Leasing

xxxxxxxxxxxx

โดย นายประดิษฐ แปนxxx

xxxxxนิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร นิติศาสตรมหาบัณฑิต สาขากฎหมายเอกชน

คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร พ.ศ. 2553

Leasing

By Mr.Xxxxxx Xxxxxxxx

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Law

Department of Private law Faculty of Law Thammasat University 2010

บทคัดยอ

การศึกษาเรื่องสัญญาลิสซิ่ง ผูเขียนมีวัตถุประสงคในการวิเคราะห กฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งตามหลักกฎหมายตางประเทศ โดยศึกษาในกลุมประเทศ Common Law , Civil Law และอนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวางประเทศ ค.ศ.1988(UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988) และวิเคราะหเปรียบเทียบกับกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งในประเทศไทย ตามประกาศ อธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา (ฉบับที่ 53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และเกณฑการคํานวณทุนทรัพยของทรัพยxxxxxxให เชาบางประการ ทอาศัยอํานาจตามประมวลรัษฎากร และตามประกาศกระทวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขในการอนุญาตใหบริษัทเงินทุนประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบxxสซิ่ง และรางพระราชบัญญัติการประกอบธุรกิจxxสซิ่ง พ.ศ เพื่อใหทราบถึงหลักกฎหมาย

เกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งในสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่ง เรื่อง การเกิดสัญญา แบบของ สัญญา คุณสมบัติของคูสัญญา ประเภทของทรัพยสินในสัญญา หนาที่และความรับผิด ของคูสัญญา และการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง นอกจากนี้ยังไดศึกษาเปรียบเทียบ สัญญาลิสซิ่งกับสัญญาซื้อขาย สัญญาเชาทรัพย และสัญญาเชาซ้ือตามxxxxxx กฎหมายแพงและพาณิชยอีกดวย

ทั้งนี้ เพื่อใหทราบถึงลกษณะของสัญญาลิสซิ่งวา เปนสัญญาประเภทใด และการบังคับใชกฎหมายกับสัญญาลิสซิ่ง ควรจะเปนไปในลักษณะใดจึงจะมีความ เหมาะสมถูกตองแทจริงตามxxxxxรมณของคูสัญญา xxxxxหนาที่และความรับผิดของ คูสัญญาในสัญญาลิสซิ่ง ควรจะเปนอยางไร และสัญญาลิสซิ่งควรจะสิ้นสุดลงเมื่อใด รวมทั้งศึกษาปญหาที่เกิดขึ้นในทางปฏิบัติในการทําสัญญาลิสซิ่งในปจจุบันและมีความ จําเปนหรือไม ที่จะมีการควบคุมการทําสัญญาลิสซิ่ง เพื่อเปนการคุมครองผูบริโภค โดย เปนศึกษาวิจัยจากเอกสาร (Documentary Research)

จากการศึกษาพบวา สัญญาลิสซิ่ง เปนสัญญาไมมีชื่ออยางหนึ่ง เกิดขึ้น จากการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง เปนธุรกิจประเภทการบริการจัดหาเงินทุน (Financing) คือ สัญญาที่บุคคลผูเปนเจาของทรัพยสิน หรือเปนผูจัดหาทรัพยสิน นําทรัพยสินนั้นออกให บุคคลอื่นไดใชหรือไดรับประโยชนในทรัพยสินนั้น ดวยการชําระคาลิสซิ่งตอบแทนในการ ใชหรือการไดรับประโยชนในทรัพยสินตามระยะเวลาที่ตกลงกัน โดยเมื่อสิ้นสุดสัญญา

แลว บุคคลxxxxxใชหรือไดรับประโยชนในทรัพยสิน มีxxxxxในการเลือกซื้อทรัพยสิน ทํา สญญาลิสซิ่งตอ หรือสงมอบทรัพยสินนนคืน

สัญญาลิสซิ่ง ไมใชสัญญาเชาทรัพย และไมใชสัญญาเชาซื้อ แตเปน สัญญาที่มีลักษณะพิเศษ โดยเฉพาะเปนสัญญาที่มีคูสัญญาสามฝายและมีการกอนิติ

สัมพันธระหวาง lessor (ผูใหเชา) กับ lessee (ผเชา) และ supplier (ผูจดสงอุปกรณส หรือผูผลิต) ไวในลกษณะพิเศษ

ินคา

การบังคับใชกฎหมายกับสัญญาลิสซิ่งในปจจุบัน ศาลจะใชบทบัญญัติ ลักษณะ เชาทรัพย เชาซื้อ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาใชบังคับในฐานะที่ เปนบทบัญญัติของกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง เพราะสัญญาลิสซิ่งไมมีกฎหมายxxxxxxx ไว นอกจากนี้อาจใชหลักการตีความสัญญาในการตีความสัญญาลิสซิ่งไดอีก แตอยางไรก็ ตาม การใชหลักการตีความสัญญามาใชกับการตีความสัญญาลิสซิ่งมีขอจํากัด และมี ปญหาในทางปฏิบัติ ดังนั้นจึงxxxxxxจะมีกฎหมายของฝายบริหารกําหนดใหการประกอบ ธุรกิจลิสซิ่งเปนธุรกิจที่ควบคุมสัญญา เพื่อใหมีสัญญามาตรฐาน (Standard Form Contract) มาใชบังคับกับสัญญาลิสซิ่ง และใหมีการxxxxxxxกฎหมายมาใชบังคับกับ สัญญาลิสซิ่งโดยเฉพาะ โดยxxxxxxxคํานิยามความหมายของสัญญาลิสซิ่งเอาไว และ การทําสัญญาลิสซิ่งไมตองกําหนดแบบของสัญญาเอาไว ผูใหเชา (the lessor) ใน สัญญาลิสซิ่ง คือ บุคคลซึ่งไดแกบุคคลธรรมดาและนิติบุคคล และผูเชา (the lessee) ใน สัญญาลิสซิ่ง คือ บุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคล ที่ตxxxxxครอบครองและใชทรัพยสินxxx xxxxxลิสซิ่ง เพื่อตนเอง ครอบครัว หรือบุคคลที่อาศัยในครอบครัวเดียวกันนั้น หรือ วัตถุประสงคในทางเศรษฐกิจ กิจการอุตสาหกรรม เกษตรกรรม พาณิชยกรรม หรือ กิจการบริการอยางอนก็ได โดยประเภทของทรัพยสินทเปนวตถุแหงสญญาxxxxxนั้น ไดแก อสังหาริมทรัพยและสังหาริมทรัพยและเมื่อสัญญาลิสซิ่งเกิดขึ้นแลว ผูใหลิสซิ่ง (the lessor) มีหนาที่ในการสงมอบทรัพยสินใหแกผูเชาในสภาพที่ซอมxxxxxแลว และเหมาะ แกการใชประโยชน ผูใหเชามีหนาทในการสงมอบทรัพยxxxxxxไมชํารุดบกพรองหรือไมทําให ผูเชาตองถูกxxxxxxxx หากทรัพยสินนั้นชํารุดบกพรองหรือถูกxxxxxxxxxxวาจะเกิดขึ้นกอน ขณะ หรือหลังจากทําสัญญาแลวผูใหลิสซิ่งตองรับผิด นอกจากนี้ผูใหลิสซิ่งยังมีxxxxxเรียก คาปรับจากผูลิสซิ่งไดหากผูลิสซิ่งไมชําระคาลิสซิ่ง และมีxxxxxในการบอกเลิกสัญญาหาก ผูลิสซิ่งผิดสัญญาในขxxxxเปนสาระสําคัญ รวมทั้งหนาที่ของผูใหลิสซิ่งที่จะตองไปโอน กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินใหแกผูลิสซิ่ง เมื่อผูลิสซิ่งแสดงxxxxxซื้อทรัพยสิน และผูลิสซิ่งก็มี หนาที่ในการใชทรัพยสินดวยตนเอง หามนําทรัพยสินไปใหเชาชวง และตองทําการ

บําxxxxxxxxและซอมแซมทรัพยxxxxxxเชา และการประกันภัยทรัพยสิน รวมทั้งมีxxxxxในการ เลือกซื้อทรัพยสินเมอครบกําหนดระยะเวลาเชา

สวนการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่งนั้น xxxxxxจะสิ้นสุดลงโดยขอตกลงใน สัญญา โดยการบอกเลิกสัญญาของผูใหลิสซิ่งเมื่อผูลิสซ่ิงไมชําระคาลิสซิ่งxxxxxxxx ลิสซิ่ง หรือทําผิดสัญญาในขxxxxเปนสาระสําคัญ เมื่อไมใชทรัพยโดยชอบหรือไมxxxx xxxxxทรัพยxxxxxxเชาโดยผูใหเชาไดบอกกลาวใหทําใหถูกตองแลวแตผูเชาไมปฏิบัติตาม นอกจากนี้ผูใหลิสซิ่งยังมีxxxxxบอกเลิกสัญญาเมื่อผูลิสซิ่งนําทรัพยxxxxxxลิสซิ่งไปใหลิสซิ่ง ชวงหรือโอนxxxxxxxxลิสซิ่ง โดยมิไดรบความยินยอมจากผูใหลิสซิ่ง

การใชxxxxxบอกเลิกสัญญาของผูลิสซิ่ง ในกรณีที่ผูใหลิสซิ่งไมมีการสง มอบทรัพยสินหรือสงมอบทรัพยสินชักชา หรือสงมอบทรัพยสินไมตรงxxxxxxxxลิสซิ่ง การสงมอบทรัพยxxxxxxไมเหมาะแกการใชประโยชน หรือเมอผูใหxxxxxไมแกไขความชํารุด บกพรองที่รายแรง เมื่อผูลิสซิ่งไดบอกกลาวใหผูใหลิสซิ่งซอมแซมแลวแตผูใหลิสซิ่งไมทํา รวมทั้งเมื่อทรัพยxxxxxxลิสซิ่งสูญหายบางสวน และสวนที่เหลือไมไดประโยชนxxxxxxxx ผูลิสซิ่งก็มีxxxxxบอกเลิกสัญญาได

การสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่งโดยผลของกฎหมาย ในกรณีที่สิ้นระยะเวลา ที่ตกลงกันไวโดยไมตองมีการบอกกลาวลวงหนา ทรัพยที่ลิสซิ่งสูญหายทั้งหมด เมื่อมีการ การโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยxxxxxxลิสซิ่ง รวมทั้งการสิ้นสุดลงของสัญญาลิสซิ่ง ในกรณีที่ผู ลิสซิ่งที่เปนนิติบุคคล พนxxxxxxxเปนนิติบุคคล เลิกประกอบกิจการ หรือตกเปนบุคคล ลมละลาย

เนื่องจากการทําสัญญาลิสซิ่งในปจจุบัน มักทําในรูปแบบสัญญา

สําเร็จรูป ดังนั้นสัญญาลิสซิ่งดังกลาวจึงxxxภายใตบังคับตามความหมายของสัญญา สําเร็จรูป ในมาตรา 3 วรรคสี่ แหงพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาxxxxxเปนธรรม พ.ศ. 2540 และหากสัญญาดังกลาวหากผูใหลิสซิ่งเปนผูประกอบธุรกิจ และผูลิสซิ่งเปนบุคคล xxxxxไดเปนผประกอบอาชีพเปนทางคาxxxxของตน กรณีดังกลาวก็จะเปนคดีผูบริโภคตาม พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผูบริโภค พ.ศ.2551 แตถาผูลิสซิ่ง เปนผูที่ใชทรัพยสินใน การประกอบอุตสาหกรรม เกษตรกรรม พาณิชยกรรม หรือบริการอยางอื่นเปนทางคา xxxx ดังนั้นขอพิพาทเกี่ยวกับxxxxxหนาxxxxxxxxxxxลิสซิ่ง จึงไมเปนคดีผูบริโภค ตาม พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผูบริโภค พ.ศ. 2551 แตอยางใด

จากปญหาดังกลาวผูเขียนจึงขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาการ บังคับใชกฎหมายกับสัญญาลิสซิ่งดังนี้ คือ ใชหลักการตีความสัญญาโดยตองคํานึงถึง ความxxxxxxและเปนธรรมซึ่งผประกอบการคาพาณิชยxxxxxจะxxxxxและปฏิบัติตอกัน และมีการ

xxxxxxxกฎหมายของฝายบริหารกําหนดใหการประกอบธุรกิจลิสซิ่งเปนธุรกิจที่ควบคุม สัญญา เพื่อใหมีสัญญามาตรฐาน (Standard Form Contract) มาใชบังคับกับสัญญา ลิสซิ่ง รวมทั้งการxxxxxxxกฎหมายมาใชบังคับกับสัญญาลิสซิ่งโดยเฉพาะ โดยตราเปน พระราชบัญญัติสัญญาลิสซิ่ง ตอไป

Abstract

This paper seeks to analyze Leasing based on international principles of law such as Common law, Civil law and UNIDROIT Convention on International Financial Leasing 1988. This paper also analyses and compares these international principles with the Thai Law of Leasing based on the Revenue Department’s Declaration number 53 about the Law Governing Turnover Tax. This Declaration covers Leasing principles, methods, conditions, and lease periods. The Declaration also deals with the calculation of value of certain leased properties based on both the Fiscal Code and the conditions laid out in the Ministry of Finance’s Declaration on the Governing to permit capital companies to execute leasing contracts. Finally the Revenue Department’s Declaration covers a Bill regarding Leasing which consists of Leasing principles, contract formation requirements, contractual formalities, qualifications of the parties to a contract, types of property of contract, duties and liabilities of parties, and termination of Leasing. In addition, this study compares Leasing with Purchase contracts, and Lease contracts with Hire purchase contracts based on the Civil and Commercial Code.

This paper argues that Leasing, the enforcement of Leasing, and the parties’ rights and liabilities upon termination of a Leasing contract, should operate according to the intention of the parties. Moreover, this study uses Documentary Research to show current practical problems associated with drawing up Leasing contracts, and whether consumer protection laws should be available to protect parties to a Leasing contract.

Leasing is an innominate contract which is made by the leasing business. This business is a financing service, whereby under a finance lease, the asset owner or asset supplier allows the lessee to acquire the right to use the asset for most of its useful life in return for a rental payment or other benefits based on a stipulated lease period. The lessee finally has the option to buy, send back, or continue leasing at the end of the lease period.

Leasing is not a Lease and Hire Purchase, but rather it is a type of specific transaction generally involving three parties instead of two (the lessor, lessee and supplier or manufacturer).

Presently, the Thai court applies the law of Hire of Property and Hire Purchase found in the Civil and Commercial Code to resolve Leasing enforcement cases. The court may use the principles of contractual interpretation despite these principles having constraints and practical problems. Therefore, the government should legislate to control the leasing transaction for Standard Form Contract. The Law must have an express definition of Leasing. Furthermore, express formalities for Leasing contracts are not necessary.

Under Leasing, the lessor is the natural person or juristic person, and the

xxxxxx is the natural person or juristic person who wants to acquire the right to possess and use the leased property for personal use, or for family or economic objectives such as industry, agriculture, commerce and services. The types of property which can be leased are both properties and real properties. When Leasing commences, the lessor has to transfer the leased property without defects or disturbance of rights to the lessee. If the leased property has some defects or disturbance of rights before transfer of property, the lessor will bare liability for any damage caused by the relevant defect at the time of, or after transfer. However, the lessor has a right to claim for any unpaid rental payments by the lessee. Furthermore, the lessor has the right to terminate the Leasing contract if the lessee makes a fundamental breach of contract. The lessor also has a duty to transfer ownership to the lessee when the lessee evinces their intention to purchase the property. The lessee has the right only to use the leased property by him or herself. Moreover, the lessee cannot enter into a sublease agreement, and must preserve and fix the leased property including taking out insurance on the property. Finally, the lessee has an option to renew the Leasing contract, or buy or return the leased property at the end of the lease period.

The Leasing contract can be terminated as per the contractual terms, or by the lessor in the case that the lessee fails to make rental payments, the lessee makes a fundamental breach of contract, or, the lessee uses the leased property for a purpose which the lessor has expressly prohibited and so informed the lessee prior to conclusion of the contract. Furthermore, the lessor has the right to terminate if the lessee enters into a sublease agreement without the lessor’s permission.

The lessee can invoke the right to terminate the contract in the case that the lessor fails deliver the leased property, the lessor delivers the leased property with delay, delivers a property other than that stipulated in the contract, or, delivers property that is unable to fulfill the lessee’s purpose for leasing. Furthermore, the lessee can terminate the contract if the lessor delivers the property without repairing any known defects which were communicated to the lessee prior to transfer, including leased property that has broken or missing parts which render the property useless.

According to current law, termination of the contract in cases involving the natural person occurs at the end of the stipulated lease period without requiring any advanced communication between the parties. Additionally, termination will occur in the case that the leased property is lost by the lessor in its entirety at the time of delivery. In the case that the lessor is a juristic person, leasing contracts will terminate if the juristic person stops its business or goes bankrupt.

Due to the fact that Leasing is presently being made by Standard Form Contract, Leasing is governed by the definition of Standard Form Contract in section 3 paragraph 4 of The Unfair Contract Terms Act, B.E. 2540 (1997). In the case that the lessor is a business owner and the lessee is normally not a business owner, the Consumer Case Procedure Act 2551 (2008) will apply. However, if the lessee uses the leased property as part of their normal business which falls within the categories of industry, agriculture, commerce or other services, then the Consumer Case Procedure Act 2551 (2008) will not apply.

From this study, this paper asserts that the solution to the problems surrounding the enforcement of Leasing should come from the principles of contractual interpretation with respect to bona fides which business owners should be aware of and apply in their conduct with each other. Furthermore the government should legislate to stipulate the types of leasing transactions to be controlled by specific Leasing contract law, namely the enactment of the current Bill in Parliament regarding Leasing. Finally, the Standard Form Contract should particularly be applied to Leasing transactions in the future.

กิตติกรรมประกาศ

xxxxxนิพนธฉบับนี้เกิดขึ้นได จากการสนับสนุนของคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยxxxxxxxxxxx ผูเขียนขอกราบขอบพระคุณเปนอยางสูงตอทานผูชวย ศาสตราจารย xx.xxxxxxxxx xxxxx ที่xxxxxรับเปนอาจารยที่ปรึกษา และทานไดเสียสละ เวลาใหความรู ใหคําแนะนํา คําชี้แนะและขอมูลตางๆ จนทําใหผูเขียนxxxxxxxxxจะเขียน xxxxxนิพนธฉบับนี้สําเร็จลุลวงไปได และขอกราบขอบพระคุณ ศาสตราจารย ดร.xxxxxx xxxxxxxxx ประธานกรรมการสอบxxxxxนิพนธ ศาสตราจารย ดร.ไพโรจน xxxxxxxxx และ อาจารยไพโรจน วายุภาพ กรรมการสอบxxxxxนิพนธ ที่xxxxxสละเวลาxxxxxคารับเปน กรรมการสอบxxxxxนิพนธ และใหคําชี้แนะในประเด็นปญหาตางๆ เพื่อเปนแนวทางให ผูเขียนปรับปรุงxxxxxนิพนธxxxxxxใหมีความถูกตองและสมบูรณxxxxxxxขึ้น

ผูเขียนขอกราบขอบพระคุณเปนอยางสูง ตอผูชวยศาสตราจารยxxxxxx xxจันทร คณบดีคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยxxxxxxxxxxx ในฐานะที่เปนครูผูเปxxxxรัก ที่ ใหความxxxxx และสนับสนุนสงเสริมใหลูกศิษยไดมีโอกาสในการศึกษาตอในครั้งนี้ และ ขอกราบขอบพระคุณศาสตราจารย ดร.ประกอบ xxxxxxxxx อธิการบดีมหาวิทยาลัย xxxxxxxxxxx อาจารยxxxxxx xxxxx และผูชวยศาสตราจารยxxxวัฒน สุทธิแพทย ที่ให โอกาสผูเขียนในการลาศึกษาตอและสนับสนุนทุนการศึกษาใหแกผูเขียน ทั้งใหความ ชวยเหลือและใหกําลังใจแกผเขียนเรื่อยมา

xxxxxนิพนธฉบับนี้สําเร็จลงไดดวยความรวมมือและกําลังใจจากหลายฝาย ผูเขียนตองขอขอบคุณ xxxxxxxxxxxx xxxจันทร ที่ใหกําลังใจผูเขียนมาโดยตลอด พี่อวน พี่ คําปน รุนxxxxxxใหความอนุเคราะหตัวอยางสัญญาลิสซิ่ง xxxxxxxxx xxxxxxxx เพื่อนรักที่ ใหกําลังใจและใหคําปรึกษาและคนควาขxxxxxxxเปนภาษาตางประเทศ คุณxxxxx xxxxxกุล รุนนองที่ชวยในการแปลภาษาตางประเทศ คุณxxxxxx พลรัมย และลูกศิษย ชุมนุมโปงลางนิติศาสตรออนซอนทุกคน ที่ชวยพิมพงาน และชวยทํางานอยางxxxxxxxใน ขณะที่ผูเขียนตองใชเวลาไปศึกษาและเขียนxxxxxนิพนธ และที่ขาดไมไดคือกําลังใจจากพี่ xxxxxx แปนทอง พี่ทิพย สายสุด ที่เปนตัวแทนของคุณพอทา แปนทอง และคุณแมสี แปนทอง บิดามารดาของผูเขียนที่ลวงลับไปแลว

หากxxxxxนิพนธฉบับนี้พอจะใหเกิดประโยชนประการใดxxxบาง ผูเขียนขอม อบไวแกบุคคลxxxxxกลาวมาทุกทานโดยทั่วกัน หากมีขอบกพรองผิดพลาดประการใด ผเขียนขอนอมรับเอาไวแตเพียงผูเดียว

นายประดิษฐ แปนxxx xxxxxxxxลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2553

สารบัญ

หนา บทคัดยอ ................................................................................................................. (1)

กิตติกรรมประกาศ.................................................................................................... (9)

บทที่

1. บทนํา.......................................................................................................... 1

1.1 สภาพปญหาและความสําคัญของปญหา.......................................... 1

1.2 วตถุประสงคของการศึกษา.............................................................. 10

1.3 ขอบเขตของการศึกษา .................................................................... 10

1.4 วิธีการศึกษา .................................................................................. 11

1.5 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ .............................................................. 11

2. แนวความคิดพนฐานและวิวัฒนาการของหลกกฎหมายเกยวกับสัญญา ลิสซิ่งในตางประเทศ .................................................................................... 13

2.1 ประเทศระบบ Common Law ........................................................ 13

ก. กฎหมายลิสซิ่งของประเทศสหรัฐอเมริกา .................................... 13

ข. กฎหมายลิสซิ่งของประเทศอังกฤษ ............................................. 17

2.2 ประเทศระบบ Civil Law ............................................................... 24

ก. กฎหมายxxxxxของประเทศฝรั่งเศส............................................. 24

ข. กฎหมายลิสซิ่งของประเทศเยอรมน ............................................ 27

2.3 อนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวางประเทศ ค.ศ.1988

(UNIDROIT Convention on International Financial Leasing1988) .. 31 3. หลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งในประเทศไทย .......................................... 38

3.1 การเกิดขึ้นและความหมายของสัญญาลิสซิ่ง..................................... 39

3.1.1 แบบของสัญญา................................................................... 56

3.1.2 คุณสมบัติของคูสัญญา......................................................... 58

3.1.3 ประเภทของทรัพยสินในสญญาลั ิสซิ่ง..................................... 60

3.1.4 ประเภทของสญญาลิสซิ่ง...................................................... 61

3.2 xxxxxหนาที่ของผประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ................................................ 64

3.3 xxxxxหนาทของผูเชา ........................................................................ 70

3.4 การสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง ............................................................. 76

3.5 เปรียบเทียบสัญญาลิสซิ่งกบเอกเทศสัญญาอื่นๆ............................... 80

3.5.1 เปรียบเทียบสัญญาxxxxxกับสัญญาเชาทรพย......................... 80

3.5.2 เปรียบเทียบสญญาxxxxxกับสญญาเชาซื้อ............................. 84

3.5.3 เปรียบเทียบสัญญาลิสซิ่งกับสัญญาซื้อขาย............................ 93 4. บทวิเคราะหในเชิงกฎหมายเปรียบเทียบ......................................................... 101

4.1 ลกษณะของสญญาลิสซิ่งเปนสัญญาประเภทใด ............................... 101 4.2 การบังคับใชกฎหมายกบสญญาลิสซิ่ง.............................................. 117

4.2.1 การนําบทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

บรรพ 1, 2 มาใชบังคับกับสญญาxxxxxโดยการตีความสญญา. 132

4.2.2 การนําบทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

บรรพ 3 ลกษณะเชาทรพย มาใชบงคบกั ับสัญญาลิสซิ่ง

ในฐานะที่เปนบทบัญญัติของกฎหมายทใกลเคียงอยางยง

4.2.3 การนําบทบญxxxxในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 3 ลกษณะเชาซื้อมาใชบงคบกับสัญญาลิสซิ่ง ในฐานะที่เปนบทบัญญัติของกฎหมายทใกลเคียงอยางยงิ่

....... 137

....... 155

4.2.4 การปรบใชหลักกฎหมายตามแนวคําวินิจฉัยของศาลฎีกา ........ 165

4.3 ปญหาเรื่องxxxxx หนาที่ และความรบผิดของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง....... 169

4.3.1 ความหมายของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง .................................... 170

4.3.2 หนาทของผประกอบธุรกิจลิสซิ่งในสัญญาลิสซิ่ง...................... 174

4.3.3 ความรับผิดในความชํารุดบกพรองของทรัพยสินในสัญญาลิสซงิ่ ของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ..................................................... 195

4.3.4 ความรบผิดในการxxxxxxxxของทรัพยสินในสัญญาลิสซงิ่

ของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ..................................................... 197

4.4 ปญหาเรื่องxxxxx หนาที่ ของผบริโภคในสญญาลิสซิ่ง.......................... 199

4.4.1 ความหมายของผูบริโภคในสญญาลิสซิ่ง ................................ 200 4.4.2 หนาทของผูบริโภคในสัญญาลิสซงิ่ ......................................... 203

4.5 ปญหาการสิ้นสุดของสญญาลิสซิ่ง ................................................... 218

4.5.1 การสนสุดลงของสญญาxxxxxโดยขอตกลงในสญญา .............. 219

4.5.2 การสนสุดลงของสญญาลิสซิ่งโดยการบอกเลิกสัญญาของ

ผประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ........................................................... 220

4.5.3 การสนสุดลงของสญญาลิสซิ่งโดยการบอกเลิกสัญญาของ ผูบริโภค .............................................................................. 222

4.5.4 การสนสุดลงของสญญาลิสซิ่งโดยผลของกฎหมายตาม

บทบัญญัติของกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยง ............................ 224

4.6 ปญหาการควบคุมสญญาxxxxxเพอเปนการคุมครองผูบริโภค............. 230

4.6.1 การทําสัญญาลิสซิ่งของผประกอบธุรกิจใหเชาซอแทนการ

ทําสญญาเชาซื้อ .................................................................. 231

4.6.2 การนํากฎหมายเกยวกบการคุมครองผูบริโภคดานสญญา

มาใชกบสัญญาลสซิ ิ่ง........................................................... 232

4.6.3 การนํากฎหมายวาดวยขอสญญาxxxxxเปนxxxxxxใชกับ

สัญญาลิสซิ่ง ....................................................................... 234

5. สรุปผลการศึกษาและขอเสนอแนะ................................................................. 237

5.1 บทสรุป.......................................................................................... 237

5.2 ขอเสนอแนะ. ................................................................................. 249

บรรณานุกรม ........................................................................................................... 252

ภาคผนวก

ก. รางพระราชบญxxxxสัญญาลิสซิ่ง พ.ศ............................................................. 286

ข. รางประกาศคณะกรรมการวาดวยสญญา เรื่องใหธุรกิจxxxxxเปนธุรกิจ

	ที่ควบคุมสัญญา พ.ศ....................................................................................	294
ค.	รางพระราชบญxxxxการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง พ.ศ.............................................	298
ง.	ตัวอยางสัญญาลิสซิ่ง ...................................................................................	303
จ.	คําxxxxxxxสรรพากร ที่ ท.ป.4/2528.................................................................	324
ฉ.	ประกาศกระทรวงการคลัง เรอง เงื่อนไขในการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรพยสินแบบxxสซิ่ง.......................................................	326
ช.	อนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวางประเทศ ค.ศ.1988 UNIDROIT

Convention on International Financial Leasing (Ottawa, 28 May 1988) ...... 332

ประวัติการศึกษา...................................................................................................... 342

บทที่ 1

บทนํา

1.1 สภาพปญหาและความสําคัญของปญหา

หลักสําคัญในการทํานิติกรรมและสัญญาคือ หลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการแสดงเจตนา ซงมีรูปแบบที่แสดงออกมาเปนรูปธรรม คือ หลักเสรีภาพในการทําสัญญา (Freedom of Contract) โดยบุคคลทุกคนมีอิสระที่จะ ตกลงทําสัญญากับบุคคลใดก็ได และสามารถกําหนดวัตถุประสงคของสัญญา และแบบ ของสัญญาไดเอง โดยกฎหมายจะเขาไปจํากัดเสรีภาพในการแสดงเจตนาบางกรณี เชน ความสามารถของบุคคล แบบ วัตถุประสงค เปนตน แตบุคคลก็มีเสรีภาพในการ แสดงเจตนาที่สามารถที่จะตกลงกันใหแตกตางไปจากบทบัญญัติของกฎหมายก็ได ถากฎหมายในเรองดังกลาวมิใชกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรม อนั ดีของประชาชน จากหลักการดังกลาวจึงทําใหเกิดมีการตกลงทําสัญญากันของบุคคลที่มี ความหลากหลาย โดยเฉพาะในการประกอบธุรกิจในปจจุบัน มีสัญญาเกิดขึ้นจํานวนมาก ทั้งที่เปนเอกเทศสัญญาหรือสัญญาที่มีชื่อ ดังที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชย และสัญญาอื่นที่ไมไดบัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยหรือ เรียกวาสญญาไมมีชื่อนั่นเอง

สัญญาลิสซิ่ง เปนสัญญาไมมีชื่ออยางหนึ่ง และไมไดบัญญัติไวในประมวล กฎหมายแพงและพาณิชย เกิดขึ้นจากการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง เปนธุรกิจประเภทการ บริการจดหาเงินทุน (Financing) โดยฝายที่ตองการทรัพยสินที่เปนเครื่องจักรและอุปกรณ ตางๆ ในการประกอบกิจการแตไมมีเงินลงทุนซื้อ ไดไปติดตอขอใหบุคคลอีกฝายหนึ่งซึ่ง เปนผูประกอบธุรกิจ หรือสถาบันการเงินใหเปนผูลงทุนซื้อทรัพยสิน ที่เปนเครื่องจักรและ อุปกรณตางๆ มา แลวทําสัญญาใหฝายที่ตองการใชทรัพยสินนั้นเชาทรัพยสินนั้นไปใช ประโยชน โดยชําระคาเชาเปนรายเดือน และเมื่อสิ้นสุดสัญญาเชาแลว ก็สามารถมีสิทธิ ตัดสินใจซื้อและเปนเจาของทรัพยสินที่เชาได ในราคาที่ตกลงกันไวลวงหนา ซึ่งราคาที่ซื้อ ขายกันนั้นจะมีมูลคานอยกวาราคาทรัพยสิน โดยสัญญาดังกลาวนั้นเรียกวาสัญญาเชา แบบลิสซิ่ง หรือสัญญาลิสซงิ

1

ในประเทศไทยมีการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ตั้งแตป พ.ศ. 2521 ตอมาไดมีการ ขยายตัวเพิ่มขึ้นตามความตองการใชเครื่องจักรของผูประกอบการอุตสาหกรรมขนาด กลางและขนาดยอม แตเนื่องจากธุรกิจลิสซิ่งเปนเรื่องใหมที่เกิดขึ้น อีกทั้งผูประกอบธุรกิจ ลิสซิ่งมักจะประกอบธุรกิจใหเชาซื้อควบคูกันไปดวย จึงทําใหเกิดความเขาใจวา สัญญา ลิสซิ่ง คือ สัญญาเชาทรัพยและสัญญาเชาซื้อ ซึ่งการเชาทรัพยและการเชาซื้อมีบัญญัติไว ในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยของไทย แตกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งไมมี กฎหมายบัญญัติไวโดยเฉพาะ และไมไดบัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ตอมาเมื่อป พ.ศ. 2534 ไดมีประกาศของกระทวงการคลัง และประกาศของธนาคารแหง

ประเทศไทย เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุนประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบ

ลิสซิ่ง โดยประกาศดังกลาวไดกําหนด ความหมายของสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง หลักเกณฑ และเงื่อนไข และขอกําหนดตางๆ เชน ประเภทของทรัพยสินที่สามารถนํามาใหเชาแบบ ลิสซิ่งได วิธีการคํานวณคาเชา หนาที่และความรับผิดของคูสัญญา และระยะเวลาใน การเชา เปนตน

ในปจจุบัน ผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง มักจะประกอบธุรกิจใหเชาซอรวมกันไปดวย อีก ทั้งยังไมมีกฎหมายเรื่องลิสซิ่งบัญญัติไวเปนการเฉพาะ หลักเกณฑการประกอบธุรกิจ ลิสซิ่งตามประกาศกระทรวงการคลังและประกาศธนาคารแหงประเทศไทยก็มีลักษณะ ใกลเคียงกับลักษณะซื้อขายแบบมีเงื่อนไข ลักษณะเชาทรัพย และเชาซื้อ ตามประมวล กฎหมายแพงและพาณิชยเปนอยางมาก จนทําใหผูที่เกี่ยวของทั่วไปเขาใจวา ลิสซิ่ง คือ เชาซื้อ อีกทั้งในปจจุบันไดมีการบัญญัติกฎหมายเกี่ยวกับการคุมครองผูบริโภค โดยเฉพาะการคุมครองผูบริโภคดานสัญญามาใชบังคับ ตามพระราชบัญญัติคุมครอง ผูบริโภค พ.ศ.2521 (แกไขเพิ่มเติม พ.ศ.2541) และตามกฎหมายฉบับดังกลาวไดให อํานาจคณะกรรมการวาดวยสัญญา ออกประกาศกําหนดหลักเกณฑของสัญญาที่ถูก ควบคุมเพื่อเปนการคุมครองผูบริโภคกอนทําสัญญาไดและไดมีประกาศคณะกรรมการวา ดวยสัญญา เรื่อง ใหธุรกิจใหเชาซื้อรถยนตและรถจักรยานยนตเปนธุรกิจที่ควบคุมสัญญา จึงเกิดปญหาของการเลี่ยงที่จะไมปฏิบัติตามประกาศคณะกรรมการวาดวยสัญญาฉบับ ดังกลาวของผูประกอบธุรกิจใหเชาซื้อรถยนตและรถจักรยานยนต โดยการทําสัญญาเชา แบบลิสซิ่ง หรือสัญญาลิสซิ่งกับผูบริโภค หรือผูเชาซื้อรถยนต หรือรถจักรยานยนตแทน การทําสัญญาเชาซื้อ เพราะสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง หรือสัญญาลิสซิ่ง เปนสัญญาที่ไมถูก ควบคุม จึงสามารถที่จะทําขอตกลงตางๆในสัญญาใหแตกตางไปจากเรื่องเชาทรัพยและ เชาซื้อได อีกทั้งเรื่อง ลิสซิ่ง ก็ไมมีบทบัญญัติของกฎหมายบัญญัติไวเปนการเฉพาะ และเมอมีขอพิพาทเรื่องสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตามสัญญาขึ้นสูการพิจารณาคดีของศาล

แลว เมอไมมีบทบัญญัติของกฎหมายในเรื่อง สัญญาลิสซิ่ง บัญญัติไวเปนการเฉพาะ การ ที่ศาลจะนํากฎหมายมาปรับใชแกคดีจึงตองนําบทกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง ใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยลักษณะซื้อขาย เชาทรัพย เชาซื้อ มาบังคับใชกับ สัญญาลิสซิ่ง

ซึ่งผูเขียนจะไดนําเสนอประเด็นปญหาทางกฎหมาย และเสนอแนวทางในการ แกไขปญหาเกี่ยวกับสญญาลิสซิ่ง ดังนี้

1. ประเด็นปญหาลักษณะของสัญญาลิสซิ่ง

การทําสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง (Leasing) มีวิวัฒนาการมาจากการใหเชาธรรมดา (Rental) ซงในสมัยกอนเปนการใหเชาแบบถือครอง (Lease hold ) ไดแก การใหเชาที่ดิน และอุปกรณทางการเกษตร และจากการใหเชาแบบถือครองธรรมดาไดพัฒนามาเปนการ ใหเชาซื้อ ตอมาระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยมทําใหเกิดการผลิตเพื่ออุตสาหกรรมเปน จํานวนมาก การใหเชาและการใหเชาซื้อจึงไมเพียงพอตอความตองการใชทรัพยสิน ในการประกอบธุรกิจในภาคอุตสาหกรรม สัญญาใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง(Leasing) จึงเกิดขึ้นในการประกอบธุรกิจประเภทบริการจัดหาเงินทุน (Financing) โดยเจริญเติบโต ควบคูกับการใหเชาทรพยประเภทอื่นและการใหเชาซื้อ

การใหเชาแบบลิสซิ่งไดเริ่มมีขึ้นในประเทศสหรัฐอเมริกา มีชื่อเรียกวา Rental Capital ในป ค.ศ.1954 ประเภทสินคาที่สามารถนํามาใหเชาแบบลิสซิ่ง ไดแก รถยนต เครื่องจักรและอุปกรณตางๆในอุตสาหกรรม เครื่องคอมพิวเตอร ตูรถไฟ และ เครื่องจักรที่ใชในการกอสรางดวย กลาวโดยสรุปไดวา ลิสซิ่ง (Leasing) ไมไดมีตนกําเนิด หรือที่มาทางนิติศาสตร แตเมื่อกลาวถึง คําวา ลิสซิ่ง (Leasing) แลว คนทั่วไปมักจะ เขาใจความหมายวา เปนธุรกิจเกี่ยวของกับการเงินการธนาคารหรือสถาบันการเงินตางๆ หมายถึง การบริการจัดหาเงินทุน (Financing) แบบหนึ่ง โดยเปนเครื่องมือในการจัดหา ทรัพยสินประเภทเครื่องจักรอุปกรณ เพื่อนํามาใชประโยชนในกิจการการผลิตและการ ประกอบธุรกิจตางๆแทนการซื้อ ซึ่งการใหบริการในลักษณะลิสซิ่งนี้ จะทําในรูปแบบของ การเชา หรือสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง โดยผูใหเชาจะเปนผูลงทุนซื้อทรัพยสินมาใหเชาแลว เก็บผลประโยชนที่เปนคาเชาทรัพยสินจากผูเชา เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชา ผูเชามีสิทธิเลือกที่ จะซื้อทรัพยสินที่เชาเปนกรรมสิทธิ์ของตนเอง หรือทําสัญญาเชาตอ หรือสงมอบทรัพยสิน ที่เชาคืนใหแกผใหเชาก็ได ตามแตจะตกลงกัน

