา ผูสืบสิทธิของคูสัญญาหรือลูกหนี้ เทาน้น ขออธิบายเพิ่มเติมวา คูสัญญานั้นรวมถึงตัวการซึ่งมอบใหตัวแทนเขาทํานิติกรรมแทนตนดวย ท้งนี้ เพราะตัวการยอมมีความผูกพันตอบุคคลภายนอกในกิจการทั้งหลาย อันตัวแทนหรือตัวแทนชวงไดทําไปภายใน ขอบอํานาจของตัวแทน ดังที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 820 สวนผูสืบสิทธิของ คูสัญญานั้นไดแกทายาทของคูสัญญา ไมวาจะเปนทายาทโดยธรรม หรือผูรับพินัยกรรมก็ตาม ทั้งนี้เพราะมาตรา 1600 บัญญัติวา “ฯลฯ กองมรดกของผูตายไดแกทรัพยสินทุกชนิดของผูตาย ตลอดท้งสิทธิหนาที่และความรับ ผิดตางกฎหมายหรือวาโดยสภาพแลว เปนการเฉพาะตัวของผูตายโดยแท” และ มาตรา 1603 บัญญัติวา “กอง มรดกยอมตกทอดแกทายาทโดยสิทธิตามกฎหมายหรือโดยพินัยกรรม ฯลฯ” นอกจากนี้หากมีกฎหมายบัญญัติ ใหบุคคลใดซึ่งไดรับโอนทรัพยสิน ตองรับสิทธิและหนาที่ของผูโอนไปดวย ก็ถือวาผูรับโอนทรัพยสินนั้นเปนผูสืบ สิทธิของผูโอนทรัพยดวย เชน ผูรับโอนทรัพยสินหรือรับโอนสิทธิเหนือทรัพยสินที่ขายฝากตามมาตรา 498 และ ผูที่รับโอนทรัพยสินที่เชายอมรับไปทั้งสิทธิและหนาที่ของผูโอน ซึ่งมีตอผูเชานั้นตามที่บัญญัติไวในมาตรา 569 เปนตน

อาจมีขอสงสัยไดวา เมื่อทรัพยสิทธิเปนสิทธิที่มีอยูเหนือทรัพย หรือบังคับเอาแกตัวทรัพยโดยตรงเชนนี้ แลว เหตุใดจึงมีการฟองรองตัวบุคคลใหปฏิบัติตามทรัพยสิทธิเลา มิกลายเปนสิทธิที่บังคับเอาแกตัวบุคคลหรือ หากเปนเชนนี้จะแตกตางไปจากบุคคลสิทธิไดอยางไร เชน ก. เอานาฬิกาของ ข. ไปเมื่อ ข. ติดตามเอาคืน แต ก. ไมให ข. ก็ตองฟอง ก. ใหสงมอบนาฬิกาใหแกตนเชนกัน ข. จะอางวาตนมีทรัพยสิทธิคือกรรมสิทธิ์ในนาฬิกา และบังคับเอานาฬิกาคืนโดยตรงหาก ก. ไมยอม ข. ก็บังคับเอาแกตัวทรัพยมิได แลวจะวาทรัพยสิทธิที่บังคับเอา แกตัวทรัพยไดอยางไร ความจริงแลว ถาเปนทรัพยสิทธิยอมบังคับเอาแกตัวทรัพยไดเสมอ เชน ในตัวอยาง ขางตน หาก ก. ยอมรับวานาฬิกาเปนของ ข. จริงแตไมยอมคืนให ข. ยอมมีสิทธิเอานาฬิกาน้นคืนได แมจะถึง แกยื้อแยงมาก็ตาม โดยไมตองฟอง ก. แตประการใด การที่ ข. ตองฟอง ก. ก็เนื่องจากทรัพยสิทธิคือกรรมสิทธิ์

ในนาฬิกาของ ข. น ยังไมแนนอนตางหาก เพราะ ก. อาจจะเถียงวานาฬิกาน้นเั ปนของ ก. เปนการโตเถียง

ทรัพยสิทธิกัน ข. จึงตองฟองใหศาลแสดงวา นาฬิกานั้นเปนของ ข. คือใหแนชัดวา ข. มีทรัพยสิทธิเหนือนาฬิกา นั้นเสียกอน เมื่อศาลชี้วานาฬิกาเปนของ ข. แลว ก. ก็มีหนาที่ตองคืนนาฬิกานั้นใหแก ข. ศาลจึงพิพากษาไปเสยี ทีเดียววา นาฬิกาเปนของ ข. และให ก. สงมอบนาฬิกาใหแก ข. การที่ ข. ฟอง ก. เชนน้ี หาใชฟองโดยอาศัย อํานาจบุคคลสิทธิไม แตเปนการฟองเพื่อใหแสดงวาผูใดเปนผูมีทรัพยสิทธิตางหาก

การไดทรัพยสิทธิในทรัพยสินนั้น มีทางไดมา 2 ประการดวยกันคือ ไดมาโดยนิติกรรมประการหนึ่ง และไดมาโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมอีกประการหน่ึง สําหรับการไดทรัพยสิทธิไมวาจะโดยนิติกรรมหรือโดย

ทางอ่ืน นอกจากนิติกรรม ทร

ยสิทธิน

จะตองเปนทรัพยสิทธิที่กฎหมายอนุญาตใหกอตั้งไดดังที่บัญญัติไวใน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1298 เชน กรรมสิทธิ์ จํานํา จํานอง ภารจํายอมเปนตน ฉะนั้นการ

ได รรมสิทธ์ิในทรัพยสินจึงอาจทําไดโดยนิติกรรม เชน ซื้อ แลกเปลี่ยน หรือรับให หรืออาจไดมาโดยทางอื่น

นอกจากนิติกรรมเชนครอบครองปกปกษ เปนตน

การไดมาซึ่งทรัพยสิทธิโดยนิติกรรมก็ดี หรือโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมก็ดี จะสมบูรณเพียงใดแคไหน

ยอมแลวแตบทบัญญัติของกฎหมายในเรอ

งนั้น ๆ บัญญัติไวโดยเฉพาะ เชน การซื้อขายอสังหารม

ทรพ

ย หรือเรือ

กําปน เรือที่มีระวางตั้งแต 6 ตัน เรือกลไฟหรือเรือยนตที่มีระวางต้งแต 5 ตันขึ้นไป แพ (มีคนอยูอาศัย) และ สัตวพาหนะจะตองทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมาย แพงและพาณิชย มาตรา 456 มิฉะนั้นเปนโมฆะ การจํานองก็ตองทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงาน เจาหนาที่ตามมาตรา 714 มิฉะนั้นก็เปนโมฆะ การไดสิทธิในเครื่องหมายการคาก็ตองจดทะเบียนตามมาตรา 27 แหงพระราชบัญญัติเครื่องหมายการคา พ.ศ. 2474 นอกจากนี้การไดมาโดยนิติกรรมซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือ

ทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสงั หาริมทรพ

ย ถาไมทําเปนหนังสือและจดทะเบย

นตอพนักงานเจาหนาที่ยอมไมบรบ

ูรณ

ตามท่ีบัญญติไวในวรรคแรกของมาตรา 1299 และการไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพยโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรม ถา ยังมิไดจดทะเบียน จะมีการเปลี่ยนแปลงทางทะเบียนมิได และจดยกขึ้นเปนขอตอสูบุคคลภายนอกผูไดสิทธิมา โดยเสียคาตอบแทน และโดยสุจริต และไดจดทะเบียนสิทธิโดยสุจริตแลวมิได ทั้งนี้ดังที่บัญญัติไวในวรรคทาย ของมาตรา 1299

การไดมาโดยนิติกรรมซึ่งทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยนั้น มีความหมายกวางขวางไมวาจะ ไดมาโดยการซื้อขาย แลกเปลี่ยน ใหหรือจํานอง ก็อยูในความหมายของคําวา “ไดมา” แต “การไดมา” ตามท บัญญัติไวในมาตรา 1299 วรรคแรกนั้น จะนําไปใชกับการไดมาโดยการซื้อขาย แลกเปลี่ยน ใหหรือจํานอง หรือ นิติกรรมอยางอื่นที่มีกฎหมายบัญญัติไวเปนพิเศษมิได เพราะ มาตรา 1299 วรรคแรกบญั ญัติวา “ภายในบังคับ

แหงบทบัญญ ิในประมวลกฎหมายน้ี หรือกฎหมายอื่น ทานวาการไดมาโดยนิติกรรมซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือ

ทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสงั หาริมทรัพยนั้นไมสมบูรณ เวนแตนิติกรรมจะไดทําเปนหนังสือและไดจดทะเบียนการ ไดมากับพนักงานเจาหนาท”ี่ ซึ่งแสดงวาวรรคแรกของมาตรา 1299 นี้นําไปใชเฉพาะกับการไดมาโดยนิติกรรม ซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย นอกเหนือไปจากที่มีบัญญัติไวในลักษณะอื่นแหง ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย หรือที่มีบัญญัติไวเปนพิเศษในกฎหมายอื่น ๆ เทานั้น กลาวโดยสรุปก็คือ มาตรา 1299 วรรคแรก สวนใหญจะใชกับการไดมาซึ่งทรัพยสิทธิตาง ๆ ในบรรพ 4 ตั้งแตการจํายอม สิทธิ อาศัย สิทธิเหนือพื้นดิน สิทธิเก็บกิน ภารติดพันในอสังหาริมทรัพย และการยกอสังหาริมทรัพยตีใชหนี้ใหแก เจาหนี้ที่เทานั้น เพราะการไดทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยโดยนิติกรรมดังกลาวขางตน มิไดมีบัญญัติ เปนอยางอื่นไวในประมวลกฎหมายอื่น

การไดมาโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมนั้น ตามแนวคําพิพากษาฎีกาพอจะแบงไดเปน 3 ประการ คือ

1. เปนการไดมาโดยผลแหงกฎหมาย หรือโดยกฎหมายบัญญัติไว เชน การไดกรรมสิทธิ์โดยการ ครอบครองปรปกษตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1382 (คําพิพากษาฎีกาที่ 513/2518

วินิจฉยั วา การไดกรรมสิทธิ์ในที่ดินโดยการครอบครองตามมาตรา 1382 ยอมเปนการไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพย โดยทางอ่ืนนอกจากนิติกรรมอยางหน่ึงท่ีมาตรา 1299 วรรค 2 มุงหมายถึง) หรือการไดภารจํายอมโดยอายุ ความตามมาตรา 1401 ประกอบดวยมาตรา 1382 (คําพิพากษาฎีกาที่ 237/2508 วินิจฉัยวา โจทกใชตรอก พิพาทเปนทางเดินเขาออกจากที่ดินโจทกสูทางสาธารณะมากกวา 10 ป ตรอกพิพาทจึงตกอยูในการจํายอมโดย อายุความตามมาตรา 1401 และมิใชเปนการไดมาโดยนิติกรรมอันจะตองจดทะเบียนตามมาตรา 1299)

2. เปนการไดมาโดยการรับมรดก (คําพิพากษาฎีกาที่ 1619/2506 ตามประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชย มาตรา 1599 ทายาทยอมไดกรรมสิทธิ์ในทรัพยมรดกตั้งแตเจามรดกตาย แมจะยังไมไดจดทะเบียน สิทธิน้ันตามมาตรา 1299 ก็ตาม) ผูเขียนมีความเห็นเปนสวนตัววา การรับมรดกไมวาจะเปนในฐานะทายาทโดย ธรรม หรือเปนผูรับพินัยกรรมก็ตาม ก็นาจะถือวาเปนการไดมาโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมทั้งสิ้น แมวาจะมี

คําพิพากษาฎีกาที่ 1840/2514 วินิจฉ วา การไดมาซึ่งสิทธิอาศัยโดยพินัยกรรมถือเปนการไดมาโดยนิติกรรม

ตามมาตรา 1299 วรรคคนก็ตาม ทั้งนี้ เพราะนอกจากจะมี คําพิพากษาฎีกาที่ 1812/2506 ซึ่งวินิจฉัยวา “เมื่อ ผูทําพินัยกรรมตาย ที่ดินที่ระบุไวในพินัยกรรมยอมตกไดแกผูรับพินัยกรรมทันทีตามมาตรา 1673 โดยมิตองทํา การรับมรดกและเขาครอบครองที่ดินนั้น” แลวการรับทรัพยสินตามพินัยกรรมก็ยังเปนการไดทรัพยสินตอเมื่อมี ความตายของผูทําพินัยกรรมเกิดขึ้น เพราะกฎหมายบัญญัติไวใหมีผลเชนนั้น (มาตรา 1673) จึงนาจะถือวาเปน การไดมาโดยผลแหงกฎหมาย แมวาผลน้นจะเริ่มมาจากพินัยกรรมซึ่งเปนนิติกรรมก็ตาม แตนิติกรรมน้นก็ไม สามารถจะกําหนดผลของนิติกรรมเองได นอกเสียจากท่ีมาตรา 1673 กําหนดไว จึงจะอางวาผลของพินัยกรรม เปนผลของนิติกรรมยอมไมถนัด

3. เปนการไดมาโดยคําพิพากษาของศาล (คําพิพากษาฎีกาที่ 352/2488 วินิจฉัยวา คําพิพากษาของ

ศาลซ่ึงแสดงหรือใหบุคคลได ิทธหิ รือมีสิทธิอยางใดน้น บุคคลน้นยอั มไดสิทธิ หรือมีสิทธิตามคําพิพากษาโดย

สมบูรณ แมจะเปนพวกอสงั หาริมทรัพย ก็ไมจําตองขอใหจดทะเบียนเสียกอน) การไดมาโดยคําพิพากษาของ

ศาลที่จะถือเปนการไดมาโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมน นาจ ะตองมิใชคาพิํ พากษาตามสัญญาประนีประนอม

ยอมความ เพราะคําพิพากษาเชนวานี้ ยอมเปนคําพิพากษาที่ตัดสินไปตามสัญญาประนีประนอมยอมความซึ่ง เปนนิติกรรม การไดทรัพยสิทธิตามคําพิพากษาดังกลาว แทที่จริงแลวจึงเปนการไดทรัพยสิทธิโดยนิติกรรม

การไดทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยโดยนิติกรรมตามมาตรา 1299 วรรคแรกนั้น ถาไมทําเปน หนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่แลว ยอมไมบริบูรณ กลาวคือไมสมบูรณเปนทรัพยสิทธิ ใชยันตอ บุคคลภายนอก (นอกจากผูสืบสิทธิของคูสัญญา มิไดเลย โดยไมตองคํานึงวาบุคคลภายนอกนั้นสุจริตหรือไม หรือเสียคาตอบแทนหรือไม แตการไดมาโดยนิติกรรมที่ไมบริบูรณนั้นยังมีผลใชบังคับกันไดในฐานะเปนบุคคล

สิทธิ ในระหวางคูสัญญาหรอ

ผูสบสท

ธิของคูสัญญาอยู หาถึงกับเสียเปลาหรือเปนโมฆะดังเชนที่บัญญัติไวในเรื่อง

ซื้อขาย แลกเปลี่ยน หรือใหอสังหาริมทรัพยตมมาตรา 456, 519 และ 525 หรือในเร่ืองจํานองตามมาตรา ประกอบดวยมาตรา 115 ไม (ทั้งนี้จะเห็นไดจาก คําพิพากษาฎีกาที่ 760/2507 ซึ่งไดยกมากลาวแลวในตอนตน

(เจ ของท่ีดินตอนนอกซึ่งทางพิพาทผานตกลงใหเจาของที่ดินตอนในขยายทางพิพาทในท่ีของตนใหกวางข้ึน

เพื่อใชสอยรวมกัน แมการขยายทางพิพาทน้ี คูสัญญาจะมิไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงาน เจา หนาที่ก็ตาม การไดม าซ่ึงไดทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยน้ี เพียงแตไมบริบูรณตามมาตรา 1299 เทานั้น แตในระหวางคูสัญญาดวยกันยอมกอใหเกิดบุคคลสิทธิเรียกรองบังคับกันได เจาของที่ดินซึ่งทางพิพาท ผานจะขัดขวางมิใหเจาของท่ีดินตอนในใชทางพิพาทหาไดไม)

ตามที่กลาวมาขางตน ยอมจะเปนไดวาบุคคลสิทธิและทรัพยสิทธิตางกันเพียงไร และการไดมาของสิทธิ ทั้งสองนี้ก็มีที่มาตางกัน ความแตกตางของบุคคลสิทธิและทรัพยสิทธิประการสําคัญก็คือวา บุคคลสิทธิเปนสิทธิ ท่ีใชบังคับไดเฉพาะคูสัญญาผูสืบสิทธิของคูสัญญาและลูกหนี้เทาน้น แตทรัพยสิทธิเปนสิทธิที่บังคับเอาแกตัว

ทร ยโดยตรง ฉะนั้นจึงใชยันตอบุคคลไดทั่วไปหรืออาจกลาวไดวาใชยันตอบุคคลไดทั่วโลกนั้นเอง (บัญญัติ สุข

ชีวะ.2556)