การทําสัญญาลิสซิ่งระหวางผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งกับผูบริโภคที่เกิดขึ้นตามหลัก เสรีภาพในการทําสัญญาซึ่งผูบริโภคไมมีอํานาจที่จะตอรองเพื่อแกไขหรือเปลี่ยนแปลง

ขอสัญญาได อีกทั้งการเขาทําสัญญาลิสซิ่งของผูบริโภคกับผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ซึ่งผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งในปจจุบันนี้มักจะประกอบธุรกิจใหเชาซื้อไปพรอมกัน และขอตกลงตามสัญญาลิสซิ่งที่คูสัญญาตกลงกันก็มีลักษณะใกลเคียงกันกับลักษณะ ของสัญญาซื้อขายแบบมีเงื่อนไข สัญญาเชาทรัพย และสัญญาเชาซื้อ ตามประมวล กฎหมายแพงและพาณิชยเปนอยางมาก ดังนั้นจึงมีปญหาความหมายของสัญญาลิสซิ่ง วามีลักษณะอยางไร เกิดขึ้นในประเทศใด และประเทศตางๆที่มีการนําสัญญาลิสซิ่งไปใช นั้น มีหลักการและวัตถุประสงคของสัญญาลิสซิ่งที่มีลักษณะเปนแบบเดียวกันกับสัญญา ลิสซิ่งที่เกิดขึ้นหรือไม และเมื่อนําสัญญาลิสซิ่งไปใชแลว ประเทศตางๆมีการบัญญัติ สัญญาลิสซิ่งไวในกฎหมายเพื่อใหเกิดความชัดเจนแนนอนหรือไม ซึ่งผูเขียนมีความ พยายามที่จะคนควาและวิเคราะห ความหมาย ลักษณะ และสาระสําคัญที่เปน วตถุประสงคของสัญญาลิสซิ่งอันควรจะเปน ตามเจตนาของคูสัญญาที่ตองการจะผูกพัน รวมทงความชดเจนของสัญญาลิสซิ่ง วาควรจะมีการบัญญัติไวในกฎหมายหรือไม ตอไป

2. ประเด็นปญหาเรื่องการบังคบใชกฎหมายกับสัญญาลิสซิ่ง การทําสัญญาลิสซิ่งของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งหรือผูประกอบธุรกิจใหเชาซื้อกับ

ผูบริโภคในปจจุบันนี้ โดยลักษณะของธุรกิจลิสซิ่งและธุรกิจการใหเชาซื้อแลวเปนการ ใหบริการทางการเงินอยางหนึ่ง ผูประกอบธุรกิจมักจะมีอํานาจตอรองที่เหนือกวา และจะเปนผูกําหนดเนื้อหาที่เปนขอตกลงในสัญญา โดยการทําสัญญาลิสซิ่งในรูปของ สัญญาสําเร็จรูป โดยที่คูสัญญาอีกฝายหนึ่งที่เปนผูบริโภคไมมีอํานาจที่จะแกไข เปลี่ยนแปลงขอตกลงหรือเงื่อนไขในสัญญาได มีแตเพียงพิจารณาวาจะทําสัญญาหรือไม เทานั้น (take it or leave it) ดังนั้นเมื่อมีการตกลงเขาทําสัญญากันแลว คูสัญญายอมมี ความผูกพันตามขอตกลงในสัญญา เนื่องจากสัญญาลิสซิ่งไมมีบทบัญญัติของกฎหมาย บัญญัติไวเปนการเฉพาะ และไมไดบัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย หลักเกณฑการประกอบธุรกิจลิสซิ่งตามประกาศของกระทรวงการคลัง และประกาศของ ธนาคารแหงประเทศไทยก็มีลักษณะใกลเคียงกับลักษณะของสัญญาซื้อขายแบบมี เงื่อนไข สัญญาเชาทรัพย และสญญาเชาซื้อ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยเปน อยางมาก จนทําใหบุคคลโดยทั่วไปที่เขาทําสัญญาลิสซิ่งเขาใจวา สัญญาลิสซิ่ง คือ สัญญาเชาซื้อ ดังนั้นจึงเกิดปญหาในการที่จะนํากฎหมายมาบังคับใชกับสัญญาลิสซิ่งวา จะนําบทบัญญัติของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยในบรรพ 1 หลักทั่วไป และบรรพ 2 หนี้ โดยการตีความสัญญาซึ่งเปนเจตนาที่แทจริงของบุคคลผูเขาทําสัญญา ซึ่งการตีความสัญญาลิสซิ่งนั้น ตองพิจารณาถึงเจตนาที่แทจริงของคูสัญญาที่ตองการ

ผูกพันและพิจารณาถึงความประสงคในทางสุจริตและพิเคราะหถึงปกติประเพณี ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 368 หรือการวินิจฉัยโดยอาศัยประมวล กฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 4 วรรคสอง โดยอาศัยกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง เพราะกฎหมายเกี่ยวกับเรื่องนี้ยังไมมีการบัญญัติไวโดยเฉพาะ ดังนั้นกฎหมายที่จะนามา ปรับใชแกคดีจึงอาศัยกฎหมายลักษณะเชาทรัพย เชาซื้อ มาบังคับใชกับสัญญาลิสซิ่งใน ฐานะที่เปนบทบัญญัติของกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง ซึ่งผูเขียนมีความพยายามที่จะ

คนควาวิเคราะห ถึงปญหาการบังคับใชกฎหมายกบสัญญาลิสซิ่ง วาควรจะนําบทบัญญต

ในเรื่องใดมาบังคับใชกับสัญญาลิสซิ่ง และหากมีการเขาทําสัญญาลิสซิ่งโดยเขาใจวา เปนการทําสัญญาเชาซื้อ คูสัญญาจะตองผูกพันกันอยางไร โดยผูเขียนจะไดทําการศึกษา คนควาตอไป

3. ประเด็นปญหาเรื่องสิทธิ หนาที่ และความรบผิดของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง เนื่องจากในปจจุบันยังไมมีกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง บัญญัติไวเปนการ

เฉพาะ แตการประกอบธุรกิจลิสซิ่งและการทําสัญญาลิสซิ่งไดรับความนิยม และมีการทํา สัญญาลิสซิ่งเกิดขึ้นจํานวนมาก สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาที่ทําไดตามหลักหลักอิสระ ในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา(Freedom of Contract) ดังนั้นคูสัญญาจึงสามารถที่จะตกลงสิทธิหนาที่ระหวางคูสัญญาในเนื้อหาของ สัญญาไดเอง แตในทางปฏิบัติอาจเกิดปญหาขอพิพาท เรอง สิทธิ หนาที่ และความรบผิด ของคูสัญญาได เพราะสิทธิหนาที่ของคูสัญญาในบางเรื่องไมไดมีการตกลงและกําหนดไว ในสัญญา อีกทั้งในเรื่องสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตามสัญญาลิสซิ่งก็ไมมีกฎหมายบัญญัติ ไว ทําใหในปจจุบันมีการทําสัญญาลิสซิ่งโดยที่คูสัญญายังไมมีความเขาใจถึงสิทธิ หนาที่ และความรับผิดที่จะตองผูกพันตามสัญญาลิสซิ่ง ดงนั้นการทําสัญญาลิสซิ่งโดยไมมีความ เขาใจถึงสิทธิ หนาที่ และความรับผิดดังกลาวจึงถือวาเปนชองวางของสัญญา ดังนั้นเมื่อ มีคดีขอพิพาทขึ้นสูการพิจารณาของศาล การที่ศาลจะวินิจฉัยคดีนั้นไดจะตองวินิจฉยโดย การตีความสัญญา เมื่อสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตามสัญญาลิสซิ่งไมมีกฎหมายบัญญัติไว โดยชัดแจง เหมือนกับสัญญาเชาทรัพย เชาซื้อ และสัญญาซื้อขาย การวินิจฉัยคดีศาลก็ อาจนําหลักกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่งมาใชในการวินิจฉัย โดยอาศัยหลักของมาตรา 4 วรรคสอง ซึ่งสิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ตามประกาศ กระทรวงการคลังกําหนดไว ไมมีความครอบคลุมในเรื่องสําคัญ เชน ความรับผิดใน ความชํารุดบกพรอง และการรอนสิทธิในทรพยสินตามสัญญาลิสซิ่ง สิทธิในการบอก เลิกสัญญาของผูเชาในกรณีที่ทรัพยสินที่เชาชํารุดบกพรอง ซึ่งในปจจุบันนี้ยังไมมีคํา

พิพากษาศาลฎีกาที่ไดวินิจฉัยในประเด็นดังกลาว ทั้งนี้ผูเขียนมีความพยายามที่จะศึกษา วิเคราะหถึงสิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งตามสัญญาลิสซิ่ง โดย ศึกษาวิเคราะหจากกฎหมายสัญญาลิสซิ่งของตางประเทศ และอนุสัญญาวาดวยลิสซิ่ง ทางการเงินระหวางประเทศ ค.ศ.1988 (UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988) เพื่อเปนแนวทางในการบัญญัติหลักเกณฑในการทําสัญญา ลิสซิ่ง เรื่อง สิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง และเปนแนวทาง ปฏิบัติที่เปนไปในทิศทางเดียวกันและถูกตองตามกฎหมายตอไป

4. ประเด็นปญหาเรื่อง สิทธิและหนาที่ของผูบริโภคในสัญญาลิสซิ่ง

เมื่อพิจารณาจากลักษณะของสัญญาลิสซิ่งแลว มักจะเปนสัญญาระหวางผู ประกอบธุรกิจซึ่งเปนผูใหเชาหรือผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง กับผูเชาซึ่งเปนผูใชหรือ ไดรับประโยชนในทรัพยสินที่เชาซึ่งเปนผูบริโภค สัญญาลิสซิ่งดังกลาวจึงเปนสัญญา ระหวางผูบริโภค กับผูประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ เมื่อพิจารณาจากความหมาย และสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่งแลว สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาไมมีชื่ออยางหนึ่งที่ คูสัญญาสามารถที่จะตกลงทําสัญญากันอยางไรก็ได ที่ไมขดตอกฎหมายหรือขัดตอความ สงบเรียบรอยและศีลธรรมอันดีของประชาชน ตามหลักเสรีภาพในการทําสัญญา และ หลักเกณฑตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย แตเนื่องจากหลัก เกณฑเกี่ยวกับ สัญญาลิสซิ่ง ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมิไดบัญญัติไวเปนการเฉพาะ แต กฎหมายที่นํามาบังคับใชกับสัญญาลิสซิ่ง เปนหลักเกณฑตามประกาศของ กระทรวงการคลัง และประกาศของอธิบดีกรมสรรพากร ซึ่งเมื่อพิจารณาหลักเกณฑ เหลานั้นแลวจะพบวา เปนหลักเกณฑที่จํากัดหลักเสรีภาพในการทําสัญญา เชน จํากัดคุณสมบัติของผูใหเชาไวเฉพาะธนาคารพาณิชย บริษัทเงินทุนหลักทรัพย บริษัท เครดิตฟองซิเอร หรือหางหุนสวนนิติบุคคลที่มีทุนจดทะเบียนที่รับชําระแลวไมต่ํากวา

60 ลานบาท จํากัดคุณสมบัติของผูเชาไวเฉพาะนิติบุคคลเทานั้น ซึ่งผูเขียนมีความ พยายามที่จะศึกษาวา สัญญาลิสซิ่งสามารถที่จะทําขึ้นระหวางบุคคลธรรมดากับบุคคล ธรรมดา หรือนิติบุคคลที่ไมใชผูประกอบการกับบุคคลธรรมดาไดหรือไม ตามหลักอิสระ ในทางแพง และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา เพราะขอกําหนดดังกลาวไมเคารพ ขอบเขตทางกฎหมายของบุคคลอื่น ทําใหบุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคลที่ไมมีคุณสมบัติ ดังกลาวไมสามารถที่จะเปนผูใหเชาหรือไมสามารถที่จะตัดสินใจเกี่ยวกับขอบเขตทาง กฎหมายของตนเองดวยตนเองในทางทรัพยสินได โดยจะไดวิเคราะห เปรียบเทียบกับ สัญญาซื้อขายแบบมีเงื่อนไข สัญญาเชาทรัพย และสัญญาเชาซื้อ เพื่อเปนแนวทางในการ

บัญญัติหลักเกณฑในการทําสัญญาลิสซิ่ง เรื่องสิทธิและหนาที่ของผูบริโภคในสัญญา ลิสซิ่ง และเปนแนวทางปฏิบัติที่เปนไปในทิศทางเดียวกันและถูกตองตามกฎหมายตอไป

5. ประเด็นปญหาการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง การสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่งอาจเกิดจาก การเลิกสัญญาซึ่งเปนการทํานิติกรรมอัน

ใหมเพื่อระงับสิทธิ หรือระงับนิติสัมพันธอันเดิมที่มีผลผูกพันระหวางคูสัญญา การเลิก สัญญานั้นเกิดจากคูสัญญาทั้งสองฝายตกลงกันเลิกสัญญาที่ไดทําขึ้นแลว หรือการบอก เลิกสัญญาโดยคูสัญญาเพียงฝายใดฝายหนึ่งเปนฝายบอกเลิกสัญญา โดยที่คูสัญญาอีก ฝายหนึ่ง ไมจําตองเห็นพองดวยซึ่งการเลิกสัญญาโดยวิธีนี้จะตองเปนไปตามบทบัญญัติ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 2 หนี้ เรื่องการบอกเลิกสัญญาโดยขอ สัญญา มาตรา 386 กลาวคือ ไดมีการระบุไวในสัญญาวา ถามีการผิดสัญญาหรือการไม ชําระหนี้อยางใดอยางหนึ่งของคูสัญญาฝายใดฝายหนึ่งก็ใหสิทธิคูสัญญาอีกฝายหนงบอก เลิกสัญญาได และนอกจากนี้ยังมีการบอกเลิกสัญญาโดยบทบัญญัติของกฎหมาย มาตรา 387 กับมาตรา 388 เปนกรณีที่ลูกหนี้ไมชําระหนี้ทําใหเจาหนี้มีสิทธิบอกเลิก สัญญาได และมาตรา 389 เปนกรณีที่การชําระหนี้กลายเปนพนวิสัยเพราะเหตุอยางใด อยางหนึ่งที่จะโทษลูกหนี้ไดเจาหนี้มีสิทธิบอกเลิกสัญญาได โดยวิธีการบอกเลิกสัญญา จะตองมีการแสดงเจตนาบอกเลิกสัญญา โดยคูสัญญาฝายที่มีสิทธิในการบอกเลิกสัญญา ไปยังคูสญญาอีกฝายหนึ่งแลวยอมมีผลทําใหสัญญานั้นระงับสนไปหรือสญญาสิ้นสุดลง

การทําสัญญาลิสซิ่งในปจจุบันนี้ มีการทําสัญญาลิสซิ่งอยู 2 ประเภท คือ สัญญา เชาชนิดลงทุน (Financial Lease) ลักษณะของสัญญาลิสซิ่งประเภทนี้จะมีการตกลง ไมใหผูเชาบอกเลิกสัญญาเชากอนครบกําหนดระยะเวลาในสัญญาเชา และสัญญาเชา ชนิดดําเนินงาน (Operating Lease) ลกษณะของสัญญาลิสซิ่งประเภทนี้ จะมีการตกลง ใหผูเชาสามารถบอกเลิกสัญญากอนครบกําหนดระยะเวลาในสัญญาได ซึ่งกรณีดังกลาว ถือไดวาการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่งโดยขอตกลงในสัญญาลิสซิ่งแตละประเภทนี้มีความ แตกตางกัน และสัญญาลิสซิ่งมักจะมีขอกาหนดหามผูเชาบอกเลิกสัญญาซงเมื่อมีการตก ลงกันไวในสัญญาแลว ผูเชาก็ไมสามารถที่จะบอกเลิกสัญญาโดยอาศัยบทบัญญัติของ กฎหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 3 เอกเทศสัญญา ลักษณะ 4 เชา ทรัพยมาใชบังคับได เพราะตองถือตามเจตนาที่คูสัญญาไดแสดงไวในสัญญาลิสซิ่งตาม หลักความศักดิ์สิทธิของการแสดงเจตนา และเมื่อพิจารณาถึงหลักเกณฑที่นํามาใชบังคับ กับผูประกอบธรกิจลิสซิ่งตามประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขในการอนุญาตให บริษัทเงินทุนประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลีสซิ่ง ขอ 5(8) การบอกเลิกสัญญา เมื่อ ผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวดติด ๆ กัน หรือเมื่อผูเชากระทําผิดสัญญาในขอที่เปน

สวนสําคัญ บริษัทเงินทุนตองแจงการบอกเลิกสัญญาพรอมดวยเหตุผลเปนหนังสือใหผู เชาทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสิบวันนับแตวันที่ผูเชาไดรับหนังสือดังกลาว ในหนังสือ บอกเลิกสัญญานั้นใหระบุดวยวา หากผูเชาชําระคาเชางวดที่คางชําระหรือแกไข การผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญดังกลาว แลวแตกรณี ภายในสามสิบวันนับ แตวันที่ไดรับหนังสือบอกเลิกสัญญาการบอกเลิกสัญญานั้นเปนอันระงับไป ในกรณีที่ผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวดติดตอกัน หรือกระทําผิดสัญญาในขอที่ เปนสวนสําคัญ ภายในสามสิบวันนับแตวันที่ไดรับหนังสือบอกเลิกสัญญา ใหการบอก เลิกสญญานั้นเปนอนระงับไป ซึ่งหลักเกณฑดงกลาวเปนการนําหลักเกณฑในบทบัญญัติ ของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 3 เอกเทศสัญญา มาตรา 574 ลักษณะเชา

ซื้อมาใชกับการบอกเลิกสัญญาลิสซิ่ง

นอกจากนี้การสิ้นสุดของสัญญา อาจเกิดจากการครบกําหนดระยะเวลาตามที่ ตกลงไวในสัญญา ซึ่งเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาดังกลาวแลวสัญญาก็เปนอันระงับสิ้นไป และ เนื่องจากสัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาเชาทรัพยชนิดหนึ่ง และในปจจุบันนี้ไมมีกฎหมาย บัญญัติไวเปนการเฉพาะ ดังนั้นการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่งก็อาจเกิดจากทรัพยสินที่ทํา สัญญาลิสซิ่งนั้นเสียหายหรือสูญหายทั้งหมด สัญญาลิสซิ่งก็ระงับไปทันทีโดยไมตอง คํานึงวาการเสียหายหรือสูญหายนั้นเกิดจากความผิดของฝายใด หรือเกิดจากเหตุสุดวิสัย ซึ่งเปนการนําบทบัญญัติของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 3 เอกเทศสัญญา ลักษณะ 4 เชาทรัพย มาใชบังคับโดยอนุโลม นอกจากนี้ก็ยังมีปญหาวา เมื่อผูเชาใน สัญญาลิสซิ่งตาย หรือตกเปนบุคคลลมละลายในกรณีที่ผูเชาเปนบุคคลธรรมดา หรือผูเชา ที่เปนนิติบุคคลพนสภาพจากการเปนนิติบุคคลแลว สัญญาลิสซิ่งจะสิ้นสุดลงหรือไม

จากขอแตกตางและปญหาตางๆของการสิ้นสุดลงของสัญญาลิสซิ่ง ทั้งที่เปนกรณี ที่มีการตกลงไวในสัญญาที่หามผูเชาบอกเลิกสัญญา กอนครบกําหนดระยะเวลาในการ เชา โดยที่ผูเชาไมสามารถนําบทบัญญัติของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 3 เอกเทศสัญญา ลักษณะเชาทรัพยมาใชบังคับได และการใหสิทธิผูเชาในการบอกเลิก สัญญาเมื่อผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวดติดๆกัน หรือผูเชากระทําผิดสัญญาในขอที่ เปนสวนสําคัญ ซึ่งเปนการนําหลักเกณฑในบทบัญญัติของประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชย บรรพ 3 ลักษณะเชาซื้อมาใชบังคบกับสัญญาลิสซิ่ง รวมทั้งการสิ้นสุดของสญญา เมื่อทรัพยสินที่ทําสัญญาลิสซิ่งนั้นเสียหายหรือสูญหายทั้งหมด ซึ่งเปนการนําบทบัญญัติ ของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 3 เอกเทศสัญญา ลักษณะเชาทรัพยมาใช บังคับกบสัญญาลสซิ่ง ซึ่งขอแตกตางดงกลาวผูเขียนมีความพยายามที่จะศึกษาวิเคราะห

ถึงการสนสุดของสญญาลิสซิ่งวา ควรจะมีหลกเกณฑในการสิ้นสุดของสัญญาอยางไร จึง จะมีความเหมาะสมและใชบังคับไดอยางถูกตองตามกฎหมายตอไป

6. ประเด็นปญหาการควบคุมสัญญาลิสซงเพื่อเปนการคุมครองผูบริโภค

เนองจากในทางปฏิบัติของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งและผูประกอบธุรกิจใหเชาซอ จะ

มีการประกอบทั้งธุรกิจลิสซิ่งและธุรกิจเชาซื้อไปพรอมกัน เพราะเปนการใหบริการทาง การเงินเหมือนกัน แตในการทําสัญญาระหวางผูประกอบธุรกิจกับผูบริโภคมักจะทําเปน สัญญาลิสซิ่ง เพราะสัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาที่ไมถูกควบคุมตามประกาศคณะกรรมการ สัญญา เรื่อง ใหธุรกิจใหเชาซื้อรถยนตและรถจักรยานยนตเปนธุรกิจที่ควบคุมสัญญา ตามกฎหมายวาดวยการคุมครองผูบริโภค และเนื่องจากในปจจุบันยังไมมีกฎหมาย เกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งบัญญัติไวเปนการเฉพาะ แตการประกอบธุรกิจลิสซิ่งและการทํา สัญญาลิสซิ่งไดรับความนิยมและมีการทําสัญญาลิสซิ่งเกิดขึ้นเปนจํานวนมาก แตกฎหมายเกี่ยวกับการคุมครองผูบริโภคไมสามารถที่จะเขาไปควบคุมการกําหนด ขอตกลงในสัญญาลิสซิ่ง เกี่ยวกับสิทธิ หนาที่ และความรับผิดของคูสัญญาซึ่งเปนการ คุมครองผูบริโภคกอนเขาทําสัญญา ในสัญญาลิสซิ่งไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะ การทําสัญญาลิสซิ่งรถยนตและรถจักรยานยนต ทําใหผูประกอบธุรกิจใหเชาซื้อรถยนต และรถจักรยานยนตไปทําสัญญาลิสซิ่งกับผูบริโภคแทนการทําสัญญาเชาซื้อ เพราะสัญญาเชาซื้อเปนสัญญาที่ถูกควบคุมตามกฎหมายเกี่ยวกับการคุมครองผูบริโภค ซึ่งผูเขียนจะไดทําการศึกษาคนควาวิเคราะหขอตกลงในสัญญาลิสซิ่งเกี่ยวกับสิทธิ หนาที่ และความรับผิดของคูสัญญา เพื่อเปนการชวยลดปญหาขอสัญญาที่ไมเปนธรรม และไม เปนการคุมครองผูบริโภคดานสัญญาในสัญญาลิสซิ่ง ตามกฎหมายวาดวยขอสัญญาที่ไม เปนธรรม และกฎหมายวาดวยการคุมครองผูบริโภค รวมทั้งเสนอแนะแนวทางในการ บัญญัติกฎหมายลักษณะสัญญาลิสซิ่ง ที่กําหนดสิทธิ หนาที่ และความรับผิดของ คูสัญญาในสัญญาลิสซิ่ง เพื่อเปนแนวทางในการกําหนดหลักเกณฑเพื่อควบคุมการทํา สัญญาลิสซิ่งที่เปนการคุมครองผูบริโภคทางดานสัญญา ตามกฎหมายวาดวยการ คุมครองผูบริโภค และกฎหมายวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม และมีความเหมาะสมกับ สภาพปญหา และระบบเศรษฐกิจของประเทศไทยตอไป

1.2 วัตถุประสงคของการศึกษา

ลิสซิ่ง

1. ศึกษาแนวคิดพื้นฐานและวิวัฒนาการของหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญา

2. ศึกษาความหมาย ประเภท และสาระสําคญของสัญญาลิสซิ่ง

3. ศึกษาเปรียบเทียบสัญญาลิสซิ่งกับกฎหมายที่บัญญัติไวในประมวล

กฎหมายแพงและพาณิชยลักษณะซื้อขาย เชาทรพย และเชาซื้อ

4. ศึกษาปญหาการนําหลักกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาใชกับสญญาลิสซิ่ง

5. ศึกษาปญหาเรองสิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง

6. ศึกษาปญหาเรื่องสิทธิและหนาที่ของผูบริโภคในสญญาลิสซิ่ง

7. ศึกษาปญหาการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง

8. ศึกษาปญหาการควบคุมสัญญาลิสซิ่งเพื่อเปนการคุมครองผูบริโภค

1.3 ขอบเขตของการศึกษา

1. ศึกษาวิเคราะหกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งตามหลักกฎหมาย ตางประเทศโดยศึกษาในกลุมประเทศ Common Law, Civil Law และอนุสัญญาวา ดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวางประเทศ ค.ศ1988 (UNIDROIT Convention on International Financial Leasing 1988)

2. ศึกษาวิเคราะหกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งในประเทศไทยตามประกาศ

อธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา (ฉบับที่ 53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และเกณฑการคํานวณทุนทรัพยของทรัพยสินที่ให เชาบางประการที่อาศัยอํานาจตามประมวลรัษฎากร

3. ศึกษาวิเคราะหกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งในประเทศไทย ตาม ประกาศกระทวงการคลังซึ่งอาศัยอํานาจตามพระราชบัญญัติธนาคารพาณิชย พ.ศ. 2522 และพระราชบัญญัติการประกอบธุรกิจการเงิน ธุรกิจหลักทรัพย และธุรกิจเครดิตฟองซิเอร พ.ศ. 2522 และพระราชบัญญัติธุรกิจสถาบันการเงิน พ.ศ.2551

4. ศึกษาวิเคราะห เปรียบเทียบ หลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง ในสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่ง เรื่อง การเกิดสัญญา แบบของสัญญา คุณสมบัติของ คูสัญญา ประเภทของทรัพยสินในสัญญา หนาที่และความรับผิดของคูสัญญา และการ สิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง

5. ศึกษาเปรียบเทียบหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งกับสัญญาซื้อขาย สัญญาเชาทรัพย และสัญญาเชาซื้อตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

6. ศึกษาวิเคราะหในเชิงกฎหมายเปรียบเทียบวา ลักษณะของสัญญาลิสซิ่ง เปนสัญญาประเภทใด และการบังคับใชกฎหมายกับสัญญาลิสซิ่งควรจะเปนไปใน ลักษณะใด จึงจะมีความเหมาะสมถูกตองแทจริงตามเจตนารมณของคูสัญญา

7. ศึกษาวิเคราะหปญหาเรื่อง สิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูประกอบ ธุรกิจลิสซิ่งในความชํารุดบกพรอง และความรับผิดในการรอนสิทธิของทรัพยสินใน สญญาลิสซิ่ง

8. ศึกษาวิเคราะหปญหาการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง

9. ศึกษาวิเคราะหปญหาการควบคุมสัญญาลิสซิ่งเพื่อเปนการคุมครอง

ผูบริโภค

1.4 วิธีการศึกษา

ในการศึกษาเพื่อจัดทําวิทยานิพนธฉบับนี้ ผูเขียนไดทําการศึกษาและวิเคราะห ปญหาที่เกิดขึ้นในปจจุบัน โดยเปนศึกษาวิจัยจากเอกสาร (Documentary Research) หนังสือ ตํารา บทความ วิทยานิพนธ วารสาร และแนวคําพิพากษาของศาล รวมทั้ง ขอมูลเอกสารทางกฎหมายที่ปรากฏในรูปขอมูลสื่ออิเลคทรอนิกส และเว็บไซดตางๆ ทั้ง ภาษาไทยและภาษาตางประเทศ

1.5 ประโยชนที่คาดวาจะไดรบ

จากการศึกษาเรื่องสัญญาลิสซิ่ง โดยทําการศึกษาวิเคราะหเปรียบเทียบ สัญญา

ลิสซิ่งในกฎหมายตางประเทศ และกฎหมายของประเทศไทย รวมทั้งการวิเคราะหป เกิดขึ้นกับสญญาลิสซิ่ง ในประเด็นตางๆ ผูเขียนคาดวาจะไดรับประโยชนดังนี้

ญหาท

ลิสซิ่ง

1. ไดทราบแนวคิดพื้นฐานและวิวัฒนาการของหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญา

2. ทําใหทราบความหมาย ประเภท และสาระสําคัญ สิทธิหนาที่ และการ

สิ้นสุดลงของสัญญาลิสซิ่ง

3. ทําใหทราบลักษณะของสัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาประเภทใด และการบังคับ ใชกฎหมายกับสญญาลิสซิ่งควรจะเปนไปในลักษณะใด

4. ทําใหทราบสิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ใน ความชํารุดบกพรอง และความรับผิดในการรอนสิทธิ ของทรัพยสินในสัญญาลิสซิ่ง

5. ทําใหทราบปญหาและแนวทางในการควบคุมสัญญาลิสซิ่งเพื่อเปนการ คุมครองผูบริโภค

6. เพื่อจัดทําขอเสนอแนะใหมีการปรับปรุงและแกไขกฎหมายที่เก่ียวของ ให สอดคลองกับการทําสัญญาลิสซิ่ง ที่เกิดขึ้นจริงในการประกอบธุรกิจในปจจุบัน ทั้งนี้ เพื่อใหเกิดความเขาใจที่ถูกตองเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง และเพื่อเปนการคุมครองผูบริโภค ตอไป

บทที่ 2

แนวความคิดพื้นฐานและวิวัฒนาการของหลกกฎหมายเกยวกบ สัญญาลิสซิ่งในตางประเทศ

การทําสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง (Leasing) มีวิวัฒนาการมาจากการใหเชาธรรมดา (Rental) ซึ่งในสมัยกอนเปนการใหเชาแบบถือครอง (Lease hold ) ไดแก การใหเชา ที่ดินและอุปกรณทางการเกษตร และจากการใหเชาแบบถือครองธรรมดาไดพัฒนามาเปน การใหเชาซื้อ ตอมาระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยมทําใหเกิดการผลิตเพื่ออุตสาหกรรมเปน จํานวนมาก การใหเชาและการใหเชาซื้อจึงไมเพียงพอตอความตองการใชทรัพยสิน ในการประกอบธุรกิจในภาคอุตสาหกรรม สัญญาใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง (Leasing) จึงเกิดขึ้นในการประกอบธุรกิจประเภทบริการจัดหาเงินทุน (Financing) โดย เจริญเติบโตควบคูกับการใหเชาทรัพยประเภทอื่นและการใหเชาซื้อ โดยแยกพิจารณา วิวัฒนาการของประเทศตางๆตามระบบกฎหมายดังนี้

2.1 ประเทศระบบ Common Law

ก. กฎหมายลิสซิ่งของประเทศสหรัฐอเมริกา

การใหเชาแบบลิสซิ่งไดเริ่มมีขึ้นในประเทศสหรัฐอเมริกา มีชื่อเรียกวา Rental Capital ในป ค.ศ.1954 ประเภทสินคาที่สามารถนํามาใหเชาแบบลิสซิ่ง ไดแก รถยนต เครื่องจักรและอุปกรณตางๆในอุตสาหกรรม เครื่องคอมพิวเตอร ตูรถไฟ และเครื่องจักร ที่ใชในการกอสรางดวย กลาวโดยสรุปไดวา ลิสซิ่ง (Leasing) ไมไดมีตนกําเนิดหรือที่มา ทางนิติศาสตร แตเมื่อกลาวถึง คําวา ลิสซิ่ง (Leasing) แลว คนทั่วไปมักจะเขาใจ ความหมายวา เปนธุรกิจเกี่ยวของกับการเงินการธนาคารหรือสถาบันการเงินตางๆ หมายถึง การบริการจัดหาเงินทุน (Financing) แบบหนึ่ง โดยเปนเครื่องมือในการจัดหา ทรัพยสินประเภทเครื่องจักรอุปกรณ เพื่อนํามาใชประโยชนในกิจการการผลิตและการ ประกอบธุรกิจตางๆแทนการซื้อ ซึ่งการใหบริการในลักษณะลิสซิ่งนี้ จะทําในรูปแบบของ การเชา หรือสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง โดยผูใหเชาจะเปนผูลงทุนซื้อทรัพยสินมาใหเชาแลว เก็บผลประโยชนที่เปนคาเชาทรัพยสินจากผูเชา เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชา ผูเชามีสิทธิเลือกที่ จะซื้อทรัพยสินที่เชาเปนกรรมสิทธิ์ของตนเอง หรือทําสัญญาเชาตอ หรือสงมอบทรัพยสิน

13

ที่เชาคืนใหแกผูใหเชาก็ได ตามแตจะตกลงกัน ซึ่งสาระสําคัญของกฎหมายลิสซิ่งของ สหรัฐอเมริกาสามารถแยกพิจารณาไดดงตอไปนี้

คณะกรรมการเพื่อการรวบรวมกฎหมายของมลรัฐ (The Commissioners on Uniform States Laws) ไดใหความเห็นชอบในการบรรจุกฎหมายวาดวยกิจการลิสซิ่งใน วัสดุอุปกรณ (Uniform Equipment Leasing Law) ไวใน The Uniform Commercial Code 1 Article 2A Financial Lease Section 2A-103(g) โดยใหคํานิยามของคําวา “Financial Lease” หมายถึง การลิสซิ่ง ซึ่ง (1) ผูใหเชามิไดเปนผูเลือก ผลิต หรือขาย สินคา (2) ผูใหเชาไดมาซึ่งสินคา หรือสิทธิในความเปนเจาของ หรือสิทธิในการใช ประโยชนเพราะเหตุที่มีการลิสซิ่ง และ (3) สําเนาของสัญญาซงเปนหลักฐานแสดงการซื้อ สินคาของผูใหเชาซึ่งผเชาไดรบขณะหรอกอนลงนามในสัญญาลิสซิ่ง หรือการที่ผูเชาไดให ความเห็นชอบในหลักฐานดังกลาว ถือเปนเงื่อนไขแหงความมีผลของสัญญาลิสซิ่ง ซึ่ง ตามบทบัญญัติดังกลาวจะประกอบไปดวย บทบัญญัติในเรื่องการเยียวยาความเสียหาย ในกรณีที่มีการผิดสัญญา การเยียวยาความเสียหายของผูใหเชา ไดแก การเรียกคืนและ ครอบครองทรัพยสินที่ใหเชา การเรียกคาเสียหายในหนี้คาเชาที่เกิดขึ้นในอนาคต นอกจากนี้ยังไดบัญญัติครอบคลุมไปถึงประเด็นตางๆ ที่คูกรณี ไดมีการตกลงกันไวใน สัญญาดวย เชน การโอนสิทธิในการไดรับประกันจากผูขายไปยังผูเชา และนอกจากนี้ คูกรณียังสามารถมีอิสระในการทําสัญญาเปนอยางอื่นนอกจากที่ไดกําหนดไวใน Article 2A ดังกลาวไดอีกดวย จากบทบัญญัติดังกลาวสามารถแยกลักษณะสําคัญของสัญญา เชาแบบลิสซิ่ง หรือสัญญาลิสซิ่งได ดังนี้

1. คุณสมบัติของผใหเชา

บทบัญญัติใน Article 2A มิไดบัญญัติถึงคุณสมบัติของผูใหเชาหรือผูประกอบ ธุรกิจลิสซิ่งไวโดยผประกอบธุรกิจลิสซิ่งในสหรัฐอเมริกาสามารถแบงได 4 ประเภทดังนี้ 2

1 The Uniform Commercial Code หรือ UCC มีลักษณะคลายกับประมวล กฎหมายแพงและพาณิชยของไทย เปนการรวบรวมหลักกฎหมายของมลรัฐ ตลอดจน หลักกฎหมายจากคําพิพากษาของศาลมลรัฐตางๆ (State Courts) หรือศาลรัฐบาลกลาง (Federal Courts) โดยคณะกรรมการผูทรงคุณวุฒิในสาขานิติศาสตร

2 โชติชัย สุวรรณาภรณ, “แนวคิดเบื้องตนในการกํากับดูแลและพัฒนาธุรกิจ Leasing ในประเทศไทยโดยดูตัวอยางธุรกิจ Leasing ในประเทศสหรัฐอเมริกา,” วารสาร การเงินการคลัง.น.73-74,(กันยายน 2540)

1.1 ผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งที่เปนธนาคารพาณิชย หรือบริษัท Holding company ที่จัดตั้งโดยธนาคารพาณิชยโดยตองอยูภายใตการกํากับดูแลของทางการ และตองปฏิบัติตามกฎหมาย The Bank Holding Company Act. , The competitive Equality Banking Act. และ Regulation Y เนื่องจากเปนสถาบันการเงินที่รับฝากเงิน ของประชาชนจึงไมควรที่จะทําธุรกิจในลักษณะที่ไมใชการใหสินเชื่อหรือที่มีความเสี่ยงสูง เกินไป

1.2 ผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งที่เปนบริษัทในเครือของผูผลิตอุปกรณ หรือ เครื่องจักร (Captive Leasing Companies) เปนผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งที่ผูผลิตอุปกรณ หรือเครื่องจักรตั้งขึ้นมาเพื่อชวยเหลือในการขายสินคาของตนเอง ผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ประเภทนี้ไมไดอยูภายใตการควบคุมของทางการ

1.3 ผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งที่เปนบริษัทในเครือของบริษัทจากตางประเทศ ซึ่งก็มีสิทธิเทาเทียมกับบริษัทที่อยูในประเทศ และถาบริษัทตางประเทศนั้นเปนสถาบัน การเงินก็จะตองถูกควบคุมโดยอยูภายใตการกํากับดูแลของทางการและตองปฏิบัติตาม กฎหมายเชนเดียวกนกับสถาบันการเงินภายในประเทศ

1.4 ผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งอิสระ คือไมมีความเกี่ยวพันทางโครงสรางผู ถือหุนกับสถาบันการเงินและผูผลิต ผูประกอบการประเภทนี้มีมากที่สุดในสหรัฐอเมริกา และไมถูกควบคุมดวยกฎระเบียบใดๆ

บทบัญญัติใน Article 2A มิไดกําหนดคุณสมบัติของผูเชาเอาไวชัดเจน คงมีแต กําหนดใหผูเชาตองนําทรัพยสินที่เชาไปใชในการประกอบอาชีพของตนเทานั้น (Professional Use) ดงนั้นคุณสมบัติของผูเชาจึงเปนไปตามหลักกฎหมายทั่วไปที่จะตอง มีความสามารถในการทํานิติกรรมตามกฎหมาย และตองเปนผูประกอบอาชีพที่ตองใช ทรัพยสินในทางอุตสาหกรรมและพาณิชยกรรม

2. ทรัพยสินทใหเชา

บทบัญญัติใน Article 2A มิไดกําหนดประเภทของทรัพยสินที่ใหเชาไว คง กําหนดแตลักษณะของ Financial Lease วา ผูใหเชาไดทรัพยสินที่ใหเชามาโดยมิไดเปน ผูเลือก หรือจัดหาทรัพยสินเทานั้น เวนแต หามมิใหเชาเครื่องจักร อุปกรณที่มีลักษณะการ ใชงานเฉพาะ ดังนั้นทรัพยสินที่ใหเชาจึงมิไดมีการจํากัดประเภทของทรัพยสินไว เวนแต เครื่องจักรอุปกรณที่มีลักษณะการใชงานเฉพาะเทานั้น และผูใหเชาตองมีกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินที่ใหเชา

3. ระยะเวลาในการเชา

กฎหมายไดกําหนดระยะเวลาในการเชา (Lease Term) ตองไมต่ํากวารอยละ 75

ของอายุการใชงานของทรพยสิน

4. หนาที่ของผใหเชา ผูใหเชามีหนาที่ในการสงมอบทรัพยสินใหแกผูเชาไดใชประโยชนในทรัพยสินที่

เชา และมีหนาที่ในการยอมขายทรัพยสินที่เชาและโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินใหแกผูเชา

5. สิทธิของผูเชา

ในระหวางกําหนดระยะเวลาเชา ผูเชาไมมีสิทธิบอกเลิกสัญญาเชาฝายเดียว แตเมื่อครบกําหนดระยะเวลาในการเชาแลวผูเชามีสิทธิซื้อทรัพยสินที่เชา โดยราคาที่ซื้อ ขายนั้นตองไมต่ํากวารอยละ 10 ของราคาทรัพยสิน และสามารถใชการชําระคาเชาเปน สวนหนึ่งของการชําระราคาซื้อขาย และผูเชามีสิทธิที่จะไดรับโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่ เชาจากผใหเชาดวย

6. หนาที่ของผูเชา

โดยหลักแลว ผูเชามีหนาที่ชําระเงิน เพราะผูใหเชานําทรัพยสินออกใหเชา เนื่องจากตองการเงิน นอกจากนี้ ผูเชามีหนาที่ตองรักษาทรัพยสินที่เชาใหอยูในสภาพดี โดยการประกันภัยทรัพยสิน บํารุงรักษาซอมแซม และจัดหาชิ้นสวนมาทดแทนชิ้นสวนที่ ชํารุด เพื่อใหทรัพยสินอยูในสภาพที่เหมาะสม และสามารถจําหนายหรือใหเชาตอไดเมื่อ สนสุดสัญญาเชา นอกจากนี้ผูเชายังมีหนาที่ที่จะไมเคลื่อนยายทรัพยสินและนําทรัพยสิน ไปวางเปนหลักประกัน

7. ประเภทของสัญญาลิสซิ่ง

ในสหรัฐอเมริกา ลิสซิ่ง (Leasing) ใชในความหมายอยางกวาง กลาวคือ หมายความรวมถึงการเชา (Rent) การเชาซื้อ (Hire-purchase) และการซื้อขายสินคา ผอนสงดวย แตในทางปฏิบัติลักษณะของลิสซิ่งจะมีความแตกตางจากสัญญาเหลานั้น ซึ่งสามารถแบงประเภทของสญญาลิสซงตามลักษณะของเศรษฐกิจไดดงนี้ 3

7.1 Dirty Leases เปนการลิสซิ่งที่มีวัตถุประสงคเพื่อเปนหลักประกัน ซงมีลกษณะคลายกับการกูยืมเงิน (Loans)

3 สุดาทิพย เทวกุล ,“ธุรกิจลิสซิ่ง”, (วิทยานิพนธนิติศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2531) ,น.107.

7.2 Net Leases เปนกิจการทางการเงินที่สําคัญ ในกรณีที่ผูใหเชา จําตองรับความเสี่ยงภัยอยางมากในมูลคาทเหลออยูของวสดุอปกรณ แตในขณะเดียวกนั ก็มีความเปนไปไดที่จะกอใหเกิดผลกําไรแกผูใหเชาไดมากเชนกัน

7.3 Tax Oriented Leases เปนการใหเชาแบบลิสซิ่งที่มีลักษณะ สอดคลองกับบทบัญญัติแหงประมวลรัษฎากร (Internal Revenue Code) ซึ่งมักจะมี การเปลี่ยนแปลงอยูเสมอเพื่อใหรัฐสภาสามารถจัดเก็บภาษีไดในจํานวนมากที่สุด และ เพื่อใหสอดคลองกบนโยบายทางเศรษฐกิจของประเทศ

7.4 Operating Leases เปนการใหเชาแบบลิสซิ่งที่เปนการเชาในระยะ สั้น เปนสัญญาเชาที่ผูเชามีสิทธิบอกเลิกการเชาและคืนทรัพยสินที่เชาใหแกผูใหเชา กอน หมดอายุสัญญาได ทรัพยสินที่เชามักเปนทรัพยสินที่ซื้องายขายคลอง และผูใหเชาก็ มักจะคิดคาเสี่ยงภัยไวรวมกับคาเชาที่เรียกเก็บดวย นอกจากนี้ผูใหเชายังเปนผูรับผิดชอบ ในความชํารุดเสียหายของทรพยสินที่ใหเชาและตองใหบริการเกี่ยวกับการบํารุงรกษา และ ซอมแซมความชํารุดบกพรองดวย การเชาประเภทนี้มีลักษณะเชนเดียว กับสัญญาเชา ธรรมดา (Rent)

7.5 Short Term Rentals คือสญญาเชาที่มีระยะเวลาการเชาสั้น

7.6 Financial Leases สัญญาเชาชนิดลงทุน เปนสัญญาเชาแบบ ลิสซิ่งที่มีระยะเวลาในการเชาปานกลาง หรือตลอดอายุการใชงานของตัวทรัพย โดยผูเชา ไมมีสิทธิบอกเลิกสัญญากอนสิ้นสุดระยะเวลาในการเชา และผูเชาเปนผูมีหนาที่ออก คาใชจายในการซอมแซมและคาบริการอยางอื่น และเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาในการเชาแลว ผูเชาสามารถใชการชําระคาเชาเปนสวนหนึ่งของการกําหนดราคาซื้อขาย และเปนการ ชําระราคาซอขายทรัพยสินที่เชาได

ข. กฎหมายลิสซิ่งของประเทศอังกฤษ

ในประเทศองกฤษ การทําสัญญาเชาแบบลิสซิ่งตองอาศยกฎหมายทวไป และ กฎหมายอื่นทเกี่ยวของมาใชบงคับ โดยกฎหมายองกฤษไดแยกประเภทของสญญาให เชาแบบลิสซงไวในประเภทเดียวกนกับ สญญาเบลเม็นท หมายถึงกรณีทเปน Bailment Lease 4 ซึ่งเปนวิธีการทางกฎหมายอยางหนึ่ง ที่บุคคลที่จะตองการจะซื้อทรัพยสินสิ่งใด

สงหนึ่งแตในขณะนั้นยังไมมีทุนทรพยเพียงพอ อาจจะประกันการครอบครองทรัพยสินนนั้

4 Tom Clark, Leasing,(London : Mc Graw-Hill Book Co.,1978),pp.79-82.

ของตนโดยยงสงวนสิทธิในการใชประโยชนในทรัพยสินนั้นตราบเทาทเขายังชําระคาเชา

ตามจํานวนทกําหนด ซงการคานวณการจํ ายคาเช านั้นตอง มนใจไดวาจานวนเงิํ นที่ผเชู า

จายตามระยะเวลาตามสัญญานนจะสามารถหกกลบคาใชจายตนทุนเริ่มแรกได และเปน การคืนคาใชจายตนทุนใหแกผูใชเชาตลอดอายุของสัญญา1 และจะกลายเปนเจาของ กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนนโดยสมบูรณเมอชําระครบงวดที่ตกลงไว ซงอาจจะตองชําระเงิน เพิ่มขึ้นอีก แตก็เปนจํานวนเพียงเล็กนอยเทานั้น ซงจะตองตกอยูภายใตหลักเกณฑของ กฎหมายคอมมอนลอว (Common Law Rule) เชนเดียวกับสัญญาในทางพาณิชยอนๆ แตในบางกรณี พระราชบัญญัติบางฉบับเชน พระราชบัญญัติวาดวยการใหสินเชื่อแก ผูบริโภค ค.ศ. 1974 (The Consumer Credit Act 1974) และพระราชบญญัติวาดวย ความไมเปนธรรมของขอความในสัญญา ค.ศ. 1977 (The Unfair Contract Term Act 1977) อาจตองนํามาบงคบใชกบสัญญาลิสซิ่งดวย

กฎหมายเกี่ยวกับสัญญา Bailment ไดรับอิทธิพลจากคําพิพากษา ไดพัฒนา

สัญญาเชา (leasing or hiring) ใหมีความหลากหลายมากขึ้น เชน สัญญา finance lease สัญญา operating lease และ สัญญา hire purchase และเนื่องจากสัญญา Bailment มีลักษณะที่ใกลเคียงกับสัญญาใหเชาแบบลิสซิ่ง และสัญญาเชาซื้อ แต สัญญาเชาซื้อก็แตกตางจากสัญญาใหเชาแบบลิสซิ่งตรงที่ สัญญาเชาซื้อไมใชสัญญา Bailment โดยมีหลักเกณฑในการแยกความแตกตาง คือ การมีขอสงวนในการโอน กรรมสิทธิ์ จากลักษณะดังกลาวทําใหการใหเชาทรพยสินแบบลิสซิ่งในประเทศอังกฤษ ไม มีกฎหมายบัญญัติไวโดยเฉพาะ จึงตองนํากฎหมายทั่วไป และกฎหมายอื่นๆที่เกี่ยวของ มาบังคับใช หลักเกณฑของการแยกประเภทของสัญญาวาจะตกอยูภายใตหลักเกณฑ ของกฎหมายใดในอังกฤษ จะตองพิจารณาสัญญาแตละประเภทเสียกอน ซึ่งสามารถ แยกพิจารณาลกษณะที่สําคัญของสัญญาเชาแบบลิสซิ่งไดดังนี้

1. คุณสมบัติของผูใหเชา ดวยเหตุที่ไมมีกฎหมายเรื่องลิสซิ่งบัญญัติไวโดยเฉพาะ จึงไดนํากฎหมายทั่วไป

เกี่ยวกับการเชาทรัพย เชาซื้อ และการซื้อขายแบบมีเงื่อนไข มาบังคับใช คุณสมบัติของ ผใหเชาจึงไมมีกําหนดไว แตมีพระราชบญญัติวาดวยการใหสินเชื่อแกผูบริโภค ค.ศ. 1974 (The Consumer Credit Act 1974) บัญญัติสถานะของเจาของทรัพยสินหรือผูใหเชาไม

5 Robert Drake and James Rider, European Financing Laws,(London : Chancery Law Publishing ,1990 ) , pp 70-73.

จํากัดวา จะเปนบุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลก็ได ที่มีความสามารถตามกฎหมาย สามารถเขาทําสัญญาได

2. คุณสมบัติของผูเชา

ไมมีการกําหนดคุณสมบัติของผูเชาเอาไวอยางชัดเจน ดังนั้นคุณสมบัติของผูเชา จึงเปนไปตามคุณสมบัติของกฎหมายทั่วไป ที่จะตองมีความสามารถในการทํานิติกรรม ตามกฎหมาย และตองเปนผูประกอบอาชีพที่ตองใชทรัพยสินในทางอุตสาหกรรมและ พาณิชยกรรมของตนเอง (Professional Use)

3.ทรัพยสินที่ใหเชา

ไดมีการนํากฎหมายลักษณะเชาทรัพยแบบธรรมดา มาใชกับการใหเชาแบบ ลิสซิ่ง ซึ่งการเชาทรพยดังกลาวอยูภายใตพระราชบญญัติวาดวยการใหสินเชอแกผบริโภค ค.ศ. 1974 (The Consumer Credit Act 1974) มีวัตถุประสงคเพื่อสรางความคุมครอง แกผูบริโภค ซึ่งรวมถึงผูเชาดวย มิไดบัญญัติวา ทรัพยสินประเภทใดตองอยูภายใต กฎหมายนี้ จึงตองถือวาทรัพยสินทุกประเภทตองอยูภายใตการควบคุมของกฎหมายนี้ และผูใหเชาตองเปนเจาของทรัพยสินสามารถที่จะนําทรัพยสินไปให ผูเชา ไดครอบครอง และใชสอยทรัพยสินได ดังนั้นทรัพยสินที่ใหเชาแบบลิสซิ่งไดจึงเปนทรัพยสินทุกประเภท ทั้งอสังหาริมทรัพย และสังหาริมทรัพย แตสัญญาใหเชาแบบลิสซิ่ง จะถูกควบคุมโดย ขอบัญญัติควบคุมการเชา ค.ศ. 1973 (The Control of Hiring Order 1973) โดย ทรัพยสินที่ถูกควบคุมไดแก รถยนตนั่งสวนบุคคลของเอกชน เครื่องรับโทรทัศน วิทยุ และเครองใชไฟฟา เปนตน

4. ระยะเวลาในการเชา

ในสัญญาเชาแบบลิสซงจะกําหนดระยะเวลาในการเชาเทากับอายุการใชงานของ ทรัพยสิน ซึ่งคาเชาจะครอบคลุมราคาทรัพยสิน และคาบริการทางการเงิน (Finance Charge) และสิทธิประโยชนในทางภาษี

5. หนาที่ของผูใหเชา ผูใหเชามีหนาที่ในการสงมอบทรัพยสินใหแกผูเชาไดใชประโยชนในทรัพยสินที่

เชา และมีหนาที่ในการยอมขายทรัพยสินที่เชาและโอนกรรมสิทธิ์ในทรพยสินใหแกผูเชา

6. สิทธิของผเชา ในอังกฤษไมมีกฎหมายบัญญัติเรื่องการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ไวโดยเฉพาะ

จึงตองบังคับตามหลักเสรีภาพในการแสดงเจตนาของคูสัญญา ถามีการตกลงในสัญญา เชาใหผูเชามีสิทธิเลือกซื้อทรัพยสินที่เชาเมื่อสัญญาเชาสิ้นสุดลง ก็ตองบังคับตาม ขอตกลงนั้นและนํากฎหมายลักษณะซื้อขายมาใชบังคับ โดยผูเชาจะยกเลิกสัญญาเชา ฝายเดียวไมได

7. หนาที่ของผูเชา

มีการนําขอบัญญัติควบคุมการเชาค.ศ. 1973 (The Control of Hiring Order 1973) มาบังคับใชกับการใหเชาแบบลิสซิ่ง โดยกําหนดให ผูเชาชําระคาเชาตามสัญญา ในแตละงวดสามารถกําหนดจํานวนที่แนนอนในขณะเริ่มสัญญา ซึ่งจํานวนคาเชาที่ตอง ชําระในแตละครั้งมีอัตราไมนอยกวารอยละ 25 ของคาเชาทั้งหมดตามสัญญา และเมื่อ ส้ินสุดอายุของสัญญาผูเชาไมสามารถที่จะเรียกคืนคาเชาที่ไดชําระไปแลว และผูเชามี หนาที่ตองรักษาทรัพยสินที่เชาใหอยูในสภาพดี โดยการประกันภัยทรัพยสิน บํารุงรักษา ซอมแซมและจัดหาชิ้นสวนมาทดแทนชิ้นสวนที่ชํารุด เพื่อใหทรัพยสินอยูในสภาพที่ เหมาะสมและสามารถจําหนาย หรือ ใหเชาตอได เมื่อสัญญาเชาสิ้นสุดลง ผูเชามีหนาที่ ไมเคลื่อนยายทรัพยสิน และไมนําทรัพยสินไปวางเปนหลกทรัพยค้ําประกัน

8. ประเภทของสัญญาลิสซิ่ง 6

8.1 Finance Leasing

ภายใตสัญญา Finance lease ผูใหเชาจะเขาถือสิทธิ์ในทรัพยสิน และ มี สิทธิในเงินเพื่อการใหกู สิทธิในทรัพยจะยังอยูที่ผูใหเชา สวนผูเชาจะมีสิทธิในการใชสอย ทรัพยตามที่มันมีประโยชน การคํานวณการจายคาเชานั้นตองมั่นใจไดวาจํานวนเงินที่ผู เชาจายตามระยะเวลาตามสัญญานั้นจะสามารถหักกลบคาใชจายตนทุนเริ่มแรกได และ เปนการคืนคาใชจายตนทุนใหแกผใชเชาตลอดอายุของสัญญา

สัญญา Finance lease เปน tax-oriented คือ การใชผลประโยชนทางภาษี เกยวกับกรรมสิทธิ์ในทรัพยเพอเปนชองทางใหผเชาจายคาเชาต่ํากวาที่ควรจะตองจาย

เนื่องจากสัญญา finance lease มุงหมายใหทรัพยอยูกับผูเชาตลอด ระยะเวลาตามวัตถุประสงคของการเชา การคืนทรัพยในทายที่สุดแกผูใหเชาไมไดถูกมุง หมายเอาไว ณ เวลาสิ้นสุดของสัญญาหากมีคุณคาที่เหลืออยูของทรัพยสินใหคุณคา

6 Ibid,pp. 70-72.

ดงกลาวตกไดแกผเชา โดยปกติวิธีที่ถูกใชกนแพรหลายในการไดรับสิทธินี้คือ กําหนดใหมี ระยะเวลาชวงที่สองที่เริ่มนับตั้งแตเวลาสิ้นสุดของระยะเวลาชวงแรก ในระหวางนั้นผูเชา สามารถจายคาเชาเพียงในนามได แตอยางไรก็ตามผูเชาไมมีสิทธิโดยแจงชัดในการไดมา ซึ่งทรัพย ณ เวลาสิ้นสุดของสญญา สิทธิเชนวานั้นอาจจะกอตั้งสญญาเชาซื้อ และผูใหเชา ไมมีสิทธิเขียนความยินยอมเกี่ยวกับคาใชจายตนทุนนอกเหนือจากนั้นไมวาจะเปนกรณี ดังกลาวหรือไม

ภายใตการดําเนินตามสัญญา Finance lease ผูใหเชาตองไมเขาไปยุง เกี่ยวกับชางซอมที่คอยควบคุมตามสัญญาเชา หรือการประกันวาผูเชา จะรักษาทรัพยให อยูในสภาพดีหรือไม แตผูใชเชาตองแนใจวาสัญญาไดสงวนอัตราเงินในการคืนเอาไวแลว ดงนนโดยทั่วไปสัญญา finance lease จะรวมขอกําหนดตางๆไวในสัญญา ดังนี้

1.ขอกําหนดที่กําหนดใหสิทธิแกผูใหเชาเรียกคาเชาที่เหลืออีกตอไป โดยผูเชาตองจายคาเชาไมวาจะสามารถใชทรัพยสินไดหรือไมก็ตาม “Hell of High Water”

2.ขอกําหนดในการแสดงภาษีและขอสันนิษฐานตางๆในจํานวนการ

ชําระคาเชา ที่ตองถูกคํานวณ และการจัดใหมีการแกไขตางๆเพื่อสงวนไวซึ่งการคืนภาษี ภายหลังซึ่งอาจจะเปนขอสันนิษฐานที่ถูกพิสูจนวาไมถูกตองหรือหรือไมถูกตองตั้งแตตน

3.ขอกําหนดตางๆในกรณีที่สัญญาสิ้นสุดกอนเวลาอันควร ผูใหเชา ตองไดรบจํานวนเงินเทากับการชําระคาเชา ในปจจุบันโดยตองยอมรับวาสัญญาเชายังคง ดําเนินตอไปตามระยะเวลาเดิมที่ไดกําหนดไว พรอมกับคาชดเชยที่ตองจายเพิ่มในกรณีที่ สัญญาสิ้นสุดกอนกําหนด เนื่องมาจากขอเท็จจริงที่วาการชําระคาเชาถูกเรงใหเกิดขึ้น และจํานวนเงินดังกลาวที่ไดรับมากอนหนาอาจจะถูกผูใหเชานําไปใชในการลงทุนใหม และ รวมถึงราคาที่สามารถเปลี่ยนเปนตัวเงินไดของทรัพยในขณะที่สัญญาสิ้นสุดกอน เวลาอันควรถามี

Finance leasing มี 3 ประเภท ดังนี้

ก. Full Amortization Lease เปนการลิสซิ่งที่ระยะเวลาในการเชาไดถูก กําหนดไวเปนระยะเวลาเทากับอายุการใชงานของทรัพยเกิดขึ้นในการลิสซิ่งรถยนตซึ่ง แบงเปน 2 ชวง ในชวงแรกคาเชาจะครอบคลุมราคาเต็มจํานวนของรถยนตบวกกับ คาบริการทางการเงิน (Finance Charge) และในชวงทสอง สามารถขยายตอจากการเชา ระยะเวลาที่หนึ่งได โดยไมมีการกําหนดคาเชาเอาไว เมื่อสัญญาเชาสิ้นสุดลงผูใหเชาจะ ขายรถยนต และเงินที่ไดจากการขายรถยนตจะคืนใหแกผูเชาในฐานที่เปนคาเชาที่ไดรับ คืน ซึ่งในกรณีนี้ผูเชาเปนผูรับความเสี่ยงในราคาที่ลดลงของทรัพยสินนั้น

ข. Open-Ended Lease เกิดขึ้นในการลิสซิ่งรถยนต โดยบริษัทลิสซิ่งจะ ซื้อทรัพยสิน คือรถยนต ตามคําขอของผูเชาและจะนําไปทําการลิสซิ่งแกผูเชาภายใน ระยะเวลาทไดตกลงกันไว โดยผูเชามีสิทธิทจะเลือกซอทรัพยสินเมื่อสิ้นสุดการเชาในเวลา ใดก็ไดภายหลังระยะเวลาขั้นต่ําไดสิ้นสุดลง โดยปกติแลวระยะเวลาขั้นต่ําจะเทากับ 12 เดือน โดยการชําระเงินคาเชางวดสุดทายจะมีการกําหนดไวลวงหนาเปนจํานวนรอยละ ของราคารถยนต

ค. Balloon Leasing เกิดขึ้นในสัญญาลิสซิ่งรถยนต โดยผูเชาตกลงที่จะ ชําระคาเชาและมีสิทธิเลือกซื้อรถยนต หลังจากระยะเวลาในการเชาไดสิ้นสุดลงแลว โดย สามารถซื้อไดในราคาตามมูลคาทเหลืออยูของทรัพยสินนั้น

8.2 Contract Hire หรือ Operating leases

ภายใตสัญญา operating lease มุงหมายใหผูเชาไดใชประโยชนในทรัพยสินแต

เพียงบางสวนเทานั้น โดยผูใหเชาอาจใหเชาทรัพยสินมากกวาครั้งหนง

หรือ อาจใหม

ีผเชา

หลายคนในเวลาเดียวกันก็ได สัญญานไมไดคาดหวังใหคาใชจายตนทุนเริ่มแรกนั้นถูกหัก กลบโดยสมบูรณในระหวางอายุของสัญญาเชาแตอยางใด อีกท้งการจายคาเชาก็ไมนํามา คํานวณบนขอสันนิษฐานนี้ดวย จํานวนของการจายคาเชาจะคํานวณจากราคาตลาดหรือ ราคากลาง ซึ่งสะทอนใหเห็นวาไมเพียงแตขอกําหนดความยินยอมจะมีผลตอผูใหเชา เทานั้น แตยังรวมถึงคุณคาที่เหลืออยูของทรัพยที่ใหเชา ณ เวลาส้ินสุดสัญญาเชาอีกดวย ผูใหเชาตองการคาใชจายตนทุนคืน และ ตองการไดผลกําไรคืนจากการใหเชาอีก หรือ การขายทรัพยสิน ณ เวลาสิ้นสุดของสัญญาเชา

ดังนั้นภายใตสัญญา operating lease ความเสี่ยงทางเศรษฐกิจจะยังคงอยูที่ ผูใหเชา ความเสี่ยงดังกลาว เชน ความชํารุดบกพรองของทรัพย การที่ทรัพยสินเสียหาย และ การซอมแซมทรัพยสินในกรณีที่มันเสียหาย ความเสียหายในภัยพิบัติ และ ความ เสี่ยงในความลาสมัยของทรพย ในสวนสิทธิประโยชนที่เหลืออยูของทรัพยซึ่งอาจจะเปน สาระสําคัญ ณ เวลาที่สัญญาสิ้นสุดยังคงอยูกับผใหเชาดวย

ดังนั้นภายใตสญญา operating lease ผใหเชาตองมนใจวาตนมีความสามารถใน การเอาทรัพยสินกลับมาได ในเรื่องของเงื่อนไขในการคืนทรัพยสินนั้น ทรัพยสินดังกลาว ตองไดรับการประกันความเสียหายในระยะเวลาของสัญญาอีกดวย ดังนั้นในเบื้องตนจึง ตองแนใจกอนวา ทรัพยสินอยูในสภาพที่เหมาะสม และตองมีการชดใชคาเสียหายเต็ม จํานวนในกรณีที่มีความรับผิดบางประการเกิดขึ้นนอกเหนือการเชาทรัพยสินดังกลาว ซึ่ง

ทรัพยสินนั้นตองไดรับการรับประกันอยางเพียงพอกับดอกเบี้ยที่ผูใหเชากําหนดไว และ สวนอื่นๆที่ถูกเคลื่อนยาย ถูกนํากลับคืน หรือถูกแทนที่

เนื่องจากความเสี่ยงทางเศรษฐกิจอันเกี่ยวกับทรัพยสินภายใตสัญญา operating lease ไมไดอยูที่ผูเชา ดังนั้น สัญญา operating lease จึงไมตองแสดงบัญชีงบดุลของผู เชา ผูเชาจึงไมตองระบุ ทรัพยสิน หรือ การจายคาเชาลงบนบญชีงบดุลดังกลาว

contract hire เกิดขึ้นในสัญญาลิสซิ่งรถยนต โดยผูใหเชาจะจัดหารถยนต ใหแกผูเชา และมีการกําหนดระยะเวลาในการเชาไว โดยผูใหเชาจะตองรับผิดชอบใน ราคาที่ลดต่ําลงตามระยะเวลาของทรัพยสินที่ใหเชา และเมื่อสัญญาเชาสิ้นสุดลงแลว รถยนตจะตองคืนใหกับผูใหเชา ซึ่งจะเปนผูไดรับผลกําไรหรือขาดทุนจากการขายรถยนต ที่ใหเชา และในสัญญา contract hire อาจมีขอตกลงเพิ่มเติมเกี่ยวกับการบํารุงรักษา ซอมแซมทรพยสิน ซึ่งโดยปกติผูใหเชาจะเปนผูรับผิดชอบในการซอมแซมและบํารุงรักษา ทรัพยสิน รวมทั้งการหารถยนตแทนที่ในกรณีที่จําเปน

ความแตกตางของสัญญาลิสซิ่ง (finance lease) กับสัญญาเชาซื้อ (hire purchase contract) ในประเทศอังกฤษ

สัญญา hire purchase และสัญญา finance lease มีความคลายคลึงกันใน หลายๆเรื่อง ภายใตการดําเนินการตามสัญญาเชาซื้อนั้น ทรัพยสินที่เจาของขายนั้นเพื่อ สินเชื่อบาน ซึ่งใหเชาทรัพยแกผูใหเชา ผูใหเชาจะจัดใหมีการมัดจํา และ การจายเงินที่ตก ลงกันตามระยะเวลาการเชา ซึ่งตางกับ สัญญา finance lease ตรงที่ ผูใหเชาการจัดการ เชาซื้อตองไดรับความยินยอมอยางแจงชัดในการไดมาซึ่งทรัพยสินสําหรับจํานวนเงินที่ตั้ง เอาไว ณ เวลาสิ้นสุดสัญญาเชา

โดยทั่วไปการดําเนินการตามสัญญาเชาซื้อ จะกระทําเปนกิจจะลักษณะในทุก สวนๆของทรัพยนั้น และ ผูเชายังมีสิทธิในการเลือกการไดมาซึ่งทรัพยสิน การดําเนินการ ตามสัญญาเชาซื้อถือเปนวัตถุประสงคทางบัญชีในการดําเนินการจัดการทรัพยสิน อยาง เดียวกันเพื่อผูใหเชา ดังนั้นทรัพยดังกลาวตองถูกระบุอยูในบัญชีงบดุลของผูใหเชา และ คาเชาที่ยังไมไดชําระถือเปนความผิด เนื่องจากจุดประสงคในการใหสิทธิในการเขียน ขอกําหนดเพิ่มเติมนั้น ผูใหเชาจะอยูในฐานะเจาของทรัพยสินในระยะแรก ของการ ดําเนินการ และตองสิทธิในการเรียกรองขอกําหนดเพิ่มเติมอนๆในลักษณะเดียวกันดวย

เนื่องจากสัญญาเชาซื้อถูกใชกันอยางแพรหลายในหมูผูบริโภค สิทธิทางการเงิน ของพวกเขาจึงตองถูกควบคุมโดย พระราชบัญญัติทางการเงินเกี่ยวกับผูบริโภค (The Consumer Credit Act) ซึ่งดูแลจัดการเรื่องการเงินของผูบริโภค

2.2 ประเทศระบบ Civil Law

ก. กฎหมายลิสซิ่งของประเทศฝรั่งเศส

การใหเชาแบบลิสซิ่งในประเทศฝรั่งเศส เรียกอีกอยางหนึ่งวา credit-bail โดย สภาพถือวา เปนเรื่องของการประกอบธุรกิจใหความชวยเหลือทางดานเงินทุนขั้นพื้นฐาน (basically financial in nature) สําหรับรูปแบบอื่นๆของธุรกิจใหเชาแบบลิสซิ่ง เชน operating lease นั้นในฝรั่งเศสถือวาเปนกรณีของการใหเชาโดยทั่วๆไป (hiring) และ ตองตกอยูภายใตบังคบแหงกฎหมายพาณิชยของฝรงเศส

ในฝรั่งเศสไดบัญญัติกฎหมายเกี่ยวกับลิสซิ่งไวโดยเฉพาะ โดยผูประกอบธุรกิจให เชาแบบลิสซิ่งตองถูกควบคุมภายใตกฎหมายเลขที่ 66/455 ลงวันที่ 2 กรกฎาคม ค.ศ. 1966 ซึ่งเปนกฎหมายที่วาดวยการกําหนดขอบเขตของธุรกิจใหเชาแบบลิสซิ่ง และตัว บุคคลผูประกอบธุรกิจที่เกี่ยวของกับการใหเชาแบบลิสซิ่ง โดย crédit-bail ไดถูกใหคํา นิยามตามกฎหมายดังกลาววาเปนการปฏิบัติการทเกี่ยวกับการใหเชาแบบลิสซิ่ง ในสินคา ทุน หรือวัสดุเครื่องมือเครื่องใชที่มีการซื้อขายเพื่อนํามาใชในกิจการ โดยผูประกอบการ ลิสซิ่งยังคงเปนเจาของกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินดังกลาว และในการปฏิบัติการของบริษัท ดังกลาว อาจอนุญาตใหผูเชาสามารถที่จะขอซื้อทรัพยสิน สินคา หรือวัสดุ เครื่องมือ เครื่องใช ที่เชานั้นได ไมวาจะโดยทั้งหมดหรือบางสวนในราคาที่ตกลงกัน หรืออยางนอย เทากับราคาปกติที่จายเปนคาเชาอยู

หรือกลาวอีกนัยหนึ่งวา สญญา finance lease ในภาษาฝรั่งเศสเรียกวา crédit- bail คือ สัญญาเชาที่เชาทั้งสังหาริมทรัพยควบคูไปกับสิทธิในการซื้อทรัพยสิน ที่ราคาใน ทรัพยสินนั้นตองคํานึงถึงคาเชาตองถูกจายดวย สัญญาลิสซิ่งในฝรั่งเศสนั้น คือ การ ใหบริการทางการเงินโดยอาศัยใหธนาคาร หรือ บริษัททางการเงินซื้ออสังหาริมทรัพย หรือ ทรัพยสินสวนบุคคลตามความตองการของลูกคา และ ใหเอาทรัพยสินดังกลาวใหลูกคา เชาตามคาเชาที่ไดตกลงกนไว กับ สิทธทางเลือกในการซื้อทรพยสินนั้น ณ เวลาสิ้นสุดของ ระยะเวลาตามสัญญา 7 ดังนั้นใน สัญญา leasing นั้นจะเปน สัญญาที่มีคูสัญญา 3 ฝาย เสมอ 8

7 Alexis Maitland Hudson , France Practical Commercial Law , (London : Longman Group Ltd ,1991 ) ,pp.167-168.

8 Ibid,p.169.

ในฝรั่งเศสนนมีเพียงสถาบนทางการเงินเทานั้นที่สามารถเปนผูทําสัญญา crédit- bail ในสังหาริมทรัพยตามกฎหมายได สวนสัญญาแบบอื่นที่ไมใชสัญญา crédit-bail

บริษัทตางๆที่ไมใชธนาคาร หรือ สถาบันการเงินสามารถทําได นอกจากนี้ธนาคารแหง ประเทศฝรั่งเศสยังอนุญาตใหผูประกอบการและผูผลิตสินคา มีสวนเขามาในสัญญา crédit-bail ในฐานะผูใหเชาในผลิตภัณฑ หรือ สินคาของพวกเขาอีกดวย และใน กฎหมายฉบับดังกลาว ก็ใหใชบังคับ กับการทําสัญญาลิสซิ่งอันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยที่ ถูกใชเพื่อวัตถุประสงคเฉพาะ การกอสรางและอุปกรณตนทุนรวมทั้ง Goodwill

การทําสัญญา crédit-bail นั้น ตองทําการจดทะเบียนเปนเอกสารสาธารณะไว เปนหลักฐาน หากไมจดทะเบียนตามที่กฎหมายกําหนดจะมีผลเกิดขึ้นกับกรรมสิทธิ์ของผู เชาในทรัพยสินที่ใหเชา เพราะอาจจะไมสามารถบังคับไดตามกฎหมายระหวางผูเชากับ บุคคลที่สามได

ภายใตบังคับของกฎหมายภาษีฝรั่งเศส ทรัพยที่เปนวัตถุแหงการเชานั้นยอมตอง เสื่อมราคาไปตามสภาพปกติของทรพย โดยไมจําตองพิจารณาถึงระยะเวลาในการเชา

การเชาทรัพยสินสวนบุคคลจะตองนําไปจดทะเบียนแบบพิเศษ ณ ศาลพาณิชย (the Commercial Court) ในพื้นที่ที่ผูเชาดําเนินธุรกิจอยู สัญญาเชาอสังหาริมทรัพยที่ นานเกินกวา 12 ป ตองมีการบันทึกไวในสํานักการจดทะเบียนที่ดิน (the Land Registry) หากไมทําตามที่กฎหมายกําหนด สัญญาเชาดังกลาวจะเปนโมฆะไมสามารถใชยันกับ บุคคลที่สามไดตามกฎหมาย 9 ดังนั้น โดยปกติสัญญา finance lease ตองระบุระยะเวลา ในการมีอยูโดยปกติของทรัพยสินที่ใหเชาลงไปดวย ซึ่งสามารถแยกลักษณะสําคัญของ สัญญาลิสซิ่ง ในประเทศฝรั่งเศสไดดังนี้

1. คุณสมบัติของผูใหเชา

ผูประกอบธุรกิจลิสซิ่งในฝรั่งเศส สวนใหญดําเนินการโดยสถาบันการเงิน และ บริษัทลิสซิ่งโดยทั่วไปมีสถานะทางกฎหมายเปนบริษัทเงินทุน (financial enterprise) ผู ประกอบกิจการจะตองไดรบอนุญาตจากกระทรวงการคลัง ดังนั้น ผูใหเชาจึงเปนธนาคาร พาณิชยและสถาบันการเงิน และมีคุณสมบัติตามที่กฎหมายกําหนดไว เชน จะตองมีทุน เบื้องตนจํานวน 100,000 ฟรังค และตองจดทะเบียนกับสภาการเงินแหงชาติ (Conseil National du Cre’dit) นอกจากนี้ธนาคารแหงประเทศฝรั่งเศสยังอนุญาตให ผูประกอบการและผูผลิตสินคามีสวนเขามาในสัญญา crédit-bail ในฐานะผูใหเชาใน

ผลิตภัณฑ หรือ สินคาของพวกเขาอีกดวย 10 และในฝรั่งเศสมีเพียงสถาบันทางการเงิน เทานั้นที่จะสามารถทําสัญญา finance lease ในการเชาอสังหาริมทรัพยได

2. คุณสมบัติของผูเชา ประเทศฝรั่งเศสมิไดกําหนดคุณสมบัติของผูเชาเอาไวชัดเจน คงมีแตกําหนดใหผู

เชาตองนําทรัพยสินที่เชาไปใชในการประกอบอาชีพของตนเองเทานั้น คือจะตองใช ทรัพยสินในทางอุตสาหกรรมและพาณิชยกรรม เทานั้น

3. ระยะเวลาในการเชา

กฎหมายกําหนดไว ใหมีระยะเวลาเทากับอายุการใชงานของทรัพยสิน หากเปน สัญญาเชาอสังหาริมทรัพยที่นานเกินกวา 12 ป ตองมีการบันทึกไวในสํานักการจด ทะเบียนที่ดิน (The Land Registry) หากไมทําตามที่กฎหมายกําหนดสัญญาเชา ดังกลาวจะเปนโมฆะไมสามารถใชยันกับบุคคลที่สามไดตามกฎหมาย