ตารางเปรียบเทียบระหวางทร

ยสิทธิ กับ บุคคลสิทธิ

ทรัพยสิทธิ กับ บุคคลสิทธิ

ทรัพยสิทธิ	บุคคลสทิ ธิ
ความหมาย
1. เปนสทิ ธิที่มีตอบุคคลทั่วไป 2. เปนสิทธเิ หนือทรัพยส ิน หรอื เปนสิทธิของบุคคลที่ มีวัตถุแหงสทิ ธิเปนทรัพยส ิน จึงเปนสิทธิทบี่ ังคับเอา จากทรัพยสินโดยตรงและใชตอสกู ับบุคคลไดทั่วไป (คนทั่วไปทุกคนจะตองไมขัดขวางการใชทรัพยสิทธิ ของผูทรงสิทธินั้น) 3. อาจเปนสิทธิเหนือทรัพยส ินทมี่ ีรปู ราง เชน - กรรมสทิ ธิ์ สิทธิครอบครอง ภาระจํายอม สิทธิอาศัย ในโรงเรือน สิทธิเหนือพื้นดิน สทิ ธิเกบ็ กิน ภาระติดพัน ในอสังหาริมทรพั ย สทิ ธิจํานอง สิทธจิ ํานํา สิทธิยึด หนวง บุรมิ สทิ ธิ 4. อาจเปนสิทธิเหนือทรัพยส ินไมมรี ูปราง เชน - ลิขสทิ ธ,ิ์ สิทธิบัตร, เครื่องหมายการคา	1. เปนสทิ ธิที่มีตอบุคคลเฉพาะตัว มีความหมาย เดียวกับสทิ ธิเรียกรอง (Claim) หรือสิทธิทางหนี้ (Obligatory) 2. เปนสิทธิที่มอี ยูเหนือบุคคล หรือเปนสิทธิที่บงั คับ เอากับตัวบุคคลใหกระทําการหรืองดเวนกระทําการได 3.มีบอเกิดแหง สทิ ธิ 5 ประการ คือ - โดยนิติกรรมสญั ญา ละเมิด จัดการงานนอกส่งั ลาภ มิควรได และบทบัญญัตอิ ื่นๆ ของกฎหมาย 4. บงั คับเอาจากบุคคลโดยเฉพาะเจาะจง ไมอาจไป บังคับเอาจากบุคคลภายนอกได แตถาบุคคลนั้นตายก็ อาจบงั คบั เอาจากผเู ปนทายาทได

แตกตางระหวางทรัพยสิทธิและบุคคลสิทธิ

ทรัพยสิทธิ	บุคคลสทิ ธิ
1. วัตถุแหงสิทธิ เปนของบุคคลทมี่ ีอยูเหนือทรัพยส ิน จึงมีวัตถุแหงสทิ ธิ เปนทรัพยส ิน ถาทรัพยส ินนั้นสูญหายหรือถูกทําลายหมด ทรัพยสิทธินั้นกห็ มดไป	1. วัตถุแหงสิทธิ เปนสิทธิของบุคคลหนงึ่ ที่มีตอบุคคลอกี บุคคลหนึ่ง จึงมี วัตถุแหงสิทธิเปนกระทําการหรืองดเวนกระทําการใด ซึ่ง บางครงั้ อาจมีทรพั ยสินเขามาเกี่ยวของ แตทรัพยส ินนั้น ไมใชวัตถุแหงบุคคลสิทธิ ถาทรัพยส ินสญู หายหรอื ถูก ทําลายไป บุคคลสิทธิก็ไมห มดไป
2. ลักษณะแหงสิทธิ เปนสิทธิเด็ดขาด (Absolute Right) ที่ใชตอสูหรือยันกับ บุคคลทั่วไป บุคคลทุกคนมหี นาที่ไมขัดขวางการใชสทิ ธิ ของผูทรงทรัพยสิทธินั้น ที่ปรากฏชัดที่สุดคือ กรรมสทิ ธิ์	2. ลักษณะแหงสิทธิ เปนสิทธิสมั พัทธ (Relative Right) คือเปนสิทธิที่จะ เรียกรองใหเฉพาะคนที่เปนลูกหนเี้ ทานั้น บุคคลสิทธิจะ กอใหเกิดหนาที่แกบุคคลโดยเฉพาะเทานั้น
3. ลักษณะแหงหนาที่ กอใหเกิดหนาทกี่ ับบุคคลทั่วไป หนาที่นี้จงึ มีลกั ษณะเปน การทั่วไปดวย ไมใชหนาที่โดยเฉพาะเจาะจง และจะเปน หนาท่ีในการงดเวน	3. ลักษณะแหงหนาที่ กอใหเกิดหนาที่แกลูกหนี้โดยเฉพาะเจาะจง หนา ที่นี้จงึ เปนลักษณะเฉพาะเจาะจงและแนนอนดว ย
4. การบังคบั ใชสิทธิ เปนสิทธิของบุคคลที่มอี ํานาจเหนือทรัพย การใชส ิทธิจึง ใชไดดวยตัวผูทรงทรัพยสิทธิเอง ปกตกิ ารใชทรัพยสทิ ธิไม ตองใชสิทธิทางศาล	4. การบังคบั ใชสิทธิ เปน สิทธิของบุคคลหนึ่งทมี่ ีตออีกบุคคลหนึ่ง จงึ ตองใช สิทธิเรียกรอ งทางศาล ผทู รงบุคคลสิทธิไมอาจจะบังคบั เอากับเนื้อตัวรางกายหรือทรัพยส ินของผูมี หนาที่ตาม บุคคลสทิ ธินั้นตามลําพงั ได เพราะเปนเรื่องนโยบายของรฐั ในการรักษาความสงบเรียบรอ ยใหเ กิดข้ึนในสังคม
5. อายุความแหงสิทธิ อายุความ (Prescription) ไมมีอายุความเสียสิทธิ (ยกเวน ภาระจํายอม กบั ภาระติด พัน) แตมีอายุความไดสิทธิ	5. อายุความแหงสิทธิ อายุความ (Prescription) ไมมีอายุความไดสิทธิ์ แตมีอายุความเสียสิทธิ
6. บอเกิดแหงสิทธิ สามารถกอ ตั้งไดก็แตอาศยั อํานาจของกฎหมายเทานน้ั	6. บอเกิดแหงสิทธิ สามารถกอ ตั้งไดโดยนิติกรรม นิตเิ หตุ และบทบญั ญัติอื่นๆ ของกฎหมาย

แบบฝกหัดทายบท

1. ทรัพยสิทธิ และ บุคลสิทธิ์ หมายความวาอะไร และแตกตางกันอยางไร

เอกสารอางอิง

บัญญัติ สุขชีวะ (2556). คําอธิบายกฎหมายลักษณะทรัพย (พิมพครั้งที่ 15 ปรับปรุงโดยไพโรจน วายุภาพ). บริษัท กรุงสยามพับลิชชิ่ง จํากัด. หนา 61

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 5

หัวขอเนื้อหาประจําบท : การไดมาซึ่งทรพ

1. การไดมาโดยทางนิติกรรม

ยสิทธ

2. การไดมาโดยทางอื่นนอกจากทางนิติกรรม

3. การเพิกถอนการไดมาซึ่งทรัพยสิทธิ

4. การระงับและกลับคืนมาซึ่งทรัพยสิทธิ

5. การเรียกรองอสังหาริมทรัพยเดียวกัน

6. แบบฝกหัดทายบท

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม

1. เพื่อใหนักศึกษาทราบและเขาใจถึงเรื่องของการไดมาซึ่งทรัพยสิทธิวามีการไดมาอยางไรบาง

2. นักศึกษาสามารถอธิบายชนิดของนิติกรรมที่เกี่ยวกับทรัพยสิทธิ และสาระสําคัญของนิติกรรม เหลานั้นได

3. น

ศึกษาสามารถวิเคราะหเปรย

บเทียบขอแตกตางระหวางการไดมาซึ่งทรัพยสิทธิโดยทางนิติกรรม

และโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมได

4. สามารถนําความรูความเขาใจที่ไดรับไปใชในการวินิจฉัยผลทางกฎหมายเกี่ยวกับทรัพยสินและ

ที่ดินได

วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจําบท

1. วิธีสอน

1.1 วิธีสอนแบบบรรยาย

1.2 วิธีสอนแบบอภิปราย

2. กิจกรรมการเรียนการสอน

2.1 ผูสอนบรรยายเรื่อง การไดมาซึ่งทรัพยสิทธิ

2.2 ยกตัวอยางคําพิพากษาและคําวินิจฉัยของศาล และตัวอยางกรณีศึกษาท่ีเกิดขึ้น ในปจจุบันและวิเคราะหหาคําตอบ

2.3 กําหนดประเด็นและโจทยปญหาใหนักศึกษาอภิปรายในชั้นเรียน และมอบหมายงานใหไป ศึกษา ดวยตนเองเพิ่มเติมนอกชั้นเรียน โดยเนนผูเรียนเปนศูนยกลาง

2.4 ใหนักศึกษาทําแบบฝกหัดทายบทที่ 5

สื่อการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. บรรยายประกอบส่ือ Power Point

การวัดผลและการประเมินผล

1. สังเกตพฤติกรรมการใหความรวมมือในชั้นเรียนโดยการซักถาม แสดงความคิดเห็นและอภิปราย ระหวางเรียน

2. ตรวจผลงานท่ีมอบหมาย

3. การแสดงความคิดเห็นในชั้นเรียน

4. สอบปลายภาค โดยขอสอบที่เนนการประเมินทักษะความรูในดานหลักการ แนวคิดทฤษฎี สามารถนําความรูท่ีไดรับไปใชวินิจฉัยเกี่ยวกับผลทางกฎหมายที่เกิดขึ้นได

บทที่ 5

การไดมาซึ่งทรัพยสทธ

มาตรา 1298 บญั ญัติวา “ทรัพยสิทธิทั้งหลายนั้น ทานวาจะกอตั้งขึ้นไดแตดวยอาศัยอํานาจในประมวล กฎหมายนี้หรือกฎหมายอื่น”

ตามมาตรา 1298 น้ี เปนบทบัญญัติในเรื่องการกอตั้งทรัพยสิทธิ ซึ่งจะกอตั้งขึ้นไดแตดวยอาศัยอํานาจ ในประมวลกฎหมายนี้หรือกฎหมายอื่น การกอต้งขึ้นไดแตดวยกฎหมายนั้น หมายความวา จะตองมีกฎหมาย บัญญัติรูปแบบลักษณะทรัพยสิทธินั้นๆไวบุคคลใดจะกอตั้งทรัพยสิทธิใดนอกเหนือจากที่กฎหมายบัญญัติไวมิได ถึงแมจะตกลงทําสัญญากันโดยเรียกสิ่งที่ทําขึ้นตามสัญญาวาเปนทรัพยสิทธิ และใหบังคับแบบทรัพยสิทธิตาม

กฎหมาย ก็ไมสามารถบังค กฎหมาย

กันไดในลักษณะทรัพยสิทธิถาไมมีกฎหมายกําหนดใหสิทธินั้นเปนทรัพยสิทธิตาม

การไดมาซึ่งทรัพยสิทธิ บุคคลอาจไดมาซึ่งทรัพยสิทธิ

1. โดยผลของกฎหมาย

2. ไดมาโดยทางนิติกรรมสัญญา

1. ไดม าโดยผลของกฎหมาย กฎหมายบัญญัติถึงวิธีการที่จะไดมาซึ่งทรัพยสิทธิ โดยอาศัยอํานาจ ของกฎหมาย เชน สิทธิยึดหนวง ไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 241 สิทธิครอบครองตาม มาตรา 1367 การปลูกสรางโรงเรือนรุกลําตามมาตรา 1312 การไดกรรมสิทธิ์โดยการครอบครองปรปกษตาม มาตร 1382 การไดตามหลกั สวนควบตามมาตรา 144 การไดที่งอกริมตลิ่งตามมาตรา 1308 และการไดมาซึ่ง กรรมสิทธิ์ตามมาตรา 1310 ถึงมาตรา 1315 ภารจํายอมไดมาตามมาตรา 1401 สิทธิในการไดรับมรดกไดมา ตามมาตรา 1599 และ 1603 สิทธิรับมรดกนี้ไมวาจะเปนการรับมรดกในฐานะทายาทโดยธรรมหรือผูรับ พินัยกรรมก็ตามถือวาเปนการไดมาโดยผลแหงกฎหมายทั้งสิ้น ลิขสิทธิ์ไดมาตามพระราชบัญญัติลิขสิทธ์ิ พ.ศ. 2537 ลิขสิทธิ์ในเครื่องหมายการคาไดมาตามพระราชบญั ญติเครื่องหมายการคา พ.ศ. 2536 เปนตน

2. ไดมาโดยทางนิติกรรมสัญญา การไดมาโดยทางนิติกรรมสัญญาที่กอใหเกิดทรัพยสิทธิทําใหไดไป

ซึ่งสิทธิที่มีวัตถุแหงสิทธิรองรับเปนทรัพยสิน นิติกรรมสัญญาทําใหไดทรัพยสิทธิและมีทรัพยสิทธิตามที่กฎหมาย กอตั้งนั้น ตางกับนิติกรรมสัญญาที่กอใหเกิดเพียงบุคคลสิทธิ เพราะนิติกรรมสัญญาที่กอใหเกิดเพียงบุคคลสิทธิ ไมทําใหไดไปซึ่งวัตถุแหงสิทธิเปนทรัพยสินมีเพียงสิทธิเรียกรองระหวางคูสัญญา นิติกรรมสัญญาที่กอใหเกิด ทรัพยสิทธินั้นตองมีกฎหมายบัญญัติถึงลักษณะทรัพยสิทธิน้นไว ทรัพยสิทธิบางอยางโอนแกกันไดโดยทางนิติ กรรมเทานั้น เชน การซื้อขาย แลกเปลี่ยน ให ทําใหไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครอง สัญญากอตั้งภารจํา ยอม สิทธิอาศัย สิทธิเหนือพื้นดิน สิทธิเก็บกิน เพราะ ป.พ.พ.มาตรา 1404 บัญญัติวา “สิทธิอาศัยจะโอนกัน

ไมได แมโ ดยทางมรดก” มาตรา 1418 วรรค 4 บัญญัติวา “ถาผูทรงสิทธิเก็บกนถึงแกความตาย สิทธินั้นยอมสน

ไปเสมอ” แตนิติกรรมเหลานี้จะทาํ ใหไดมาซงึ่ ทรพ

ยสท

ธิก็แตเฉพาะทรัพยสท

ธิที่กฎหมายรับรองไวเทานั้น จะทํา

นิติกรรมใหไดมาซึ่งทรัพยสิทธิอยางอื่นนอกเหนือไปจากที่กฎหมายรับรองแลวมิได

มาตรา 1299 “ภายในบังคับแหงบทบัญญัติในประมวลกฎหมายนี้หรือกฎหมายอื่นทานวา การไดมาโดยนิติกรรมซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยนั้นไมบริบูรณ เวนแตนิติกรรมจะไดทําเปนหนังสือและไดจดทะเบียนการไดมากับพนักงานเจาหนาที่

ถามีผูไดม าซึ่งอ สังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยโดยทางอื่น นอกจากนิติกรรม สิทธิของผูไดมานั้น ถายังมิไดจดทะเบียนไซร ทานวาจะมีการเปลี่ยนแปลงทาง ทะเบียนไมได และสิทธิอันยังมิไดจดทะเบียนนั้น มิใหยกขึ้นเปนขอตอสูบุคคลภายนอกผูไดสิทธิมา โดยเสียคาตอบแทนและโดยสุจริต และไดจดทะเบียนสิทธิโดยสุจริตแลว”

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1299 เปนบทบญ

ญัติเกี่ยวกบ

การไดมาซึ่งอสงั หาริมทรัพย

หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสงั หาริมทรัพย และการไดมาเชนวาน ั้น ตามมาตรา 1299 แบงออกเปน 2 กรณี คือ

1. การไดมาซงึ่ อสงั หาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย โดยนิติกรรม (วรรคหนงึ่ )

2. การไดมาซงึ่ อสงั หาริมทรัพยห กรรม (วรรคสอง)

รือทรพ

ยสิทธิอันเกี่ยวกับอสงั หาริมทรัพย โดยทางอ่ืนนอกจากนิติ

สําหรับการไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย โดยนิติกรรมนั้น ไดมี บัญญัติไวในวรรคแรกของ มาตรา 1299 วาตองทําเปนหนังสือและจดทะเบียนกับพนักงานเจาหนาที่มิฉะนั้นไม บริบูรณ สวนการไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิอนั เกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย โดยทางอื่นนอกจากนิติ กรรมนั้น ไดมีบัญญัติไวในวรรคสองของมาตรา 1299 วาถายังมิไดจดทะเบียน จะมีการเปล่ียนแปลงทาง ทะเบียนมิได และจะยกเปนขอตอสูบุคคลภายนอกผูไดสิทธิมาโดยเสียคาตอบแทน และโดยสุจริตและไดจด ทะเบียนสิทธิโดยสุจริตแลวไมได

การไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย โดยนิติกรรมนั้นมีความหมาย

กวางมาก เพราะไมวาจะเปนการไดมาโดยการซ ขาย แลกเปลี่ยน ให จํานอง หรือตีใชหนี้ก็ถือเปนการไดมาโดย