4. ทรัพยสินที่ใหเชา

ประเทศฝรั่งเศสไดมีระเบียบของ crédit-bail วา ทรัพยสินที่ใหเชาตองเปน ทรัพยสินเฉพาะสินคาทุนหรือวัสดุเครื่องมือเครื่องใช ที่มีการซื้อขายเพื่อนํามาใชในกิจการ รวมทั้งกฎหมายไดอนุญาตใหบริษัทลิสซิ่งใหเชาเครื่องจักรอุปกรณที่มีลักษณะเพื่อการใช งานเฉพาะได และในฝร่ังเศสมีเพียงสถาบันทางการเงินเทานั้นที่จะสามารถทําสัญญา finance lease ในการเชาอสังหาริมทรัพยได

6.หนาที่ของผูใหเชา ผูใหเชามีหนาที่ในการสงมอบทรัพยสินใหแกผูเชาไดใชประโยชนในทรัพยสินที่

เชา และ มีหนาที่ในการยอมขายทรัพยสินที่เชาและโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินใหแกผูเชา

1. สิทธิของผูเชา

ในการสัญญาลิสซิ่ง ผูเชาจะไดรบสิทธิในการใชสอยทรัพยไดตามความพอใจของ ตน และ เมื่อสิ้นสุดสัญญา ผูเชาอาจจะซื้อทรัพยสินที่ใหเชานั้นภายหลังหรือไมก็ได ใน กรณีที่สัญญาเชามีการกําหนดสิทธิเพียงฝายเดียวในการซื้อทรัพยสินที่ใหเชาของผูเชา ผู เชาตองระบุลงไปดวยวา สิทธิดังกลาวนั้นจะถูกใชเมื่อใด และ ภายใตเงื่อนไขอะไร ใน กรณีที่สญญาเชาดังกลาวเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย บรรดากฎ และ ระเบียบตางๆที่วาดวย

สิทธิเพียงฝายเดียวในการซื้ออสังหาริมทรัพย ใหใชโดยขอยกเวนของขอกําหนดที่ซึ่ง สิทธิ เพียงฝายเดียวในการซื้อทรัพยสินนั้นถูกจดทะเบียนในสิทธิทางภาษีตามกฎหมาย 11

8.หนาที่ของผูเชา

โดยหลักแลว ผูเชามีหนาที่ชําระเงิน เพราะผูใหเชานําทรัพยสินออกใหเชา เนื่องจากตองการเงิน นอกจากนี้ ผูเชาไมมีสิทธิบอกเลิกสัญญาเชาฝายเดียวในระหวาง อายุสัญญาเชา และผูเชามีหนาที่ตองรักษาทรัพยสินที่เชาใหอยูในสภาพดี บํารุงรักษา ซอมแซมและจัดหาชิ้นสวนมาทดแทนชิ้นสวนที่ชํารุด เพื่อใหทรัพยสินอยูในสภาพที่ เหมาะสมและสามารถจําหนาย หรือ ใหเชาตอได เมื่อสัญญาเชาสิ้นสุดลง ผูเชามีหนาที่ ไมเคลื่อนยายทรัพยสิน และไมนําทรัพยสินไปวางเปนหลักทรัพยค้ําประกัน นอกจากนี้ผู เชายงมีหนาที่ในการประกันภยในทรัพยที่ใหเชาตามสัญญาเชาปกติ

9. ประเภทของสัญญาลิสซิ่ง

ในประเทศฝรั่งเศส มีรูปแบบของการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่งอยู 2 ประเภท

9.1 Locating Simple เปนสัญญาลิสซิ่งที่เครงครัด สัญญาลักษณะนี้ไมอาจที่ จะกอใหเกิดสิทธิแกผเชาที่จะเลือกซื้อทรัพยสินได แตทรัพยสินนั้นอาจขายใหแกผูเชาเมื่อ สญญาสนสุดลงแลว แตทั้งนี้ผูเชาและผูใหเชาไมตองผูกพันที่จะซื้อขายทรัพยสิน สัญญา ลิสซงลกษณะนี้จะอยภายใตกฎหมายทั่วไป และบริษัททุกชนิดสามารถเขาทําสัญญาได

9.2 Finance Leasing or Crédit-bail เปนรูปแบบการเชาที่ผูเชามีสิทธิที่จะซื้อ ทรัพยสินที่เชาได ไมวาทั้งหมด หรือแตบางสวนในราคาที่ตกลงกัน หรืออยางนอย ก็ เทากับราคาปกติที่จายเปนคาเชาอยู เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชาแลว

ข. กฎหมายลิสซิ่งของประเทศเยอรมัน

การทําสัญญาลิสซิ่ง จะถูกทําในกรณีที่ ผูเชาซึ่งยึดถือสิทธิตามกฎหมายใน อสังหาริมทรัพยที่ใหเชาจัดใหมี upfront financing (การเงินลวงหนา) ในสวนของผูเชา ทําไดโดยเขามาทําสัญญาเชา และ รับผิดชอบในการชําระคาเชาใหแกผูใหเชาครบถวน ตามสัญญา รวมถึง คาใชจาย refinancing ที่เกิดจากผูใหเชา และคาเสื่อมราคาในทรัพย

ทใหเชาดวย 12 ในเยอรมนสัญญา financing leasing ถือเปนสญญาเชาที่ผิดจากสัญญา เชาทวไป ซึ่งมีลักษณะพิเศษตรงที่ผเชาไดกําหนดสินคา และเปนหนี้ในการหักกลบลบหนี้ เต็มจํานวน ในราคาของสินคา บรรดาความเสี่ยงทโอนไปยังผเชาตามขอตกลง 13 นบแตป 1970 เปนตนมา ไดการหลั่งไหลของเงินและภาษี นําไปสูการพัฒนามาตรฐานของ สัญญา Leasing ประเภทใหม ซึ่งคลายคลึงกับสัญญา Leasing ในประมวลกฎหมาย แพงเยอรมันใน มาตรา 535 ในสวนที่ผูใหเชาอนุญาตใหผูเชามีสิทธิในการใชวัตถุที่ใหเชา เพื่อใชยันการเชา อยางไรก็ตามสัญญาประเภทนี้ไดสรางความสัมพันธระหวางสามฝาย ดวยกนคือ 14

(1) ผูผลิต หรือ ผูขาย ทรพยสินอันเปนวัตถุแหงสญญาเชา

(2) ผูใหเชาซึ่งอยูในฐานะผูซื้อทรัพยสินอันเปนวัตถุแหงสัญญาเชาและ

(3) ผเชาซึ่งอยูในฐานะผใชทรัพยสินอันเปนวตถุแหงสัญญาเชานั้น

และภายใตการจัดทําสัญญาเชาลิสซิ่งดังกลาว ทําใหสัญญาลิสซิ่งมีความ แตกตางจากสัญญาเชาตามมาตรา 535-580a แหงประมวลกฎหมายแพงเยอรมัน ดงนี้ 15

(1) ผใหเชาทําใหเสียโดยสมบูรณซึ่งหนาทในการบํารุงรักษาทรัพยสินอันเปน วัตถุแหงสัญญาเชา และ บรรดาหนี้ค้ําประกันตางๆ และ แทนที่ผูใหเชาจะโอนสิทธิในการ

ค้ําประกันแกผูเชา ที่ซึ่งผูเชาสามารถใชสิทธิดังกลาวยันกับผูผลต เปนวัตถุแหงสญญาเชาจากการซื้อ และ

หรือ ผูขายทรัพยสินอัน

12 Robert Drake and James Rider,supra note 5, pp.149-150.

13 Kare Lilleholt,Anders Victorin l,Andreas Fotschl,Berte-Elen R. Konow,Andreas Meidell, Amund Bjoranger Torum. Principles of European Law Study Group on a European Civil Code Lease of Goods,(New York : Oxford University Press, 2008).

14 Marco Ardizzoni,Bjoern Bodewaldt, Thilo Von Bodungen , Kristofer Bott, Marco Hartmann-Ruppel, Chistof Kleinmann, Klaus Kupka , Ralf Luedeke , Matthias Menke , Ursel Pall , Felix Prozorov- Bastians ,Dietmar Voelker , Franzjska Wagner ,Sarah Wilkens ,and Florian Wolff , German Tax and Business Law , (London : Sweet&Maxwell ,2005) ,pp.1041-1042.

15 Ibid,p.1042.

(2) ตามหลักเกณฑที่วา คูสัญญาไดตกลงกันกําหนดระยะเวลาพื้นฐานใน การเชาทรัพยสินอันเปนวัตถุแหงสัญญาเชาเอาไว นับเปนกฎเกณฑที่ซึ่งถูกหักกลบอยาง เต็มรูปแบบในระหวางระยะเวลาพื้นฐานเชนนั้นของสัญญาเชา กับสิทธิในการขยาย ระยะเวลา หรือ สิทธิในการซื้อทรัพยสินอันเปนวัตถุแหงสัญญาเชาภายหลังสัญญาเชา สิ้นสุดลง

นอกจากนี้ในสัญญาลิสซิ่ง บรรดาความเสี่ยงที่โอนไปยังผูเชาตามขอตกลง และ อันหลังนี้ไมมีการเยียวยาความเสียหายในกรณีขาดความตกลงกันกับผูใหเชา และ นอกจากนี้สิทธิการเยียวยาแกไขความเสียหายของผูใหเชากับผูจัดหาทรัพยสินจะถูกโอน ไปยังผูเชา ความสัมพันธทางกฎหมายระหวางผูเชาผูจัดหาทรัพยสินจะถูกจํากัดเพื่อการ เยียวยาความเสียหายเทานี้ โดยไมคํานึงถึงในฐานะความสัมพันธกันในทางสัญญา 16 ซึ่งสามารถ สรุปสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่ง ในประเทศเยอรมัน ไดดังตอไปนี้

1. คุณสมบัติของผูใหเชา ไมมีกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งบัญญัติไวโดยเฉพาะ ดังนั้นผูใหเชาจึงเปน

บุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลก็ได

2. คุณสมบัติของผูเชา ไมมีกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซ่ิงบัญญัติไวโดยเฉพาะ ดังนั้นผูใหเชาจึงเปน

บุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลก็ได

3. ระยะเวลาในการเชา

ระยะเวลาในการเชาจะถูกกําหนดในคําวินิจฉัยภายใน (circular letter rulings) ทออกโดย German tax administration ระยะเวลาในการเชาตองไมนอยกวา 40 % และ ไมมากกวา 90 % ของระยะเวลาการใชประโยชนทางเศรษฐกิจตามปกติทรัพยนั้น 17

16 Kare Lilleholt ,Anders Victorin l ,Andreas Fotschl,Berte-Elen R. Konow, Andreas Meidell, Amund Bjoranger Torum. , Principles of European Law Study Group on a European Civil Code Lease of Goods ,(New York : Oxford University Press, 2008).

17 Robert Drake and James Rider,supra note 5, p.150

4. ทรพยสินทใหเชา

ไมมีกฎหมายบัญญัติไวโดยเฉพาะ ดังนั้น สังหาริมทรัพย และอสังหาริมทรัพย ก็ สามารถที่จะนําออกใหเชาได

5. หนาที่ของผูใหเชา ผูใหเชามีหนาที่ในการสงมอบทรัพยสินใหแกผูเชาไดใชประโยชนในทรัพยสินที่

เชา และ มีหนาที่ในการยอมขายทรัพยสินทเชาและโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินใหแกผูเชา

6. สิทธิและหนาที่ของผูเชา

โดยหลักแลว ผูเชามีหนาที่ชําระเงิน เพราะผูใหเชานําทรัพยสินออกใหเชา เนื่องจากตองการเงิน นอกจากนี้ ผูเชามีหนาที่ในการบํารุงรกษาทรพยสินอันเปนวัตถุแหง สญญาเชา และมีสิทธิในการขยายระยะเวลา หรือ สิทธิในการซื้อทรัพยสินอันเปนวัตถุแหง สญญาเชาภายหลังสัญญาเชาสิ้นสุดลง

7. ประเภทของสัญญาลิสซิ่ง

ประเภทตางๆของสัญญาลิสซิ่ง ที่ถูกพัฒนาขึ้นในประเทศเยอรมัน มีดังนี้ 18

7.1 Financial Leasing

ขอตกลงเชนนั้นไดมีระยะเวลาพื้นฐานที่กําหนดไวซึ่งโดยปกติ จะ ประมาณ 4-5 ป ตามหลักเกณฑในเรื่องการขยายระยะเวลา หรือ สิทธิในการซื้อ ณ เวลา สิ้นสุดของสัญญา โดยปกติการจายคาเชาของผูเชาในระหวางระยะเวลาพื้นฐานจะ ครอบคลุมราคา และ คาใชจายทั้งหมดของผูใหเชาซึ่งรวม ราคาซื้อ ดอกเบี้ย และ ความ เสี่ยงดานการเงิน และ รวมถึงผลกําไรดวย

7.2 Real estate Leasing

สัญญาแบบนี้เปนรูปแบบพิเศษของสัญญา financial leasing ที่โดย ปกติจะมีระยะ เวลาเชามากกวา 30 ปขึ้นไป โดยปกตินั้นผูใหเชาในฐานะเจาของทรัพยสิน

18 Marco Ardizzoni,Bjoern Bodewaldt, Thilo Von Bodungen , Kristofer Bott, Marco Hartmann-Ruppel, Chistof Kleinmann, Klaus Kupka , Ralf Luedeke , Matthias Menke , Ursel Pall , Felix Prozorov- Bastians ,Dietmar Voelker , Franzjska Wagner ,Sarah Wilkens ,and Florian Wolff ,supra note14, p.1042.

และ ผูพัฒนาที่ดินตองใหคําบอกกลาวบุริมสิทธิสําหรับการซื้อภายหลังการสิ้นสุดของ ระยะเวลาเชาตามสญญา ที่ซึ่งตองจดทะเบียนกับเจาหนาที่ทะเบียนที่ดิน

7.3 Manufacturer leasing และสัญญา Sale&Lease back รูปแบบที่ พัฒนาไปไกลของสัญญาลิสซิ่งในประเทศเยอรมัน

มีกรณีของกฎหมายโดยกวางๆที่แยกแยะใหเห็นความแตกตาง ระหวางประเภท ของการเชา ในเรื่องการตกลงเชาจากสัญญาที่มีลักษณะที่คลายกันอื่นๆ เชน สัญญา ประเภทผสมของการขาย และ เชา หรือ สัญญาประเภทผสมระหวางการใหกู และ การ ขาย เปนตน นอกจากนี้ตองสอดรบกบหลกเกณฑตางๆในการเชา ที่กําหนดไวในประมวล กฎหมายแพง และ หลักเกณฑในการเชาใน Standard Terms และ Conditional Act ซึ่งนํามาใชบังคับกับสัญญาลิสซิ่งดวย

2.3 อนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวางประเทศ ค.ศ.1988

(UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988 )

ในสหภาพยุโรปไดมีการจัดตั้งองคกรที่มีวัตถุประสงคในการสราง เอกภาพทาง กฎหมายเอกชนในชาติตางๆขึ้น ชื่อวา International Institute for the Unification of private law หรือเรียกวา Unidroit ตอมาไดจัดตั้งคณะทํางานเพื่อศึกษาเกี่ยวกับธุรกิจ ลิสซิ่ง เนื่องจากเปนธุรกิจใหมที่เกี่ยวกับการเงินและระบบกฎหมายของประเทศตางๆ ไม ยอมรับวาลิสซิ่งเปนเอกเทศสัญญาทางธุรกิจการเงินประเภทใหม และไดมีการนํา หลักเกณฑของเอกเทศสัญญาในเรื่องซื้อขาย (Sale) ฝากทรัพย (Bailment) กูยืม (Loan) เชาทรัพย (Hire-Property) และเชาซื้อ (Hire-purchase) มาบังคับใชกับสัญญา ลิสซิ่ง ซึ่งทําใหผูใหเชาแบบลิสซิ่งซึ่งเปนเจาของกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชา จะตองรับผิด ในความชํารุดบกพรองของทรัพยสินที่สงมอบแกผูเชา รวมทั้งตองรับผิดในการรอนสิทธิ ( Disturbance) อนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวางประเทศค.ศ.1988 (UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988) จึงได กําหนด ความหมาย การเกิดขึ้นของสัญญาลิสซิ่ง ประเภทของทรัพยสิน สิทธิและหนาที่ ของคูสญญา และการสิ้นสุดของสัญญาไวดังตอไปนี้ 19

19 ดูภาคผนวก ช,UNIDROIT Convention on International Financial Leasing (Ottawa, 28 May 1988) CHAPTER II - RIGHTS AND DUTIES OF THE PARTIES.

1. ความหมายของสญญาลิสซิ่ง 20

1.1 สัญญาลิสซิ่ง คือ สัญญาซึ่งคูสัญญาอีกฝายหนึ่งเรียกวาผูใหเชา

(The Lessor)

1.2 ตกลงเขาทําสัญญาจัดสงอุปกรณกับบุคคลที่สาม เรียกวา ผูจัดสง

อุปกรณสินคา อันเปนผลใหผูใหเชาไดมาซึ่งสินคาตนทุนและเครื่องจักรอุปกรณประเภท อื่น ซึ่งตอไปนี้จะเรียกรวมกันวาอุปกรณสินคาที่มีคุณสมบัติตามที่คูสัญญาอีกฝายหนึ่ง เรียกวา ผูเชา ตองการ

1.3 ตกลงเขาทําสัญญาลิสซิ่ง (the leasing agreement) กับคูสัญญา อีกฝายหนงเรียกวา ผเชา ใหสิทธิผูเชาในการใชสอย อุปกรณสินคา และผูเชาตองชําระคา เชา เปนคาตอบแทนใหกับผใหเชา

1.4 โดยขอตกลงดงกลาวมีลักษณะเฉพาะ ดังนี้

1.4.1 ผูเชาจะเปนผูกําหนดคุณสมบัติหรือคุณลักษณะของ อุปกรณสินคา และกําหนดเลือกผูจัดสงอุปกรณสินคาดวยตนเอง โดยมิไดอาศัยความรู ความเชี่ยวชาญและดุลยพินิจของผูใหเชาแตอยางใด

1.4.2 ผูใหเชาไดมาซึ่งอุปกรณสินคาเพื่อประโยชนเกี่ยวกับ สัญญาลิสซิ่ง โดยที่ผูจัดสงอุปกรณสินคาไดรูถึงสัญญาเชนวานั้น ไมวาผูใหเชาหรือผูเชา จะไดเขาทําสัญญาลิสซงกันแลวหรือไม

1.4.3 การคิดคํานวณคาเชา ซึ่งจะตองชําระตามสัญญาลิสซิ่ง นั้น ตองกระทําโดยถือเสมือนวาเปนการชําระราคาคาอุปกรณสินคาทั้งหมดหรือแต บางสวน และในกรณีการชําระคาเชาบางสวน คาเชาจะตองมากพอสมควร

1.5 การบังคับใชตามอนุสัญญานี้ อนุสัญญานี้ใชบังคับกับสัญญาลิสซิ่ง ไมวาผูเชาจะมีสิทธิเลือกที่จะซื้ออุปกรณสินคา หรือตอระยะเวลาเชาออกไป หรือไม และไมวาราคาหรือคาเชาตางๆจะมีมูลคาเล็กนอยเพียงใด

1.6 อนุสัญญานี้ ใชบังคับกับการกอนิติสัมพันธลิสซิ่งทางการเงินสําหรับ อุปกรณสินคาทุกประเภท เวนแตการกอนิติสัมพันธนั้นไดเกิดขึ้นเพื่อประโยชน ในการใช สอยเปนสวนตวของผูเชา หรือในครอบครัวของผเชา ที่ไมใชทางการคา

20 ดูภาคผนวก ช, Article 1 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

จากคํานิยาม ของสัญญาลิสซิ่ง ตามอนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวาง ประเทศ ค.ศ.1988 สามารถใหความหมายของสัญญาลิสซิ่ง คือ สัญญาซึ่งคูสัญญาอีก ฝายหนึ่ง เรียกวา ผูใหเชา (lessor) ไดทําสัญญา 2 ฉบับ โดยฉบับแรก ผูใหเชา เขาทํา สญญากบผูจัดจําหนาย (supplier) ตามที่ผูเชาระบุ ซึ่งทําใหผูใหเชาไดไปซึ่งกรรมสิทธิ์ใน เครื่องจักรที่ใชในโรงงาน ตัวสินคาและอุปกรณอื่นๆ ตามสัญญาฉบับนี้ และใน ขณะเดียวกัน ผูใหเชาไดทําสัญญาฉบับที่สองที่เรียกวา สัญญาลิสซิ่ง (leasing contract) กับผูเชา (lessee) โดยผูใหเชา ตกลงใหผูเชามีสิทธิใชเครื่องจักรที่ใชในโรงงาน ตัวสินคา และอุปกรณอื่นๆ ดังกลาวซึ่งผูเชาจะชําระคาเชาเปนการตอบแทน และเมื่อสิ้นสุดสัญญา เชา ผเชามีสิทธิเลือกที่จะซื้ออุปกรณสินคา หรือตอระยะเวลาในการเชาออกไปอีก

2. ขอบเขตของการบังคับใชและการตีความ21

อนุสัญญาฉบับนี้ใชบังคับเมื่อ สถานประกอบการของผูเชา ผูใหเชา ผูจัด จําหนายตั้งอยูในรัฐที่เปนภาคีของอนุสัญญา โดยสถานประกอบการของผูเชาและผูให เชาจะตองอยูตางรัฐกัน หรือสัญญาจัดจําหนายและสัญญาลิสซิ่งนั้น อยูภายใตบังคับ การบงคับใชกฎหมายของรัฐทเปนภาคีของอนุสัญญาฉบับนี้

นอกจากนี้อนุสัญญาฉบับนี้ยังคงใชบังคับแกสัญญาลิสซิ่งตอไป แมวาเครื่องจักร ที่ใชในโรงงาน ตัวสินคา และอุปกรณอื่นๆ จะไดถูกนําไปยึดติดหรือเปนสวนควบกับที่ดิน อยางไรก็ตามคูสัญญาของสัญญาจัดสงอุปกรณสินคา หรือสัญญาลิสซิ่ง อาจตกลงกันที่ จะไมนําเอาอนุสัญญาฉบับนี้มาใชบังคับได

ในการตีความ อนุสัญญาฉบับนี้ไดกําหนดหลักเกณฑในการตีความโดยให คํานึงถึงลักษณะระหวางประเทศ และใหตีความไปในทางที่เปนการสงเสริมความเปน อันหนึ่งอันเดียวกัน เพื่อการบังคับใชอนุสัญญาและคํานึงถึงหลักสุจริตในการคาระหวาง ประเทศ

3. ประเภทของทรัพยสิน (The Equipment)

อนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงินระหวางประเทศ ค.ศ.1988 ไดมีการบญญต

ิถึง

ประเภทของอุปกรณสินคาที่ใชในธุรกิจลิสซิ่ง 22 ไดแกอุปกรณสินทุกประเภทอันเปน

21 ดูภาคผนวก ช, Article 2-6 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing, 1988.

อุปกรณที่ใชในทางการคา ไมใชอุปกรณสินคาที่ใชเพื่อประโยชนสวนตัวของผูเชาหรือใน ครอบครัวของผูเชา

4. สิทธิหนาที่และความรับผิดของคูสัญญา สิทธิหนาที่และความรับผิดของคูสัญญาตามอนุสัญญาวาดวยลิสซิ่งทางการเงิน

ระหวางประเทศ ค.ศ.1988 บัญญัติไวใน หมวดที่ 2 มาตรา 7 ถึง มาตรา 14 ดังนี้

4.1 สิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูใหเชา

4.1.1 ผูใหเชามีสิทธิเหนือทรัพยสินทใหเชา 23

โดยผูใหเชามีบุริมสิทธิเหนืออุปกรณสินคาอยูในลําดับกอนและใช ยันเจาพนักงานพิทักษทรัพย (trustee in bankruptcy)และเจาหนี้ทั้งหลาย รวมทั้ง เจาหนี้ที่มีสิทธิเหนืออุปกรณสินคาดวยเหตุจากการยึด หรืออายัดชั่วคราว หรือเพราะเหตุ แหงการบังคับคดีตามคําสั่งศาล แตสิทธิในอุปกรณสินคาที่จะตกใหแกผูใหเชาจะมีผล บริบูรณและใชยันไดตอบุคคลภายนอก เมื่อไดมีการปฏิบัติตามกฎหมายซึ่งใชบังคับแก การนั้นเพื่อใหสาธารณชนรับรู

แตสิทธิเหนือทรัพยสินที่เชาของผูใหเชานี้ ยอมไมกระทบถึงสิทธิของ เจาหนี้ผูทรงสิทธิยึดหนวง (Lien) หรือสิทธิเหนืออุปกรณสินคาที่เกิดขึ้นนอกเหนือจากผล แหงการยึด หรืออายัดชั่วคราว หรือการบังคับคดีตามคําสั่งศาล หรือสิทธิใดๆที่หลัก กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดีบุคคลกําหนดไวโดยเฉพาะ ในสวนที่เกี่ยวกับ การกัก เรือ การยึดหนวง หรือการจําหนายเรือหรือเครื่องบิน

4.1.2 ผูใหเชามีหนาที่จัดการใหผูเชาไดครองทรัพยโดยปกติสุข ปราศจากการรบกวนขัดสิทธิโดยบุคคลภายนอกผูมีกรรมสิทธิ์หรือสิทธิอยางอื่นเหนือ ทรัพยนั้น 24 หากมีการรบกวนขัดสิทธิผูใหเชาตองรับผิดในการรอนสิทธิ และผูใหเชาไม อาจตกลงยกเวนความรับผิดในการรอนสิทธิ ที่เกิดขึ้นจากกลฉอฉลในความประมาท เลินเลออยาง รายแรงของตนได

23 ดูภาคผนวก ช, Article 7 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

4.1.3 ผูใหเชาไมตองรับผิดตอผูเชาในความเสียหายใดๆ ที่เกิดขึ้น แกอุปกรณสินคา ไมตองรับผิดตอบุคคลภายนอกในความเสียหายตอชีวิตรางกายและ ทรัพยสิน อนสืบเนองมาจากอุปกรณสินคานั้น เวนแตผูใหเชาเปนเจาของทรัพยสินนั้น 25

4.1.4 ผูใหเชามีสิทธิเรียกใหผูเชาชําระคาเชาที่คางชําระพรอม ดอกเบยและคาเสียหาอนได เมอผเชาผิดนัดไมชําระคาเชา26

4.1.5 ผูใหเชามีสิทธิบอกเลิกสัญญา และเรียกคืนการครอบครอง อุปกรณสินคา และเรียกคาเสียหาย หากผเชาผิดสัญญาในขอที่เปนสาระสําคัญ 27

4.1.6 ผูใหเชาอาจโอนสิทธิหรือการกระทําใดๆอันเกี่ยวกับสิทธิใน อุปกรณสินคา หรือสิทธิตามสัญญาลิสซิ่งได 28

4.2 สิทธิ หนาที่ และความรับผิดของผูเชา

4.2.1 ผูเชามีหนาที่ชําระคาเชา

4.2.2 ผูเชามีหนาที่ใชสอยอุปกรณสินคาดวยความระมัดระวังและ ตอง สงวน บํารุงรักษาอุปกรณสินคาที่เชานั้นใหอยูในสภาพตามที่ไดรับสงมอบมา แตไม ตองรับผิดในความเสอมราคาเพราะการใชสอยตามปกติ 29

4.2.3 ผูเชาไมมีสิทธิบอกเลิกสัญญากอนสัญญาลิสซิ่งสิ้นสุดลง เวน แตจะไดรับความยินยอมจากผูใหเชา 30 และผูเชาไมมีสิทธิบอกเลิกสัญญาจัดสงอุปกรณ สินคา เวนแตจะไดรับความยินยอมจากผูใหเชา

25 ดูภาคผนวก ช, Article 8. 1 a),b),c) UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

26 ดูภาคผนวก ช, Article 13.1 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

27 ดูภาคผนวก ช, Article 13.2 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

28 ดูภาคผนวก ช, Article 14.1 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

29 ดูภาคผนวก ช, Article 9.1 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

30 ดูภาคผนวก ช, Article 10.2 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

4.2.4 ผูเชามีสิทธิที่จะสงคืนอุปกรณสินคา หรือมีสิทธิที่จะเลือกที่จะ ใชสิทธิซื้อ หรือเชาตอซงอุปกรณสินคานั้น เมอสัญญาลิสซิ่งไดสนสุดลง 31

4.2.5 ผูเชามีสิทธิที่จะบอกปดไมรับมอบอุปกรณสินคา หรือใชสิทธิ บอกเลิกสัญญาลิสซิ่งในกรณีที่ไมมีการสงมอบอุปกรณสินคาหรือมีการสงมอบแตสงมอบ ชักชา หรือสงมอบไมตรงตามสญญา 32

4.2.6 ผูเชามีสิทธิยึดหนวงคาเชาตามสัญญาลิสซิ่ง จนกวาผูใหเชา จะไดแกไขขอผิดพลาดเพราะเหตุผิดนดหรือผิดสญญา ทไมสามารถปฏิบัติการชําระหนี้ใน การสงมอบอุปกรณสินคาไดตามที่ตกลงกันไวในสัญญา 33

4.2.7 ผูเชาไมสามารถโอนสิทธิในการใชสอยอุปกรณสินคา หรือ สิทธิประการอื่น ตามสัญญาลิสซิ่ง ไปยังบุคคลภายนอก เวนแตจะไดรับความยินยอมจาก ผใหเชา 34

4.3 สิทธิ หนาที่ และความรบผิดของผูจัดสงอุปกรณสินคา 35

ผูจดสงอุปกรณสินคาตองรับผิดตอผเชา เสมือนหนึ่งวาผูเชาเปนคส

ญญา

ตามสัญญาจัดสงอุปกรณสินคา และเสมือนหนึ่งวาผูจัดสงอุปกรณสินคาไดจัดสงอุปกรณ สินคาใหแกผูเชาโดยตรง

5. การสิ้นสุดของสญญา

5.1 เมอครบกําหนดระยะเวลาตามที่สัญญาลิสซิ่งกําหนดไว

5.2 เมอมีการบอกเลิกสญญา

31 ดูภาคผนวก ช, Article 9.2 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

32 ดูภาคผนวก ช, Article 12.1 a),b) UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

33 ดูภาคผนวก ช, Article 12.3 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

34 ดูภาคผนวก ช, Article 14.2 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

35 ดูภาคผนวก ช, Article 10 UNIDROIT Convention on International Financial Leasing,1988.

5.2.1 การบอกเลิกสัญญาโดยผูใหเชา หากผูเชาผิดนัดใน สาระสําคัญ และเปนไปตามสัญญาลิสซิ่ง กําหนดไว ผูใหเชามีสิทธิบอกเลิกสัญญา และ ผูใหเชามีสิทธิเขาครอบครองอุปกรณสินคา และเรียกคาเสียหายเทากับจํานวนที่ผูใหเชา จะไดรับ หากผูเชาปฏิบัติตามสัญญา

5.2.2 การบอกเลิกสัญญาโดยผูเชา เมื่อไดรับความยินยอมจากผู เชา หรือ ในกรณีที่ไมมีการสงมอบอุปกรณสินคาหรือมีการสงมอบแตสงมอบชักชา หรือสง มอบไมตรงตามสัญญา ผูเชาก็มีสิทธิบอกเลิกสัญญาได หากผูเชาเลือกที่จะเลิกสัญญา ลิสซิ่ง ผเชามีสิทธิไดรับคาเชา หรือเงินจํานวนที่ชําระไปแลวลวงหนาคืน

บทที่ 3

หลักกฎหมายเกี่ยวกับสญญาลิสซิ่งในประเทศไทย

สัญญาลิสซิ่งเปนคําใหมในทางธุรกิจ ไมไดมีตนกําเนิดหรือมีที่มาทางนิติศาสตร แตเมื่อกลาวถึงคําวาลิสซิ่งแลว คนทั่วไปมักจะเขาใจความหมายวา เปนธุรกิจที่เกี่ยวของ กับการเงินการธนาคารหรือสถาบันการเงินตางๆ1 ซึ่งหมายถึงการบริการจัดหาเงินทุน (Financing) แบบหนึ่ง โดยเปนเครื่องมือในการจัดหาทรัพยสินประเภทเครื่องจักรอุปกรณ (Equipment) เพื่อนํามาใชประโยชนในกิจการการผลิตและการประกอบธุรกิจตางๆ แทน การซื้อ ซงการบริการในลกษณะลิสซิ่ง นนจะทําในรูปของการเชา 2 เนื่องจากสัญญาลิสซิ่ง เปนสัญญาที่เกิดขึ้นใหมและเปนสัญญาที่ใชในทางธุรกิจ จากการศึกษาแนวความคิด พื้นฐานและวิวัฒนาการของหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง ในตางประเทศพบวา ใน บางประเทศไดมีการบัญญัติกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งมาใชบังคับ และในบาง ประเทศไมมีการบัญญัติกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งมาใชบังคับ ดังนั้นในการศึกษา ความหมายของสัญญาลิสซิ่งในประเทศไทย เมื่อพิจารณาตามบทบัญญัติของกฎหมาย เกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งแลวพบวา ไมมีการบัญญัติกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งไว โดยเฉพาะ และพบวามีการทําสัญญาลิสซิ่งกันเกิดขึ้นในทางธุรกิจ รวมทั้งมีการประกอบ ธุรกิจลิสซิ่งเกิดขึ้นในประเทศไทย

สัญญาลิสซิ่ง หรือสัญญาเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง มีขึ้นในประเทศไทยครั้งแรกใน ป พ.ศ.2521 โดยไมมีกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง บัญญัติไวโดยเฉพาะ และประมวล กฎหมายแพงและพาณิชยก็ไมไดบัญญัติเรื่องลิสซิ่งไว จึงไมปรากฏคําจํากัดความของ สัญญาลิสซิ่ง จนกระทั่งเมื่อป พ.ศ. 2534 ไดมีประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษี การคา(ฉบับที่ 53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุนของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ ประกาศใชบังคับกับ การใหเชาแบบลิสซิ่ง หรือสัญญาลิสซิ่ง ฉบับแรก ตอมาไดมีประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ลง วันที่ 12 ธันวาคม 2534 ซึ่งการออกประกาศฉบับดังกลาวของกระทรวงการคลังเปนการ

1 Jayavadh Bunnag, “Lease Financing in Thailand” ,Prepared for Asean Law Association Conference in Singapore, 1984.

2 ปราณี ลีลาชีวสิทธิ์ และกาลเกตุ กองเกียรติงาม,”ธุรกิจใหเชาแบบลิสซิ่ง.” รายงานเศรษฐกิจรายเดือน ธนาคารแหงประเทศไทย ,2528, น.30.

38

ออกโดยอาศัยอํานาจตามความในมาตรา 20(6) วรรคหนึ่ง แหงพระราชบัญญัติการ ประกอบธุรกิจเงินทุน ธุรกิจหลักทรัพย และธุรกิจเครดิตฟองซิเอร พ.ศ.2522 แกไข เพิ่มเติม พ.ศ.2528 ซึ่งในปจจุบันไดถูกยกเลิกไป ตาม พระราชบัญญัติธุรกิจสถาบัน

การเงน พ.ศ.2551 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เลม 125 ตอนที่ 27 ก วันที่ 5 กมภาพุ นธ

2551 และใหมีผลใชบังคับเมื่อพนกําหนด 180 วัน นับแตวันประกาศในราชกิจจา นุเบกษาเปนตนไป และปจจุบันนี้ ประกาศกระทรวงการคลังดังกลาว ยังมีผลใชบังคับ ดังเดิม โดยอาศยบทบัญญัติ มาตรา 158 แหง พระราชบญญัติธุรกิจสถาบันการเงิน พ.ศ. 2551 ทใหประกาศกระทรวงการคลัง บรรดาที่ใชบังคับอยูในวันกอนวันที่พระราชบัญญัติ นี้ใชบงคับใหใชบังคับตอไป เทาทไมขัดหรือแยงกับพระราชบญญัตินี้

นอกจากนี้ยังมีการศึกษาลักษณะของสัญญาลิสซิ่งในเชิงธุรกิจ การประกอบ ธุรกิจลิสซิ่ง รวมทั้งการศึกษาถึง การพัฒนาธุรกิจลิสซิ่งในเชิงนิติศาสตร และมีตําราทาง วิชาการ บทความทางวิชาพิมพเผยแพรเรื่อยมา รวมทั้งไดมีคดีขอพิพาทเกี่ยวกับสัญญา ลิสซิ่งขึ้นสูการวินิจฉัยของศาล และตอมาศาลฎีกาไดมีคําพิพากษาวินิจฉัยเกี่ยวกับ สัญญาลิสซิ่งไว ซึ่งเปนประเด็นปญหาวาศาลใชหลักกฎหมายใด ในการวินิจฉัยสัญญา ลิสซิ่ง ดังนั้นในการศึกษาหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งในประเทศไทย จึงสามารถ แยกพิจารณาไดดังนี้

3.1 การเกิดขึ้นและความหมายของสญญาลิสซิ่ง

หลักสําคัญในการทํานิติกรรมและสัญญาคือ หลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการแสดงเจตนา ซงมีรูปแบบที่แสดงออกมาเปนรูปธรรม คือ หลักเสรีภาพในการทําสัญญา (Freedom of Contract) โดยบุคคลทุกคนมีอิสระที่ จะตกลงทําสัญญากับบุคคลใดก็ได และสามารถกําหนดวัตถุประสงคของสัญญา และ แบบของสญญาไดเอง โดยกฎหมายจะเขาไปจํากัดเสรีภาพในการแสดงเจตนาบางกรณี เชน ความสามารถของบุคคล แบบ วัตถุประสงค เปนตน แตบุคคลก็มีเสรีภาพในการ แสดงเจตนาที่สามารถที่จะตกลงกันใหแตกตางไปจากบทบัญญัติของกฎหมายก็ได ถา กฎหมายในเรื่องดังกลาว มิใชกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดี ของประชาชน จากหลักการดังกลาวจึงทําใหเกิดมีการตกลงทําสัญญากันของบุคคลที่มี ความหลากหลาย โดยเฉพาะในการประกอบธุรกิจในปจจุบัน มีสัญญาเกิดขึ้นจํานวนมาก ทั้งที่เปนเอกเทศสัญญา หรือสัญญาที่มีชื่อ ดังที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชย และสัญญาที่ไมมีชื่อ และไมมีบัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

โดยทั่วไป การเกิดขึ้นของสัญญา เกิดขึ้นได 2 วิธี คือ 1. การเกิดสัญญาโดยชัด แจง 2. การเกิดสัญญาโดยปริยาย

การเกิดสัญญาโดยชัดแจงนั้น เปนกรณีที่บุคคลทั้งสองฝายแสดงเจตนาโดยชัด แจง ดวยวาจา ดวยลายลักษณอักษร หรือโดยวิธีการอื่นใด ทีสามารถแสดงใหบุคคลอีก ฝายหนึ่งทราบถึงเจตนาที่ตองการจะผูกพันได ซึ่งลักษณะของการเกิดสัญญาโดยชัดแจง นั้น สามารถแยกไดดังนี้ คือ

1. สัญญาเกิดขึ้นระหวางบุคคลซึ่งอยูเฉพาะหนา หมายถึงบุคคลที่สามารถ ติดตอสื่อสารเขาใจกันไดในทันที ไมวาจะโดยวิธีใดๆก็ตาม ในกรณีเชนนี้ สัญญาเกิดขึ้น เมื่อฝายหนึ่งไดทําคําเสนอที่จะทําสัญญาไปใหอีกฝายหนึ่งทราบ และเมื่ออีกฝายหนึ่ง ทราบคําเสนอที่จะทําสัญญาแลว ผูรับคําเสนอนั้น ไดตอบรับคําเสนอ หรือที่เรียกวาไดทํา คําสนองตอบรับมา โดยคําสนองนั้นถูกตองตรงตามเจตนาที่ผูเสนอไดเสนอมา โดยไมมี การเปลี่ยนแปลงใดๆ และไดตอบทันที ที่ผูเสนอเสนอมา เมื่อคําเสนอ และคําสนองถูกตอง ตรงกัน สัญญาจึงเกิดขึ้น โดยถือวาสัญญาเกิดขึ้น ณ สถานที่ที่มีการสนองรับคําเสนอ

2. สัญญาเกิดขนระหวางบุคคลผูไมอยูเฉพาะหนา หมายถึง บุคคลที่ไมสามารถ ติดตอสื่อสารกนไดโดยทันที เชน การติดตอทําสัญญากันทางจดหมาย เปนตน ในกรณี เชนนี้สัญญาเกิดเมื่อฝายหนึ่งไดทําคําเสนอไปยังอีกฝายหนึ่งโดยทางจดหมาย เมื่อฝาย หนึ่งไดรับคําเสนอแลว ก็ตอบรับคําเสนอ หรือที่เรียกวาไดทําคําสนองโดยทางจดหมาย แจงไปยังฝายที่ทําคําเสนอ เมื่อคําสนองไดสงไปยังผูทําคําเสนอแลว โดยคําสนองนั้น ถูกตองตรงตามคําเสนอ ไมวาผูทําคําเสนอนั้นจะเปดจดหมายนั้นออกอานหรือไมก็ตาม สัญญานั้นก็เกิดขึ้น หากปรากฏวาคําสนองนั้นไมถูกตองตรงตามคําเสนอ อาจเปน เพราะวา มีการเปลี่ยนแปลง หรือ เปนกรณีที่มีการทําคําสนองมายังฝายที่ทําคําเสนอไม ตรงตามเวลาที่กําหนดไว หรือคําสนองมาถึงลวงเวลา กรณีดังกลาวเทากับวาเปนการ ปฏิเสธคําเสนอ ยอมทําใหคําเสนอนั้นตกไปและทําใหคําสนองนั้นกลับกลายเปนคําเสนอ ขึ้นใหม กรณีดังกลาวสัญญายังไมเกิดจนกวาจะมีการสนองรับของผูเสนอในตอนแรกอีก ครงหนึ่ง

การเกิดขึ้นของสัญญาโดยปริยายนั้น หมายถึง สัญญาที่มิไดเกิดขึ้นจากการ แสดงเจตนาโดยชัดแจงของบุคคลที่เกี่ยวของ แตเกิดจากการกระทําหรือพฤติการณตางๆ ซึ่งในการวินิจฉัยการเกิดขึ้นของสัญญาโดยปริยายนั้น จะวินิจฉัยจากพฤติการณการ ติดตอระหวางกัน โดยพิจารณาเปนกรณีๆไป

ดังนั้นเมื่อมีการทําสัญญาเกิดขึ้นแลว ในบางกรณีการทําสัญญานั้นคูสัญญาทั้ง สองฝายอาจจะไมมีความเทาเทียมกัน ทําใหมีการกําหนดขอตกลงในสัญญาที่ผิดไปจาก

บทบัญญัติของกฎหมายได ซึ่งเมื่อเกิดขอพิพาทขึ้นเกี่ยวกับสิทธิหนาที่ตามสัญญาแลว ก็ จะมีปญหาเรื่อง การนํากฎหมายมาบังคับใชใหเปนไปตามสิทธิหนาที่ที่กฎหมายกําหนด ซึ่งในบางกรณีกฎหมายไดบัญญัติไวโดยชัดแจง เปนขอจากัดสิทธิของคูสัญญาในการตก ลงทําสัญญาในบางประเภท ทั้งนี้เพื่อเปนการคุมครองคูสัญญาในกรณีที่มีการเขาทํา สญญาโดยฐานะที่ไมเทาเทียมกันได

สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาตางตอบแทนชนิดหนึ่ง เกิดขึ้นโดยอาศัยหลักความ ศักดิ์สิทธิ์แหงการแสดงเจตนา ซึ่งทําขึ้นโดยชอบตามหลักทั่วไปในประมวลกฎหมายแพง และพาณิชย บรรพ 1 แตตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยไมไดบัญญัติลักษณะ ของสัญญาลิสซิ่งไวโดยเฉพาะ ดังนั้นเมื่อมีการแสดงเจตนาตกลงเขาทําสัญญากันของ คูสัญญา และเมอสญญาเกิดขึ้นแลวคูสัญญาจะผูกพันกันตามสัญญาชนิดใด ก็สามารถที่ จะแสดงเจตนาออกมาตามลกษณะสาระสําคัญของสญญาชนิดนั้นๆ

เมื่อพิจารณาจากลักษณะที่เปนสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่งตามหลักกฎหมาย ในตางประเทศแลว สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาเชาอยางหนึ่งที่ผูใหเชาตกลงใหผูเชาไดใช หรือไดรับประโยชนในทรัพยสินที่เชา โดยการชําระคาเชาเปนงวดๆ และมีหนาที่ในการ ซอมแซม ดูแลรักษา และทําประกันภัยทรัพยสินที่เชาเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาในการเชาแลว ใหสิทธิผูเชาในการเลือกที่จะซื้อทรัพยสิน ทําสัญญาเชาตอ หรือสงคืนทรัพยสินที่เชา โดย หากใชสิทธิในการซื้อทรัพยสินผูเชาจะตองจายราคาทรัพยสินอีกจํานวนหนึ่ง และไดรับ โอนกรรมสิทธิ์

ดังนั้นการที่คูสัญญาตกลงที่เขาผูกพันกัน จึงตองพิจารณาเจตนาของคูสัญญา วาเจตนาที่แทจริงนั้นตองการที่จะทําสัญญาอะไร หากตองการที่จะผูกพันกันเปนสัญญา ใดก็ตองแสดงเจตนาออกมาโดยชัดแจงตามหลักการแสดงเจตนาในประมวลกฎหมาย แพงและพาณิชยมาตรา 171 ซึ่งเมื่อแสดงเจตนาออกมาแลว ก็ตองบังคับตามเจตนาที่ แทจริงที่ไดแสดงออกมา ซึ่งถาหากคูสัญญาตองการที่จะทําสัญญาลิสซิ่งบังคับอยาง ลิสซิ่ง ถาหากไมตองการบังคับอยางสัญญาลิสซิ่งก็ตองเปนอยางอื่นตามที่คูสัญญา ตองการ

เมื่อมีการตกลงทําสัญญากันแลว สัญญานั้นจะเปนสัญญาลิสซิ่งหรือไมก็มี ปญหาการเกิดขึ้นของสัญญาลิสซิ่งในกรณีตางๆดังนี้

กรณีมีการทําสัญญากันดวยวาจา ระหวางผประกอบธุรกิจกับผบริโภคเกิดขนแลว โดยการทําสัญญาดังกลาวผูประกอบธุรกิจไมไดบอกวาทําสัญญาอะไร และไมมีปายชื่อ บอกใหทราบวาเปนการทําธุรกิจลิสซิ่ง และผูบริโภคก็ไปทําสัญญาโดยเอาทรัพยสินจากผู ประกอบธุรกิจไปใชกอน แลวมีการผอนชําระราคาเปนงวดๆ โดยผูบริโภคไมรูวาเปนการ

ทําสัญญาอะไร กรณีดังกลาวอาจมีปญหาวา สัญญาที่เกิดขึ้นดังกลาวเปนสัญญาเชาซื้อ สัญญาลิสซิ่ง หรือสญญาซื้อขายเงินผอน ผเขยนเห็นวา การทําสญั ญาโดยวาจาแลวมีการ เอาทรัพยไปใชแลว และผอนชําระราคาเปนงวดๆ เมื่อผูประกอบธุรกิจไมไดบอกวาเปน สัญญาอะไร และผูบริโภคก็เอาทรัพยสินไปใชแลว กรณีดังกลาวเปนสัญญาซื้อขาย ผอนสง หรือสัญญาซื้อขายเงินผอนเพราะผูบริโภคโดยทั่วไปจะรูจักแตการทําสัญญาซื้อ ขาย ซึ่งก็คือเจตนาที่ผูบริโภคแสดงออกโดยปกติทั่วไป เชน ในการประกอบธุรกิจ จําหนายเครื่องมือเครื่องใชในการเกษตร เปนตน เพราะเมื่อผูบริโภคเอาเครื่องจักรที่ใชใน การเกษตรไปใช แลวก็ผอนเปนงวดๆ กรณีดังกลาวเปนการทําสัญญาซื้อขายผอนสง กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินจะโอนไปยังผูซื้อ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 453 ประกอบมาตรา 458

โดยในการทําสัญญาดังกลาวแมจะทําดวยวาจา โดยตกลงใหผูบริโภคผอนชําระ ราคาเปนงวดๆ ถาผูประกอบธุรกิจไมไดบอกวาเปนการทําสัญญาอะไร การทําสัญญาที่ มีลักษณะดังกลาวก็เปนสัญญาซื้อขายผอนสง และไมเปนการทําสัญญาเชาซื้อตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 572 เพราะไมไดทําเปนหนังสือ เพราะสัญญา เชาซื้อจะตองทําเปนหนังสือ และก็ไมทําใหการทําสัญญาดังกลาวเปนสัญญาลิสซิ่งก็ เพราะวาโดยพฤติกรรมของคูสัญญาในระหวางการทําสัญญาไมไดกลาวอางถึงลักษณะ ของขอตกลงที่เปนสัญญาลิสซิ่งเลย ฉะนั้นโดยพฤติกรรมท่ัวไปจึงเปนที่เขาใจวาเปนการ ทําสัญญาซื้อขายผอนสงหรือสัญญาซื้อขายเงินผอน

ดวยเหตุนี้ หากมีการทําสัญญากันดวยวาจา ระหวางผูประกอบธุรกิจกับผูบริโภค เกิดขึ้นแลว โดยการทําสัญญาดังกลาวผูประกอบธุรกิจไมไดบอกวาทําสัญญาอะไร แตมี ปายชื่อบอกใหทราบวาเปนการทําธุรกิจลิสซิ่ง และผูบริโภคก็ไปทําสัญญาโดยเอา ทรัพยสินจากผูประกอบธุรกิจไปใชกอน แลวมีการผอนชําระราคาเปนงวดๆ โดยผูบริโภค ไมรูวาเปนการทําสญญาอะไร กรณีดังกลาวอาจมีปญหาวา สัญญาที่เกิดขึ้นดังกลาวเปน สัญญาเชาซื้อสัญญาลิสซิ่ง หรือสัญญาซื้อขายเงินผอน ผูเขียนเห็นวา หากผูประกอบ ธุรกิจไมรูวาสัญญาลิสซิ่งกับซื้อขายผอนสงลักษณะเปนอยางไร มีความแตกตางกัน อยางไร การทําสัญญาดังกลาวก็เปนสัญญาซื้อขายผอนสง หรือสัญญาซื้อขายเงินผอน เพราะโดยทั่วไปแลว หากผูประกอบธุรกิจรูถึงสาระสําคัญของสัญญาวาเปนสัญญา ประเภทใด การทําสัญญาก็ตองตกลงกันไวโดยชัดแจงตามสาระสําคัญของสัญญา ในการที่ผูประกอบธุรกิจไมรู ก็แสดงวาเจตนาที่แสดงออกมาตอนทําสัญญานั้น ตองการที่ จะผูกพันตามสัญญาซื้อขายผอนสง เพราะโดยทั่วไปการตกลงทําสัญญาซื้อขายโดยผอน

ชําระราคาเปนงวดๆ ไมไดมีขอตกลงอยางอื่นนั้นเปนการทําสัญญาซื้อขาย และถือโดย ปริยายวา ผูประกอบธุรกิจและผูบริโภคตองการทจะผูกพันตามสัญญาซื้อขายผอนสง

ฉะนั้น กรณีดังกลาวหากผูประกอบธุรกิจทราบวาสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่งมี ลักษณะอยางไร แตเขาทําสัญญากับผูบริโภคโดยที่ไมไดระบุไวในสัญญา กรณีดังกลาว จะเกิดปญหาวาสัญญาที่เกิดขึ้นนี้เปนสัญญาซื้อขายผอนสงหรือเปนสัญญาลิสซิ่ง ผูเขียน เห็นวากรณีดังกลาวสามารถแยกพิจารณาได 2 กรณี

กรณีที่หนึ่งคือ ในกรณีที่ผูประกอบธุรกิจรูวาสัญญาลิสซิ่งมีสาระสําคัญอยางไร แตไมไดบอกกลาวใหผูบริโภคทราบ ในกรณีนี้เมื่อสัญญาเกิดขึ้นแลว แตผูประกอบธุรกิจ ไมไดบอกกลาว และหัวกระดาษก็ไมไดระบุวาเปนสัญญาอะไร หรือทําสัญญาดวยวาจา กรณีดังกลาวผูเขียนเห็นวา สัญญาดังกลาวเปนสัญญาซื้อขายผอนสง ไมเปนสัญญา ลิสซิ่ง เพราะผูบริโภคทั่วๆ ไป เขาใจวาการทําสัญญาที่มีลักษณะดังกลาวเปนการทํา สัญญาซื้อขายผอนสง เพราะหากผูประกอบธุรกิจตองการที่จะผูกพันกับผูบริโภคตาม สัญญาลิสซิ่ง ผูประกอบธุรกิจจะตองบอกกลาวผูบริโภคใหทราบวาเปนการทําสัญญา ลิสซิ่ง อีกทั้งเจตนาของผูประกอบธุรกิจในกรณีดังกลาว โดยหลักแลวจะบงคับตามเจตนา แทจริงภายในใจ แตถาหากพฤติกรรมของผูประกอบธุรกิจที่แสดงออกมาเปนอยางไร ก็จะบงคบตามเจตนาที่แสดงออกมา ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 171 ถึงแมในใจของผูประกอบธุรกิจตองการที่จะผูกพันเปนลิสซิ่ง แตเมื่อไมไดแสดงออกมา บุคคลทั่วไปยอมตองเชื่อและเขาใจวาผูประกอบธุรกิจตองการที่จะผูกพันตามสัญญาซื้อ ขายผอนสง

กรณีที่สองคือในกรณีที่ผูประกอบธุรกิจรูวาสัญญาลิสซิ่งมีสาระสําคัญอยางไร และไดบอกกลาวใหผูบริโภคทราบแลววาเปนการทําสัญญาลิสซิ่ง ดังนนจึงตองบังคับตาม สัญญาลิสซิ่ง ตามที่ไดแสดงออกมาเพราะเจตนาที่แสดงออกมาตรงกับเจตนาภายใน ดังนั้น จึงตองผูกพันตามสัญญาลิสซิ่ง ตามเจตนาที่ไดแสดงออกมาตามหลักการตีความ การแสดงเจตนาในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 171

นอกจากนี้ปญหาทเกิดขึ้นในกรณีที่มีการทําสัญญาลิสซิ่งโดยการเขียนชื่อสัญญา วา สญญาลิสซิ่ง แตขอตกลงเรื่องสิทธิหนาทระหวางคูสัญญา มีลักษณะเปนขอตกลงตาม สัญญาเชาซื้อ มีปญหาวาการจะบังคับใหเปนไปตามสิทธิหนาที่ของคูสัญญาจะบังคับให เปนไปตามชื่อของสัญญา หรือจะบังคับใหเปนไปตามขอตกลงที่กําหนดไวโดยชัดแจงใน สัญญา ในกรณีดังกลาวผูเขียนเห็นวา เมื่อมีขอตกลงในเรื่องสิทธิหนาที่ของคูสัญญา กําหนดไวโดยชัดแจงไวในสัญญาแลว จึงไมมีปญหาเรื่องขอตกลงเรื่องสิทธิหนาที่ของ คูสัญญาซึ่งจะถือวาเปนชองวางของสัญญาอีก ดังนั้นเมื่อสิทธิหนาที่ของคูสัญญากําหนด

ไวโดยชดแจงในสัญญาแลว จึงตองบังคับตามขอตกลงนั้นตามหลักความศักดิ์สิทธิ์ในการ แสดงเจตนา แตก็อาจมีปญหาวา ขอตกลงในสัญญาดังกลาวจะทําใหสัญญานั้นเปน สัญญาเชาทรัพย สัญญาเชาซื้อ หรือสัญญาลิสซิ่ง ผูเขียนเห็นวาการจะพิจารณาวา สัญญาที่ทําขึ้นนั้นเปนสัญญาประเภทใด จะตองพิจารณาถึงขอตกลงในสัญญานั้นๆดวย วาขอตกลงดังกลาวมีเนื้อหาที่เปนสาระสําคัญของสัญญาประเภทใด หากขอตกลงใน สัญญานั้นเปนขอตกลงที่เปนสาระสําคัญของสัญญาเชาซื้อ สัญญานั้นก็เปนสัญญาเชา ซื้อ หากขอตกลงในสัญญานั้นเปนขอตกลงที่เปนสาระสําคัญของสัญญาเชาทรัพย สัญญานั้นก็เปนสัญญาเชาทรัพย โดยใชหลักการตีความการแสดงเจตนาและสัญญา ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 171 และมาตรา 368 ที่บัญญัติวา ในการ ตีความการแสดงเจตนานั้น ใหเพงเล็งถึงเจตนาอันแทจริงยิ่งกวาถอยคําสํานวนหรือ ตัวอกษร และพิจารณาถึงความประสงคในทางสุจริตและพิเคราะหถึงปกติประเพณีดวย

ในกรณีที่มีการตกลงเขาทําสัญญากันโดยทําเปนหนังสือ แตไมไดเขียนชื่อสัญญา วาเปนสัญญาอะไร แตมีขอตกลงใหคูสัญญาอีกฝายหนึ่งจายคาเชาเปนงวดๆ และเมื่อ จายคาเชาครบถวนแลวใหกรรมสิทธิ์ตกเปนของผูเชาทันที เมื่อพิจารณาจากขอตกลงและ การทําสัญญาดังกลาวแลว ผูเขียนเห็นวาเปนการตกลงทําสัญญาเชาซื้อตามประมวล กฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 572 เพราะเปนขอตกลงที่มีวัตถุประสงคในการโอน กรรมสิทธิ์ และเมื่อทําเปนหนังสือ ก็ถือวาไดทําตามแบบที่กฎหมายกําหนดไวในมาตรา

572 วรรค 2 ดังนั้นสัญญาที่มีขอตกลงดังกลาวจึงเปนสัญญาเชาซื้อโดยสมบูรณมีผล บังคับไดตามกฎหมาย และการบังคับใหเปนไปตามสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตองบังคับ ตามสัญญาเชาซื้อ เพราะมีกฎหมายบัญญัติเรื่องสิทธิหนาที่ไวโดยชัดแจงในประมวล กฎหมายแพงและพาณิชย แมบทบัญญัติในลักษณะเชาซื้อจะไมไดบัญญัติเรื่องสิทธิ หนาที่เอาไว แตเมื่อสัญญาเชาซื้อเปนสัญญาเชาทรัพยอยางหนึ่ง ดังนั้น จึงนําบทบัญญัติ ในเรื่องสิทธิหนาที่ในลักษณะเชาทรัพยมาใชบังคับไดเทาที่ไมขัดกับสาระสําคัญของ สัญญาเชาซื้อ

นอกจากนี้ในกรณีที่มีการตกลงเขาทําสัญญากันโดยทําเปนหนังสือ แตไมไดเขียน ชื่อสัญญาวาเปนสัญญาอะไร แตมีขอตกลงใหคูสัญญาอีฝายหนึ่งจายคาเชาเปนงวดๆ และเมื่อจายคาเชาครบถวนแลวมีขอตกลงใหผูเชามีสิทธิเลือกที่จะซื้อทรัพยสิน เพื่อที่จะ ไดเปนเจาของกรรมสิทธิ์ ขอตกลงที่มีลักษณะดังกลาวนี้ผูเขียนเห็นวา เปนขอตกลงที่เขา ลักษณะสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่ง และเมื่อไมมีขอตกลงเกี่ยวกับสิทธิหนาที่ของ คูสัญญาเอาไว จึงตองบังคับใหเปนไปตามเจตนาที่คูสัญญามุงที่จะผูกพัน โดยหลักการ ตีความการแสดงเจตนาที่ใหเพงเล็งถึงเจตนาอันแทจริงยิ่งกวาถอยคําสํานวนหรือตัวอักษร

และพิจารณาถึงความประสงคในทางสุจริต และพิเคราะหถึงปกติประเพณีดวยตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 171 และมาตรา 368 ดงนนในเรื่องสิทธิหนาที่ ของคูสัญญาในสัญาลิสซิ่งไมมีกฎหมายบัญญัติไว จึงตองบังคับใหเปนไปตามปกติ ประเพณีของสัญญาลิสซิ่งวา ในสัญญาลิสซิ่งโดยทั่วไปคูสัญญามีสิทธิหนาที่ตอกัน อยางไร ก็บังคับใหเปนไปตามนั้น

นอกจากนี้ ในประเทศไทยกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง ไมไดบัญญัติไวใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ดังนั้นการจะวินิจฉัยวาสัญญาที่เกิดขึ้นนั้นเปน สัญญาลิสซิ่งหรือไม โดยใชหลักกฎหมายใดก็เปนประเด็นปญหาที่ผูเขียนตองการที่จะ ศึกษาวิเคราะหปญหาการบังคับใชกฎหมายกับสัญญาลิสซิ่งในปจจุบันซึ่งจะไดนําเสนอ ในบทตอไป

แมสญญาลิสซิ่งจะสามารถทําไดตามหลักอิสระในทางแพง(Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการแสดงเจตนา ซึ่งมีรูปแบบที่แสดงออกมาเปน รูปธรรม คือ หลัก เสรีภาพในการทําสัญญา (Freedom of Contract) ก็ตาม แตก็จะมีปญหาในการบังคับใช กฎหมายกับสัญญาลิสซิ่ง โดยเฉพาะในปจจุบันนี้มีการทําสัญญาลิสซิ่งกันเกิดขึ้นตรง ตามสาระสําคญของสัญญาลิสซิ่งในกฎหมายตางประเทศ แตเมื่อมีประเด็นขอพิพาทขึ้นสู การวินิจฉัยของศาลแลว ศาลก็ไมสามารถที่จะนําหลักกฎหมายเก่ียวกับสัญญาลิสซิ่ง ที่ เปนหลักกฎหมายของตางประเทศมาใชในการวินิจคดีได การวินิจฉัยคดีจึงตองอาศัย บทบัญญัติของกฎหมายในประมวลกฎหมายแพงพาณิชยในลักษณะเชาทรัพย เชาซื้อ และซอขายมาใช ในฐานะที่เปนบทบัญญัติของกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่งซึ่งผูเขียนเห็น วา เมอไมมีบทบัญญัติของกฎหมายเกี่ยวกบสญญาลสซิ่ง ก็ไมสามารถที่จะนําบทบัญญัติ ของกฎหมายตางประเทศมาใชไดโดยครบถวนสมบูรณ แตอาจใชหลักการตีความสัญญา โดยพิเคราะหถึงปกติประเพณีตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 171

ประกอบมาตรา 368 มาตีความสัญญาลิสซิ่งได

ทั้งนโดยผูทเกยวของไมวาจะเปน ผูพิพากษา ทนายความ และนักกฎหมายตองมี ความรูความเขาใจถึงแนวคิด และสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่งของตางประเทศอยาง ถูกตอง จึงจะสามารถนําแนวคิดและหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งของตางประเทศ

มาบังคับใชกับสัญญาลิสซิ่งที่เกิดขึ้นในปจจุบันนี้ได ซึ่งผูเขียนจะไดศึกษาหลกกฎหั มายที่

เกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งในประเทศไทยในปจจุบันนี้ และนํามาวิเคราะหเปรียบเทียบกับหลัก กฎหมายในตางประเทศ และเสนอแนะแนวทางในการบัญญัติกฎหมายเกี่ยวกับสัญญา ลิสซิ่ง เพื่อนํามาบงคับใชกับประเทศไทย โดยจะไดนําเสนอในบทตอไป

อนึ่ง เนื่องในปจจุบันนี้ มีการทําสัญญาลิสซิ่งเกิดขึ้นในประเทศไทย และเมื่อมี การทําสัญญาลิสซิ่งเกิดขึ้นแลว การจะบังคับใหเปนไปตามสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตาม สัญญาลิสซิ่ง จะตองปฏิบัติอยางไร ซึ่งผูเขียนจะไดนําเสนอหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญา ลิสซ่ิงในประเทศไทย โดยพิจารณาความหมายของสัญญาลิสซิ่งวาคือสัญญาที่มีลักษณะ อยางไร โดยสามารถแยกพิจารณากฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งไดดังตอไปนี้

ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากร ที่อาศัยอํานาจตามประมวลรัษฎากร เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และเกณฑการคํานวณ ทุนทรัพย ของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ ขอ 1 3 ไดกําหนดความหมายของการใหเชา แบบลิสซิ่งวา การใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง หมายความวา การใหเชาทรัพยสินที่ซื้อมา เพื่อการใหเชาแกกิจการอุตสาหกรรม เกษตรกรรม หรือพาณิชยกรรม เปนทางคาปกติ โดยผูเชามีหนาที่ตองบํารุงรักษา และซอมแซมทรัพยสินที่เชา ตองรับผิดตอผูใหเชาใน ความสูญหายหรือบุบสลายใดๆอันเกิดแกทรัพยสินที่เชา และผูเชาจะบอกเลิกสัญญากอน กําหนดฝายเดียวไมได แตผูเชาสามารถจะเชาตอ หรือจะซื้อทรัพยสิน หรือสวนใดสวน หนึ่งของทรัพยสินดวยคาเชา หรือราคาที่ตกลงกันโดยคํานึงถึงเงินที่จายไปแลวในรูปคา เชาได

นอกจากนี้กรมสรรพากรยังไดมีการออกคําสั่งกรมสรรพากร ที่ไดใหความหมาย ของลิสซิ่งไว เพื่อประโยชนในการจัดเก็บภาษี ดังนี้ 4 การใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง หมายความวา การใหเชาทรัพยสินที่เปนไปตามหลักเกณฑดงตอไปนี้

1. ผูใหเชาเปนบริษัท หรือหางหุนสวนนิติบุคคลที่มีทุนจดทะเบียนที่ไดรับชําระ

แลวไมต่ํากวา 60 ลานบาท และเปนผูประกอบการจดทะเบียนภาษม ภาษีมูลคาเพิ่มตามมาตรา 82/3 แหงประมวลรัษฎากร

2. ผูเชาเปนนิติบุคคล

ูลคาเพิ่ม ซึ่งตองเสีย

3. กําหนดเวลาเชาตองมีระยะเวลาตั้งแต 3 ป ขึ้นไปเวนแตทรัพยสินที่ใหเชาเปน ทรัพยสินที่ผใหเชายึดมาจากผเชารายอื่น ระยะเวลาในการใหเชาอาจไมถึง 3 ปก็ได

3 ประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา (ฉบับที่53) เรื่องกําหนด หลกเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และเกณฑการคํานวณทุนทรพย ของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ ราชกิจจานุเบกษาเลมที่ 108 ตอนที่ 96 วันที่ 30 พฤษภาคม 2534

4 คําสั่งกรมสรรพากรที่ ทป.4/2528 ลงวันที่ 26 กันยายน 2528 แกไขเพิ่มเติม คําสงกรมสรรพากรที่ ทป.29/2534 ลงวันที่ 26 ธันวาคม 2534

ทงนี้ ประกาศดงกลาวเปนการกําหนดหลักเกณฑเพื่อประโยชนในทางภาษีของผู ประกอบธุรกิจลิสซิ่ง โดยการกําหนดความหมายของการใหเชาแบบลิสซิ่ง ไมไดเกี่ยวกับ เรื่องสิทธิในการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ดังนั้นบุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลใด จะประกอบ ธุรกิจลิสซิ่งก็สามารถทําได และบุคคลที่จะเปนผูบริโภคไดนั้นก็ไมจํากัดเฉพาะนิติบุคคล เทานั้น แตถาบุคคลใดประกอบธุรกิจลิสซิ่งแลว ตองการที่จะไดรับสิทธิประโยชนในทาง ภาษีหรือตองเสียภาษีอยางไรแลวจะตองเปนไปตามหลกเกณฑตามประกาศดังกลาว

ตามประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุนประกอบ

กจการใหเชาทรพยสินแบบลิสซิ่ง ลงวนที่ 12 ธนวาคม 2534 5 การใหเชาทรพยสิน แบบ

ลีสซิ่ง หมายความวา การใหเชาทรัพยสินที่ผูใหเชาจัดหามาจากผูผลิตหรือผูจําหนาย หรือทรัพยสินซึ่งยึดไดจากผูเชารายอื่นเพื่อใหผูเชาไดใชประโยชนในกิจการ อุตสาหกรรม เกษตรกรรม พาณิชยกรรม หรือกิจการบริการอยางอื่นเปนทางคา ปกติ โดยผูเชามีหนาที่ตองบํารุงรักษาและซอมแซมทรัพยสินที่เชา ทั้งนี้ ผูเชา จะบอกเ ลิ ก สั ญญากอนครบกําหนดเพียง ฝ ายเ ดี ยวไมไ ด แ ต ผู เ ช า มี สิทธิ ที่ จะซื้อหรือเชาทรัพยสินนั้นตอไป ในราคาหรือคาเชาทไดตกลงกัน

โดยที่ประกาศดังกลาวเปนการกําหนดหลักเกณฑเพื่อควบคุมการทําธุรกรรมของ สถาบันการเงินที่เปนบริษัทเงินทุน โดยการกําหนดความหมายของการใหเชาแบบลิสซิ่ง หลักเกณฑการขออนุญาตประกอบธุรกิจลิสซิ่ง รวมทั้งขอตกลงในสัญญาลิสซิ่ง ไมได เกี่ยวกับเรื่องสิทธิในการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ดังนั้นบุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลใดที่ ไมใชบริษัทเงินทุน ก็สามารถที่จะประกอบธุรกิจลิสซิ่งไดโดยไมตองขออนุญาตเพราะ กฎหมายไมไดหามไว รวมทั้งบุคคลที่จะเปนผูบริโภคไดนั้นก็ไมจํากัดเฉพาะนิติบุคคล เทานั้น

นอกจากนี้ สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาที่ทําไดตามหลักหลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา(Freedom of Contract) ดังนั้น คูสัญญาจึงสามารถที่จะตกลงสิทธิหนาที่ระหวางคูสัญญาในเนื้อหาของสัญญาไดเอง แตในทางปฏิบัติอาจเกิดปญหาขอพิพาทเรื่อง สิทธิหนาที่และความรับผิดของคูสัญญาได

5 ประกาศกระทรวงการคลังเรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุนประกอบ กิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ราชกิจจานุเบกษา ฉบับประกาศทั่วไป เลม 108 ตอน 218 วันที่ 12 ธันวาคม 2534

เพราะสิทธิหนาทของคูสญญาในบางเรื่องไมไดมีการตกลงและกําหนดไวในสัญญา อีกทั้ง ในเรื่องสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตามสัญญาลิสซิ่งก็ไมมีกฎหมายบัญญัติไว จึงถือวาเปน ชองวางของสัญญา ดังนั้นเมื่อมีคดีขอพิพาทขึ้นสูการพิจารณาของศาล การที่ศาลจะ วินิจฉัยคดีนั้นไดจะตองวินิจฉัยโดยการตีความสัญญา เมื่อสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตาม สัญญาลิสซิ่งไมมีกฎหมายบัญญัติไวโดยชัดแจง เหมือนกับสัญญาเชาทรัพย เชาซื้อ และ สัญญาซื้อขาย การวินิจฉัยคดีศาลก็อาจนําหลักกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่งมาใชในการ วินิจฉัย โดยอาศัยหลักของมาตรา 4 วรรคสอง โดยศาลไดนําบทบัญญัติเรื่องเชาทรัพย เชาซื้อ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 537 และ มาตรา572 มาปรบใช

จากการศึกษาคําพิพากษาของศาลฎีกา ศาลก็ไมไดนําแนวทางตามประกาศ อธิบดีกรมสรรพากร และประกาศกระทรวงการคลังที่มีหลักเกณฑเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง ดังกลาวมาใชในการวินิจฉัยคดี แตศาลใชหลักการในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ซึ่งคําพิพากษาศาลฎีกาฉบับแรกที่วินิจฉัยเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง คือ คําพิพากษาของ ศาลฎีกาที่ 8810/2543 (ประชุมใหญ)ที่วินิจฉัยวาสัญญาเชาแบบลิสซิ่งไมถือเปนสัญญา เชาซื้อแตถือเปนสัญญาเชาทรัพย จึงไมตองปดอากรแสตมปในเมื่อเปนการเชา สังหาริมทรัพย เปนการวินิจฉัยโดยอาศัยประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 4 วรรคสอง โดยอาศัยกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง เพราะกฎหมายเกี่ยวกับเรื่องนี้ยังไมมี การบัญญัติไวโดยเฉพาะ ซึ่งตอมาศาลฎีกาไดวินิจฉัยคดีตามแนวคําพิพากษาฉบับ ดังกลาวมาโดยตลอด ตามคําพิพากษาของศาลฎีกาดงตอไปนี้ 6

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 5959/2544 สัญญาใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่งที่พิพาทมี ขอความและรายละเอียดเชนสัญญาเชาทรัพย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย โดยไมมีขอความตอนใดแสดงวาคูสัญญาไดตกลงซื้อหรือเชาซื้อทรัพยสินที่เชา และไม ปรากฏวาคาเชาที่ชําระใหถือเปนสวนหนึ่งของราคาทรัพยสินที่เชา แมจะมีขอตกลงที่ใหผู เชามีสิทธิเลือกซื้อทรัพยสินที่เชา ก็เปนเพียงคํามั่นจะขายทรัพยสินที่เชาใหแกผูเชา หากผู เชาประสงคจะซื้อในอนาคตโดยเสนอราคาจะขายไวลวงหนา สญญาใหเชาทรัพยสินแบบ ลิสซิ่งที่พิพาทจึงเปนสญญาเชาทรพยตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 537 คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 5753/2545 ที่วินิจฉัยวา การเชารถยนตกรณีนี้เปนการ เชาแบบลิสซิ่ง โดยเมื่อครบกําหนดระยะเวลาเชาแลว โจทกมีภาระผูกพันตองใหจําเลยมี สิทธิเลือกซื้อรถยนตที่ใหเชาไดในราคาถูกกวาราคาในทองตลาดเปนการตอบแทน โจทก เปนแหลงเงินทุนประกอบธุรกิจหากําไรจากการใหเชารถยนตหรือการใหเชาซื้อ จึงนาเชื่อ

6 สืบคนจากhttp://deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/searchlist.jsp.