นิติกรรมทั้งสิ้น แตการไดมาดังกลาวนั้นมิใชวาจะนํามาตรา 1299 วรรคแรกไปใชไดเสมอไป ตองพิจารณาถึง บทบัญญัติที่บังคับไวเกี่ยวกับวิธีการไดมาเปนเรื่อง ๆ ไป เชน หากเปนการไดมาโดยการซื้อขายก็ดูตามมาตรา 456 ไดมาโดยการแลกเปลี่ยนก็ดูตามมาตรา 519 และ 456 ไดมาโดยการใหก็ดูตามมาตรา 525 ไดมาโดยการ จํานองก็ดูตามมาตรา 714 ดังนี้เปนตน ซึ่งเมื่อบทบัญญัติดังกลาวบัญญัติวา หากมิไดทําเปนหนังสือและจด ทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ การไดมานั้นยอมเปนโมฆะหรือไม สมบูรณแลวก็ตองเปนไปตามนั้น จะอางวา การไดมานั้นเพียงไมบริบูรณตามมาตรา 1299 วรรคแรกหาไดไ ม หากไมมีบทกฎหมายบัญญัติไวโดยเฉพาะ เชน การไดอสังหาริมทรัพยโดยลูกหนี้ตีใชหนี้ก็ดี การไดทรัพยสิทธิในบรรพ 4 ทั้งหมด เชน การไดมาซ่ึงภารจํายอม สิทธิอาศัย สิทธิเก็บกิน หรือสิทธิเหนือพื้นดินก็ดี ยอมจะตองอยูภายใตบังคับของมาตรา 1299 วรรคแรกทั้งสิ้น

ขอควรสังเกต

สําหรับมาตรา 1299 วรรคแรก ก็คือ การไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับ อสังหาริมทรัพยนั้น หากมิไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่แลว ยอมทําใหการไดมานั้น เพียงไมบริบูรณ ในฐานะเปนทรัพยสิทธิที่จะใชยันตอบุคคลภายนอกเทานั้น แตยังคงบริบูรณในฐานะเปนบุคคล สิทธิที่จะบังคับกันไดในระหวางคูสัญญาอยู (คําพิพากษาฎีกาท่ี 367/2495, 914/2503, 760/2507 และ 655/2508) เชน ก. ยอมให ข. เดินผานที่ดินของตนไปสูถนนหลวงโดยไมมีกําหนดเวลา แตมิไดทําเปนหนังสือ และจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ ดังนี้ถือวา ข. ไมไดทรัพยสิทธิ เปนการจํายอมในที่ดินของ ข. แต ข. ก็ยัง มีบุคคลสิทธิตามสัญญาในอันที่จะเดินผานที่ดินของ ก. อยู เพียงแตวาเมื่อขอตกลงมิไดกําหนดเวลาไว ก. จะ บอกเลิกขอตกลงนั้นเสียเมื่อใดก็ได หรือหาก ก. โอนที่ดินตอไปให ค. ค. จะไมยอมให ข. เดินผานที่ดินนั้นเลยก็ ได โดยไมตองคํานึงวา ค. สุจริตหรือไม หรือเสียคาตอบแทนหรือไม เพราะสิทธิที่ ข. จะเดินผานที่ดินของ ก. นั้น เมื่อมิไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ ยอมเปนเพียงบุคคลสิทธิใชบังคับบุคคลภายนอก มิไดเลย แมวาบุคคลภายนอกจะไมสุจริตหรือไมเสียคาตอบแทนก็ตาม แตทายาทหรือผูสืบสิทธิ (คําพิพากษา ฎีกาที่ 442/2486) และเจาหนี้สามัญ (คําพิพากษาฎีกาที่ 456 ถึง 458/2491) ของคูสัญญาหาใช

บุคคลภายนอกไม ฉะนั้น ทายาทผูสืบสิทธิหรือเจาหนี้สามญ มีอยูตามสัญญาอันเปนบุคคลสิทธินั้นดวย

ของคูสญ

ญาจงึ ยอมถูกบังคับตามสิทธิและหนาที่ ซึ่ง

มาตรา 1299 วรรคแรก นี้ จะใชแตเฉพาะการไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับ อสังหาริมทรัพย โดยนิติกรรมระหวางเอกชนดวยกันเทานั้น เพราะหากเปนการที่รัฐหรือองคการของรัฐ เชน เทศบาลเปนผูไดมาแลว แมจ ะเปนการไดมาโดยนิติกรรม ก็มีคําพิพากษาฎีกาวินิจฉัยอยูหลายเรื่องวา หาจําตอง จดทะเบียนไม (คําพิพากษาฎีกาที่ 506/2490, 1042/2484 และ 583/2483) เชน การยกที่ดินใหเปนทาง สาธารณะไมวาจะยกใหแกรัฐหรือเทศบาลก็ไมจําตองจดทะเบียนอยางการโอนใหเอกชน

สําหรับการไดมาซึ่งอสังหารม

ทรพ

ย หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสงั หาริมทรัพย โดยทางอ่ืนนอกจากนิติ

กรรมนั้น หากจะใหบริบูรณก็ตอ งจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่เชนกัน แตถามิไดจดทะเบียนตอพนักงาน เจาหนาที่ก็หาใชจะไมบริบูรณเสียเลยไม ยังถือวาการไดมานั้นบริบูรณใชยันระหวางคูกรณีได และบริบูรณใชยัน

บุคคลภายนอกผูซึ่งไดอสังหาริมทรัพยหรอ

ทรพ

ยสิทธิเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยนั้นไปโดยไมสุจริต หรือโดยไมเสีย

คาตอบแทนได เพียงแตมีสวนไมบริบูรณอยูบางเฉพาะจะเปลี่ยนแปลงทางทะเบียนมิได และจะยกข้ึนเปนขอ ตอสูบุคคลภายนอกผูไดอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยน้ันไปโดยสุจริต และเสีย คาตอบแทนทั้งไดจดทะเบียนสิทธินั้นโดยสุจริตมิไดเทานั้น

มาตรา 1299 วรรคสองนี้ ประสงคจะคุมครองบุคคลภายนอกผูสุจริต เสียคาตอบแทนและจดทะเบียน สิทธิการไดมาโดยสุจริต ใหมีสิทธิดีกวาผูที่ไดอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย โดยทาง อื่นนอกจากนิติกรรม ซึ่งมิไดจดทะเบียนการไดมาเทานั้น มิไดประสงคจะคุมครองใหมีสิทธิดีกวาเจาของอัน

แทจริงในอสังหาริมทรัพย หรือในทรัพยสิทธิเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย เพราะอํานาจกรรมสิทธิ์ของเจาของนั้น ยอมจะยิ่งใหญกวาอํานาจอื่น เปนอํานาจที่มีอยูตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1336 ในอันที่จะ ใชสอย จําหนาย ไดดอกผล ติดตามและเอาคืนจากผูไมมีสิทธิจะยึดถือไว ขัดขวางมิใหผูใดเขามาเกี่ยวของโดยมิ ชอบดวยกฎหมาย ฉะนั้นผูที่ไดมาซึ่งทรัพยสินหรือทรัพยสิทธิเกี่ยวแกทรัพยสินจากผูที่มิใชเจาของ หรือผูที่ไมมี อํานาจโอนใหไดแลว ผูนั้นยอมไมมีสิทธิดีกวาเจาของ เหตุนี้จึงเกิดหลักกฎหมายวาผูรับโอนไมมีสิทธิดีกวาผูโอน กลาวคือ หากผูโอนไมมีอํานาจที่จะโอนใหไดแลว ผูรับโอนก็ไมไดอะไรมา ทั้งนี้โดยไมตองพิจารณาวา ผูรับโอน จากผูไมมีอํานาจโอนนั้นจะสุจริต หรือเสียคาตอบแทนหรือไม เวนแตกรณีจะเขาขอยกเวนตามมาตรา 1329 ถึง มาตรา 1332 แมมาตรา 1299 วรรคสองจะเปนขอยกเวนอันหนึ่งของหลักกฎหมายที่วาผูรับโอนไมมีสิทธิดีกวา ผูโอนก็ตาม แตก็เปนขอยกเวนที่ใชเฉพาะกับผูไดมาโดยทางอื่น นอกจากนิติกรรมเทานั้น หาไดเปนขอยกเวนที่ จะนํามาใชกับเจาของอันแทจริงไม ดังจะเห็นไดจากคําพิพากษาฎีกาตอไปนี้

คําพิพากษาฎีกาที่ 1315/2493 มีผูปลอมโฉนดที่ดินของเขา แลวเอาไปจํานองโดยเจาของที่ดินมิได

ประมาทเลินเลอ ดังนี้ผูรับจํานองไมไดทรัพยสิทธิอยางใดในที่ดินนั้น จะยกมาตรา 1299 มาอ ที่ดินมีสิทธิขอใหเพิกถอนนิติกรรมจํานองได

งอิงมิได เจาของ

คําพิพากษาฎีกาที่ 230/2501 จําเลยเอาโฉนดของโจทกโอนเปนของตน โดยโจทกมิไดรูเห็นยินยอม

กรรมสิทธิ์ยังเปนของโจทกอยู จําเลยไมมีสิทธิเอาไปจํานอง ผูรับจํานองไมมีสิทธิตามสัญญาจํานอ

คําพิพากษาฎีกาที่ 683/2507 โจทกซึ่งเปนเจาของที่ดินมือเปลาไดใหจําเลยท่ี 1 ดูแลจัดใหคนเชา จําเลยที่ 1 เอาที่ดินนั้นไปขายใหจําเลยที่ 2 โดยทําสัญญาซื้อขายกันที่อําเภอ จําเลยที่ 2 รับโอนไวโดยสุจริต

ดังนี้จําเลยที่ 2 ก็ไมไดสิทธิในที่ดินตามมาตรา 1299, 1300

คําพิพากษาฎีกาที่ 996 – 997/2509 ขอออกโฉนดทับที่ดินของผูอื่น และเจาพนักงานที่ดินไดออก โฉนดใหโดยไมมีอํานาจ โฉนดที่ออกมาจึงไมชอบดวยกฎหมาย ผูมีชื่อในโฉนดไมไดกรรมสิทธิ์ตามโฉนดนั้น แม จะโอนใหผูใดตอไป ผูรับโอนก็ไมไดกรรมสิทธิ์ เมื่อโฉนดออกมาโดยไมชอบดวยกฎหมาย ผูไดกรรมสิทธิ์ทาง ทะเบียนจะนํามาตรา 1299 วรรคสองมาใชยันเจาของเดิมมิได

คําพิพากษาฎีกาที่ 325/2514 จําเลยเอาที่ดินมือเปลาของผูรองไปออก น.ส. 3 เปนของตน แลว

จํานองไวกับโจทก เมื่อศาลพิพากษาใหเพิกถอน น.ส. 3 โดยฟงวาที่ดินเปนของผูรองแลวเชนนี้ แมศาลจะมิได พิพากษาใหเพิกถอนจําเลย และแมจะฟงวาโจทกรับจํานองไวโดยสุจริตก็ตาม โจทกก็ไมมีสิทธิบังคับจํานอง

มีผูเขาใจวา มาตรา 1299 วรรคสอง นี้ใชเฉพาะสําหรับไดอสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิเกี่ยวกับ อสังหาริมทรัพยที่มีชื่อทางทะเบียนเทานั้น แตถอยคําตามตัวบทหาเปนเชนนั้นไม อสังหาริมทรัพยไมวาประเภท ใด หรือทรัพยสิทธิเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยชนิดใดก็ตามยอมจะตองอยูในความหมายของมาตรา 1299 ทั้งสิ้น ดังจะเห็นไดจากคําพิพากษาฎีกาที่ 1101/2504 ที่วาที่ดินมือเปลา ถาผูโอนและผูรับโอนประสงคจะทําการโอน โดยผลของนิติกรรมก็ตองทํานิติกรรมใหถูกตองตามแบบดังที่บัญญัติไวในมาตรา 1299 วรรคแรก และ

คําพิพากษาฎีกาที่ 326/2495 ที่วาการไดท่ีนามือเปลามาโดยการครอบครอง ถาไมจดทะเบียนการไดมาซึ่ง สิทธิครอบครอง จะยกเปนขอตอสูบุคคลภายนอกผูไดสิทธิมาโดยเสียคาตอบแทนโดยสุจริต และจดทะเบียน สิทธิโดยสุจริตแลวไมได

การไดมาโดยทางอ่ืนนอกจากนิติกรรมนั้น หมายถึงการไดมาโดยมิไดเกิดจากนิติกรรม ตามแนวคํา พิพากษาฎีกาพอจะวางหลักไดวา หมายถึงการไดมาโดยผลแหงกฎหมายประการหน่ึง เชน การไดกรรมสิทธิ์ใน อสังหาริมทรัพยโดยการครอบครองปรปกษตามมาตรา 1382 หรือ การไดภารจํายอมโดยอายุความตามมาตรา 1401 และ 1382 และหมายถึงการไดมาโดยการรับมรดกไมวาจะเปนการรับมรดกในฐานะเปนทายาทโดยธรรม หรือเปนผูรับพินัยกรรมประการหนึ่ง และหมายถึงการไดมาโดยคําพิพากษาของศาลอีกประการหนึ่ง

สําหรับการไดมาโดยการรับรองมรดกนั้น ได ีคาพํ ิพากษาฎกี าที่ 1619/2506 วินิจฉัยวา ตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1599 ทายาทยอมไดกรรมสิทธิ์ในทรัพยมรดกต้งแตเจามรดกตาย แมจะยัง ไมไดจดทะเบียนสิทธินั้นตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1299 ก็ตาม ก็มีสิทธิฟองขับไลผูเชา ทรัพยมรดกนั้นได และคําพิพากษาฎีกาท่ี 1812/2506 วินิจฉัยวา เมื่อผูทําพินัยกรรมตายที่ดินที่ระบุไวใน พินัยกรรมยอมตกไดแกผูรับพินัยกรรมทันทีตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1673 โดยมิตองทํา การรับมรดกและเขาครอบครองที่ดินนั้น โดยเหตุนี้เจาของที่ดินเชนวานี้จึงมีอํานาจฟองใหศาลสั่งแสดง กรรมสิทธิ์และขับไลผูอาศัยได

การไดมาในฐานะเปนผูรับพินัยกรรมนั้น มีความเห็นแยงวานาจะเปนการไดมาโดยนิติกรรม เพราะเปน การไดมาจากพินัยกรรมซึ่งเปนนิติกรรมอยางหนึ่ง แตเปนนิติกรรมฝายเดียว ความเห็นเชนนี้ก็มีเหตุผลอยู แต การรับมรดกในฐานะเปนผูรับพินัยกรรมนี้ แมจะเริ่มตนดวยนิติกรรมแตผลที่ไดรับยอมเปนไปตามที่กฎหมาย บัญญัติไว กลาวคือ ผูรับพินัยกรรมจะไดรับมรดกก็ตอเมื่อผูทําพินัยกรรมตายแลวเทานั้น ผูทําพินัยกรรมจะให

ทร ยมรดกตกไดแกผูรับพินัยกรรมกอนคนตายหาไดไม ผลแหงการที่ไดรับทรัพยมรดกของผูรับพินัยกรรมจึง

นาจะถือวาเปนผลตามกฎหมายมากกวา ถาถือวาเปนการไดมาโดยนิติกรรมแลว หากเปนอสังหาริมทรัพยก็ตอง

จดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาท่ีตามมาตรา 1299 วรรคแรก มิฉะนั้นไมบริบูรณ ใชย ตอ บุคคลภายนอกไมได

เลย เชนจะฟองขับไลผูที่อยูในที่ดินอันเปนมรดกก็มิได แตก็ไดมีคําพิพากษาฎีกาท่ี 1619/2506 และ 1812/2506 วินิจฉัยไวแลววา มีสิทธิฟองขับไลผูเชาหรือผูอาศัยซึ่งที่ดินอันเปนมรดกนั้นได จึงนาจะปรับเขากับ มาตรา 1299 วรรคสอง คือใชยันบุคคลภายนอกได เวนแตบุคคลภายนอกนั้นจะสุจริต เสียคาตอบแทน และได จดทะเบียนสิทธิโดยสุจริตแลว

การไดมาโดยคําพิพากษานั้นไดมีคําพิพากษาฎีกาท่ี 352/2488 วินิจฉัยวา คําพิพากษาซึ่งแสดงให

บุคคลไดสิทธิหรือมีสิทธิอยางใดนั้น บุคคลนั้นยอมไดสิทธิหรือมีสิทธิตามคําพิพากษาโดยบริบูรณ แมเปน อสังหาริมทรัพยก็ไมตองจดทะเบียนเสียกอน การจดทะเบียนเปนแตเพียงทรัพยสิทธิที่จะใชยันบุคคลภายนอก ไดเทานั้น

สําหรับการไดมาโดยคําพิพากษาของศาลนี้นาจะตองเปนคําพิพากษาที่ไดวินิจฉัยชี้ขาดโดยศาลเอง มิใช โดยคําพิพากษาท่ีพิพากษาตามสัญญาประนีประนอมยอมความ เพราะคําพิพากษาตามสัญญาประนีประนอม ยอมความนั้นเปนเพียงการยอมรับบังคับตามสัญญาประนีประนอมยอมความซึ่งเปนนิติกรรมเทานั้น จึงถือวา การไดมาโดยคําพิพากษาตามสัญญาประนีประนอมยอมความนั้นเปนการไดมาโดยนิติกรรม มิใชโดยทางอื่น นอกจากนิติกรรม

มีขอสังเกตวา สําหรับการไดมาทางอื่นนอกจากนิติกรรมน้น หากเปนการไดภารจํายอมโดยการ

ครอบครองตามมาตรา 1401 และ 1382 แลว แม ะมิไดจดทะเบียนการไดมาตามมาตรา 1299 วรรคสอง ก็ใช