วา ในการกําหนดคาเชาแบบลิสซิ่ง โจทกจะตองคํานวณคาซื้อรถยนตและคาดอกเบี้ยเขา ไปเปนสวนหนึ่งของคาเชาดวย ดังนั้น คาเชาที่โจทกกําหนดไวในสัญญาลิสซิ่งจึงนาจะสูง กวาคาเชาตามสัญญาเชาธรรมดา เมื่อโจทกบอกเลิกสัญญาเชาแกจําเลยโดยชอบ และ ยึดรถยนตที่ใหเชาคืนมาจากจําเลย สัญญาเชาระหวางโจทกกับจําเลยยอมสิ้นสุดลงใน วันดังกลาวแลว คูสัญญาจึงตองใหอีกฝายหนึ่งกลับคืนสูฐานะดังที่เปนอยูเดิม ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 391 วรรคหนึ่ง โจทกจะอาศัยสัญญาเชามา ฟองเรียกคาเชาที่จําเลยคางชําระอีกไมได จะเรียกไดก็แตเพียงคาที่จําเลยไดใชประโยชน จากรถยนตที่เชามาตลอดระยะเวลาที่จําเลยครอบครองรถยนตอยูตามมาตรา 391 วรรค สามเทานั้น

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 6967/2545 สัญญาเชา (โดยมีสิทธิเลือกซื้อ) ระบุวา หาง ฯ จําเลยที่ 1 เชารถยนตคันหนึ่งจากบริษัทโจทกมีกําหนด 4 ป ชําระคาเชาเปนรายเดือน โดยจําเลยที่ 1 ไมมีสิทธิบอกเลิกสัญญากอนครบกําหนดการเชาแตมีสิทธิจะซื้อรถยนตที่ เชาจากโจทกได โดยบอกกลาวเปนหนังสือไปยังโจทกทางไปรษณียลงทะเบียน ดังนี้ สัญญาเชา (โดยมีสิทธิเลือกซื้อ) ที่ทําตอกันนี้จึงมีลักษณะเปนสัญญาเชาแบบลีสซิ่ง อันเปนสัญญาเชาทรัพยอยางหนึ่ง ที่โจทกในฐานะผูใหเชาใหคํามั่นวาจะขายทรัพยที่เชา ใหแกจําเลยที่ 1 ผูเชาเมื่อครบกําหนดการเชาแลว แตสัญญานี้หาใชสัญญาเชาซื้อตาม ความหมายของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 572 ไม เพราะในสัญญาเชา ซื้อนั้น เมื่อผูเชาซื้อชําระคาเชาซื้อครบถวนแลว กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชาซื้อยอมโอนไป ยงผูเชาซื้อทันที โดยคาเชาซื้อรวมไวทั้งคาเชาและคาแหงกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชาซื้อ ดวย และผูเชาซื้อมีสิทธิบอกเลิกสัญญาเชาซื้อในเวลาใดก็ได ดวยสงมอบทรัพยสินที่เชา ซื้อคืนแกผูใหเชาซื้อตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 573 แตสัญญาเชา แบบลีสซิ่งเมื่อผูเชาชําระคาเชาจนครบกําหนดการเชาแลว กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชายัง ไมตกเปนของผูเชาจนกวาจะแสดงเจตนาสนองรับคํามนของผูใหเชาจนเกิดเปนสัญญาซื้อ ขายระหวางผูเชากับผูใหเชาเสียกอนเงินคาเชา ก็ไมอาจถือวารวมคาแหงกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินที่เชาไวดวย และผูเชาไมอาจบอกเลิกสัญญากอนครบกําหนดการเชาได ดังนั้น เมื่อสัญญาเชา (โดยมีสิทธิเลือกซื้อ) นี้มิใชสัญญาเชาซื้อ จึงไมจําตองปดอากรแสตมป ตามประมวลรัษฎากรฯ มาตรา 118 ก็ใชเปนพยานหลักฐานในคดีแพงได

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 491/2546 สัญญาใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง แมจะมี ขอตกลงใหผูเชามีสิทธิซื้อทรัพยสินที่เชาเมื่อสัญญาเชาแบบลิสซิ่งสิ้นสุดลงแลว ก็เปน เพียงคํามั่นจะขายทรัพยสินที่เชาใหแกผูเชา ถาผูเชาไมใชสิทธิก็ตองคืนทรัพยสินใหแก ผูใหเชา กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินไมไดตกเปนของผูเชาทันทีจึงแตกตางจากสัญญาเชาซื้อ

ในสาระสําคัญ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 572 ซึ่งหากผูเชาชําระ คาเชาซื้อครบตามสัญญา กรรมสิทธในทรัพยสินยอมตกเปนของผูเชาซื้อทันที สญญาให เชาทรัพยสินแบบลิสซิ่งจึงเปนสัญญาเชาสังหาริมทรัพย ซึ่งตามประมวลรัษฎากรฯ มิได กําหนดไววาจะตองปดอากรแสตมป

คําพิพากษาศาลฎีกาท่ี 735/2548 สัญญามีขอความและรายละเอียดเกี่ยวกับ ทรัพยสินที่เชา ระยะเวลาการเชาคาเชาที่ผูเชาตกลงชําระเปนรายเดือน หนาที่ของผูเชา การสูญหายและเสียหายของทรัพยสินที่เชา การผิดสัญญา สิทธิในการยกเลิกสัญญา ของผูใหเชา อันเปนลักษณะของการเชาทรัพยตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 537.โดยไมมีขอความตอนใดแสดงวาคูสัญญาไดตกลงซื้อหรือเชาซื้อทรัพยสินที่ เชา และไมปรากฏวาคาเชาที่ชําระใหถือเปนสวนหนึ่งของราคาทรัพยสินที่เชา แมตาม

สัญญาขอ 6 จะใหผเชามีสิทธิเลือกซ้อทรัพยสินที่เชา ก็เปนเพียงคํามนจะขายทรพยสินท

เชาใหแกผูเชาหากประสงคจะซื้อในอนาคต คูสัญญามิไดมีเจตนาที่จะโอนกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินที่เชาใหแกกันมาตั้งแตเริ่มแรกดังสัญญาเชาซื้อ สัญญาดังกลาวจึงเปนสัญญา เชาทรพย การบอกเลิกสัญญาเชาทรัพยไมจําตองทําเปนหนังสือ ดังนั้น การมอบอํานาจ ใหทนายความบอกเลิกสัญญาก็ไมจําตองทําเปนหนังสือ เมื่อโจทกมีหนังสือบอกเลิก สญญาพรอมใบตอบรับของไปรษณียมาแสดง จึงถือวาโจทกไดบอกเลิกสัญญาโดยชอบ แลว

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 991/2548 สัญญาเชาแบบลิสซิ่งตามคําฟองโจทกนั้น โจทกผูใหเชาใหคํามั่นจะขายทรัพยที่เชาใหแกจําเลยที่ 1 เมื่อครบสัญญาเชาแลว โดย จําเลยที่ 1 มีสิทธิเลือกซื้อทรัพยสินที่เชาในราคาที่กําหนดไวลวงหนา 934,579.44 บาท หากมิไดผิดขอตกลงหรือเงื่อนไขในสัญญาเชากรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชา มิไดตกเปน ของจําเลยที่ 1 ผูเชาทันที สัญญานี้จึงมิใชสัญญาเชาซื้อตามความหมายของประมวล กฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 572 เพราะสัญญาเชาซื้อนั้นเมื่อผูเชาซื้อชําระคาเชา ซื้อครบแลว กรรมสทธิ์ในทรัพยสินที่เชาซื้อยอมโอนไปยงผูเชาซื้อทันที ดังนั้น สัญญาเชา ตามคําฟองโจทก จึงหาใชสัญญาเชาซื้อที่จะตองปดอากรแสตมปไม

คําพิพากษาฎีกาที่ 2763/2551 วินิจฉัยวา สัญญาเชาทรัพยแบบลีสซิ่งถือไดวา เปนสัญญาเชาทรัพยอยางหนึ่ง ที่ผูใหเชาใหคํามั่นวาจะขายทรัพยสินที่เชาใหแกผูเชา เมื่อครบกําหนดการเชาแลว และกรรมสิทธิ์ไมตกเปนของผูเชาจนกวาจะแสดงเจตนารบคํา มั่นของผูใหเชา จนเกิดเปนสัญญาซื้อขาย เงินคาเชาไมอาจถือรวมคาแหงกรรมสิทธิ์ใน

ทรพยสินทเชาไวดวย และผูเชาไมอาจบอกเลิกสัญญากอนครบกําหนดการเชาได สัญญา เชาทรัพยแบบลิสซิ่งดังกลาวไมใชสญญาเชาซื้อ

จากการศึกษากฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง พบวามีการศึกษาเกี่ยวกับ สัญญาลิสซิ่งอยูในวงจํากัด อาจจะเปนเพราะวาเปนเรื่องที่เกิดขึ้นใหม ยังไมเปนที่รูจัก อยางแพรหลาย ซึ่งพอจะรวบรวมความเห็นของนักวิชาการทางนิติศาสตร และผูที่ เกี่ยวของกับการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ไดใหความหมายของสัญญาลิสซิ่งไวดังตอไปนี้

ศาสตราจารย ดร.ไผทชิต เอกจริยกร ใหความเห็นเกี่ยวกับความหมายของ สัญญาลิสซิ่งวาสัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาเชาทรัพยธรรมดานี่เอง เพียงแตมีลักษณะพิเศษ ตรงที่ ผูใหเชาจะจัดหาทรัพยสินที่ผูเชาตองการมาใหผูเชา เชา ทรัพยสินนั้นปกติจะเปน สังหาริมทรัพยประเภทเครื่องยนต เครื่องจักร ยานพาหนะ และราคาคาเชาจะคํานวณจาก ราคาทรัพยสินและจากการใชงานไดของทรัพยสินนั้น และเมื่อสัญญาลิสซิ่งสิ้นสุดลงแลว ผูเชามีสิทธิซื้อทรัพยสินที่เชาในราคาที่ตกลงกันไวลวงหนา ซึ่งถาผูเชาไมใชสิทธิก็ตองคืน ทรัพยสินดังกลาวใหแกผูใหเชา 7

รองศาสตราจารย ดร.ศนันทกรณ โสตถิพันธ ไดใหความหมายของสัญญาลิสซิ่ง วา สัญญาลิสซงเปนสัญญาที่มีเปาหมายใหผูประกอบการทางธุรกิจสามารถใชเครื่องจักร ที่ตนตองการไดทันที โดยไมตองใชเงินของตนเองไปลงทุนซื้อ และใหหลักประกันตอผู ลงทุน หรือผูใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่งดวยการประกันทางทรัพยตราบเมื่อเงินลงทุนยัง ไมไดรับคืน 8 และทานไดใหความเห็นเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งวา แมสัญญาเชาทรัพยสิน แบบลิสซิ่งสวนใหญที่ใชจะเปนสัญญาทางการเงินก็ตาม แตในทางปฏิบัติของการทํา สัญญาที่ทําในชื่อของสัญญาลิสซิ่ง แตสาระสําคัญของสัญญาอาจเปนสัญญาเชาทรัพย หรือสญญาเชาซื้อ หรือสัญญาไมมีชื่อ ที่ยืนอยูบนหลกเสรีภาพในการทําสัญญาก็ได ทั้งนี้ ขึ้นอยูกับขอเท็จจริงในแตละครั้งวาสาระสําคญของสญญาที่ทําภายใตชื่อสัญญาลิสซิ่งนั้น เขาลกษณะของสัญญาแบบใด9

7 ไผทชิต เอกจริยกร , คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยลักษณะเชา ทรัพย เชาซื้อความรูเบื้องตนเกี่ยวกับลิสซิ่ง , (กรุงเทพมหสนคร: สํานักพิมพวิญูชน , 2538) ,น. 187.

8 จําป โสตถิพันธ,คําอธิบายกฎหมายลักษณะเชาทรัพย เชาซื้อ. (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพวิญูชน,2547), น.217.

9 เพิ่งอาง,น.228.

นอกจากนี้เมื่อพิจารณาในแงของการประกอบธุรกิจทางเศรษฐกิจ ก็มีการให ความเห็นวาลิสซิ่งเปนบริการจัดหาเงินทุน (Financing) รูปแบบหนึ่งเพื่อจัดหาทรัพยสิน ประเภททุนที่จะนํามาใชในการผลิตและการดําเนินธุรกิจในลักษณะของการใหเชาแทน การซื้อ โดยผูเชา (Lessee) จะตองเปนผูเลือก จัดหา และตกลงราคาทรัพยสินนั้นกับ ผูผลิต และจําหนายโดยตรง และจากนั้นจะตองหาผูใหเชา (Lessor) เพื่อจะจัดซื้อ ทรัพยสินดังกลาวตามราคาที่ตกลงไว และนําทรัพยสินมาใหผูเชาเชาตามราคาและ ระยะเวลาที่กําหนดไวในสญญา 10

คุณสาธิต รังคสิริ ไดใหความหมายของสัญญาลิสซิ่งวา ลิสซิ่งเปนการใหบริการ สินเชื่ออยางหนึ่ง แตใหในรูปของทรัพยสินเครื่องจักร เครื่องมือ เครื่องกลตางๆ แทนที่จะ ใหสินเชื่อในรูปของเงินสด ธุรกิจที่ทําหนาที่เปนผูใหเชาเรียกวา(Lessor) จะเปนตัวกลาง ในการจัดหาทรัพยสินตามที่ผูเชา(Lessee) ตองการโดยผูใหเชายังคงมีกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินนั้น ในขณะที่ผเชามีสิทธิ์ทจะใชทรพยสินนนดวยการจายคาเชาตามระยะเวลาที่ ตกลงกัน และเมื่อสิ้นสุดสัญญากรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้นอาจเปลี่ยนเปนของผูเชาหรือไม ก็ได 11

คุณนารี ตัณฑเสถียร ไดใหความหมายของสัญญาลิสซิ่งวา ลิสซิ่งเปนการ ใหบริการสินเชื่อในรูปแบบของทรัพยสิน เครื่องจักร เครื่องใชตางๆ โดยผูใหเชา(Lessor) จะเปนผูจัดหาทรัพยสินจากผูผลิตหรือผูจําหนายทรัพยสินนั้นๆตามความประสงคของผู เชา (Lessee) โดยกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินยังคงเปนของผูใหเชา(Lessor) และผูเชา (Lessee) มีหนาที่ตองจายคาเชาและบํารุงรักษาซอมแซมทรัพยสินที่เชา จนกระทั่งเมื่อ สัญญาสิ้นสุดลงผูเชาจึงมีสิทธิเลือกที่จะซื้อหรือไมซื้อทรัพยสินนั้นตามราคาตลาด(มูลคา คงเหลือ) ซึ่งไดกําหนดไวลวงหนาก็ได 12

คุณลัดดา โภคาสถิตย ไดใหความหมายของสัญญาลิสซิ่งไววา คือสัญญาที่ผู ประกอบธุรกิจลิสซิ่ง จะทําหนาที่เปนคนกลางดานการใหบริการระหวางผูประกอบการที่ ตองการใชเครื่องจักรและอุปกรณตางๆ กับผูผลิตสินคาทุนเหลานั้นโดยทําหนาที่จัดหา

10 ศูนยขอมูลเศรษฐกิจ บริษัท บริการขอมูล ผูจัดการจํากัด(MIS),”ธุรกิจลิสซิ่ง.” หนงสือพิมพผูจัดการรายวัน , ฉบบเสาร-อาทิตย ,(1-2 เมษายน 2538, น.17.)

11 สาธิต รังคสิริ, “ขอลิสซิ่ง ซิ่งสักครั้ง.”เอกสารภาษีอากร,วารสารธรรมนิติ, เลมที่

132 ปที่ 12 ,(กันยายน 2537, น.82.)

12 นารี ตัณฑเสถียร,”ลิสซิ่ง(Financial Lease) กับกฎหมายเกี่ยวกับธุรกิจลิสซิ่ง, วารสารอัยการ,(2531,น.107.)

เครื่องจักรและอุปกรณมาบริการใหลูกคาในรูปของการเชา ซึ่งสัญญาเชานี้จะทําระหวาง ผูใหเชา (Lessor) กับผูเชา(Lessee)คือผูตองการใชเครื่องจักรและอุปกรณ ธุรกิจลิสซิ่ง จะเปนผูใหคําปรึกษา และทําการตกลงกับผูเชาเกี่ยวกับประเภท ชนิดของทรัพยสิน รวมทั้งอัตราคาเชา ระยะเวลาเชา และขอตกลงเมื่อระยะเวลาสิ้นสุด โดยกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินนั้นยังคงเปนของผูใหเชา ในขณะที่ผูเชามีสิทธิในการใชทรัพยสินเทานั้น เพราะ วัตถุประสงคของสัญญาเชาแบบลิสซิ่งนี้ ก็เพื่อใชทรัพยสินมากกวาความเปนเจาของใน ทรัพยสิน แตเมื่อสิ้นสุดสัญญาเชาแลว กรรมสิทธ์ิในทรัพยสินจะเปลี่ยนมาเปนของผูเชา หรือไมขึ้นอยูกับวา ผูเชาจะรับขอเสนอของผูใหเชาที่จะขายทรัพยสินนั้นใหดวยราคาที่ตก ลงกันไวหรือไม 13

คุณสุเทพ พงษพิทักษ ไดใหความเหนไววา การใหเชาแบบลิสซิ่ง (Leasing) หรือ (Financial lease) เปนการนําทรัพยสินออกใหเชาประเภทหนึ่ง ซึ่งถือเปนเอกเทศสัญญา ที่คูสญญาจะตกลงกําหนดเงื่อนไขการใหเชาเปนอยางไรก็ได เปนการใหเชาที่มีระยะเวลา ปานกลางถึงระยะยาวขึ้นอยูกับการใชงานของทรัพยสินที่ใหเชา สวนใหญจะเปนการให เชาทรัพยสินประเภททุน หรือเครื่องจักรที่ใชในทาง อุตสาหกรรมและพาณิชยกรรม(ใน ปจจุบันรวมถึงรถยนต) โดยผูเชา (Lessee)เปนผูรับผิดชอบในการบํารุงรักษาและจายคา เบี้ยประกันภัยความเสียหายตอทรัพยสินที่เชาทั้งนี้มักจะมีขอกําหนด หามมิใหผูเชาบอก เลิกสัญญากอนครบกําหนดเวลาตามสัญญา อาจมีขอตกลงที่ผูใหเชา (Lessor) จะตกลง ขายทรัพยสินทใหเชานนแกผูเชาเมื่อครบกําหนดสัญญา 14

จากการศึกษาความหมายของสัญญาลิสซิ่ง ตามประกาศกระทรวงการคลัง และ ประกาศอธิบดีกรมสรรพากร และความเห็นของนักวิชาการ ทําใหทราบความหมายของ สัญญาลิสซิ่ง วา คือ สัญญาระหวางผูใหเชากับผูเชาโดยผูเชาจะเปนผูเลือกทรัพยสินจาก ผผลิตหรือผูจําหนายเอง เปนทรพยสนประเภททุน หรอเครองจกรทใชในทาง อุตสาหกรรม และพาณิชยกรรม โดยผูใหเชาเปนผูชําระราคาและเปนเจาของกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้น ในขณะที่ผูเชามีสิทธิจะครอบครองและใชประโยชนจากทรัพยสินดวยการชําระคาเชา ตามที่ตกลงกัน และเปนผูรับผิดชอบในการบํารุงรักษาและจายคาเบี้ยประกันภัยความ

13 ลัดดา โภคาสถิต,”ธุรกิจการใหเชาสินคาทุนแกผูประกอบการลิสซิ่งกับ ภาษีมูลคาเพิ่ม.”สรรพากรสาสน ,ปที่36,(กันยายน 2532, น.78-79.)

14 สุเทพ พงษพิทักษ, “บัญชีภาษีอากรสําหรับธุรกิจใหเชาซื้อและธุรกิจลิสซิ่ง,”

สรรพากรสาสน , ปที40.ฉบบที่ 7. (กรกฎาคม2536 ,น.50.)

เสียหายตอทรัพยสินที่เชาทั้งนี้มักจะมีขอกําหนด หามมิใหผูเชาบอกเลิกสัญญากอนครบ กําหนดเวลา ตามสัญญา เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชาผูเชามีสิทธิเลือกที่จะขอซื้อทรัพยสินที่เชา เปนกรรมสิทธิ์ของตน หรือทําสัญญาเชาตอ หรือสงมอบทรัพยคืนแกผูใหเชาก็ได ตามแตจะตกลงกัน

จากความหมายของ สัญญาลิสซิ่ง ดังกลาวสามารถที่จะสรุปสาระสําคัญของ สญญาลิสซิ่งไดดังนี้

1. เปนสญญาใหเชาสังหาริมทรัพยชนิดหนึ่ง

2. ผูใหเชา (Lessor) เปนผูมีหนาที่ในการติดตอและซื้อทรัพยสินจากผูผลิตหรือผู จําหนายตามความตองการใชทรัพยสินของผูเชา (Lessee)

3. ผูเชา (Lessee) เปนผูใชทรัพยสินเพื่อประโยชนในทางอุตสาหกรรม พาณิชย กรรม เกษตรกรรม ของตนมีหนาที่ชําระคาเชาตามอัตราที่ตกลงกัน และมีหนาที่ในการ บํารุงรักษาซอมแซม และประกนภยทรพยสิน

4. เปนสัญญาที่มีกําหนดระยะเวลาในการเชาครอบคลุมระยะเวลาสวนใหญของ อายุการใชงานของทรัพยสิน และผูเชาจะบอกเลิกสัญญาเชากอนครบอายุการเชาไมได

5. เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชา ผูเชามีสิทธิ์ซื้อทรัพยสินที่เชาเปนกรรมสิทธิ์ของตนเอง ตามราคาทไดตกลงกันไว หรือสงคืนทรัพยที่เชา หรือทําสัญญาเชาตอ แลวแตจะตกลงกัน ไวในสัญญา

เมื่อพิจารณาจากความหมาย และสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่งแลว สัญญา ลิสซิ่งเปนเอกเทศสัญญาอยางหนึ่ง ที่คูสัญญาสามารถที่จะตกลงทําสัญญากันอยางไรก็ ได ที่เปนการไมขัดตอกฎหมายหรือขัดตอความสงบเรียบรอยและศีลธรรมอันดีของ ประชาชนตามหลักเสรีภาพในการทําสัญญา (Freedom of Contract) เปนหลักการที่ แสดงออกมาเปนรูปธรรมของหลักเสรีภาพในการแสดงเจตนา ซึ่งเปนหลักการพื้นฐานใน การทําสัญญา เปนเรองที่ปจเจกชนใชความเปนอิสระของตนจัดการขอบเขตทางกฎหมาย ของตนรวมกบบุคคลอื่น โดยจะตกลงทําสัญญากับใครอยางไรก็ไดทั้งสิ้น เพียงแตตองไม เปนการขัดตอกฎหมาย ความสงบเรียบรอยและศีลธรรมอันดีของประชาชนแลว ยอมทํา ไดเสมอตามหลักเกณฑตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย แตในกรณีของสถาบัน การเงินที่เปนบริษัทเงินทุนที่จะประกอบธุรกิจลิสซิ่งนั้นจะตองเปนไปตามหลักเกณฑตาม ประกาศกระทรวงการคลัง และหากตองการไดรับสิทธิประโยชนในทางภาษีก็ตองเปนไป ตามหลักเกณฑตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากร

อีกทงในการทําสัญญาลิสซิ่งในทางธุรกิจ มีการทําสัญญาทมีขอตกลง ของสัญญา

ที่หลากหลาย ทั้งผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ก็มักจะประกอบกิจการเชาซื้อ ควบคูกันไปดวย

อีกทงประชาชนทวไปก็ไมมีความเขาใจที่ดีพอเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง ทําใหเกิดความเขาใจ วาสัญญาลิสซิ่ง ก็คือสัญญาเชาซื้อ หรืออาจเขาใจวาสัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาเชาทรัพย ซึ่งผูศึกษาเห็นวา สญญาลิสซิ่งมีลักษณะเหมือนกับสัญญาเชาซื้อ เพราะเมื่อผูเชาชําระคา เชาซื้อครบตามจํานวนงวดที่ไดตกลงกัน กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินก็ตกเปนของผูเชา ซึ่งทําให สัญญาลิสซิ่งมีวัตถุประสงคในการโอนกรรมสิทธิ์ เหมือนกับสัญญาเชาซื้อ แมกรรมสิทธจะ โอนตามสัญญาซื้อขายที่เกิดขึ้นภายหลังก็ตาม แตราคาซื้อขายก็ไดนับรวมคาเชาที่ได ชําระไปแลวดวย และคาเชาตามสัญญาลิสซิ่งก็คิดจาก ราคาทรัพยสินบวกดวย ผลประโยชนทางการเงินของผูใหเชาที่เปนดอกเบี้ยและคาใชจายอื่นๆรวมอยูดวย ซึ่งมี ลักษณะเหมือนกันกับคาเชาซื้อ และนอกจากนี้ สัญญาลิสซิ่งก็มีลักษณะเหมือนกับ สัญญาเชาทรัพย เพราะเมื่อสิ้นสุด สัญญาเชาแลว หากผูเชาไมตองการซื้อ ก็ไมได กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้น ดังนั้นวัตถุประสงคของการเชาจึงมีเพียงตองการใชหรือไดรับ ประโยชนในทรัพยสินที่เชาเทานั้น ไมมีวัตถุประสงคในการโอนกรรมสิทธิ์ และเนื่องจาก สญญาลิสซิ่งที่เกิดขึ้นจริงในการประกอบธุรกิจมีหลายประเภท ขึ้นอยูกับหลายปจจัยตาม ขอตกลงในสัญญาระหวางผูใหเชากับผูเชา ดังนั้นจึงมีความจําเปนที่จะตองศึกษา ประเภทตางๆของ สัญญาลิสซ่ิง เพื่อนํามาวิเคราะหและเปรียบเทียบกับสัญญาที่เกิดขึ้น จริง เพื่อเปนแนวทางในการแกไขปรับปรุงหลักเกณฑ และหลักกฎหมายเกี่ยวกับสัญญา ลิสซิ่ง เพื่อใหสามารถใชบังคับใหเปนไปตามสิทธิหนาที่ และสอดคลองกับหลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย และ เกิดความเปนธรรมกับคูสัญญา ซึ่งผูศึกษา จะไดทําการศึกษาประเภทของสัญญาลิสซิ่ง และนํามาวิเคราะหเปรียบเทียบกับสัญญา ประเภทตางๆตอไป

จากการศึกษาคนควาผลงานการศึกษาวิจัยทางวิชาการเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งใน ประเทศไทย พบวามีมีการศึกษาลักษณะของสัญญาลิสซิ่งในเชิงธุรกิจการประกอบธุรกิจ ลิสซิ่ง รวมทั้งการศึกษาถึงการพัฒนาธุรกิจลิสซิ่งในเชิงนิติศาสตร ไดใหความหมายของ สัญญาลิสซิ่ง หมายถึง ขอตกลงระหวางผูใหเชากับผูเชาโดยผูเชาจะเปนผูเลือกทรัพยสิน จากผูผลิตหรือ ผูจําหนายเอง ผูใหเชาเปนผูชําระราคาและเปนเจาของกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินนั้น ในขณะที่ผูเชามีสิทธิจะครอบครองและใชประโยชนจากทรัพยสินดวยการ ชําระคาเชาตามที่ตกลงกัน เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชาผูเชามีสิทธิเลือกที่จะขอซื้อทรัพยสินที่ เชาเปนกรรมสิทธิ์ของตน หรือทําสัญญาเชาตอ หรือสงมอบทรัพยคืนแกผูใหเชาก็ได

ตามแตจะตกลงกัน 15 สัญญาลิสซิ่งจะเปนกรณีที่มีบุคคลสามฝายคือ ผูเชา ผูใหเชา และผู จัดสงอุปกรณสินคา หรือผูผลิต เปนสัญญาที่ประกอบดวยสองสัญญา คือสัญญาจัดสง อุปกรณระหวางผูใหเชากับผูจัดสงอุปกรณ และ สัญญาลิสซ่ิงระหวางผูใหเชา กับผูเชา ที่ มีลักษณะคลายกับสัญญาเชาทรัพยและเชาซื้อ แตมีขอตกลงพิเศษระหวางคูสัญญา โดย กําหนดเงื่อนไขบางประการที่มีลักษณะเปนการลิสซิ่ง เชน ผูเชาจะบอกเลิกสัญญากอน ครบกําหนดไมได ผเชามีสิทธิเลือกซอทรพยที่เชา หรือตออายุการเชาก็ได 16

เมื่อศึกษาการเกิดขึ้นและความหมายและสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่งแลว ผูเขียนจะไดศึกษาองคประกอบของสญญาลิสซิ่งโดยแยกพิจารณาดังนี้

1.1.1 แบบของสญญา

แบบของสัญญาเปนองคประกอบสวนหนึ่งของสัญญา ซึ่งคูสัญญาสามารถที่จะ ตกลงทําสัญญาในแบบใดก็ได ตามหลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และ หลักเสรีภาพในการทําสัญญา(Freedom of Contract) แตตามประมวลกฎหมายแพง และพาณิชยไดจํากัดแบบของสัญญาเอาไว ในมาตรา 152 บัญญัติวา การใดมิไดทําให ถูกตองตามแบบที่กฎหมายบังคับไวการนั้นเปนโมฆะ ซึ่งบทบัญญัติดังกลาวเปน กฎหมายที่เกี่ยวกับความสงบเรียบรอย ตามมาตรา 151 ดังนั้นการทําสัญญาในเรื่องใดที่ มีกฎหมายกําหนดแบบของสัญญาเอาไว คูสัญญาไมสามารถที่จะตกลงทําสัญญาให แตกตางไปจากที่กฎหมายบัญญัติไวได และหากคูสัญญาฝาฝนมีผลทําใหสัญญานั้นตก เปนโมฆะ

สัญญาลิสซิ่งจัดเปนเอกเทศสัญญาประเภทหนึ่งตามตามประมวลกฎหมายแพง และพาณิชยบรรพ 1 และบรรพ 2 วาดวยนิติกรรมและสัญญา แบบแหงสัญญาที่ กฎหมายกําหนดไวจึงไมมี แตก็มีนกวิชาการไดใหความเห็นไวดังนี้

สัญญาเชาแบบลิสซงตองทําเปนลายลกษณอกษรลงลายมือชอผูเชา และผูใหเชา กรณีดังกลาวถือไดวา เปนแบบที่กฎหมายบังคับ กลาวคือ สัญญาเชาแบบลิสซิ่งตองทํา เปนลายลักษณอักษร และลงลายมือชื่อของคูสัญญาทั้งสองฝาย 17 หนังสือเปนแบบของ

15 สุดาทิพย เทวกุล ,”ธุรกิจลิสซิ่ง,” ( วิทยานิพนธนิติศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2531), น.77, 80.

16 เนตรนภา บุญคํา , “ แนวทางการพัฒนาธุรกิจลิสซิ่งในเชิงนิติศาสตร “ (วิทยานิพนธนิติศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ,2539 ), น. 92 ,94.

17 จําป โสตถิพันธุ , อางแลวเชิงอรรถที่ 8, น.224.

นิติกรรม 18 เมื่อพิจารณาจากบทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 9 บัญญัติวา เมื่อมีกิจการอันใดซึ่งกฎหมายบังคับใหทําเปนหนังสือ บุคคลผูจะตองทํา หนังสือไมจําเปนตองเขียนเอง แตหนังสือตองลงลายมือชอของบุคคลนั้น

โดยที่มาตรา 152 บัญญัติวา การใดมิไดทําใหถูกตองตามแบบที่กฎหมายบังคับ ไว การนั้นเปนโมฆะ เมอตามประกาศกระทรวงการคลงดงกลาว กําหนดไวเพียงวาสญญา เชาตองทําเปนหนังสือ ไมมีขอความที่กําหนดวา ถาไมทําเปนหนังสือจะตกเปนโมฆะ ผู ศึกษาเห็นวา สัญญาลิสซิ่ง หรือสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง เปนสัญญาที่ไมมีแบบที่กฎหมาย กําหนดไว

แบบของสัญญาลิสซิ่งตามกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งของไทยดังกลาว เปน การอธิบายโดยใชหลกเกณฑตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่ 53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑ การคํานวณทุนของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ และ ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง แมจะมี ขอความวา สัญญาเชาตองทําเปนหนังสือ และมีขอความเหมือนกันกับ บทบัญญัติใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ลักษณะเชาซื้อ ในมาตรา 572 วรรคสอง ที่บัญญัติวา สญญาเชาซื้อถาไมทําเปนหนังสือ ทานวาเปนโมฆะ โดยถือวาเปนแบบของสัญญาเชาซื้อ ที่ตองทําเปนหนังสือ หากสัญญาเชาซื้อไมทําเปนหนังสือถือวาไมทําสัญญาตามแบบที่ กฎหมายกําหนด สัญญาตกเปนโมฆะ ซึ่งเปนผลของการ ไมทําสัญญาใหเปนไปตามแบบ ที่กฎหมายกําหนดไว เมื่อสัญญาลิสซิ่งไมไดกําหนดผลวาถาไมทําเปนหนังสือตกเปน โมฆะ การที่ประกาศดังกลาวกําหนดใหสัญญาลิสซิ่งตองทําเปนหนังสือ จึงไมใชการ กําหนดแบบของสญญาลิสซิ่ง

เนื่องจากสัญญาเชาแบบลิสซิ่งในประเทศไทยไมมีกฎหมายรองรับ การทําสัญญา ลิสซิ่งจึงจัดทําขึ้นในรูปแบของสัญญาเชาธรรมดา และในการใหเชาแบบลิสซิ่งในประเทศ ไทยสวนใหญบริษัทจะขายทรัพยสินที่ใหเชาแกผูเชาเลย โดยไดมีการตกลงกับผูเชาดวย วาจาเมื่อตอนทําสัญญาเชาแลว แตจะไมระบุลงในสัญญาวาจะขายทรัพยสินเมื่อหมด สัญญา 19 ซึ่งความเห็นดังกลาวนี้ เปนการใหความเห็นที่สอดคลองกับแนวทางปฎิบัติใน การทําสัญญาลิสซิ่งที่ไมมีแบบที่กฎหมายกําหนดไว ดังนั้นการทําสัญญาลิสซิ่งจึงตองทํา

18 ศักดิ์ สนองชาติ , คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยนิติ กรรมและสัญญา ,(กรุงเทพมหานคร: นิติบรรณาการ,2545) , น.75.

19 สุดาทิพย เทวกุล, อางแลวเชิงอรรถที่ 15 , น. 69 ,75.

เปน สัญญาเชาทรัพย ซึ่งตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ไมถือเปนแบบของ สัญญา อีกทั้ง เมื่อพิจารณาถึงสิทธิหนาที่ของคูสัญญาในสัญญาลิสซิ่งแลว จะมีความ ใกลเคียงกับบทบญญัติเรื่องเชาทรพย 20 สัญญาลิสซงจัดเปนเอกเทศสัญญาประเภทหนึ่ง ตามตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยบรรพ 1 และบรรพ2 วาดวยนิติกรรมและ สัญญา แบบแหงสญญาที่กฎหมายกําหนดไวจึงไมมี 21 โดยถือเอาขอตกลงในสัญญาที่มี ผลเปนการผูกนิติสมพันธขึ้นระหวางบุคคลทเปนคูสญญา

3.1.2 คุณสมบัติของคูสญญา

บทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ไมไดกําหนดจํากัดคุณสมบัติ ของบุคลในการทํานิติกรรม เพียงแตบุคคลตองมีความสามารถสมบูรณ และไมจํากัดวา จะตองเปนนิติบุคคลหรือบุคคลธรรมดาเทานั้น ซึ่งเปนไปตามหลักอิสระในทางแพง และ หลักเสรีภาพในการทําสัญญา

คุณสมบัติของคูสัญญาในสัญญาลิสซิ่งจึงมีผูใหความเห็นไวดังตอไปนี้ ผูใหเชาแบบลิสซิ่ง ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากร ที่อาศัยอํานาจตามประมวล

รัษฎากร เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และ เกณฑการคํานวณทุนทรัพย ของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการตองมีคุณสมบัติดังนี้

(1) ผูใหเชาตองเปนธนาคารพาณิชย บริษัทเงินทุนหลักทรัพย บริษัท เครดิตฟองซิเอร หรือ

(2) เปนบริษัทหรือหางหุนสวนนิติบุคคล ซึ่งมีวัตถุประสงคในการประกอบ กิจการใหเชาแบบลิสซิ่ง ใหเชาซื้อ ซื้อขายผอนชําระ และมีทุนจดทะเบียนที่ไดชําระแลว ไมต่ํากวา 60 ลานบาท ในกรณีที่บริษัทหรือหางหุนสวนนิติบุคคลนั้นประกอบกิจการ อยางอื่นนอกเหนือจากกิจการดังกลาว โดยกิจการอยางอื่นนั้นตองมิใชกิจการผลิตสินคา หรือตัวแทนจําหนายสินคา เงินไดจากการประกอบกิจการอยางอื่นนั้นจะตองไมเกินรอย ละ 25 ของเงินไดทั้งสิ้น กอนหักรายจายในรอบระยะเวลาบัญชี และ

(3) ตองยื่นคําขอจดทะเบียนเปนผูประกอบการคาตออธิบดีกรมสรรพากร และตามประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน

ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ผูใหเชาแบบลิสซิ่ง ตองเปนนิติบุคคล ประเภท

20 ศักดิ์ สนองชาติ, อางแลวเชิงอรรถที่ 16 , น. 94.

21 อํานาจ เพียรไทย , “ ปญหากฎหมายธุรกิจลิสซิ่งในประเทศไทย : ศึกษากรณี บริษัทจํากัด , ( วิทยานิพนธนิติศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยรามคําแหง,2543),น.88.

บริษัทเงินทุนหลักทรัพย หรือบุคคลหรือหางหุนสวนตามความในมาตรา35 วรรคสอง แหงพระราชบัญญัติการประกอบธุรกิจเงินทุน ธุรกิจหลักทรัพย และธุรกิจเครดิตฟองซิเอร พ.ศ.2522 และไดรับอนุญาตจากรฐมนตรี โดยยนคําขอตอธนาคารแหงประเทศไทย

นอกจากนี้ผใหเชายังรวมทงบริษัทหรือหางหนสวนนิติบุคคล ซึ่งมีวัตถุประสงคใน การประกอบกิจการใหเชาแบบลิสซิ่ง ใหเชาซื้อ ซื้อขายผอนชําระ และมีทุนจดทะเบียนที่ ไดชําระแลวไมตากวา 60 ลานบาท และไดรับอนุญาตจากการะทรวงการคลัง

ซึ่งหลักเกณฑดังกลาวนี้เมื่อพิจารณาเปรียบเทียบ กับบทบัญญัติในประมวล กฎหมายแพงและพาณิชย ลักษณะเชาทรัพย เชาซื้อแลว กฎหมายไมไดกําหนดจํากัด คุณสมบัติของผูใหเชาซื้อไว เพียงแตผูใหเชาหรือผูใหเชาซื้อจะตองมีกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินที่จะนําไปใหเชาหรือใหเชาซื้อ และไมจํากัดวาจะตองเปนนิติบุคคลหรือบุคคล ธรรมดาเทานั้น ซึ่งเปนไปตามหลักอิสระในทางแพง และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา และผูศึกษาเห็นวาขอกําหนดตามประกาศทั้งสองฉบับดังกลาว เปนการควบคุมการ ดําเนินธุรกิจใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่งของสถาบันการเงิน มิใชการออกหลักเกณฑของ กฎหมายมาใชกับสัญญาลิสซิ่งโดยเฉพาะ ดังนั้นผูใหเชาในสัญญาลิสซิ่งจึงเปนไดทั้ง บุคคลธรรมดาและนิติบุคคล และหากนิติบุคคลนั้นเปนบริษัทเงินทุนก็ตองมีคุณสมบัติ ตามหลักเกณฑในประกาศกระทรวงการคลัง และหากตองการไดรับสิทธิประโยชนในทาง ภาษีก็ตองพิจารณาคุณสมบัติตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากร

ผูเขียนเห็นวาประกาศดังกลาวเปนกฎหมายลําดับรอง จึงควรที่จะมีการบัญญัติ กฎหมายที่มีลําดับศักดิ์เทากับประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาใชกับสัญญาลิสซิ่ง โดยเฉพาะ และแยกกฎหมายที่มีลักษณะเปนการควบคุมการประกอบธุรกิจใหเชา ทรัพยสินแบบลิสซิ่งไวตางหาก กลาวคือ ถาเปนการประกอบธุรกิจใหเชาทรัพยสินแบบ ลิสซงของสถาบันการเงิน หรือนิติบุคคลอื่น จะตองไดรับอนุญาตจากหนวยงานของรัฐ แต ถาไมใชการประกอบธุรกิจก็ใหสามารถทําไดตามหลักอิสระในทางแพง และหลักเสรีภาพ การแสดงเจตนา ซึ่งกรณีดังกลาวจะไมมีการจํากัดคุณสมบัติของผูใหเชาเอาไว ดังนั้น ผูใหเชาจึงเปนนิติบุคคล หรือบุคคลธรรมดาก็ได

คุณสมบัติของผูเชาในสัญญาลิสซิ่ง ก็มีนักวิชาการไดใหความเห็นไววา ผูเชา ตามสัญญาเชาแบบลิสซิ่งจะตองเปนนิติบุคคล ผูประกอบกิจการ อุตสาหกรรมพาณิชย กรรม หรือกิจการบริหารอยางอื่น เปนทางคาปกติ 22 ผูเชาแบบลิสซิ่ง (Leassee) จํากัด

เฉพาะนิติบุคคลเทานั้น 23 ผูเขียนเห็นวาบุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคลสามารถเปนผูเชา ในสัญาลิสซิ่งได และไมจํากัดวัตถุประสงคในการประกอบกิจการอุตสาหกรรม พาณิชยกรรม หรือกิจการบริหารอยางอื่น เปนทางคาปกติซึ่งเปนไปตามหลักอิสระในทาง แพง และหลักเสรีภาพในการทําสญญา

3.1.3 ประเภทของทรัพยสินในสัญญาลิสซิ่ง

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 4 ทรพยสิน ลกษณะ 2 หมวด 2 แดนแหงกรรมสิทธิ์และการใชกรรมสิทธิ์ มาตรา 1336 บัญญัติวา ภายใตบงคบแหง กฎหมายเจาของทรัพยสินมีสิทธิใชสอย และจําหนายทรัพยสินของตน ซงสิทธิดงกลาว รวมทงสิทธิในการจัดการทรพยสินของตนเอง หรือนําทรพยสินนนไปกอนิติสัมพนธในทาง กฎหมายกบบุคคลใดก็ไดตามตามหลกอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลัก เสรีภาพในการทําสัญญา (Freedom of Contract) ในฐานที่เปนเจาของกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินนั้น และเมื่อพิจารณาเปรียบเทียบกบลักษณะของสัญญาเชาทรัพย สัญญาเชา ซื้อ และสัญญาซื้อขายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยแลว เจาของกรรมสิทธิ์ใน ทรพยสินสามารถที่จะนําทรพยสินของตนเองไปใหบุคคลอื่นเชา เชาซื้อ หรือขายก็ได โดย กฎหมายไมไดจํากัด ประเภท ชนิด และราคาของทรัพยไว

ประเภทของทรัพยสินในสญญาลิสซิ่งไดมหลกเกณฑท่ีอธิบายไวดังนี้ ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากร ที่อาศัยอํานาจตามประมวลรัษฎากร เรื่อง

กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และเกณฑการคํานวณ ทุนทรัพย ของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ ทรัพยสินที่ใหเชาเปนสังหาริมทรัพย ซึ่งผูให เชาซื้อมาเพื่อการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซงแกผูเชาโดยเฉพาะ และตองไมเปนทรัพยสินที่ ผานการใชงานมาแลว ทั้งนี้ไมรวมถึงทรัพยสินที่ไดมาจากการผิดสัญญาใหเชาทรัพยสิน แบบลิสซิ่งหรือเปนทรัพยสินทใหเชา โดยการตออายุสัญญาเชาเดิม

และตามประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ทรัพยสินที่ใหเชาตองมีราคาเงินสดไมต่ํากวา หาแสนบาท ตองเปนทรัพยสินประเภททุนเฉพาะเครื่องจักรหรือเครื่องมือใหม ที่มีราคาซื้อ ขายแนนอนสามารถสอบทานได ซึ่งใชในการอุตสาหกรรม เกษตรกรรม พาณิชยกรรม หรือกิจการบริการอยางอื่นเทานั้นและตองไมใชทรัพยสินที่โดยสภาพของสินทรัพยนั้นไม สามารถนําไปใหผูอื่นเชาไดอีก และตองไมใชทรัพยสินที่ผานการใชงานมาแลวไมวา

ทรัพยสินดังกลาว จะไดรับการปรับปรุงใหมีลักษณะคลายของใหมหรือไมก็ตามทั้งนี้เวน แต จะเปนทรัพยสินซึ่งยึดมาจากผูเชารายอื่นของบริษัทเงินทุนนั้น หรือเปนทรัพยสิน ที่ใหเชา อันเนื่องมาจากการตออายุสญญา

ผูเขียนเห็นวา หลักเกณฑตามประกาศดังกลาวเปนการขัดตอหลักอิสระในทาง แพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา(Freedom of Contract) และหลักกรรมสิทธิ์ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย เพราะเปนการจํากัดประเภท ของทรัพยสินที่สามารถนําไปทําสัญญาเชาแบบลิสซิ่งหรือสัญญาลิสซิ่งเอาไว

3.1.4 ประเภทของสัญญาลิสซิ่ง

สัญญาลิสซิ่งนั้นมีอยหลายประเภท ในทางวิชาการสามารถแบงแยกประเภทของ สัญญาลิสซิ่งได 3 ประเภท ดังนี้ 24

1. สัญญาเชาทางการเงินหรือเชาทรัพยสินประเภททุน (Financial lease)

สัญญาเชาทางการเงิน หรือเชาทรัพยสินประเภททุน (Financial lease) เปน สัญญาที่ผูใหเชาคือบริษทเงินทุนสนบสนนทางการเงินแกผเชา โดยหาผูจําหนายสินคาทุน ไมวาจะเปนสังหาริมทรัพย หรืออสงหาริมทรัพย มาใหผูเชาเลือก แลวผใหเชาหรือบริษัท เงินทุนจัดซื้อจากผูจําหนาย แลวมาใหผูเชาหรือผูประกอบการทางธุรกิจไดใชประโยชน ชั่วระยะเวลาที่กําหนด และผูเชาหรือผูประกอบการทางธุรกิจชําระคาเชาเปนระยะ โดย เมื่อครบกําหนดระยะเวลาเชาผูเชาหรือผูประกอบการทางธุรกิจ มีสิทธิที่จะเลือกซื้อ ทรัพยสิน นี้หรือไมก็ได ถาเลือกซื้อก็จะตองชําระราคาสวนที่เหลอที่ไดกําหนดไวลวงหนา แลว นอกจากนี้เมื่อสิ้นสุดระยะเวลาในการเชาแลว ผูเชาหรือผูประกอบธุรกิจอาจขอตอ สัญญาเชา ขอเปลยนทรัพยสินที่เชา หรือสงคืนทรัพยสินที่เชาก็ได

สัญญาเชาประเภทนี้สวนใหญ มีระยะเวลาในการเชาปานกลางและระยะยาว ตงแต 3-5 ปขนไป หรือ เปนการเชาตลอดอายุการใชงานของตวทรัพยที่ทําสัญญาเชา ซงึ่ ผูใหเชาจะไดรับคาเชาคุมกับทุนที่ไดลงไปจากผูเชาเพียงรายเดียว การคิดอัตราคาเชาจะ คิดโดยอาศัยเกณฑการคํานวณราคาทรัพย บวกกําไรและดอกเบี้ยที่ผูประกอบการจะ ไดรับ แลวแบงเฉลี่ยคาเชาออกเปนรายเดือน โดยผูเชาเปนผูมีหนาที่ซอมแซมและ บํารุงรักษา รวมทั้งการประกันภยในความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นกับทรัพยสินที่เชา การเชา ประเภทนี้ ในระหวางอายุสัญญาเชา ผูเชาไมสามารถบอกเลิกสัญญาเชาได เนื่องจากผู

24 ศนันทกรณ โสถติพันธ , คําอธิบายเชาทรัพย - เชาซื้อ , พิมพครั้งที่ 4 ( กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพวิญูชน , 2551), น.221-222.

เชาเปนผูครอบครองและใชประโยชนจากทรัพยสินที่เชาในระยะยาว หรือ ตลอดอายุการ ใชงานของทรัพยสิน แมทรัพยสินจะไมทันสมัย ผูเชาก็ไมสามารถเปลี่ยนแปลงทรัพยสิน ใหมได

สัญญาลิสซิ่งประเภทนี้สามารถแบงเปนประเภทยอยๆไดอีก 2 ประเภทคือ 1.

สญญาลิสซิ่งในสังหาริมทรพย 2. สญญาลิสซงในอสังหาริมทรัพย

2. สัญญาเชาดําเนินงาน (Operating Lease)

สัญญาเชาชนิดดําเนินงาน (Operating Lease) เปนสัญญาที่ผูใหเชาใหเชา ทรัพยสินที่เปนเครื่องมือในการดําเนินงานหลายๆอยางที่เกี่ยวเนื่องกัน โดยผูเชามีสิทธิใช ทรัพยสินได และผูเชาสามารถบอกเลิกสัญญาไดเมื่อไมมีความจําเปนตองใชทรัพยสินนั้น ตอไป หรือเห็นวาทรัพยสินนั้นหมดประโยชน เปนลักษณะการเชาที่ผูเชาไมมุงหวัง กรรมสิทธิ์

สัญญาเชาประเภทนี้เปนการทําสัญญาเชาในระยะสั้นมีระยะเวลาต่ํากวา 12 ป ลักษณะของทรัพยที่ใหเชามักจะเปนทรัพยที่ซื้องายขายคลอง และมีอายุการใชงานสั้น ผูใหเชาจะตองคิดคาเสี่ยงภัยไวในคาเชาที่เรียกเก็บดวย และจะตองใหเชาแกผูเชาหลาย คนจึงจะคุมเงินลงทุน นอกจากนี้ผูใหเชาตองมีความเชี่ยวชาญพิเศษในการใหบริการ เพราะเปนผูรับผิดชอบคาใชจายเกี่ยวกับการบํารุงรักษาและซอมแซมทรัพยสิน และ สามารถทจะบอกเลิกสัญญาเชากอนครบกําหนดได ซึ่งลักษณะดังกลาว ทําใหสัญญาเชา ชนิดดําเนินงาน (Operating Lease) แตกตางจากสัญญาเชาชนิดลงทุน (Financial

lease)

ทรัพยสินที่นํามาใหเชาในสัญญาเชาชนิดดําเนินงาน( Operating Lease) ไดแก เครื่องจักร เครื่องยนต ยานพาหนะ เครื่องมือและอุปกรณทางการแพทย เปนตน ทําให การเชาประเภทนี้มีลักษณะเหมือนกับการเชาโดยทั่วไป (Rent) และเปนสัญญาที่ผูเชา ไมไดมงหวังตอกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชา

3. สัญญาเชาแบบขายแลวเชาคืน (Lease back)

เปนสัญญาซึ่งเจาของขายทรัพยตนเองใหกับบริษัทลิสซิ่ง โดยเมื่อบริษัทลิสซิ่ง ชําระราคาทรัพยแลว พรอมๆกันนั้นก็นําทรัพยนั้นใหผูขายไดใชหรือไดรับประโยชน แตนิติ สัมพันธแบบนี้ผูใหเชาไมมีความผูกพันหรือหนี้ใดๆเกี่ยวกับคุณสมบัติของทรัพยหรือการ ปฏิบัติการชําระหนี้ทเกี่ยวกับตัวทรัพย

นอกจากนี้ ยงมีการแบงสญญาลิสซงตามประเภทของธุรกิจลิสซิ่ง ซึ่งแบงออกเปน

2 ประเภท คือ 25

1. สัญญาเชาชนิดลงทุน (Financial lease)

เปนการทําสัญญาเชาโดยกําหนดระยะเวลาไว สวนใหญเปนการเชาที่มีระยะปาน กลาง และระยะยาวตั้งแต 3-5 ปขึ้นไป โดยธุรกิจลิสซิ่งจะไดรับ รายไดคุมกับเงินลงทุนใน ทรัพยสินจากผเชาเพียงรายเดียว โดยผูใหเชาจะคํานวณคาเชาจากราคาทรัพยสินที่ใหเชา รวมกับดอกเบี้ย และกําไรที่ควรจะไดรับเปนการตอบแทน และผูเชามีภาระในการ บํารุงรักษา การซอมแซม การประกันภัย รวมทั้งบริการอื่นๆ เกี่ยวกับการใชทรัพยสิน และ ฝายใดฝายหนึ่งจะบอกเลิกสัญญากอนกําหนดไมได หลังสัญญาสิ้นสุดลงกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินขึ้นอยูกับขอตกลงโดยผูเชามีทางเลือกหลายทาง เชน ซื้อดวยราคาที่กําหนดขึ้น เมื่อสิ้นสุดสัญญา ขอตอสัญญาเชา ขอเปลี่ยนแปลงทรัพยสินที่เชา หรือสงคืนทรัพยสิน ซึ่งความจริงแลว สัญญาเชาชนิดลงทุนที่เรากลาวถึงก็คือ “ลิสซิ่ง”ที่เรียกติดปากกัน น่ันเอง 26

2. สัญญาเชาชนิดดําเนินงาน (Operating Lease)

เปนการทําสัญญาเชาระยะสั้นต่ํากวา 12 ป ทรัพยสินที่ใหเชาสวนใหญเปน ทรัพยสินที่ลาสมัยเร็ว ธุรกิจลิสซิ่งจึงคิดคาเสี่ยงภัยไวในคาเชาที่เรียกเก็บดวย และจะตอง ใหเชาแกผูเชาหลายคนจึงจะคุมทุน ผูใหเชามีหนาที่ในการบํารุงรักษา ซอมแซม และ ใหบริการตางๆ และผูเชาสามารถบอกเลิกสญญากอนครบกําหนดตามสัญญาได เมื่อไมมี ความจําเปนตองใชทรัพยสินนั้นอีก หรือเมื่อเห็นวาทรัพยสินนั้นหมดประโยชน ลักษณะ ของสัญญาดังกลาวผูเชาหวังเพียงจะไดประโยชนจากทรัพยสินดังกลาวเทานั้น ไมไดหวัง จะเปนเจาของกรรมสิทธิ์ ซึ่งสัญญาเชาชนิดนี้ คือ สัญญาเชาตามประมวลกฎหมายแพง และพาณิชย 27

เมื่อพิจารณาประเภทของสัญญาลิสซิ่งแลวจะพบวา สัญญาลิสซิ่งมี 3 ประเภท โดยสัญญาลิสซิ่งแตละประเภทก็มีความแตกตางกันในเนื้อหา ที่เปนสาระสําคัญของ สัญญา โดยสัญญาลิสซิ่งที่เปนสัญญาเชาชนิดลงทุน (Financial lease) หากมีขอตกลง

ในการซื้อทรัพยสินเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาในการเชาแลว และผเชาไดใชสิทธิในซื้อทรพยสินท

25 ลัดดา โภคาสถิต,อางแลวเชิงอรรถที่ 13 , น. 80-81 , สาธิต รังคสิริ , “สุดยอด เคล็ดวิชาลิสซิ่ง” , วารสารสรรพากรสาสน ปที่ 40 , ฉบับที่ 7,( กรกฎาคม 2536 ,น.4 – 5.),

26 เพิ่งอาง, น.5.

27 เพิ่งอาง, น.5.

เชาแลว สัญญาดังกลาวก็เปนสัญญาที่มีวัตถุประสงคในการโอนกรรมสิทธิ์ ซึ่งมี วัตถุประสงคเหมือนกับสัญญาเชาซื้อตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา

572 สวนสัญญาลิสซิ่งที่เปนสัญญาเชาชนิดดําเนินงาน (Operating Lease) นั้นมี วัตถุประสงคเพียง การใหผูเชาไดใชหรือไดรับประโยชนในทรัพยสิน มิไดมีความมุงหมาย ในการโอนกรรมสิทธิ์ ดังนั้นสัญญาลิสซิ่งประเภทดังกลาว จึงมีลักษณะเหมือนกับ สัญญาเชาทรัพย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 537 สวนสัญญาลิสซิ่ง แบบขายแลวเชาคืน (Lease back) มีลักษณะคลายกับการกูยืมเงินโดยใชสังหาริมทรัพย เปนหลักประกันในการชําระหนี้ ซึ่งถือเปน การพัฒนารูปแบบของสัญญาลิสซิ่งไปอีก รูปแบบหนึ่ง ที่เกิดขึ้นในการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ซึ่งเปนการใหสินเชื่อทางการเงินอยาง หนึ่ง ดังน้ันเมื่อกลาวถึงสัญญาลิสซิ่ง จึงไมอาจดวนสรุปไปวา เปนสัญญาที่มีโครงสราง ทางกฎหมาย และผลทางกฎหมาย เปนอยางเดียวกันเสมอไป ซึ่งผูเขียนจะไดศึกษา สาระสําคัญของสญญาลิสซิ่ง ตอไป

3.2 สิทธิหนาทของผประกอบธุรกิจลิสซิ่ง

ตามหลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทํา สัญญา (Freedom of Contract) คูสัญญามีเสรีภาพที่จะกําหนดเนื้อหาของสัญญา อยางไรก็ได แมในเนื้อหาที่กําหนดอาจแตกตางจากที่กฎหมายกําหนด หากมิใชกฎหมาย ที่แตหลักเสรีภาพในการทําสัญญาในการกําหนดเนื้อหาของสัญญาอาจถูกจํากัดโดย กฎหมาย ซึ่งเปนการจํากัดเสรีภาพของคูสัญญาที่มีอํานาจทางเศรษฐกิจเหนือกวา เพื่อ คุมครองประโยชนของคูสัญญาที่ออนแอกวาหรือดอยกวา ไดแก การจํากัดเสรีภาพ ตาม พระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค พ.ศ.2522 แกไขเพิ่มเติมพ.ศ.2541 พระราชบัญญัติวา ดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ. 2540 ซึ่งเปนการคุมครองผบริโภคดานสัญญา

สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาที่ทําไดตามหลักหลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา(Freedom of Contract) ดังนั้นคูสัญญา จึงสามารถที่จะตกลงสิทธิหนาทระหวางคูสัญญาในเนื้อหาของสัญญาไดเอง

ซึ่งหลักเกณฑที่เปนการกําหนดสิทธิหนาที่ของผูประกอบธุรกิจสามารถแยก พิจารณาไดดังนี้

ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่53) เรื่อง กําหนด หลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุน ของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ ไดกําหนดสิทธิหนาที่ของผประกอบธุรกิจไวดังนี้

ผูใหเชาตองแสดงวิธีการคํานวณคาเชาที่เรียกเก็บอยางชัดเจน

ผูใหเชา ตองยอมใหผูเชา โอนสิทธิและหนาที่ตามสัญญาเชาใหแกบุคคลอื่น ซึ่งมี คุณสมบัติที่จะเปนผูเชาได ทั้งนี้กําหนดระยะเวลาเชาตองไมเกินกวาระยะเวลาที่เหลืออยู ตามสัญญาเดิม

ผูใหเชามีสิทธิเรียกเบ้ียปรับจากผูเชา ในกรณีที่ผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชางวดใด งวดหนึ่ง โดยตองระบุไวชัดแจงในสัญญาเชา

ผูใหเชามีหนาที่บอกกลาวกอนเลิกสัญญา ถาผูใหเชาจะใชสิทธิบอกเลิกสัญญา ในกรณีที่ผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชา 2 งวด ติดๆ กัน หรือเมื่อผูเชากระทําผิดสัญญาในขอที่ เปนสวนสําคัญ ผูใหเชาจะตองแจงการบอกเลิกสัญญาพรอมดวยเหตุผลเปนหนังสือใหผู เชา ทราบกอนไมนอยกวา 15 วัน

และประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ไดกําหนดสิทธิหนาที่ของผูประกอบธุรกิจไวใน ลักษณะใกลเคียงกันดังนี้คือ

ผูใหเชา ตองยินยอมใหผูเชาโอนสิทธิและหนาที่ตามสัญญาเชาใหแกบุคคลอื่น ซงึ่ มีคุณสมบัติที่จะเปนผูเชาไดตามหลกเกณฑที่กําหนดในประกาศนี้ ทั้งนี้ กําหนดระยะเวลา การเชา ตองไมเกินระยะเวลาทคงเหลืออยูตามสัญญาเชาเดิม

ผูใหเชา หรือ บริษัทเงินทุนหลักทรัพย ตองโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินใหแกผูเชา โดยพลันเมื่อสิ้นสุดสัญญาเชาและผูเชาใชสิทธิในการซื้อทรัพยสินที่เชา และไดปฏิบัติตาม เงื่อนไขในการไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินครบถวนตามสญญาเชาแลว

ผูใหเชามีสิทธิเรียกคาปรับจากผูเชา ในกรณีที่ผูเชาผิดนัด ไมชําระคาเชาใน งวดใดงวดหนึ่ง ตองระบุไวชัดแจงในสัญญาเชา แตคาปรับดังกลาวเมื่อคิดเปนอัตรา สวนกับยอดเงินและระยะเวลาที่ผิดนัดแลว ตองไมเกินกวาอัตราดอกเบี้ยเงิน ใหกูยื มที่บริ ษัทเงินทุนสามารถเรี ยกได ตามกฎหมายในขณะทําสัญญาเช า ผูใหเชามีหนาที่บอกกลาวกอนเลิกสญญา เมื่อผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวด

ติด ๆ กัน หรือเมื่อผูเชากระทําผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญ โดยผูใหเชาตองแจงการ บอกเลิกสัญญาพรอมดวยเหตุผล เปนหนังสือใหผเชาทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสิบวนั นับแตวันที่ผูเชาไดรับหนังสือดังกลาว ในหนังสือบอกเลิกสัญญานั้นใหระบุดวยวา หากผู เชาชําระคาเชางวดที่คางชําระหรือแกไขการผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญดังกลาว

แลวแตกรณีภายในสามสิบวันนับแตวันที่ไดรับหนังสือบอกเลิกสัญญา การบอกเลิก สัญญานั้นเปนอันระงับไป

ผูใหเชาที่เปนเจาของกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชา ตองจําหนายหรือใหบุคคลอื่น เชาทรัพยสินนั้นตอภายในสามเดือนนบแตวันสิ้นสุดสัญญาเชาหรือนับแตวันที่ยึดมา หรือ ตามที่ไดรบผอนผันจากธนาคารแหงประเทศไทย

สิทธิหนาที่ของผูประกอบธุรกิจในสัญญาลิสซิ่ง ตามกฎหมายเกี่ยวกับสัญญา ลิสซิ่งของไทย เปนการอธิบาย โดยใชหลักเกณฑตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากร เกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ให เชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุนของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ และ ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการให เชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง โดยในสัญญาเชาแบบลิสซิ่งจะกําหนดสิทธิหนาที่ของผูประกอบ ธุรกิจลิสซิ่ง ในฐานะเปนผูใหเชา ไว เชน

ผูใหเชา ตองยินยอมใหผูเชาโอนสิทธิและหนาทตามสัญญาเชาใหแกบุคคลอื่น ซงึ่ มีคุณสมบัติที่จะเปนผูเชาไดตามหลกเกณฑที่กําหนดในประกาศนี้ ทั้งนี้ กําหนดระยะเวลา การเชา ตองไมเกินระยะเวลาทคงเหลืออยูตามสัญญาเชาเดิม

การกําหนดใหผูเชาสามารถโอนทั้งสิทธิและหนาที่ตามสัญญาเชา ไปให บุคคลภายนอกได หรือเรียกวา การโอนสัญญา โดยผูรับโอนจะเขาไปสวมสิทธิทั้งสิทธิ และหนาที่ของคูสัญญาเดิม กรณีนี้ถือวาเปนกรณีพิเศษ เพราะตามบทบัญญัติใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยของไทยนั้น ไมไดบัญญัติหลักเกณฑที่คูสัญญาจะตก ลงโอนสัญญาได ซึ่งผูเขียนเห็นวาเปนการโอนสิทธิการเชาตามบทบัญญัติในประมวล กฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 544 ซึ่งกฎหมายหามไวแตถาตกลงกันไวในสัญญา ก็ สามารถทําได ซึ่งขอกําหนดตามประกาศดังกลาวกําหนดใหกําหนดสิทธิในการโอนสิทธิ หนาที่ตามสัญญาเชา กําหนดไวในสัญญาลวงหนา จึงเทากับวา เปนการกําหนดใหผูให เชาตองใหความยินยอม ใหผูเชาโอนสิทธิหนาที่ตามสัญญาเชาได

ผูใหเชา หรือ บริษทเงินทุนหลักทรัพย ตองโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินใหแกผูเชา โดยพลันเมื่อสิ้นสุดสัญญาเชาและผูเชาใชสิทธิในการซื้อทรัพยสินที่เชา และไดปฏิบัติตาม เงื่อนไขในการไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินครบถวนตามสัญญาเชาแลว

เมื่อพิจารณาจากขอกําหนดดังกลาวแลวพบวา เปนหลักเกณฑของสัญญาลิสซิ่ง ประเภทสญญาเชาชนิดลงทุน (Financial lease) ซงเปนสญญาที่มีขอตกลงใหผูเชามีสิทธิ เลือกซื้อทรัพยสินเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาเชาโดยทําขอตกลงดังกลาว ตั้งแตขณะเริ่มทํา สัญญา และเมื่อครบกําหนดตามสัญญาแลวผูใหเชาตองโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้น

ใหกับผูเชาทันที ซึ่งผูศึกษาเห็นวาสัญญาลิสซิ่ง ที่มีขอตกลงใหผูเชามีสิทธิเลือกซื้อ ทรัพยสินเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาเชา ดังกลาวมีลักษณะเหมือนกับสัญญาเชาซื้อ เพราะเปน สัญญาที่มีวตถุประสงคในทางทรัพยสิน กลาวคือ เปนสัญญาที่มุงใหมีการโอนกรรมสิทธิ์ ในทรัพยสิน ซึ่งในเรื่องดังกลาวรองศาสตราจารย ศนันทกรณ โสตถิพันธ ไดใหความเห็น วา แมจะเปนที่ยอมรับโดยทั่วไปวา สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาเชาอยางหนึ่ง แตก็คงไมอาจ ปรับใชกับหลักเกณฑของสัญญาเชาทรัพยสินตาม มาตรา 537 ไดโดยตรง เพราะเงินที่ ฝายผูประกอบการตองชําระเปนงวดๆ อาจไมอยูในความหมายของคาเชาธรรมดา เพราะ มีลักษณะเปนการคืนทุนใหกับผูลงทุน มากกวาจะเปนเพียงการตอบแทนการใชทรัพย ครั้นจะไปปรับกับหลักเกณฑของสัญญาเชาซื้อก็คงจะไมไดอีก เพราะตามสัญญาเชาซื้อ เมื่อผูเชาซื้อชําระเงินครบตามงวดกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชาซื้อก็จะตกเปนของผูเชาซื้อ ทันที แตใกรณีของสัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุนนั้น กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินจะตกเปนของ ผูประกอบการหรือผูเชาเมื่อไดแสดงเจตนาใชสิทธิเลือกซื้อ ตามที่ตกลงกันไวในสัญญา ลิสซิ่งเทานั้น ทั้งยังตองชําระเงินอีกสวนหนึ่งตามที่ไดตกลงกันไวดวย 28 ผูศึกษาเห็นวา ขอกําหนดตามประกาศดังกลาวเปนการนําเอาลักษณะของสัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุน มา กําหนดไวใหเปนหนาที่ของผูใหเชาตามสัญญาลิสซิ่ง ซึ่งทําใหสัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุน (Financial lease) มีลักษณะเหมือนกับสัญญาเชาซื้อ

ผูใหเชามีสิทธิเรียกคาปรับจากผูเชา ในกรณีที่ผูเชาผิดนัด ไมชําระคาเชาใน งวดใดงวดหนึ่ง ตองระบุไวชัดแจงในสัญญาเชา แตคาปรับดังกลาวเมื่อคิดเปนอัตราสวน กับยอดเงินและระยะเวลาที่ผิดนัดแลว ตองไมเกินกวาอัตราดอกเบี้ยเงินใหกูยืม ที่บริษัทเงินทุนสามารถเรียกไดตามกฎหมายในขณะทําสัญญาเชา การกําหนด หลักเกณฑ เรื่อง การคิดคาปรับที่กําหนดใหเมื่อคิดเปนอัตราสวนกับยอดเงินและ ระยะเวลาที่ผิดนัดแลว ตองไมเกินกวาอัตราดอกเบี้ยเงินใหกูยืมที่บริษัทเงินทุนสามารถ เรียกไดตามกฎหมายใน ขณะทําสัญญาเชานั้นถือวาเปนการควบคุมการประกอบธุรกิจ ของสถาบันทางการเงินอยางหนึ่งของกระทรวงการคลัง ซึ่งรองศาสตราจารย ศนันทกรณ โสตถิพันธ เห็นวา ประกาศดังกลาวเปนกฎหมายเฉพาะที่ใชกับกลุมผูประกอบธุรกิจ เฉพาะ 29

การเรียกคาปรับในกรณีดังกลาวผูศึกษาเห็นวา ไมใชกรณีการกําหนด สิทธิ หนาที่ของคูสัญญาในสัญญาเชาแบบลิสซิ่งไวเปนการเฉพาะ แตเปนไปตามบทบัญญัติ

28 จําป โสตถิพันธุ , อางแลวเชิงอรรถที่ 8 . น.227.

29 เพิ่งอาง, น. 227.

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย เรองการกําหนดเบยปรับ ซงใหสิทธิแกเจาหน สามารถเรียกเบี้ยปรับตามสญญาได ตามมาตรา 381 บัญญัติวา ถาลูกหนี้ไดสญญาไว วา จะใหเบี้ยปรับ เมอตนไมชําระหนี้ใหถูกตองสมควร เชนวา ไมชําระหนี้ตรงตามเวลาที่ กําหนดไวเปนตน นอกจากจะเรียกใหชําระหนี้เจาหนจะเรียกเอาเบยปรับอันจะพึงริบนั้น อีกดวยก็ได ซงหลกเกณฑในการกําหนดเบยปรับตาม สัญญาเชาทรัพยและสัญญาเชา ซอคูสัญญาก็สามารถทจะตกลงกนได ตามหลักเสรีภาพในการทําสัญญา แตตาม

ประกาศดงกลาว ไดกําหนดหลกเกณฑในการคิดเบี้ยปรับเอาไวดวย ทั้งน

เพอใหเกิดความเปนธรรมแกคูสัญญา ทงนเพราะเบยปรับเปนการกําหนดคาเสียหายไว

ลวงหนา ดงนั้นจงไมึ อยภายใตหลกเกณฑของพระราชบัญญัติ หามเรยกี

ดอกเบี้ยเกินอตรา พ.ศ.2497 ซงทําใหผูใหเชาสามารถทจะคิดเบี้ยปรับโดยคํานวณ จากอัตราดอกเบี้ยที่สูงเปนการเอาเปรียบผบริโภค

ผูใหเชามีหนาทบอกกลาวกอนเลิกสัญญา เมื่อผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวด ติด ๆ กัน หรือเมื่อผูเชากระทําผิดสญญาในขอทเปนสวนสําคัญ โดยผใหเชาตองแจงการ บอกเลิกสัญญาพรอมดวยเหตุผล เปนหนังสือใหผูเชาทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสิบวัน นบแตวันที่ผูเชาไดรับหนงสือดังกลาว ในหนงสือบอกเลิกสัญญานนใหระบุดวยวา หากผู เชาชําระคาเชางวดที่คางชําระหรือแกไขการผิดสัญญาในขอทเปนสวนสําคัญดังกลาว แลวแตกรณีภายในสามสิบวนนบแตวนทไดรับหนังสือบอกเลิกสัญญา การบอกเลิก สัญญานนเปนอันระงับไป

ผูเขียนเห็นวาการกําหนดขอตกลงในสัญญาใหสิทธิแกผูใหเชา มีสิทธิบอกเลิก สัญญาเชาไดแตเพียงฝายเดียว เมื่อผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวดติดๆกัน หรือเมื่อผู เชากระทําผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญ ซึ่งมีลักษณะคลายกันกับการใชสิทธิบอกเลิก สัญญาของผูใหเชาซื้อ เมื่อผูเชาซื้อผิดนัดไมชําระคาเชาซื้อสองงวดติดๆกัน ตามประมวล กฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 574 บัญญัติวา ในกรณีผิดนัดไมใชเงินสองคราว ติดๆกัน หรือกระทําผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญ เจาของทรัพยสินจะบอกเลิกสัญญา เสียก็ได ถาเชนนั้นบรรดาเงินที่ไดใชมาแลวแตกอน ใหริบเปนของเจาของทรัพยสิน และ เจาของทรัพยสินชอบที่จะกลับเขาครอบครองทรัพยสินนั้นไดดวย

แตตามประกาศดังกลาวไมไดกําหนดผลของการบอกเลิกสัญญาลิสซิ่งไวดวย วา จะมีผลอยางไร ซึ่งแตกตางจากกรณีของการบอกเลิกสัญญาเชาซื้อตามประมวลกฎหมาย แพงและพาณิชย มาตรา 574 ที่บัญญัติผลของการบอกเลิกสัญญาเชาซื้อเอาไว ดังนั้นเมอื่ พิจารณาตามหลักเกณฑในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย เรื่องผลของการบอกเลิก สัญญา คูสัญญาจะตองกลับคืนสูฐานะเดิมตาม มาตรา 391 ซึ่งผูเขียนเห็นวา สิทธิใน

การบอกเลิกสัญญาของผูใหเชาตามสัญญาลิสซิ่งนั้น เหมือนกับสิทธิในการบอกเลิก สัญญาของผูใหเชาซื้อตามสัญญาเชาซื้อ แตเมื่อไมไดบัญญัติถึงผลเมื่อมีการบอกเลิก สัญญาไว ดังนั้นจึงใชหลักการในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ที่ใหคูสัญญา กลับคืนสูฐานะเดิม และผใหเชาจะตองคืนเงินคาเชาที่ไดรบชําระไปแลวใหกับผูเชา และผู เชาตองสงมอบทรัพยสินที่เชาคืนใหแกผูใหเชา และหากมีคาเสียหายที่เกิดจากการใช ทรัพยสินดังกลาวผูใหเชาก็มีสิทธิเรียกจากผูเชาได ตามประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชย มาตรา 391 วรรคสาม ซึ่งการกําหนดหลักเกณฑดังกลาวอาจทําใหเกิดความ เขาใจที่สบสนวาสัญญาลิสซิ่งเปนสญญาเชาซื้อได อีกทั้งบทบัญญัติในประมวลกฎหมาย แพงและพาณิชย ลักษณะเชาทรัพย มาตรา 560 ก็บัญญัติให ผูใหเชาบอกเลิกสัญญา เชาไดถาผเชาไมชําระคาเชาเพียงงวดเดยวหรอเดือนเดียว แตตองมีการบอกกลาวแกผูเชา กอนวาใหชําระคาเชาภายในเวลาใด ซึ่งตองบอกกลาวลวงหนาอยางนอย 15 วัน ซึ่งตาม ประกาศกระทรวงการคลังฉบับดังกลาวไดนําหลักเกณฑเรื่อง การบอกกลาวลวงหนากอน บอกเลิกสัญญาในสัญญาเชาทรัพยมากําหนดไวดวย ผูศึกษาเห็นวาหลักเกณฑดังกลาว เปนการนําบทบญญัติในเรื่องเชาทรัพย และเชาซอมาบัญญัติไวรวมกัน แตก็มีขอบกพรอง เรื่อง การไมกําหนดผลของการบอกเลิกสัญญาไว ซึ่งหากมีคดีขึ้นสูศาลก็จะเปนประเด็น ปญหาทางกฎหมาย ซึ่งในเรื่องนี้ยังไมมีคําวินิจฉัยของศาลฎีกา ผูเขียนเห็นวาควรนํา บทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ตามมาตรา 391 ซึ่งเปนบททั่วไปมาใช กับผลของการบอกเลิกสัญญาลิสซิ่ง

และเงื่อนไขในการบอกเลิกสัญญาลิสซิ่งที่กําหนดใหเมื่อ ผูเชาผิดนัดไมชําระคา เชาสองงวดติดๆกัน ซึ่งแตกตางจากการบอกเลิกสัญญาเชา ตาม มาตรา 560 ที่ผูเชาผิด นัดไมชําระคาเชาเพียงงวดเดียวผูใหเชาก็สามารถบอกเลิกสัญญาได แสดงใหเห็นไดวา ราคาคาเชาเปนงวดที่ผูเชาชําระใหแกผูใหเชา ตามสัญญาลิสซิ่งนั้นมิใชเพียงคาใช ประโยชนในตัวทรัพยเหมือนกับคาเชาธรรมดาแตเปนราคาทรัพยสินที่ใหเชาบวกดวย ผลประโยชนทางการเงินที่เปนดอกเบี้ย และคาใชจายอื่นๆที่รวมอยูดวย ดังนั้นการที่จะ ยอมใหผูใหเชาบอกเลิกสัญญาเชาไดโดยงายเพียงเพราะผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชาเพียง งวดเดียว ก็อาจทําใหผูเชาเสียเปรียบ และไมเปนธรรมกับผูเชาได

ผูเขียนมีขอสังเกตวา การใหสิทธิบอกเลิกสัญญาในสัญญาลิสซิ่งนั้น ใหสิทธิ เฉพาะผูใหเชา และหามผูเชาบอกเลิกสัญญาเชาโดยฝายเดียว ซึ่งเปนหลักเกณฑที่ แตกตางจากบทบัญญัติเรื่องเชาทรัพย เชาซื้อ ที่กําหนดให ผูเชาหรือผูเชาซื้อมีสิทธิบอก เลิกสัญญาได

ผูใหเชาที่เปนเจาของกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชา ตองจําหนายหรือใหบุคคลอื่น เชาทรัพยสินนั้นตอภายในสามเดือนนับแตวันสิ้นสุดสัญญาเชาหรือนับแตวันที่ยึดมา หรือ ตามทไดรบผอนผันจากธนาคารแหงประเทศไทย

เนื่องจากการใหเชาแบบลิสซิ่ง ไมมีกฎหมายบัญญัติไวโดยเฉพาะ สิทธิหนาที่ ของผูประกอบธุรกิจ หากไมมีการตกลงไวในสัญญา จึงตองนําบทบัญญัติลักษณะเชา ทรัพย และเชาซื้อ มาบังคับใชกับสัญญาลิสซิ่ง 30 นอกจากนี้สัญญาลิสซิ่งที่เกิดขึ้น ในทางปฏิบัติของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง จะมีขอกําหนดและเงื่อนไขของสัญญาที่ คลายคลึงกับสัญญาเชาทรัพยสินทั่วไป แตขอตกลงบางขอก็มีลักษณะพิเศษแตกตาง ออกไป เชน ผูใหเชาไมตองรับผิดชอบในกรณีที่ผูจําหนายหรือผูผลิตไมสงมอบทรัพยสินที่ เชาหรือสงมอบลาชา ผูใหเชาไมตองรับผิดชอบตอผูเชาเกี่ยวกับสภาพหรือคุณภาพของ ทรัพยสินที่เชาหรือในการรอนสิทธิ หรือในความชํารุดบกพรองของทรพยสินที่เชา 31

ซึ่งความเห็นดังกลาวนี้ไมสอดคลองกับสิทธิหนาที่ของผูประกอบธุรกิจตามตาม ประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุนของทรัพยสิน ที่ใหเชาบางประการ และ ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัท เงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง เพราะตามประกาศทั้งสองฉบับ ดังกลาว ไมไดกําหนดใหผูใหเชาตองรับผิดในความชํารุดบกพรองและการรอนสิทธิใน ทรัพยสนที่เชา ตามสัญญาลิสซิ่ง แตอยางใด อีกทั้งหนาที่ในการซอมแซมทรัพยสินที่เปน การซอมแซมใหญก็กําหนดใหเปนหนาที่ของผูเชา ซึ่งผูเขียนเห็นวา การที่จะกําหนดสิทธิ หนาที่และความรับผิดของผูใหเชาตามสัญญาลิสซิ่งนั้น จะตองสอดคลองกับสาระสําคัญ ของการทําสญญาลิสซิ่งอยางแทจริง และตองพิจารณาวาขอตกลงเกี่ยวกับสิทธิหนาที่ของ ผูใหเชาในสัญญาลิสซิ่ง เหมือนหรือแตกตางจากสัญญาเชาทรัพย สัญญาเชาซื้ออยางไร และควรที่จะมีบทบัญญัติของกฎหมายมาใชกับสัญญาลิสซ่ิงโดยเฉพาะหรือไม ซึ่งเปน ประเด็นปญหาที่ผเขียนจะไดวิเคราะหในรายละเอียดในหัวขอตอไป

3.3 สิทธิหนาทของผเชา

ตามหลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทํา สัญญา (Freedom of Contract) คูสัญญามีเสรีภาพที่จะกําหนดเนื้อหาของสัญญา

30 อํานาจ เพียรไทย,อางแลวเชิงอรรถที่ 21, น.97- 98.