ยันบุคคลผูไดรับโอนกรรมสิทธิ์ในภารยทรัพยนั้นได แมวาบุคคลภายนอกนั้นจะสุจริตและเสียคาตอบแทนก็ตาม ทั้งนี้ตามนัยคําพิพากษาฎีกาที่ 800/2502 ซ่ึงใหเหตุผลวามาตรา 1299 วรรคสอง ใชเฉพาะกับทรัพยสิทธิของ บุคคลภายนอกซึ่งเปนทรัพยสิทธิอันเดียวกับสิทธิที่ยังมิไดจดทะเบียนเทานั้น ภารจํายอมเปนการโอนสิทธิ แต ทรัพยสิทธิในภารยทรัพยที่บุคคลภายนอกไดไปเปนกรรมสิทธิ์ อันถือวาเปนทรัพยสิทธิตางประเภทกัน

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 800/2502

ภาระจํายอมจะสิ้นไปก็แตเมื่อภารยทรัพยหรือสามยทรัพยสลายไปท้งหมดหรือมิไดใชสิบปตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1397,1399 และในลักษณะซื้อขายตาม มาตรา 480 ก็ยัง

บัญญัติวา"ถาอสังหาริมทรัพยตองแสดงวาตกอยูในบังคับแหงภาระจายอมโดยกฎหมายไซร ทานวาผูขาย

ไมตองรับผิด เวนแตผูขายจะไดรับรองไวในสัญญาวาทรัพยนั้นปลอดจากภาระจํายอมอยางใดๆ ทั้งสิ้น หรือปลอดจากภาระจํายอมอันนั้น"

ตาม มาตรา 1299 หมายถึงแตกรณีที่บุคคลไดมาโดยสุจริตซึ่งทรัพยสิทธิอันเดียวกันกับสิทธิท่ยัง ไมไดจดทะเบียน ผูรับโอนกรรมสิทธิ์ในที่ดินซึ่งมีภาระจํายอมติดอยู หาไดสิทธิในภาระจํายอมไปดวยแต อยางไรไม สําหรับที่ดินอันเปนภารยทรัพยนั้น ภาระจํายอมที่มีอยูเปนแตการรอนสิทธิตาม มาตรา 480 เทาน้น ผูรับโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินจะยกการรับโอนกรรมสิทธิ์โดยสุจริตขึ้นเปนขอตอสูเพื่อใหภาระจํายอมที่ มีอยูในที่ดินนั้นตองสิ้นไปหาไดไม (ประชุมใหญ ครั้งที่ 7/2502)

คําพิพากษาศาลฎีกาที่   805/2518 ที่ดินของโจทกมีทางภารจํายอมผานที่ดินของจําเลยมากวา

10 ป จําเลยซื้อท่ีดินจากศาลขายทอดตลาดและจดทะเบียนโดยสุจริต จําเลยอางมาตรา 1299 ยันโจทก ไมได มาตรา1299 หมายความถึงกรณีที่โตเถียงกันในเรื่องการไดสิทธิในทรัพยสิทธิอันเดียวกันมิใชภาร จํายอมของโจทกกับกรรมสิทธิ์ของจําเลย ที่ดินของโจทกยังเปนสามยทรัพยอยูตอไปแมโจทกจะจด ทะเบียนเปนเจาของหลังจากที่จําเลยจดทะเบียนซื้อที่ดินของจําเลยก็ตาม

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 1470/2503 จําเลยจะยกการรับโอนกรรมสิทธิ์โดยสุจริตขึ้นเปนขอ

ตอสูเพื่อใหภารจํายอมที่มีอยูในที่ดินนั้นตองสิ้นไปเพราะเหตุมิไดจดทะเบียนภารจํายอมหาไดไม (อาง ฎีกาที่ 800/2502 ซึ่งตัดสินโดยที่ประชุมใหญ)

การได าซ่ึงอสังหารมิ ทรพยั หรือทรัพยสิทธิอันเก่ยี วกับอสังหาริมทรัพยโดยทางนิติกรรม (มาตรา

1299 วรรคหนึ่ง)

ขอพิจารณา

1. บทบัญญัติในมาตรา 1299 วรรคหนึ่งที่วา “ภายในบังคับแหงบทบัญญัติในประมวลกฎหมายนี้หรือ กฎหมายอื่น...” นั้นหมายความวา ถามีกฎหมายบัญญัติไวแลว

ขอยกเวนของการไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์โดยทางนิติกรรม

1. หลักผูรับโอนไมมีสิทธิดีกวาผูโอน การไดมาโดยทางนิติกรรมแมจะไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียนแลวก็ตาม แตหากผูโอนไมมีอํานาจ

หรือไมมีสิทธิที่จะโอนอสงั หาริมทรัพยหรอ ทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสงั หาริมทรัพยใหนั้น ผูรับโอนก็จะไมไดไปซึ่ง

อสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับ อสังหาริมทรัพยนั้น

ตัวอยาง

(1) ซื้อที่ดินจากผูที่ไมมีอํานาจขายแมจะเปนการซื้อขายโดยสุจริตก็ไมได กรรมสิทธิ์นั้น ผูซื้อยอมมี อํานาจฟองเรียกเงินคืนจากผูขายได

(2) มีคนปลอมหนังสือมอบอํานาจแลวเอาโฉนดที่ดินไปจดทะเบียนจํานองไว ผูปลอมยอมไมมีสิทธิเอา ที่ดินไปจํานองเพราะไมไดเปนเจาของที่ดิน คนรับจํานองไวก็ไมมีสิทธิดวย ทั้งนี้เจาของที่ดินจะตองไมประมาท เลินเลอดวย

ขอสังเกต แมจะไมไดกรรมสิทธิ์หรือทรัพยสิทธิโดยนิติกรรมตามหลักผูรับโอนไมมีสิทธิ ดีกวาผูโอนก็

ตาม แตผูนั้นอาจจะไดกรรมสิทธิ์หรือทรัพยสิทธินั้นโดยการครอบครองปรปกษตาม มาตรา 1382 ได

ขอยกเวนของหลักผูรับโอนไมมีสิทธิดีกวาผูโอน

1. กรณีเรื่องตัวแทนเชิดตามมาตรา 821 ถาบุคคลภายนอกสุจริต ก็จะไมนําหลักผูรับโอนไมมีสิทธิ ดีกวาผูโ อนมาใช

2. การไดกรรมสิทธ์ิมาโดยทางอ่ืนนอกจากนิติกรรมตามมาตรา 1299 วรรคสอง

3. การโอนอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยเปนทาง เสียเปรียบแกบุคคลผู

อยูในฐานะอันจะใหจดทะเบยนสิทธิของตนไดอยูกอน บุคคลผูนั้นอาจเรียกใหเพิกถอนการจดทะเบียนนั้นได แต

จะเพิกถอนทะเบียนบุคคลภายนอกผูรับโอนโดยสุจริตและเสียคาตอบแทนไมได ตามมาตรา 1300

4. สิทธิของบุคคลผูไดมาซึ่งทรัพยสินโดยมีคาตอบแทนและโดยสุจริตไมเสียไป ถึงแมวาผูโอนทรัพยสิน ใหจะไดทรัพยสินนั้นมาโดยนิติกรรมอันเปนโมฆียะ และนิติกรรมนั้นไดถูกบอกลางภายหลังตามมาตรา 1329

5. สิทธิของบุคคลผูซื้อทรัพยสินโดยสุจริตในการขายทอดตลาดตามคําสั่งศาล หรือคําสั่งเจาพนักงาน รักษาทรัพยในคดีลมละลายนั้นไมเสียไป ถึงแมภายหลังจะพิสูจนไดวาทรัพยสินนั้นไมใชของจําเลย หรือลูกหนี้

โดยคําพิพากษา หรือผ มละลายตามมาตรา 1330

6. สิทธิของบุคคลผูไดเงินตรามาโดยสุจริตนั้นไมเสียไปถึงแมภายหลังจะพิสูจน ไดวาเงินน้นไมใชของ บุคคลซึ่งไดโอนใหมาตามมาตรา 1331

7. บุคคลผูซื้อทรัพยสินมาโดยสุจริตในการขายทอดตลาดหรือในทองตลาด หรือจากพอคาซึ่งขายของ ชนิดนั้น ไมจําตองคืนใหแกเจาของแทจริง เวนแตเจาของจะชดใชราคาที่ซื้อมาตามมาตรา 1332

คําพิพากษาฎีกาในเรื่องขอยกเวนหลักผูรับโอนไมมีสิทธิดีกวาผูโอน

1. สิทธิครอบครองตามมาตรา 1382 ที่ยังไมไดจดทะเบียนจะยกขึ้นเปน

ขอตอสบ

ุคคลภายนอกผร

ับโอน

ซ่ึงได สิทธิมาโดยสุจริต เสียคาตอบแทน และจดทะเบียนสิทธิโดยสุจริตตามมาตรา 1299 วรรคสองแลวมิได (คํา พิพากษาฎีกาที่ 1346/2506)

2. บุคคลภายนอกที่จะไดร ความคมุ ครองตามมาตรา 1299 วรรคสอง ตองเปนการไดสิทธิในที่ดินที่จด

ทะเบียนแลวและสิทธิที่ไดนั้นตองเกิดจาก เอกสารสิทธิ์ของที่ดินที่ออกโดยชอบดวย เมื่อการออกโฉนดที่ดินไม ชอบผูรับจํานอง (บุคคลภายนอก) จะอางสิทธิที่เกิดขึ้นจากสวนที่ออกโดยชอบไมได กรณีไมอยูในบังคับของ มาตรา 1299 วรรคสอง (คําพิพากษาฎีกาที่ 6229/2549)

ขอสังเกต ขอ 2 นี้ เปนเร่ืองขอยกเวนของขอยกเวนหลักผูรับโอนไมมีสิทธิดีกวาผูโอน มาตรา 1299

วรรคหนึ่ง

ขอสังเกต

(1) การไดมาโดยทางนิติกรรมแมจะไมไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจา หนาที่จะเปน ผลใหการไดมาไมบริบูรณก็ตาม แตผูที่ไดมาถือวาอยูในฐานะที่จะจดทะเบียนสิทธิของตนไดอยูกอนตาม มาตรา

1300 ถ มีการโอนไปทําใหเสียเปรียบก็ขอใหเพิกถอนการจดทะเบียนได เวนแตคนที่ไดรับโอนไปทําการโดย

สุจริตและเสียคาตอบแทน

(2) การซื้อท่ีดินโดยสุจริตจากการขายทอดตลาดตามคําสั่งศาลตามมาตรา 1330 แมจะยังไมไดทํานิติ กรรมโอนตอเจาพนักงานเจาหนาที่ ผูซื้อก็มีสิทธิและอํานาจฟองขับไลผูที่อาศัยในที่ดินได

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 508/2506 ผูซือ้ ที่ดินจากการขายทอดตลาดตามคําสั่งศาลไวโดยสุจริตถึงแม

จะยังไมไดทํา นิติกรรมโอนตอพนักงานเจาหนาที่ผูซื้อยอมมีสิทธิและมีอํานาจฟองขับไล ผูที่อาศัยอยูในที่ดินนั้น ใหออกไปได

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๓๓๐ เปนบทกฎหมายกําหนดเร่ืองการขายทอดตลาด

ทรัพยตามคําสั่งศาลไวเปนกรณีพิเศษ ไมอยูในขายของการซื้อขายอสังหารม นิติกรรมไวตามมาตรา 456

ทรัพยทั่วไปดังที่ไดบัญญัติเรื่องแบบ

ผูครอบครองที่ดินจะรูหรือไมวามีการขายทอดตลาดก็หาเปน การขายทอดตลาดตามคําสั่งศาลไดไม

เหตุทจ

ะยกขึ้น ตอสูสิทธิของผูซื้อที่ดินจาก

(3) ไมนํามาตรา 1299 วรรคหนึ่ง มาใชกับกรณีท่ีการไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอัน เกี่ยวกับ อสังหาริมทรัพยในทางนิติกรรมนั้น เปนการไดมาของแผนดินหรือกลับมาเปนของแผนดินโดยทางนิติ กรรม จึงไมจําเปนตองไปทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตามมาตรา 1299 วรรคหนึ่ง การไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยโดยทางอ่ืนนอกจากนิติกรรม มาตรา 1299 วรรคสอง

ผลของการไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรพั ยตามมาตรา 1299 วรรค

สอง

1. จะมีการเปลี่ยนแปลงทางทะเบียนใดๆ ไมได เพราะยังไมไดจดทะเบียนการไดมา

ขอสังเกต จะตองฟองหรือรองขอใหศาลมีคําพิพากษาหรือคําสั่งใหไดกรรมสิทธิ์มาโดยครอบ ครอง

ปรปกษ แตศาลจะไปบังคับใหเจาของเดิมไปจดทะเบียนโอนใหไมได ตองถือคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลเปน หลักฐานแทน

2. จะยกขึ้นเปนขอตอสูบุคคลภายนอกผูไดสิทธิอยางเดียวกัน โดยมีคาตอบแทนและโดยสุจริตและได จดทะเบียนโดยสุจริตแลวนั้นไมได

ขอสังเกต

(1) ผูสืบสิทธิหรือทายาทของเจาของทรัพยไมใชบุคคลภายนอก

(2) เจาหนี้สามัญไมอยูในฐานะของบุคคลภายนอก

(3) เจาหนี้บุริมสิทธิ ถือวาเปนบุคคลภายนอก

(4) ทรัพยสิทธิของบุคคลภายนอกที่ไดมานั้นจะตองเปนประเภทเดียวกันกับ ทรัพยสิทธิของผูที่ไดมา โดยทางอื่นนอกจากทางนิติกรรม ดังนั้น ถาเปนทรัพยสิทธิคนละประเภท เชน กรรมสิทธิ์กับภาระจํายอม ก็ไม อยูในบังคับของมาตรา 1299 วรรคสอง

3 การไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์โดยการครอบครองและมีคําพิพากษารับรองการไดสิทธิในการ ครอบครองใน ภายหลงั ที่ไดมีการโอนใหบุคคลภายนอกแลว จะยกขึ้นเปนขอตอสูบุคคลภายนอกผูไดสิทธิมาโดยสุจริต เสีย คาตอบแทนและไดจดทะเบียนโดยสุจริตแลวไมได (คําพิพากษาฎีกาที่ 336/2516)

4. บุคคลภายนอกรับโอนมาแล มีการโอนตอ ไปเปนชว งๆ หลายทอด คนท่ีไดมาโดยทางอื่นนอกจาก

นิติกรรม จะตอสูบุคคลภายนอกที่มีการโอนกันเปนชวงๆ ไมได หากผูรับโอนชวงไดรับโอนมาจากผูโอนซึ่งสุจริต เสียคาตอบแทนและไดจดทะเบียนแลว แตถาเปนการไดมาโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมหากไดอยูตอมาจน ครอบครอง ปรปกษครบ 10 ป เชนนี้สิทธิในการไดที่ดินพิพาทมาโดยการครอบครองปรปกษเกิดขึ้นใหม คนที่ ไดมาโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมจึงมีอํานาจสูได

คําพิพากษาศาลฎีกาท่ี 2511/2518 โจทกไดกรรมสิทธิ์ที่ดินโดยครอบครองเกิน 10 ป แตไมไดจด

ทะเบียน ใชยัน อ. ผูซื้อโดยสุจริตไมได โจทกครอบครองตอมาไมถึง 10 ป อ. ขายที่ดินตอไปแกจําเลย ไมวา

จําเลยสุจริตหรือไม โจทกก็ไมมีสิทธิดีกวาจําเลย คําสั่งศาลที่โจทกรองขอใหแสดงวาโจทกไดกรรมสิทธิ์โดยการ ครอบครองปรปกษ ใชยัน อ. และจําเลยไมได

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 7007/2540 โจทกเปนทายาทไดรับที่ดินมรดกของ ป. เปนการไดมาซึ่ง

ทรัพยสิทธิโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรม สวนจําเลยกับ น.รับโอนที่ดินดังกลาวมาโดยผูโอนขายให โดยเสีย คาตอบแทนและโดย สุจริตและไดจดทะเบียนโดยสุจริต เมื่อที่ดินสวนของ น. น.มีสิทธิดีกวาโจทก ตามประมวล กฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 1299 วรรคสอง แมตอมาที่ดินสวนนี้จะตกเปนกรรมสิทธิ์ของ ห.เมื่อ ห.ถึงแก กรรมจําเลย และ ถ.เปนผูรับโอนมรดกที่ดินสวนของ ห. โดยไมเสียคาตอบแทน โจทกก็ไมอาจยกสิทธิของตนใช ยันจําเลยได เพราะสิทธิของโจทกขาดตอนไปแลว ตั้งแต น. รับโอนทางทะเบียนโดยสุจริต จะนําหลักกฎหมาย ทั่วไปที่วา ผูรับโอนไมมีสิทธิดีกวาผูโอนมาใชบังคับไมไดเพราะสิทธิหลักกฎหมายทั่ว ไปดังกลาว

5. มาตรา 1299 วรรคสอง โดยปกติจะใชบังคับแตที่ดินที่มีกรรมสิทธิ์เทาน้น แตตอมามีคําพิพากษา ฎีกาวินิจฉัยใหรวมถึงที่ดินที่มีหนังสือสําคัญแสดงสิทธิ ครอบครองดวย เชน น.ส.3 หรือ น.ส.3 ก

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 427/2538 ที่ดินพิพาทเปนที่ดินที่มีหนังสือรับรองการทําประโยชน (น.ส.3)

แมโจทกจะไดสิทธิครอบครองในที่ดินพิพาทมาจริงดังโจทกกลาวอางการไดมา ของโจทกก็เปนการไดมาซึ่ง ทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยซึ่งถา ยังมิไดจดทะเบียนไซรโจทกก็จะยกขึ้นเปนขอตอสูจําเลยที่ 2 ซึ่ง

เปนบุคคลภายนอกผูไดสิทธิในที่ดินพิพาทมาจากจาํ เลยที่1โดยเสียคาตอบ แทนและโดยสจ โดยสุจริตแลว หาไดไมตามประมวลกฎหมายแพง และพาณิชยมาตรา 1299 วรรคสอง

รตและไดจดทะเบยน

6. กรณีโอนท่ีดินสลับโฉนดกัน หากไดมีการโอนที่ดินดังกลาวใหแกบุคคลภายนอกโดยสุจรติและเสีย คาตอบแทน ก็ตองอยูภายในบังคับของมาตรา 1299 วรรคสอง แตถาไมมีบุคคลภายนอกเขามาเกี่ยวของเลยผูที่ ครอบครองที่ดินอยูก็มี สิทธิใหเจาของเดิมโอนโฉนดที่ดินดังกลาวนั้นใหถูกตองได

7. กรณีที่ใสชื่อบุคคลอื่นไวในฐานะเปนตัวแทน ตัวการผูเปนเจาของที่แทจริงไดกรรมสิทธิ์ในที่ดินนั้น

โดยไมจําเปนต ง ไปจดทะเบียนก็สมบูรณ โดยศาลฎีกาวินิจฉัยวา ตัวการสามารถนําสืบใหเห็นวาตัวแทนถือ

กรรมสิทธิ์ที่ดินแทนตัวการ โดยไมถือวาเปนการสืบเปลี่ยนแปลงแกไขเอกสาร

8. กรณีผูไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพยโดยทางอื่นตามมาตรา 1299 วรรคสอง แตยังไมไดจดทะเบียนและ หากผูไดมานั้นจะไดคืนอสังหาริมทรัพยใหแกเจา ของเดิม เชนนี้เจาของเดิมไมตองแกไขทางทะเบียน

การเพิกถอนการไดทรัพยสิทธิทางทะเบียน

มาตรา 1300 บัญญัติวา “ถาไดจดทะเบียนการโอนอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับ อสังหาริมทรัพยเปนทางเสียเปรียบแกบุคคลผูอยูในฐานะอันจะใหจดทะเบียนสิทธิของตนไดอยูไซร ทานวา

บุคคลน อาจเรียกใหเพกิ ถอนการจดทะเบียนนั้นได แตการโอนอันมีคาตอบแทน ซึ่งผูรับโอนกระทําโดยสุจริต

นั้น ไมวากรณีจะเปนประการใด ทานวาจะเพิกถอนทะเบียนไมได”

1. บุคคลผูอยูในฐานะอันจะใหจดทะเบียนสิทธิของตนไดอยูกอนนั้น ไดแก บุคคลผูทํานิติกรรมเพื่อให

ไดมาซึ่งอสังหาริมทรัพยหรือทรพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสงั หาริมทรัพย แตยังมิทันไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียน

การไดมาตอพนักงานเจาหนาที่ตามกฎหมายบัญญัติไว บุคคลผูไดอสังหาริมทรัพยหรือทรัพยสิทธิใน อสังหาริมทรัพยโดยทางอื่นนอกจากนิติกรรมแตยงั มิไดจดทะเบียนการไดมาตามมาตรา 1299 วรรค 2

2. ผูที่อยูในฐานะอันจะใหจดทะเบียนสิทธิของตนไดกอนจะขอใหเพิกถอนการจดทะเบียนโอน

อสังหาริมทรัพย หรือทรัพยสิทธิอันเกี่ยวกับอสังหารม

ทรพ

ยไดก็ตอเมื่อ (1) การจดทะเบียนการโอนน

ทําใหตน

เสียเปรียบ (2) ผูรับโอนรับโอนไปโดยไมมีคาตอบแทน หรือถาเปนการโอนโดยมีคาตอบแทน ผูรับโอนก็กระทํา การโดยไมสุจริต

แบบฝกหัดทายบท

1. นายเอกและนายโทเปนเจาของที่ดินซึ่งอยูติดกัน นายเอกทําหนังสือเปนลายลักษณอักษร ยินยอมให

นายโทใช างเดินในที่ดินของนายเอกสูทางสาธารณะไดตลอดไป ภายหลังตอมานายเอกและนายโททะเลาะ

เบาะแวงกันอยางรุนแรง นายเอกเห็นวาสัญญาระหวางนายเอกและนายโทนั้นยังไมไดจดทะเบียนตอพนักงาน เจาหนาที่ จึงหามไมใหนายโทใชทางเดินสูสาธารณะอีก

ใหทานวินิจฉัยวา นายเอกจะอางเหตุผลที่ยังไมไดจดทะเบียน หามไมใหนายโทใชทางภาระจํายอมได หรือไม เพราะเหตุใด

2. นายแกวกับนายขวดทําสัญญากนั ดวยวาจาใหนายขวดมีสิทธิเก็บกินบนท่ีดินของนายแกวเปนเวลา 5 ป เมื่อนายขวดเขามาใชสิทธิเก็บกินได 3 ป นายแกวขายที่ดินใหนายถวย นายถวยตองการทําประโยชนใน ที่ดินดวยตนเอง จึงไมยอมใหนายขวดมาใชสิทธิเก็บกินบนที่ดินอีก ดังนี้ นายขวดจะอางสิทธิเก็บกินบนที่ดิน แปลงนี้ อีก 2 ป ขึ้นตอสูไดหรือไม นายถวยจะตองยอมใหนายขวดใชสิทธิเก็บกินจนครบ 5 ป หรือไม เพราะเหตุใด จงอธิบาย

3. เชิดทําสัญญาขายที่ดินมีโฉนดแปลงหนึ่งใหกับชัย โดยชําระราคากันครบถวนและสงมอบที่ดินกันแลว

แตสัญญาดังกลาวมิไดจดทะเบยนกับพนักงานเจา หนาที่ หลังจากชัยเขาครอบครองทาํ ประโยชนในที่ดินแปลงนี้

ได 9 ป เชิดไดทําสัญญาและจดทะเบียนกับพนักงานเจาหนาที่ขายฝากที่ดินแปลงนี้ใหแกโตมีกําหนด 2 ป โดยโตไมรูขอเท็จจริงเรื่องการซื้อขายที่ดินระหวางเชิดกับชัย

หลังจากครบกําหนด 2 ป ตามสัญญาขายฝากแลว เชิดไมใชสิทธิไถคืนที่ดิน โตจะเขาไปครอบครอง ที่ดินแปลงนี้แตพบชัยครอบครองทําประโยชนในที่ดินอยู โตจึงแจงใหชัยยายออกไปจากที่ดินแปลงนี้ แตชัย อางวาที่ดินเปนกรรมสิทธิ์ของตน

เชิดไมมีสิทธินําที่ดินแปลงนี้ไปขายใหกับผูใด และช ก็ครอบครองโดยสงบ เปด เผยและมีเจตนาเปน

เจาของติดตอกันมาเกินกวา 10 ปแลว ดังนี้ใหวินิจฉัยวา ระหวางชัยกับโต ผูใดมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินแปลงนี้

ดีกวากัน และช จะขอใหศาลเพิกถอนการจดทะเบียนขายฝากระหวาง เชดกิ ับโตไดหรือไม เพราะเหตใดุ

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 6

หัวขอเนื้อหาประจําบท : ทรัพยสินของแผนดินและสาธารณสมบัติของแผนดิน

1. ทรัพยสินของแผนดินธรรมดา

2. สาธารณสมบติของแผนดิน

3. ลักษณะสําคัญของสาธารณสมบัติของแผนดิน

4. ผลแหงการเปนสาธารณสมบติของแผนดิน

5. แบบฝกหัดทายบท

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม

1. เพื่อใหนักศึกษาทราบและเขาใจถึงเรื่องของทรัพยสินของแผนดินและสาธารณสมบัติของแผนดิน

2. สามารถนําความรูความเขาใจที่ไดรับไปใชในการวินิจฉัยผลทางกฎหมายเกี่ยวกับทรัพยสินและ

ที่ดินได

วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจําบท

1. วิธีสอน

1.1 วิธีสอนแบบบรรยาย

1.2 วิธีสอนแบบอภิปราย

2. กิจกรรมการเรียนการสอน

2.1 ผูสอนบรรยายเรื่อง ทรัพยสินของแผนดินและสาธารณสมบัติของแผนดิน

2.2 ยกตัวอยางคําพิพากษาและคําวินิจฉัยของศาล และตัวอยางกรณีศึกษาท่ีเกิดขึ้น ในปจจุบันและวิเคราะหหาคําตอบ

2.3 กําหนดประเด็นและโจทยปญหาใหนักศึกษาอภิปรายในช้นเรียน และมอบหมายงานใหไป ศึกษา ดวยตนเองเพิ่มเติมนอกชั้นเรียน โดยเนนผูเรียนเปนศูนยกลาง

สื่อการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. บรรยายประกอบสื่อ Power Point

3. แบบฝกหัด

การว

ผลและการประเมินผล

1. สังเกตพฤติกรรมการใหความรวมมือในชั้นเรียนโดยการซักถาม แสดงความคิดเห็นและอภิปราย

ระหวางเรียน

2. ตรวจผลงานที่มอบหมาย

3. การแสดงความคิดเห็นในชั้นเรียน

4. สอบปลายภาค โดยขอสอบที่เนนการประเมินทักษะความรูในดานหลักการ แนวคิดทฤษฎี

สามารถนําความรู ่ีไดรับไปใชวินิจฉัยเกี่ยวกับผลทางกฎหมายที่เกิดขึ้นได

บทที่ 6

ทรัพยสินของแผนดินและสาธารณสมบัติของแผนดิน

1. ความหมาย

ทรัพยสินของแผนดิน หมายถึง ทรัพยสินทุกชนิด ซึ่งสามารถแบงได 2 ประเภท ดังนี้

1. ทรัพยสินของแผนดินธรรมดา หมายถึง ทรัพยสินของรัฐโดยทางราชการมีอยูหรือใชในราชการของ รัฐ เชน ที่ดินราชพัสดุ กระดาษหนังสือเครื่องใชสํานักงาน หรือ รถยนตของทางราชการ เปนตน และรวม ตลอดถึงทรัพยสินที่ศาลสั่งใหตกเปนของแผนดิน อีกทั้งทรัพยสินประเภทนี้มีลักษณะทํานองเดียวกับทรัพยสิน ของเอกชน ซึ่งมีแผนดินเปนผูยึดถือในฐานะเชนเดียวกับเอกชนจึงสามารถโอนใหแกกันได ใหเชาได หรือมีการ ครอบครองปรปกษได เพียงแตหามไมใหยึดตามกฎหมายเทานั้น (มาตรา 1307) แตมิใชทรัพยนอกพาณิชย

2. ทรัพยสินที่เปนสาธารณสมบัติของแผนดิน หมายถึง ทรัพยสินของรัฐที่ใชเพ่ือสาธารณประโยชน หรือสงวนไวเพื่อประโยชนรวมกัน ไดแก ที่ดินรกรางวางเปลา หรือทรัพยสินที่พลเมืองทุกคนมีสิทธิใช หรือ ทรัพยสินที่รัฐใชเฉพาะกิจการใดเพื่อประโยชนของประเทศ เชน สถานที่ราชการตางๆ เปนตน อีกทั้งทรัพยสิน ประเภทนี้ ไมมีลักษณะทํานองเดียวกับเอกชน นอกจากหามยึดแลว (มาตรา 1307) ยังหามโอนกันตาม กฎหมายดวย (มาตรา 1305) และยังมิใหยกอายุความขึ้นตอสูแผนดิน (มาตรา 1306) จึงเปนทรัพยนอก พาณิชยและไมอาจครอบครองปรปกษไดโดยเด็ดขาด

2. ลักษณะสําคัญของสาธารณสมบัติของแผนดิน

มาตรา 1304 “สาธารณสมบัติของแผนดินนั้น รวมทรัพยสินทุกชนิดของแผนดิน ซ่ึงใชเพื่อ สาธารณประโยชน หรือสงวนไวเพื่อประโยชนรวมกัน” เชน

1. ที่ดินรกรางวางเปลา และที่ดินซึ่งมีผูเวนคืนหรือทอดทิ้งหรือกลับมาเปนของแผนดินโดยประการอื่น ตามกฎหมายที่ดิน

1.1 “ที่รกรางวางเปลา” หมายถึง ที่ดินที่ยังไมไดออกเอกสารสทธิ์ในที่ดินหรือใหไดสิทธิครอบครองโดย

ชอบดวยกฎหมายแกเอกชนหรือประชาชนคนใดๆหรืออยูในความครองครองของหนวงงานใดของรัฐ จึงเปน ที่ดินที่มิไดตกอยูภายใตสิทธิใดๆ (ม.1304)

1.2 ที่ดินเวนคืน หมายถึง ที่ดินซึ่งเอกชนเคยมีกรรมสทธิ์หรอ

สิทธิครอบครองมากอนแลวกลบ

เวนคืนให

รัฐภายหลังตามกฎหมายที่ดิน หรือที่ดินซึ่งเจาของกรรมสิทธิ์นํามาเวนคืนใหแกรัฐโดยสมัครใจ (ม.1304 (1))

1.3 ที่ดินทอดทิ้ง หมายถึง ที่ดินซึ่งครั้งหนึ่งเคยมีเอกชนหรือประชาชนคนหนึ่งคนใดไดกรรมสิทธิ์หรือ สิทธิครอบครองมาแลว แตไมไดทําประโยชนหรือละทิ้งที่ดินไป ปลอยใหที่ดินนั้นรกรางวางเปลา ไมวาจะเจตนา ละทิ้งหรือไม เปนเวลาสิบปติดตอกันสําหรับที่ดินที่มีโฉนด หรือหาปติดตอกันสําหรับที่ดินที่มีหนังสือรับรองการ ทําประโยชน อธิบดีมีอํานาจรองขอตอศาลใหที่ดินนั้นกลับมาเปนของแผนดิน (ม.1304 (1))

1.4 ที่ดินซึ่งกลับมาเปนของแผนดินโดยประการอื่นตามประมวลกฎหมายที่ดิน (ม.1304 (1)) หมายถึง ที่ดินที่รัฐมีความจําเปนจะตองเอามาใชเพื่อประโยชนสาธารณะจงึ ออกกฎหมายเอากลับมา ตามพระราชบัญญัติ เวนคืนอสังหาริมทรัพย เชน ที่ดินที่มีผูทอดทิ้ง หรือที่ดินที่เปนสาธารณสมบัติของแผนดิน แลวตอมาไมมีผูใดใช อีก ก็อาจมีการถอนสภาพการเปนสาธารณสมบัติของแผนดินเพื่อนําไปใชประโยชนอยางอื่นของราชการหรือ นําไปจัดเพื่อประชาชน

(2) ทรัพยสินสําหรับพลเมืองใชรวมกัน เปนตนวา ที่ชายตลิ่งทางน้ํา ทางหลวง ทะเลสาบ

ฤดูนํ�าขึน�

ระดบั นําปกติ ทงอกริมตลงิ�

ที�ชายตลง�ิ

เขตท�ีดน

2.1 “ที่ชายตลิ่ง” หมายถึง ที่ดินที่อยูติดริมแมน้ําลําคลอง เฉพาะบริเวณระหวางแนวที่น้ําทวมถึงสูงสุด ตามปกติในฤดูน้ําถึงแนวท่ีน้ําลงต่ําสุดตามปกติ (คําพิพากษาฎีกาที่ 451/2496)

2.2 “ทางน้ํา” หมายถึง แมน้ํา ลําคลอง คู หรือแหลงน้ําอื่นๆ เชน ทะเลสาบ ซึ่งสาธารณชนใชสัญจรไป มาจากแหงหนึ่งไปยังอีกแหลงหนึ่งได แมภายหลังตอมาจะตื้นเขินจนไมสะดวกที่จะใช แตพนักงานปกครองดูแล อยู ทางน้ํานี้ก็ยังคงสภาพเปนสาธารณสมบัติของแผนดินตามเดิม (คําพิพากษาฎีกาที่ 2502/2533)

คําพิพากษาฎีกาที่ 979/2477 ทางน้ํานี้แมจะตื้นเขินจนใชเปนทางเดินเรือนไมสะดวก แตถาเจา

พนักงานยังปกครองดูแลอยู ทางน้ํานั้นก็ยังคงมีสภาพเปนสาธารณสมบัติของแผนดินอยูตามเดิม

2.3. “ทางหลวง” หมายถึง ถนนหรือทางซึ่งสาธารณชนใชสัญจรไปมา ถนนท่ีจะเปนทางหลวงตองเปน ถนนหรือทางที่ใหประชาชนพลเมืองใชรวมกัน

ดังนั้น ถนนหรือทางในที่ดินเอกชน จึงไมใชสาธารณสมบัติของแผนดิน เวนแตเอกชนจะไดอุทิศใหเปน ถนนหรือทางสาธารณะแลว

(คําพิพากษาฎีกาที่ 1542/2525) ถนนจะเปนทางสาธารณะหรือไม ยอมเปนไปตามสภาพของการใช ไมจําเปนตองใหศาลมีคําสั่งวาเปนทางสาธารณะใหแบงแยกโฉนดที่ดินและจดทะเบียนเปนทางสาธารณะ

1.4 “ทะเลสาบ” หมายถึง หวยน้ําใหญ หรือแหลงน้ําขนาดใหญที่มีแผนดินลอมรอบ

คําพิพากษาฎีกาที่ 982/2522 วินิจฉัยวา หนองน้ําที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติสําหรับราษฎรในหมูบานใช เปนที่จับปลาและเลี้ยงสัตวรวมกันเปนที่สาธารณสมบัติของแผนดิน แมทางราชการจะไมไดขึ้นทะเบียนไวเปนที่ สาธารณสมบัติของแผนดินก็ไมใชขอสาระสําคัญ เพราะไมมีกฎหมายบังคับวาจะตองกระทําดังกลาว

(3) ทรัพยสินใชเพื่อประโยชนของแผนดินโดยเฉพาะ (ม.1304 (3)) เปนตนวา ปอม และโรงทหาร สํานักราชการบานเมือง เรือรบ อาวุธยุทธภัณฑ

หมายเหตุ สาธารณสมบัติของแผนดิน ไมตองขึ้นทะเบียนวาเปนสาธารณสมบัติของแผนดินเสมอไป จะเปนสาธารณสมบัติของแผนดินขึ้นอยูกับสภาพของทรัพยสินวาไดใชเพื่อสาธารณประโยชนหรือสงวนไวเพื่อ ประโยชนรวมกันหรือไม

ประเภท	สาธารณสมบัติของ แผนดินที่ใชเพื่อ สาธารณประโยชน	สาธารณสมบัติของ แผนดินที่สงวนเพื่อ ประโยชนรวมกัน	ที่ราชพัสดุ(กรมธนา รักษดูแล/หรือ หนวยงานรัฐ
1. ที่ดินรกรางวางเปลา ฯ		/
2. ทรัพยสินสําหรับพลเมืองใช รวมกัน	/
3. ทรัพยสินที่ใชเพื่อประโยชนของ แผนดินโดยเฉพาะ		/	/
4.ทรัพยสินของแผนดินอื่นๆ			/

ตัวอยางคําพิพากษาที่ถือวาเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

คําพิพากษาฎีกาที่ 1648/2500 วินิจฉัยวา “โรงเรียนประชาบาลประเภทโรงเรียนประถมศึกษาที่ นายอําเภอตั้งและดํารงอยูดวยเงินของประชาชนและเงินของการประถมศึกษาในงบประมาณของ กระทรวงศึกษาธิการ ในการจัดตั้งโรงเรียนดังกลาวไดจัดซื้อที่ 1 แปลงเพื่อใชเปนที่กอสรางโรงเรียน และใชเปน ประโยชนเกี่ยวกับกิจการของโรงเรียน ที่ดินดังกลาวนับวาเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

ผูวาราชการจังหวัดมีหนาที่บริหารราชการแผนดินในจังหวัด โดยมีหนาที่คุมครองแลรักษาสาธารณ สมบัติของแผนดิน ฯลฯ มีอํานาจฟองขับไลจําเลยซึ่งผิดสัญญาเชาที่โรงเรียนดังกลาวแลวได

การที่ผูพิพากษาศาลอุทธรณเห็นแยงในขอกฎหมาย ไมทําใหจําเลยมีสิทธิฎีกาในขอเท็จจริงในเมื่อทุน ทรัพยไมเขาเกณฑที่จะฎีกาในขอเท็จจริงได”

คําพิพากษาฎีกาที่ 492/2502 วินิจฉัยวา “การที่จะเปนหนองสาธารณสมบัติของแผนดินหรือไมนั้น

กฎหมายไมไดบงั คับวาจะตองขึ้นทะเบียนไว เพราะจะเปนสาธารณสมบัติของแผนดินหรือไม เปนไปตามสภาพ ของที่นั้นเองวาเปนทรัพยสินใชเพื่อสาธารณประโยชนหรือสงวนไวเพื่อประโยชนรวมกันหรือไม

เมื่อที่พิพาทที่จําเลยเขาทํานาเปนสาธารณะสมบัติของแผนดิน แมจําเลยจะครอบครองมานานเทาใดก็ อางอายุความมายันหาไดไม” (วินิจฉัยตามคําพิพากษาฎีกาท่ี 592/2513)

คําพิพากษาฎีกาที่ 426-427/2509 วินิจฉัยวา “สนามบินที่ใชในราชการกองทัพอากาศเปนสาธารณะ

สมบัติของแผนดิน”

คําพิพากษาฎีกาที่ 872/2511 วินิจฉัยวา “จําเลยใชปนยิงเด็กซึ่งสองไฟหากบที่ริมรั้วบานจําเลยถึงแก ความตาย โดยจําเลยสําคัญผิดวาเปนคนรายจะมาฆาพี่จําเลย เปนการปองกันเกินกวากรณีแหงการจําตอง

กระทําเพื่อปองก มีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 288, 69

ความสําคัญผิดวามีภย

62 ไมใชมาตรา 61

ตรายอันตองปองก น

เปนความสําคัญผิดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา

ทั้งน

ความสําคัญผิดตามมาตรา 61 เปนเรื่องสําคัญผิดในตัวบุคคล ซึ่งแมจะกระทําตอบุคคลใดก็เปนผิด สวนความสําคัญผิดตามมาตรา 62 นั้น เปนความสําคัญผิดซึ่งทําใหการกระทําไมเปนความผิด หรือทําให

ผูกระทําไมตองรับโทษ หรือไดรับโทษนอยลงได

จําเลยยิงคนตายโดยสําคัญผิดวาเปนคนราย เปนการกระทําโดยเจตนาแตเปนการปองกันซึ่งเกินกวา กรณีแหงการจําตองกระทําเพื่อปองกัน จึงเปนผิดตามมาตรา 288, 69 และความสําคัญผิดนั้นก็เกิดโดยความ ประมาทของจําเลย เชนนี้ จําเลยยอมผิดฐานทําใหคนตายโดยประมาท โดยผลของมาตรา 62 วรรค 2 ดวย กรณีเชนนี้เปนเรื่องกรรมเดียวผิดกฎหมายหลายบท จึงตองลงโทษในเรื่องฆาโดยปองกันเกินกวากรณี อันเปน บทหนักตามมาตรา 90 แตถาการกระทําของจําเลยเปนการปองกันพอสมควรแกเหตุ ซึ่งไมเปนความผิด ก็ คงเหลือเพียงความผิดในสวนที่สําคัญผิดโดยประมาทตามมาตรา 62 วรรค 2 คือความผิดฐานทําใหคนตายโดย

ประมาทตามมาตรา 291 ฐานเดียว

ผูที่กระทําการปองกันดวยกันหาไดรวมกันกระทําผิดไม เมื่อผลของการกระทําของผูนั้นไมเปนอันตราย แกผูใด ผูนั้นก็ยอมไมมีความผิด แมวาผูรวมปองกันคนอื่นจะไดรับโทษฐานปองกันเกินกวากรณีจากผลแหงการ กระทําสวนของคนอื่นนั้นก็ตาม (ประชุมใหญ ครั้งที่ 10/2510)”

คําพิพากษาฎีกาที่ 3252/2530 วินิจฉัยวา “แมขณะ ส.อุทิศที่พิพาทใหแกสุขาภิบาลโจทก ส. มีชื่อ

เปนผูถือกรรมสทธิ์ที่ดินรวมกับผูอื่น แตปรากฏตามเอกสารวา ส. ไดอุทิศที่ดินเฉพาะสวนของตน ทั้งโจทกไดเขา

พัฒนาทําเปนทางสาธารณะและราษฎรไดใชสอยทางนี้ตลอดมา เชนนี้แสดงวาเจาของรวมคนอื่น ๆ ยินยอมใหที่

พิพาทเปนสวนของ ส. ที่พิพาทจึงตกเปนสาธารณสมบัติของแผนดินประเภทพลเมืองใชรวมกันทันทีหาจําตอง จดทะเบียนไม และการที่โจทกเขาพัฒนาที่พิพาทถือไมไดวาเปนการที่โจทกครอบครองที่พิพาทและโดยเจตนา เปนเจาของ

ภาพถายเอกสารรับฟงได เนื่องจากตนฉบ เอกสารหาไมไดเพราะสูญหาย

โจทกเปนผูรับมอบการอุทิศทางพิพาทและมีหนาที่บํารุงทางบกทางน้ํา ตามกฎหมาย จึงมีอํานาจฟอง”

3. ผลแหงการเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

1. หามมิใหโอนแกกัน จึงถือวาเปนทรัพยนอกพาณิชย

มาตรา 1305 “ทรัพยสินซึ่งเปนสาธารณสมบัติของแผนดินนั้นจะโอนแกกันมิได เวนแตอาศัยอํานาจ แหงบทกฎหมายเฉพาะหรือพระราชกฤษฎีกา” หมายความวา ยังโอนเปนของเอกชนได แตตองออกกฎหมาย จะโอนไปอยางทรพั ยสินธรรมดาไมได หากโอนโดยไมออกเปนกฎหมายถือวาเปนโมฆะ บังคับไมได อยางไรก็ ตามหลักเกณฑขางตนไมใชกับการทําสัญญาจะซื้อจะขายซึ่งยังไมเกิดผลเปนการซื้อขายโดยเด็ดขาด (คํา พิพากษาฎีกาท่ี 126/2479)

ทรัพยอันเปนสาธารณะสมบัติของแผนดินนี้นอกจากหา มโอนแลวเอกชนผูใดจะนําไปใหใครเชาก็ไมได

หากใหเ ชา การเชาไมมีผล ฟองตามส ญาเชาไมได เรียกคาเชาไมได และไมมีอํานาจฟองขับไล (คําพิพากษา

ฎีกาที่ 98/2501, คําพิพากษาฎีกาที่ 1608/2513, คําพิพากษาฎีกาท่ี 2199/2515, คําพิพากษาฎีกาที่ 920- 921/2522) จะตกลงแบงการครอบครองกันก็ไมได (คําพิพากษาฎีกาที่ 1410/2520)

นอกจากนี้แมจะเปนการซื้อขายทรัพยสินอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดินไปจากการขายทอดตลาด ของศาล ผูซื้อก็ไมไดกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครอง (คําพิพากษาฎีกาที่ 149/2489, คําพิพากษาฎีกาที่ 2622/2532) และถาเจาของเดิมอุทิศที่ดินใหเปนทางสาธารณะแลว แมจะไปออกโฉนดเปนชื่อของตนภายหลัง อีกก็ไมไดกรรมสิทธิ์คืนมา ตองอาศัยอํานาจของกฎหมายเทานั้น (คําพิพากษาฎีกาที่ 665/2482)

0ตามประมวลกฎหมายอาญา

สําหรับกฎหมายอาญานั้น ผูกระทําความผิดถึงขั้นติดคุกติดตาราง เพราะละเมิดเชนนี้ ปรากฏดังนี้: มาตรา 360 “ผูใดทําใหเสียหาย ทําลาย ทําใหเสื่อมคา หรือทําใหใชประโยชน ซึ่งทรัพยที่ใชหรือมีไว

เพื่อประโยชน ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาป หรือปรับไมเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ” การที่ชาวบานจํานวนหยิบมือเดียวมาครอบครองแบงปนที่ดินของสาธารณสมบัติไปใชสวนตัวจึงถือวา

ผิดกฎหมายอาญาโดยชัดแจง

0ตามประมวลกฎหมายที่ดิน

มาตรา 18 “บรรดาที่ดินทั้งหมดอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน หรือเปนทรัพยสินของแผนดินนั้น ถาไมมีกฎหมายกําหนดไวเปนอยางอื่นใหอธิบดีมีอํานาจหนาที่ดูแลรักษาและดําเนินการคุมครองปองกันไดตาม ควรแกกรณี อํานาจหนาที่ดังวานี้รัฐมนตรีจะมอบหมายใหทบวงการเมืองอื่นเปนผูใชก็ได”

ที่ดินอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดินสําหรับพลเมืองใชรวมกันหรือใชเพื่อประโยชนของแผนดิน โดยเฉพาะ หรือเปนที่ดินที่หวงหามหรือสงวนไดตามความตองการของทบวงการเมือง อาจถูกถอนสภาพหรือ โอนไปเพื่อใชประโยชนอยางอื่น หรือนําไปจัดเพื่อประชาชนไดในการดังตอไปนี้

(1) ที่ดินสําหรับพลเมอ

งใชรวมกน

ถาทบวงการเมือง รัฐวิสาหกิจ หรือเอกชนจดหาทด

ิน มาใหพลเมือง

ใชร วมกันแทนแลว การถอนสภาพหรือโอนใหกระทําโดยพระราชบัญญัติ แตถาพลเมืองไดเลิกใชประโยชนใน ที่ดินนั้น หรือที่ดินนั้นไดเปลี่ยนสภาพไปจากการเปนที่ดินสําหรับพลเมืองใชรวมกัน และมิไดตกเปนกรรมสิทธิ์ ของผูใดตามอํานาจกฎหมายอื่นแลว การถอนสภาพใหกระทําโดยพระราชกฤษฎีกา

(2) ที่ดินที่ใชเพื่อประโยชนของแผนดินโดยเฉพาะ หรือที่ดินที่ไดหวงหามหรือสงวนไวตามความ ตองการของทบวงการเมืองใด ถาทบวงการเมืองนั้นเลิกใช หรือไมตองการหวงหามสงวนตอไปเมื่อไดมีพระราช กฤษฎีกาถอนสภาพแลว คณะรัฐมนตรีจะมอบหมายใหทบวงการเมือง ซึ่งมีหนาที่เปนผูใชหรือจัดหาประโยชนก็ ได แตถาจะโอนตอเอกชน ใหกระทําโดยพระราชบัญญัติ และถาจะนําไปจัดเพื่อประชาชนตามประมวล กฎหมายนี้หรือกฎหมายอื่น ใหกระทําโดยพระราชกฤษฎีกา

การตราพระราชบัญญัติหรือพระราชกฤษฎีกาตามวรรคสอง ใหมีแผนที่แสดงเขตที่ดินแนบทาย พระราชบัญญัตินี้หรือพระราชกฤษฎีกานั้นดวย

0ตามพระราชบัญญัติโบราณสถาน

พระราชบัญญัติโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแหงชาติ (แกไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2535) มาตรา 7 ทวิ “หามมิใหผูใดปลูกสรางอาคารตามกฎหมายวาดายการควบคุมการกอสรางอาคารภายใน เขตของโบราณสถาน ซึ่งอธิบดีไดประกาศขึ้นทะเบียน เวนแตจะไดรับอนุญาตเปนหนังสือจากอธิบดี

ในกรณีที่มีการปลูกสรางอาคารโดยมิไดรับอนุญาต ใหอธิบดีมีอํานาจสั่งระงับการกอสราง และใหรื้อ ถอนอาคาร หรือสวนแหงอาคารนั้น ภายในกําหนดหกสิบวัน นับแตวันที่ไดรับคําสั่ง

ผูใดขัดขืนไมระงับการกอสรางหรือรื้อถอนอาคาร หรือสวนแหงอาคารตามคําสั่งอธิบดีมีความผิดฐาน ขัดคําสั่งเจาพนักงาน และใหอธิบดีดําเนินการรื้อถอนอาคารหรือสวนแหงอาคารนั้นได โดยเจาของผูครอบครอง หรือผูปลูกสรางไมมีสิทธิเรียกรองคาเสียหาย หรือดําเนินคดีแกผูรื้อถอนไมวาดวยประการใดทั้งสิ้น

สัมภาระที่รื้อถอนถาเจาของไมขนยายออกไปจากเขตโบราณสถานภายในกําหนดสิบหาวัน นับแตวัน

รื้อถอนเสร็จ ใหอธิบดีจัดการขายทอดตลาดสัมภาระนั้น เงินที่ไดจากการขายเม่ือหักคาใช การขายแลวหรือเทาใดใหคืนใหเจาของสัมภาระนั้น”

ายในการรื

ถอนและ

มาตรา 10 “หามมิใหผูใดซอมแซม แกไข เปลี่ยนแปลง รื้อถอนตอเติม ทําลาย เคลื่อนยาย โบราณสถานหรือสวนตาง ๆ ของโบราณสถาน หรือขุดคนส่ิงใด ๆ หรือปลูกสรางอาคารภายในบริเวณ โบราณสถาน เวนแต จะกระทําตามคําสั่งอธิบดี หรือไดรับอนุญาตเปนหนังสือจากอธิบดีและถาหนังสือนั้น กําหนดเงื่อนไขไวประการใดก็ตองปฏิบัติตามเงื่อนไขนั้นดวย”

คําพิพากษาฎีกาที่ 1497/2496 ทางเดินสาธารณะ แมราษฎรจะมิไดใชเดินแลวก็จะโอนกันไดโดย

พระราชบ ญัติ นายอําเภอจะเอาไปยกใหใครไมได

คําพิพากษาฎีกาที่ 676/2501 คูซึ่งเกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติ เปนสาธารณะสมบัติของแผนดิน ผูใดจะ ถือเอาหรือโอนกันไมได

คําพิพากษาฎีกาที่ 1121/2507 ที่สาธารณสมบัติของแผนดินจะใหเชามิได

คําพิพากษาฎีกาที่1933/2517 ที่ปาชาที่ไมไดใชแลวแตยังไมไดถอนสภาพยังเปนสาธารณสมบัติของ แผนดิน จะออกโฉนดที่ดินหรือน.ส.3 มิได

คําพิพากษาฎีกาที่ 2622/2522 ซื้อที่ดินสาธารณสมบตั ิของแผนดินจากการขายทอดตลาดตามคําสั่ง

ศาลก็ไมไดกรรมสิทธิ์

2. หามมิใหยกอายุความขึ้นตอสูกับแผนดิน

มาตรา 1306 “ทานหามมิใหยกอายุความขึ สมบัติของแผนดิน”

เปนขอตอสูกับแผนดินในเรื่องทรัพยสินอันเปนสาธารณ

แตในกรณีที่เปนสาธารณสมบัติของแผนดินที่ประชาชนมีสิทธิใชรวมกัน เมื่อผูใดใชสิทธิใชสอยอยูกอน หากมีผูอื่นมารบกวนการใชสิทธิของตนก็ถือวาไดรับความเสียหายเปนพิเศษ มีสิทธิฟองระงับการรบกวนนั้นได (คําพิพากษาฎีกาที่ 39/2495)

คําพิพากษาฎีกาที่ 1270/2497 แมจะครอบครองหนองน

3. หามมิใหยึดทรัพยสินของแผนดิน

สาธารณะมา30 ป ก็ไมมีสิทธิครอบครอง

มาตรา 1307 “ทานหามมิใหยึดทรัพยสินของแผนดิน ไมวาทรัพยสินนั้น จะเปนสาธารณสมบัติของ แผนดินหรือไม

การยึดเพื่อนํามาชําระหนี้ หรือการยึดเพื่อบังคับคดีตามคําพิพากษา ดังนั้น ทรัพยสินของแผนดินจึงไม อยูในขายบงั คับคดีของศาล”

คําพิพากษาฎีกาที่ 149/2485 สาธารณสมบัติของแผนดินที่หามยึดนั้น แมขณะยึดจะไมทราบวาเปน ทรัพยสินของแผนดิน ก็ไมทําใหการยึดนั้นมีผลยันตอแผนดินได การยึดทรัพยเชนวานี้ไมมีผลตามกฎหมายแต ประการใด

1. ที่ราชพัสดุกระทรวงการคลังเปนผูถือกรรมสิทธิ์เปนเพียงทรัพยสินของแผนดิน มิใชสาธารณสมบัติ ของแผนดินตาม ป.พ.พ.1304 (2)(3) ที่ประชาชนท่วไปสามารถเขาไปใชประโยชนได เมื่อเทศบาลที่ไดรับ อนุญาตจากกรมธนารักษ ใหใชประโยชนมีหนังสือใหจําเลยออกจากที่ดิน จําเลยไมออกเปนการรบกวนการ ครอบครองอสังหาริมทรัพย ซึ่งอยูในความดูแลของเทศบาลโดยปกติสุขมีความผิดตาม ปอ.365(3) ประกอบ มาตรา 362 (คําพิพากษาฎีกาที่ 7742/48)

2. การอุทิศที่ดินใหใชเปนทางสาธารณะ

2.1 ตกเปนสาธารณสมบัติของแผนดินทันทีที่แสดงเจตนาอุทิศ ไมตองจดทะเบียนโอนตอพนักงาน เจาหนาท่ีตาม ป.พ.พ..525 และไมตองมีนายอําเภอหรือนายกเทศมนตรีแสดงเจตนารับ (คําพิพากษาฎีกาท่ี 4377/49) แมหนังสืออุทิศระบุวาจะไปจดทะเบียนก็ตาม(คําพิพากษาฎีกาที่.112/39)

2.2 ศาลจะบังคับใหผูอุทิศไปจดทะเบียนโอนก็ไมได แมจะมีคําขอทายฟองเพราะการจดทะเบียนเปน ทางสาธารณะเปนอํานาจหนาที่เจาพนักงานที่จะดําเนินการ ศาลจึงไมอาจบังคับใหเจาพนักงานซึ่งมิใชคูความ จดทะเบียนที่ดินเปนทางสาธารณะ(คําพิพากษาฎีกาที่5727/37)

2.3 การอุทิศที่ดินใหเปนสาธารณสมบัติของแผนดินอาจกระทําโดยปริยาย เชนใหประชาชนใชสอยได โดยไมหวงหาม แมตอมาจําเลยซึ่งเปนผูดูแลสาธารณสมบัติของแผนดินยังไมไดทําถนนในที่ดินพิพาทและผูอุทิศ ขอออก น.ส.3 ที่ดินพิพาทในนามของตนเองอีก ไมทําใหที่ดินกลับมาเปนของผูอุทิศ ผูอุทิศโอนใหคนอื่น คนอื่น ก็ไมมีกรรมสิทธิ์ (คําพิพากษาฎีกาที่ 3808/35) หรือการที่ผูจัดสรรที่ดินขายโดยกันพื้นที่สวนเปนซอยไวเปนทาง สาธารณะ แมเปนซอยตันแตประชาชนที่อาศัยอยูในซอยใชทางดังกลาวผานอีกซอยหนึ่งสูถนนสาธารณะ ถือวา อุทิศท้ังซอยเปนทางสาธารณะ ตกเปนสาธารณสมบัติของแผนดินประเภททรัพยสินสําหรับพลเมืองใชรวมกัน

ตาม ป.พ.พ.1304(2)แตถาประชาชนใชทางพิพาทโดยถือวิสาสะไมเปนการอุทิศทางพ (คําพิพากษาฎีกาที่ 363/42)

าทใหเปนทางสาธารณะ

2.4 อุทิศที่ดินใหขุดเปนสระน้ําประจําหมูบานเพื่อใหชาวบานใชประโยชนรวมกัน ที่ดินพิพาทจึงเปนสา ธารณสมบัติของแผนดินประเภททรัพยสินสําหรับพลเมืองใชรวมกันตามมาตรา 1304(2) ไมตองมีหลักฐานเปน

หนังสือ เพียงแตแสดงเจตนาอุทิศใหก

็ใชได แมตอมาสระน้ําตื้นเขินจนไมไดใชประโยชนและมก

ารถมสระน้ําปลก

สรางรานคากับทําสนามเด็กเลน ที่ดินพิพาทยังเปนสาธารณสมบัติของแผนดินอยูตามเดิม หาไดเปลี่ยนสภาพ เปนอยางอื่นไม(คําพิพากษาฎีกาที่ 8014/51)

2.5 การยกที่ดินใหเพื่อประโยชนของสุขาภิบาลโดยเฉพาะเพื่อหาประโยชนมาปรบปรุงทองที่ มิใชยกให

เพื่อสาธารณประโยชนของแผนดินตาม ป.พ.พ.1304 เม่ือการใหไมจดทะเบียนตาม ป.พ.พ.525 ไมสมบูรณ กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินยังเปนของโจทก(คําพิพากษาฎีกาที่ 2195/22)

การอุทิศที่ดินใหใชเปนทางสาธารณะ ยอมตกเปนสาธารณสมบัติของแผนดินทันทีที่แสดงเจตนาอุทิศ ไมจําตองจดทะเบียนโอน ทั้งไมตองผูไปแสดงเจตนารับ ,การจดทะเบียนเปนทางสาธารณะเปนอํานาจหนาที่ ของเจาพนักงานเจาหนาที่ ศาลไมอาจสั่งบังคับใหเจาหนาที่ไปจดทะเบียนเปนทางสาธารณะได,ที่ดินของราษฎร ภายหลังถูกน้ํากัดเซาะกลายเปนชายตลิ่ง แตเจาของที่ดินยังครอบครองและใชประโยชนอยู มิไดทอดทิ้งให พลเมืองใชรวมกัน ไมเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน(ยังคงสงวนสิทธิแหงความเปนเจาของเก็บเกี่ยว ผลประโยชน มิไดปลอยทิ้งใหเปนที่ชายตลิ่งใหประชาชนทั่วไปจะเขามาใชประโยชนรวมกัน) ,สาธารณสมบัติ

ของแผนดิน ผูใดยอมไมมีกรรมสทธิ์หรือสิทธิครอบครองนั้นหมายถึง ใชยันตอรัฐไมได แตระหวางเอกชนดวยกัน

ยันกนเองได โดยถือหลักวาผูที่ยึดถือการครอบครองสาธารณสมบัติของแผนดินอยูกอนยอมมีสิทธิดีกวา เชน ก. ครอบครองที่พิพาทอันเปนสาธารณประโยชน ข.เขาไปไถที่พิพาท ก.ยอมมีอํานาจฟองหามมิใหจําเลยเขา รบกวน แตหากนําที่ดินดังกลาวไปใหผูอื่นเชาถือวาผูใหเชาขากการยึดถือครอบครองแลว(ผูยึดถือครอบครองสา ธารณสมบัติของแผนดินจะหวงกันผูอื่นไดแตขณะที่ตนยังยึดถือครอบครองอยูเทาน้น) ,แตปลูกบานบนที่ดิน

สาธารณประโยชน แล ใหเชาผูใหเชามีสิทธิยึดถือและใชสอย ,ผูครอบครองสาธารณสมบัติของแผนดินที่มิใช

เปนไปเพื่อการใชที่ดินตามวัตถุประสงคของสาธารณสมบัติของแผนดินเทานั้น หากเปนตามวัตถุประสงคยกยัน ไมได เชน ครอบครองหนองน้ําเพื่อประโยชนในการจับปลา เขาหวงกันไมใหใชนําหรือจับปลาไมได(ขัดตอ วัตถุประสงคของการใชสาธารณสมบัติของแผนดินประเภทนี้) , ฎีกายกเวน การแสดงเจตนายกที่ดินใหเปนสา

ธารณสมบัติของแผนดินตกเปนโมฆะศาลมอ

ํานาจพิพากษาใหเพิกถอนนิติกรรมการใหแลว

ใหโอนกลับคืนมาเปน

ของผูใหได กรณีไมตองดวยมาตรา 1305 เชนที่ดินไมเปนสาธารณประโยชนของแผนดินมากอน แตเปนที่ดิน ของจําเลยที่ 1 ซึ่งทําสัญญาจะขายที่ดินแกโจทก เมื่อจําเลยที่ 1 ยกที่ดินซึ่งมีที่พิพาทรวมอยูดวยเปนทางสา ธารณสมบัติของแผนดินแก กทม. จําเลยที่ 2 โดยจําเลยท่ี 1 สําคัญผิดในทรัพยสินในวัตถุแหงนิติกรรมอันเปน

สาระสําคัญแหงนิติกรรมวาไดแบงแยกที่ดินใหโจทกแ

ลว คงเหลือสวนที่เปน

ถนน การแสดงเจตนาของจาเลยที่ 2

เปนโมฆะตาม ป.พ.พ.156 ที่ดินพิพาทไมเคยตกเปนสาธารณสมบัติของแผนดินมากอน ไมตองดวย ป.พ.พ.1305 การที่ศาลพิพากษาใหเพิกถอนนิติกรรมยกที่ดินสวนที่เปนที่พิพาทใหเปนที่สาธารณะระหวาง ล.1 และ 2 กับให จําเลยทั้งสองรวมกันยื่นคําขอรังวัดที่ดินพิพาทออกจากโฉนดที่ดินเลขที่ 1265 แลวโอนกรรมสิทธิ์ที่พิพาทแก โจทกเปนคําพิพากษาที่บังคับตามคําขอบังคับและไมขัดตอกฎหมาย(คําพิพากษาฎีกาที่ 6809/2541)

3. ผลการเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

3.1 ผูซื้อที่ดินที่เปนสาธารณสมบัติของแผนดิน แมจะซื้อโดยสุจริต(คําพิพากษาฎีกาที่ 3772-5/2545) หรือจากการขายทอดตลาดตามคําสั่งศาลก็ไมไดกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครอง(คําพิพากษาฎีกาท่ี 2775/2541)

3.2 ทรัพยใดเปนสาธารณสมบัติของแผนดินแลวตองเปนตลอดไป แมตอมาพลเมืองจะเลิกใชประโยชน รวมกันแลวก็ตาม เมื่อยังไมมีกฎหมายหรือ พรฎ.ใหถอนสภาพจากการเปนสาธารณสมบัติของแผนดินก็ยังเปน สาธารณสมบติของแผนดินอยูตามเดิม (คําพิพากษาฎีกาที่.2502/2533)

4. การสิ้นไปของสาธารณสมบัติของแผนดิน

สภาพหรือสถานะของการเปนสาธารณสมบัติของแผนดินอาจจะมีการเพิกถอนได แตการเพิกถอน สภาพของการเปนสาธารณสมบติของแผนดินจะทําไดก็โดยมกี ฎหมาย เฉพาะ เมื่อมีการเพิกถอนตามหลักเกณฑ และวิธีการที่กฎหมายกําหนดแลวที่ดินแปลงนั้น ก็จะกลับมาเปนทรัพยสินของแผนดินตามธรรมดา

ตามประมวลกฎหมายที่ดินถา เปนการเพิกถอนสภาพเพราะไมใชหรือจะไปใชประโยชนอยางอื่นก็จะ ทําโดยพระราช กฤษฎีกา แตถาเปนการโอนก็จะตองทําโดยพระราชบัญญัติ แตถานําไปจัดสรรซึ่งมีกฎหมาย เฉพาะใหอํานาจก็ทําโดยพระราชกฤษฎีกา

การหมดสภาพจากการเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

1. สาธารณสมบ ิของแผนดินน้นไั ดมีการเลิกใชเพ่อสาธารณประโยชนโดยเด็ดขาด หรือเลิกสงวนไว

เพื่อสาธารณประโยชนโดยเด็ดขาด ถาเพียงแตเลิกใชเพียงช่วคราว ก็ยังไมสิ้นสภาพ ยังมีสถานะเปนสาธารณ สมบัติของแผนดินอยู

คําพิพากษาฎีกาที่ 1118/2508 กําแพงเมืองและคูเมืองซึ่งทางราชการทําขึ้น เพ่ือประโยชนของ

บานเมือง และแสดงการหวงหา มเปนที่หลวงตลอดมา มิไดปลอยใหกลายสภาพเปนที่รกรางวางเปลา แมตอมาท

นั้นจะกลายสภาพไมเปนกําแพงเมืองหรือคูเมือง แตเมื่อทางราชการยังถือวาเปนท่ีหวงหามตลอดมา ที่นั้นก ยังคงเปนที่หวงหาม จึงเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

2. สาธารณสมบัติของแผนดินนั้นถูกทําลายไปท้งหมด เชน ที่ดินถูกน้ําเซาะตลิ่งพังไปหมด สถานท่ี ราชการถูกไฟไหมทั้งหลัง ก็ยอมสิ้นสภาพการเปนสาธารณสมบัติของแผนดินไปในตัว

3. สาธารณสมบัติของแผนดินถูกโอนหรือเวนคืนไปเปนของเอกชนโดยชอบดวยกฎหมาย

ผลของการเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

1. จะโอนแกกันไมไดเวนแตอาศัยอํานาจตามกฎหมายเฉพาะหรือพระราชกฤษฎีกา

2. หามยกอายุความขึ้นเปนขอตอ

สูกบ

แผนดิน

3. หามยึดทรพยสินของแผนดินไมวาทรัพยสินนั้นจะเปนสาธารณสมบัติของแผนดินหรือไม

ขอสังเกต

(1) ทรัพยส

ินทเี่ ปนสาธารณสมบัติของแผนดินอาจจะทําสญ

ญาจะซอ

จะขายได เนื่องจากยงั ไมไดมีการ

โอนกรรมสิทธิ์กัน แตตราบใดที่ยงั ไมมก

ฎหมายโดยเฉพาะใหม

ีการโอนกรรมสิทธิ์กันไดแลว ก็ไมอาจทําสญญา

ซื้อขายเสรจเด็ดขาดเพื่อใหมีการโอนกรรมสิทธิ์กันได

(2) ที่ดินที่ถูกเวนคืนไปแลวเมื่อไมไดใชประโยชนในการเวนคืนภายในเวลา 5 ป กฎหมายกําหนดให

ตองคืนเจาของไป การคืนนจ

ึงไมจ

ําเปนตองมก

ฎหมายเฉพาะเพราะกรณีนี้ไมใชเปนการโอนใหแก กันตาม

มาตรา 1305 แตเปนการโอนกลบคนมื าโดยเง่ือนไขของกฎหมาย

(3) ทรัพยสินอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดินจะเอาไปใหเชาไมได ถาเอาไปใหเชา สัญญาเชานั้นไมม

ผล จะฟองบังคบ

ตามสญ

ญาเชาไมได และจะฟองขับไลก

็ไมไดเพราะไมม

ีอํานาจฟอง

(4) สาธารณสมบัติของแผนดินนั้นใชเพื่อประโยชนรวมกันหรือสงวนไวซึ่งสาธารณ ประโยชน คือ ทุก

คนมีสิทธิทจ

ะเขาไปใชสอยได แตในระหวางประชาชนดวยกันนั้นคนที่เขาไปใชสอยอยูกอ

นยอมมีสิทธิดีกวา คน

อื่น ถาคนมาทีหลงั ไปรบกวนสท

ธิ คนที่ใชกอนก็มีสท

ธิที่จะฟอ

งขอใหปลดเปลื้องการรบกวนการครอบครองได

รวมถึงเรียกคาเสียหายไดดวย แตถาคนที่ใชอยูกอนเอาไปใหเ ชา สิทธินั้นก็หมดไป จะใชสิทธป หรือเอาคืนไมได

ขอสังเกต

ลดเปลื้องทุกข

ก. สิทธิที่วานี้คือสท ดีกวาแตอยางใด

ธิในการใชสอยเทานั้น ไมไดหมายความวามีกรรมสท

ธิ์ดีกวาหรือมีสท

ธิครอบครอง

คําพิพากษาฎีกาที่ 1642/2506 ที่ชายตลิ่งอันเปนสาธารณะสมบัติของแผนดินสําหรับพลเมืองใช

รวมกันนั้น ผูใดจะอยูมาชานานเทาใดกห

าไดกรรมสิทธิ์ไม แตถาหากบุคคลอื่นเขามากั้นรั้วปลก

เรือนแพและสง

อื่นๆกีดขวางหนาที่ดิน ของเจาของที่ดินที่ติดกับที่ชายตลิ่งเต็มหมด จนไมสามารถใชสอยชายตลิ่งเขาออกสูลํา

แมน้ําไดแลว ยอมถือวาเจาของที่ดินนั้นไดร

ับความเสียหายเปนพิเศษ มีสท

ธิฟองขับไลได

ข. ผูที่จะฟอ

งใชสท

ธิปลดเปลื้องทุกขหรือเอาคืน จะตองเปนผูเสียหายเปนพเิ ศษ

คําพิพากษาฎีกาที่ 427/2508 การทจําเลยขงลึ วดหนามทารั้วรุกล้ําเขาไป ในทางสาธารณะทําให

โจทกไมส โจทก

ามารถ ใชรถยนตบรรทุกผานไปมาไดตามปกตินั้นถือวาจําเลยไดกระทําละเมิด ตองใชคาเสียหายแก

คําพิพากษาฎีกาที่ 628/2510 โจทกมีบอ

น้ํากินคือบอ

พิพาทซึ่งเปนทรัพยส

ินสําหรบพลเมอ

งใช

รวมกัน โจทกใชบอน้ําบอนี้เสมอมาจําเปนแกความเปนอยูของโจทก จําเลยกระทําการใหน้ําในบอไมมีใหโจทก

ใชเชนเคย ดังนี้ ถือไดวาโจทกเสียหายเปนพิเศษมีอํานาจฟองคดีได

สรุป แมจะไมไดเขาไปครอบครองยึดถือหรือไปใชที่ดินที่เปนสาธารณสมบัติของแผน ดินโดยตรง แตเมื่อใชอยูแลวตอมาถูกรบกวนการครอบครองหรือการใชตามปกติ ถือวาผูนั้นไดรับความเสียหายเปนพิเศษมี

สิทธิฟองได เชน บานอยูติดลําน้ําสาธารณะแลวมีคนมาทํารั้วกั้นใหออกไปไมได หรือมีคนขึงลวดหนามเขาไป ในทางสาธารณะทําใหไมสามารถใชรถผานไปได เปนตน แตถาไมไดรับความเสียหายเปนพิเศษก็ไมมีอํานาจฟอง ค. คนที่เขาไปใชกอนมีสิทธิดีกวาตราบเทาที่ยังคงครอบครองยึดถือหรือใช สอยอยู ดังนั้น ถานําไป

ใหคนอื่นเชาหรือทําประโยชนสิทธินั้นก็สิ้นผลไป

แบบฝกหัดทายบท

1. นายกองไดเขาครอบครองทําไรในที่ดินแปลงหนึ่งซึ่งมีสภาพเปนปาเสื่อมโทรม แตทางราชการยังไม ออกพระราชกฤษฎีกาเพิกถอนการเปนที่ปาสงวนแหงชาติ หลังจากที่นายกองทําไรในที่ดินดังกลาวได 5 ป นายกองไดไปพบนายขําเพื่อนของตน และขอใหนายขําซึ่งเปนเจาพนักงานที่ดินชวยออกหนังสือรับรองการทํา ประโยชน (น.ส.3) ให ทั้งที่กรมที่ดินยังไมไดประกาศใหประชาชนเชาจับจองเปนเจาของหรือออกเอกสารสิทธิ แตอยางใด

เมื่อนายกองไดหนังสือรับรองการทําประโยชน (น.ส.3) มาแลว นายกองไดทําหนังสือและจด

ทะเบียนกับพนักงานเจาหนาที่ขายที่ดินดังกลาวใหกับนายแกว ตอมาทางราชการไดแจง ให ายแกวออกไปจาก

ที่ดินดังกลาว แตนายแกวไมยอมยายออกจากที่ดินแปลงนั้น โดยตอสูวาตนซ้ือที่ดินมาโดยสุจริตและจด ทะเบียนสิทธิโดยสุจริต

2. นายท มและนายอ่ําเปนเจาของที่ดินอยูติดตอกัน และดานทิศเหนือของที่ดินทั้งสองแปลงตางก็ติดกับ

แมน้ําปง เวลาฤดูน้ํา น้ําทวมเต็มตลิ่งทุกป เวลาฤดูแลง นํ้าลดลงไป ทั้งนายทวมและนายอ่ําตางก็เขาไปปลุก ผักในที่ดินริมตลิ่งที่น้ําลดลงตรงหนาที่ดินของตน ตอมานายทวมสุขภาพไมดีจึงเลิกปลูกผักและไมไดเขาไปใช ประโยชนในที่ดินริมตลิ่งนั้นอีกเลย นายอ่ําเห็นนายทวมไมไดเขาไปครอบครองทําประโยชนในที่ดินดังกลา วเปน เวลากวา 1 ปแลว

นายอ่ําจึงขยายพ้ืนที่ปลูกผักเขาไปในท่ีดินริมตลิ่งหนาท่ีดินของนายทวม โดยนายทวมไมทักทวง

หลังจากนั้น 3 ป นายท มถงึ แกความตาย นายเทงบุตรของนายทวมจดทะเบียนรับมรดกที่ดินของนายทวม

และไมยอมใหนายอ่ําปลูกผักในที่ดินริมตลิ่งหนาที่ดินที่ตนรับมรดก และตองการจะเขาไปปลูกผักเอง นายอ่ํา ไมยอม อางวาไดครอบครองที่ดินพิพาทซึ่งเปนที่ดินมือเปลามาเกิน 1 ปแลว

นายเทงจึงไมมีสิทธิฟองเอาคืนซึ่งการครอบครอง เชนนี้ นายอ่ําจะไดกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครอง ในที่ดินพิพาทนั้นอยางไร หรือไม และนายเทงจะใหนายอ่ําออกไปจากที่พิพาทไดหรือไม เพราะเหตุใด

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 7

หัวขอเนื้อหาประจําบท : การไดมาซึ่งกรรมสทิ

1. การไดกรรมสิทธ์ิโดยผลของกฎหมาย

2. การไดมาโดยการเขาถือเอาซึ่งสังหารมิ

ธิ์

ทรพ

ยไมมเี จาของ

3. การไดมาซงึ่ ทรพยส ินหาย

4. พฤติการณพิเศษซงึ่ สท

ธิของผูไดทรัพยส

ินมาไมเสียเปลา

5. การไดกรรมสิทธิ์โดยอายุความ

6. การไดมาซงึ่ ท่ีดินตามกฎหมายที่ดิน

7. แบบฝกหัดทายบท

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม

1. เพื่อใหนักศึกษาทราบและเขาใจถึงเรื่องของการไดมาซึ่งกรรมสิทธใิ์ นที่ดินมีอะไรบาง

2. สามารถนําความรูความเขาใจที่ไดรับไปใชในการวินิจฉัยผลทางกฎหมายเกี่ยวกับทรัพยสินและ

ที่ดินได

วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจําบท

1. วิธีสอน

1.1 วิธีสอนแบบบรรยาย

1.2 วิธีสอนแบบอภิปราย

2. กิจกรรมการเรียนการสอน

2.1 ผูสอนบรรยายเรื่อง การไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์

2.2 ยกตัวอยางคําพิพากษาและคําวินิจฉัยของศาล และตัวอยางกรณีศึกษาที่เกิดขึ้น ในปจจุบันและวิเคราะหหาคําตอบ

2.3 กําหนดประเด็นและโจทยปญหาใหนักศึกษาอภิปรายในชั้นเรียน และมอบหมายงานใหไป ศึกษา ดวยตนเองเพิ่มเติมนอกชันเรียน โดยเนนผูเ รียนเปนศูนยกลาง

2.4 ใหนักศึกษาทําแบบฝกหัดทายบทที่ 7

สื่อการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. บรรยายประกอบสื่อ Power Point

3. แบบฝกหัด

การวดั ผลและการประเมินผล

1. สังเกตพฤติกรรมการใหความรวมมือในชั้นเรียนโดยการซักถาม แสดงความคิดเห็นและอภิปราย ระหวางเรียน

2. ตรวจผลงานที่มอบหมาย

3. การแสดงความคิดเห็นในช เรียน

4. สอบปลายภาค โดยขอสอบที่เนนการประเมินทักษะความรูในดานหลักการ แนวคิดทฤษฎี สามารถนําความรูที่ไดรับไปใชวินิจฉัยเกี่ยวกับผลทางกฎหมายที่เกิดขึ้นได

1. การได

าโดยทางนิติกรรม

บทที่ 7

การไดมาซึ่งกรรมสิทธ

ไดมานิติกรรมทั่วไป โดยการซื้อขาย แลกเปลี่ยน ให ซื ฝากขายฝาก

2. การไดมาโดยทางอื่นนอกจากทางนิติกรรมหรือการไดม าโดยผลของกฎหมาย

ตามบรรพ 4 บรรพ 6 (มรดก)

การได าโดยผลของกฎหมาย ตามบรรพ 4

1. หล สวนควบ 1308-1317

2. เขาถือเอาซึ่งสังหาริมทรัพยไมมีเจาของ 1318-1322

3. การไดมาซ่ึงของตกของหาย ใชในการทําผิดและสังหาริมทรัพยมีคาซึ่งซอนหรือฝงไว 1323-1328

4. การไดมาซึ่งทรัพยสินโดยสุจริตในพฤติการณพิเศษ1329-1332

5. การไดมาโดยอายุความ 1333

6. การไดมาซึ่งที่ดินรกรางวางเปลา ที่ดินซึ่งมีผูเวนคืนหรือทอดทงิ้ หรือกลับมาเปนแผนดินโดยประการ อื่นตามกฎหมายที่ดิน 1334

1. การไดมาโดยหลักสวนควบ 1308-1317

มาตรา 144 “ผูใดเปนเจาของทรัพยยอมเปนเจาของสวนควบดวย ไมต ทรัพยของผูใดมากอน

งคํานึงวาสวนควบนั้นจะเปน

แตมีบางกรณีที่เจาของทรัพยประธานอาจตองชดใชเงินใหแกเจาของทรัพยสวนควบ หรือตองยอมให เจ ของสวนควบนําสวนควบคืนไป”

Ex เชาที่ดินปลูกบาน ทําโรงรถ และถนนลาดยาง ครบสัญญา บานไมใชสวนควบ ตาม 146 แตโรงรถ

และถนนเปนสวนควบ รื้อไปไมได เพื่อความเปนธรรมในหลายกรณี กม.บัญญัติไมใหเอาสวนควบไมโดยเปลา ๆ ตองใชราคา ยอมใหอ ยูตอ รื้อถอนไป

ที่งอกริมตลิ่ง

มาตรา 1308 “ที่ดินแปลงใด เกิดที่งอกริมตลิ่ง ที่งอก ยอมเปน ทรัพยสิน ของเจาของที่ดิน แปลงนั้น” ที่งอกริมตลิ่ง หมายความถึง ที่ดินซึ่งตามปกตินําทวมไมถึง กลาวคือ เดิมเปนที่ชายตลิ่งที่น้ําทวมถึง ตอมาไดงอกเงยขึ้นจนน้ําทวมไมถึง อาจจะงอกขึ้นโดยกระแสน้ําไดพัดพาเอากรวดหินดินทรายเขามาทับถมจนที่ ชาย ตลิ่งนั้นสูงขึ้นจนกลายเปนที่งอกริมตลิ่ง หรืออาจจะกลาวไดวา ที่งอก ริมตลิ่งเกิดขึ้นโดยธรรมชาติใน ลักษณะคอยๆ งอกเพิ่มขึ้นจากฝงออกไป มิใชงอกจากทองน้ําเขามาหาตลิ่ง และที่งอกริมตลิ่งดังกลาวนี้ อาจจะ

เปนที่งอกริมตลิ่งของทะเล แมน้ํา หรือลําคลองก็ได

ที่งอกริมตลิ่ง ถือวาตกเปนทรัพยสินของเจาของที่ดินแปลง นั้นโดยตองเปนที่งอกติดตอเปนแปลง เดียวกันกับที่ดินโดยไมมีอะไรมาคั่น เชน ถนนหรือลํารางน้ําฝน

ลักษณะของที่งอกริมตลิ่ง

ก. ที่งอกริมตลิ่งตองเปนที่ซึ่งในฤดูน้ําตามปกติน้ําทวมไมถึง คือพนจากสภาพการเปนที่ชายตลิ่ง ตาม

1302

ข. ที่งอกริมตลิ่งจะตองเปนที่งอกจากที่ดินที่เปนประธานออกไปในแมน้ํา ลักษณะของ

การงอกจะตองเปนการงอกโดยธรรมชาติ ไมใชงอกจากที่อ มารวมกับชายฝง

คํ าพิพากษาฎีกาที่ 1189/2535 โจทกบรรยายฟองวา โ จทกมีหนาที่ ดูแ ลรั กษาที่ ดิ น สาธารณประโยชนในเขตเทศบาล จําเลยไดปลูกสรางอาคารเลขที่ 54/8 รุกล้ําเขาไปในลํารางสาธารณะที่ตื้น เขินกลายสภาพเปนที่ดินสาธารณประโยชนใน เขตเทศบาล เนื้อที่ 4.4 ตารางวา ซึ่งอยูในความดูแลรักษาของ โจทกขอใหบังคับจําเลยรื้อถอนสิ่งปลูกสรางดัง กลาว เปนคําฟองที่แสดงโดยแจงชัดซึ่งสภาพแหงขอหา คําขอ บังคับ ทั้งขออางที่อาศัยเปนหลักแหงขอหาแลวโจทกไมตองแสดงโฉนดหรือหลักฐาน แหงที่ดินวาเปนที่ดิน

สาธารณประโยชนอยางไร เพราะการเปนท่ีดินสาธารณประโยชนหรอ

ไมเปนไปตามสภาพของทด

ิน และโจทกไม

จําตองบรรยายมาในฟองวา ที่ดินสาธารณประโยชนทั้งหมดมีเนื้อที่เทาใดจําเลยปลูกสรางอาคารรุกล้ํา ตั้งแต เม่ือใด มีเขตกวางยาวเทาใดเพราะเปนรายละเอียดที่คูความอาจนําสืบไดในช้นพิจารณา ฟองโจทกไมเคลือบ คลุม ลํารางสาธารณประโยชนสําหรับระบายนําจากภูเขาซึ่งมีมานานแลวเปนสาธารณสมบัติ ของแผนดินที่ ราษฎรใชประโยชนรวมกัน แมตอมาจะไมมีสภาพเปนทางระบายน้ําตอไปและไมมีราษฎรใชประโยชนเมื่อยัง ไม มีการตราพระราชกฤษฎีกาเพิกถอนสภาพการเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน ตามมาตรา 8 ประมวลกฎหมาย ที่ดิน ที่ดินนนั้ ยังเปนสาธารณสมบัติของแผนดินอยูเชนเดิม ที่งอกริมตลิ่ง หมายถึงที่ดินที่งอกไปจากตลิ่งตาม ธรรมชาติซึ่งเกิดจากการที่สายน้ําพัดพาดิน จากที่อื่นมาทับถมกันริมตลิ่งจนเกิดที่งอกขึ้น มิใชงอกจากที่อื่นเขา มาหาตลิ่ง โจทกมีอํานาจหนาที่ดูแลรักษาสาธารณสมบัติของแผนดินในเขตเทศบาลตามคําสั่ง ของ กระทรวงมหาดไทย จึงมีอํานาจฟองใหจําเลยรื้อถอนอาคารสวนที่รุกล้ําสาธารณสมบัติของแผนดินได โดยไม ตองบอกกลาวลวงหนา

คําพิพากษาฎีกาที่ 611/2477 ที่ดินซึ่งตื้นเขินขึ้นเปนเกาะในหนองนําสาธารณะ แมภายหลังที่ริมฝง

ตื้นเขินเชื่อมติดกับที่ดินของผูอื่นที่อยูริมหนอง ก็ไมใชที่งอกริมตลิ่งเพราะไมไดงอกออกจากริมตลิ่ง คงเปนสา ธารณสมบัติของแผนดินอยู

คําพิพากษาฎีกาที่ 159/2523 ที่งอกริมตลิ่งหมายความถึงที่ดินที่งอกไปจากชายตลิ่ง ไมใชหนองน้ํา

สาธารณะตื้นเขินขึ้นเสมอกับระดับที่ดินขอบหนอง ซึ่งถือวาเปนสาธารณสมบัติของแผนดินอยูตามเดิม

ค. ที่ดินซึ่งเปนทรัพยประธานจะตองติดกับที่งอกโดยตรง โดยไมมีอะไรมากั้นขวาง เชนทางเดิน ลําน้ํา

กั้น