31 เนตรนภา บุญคํา,อางแลวเชิงอรรถที่ 16, น.79.

อยางไรก็ได แมในเนื้อหาที่กําหนดอาจแตกตางจากที่กฎหมายกําหนด หากมิใชกฎหมาย ที่เกี่ยวกับความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชนแลว สัญญานั้นก็ไมเปน โมฆะ แตหลักเสรีภาพในการทําสัญญาในการกําหนดเนื้อหาของสัญญาอาจถูกจํากัดโดย กฎหมาย ซึ่งเปนการจํากัดเสรีภาพของคูสัญญาที่มีอํานาจทางเศรษฐกิจเหนือกวา เพื่อ คุมครองประโยชนของคูสัญญาที่ออนแอกวาหรือดอยกวา ไดแก การจํากัดเสรีภาพ ตาม พระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค พ.ศ.2522 แกไขเพิ่มเติมพ.ศ.2541 พระราชบัญญัติวา ดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ. 2540 ซึ่งเปนการคุมครองผบริโภคดานสัญญา

สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาที่ทําไดตามหลักหลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา (Freedom of Contract) ดังนั้น คูสัญญาจึงสามารถที่จะตกลงสิทธิหนาที่ระหวางคูสัญญาในเนื้อหาของสัญญาไดเอง

ซึ่งหลักเกณฑที่เปนการกําหนดสิทธิหนาที่ของผูเชาสามารถแยกพิจารณาไดดังนี้

ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่53) เรื่อง กําหนด หลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุน ของทรพยสินที่ใหเชาบางประการ ไดกําหนดสิทธิหนาที่ของผประกอบธุรกิจไวดังนี้

ผูเชาตองชําระเงินคาเชาครั้งแรกในอัตราไมนอยกวารอยละ 20 ของมูลคาทุนของ ทรัพยสินที่เชา และตองจายคาเชาตามสัญญา

ผูเชาตองเอาประกันภัยทรัพยสินไวเต็มมูลคาของทรัพยสินที่ใหเชา โดยยก ผลประโยชนใหแกผูใหเชาเปนผูรับตลอดกําหนดเวลาเชา

ผูเชามีหนาที่ตองบํารุงรักษา และซอมแซมทรัพยสินที่เชา ตองรับผิดตอผูใหเชา ในความสูญหายหรือบุบสลายใดๆอันเกิดแกทรัพยสินที่เชา

ผูเชาจะบอกเลิกสัญญาเชากอนกําหนดฝายเดียวไมได ผูเชาจะนําทรัพยสินที่เชาไปใหเชาชวงไมได

ผูเชามีสิทธิจะเชาตอ หรือมีสิทธิที่จะซื้อทรัพยสิน หรือสวนใดสวนหนึ่งของ ทรัพยสิน เมอสัญญาเชาครบกําหนด

และประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ไดกําหนดสิทธิหนาที่ของผูประกอบธุรกิจไวใน ลกษณะใกลเคียงกันดังนี้คือ

ผูเชาตองชําระเงินลวงหนาทันทีที่ทําสัญญาเชาในอัตราไมนอยกวารอยละ 20 -

ของมูลเงินลงทุนในทรัพยสินที่เชา และมีหนาที่ตองจายคาเชาตามสัญญา

ผูเชาตองเอาประกันภัยทรัพยสินไวเต็มมูลคาของทรัพยสินที่ใหเชา โดยยก ผลประโยชนใหแกผูใหเชาเปนผูรับตลอดกําหนดเวลาเชา

ผูเชามีหนาที่ตองบํารุงรักษา และซอมแซมทรัพยสินที่เชา ตองรับผิดตอผูใหเชา ในความสูญหายหรือบุบสลายใดๆอนเกิดแกทรัพยสินที่เชา

ผูเชาจะบอกเลิกสัญญาเชากอนกําหนดฝายเดียวไมได ผูเชาจะนําทรัพยสินที่เชาไปใหเชาชวงไมได

ผูเชามีสิทธิไดรับสวนลด หากผูเชาที่จะชําระราคาคาเชาตามสัญญาคงเหลือสุทธิ กอนถึงกําหนด

ผูเชามีสิทธิจะเชาตอ หรือมีสิทธิที่จะซื้อทรัพยสิน หรือสวนใดสวนหนึ่งของ ทรัพยสิน เมื่อสัญญาเชาครบกําหนด

สิทธิหนาที่ของผูเชาในสัญญาลิสซิ่ง ตามกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่งของไทย เปนการอธิบาย โดยใชหลักเกณฑตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา (ฉบับที่ 53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และ หลักเกณฑการคํานวณทุนของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ และประกาศ กระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชา ทรัพยสินแบบลิสซิ่ง โดยในสัญญาเชาแบบลิสซิ่งจะกําหนดสิทธิหนาที่ของผูประกอบ ธุรกิจลิสซิ่ง ในฐานะเปนผูใหเชา ไวดงนี้

ผูเชาตองชําระเงินลวงหนาทันทีที่ทําสัญญาเชาในอัตราไมนอยกวารอยละ 20

ของมูลเงินลงทุนในทรัพยสินที่เชา และมีหนาที่ตองจายคาเชาตามสัญญา

เงินลวงหนา หมายความวา เงินที่ผูเชาตองชําระลวงหนาครั้งแรกเมื่อทําสัญญา เพื่อเปนสวนหนึ่งของราคาคาเชาตามสัญญาตางหากจากคาเชารายงวด ซึ่งผูเขียนเห็นวา เงินลวงหนาดังกลาวมีลักษณะเหมือนกับการชําระเงินดาวนของผูเชาซื้อในสัญญาเชาซื้อ และเงินดาวนก็ถือเปนสวนหน่งของคาเชาซื้อดวย

ราคาคาเชาตามสัญญาตองไมเกินเงินลงทุนในทรัพยสินและ ผลประโยชนที่ บริษัทเงินทุนเรียกเก็บ ดังนั้นในการคิดคาเชารายงวดในสัญญาลิสซิ่ง ก็จะมีวิธีการคิด คลายกับการคิดราคาคาเชาซื้อรายงวดในสัญญาเชาซื้อ ซึ่งคาเชารายงวดนั้น คือ ราคา ของทรัพยสินที่เชาบวกดวยผลประโยชนตอบแทนที่บริษัทเงินทุนหรือผูใหเชาเรียกเก็บ จึงมิไดเปนแตเพียงเงินคาตอบแทนในการใชทรัพยเทานั้น แตยังเปนสวนหนึ่งของ คาตอบแทนในการโอนกรรมสิทธิ์ที่จะมีขึ้นในอนาคต ผูเขียนเห็นวา คาเชารายงวดใน สัญญาลิสซิ่ง มีลักษณะเหมือนกับ คาเชาซื้อ ที่ชําระเปนงวดๆ ในสัญญาเชาซื้อ โดย วิธีการคิดคาเชาก็คิดคํานวณจากราคาทรัพยสิน บวกดวยคาใชจายตางๆในการจัดซื้อ

ทรัพยสินหรือการดําเนินงานรวมทั้งผลประโยชนที่เปนอัตราดอกเบี้ยที่ผูประกอบการจะ ไดรับ

ผูเชาตองเอาประกันภัยทรัพยสินไวเต็มมูลคาของทรัพยสินที่ใหเชา โดยยก ผลประโยชนใหแกผใหเชาเปนผูรับตลอดกําหนดเวลาเชา

ผูเชามีหนาที่ตองบํารุงรักษา และซอมแซมทรัพยสินที่เชา ตองรับผิดตอผูใหเชา ในความสูญหายหรือบุบสลายใดๆอันเกิดแกทรัพยสินที่เชา

โดยผูเชามีหนาที่ตองรักษาทรัพยสินที่เชาใหอยูในสภาพดี โดยการประกันภัย ทรัพยสิน บํารุงรักษา ซอมแซม และจัดหาชิ้นสวนมาทดแทนชิ้นสวนที่ชํารุดเพื่อให ทรัพยสินอยูในสภาพที่เหมาะสม และสามารถจําหนายหรือใหเชาตอได เมื่อสิ้นสุด สัญญา มีขอสังเกตวา หนาที่ของผูเชาดังกลาว เปนหนาที่ตามสัญญาลิสซิ่ง ชนิดลงทุน (Financial lease) แตถาเปนสัญญาลิสซิ่งชนิดดําเนินงาน (Operating Lease) หนาที่ใน การบํารุงรักษาซอมแซมทรัพยสิน และการประกันภยทรัพยสิน เปนหนาทของผูใหเชา

ผูเชาจะบอกเลิกสัญญาเชากอนกําหนดฝายเดียวไมได ผูเขียนเห็นวาเปนการนํา หลักเกณฑทเปนหนาทของผเชาในสัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุน (Financial lease) มากําหนด ไวเปนหนาที่ของผูเชาในสัญญาลิสซิ่ง เนื่องจากในสัญญาลิสซิ่งชนิดดังกลาว ผูใหเชาจะ เปนผูลงทุนในทรัพยสินที่เชา แลวนําทรพยสินนั้นมาใหผูเชาทําสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง โดย ผูเชาจะเปนผูใชประโยชนในทรัพยสินและชําระคาเชา ดังนี้ หากกําหนดใหผูเชามีสิทธิ บอกเลิกสัญญาไดกอน ผูใหเชาที่เปนผูลงทุนก็จะจัดการทรัพยสินที่ใหเชานั้นลําบาก ซึ่ง ผูศึกษามีขอสังเกตวา การหามผูเชาบอกเลิกสัญญาเชาฝายเดียวกอนครบกําหนดสัญญา เชานั้นเกิดขึ้นในสัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุน(Financial lease) เทานั้น แตถาเปนสัญญา ลิสซิ่งชนิดดําเนินงาน (Operating Lease) ผูเชาสามารถบอกเลิกสัญญาเชากอนครบ กําหนดสัญญาเชาได

ผูเชาจะนําทรัพยสินที่เชาไปใหเชาชวงไมได ผูเขียนเห็นวา มีลักษณะเหมือนกับ บทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 544 ที่บัญญัติหามผูเชานํา

ทรัพยสินที่เชา ออกใหเชาชวง เวนแตจะตกลงกันไวอยางอื่นในสญญาั ซึ่งเมอในประกาศื่

ฉบับดังกลาวไมไดกําหนดขอยกเวนไว ดังนั้นทรัพยสินตามสัญญาลิสซิ่งจึงหามผูเชานํา ทรัพยสินนั้นไปใหเชาชวง แตมีขอสังเกตวา หากผูเชานําทรัพยสินไปใหเชาชวงผลจะเปน

อยางไร ซงผูศึกษาเห็นวา กรณีดังกลาวเปนการทําผิดสัญญาในสวนที่เปนขอสําคญ กให็

สิทธิผูใหเชาในการบอกเลิกสัญญาได ทั้งนี้เพราะผูเชาเปนผูลงทุนในทรัพยสินที่เชาใน จํานวนที่คอนขางสูง หากปลอยใหผูเชาเอาทรัพยสินที่เชาไปใหเชาชวงได โอกาสที่ทรัพย นั้นจะเสื่อมสภาพเร็วกวาที่กําหนดมีมาก และจะเกิดความเสียหายแกผูลงทุนซึ่งเปน

เจาของทรพยสินนั้น รวมทงผูเชาหากผูเชาใชสิทธิในการซื้อทรัพยสินนั้นเมื่อสนสุดสัญญา เชาผเชาก็จะมีกรรมสิทธในทรัพยสินนนตอไป

ผูเชามีสิทธิไดรับสวนลด หากผูเชาที่จะชําระราคาคาเชาตามสัญญาคงเหลือสุทธิ กอนถึงกําหนด

ผูเชามีสิทธิจะเชาตอ หรือมีสิทธิที่จะซื้อทรัพยสิน หรือสวนใดสวนหนึ่งของ ทรัพยสิน เมื่อสัญญาเชาครบกําหนด ซึ่งขอตกลงในการซื้อทรัพยสินเมื่อครบกําหนด ระยะเวลาในการเชานั้นจะตองมีการตกลงกันไวตั้งแตขณะทําสัญญา และกําหนดราคาไว แนนอนแลว และตามประกาศกระทรวงการคลังก็กําหนดใหผูใหเชาโอนกรรมสิทธ์ิใน ทรัพยสินนั้นใหกับผูเชาทันที เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชา หากผูเชาใชสิทธิในการซื้อทรัพยสินที่ เชาและไดปฏิบัติตามเงื่อนไขในการไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินครบถวนตามสัญญา เชาแลว บริษัทเงินทุนตองโอนกรรมสิทธิ์ในทรพยสินใหแกผูเชาโดยพลัน

ผูเขียนเห็นวา การใชสิทธิเลือกซื้อของผูเชานั้น เปนสิทธิของผูเชาที่จะใชสิทธิเลือก ซื้อหรือไมก็ได หากผูเชาใชสิทธิเลือกซื้อ แมจะมีขอตกลงไวตั้งแตเริ่มตนขณะทําสัญญา กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้นก็ยังไมโอนเปนของผูเชาทันที เมื่อสิ้นสุดสัญญาเชา ซึ่งแตกตาง จากสัญญาเชาซื้อ และ กรณีดังกลาวกรรมสิทธิ์จะโอนไปยังผูเชาเมื่อผูเชาแสดงเจตนา สนองรับคําเสนอของผูใหเชาที่จะขายทรัพยสินให การแสดงเจตนาดังกลาวกอใหเกิด สัญญาซ้ือขายเกิดขึ้นภายหลังสัญญาลิสซิ่ง ดังนั้น กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชาจึงโอนไป เปนกรรมสิทธิ์ของผูเชาซึ่งเปนผูซื้อตามสัญญาซื้อขาย ทําใหสัญญาลิสซิ่ง มีลักษณะเปน

สญญาเชาทรัพย พรอมคํามั่นวาจะขายทรพยสิน และกอใหเกิดสญญาซื้อขายทรพยสินใน

ภายหลัง ซึ่งเมื่อพิจารณาถึงวัตถุประสงคของสัญญาซื้อขาย แมจะเกิดขึ้นในภายหลัง ก็ เปนสัญญาที่ทีวัตถุประสงคในการโอนกรรมสิทธิ์ ดังนั้นสัญญาลิสซิ่ง จึงคลายกับสัญญา เชาซื้อ แมเวลาในการโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินจะแตกตางกัน กลาวคือ กรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินตามสัญญาลิสซิ่ง โอนเมื่อมีการตกลงซื้อขายทรัพยสินกัน และโอนหลังจากครบ กําหนดระยะเวลาในการเชาแลว ดังนั้นแมผูเชาจะชําระคาเชาครบถวนแลวถายังไมได แสดงเจตนาซื้อทรัพยสินที่เชานั้น กรรมสิทธิ์ในทรัพยสินนั้นก็ยังไมโอนไปยังผูเชา สวน สัญญาเชาซื้อเมื่อชําระคาเชาซอครบถวนแลว กรรมสิทธิ์ก็จะโอนมาเปนของผูเชาซื้อทันที และสิทธิของผูเชาในการเลือกซื้อทรัพยสินเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาในการเชาแลว จะเกิดขึ้น ในสัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุน(Financial lease) เทานั้น

จากการศึกษากฎหมายเกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง เกี่ยวกับสิทธิ หนาที่ และความรับ ผิดของสัญญา แมจะมีการกําหนด สิทธิ หนาที่ และความรับผิดของคูสัญญาไวตาม ประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ

วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุนของทรัพยสิน ที่ใหเชาบางประการ และ ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัท เงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ไวก็ตาม

สัญญาลิสซิ่งเปนสัญญาที่ทําไดตามหลักหลักอิสระในทางแพง (Private Autonomy) และหลักเสรีภาพในการทําสัญญา(Freedom of Contract) ดังนั้นคูสัญญา จึงสามารถที่จะตกลงสิทธิหนาที่ระหวางคูสัญญาในเนื้อหาของสัญญาไดเอง แตในทาง ปฏิบัติอาจเกิดปญหาขอพิพาทเรื่อง สิทธิหนาที่และความรับผิดของคูสัญญาได เพราะ สิทธิหนาที่ของคูสัญญาในบางเรื่องไมไดมีการตกลงและกําหนดไวในสัญญา อีกทั้งใน เรองสิทธิหนาที่ของคูสัญญาตามสัญญาลิสซิ่งก็ไมมีกฎหมายบัญญัติไว ดังนนในกรณีที่มี ปญหาเกี่ยวกับสิทธิหนาที่ และความรับผิดของคูสัญญา ก็ตองนําขอตกลงของสัญญามา ใชบังคับเทาที่ไมขัดตอความสงบเรียบรอย หรือศีลธรรมอันดีของประชาชนและในกรณีที่ คูสญญาไมไดตกลงกนในเรื่องใดไวก็ใหนําบทบัญญัติเรื่องเชาทรัพยมาใชบังคับ 32 ผูเขียน เห็นวา เปนชองวางของสัญญา ดังนนเมอมีคดีขอพิพาทขึ้นสูการพิจารณาของศาล การที่ ศาลจะวินิจฉัยคดีนั้นไดจะตองวินิจฉัยโดยการตีความสัญญา หรือ ศาลก็อาจนําหลัก กฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง คือสัญญาเชาทรัพย เชาซื้อ และสัญญาซื้อขาย มาใชในการ วินิจฉัย โดยอาศยหลกของมาตรา 4 วรรคสอง

และนอกจากนี้ ในระหวางการเชาผูเชามีหนาที่ตองปฏิบัติตามขอกําหนดใน สัญญาดงตอไปนี้ 33

ผูเชาตองจายคาเชาเปนรายงวดๆละเทาๆกัน ตลอดอายุสัญญาเชา ผูเชาตอง ดูแลรักษาทรัพยสิน และเปนผูเสียคาใชจายเอง และตองจัดทําประกันภัยทรัพยสินโดย ระบุใหบริษัทผูใหเชาเปนผูรับประโยชน ผูเชาจะโอนสิทธิหรือใหเชาชวงแกบุคคลอื่นไมได และ

เมื่อระยะเวลาการเชาครบกําหนด ผูเชามีสิทธิเลือก ขอซื้อทรัพยสินนั้นเปน กรรมสิทธิ์ของตน หรือเชาทรพยสินนนตอ หรือขายทรัพยสินนั้นแกบุคคลที่สาม

ซึ่งสิทธิหนาที่ของผูเชาดังกลาว มีลักษณะใกลเคียงกับสิทธิหนาที่ของผูเชาตาม ประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ

32 ไผทชิต เอกจริยกร,อางแลวเชิงอรรถที่ 7 , น.187.

33 นงลักษณ หุตะภิญโญ , “ การศึกษาการดําเนินงานของธุรกิจลิสซิ่งในประเทศ ไทย” ( วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาพาณิชยศาสตร บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย , 2529 ) , น.61 – 63.

วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุนของทรัพยสิน ที่ใหเชาบางประการ และ ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัท เงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง

นอกจากนี้สัญญาลิสซิ่งที่เกิดขึ้นในทางปฏิบัติของผูประกอบธุรกิจลิสซิ่ง จะมี ขอกําหนดและเงื่อนไขของสัญญาที่คลายคลึงกับสัญญาเชาทรัพยสินทั่วไป แตขอตกลง บางขอก็มีลักษณะพิเศษแตกตางออกไป เชน มีการกําหนดใหผูเชาเปนผูเลือกกําหนด ทรัพยที่เชา เมื่อมีการบอกเลิกสัญญาไมวาเพราะเหตุใดๆ ผูเชาตกลงวาจะชําระคาเชา สวนที่เหลือใหแกผูใหเชาจนครบถวน 34

จะเห็นไดวาสิทธิหนาที่ของคูสัญญาในสัญญาลิสซิ่ง มีลักษณะคลายกับสิทธิ หนาที่ของคูสัญญาในสัญญาเชาทรัพย และสัญญาเชาซื้อ โดยการนําเอาขอดีตางๆมา รวมกัน ดังนั้นหากมีปญหาเกี่ยวกับสิทธิหนาที่และความรับผิดของคูสัญญา ก็ตองนํา ขอตกลงของสัญญามาใชบงคับ ตามหลักความศักดิ์สิทธิแหงการแสดงเจตนา เทาที่ไมขัด ตอความสงบเรียบรอยและศีลธรรมอันดีของประชาชน

และในกรณีที่คูสัญญาไมไดตกลงกันในเรื่องใดไวจะนําบทบัญญัติของกฎหมาย ในเรื่องใดมาใชบังคับ ซึ่งก็มีความเห็นที่แตกตางกัน คือฝายที่เห็นวาใหนําบทบัญญัติเรื่อง เชาทรัพยมาใชบังคับแทน 35 กับฝายที่เห็นวาตองนําบทบัญญัติลักษณะเชาทรัพย และ เชาซื้อ มาบงคบใชกบสัญญาลิสซิ่ง 36

3.4 การสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง

การสนสุดของสัญญาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย เกิดขึ้นจากการเลิก สัญญา ซึ่งเปนการทํานิติกรรมอันใหมเพื่อระงับสิทธิหรือระงับนิติสัมพันธอันเดิมที่มีผล ผูกพันระหวางคูสัญญา การเลิกสัญญานั้นเกิดจากคูสัญญาทั้งสองฝายตกลงกันเลิก สญญาที่ไดทําขึ้นแลว หรือการบอกเลิกสัญญาโดยคูสัญญาเพียงฝายใดฝายหนึ่งเปนฝาย บอกเลิกสัญญา โดยที่คูสัญญาอีกฝายหนึ่งไมจําตองเห็นพองดวยซึ่งการเลิกสัญญาโดย วิธีนี้จะตองเปนไปตาม บทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 2 หนี้ เรื่อง การบอกเลิกสัญญาโดยขอสัญญา ตามมาตรา 386 กลาวคือ ไดมีการระบุไวใน

34 เนตรนภา บุญคํา,อางแลวเชิงอรรถที่ 16, น.79.

35 เพิ่งอาง, น. 79.

36 อํานาจ เพียรไทย,อางแลวเชิงอรรถที่ 21, น.88

สัญญาวา ถามีการผิดสัญญา หรือการไมชําระหนี้อยางใดอยางหนึ่งของคูสัญญาฝายใด ฝายหนึ่งก็ใหสิทธิคูสญญาอีกฝายหนึ่งบอกเลิกสัญญาได

นอกจากนี้ ยังมีการบอกเลิกสัญญาโดยบทบัญญัติของกฎหมาย มาตรา 387

มาตรา 388 เปนกรณีที่ลูกหนี้ไมชําระหนี้ทําใหเจาหนี้มีสิทธิบอกเลิกสัญญาได

และมาตรา 389 เปนกรณีที่การชําระหนี้กลายเปนพนวิสัยเพราะเหตุอยางใดอยางหนึ่งที่ จะโทษลูกหนี้ได เจาหนี้มีสิทธิบอกเลิกสัญญาได

โดยวิธีการบอกเลิกสัญญาจะตองมีการแสดงเจตนาบอกเลิกสัญญา โดย คูสัญญาฝายที่มีสิทธิในการบอกเลิกสัญญาไปยังคูสัญญาอีกฝายหนึ่งแลว ยอมมีผลทํา ใหสัญญานั้นระงับสนไปหรือสัญญาสิ้นสุดลง

นอกจากนี้ การสิ้นสุดของสัญญาอาจเกิดจากการครบกําหนดระยะเวลาตามที่ ตกลงไวในสัญญา ซึ่งเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาดังกลาวแลวสัญญาก็เปนอันระงับสิ้นไป

ทั้งนี้ บทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ในบรรพ 3 เอกเทศ สัญญา ลักษณะ 4 เชาทรัพย มาตรา 567 การสิ้นสุดของสัญญาเชาเมื่อทรัพยสินที่เชา เสียหาย หรือสูญหายทั้งหมด สัญญาเชาก็ระงับไปทันทีโดยไมตองคํานึงวาการเสียหาย หรือสูญหายนั้นเกิดจากความผิดของฝายใด หรือเกิดจากเหตุสุดวิสัย

โดยกรณีดังกลาวก็จะมีปญหาในทางกฎหมายวาจะนําบทบัญญัติในดังกลาวมา บังคับใชกับสัญญาลิสซิ่งไดหรือไม นอกจากนี้ก็ยังมีปญหาวา เมื่อผูเชาในสัญญาลิสซิ่ง ตาย หรือตกเปนบุคคลลมละลายในกรณีที่ผูเชาเปนบุคคลธรรมดา หรือผูเชาที่เปนนิติ บุคคลสิ้นสภาพความเปนนิติบุคคลแลว สัญญาลิสซิ่งจะสิ้นสุดลงหรือไม

หลักเกณฑเร่องความระงับของสญญาลิสซิ่งสามารถแยกพิจารณาไดดังนี้ ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา (ฉบับที่53) เรื่อง กําหนด

หลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุน ของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ ไดกําหนดการสิ้นสุดของสัญญาเชา เมื่อครบกําหนด ระยะเวลาในการเชา โดยกําหนดระยะเวลาในการเชาในสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง ตองมี ระยะเวลาตั้งแต 3 ป ขึ้นไปแตไมเกินอายุการใชงานของทรัพยสิน ถาทรัพยสินที่เชาเปน ทรัพยสินที่ยึดมาจากผูเชารายอื่นระยะเวลาในการเชาอาจต่ํากวา 3 ป ก็ได

เมื่อผูใหเชาใชสิทธิบอกเลิกสัญญา ในกรณีที่ผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชา 2 งวด ติดๆ กัน หรือเมื่อผูเชากระทําผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญ และไดแจงการบอกเลิก สญญาพรอมดวยเหตุผลเปนหนังสือใหผูเชา ทราบกอนไมนอยกวา 15 วัน แลว

ซึ่งประกาศฉบับดังกลาวอาศัยอํานาจตาม มาตรา 79 วรรคสอง (10) แหง ประมวลรัษฎากร แหงบัญชีอัตราภาษีการคา ประเภทการคา 5 ชนิดที่ 2 โดยในตัว

ประกาศอธิบดีกรมสรรพากรขางตนนั้น เปนเรื่องการกําหนดหลักเกณฑ วิธีการ และ เงื่อนไขของการประกอบธุรกิจลิสซิ่ง ซึ่งผูประสงคจะประกอบธุรกิจลิสซิ่งดังกลาวจะตอง ยื่นคําขอเปนผูประกอบการคากับกรมสรรพากร สวนธนาคารพาณิชยและบริษัทเงินทุน นั้น จําเปนตองไดรับอนุญาตใหประกอบกิจการจากรัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง จึง จะสามารถประกอบธุรกิจลิสซิ่งได ซึ่งตอมาไดมีการออกประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ได กําหนดการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่งไวในลักษณะใกลเคียงกันดังนี้ คือ เมื่อครบกําหนด ระยะเวลาในการเชา โดยกําหนดระยะเวลาในการเชาในสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง ตองมี ระยะเวลาตั้งแต 3 ป ขึ้นไปแตไมเกินอายุการใชงานของทรัพยสิน ถาทรัพยสินที่เชาเปน ทรัพยสินที่ยึดมาจากผเชารายอื่นระยะเวลาในการเชาอาจต่ํากวา 3 ป กได

เมื่อผูใหเชาใชสิทธิบอกเลิกสัญญา ในกรณีที่ผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชา 2 งวด ติดๆ กัน หรือเมื่อผูเชากระทําผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญ โดยผูใหเชาตองแจงการ บอกเลิกสัญญาพรอมดวยเหตุผล เปนหนังสือใหผเชาทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสิบวนั นับแตวันที่ผูเชาไดรับหนังสือดังกลาว ในหนังสือบอกเลิกสัญญานั้นใหระบุดวยวา หากผู เชาชําระคาเชางวดที่คางชําระหรือแกไขการผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญดังกลาว แลวแตกรณีภายในสามสิบวันนับแตวันที่ไดรับหนังสือบอกเลิกสัญญา การบอกเลิก สญญานั้นเปนอันระงบไป

ซึ่งการออกประกาศฉบับดังกลาวของกระทรวงการคลัง เปนการออกโดยอาศัย อํานาจตามความในมาตรา 20(6) วรรคหนึ่ง ที่บัญญัติ หามมิใหบริษัทเงินทุนประกอบ กิจการอื่นใดนอกจากธุรกิจเงินทุนในประเภทที่ไดรับอนุญาต เวนแตจะไดรับอนุญาตจาก รัฐมนตรี และในการอนุญาตรัฐมนตรีจะกําหนดเงื่อนไขใดๆ ก็ได แหงพระราชบัญญัติการ ประกอบธุรกิจเงินทุน ธุรกิจหลักทรัพย และธุรกิจเครดิตฟองซิเอร พ.ศ.2522 แกไข เพิ่มเติม พ.ศ.2528 ซึ่งในปจจุบันไดถูกยกเลิกไป ตาม พระราชบัญญัติธุรกิจสถาบัน การเงิน พ.ศ.2551 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เลม 125 ตอนที่ 27 ก วันที่ 5 กุมภาพนธ 2551 และใหมีผลใชบังคับเมื่อพนกําหนด 180 วัน นับแตวันประกาศในราชกิจจา นุเบกษาเปนตนไป และประกาศกระทรวงการคลังดังกลาวยังมีผลใชบังคับดังเดิม โดย อาศัยบทบัญญัติ มาตรา 158 แหง พระราชบัญญัติธุรกิจสถาบันการเงิน พ.ศ.2551 ที่ให ประกาศกระทรวงการคลัง บรรดาที่ใชบังคับอยูในวันกอนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใชบังคับ ใหใชบงคับตอไป เทาทไมขัดหรือแยงกับพระราชบญญัตินี้

ซึ่งสามารถสรุป การสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่ง ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากร เกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่ 53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ให

เชาทรัพยสิน และหลักเกณฑการคํานวณทุนของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ และ ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการให เชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง มี 2 กรณีคือ 1. เมื่อครบกําหนดระยะเวลาเชาตามสัญญา 2 . เมื่อ ผูใหเชาบอกเลิกสัญญา

นอกจากสัญญาเชามักจะระบุการสิ้นสุดสัญญา จากการครบกําหนดตาม สัญญาเชาแลว การสิ้นสุดของสัญญาเชาอาจเกิดขึ้นไดในกรณีตางๆ เชน ผูเชาหยุดพัก กิจการไมดําเนินการตอไป ผูเชาถูกพิทักษทรัพยหรือลมละลาย ผูเชาควบกิจการกับ กิจการอื่น ผเชาไมสามารถชําระหนี้ไดตามคําพิพากษา 37 นอกจากสัญญาลิสซิ่งจะสิ้นสุด ลง เมื่อครบกําหนดกําหนดระยะเวลาตามที่คูสัญญาตกลงกันไว การสิ้นสุดของสัญญา ดวยเหตุอยางอื่น เชน ผูเชาสิ้นสุดสภาพการเปนนิติบุคคล ทรัพยสินที่เชาสูญหายหรือ เสียหายทั้งหมด สัญญาลิสซิ่งจะสิ้นสุดลงหรือไม ซึ่งผูเขียนเห็นวา หากขอตกลงใน สัญญาลิสซิ่งเรื่องใด คูสัญญาไมไดตกลงกันไว ใหนําบทบัญญัติลักษณะเชาทรัพย เชา ซื้อ มาบงคับใชกับสัญญาลิสซิ่ง

นอกจากนการสิ้นสุดของสัญญาลิสซิ่งอาจเกิดจากการบอกเลิกสัญญา ซึ่งสิทธิใน การบอกเลิกสัญญาลิสซิ่ง ตามประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีการคา(ฉบับที่ 53) เรื่อง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ เงื่อนไข ระยะเวลาที่ใหเชาทรัพยสิน และหลักเกณฑ การคํานวณทุนของทรัพยสินที่ใหเชาบางประการ และ ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง เงื่อนไขการอนุญาตใหบริษัทเงินทุน ประกอบกิจการใหเชาทรัพยสินแบบลิสซิ่ง ผูใหเชา มีสิทธิบอกเลิกสัญญา เมื่อผูเชาผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวดติด ๆ กัน หรือเมื่อผูเชา กระทําผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญ โดยผูใหเชาตองแจงการบอกเลิกสัญญาพรอม ดวยเหตุผล เปนหนังสือใหผูเชาทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสิบวันนับแตวันที่ผูเชาไดรับ หนังสือดังกลาว ในหนังสือบอกเลิกสัญญานั้นใหระบุดวยวา หากผูเชาชําระคาเชางวดที่ คางชําระหรือแกไขการผิดสัญญาในขอที่เปนสวนสําคัญดังกลาว แลวแตกรณี ภายในสามสิบวันนับแตวันที่ไดรับหนังสือบอกเลิกสัญญา การบอกเลิกสัญญานั้นเปนอัน ระงับไป ผูเขียนเห็นวา การกําหนดหลักเกณฑในการบอกเลิกสัญญาของผูใหเชา มี ลักษณะคลายกับการใหสิทธิแกผูใหเชาในสัญญาเชาซื้อในการบอกเลิกสัญญา เมื่อผูเชา ซื้อผิดนัดไมชําระคาเชาซื้อ 2 งวด ติดๆกัน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา

574 แตมีขอสังเกตวาระยะเวลาในการบอกกลาวในการบอกเลิกสัญญาเพราะเหตุ

37 กองบรรณาธิการ ,” กฎหมายธุรกิจ” , วารสารเอกสารภาษีอากร , ปที่ 17,ฉบับ ที่ 195, ( ธันวาคม 2540 , น.85)

ดังกลาว ประกาศอธิบดีกรมสรรพากร กําหนดระยะเวลาบอกกลาวลวงหนา ไวเพียง 15 วัน และเมื่อพิจารณาบทบัญญัติมาตรา 561 ลักษณะเชาทรัพยที่ผูใหเชามีสิทธิบอกเลิก สัญญาหากผูเชาไมชําระคาเชาโดยตองบอกกลาวลวงหนา 15 วัน ผูเขียนเห็นวาการ กําหนดหลักเกณฑในการเลิกสัญญาดังกลาว เปนการนําบทบัญญัติในลักษณะเชาทรัพย และเชาซื้อ มาใชกับสัญญาลิสซิ่ง

3.5 เปรียบเทียบสัญญาลิสซิ่งกับเอกเทศสญญาอื่นๆ

จากการศึกษากฎหมายที่เกี่ยวกับสัญญาลิสซิ่ง ความหมาย ประเภท และ ลักษณะที่เปนสาระสําคัญของสัญญาลิสซิ่งแลวพบวา ลักษณะของสัญญาลิสซิ่งตามคํา จํากัดความที่ยังไมมีกฎหมายบัญญัติไวโดยเฉพาะ อาจพอสรุปไดวา สัญญาลิสซิ่ง คือ ขอตกลงระหวางผูใหเชาและผูเชาเพื่อการเชาทรพยสิน โดยผูเชาเปนผูเลือกทรัพยสินจาก ผูผลิตหรือผูจําหนายเอง และใหผูใหเชาเปนผูชําระราคาและเปนเจาของกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยสินนั้น ในขณะที่ผูเชามีสิทธิ์ที่จะครอบครองและใชประโยชนจากทรัพยสินนั้นดวย การชําระคาเชาเปนงวด ตามระยะเวลาที่ตกลงกัน และเมื่อสิ้นสุดสัญญาเชา ผูเชามีสิทธิ ทจะเลือกซอทรพยสินเปนกรรมสิทธิ์ของตนเอง

จากลักษณะดงกลาวของสัญญาลิสซิ่ง จะเห็นไดวามีลักษณะใกลเคียงกับสัญญา เชาทรัพยสินธรรมดา สัญญาเชาซื้อ และสัญญาซื้อขาย เปนอยางมาก หรืออาจกลาวได วา เปนการนําเอาบทบัญญัติในเรื่องเชาทรัพย เชาซื้อ และซื้อขายมาบัญญัติไวรวมกันใน สัญญาลิสซิ่ง ซึ่งผูศึกษาจะไดทําการศึกษาและเปรียบเทียบสัญญาลิสซิ่งกับสัญญาเชา ทรัพย เชาซื้อ และซื้อขาย ทั้งนี้เพื่อใหเห็นความเหมือนและความแตกตางในสิ่งที่เปน สาระสําคัญของสัญญา เพื่อใหเกิดความเขาใจที่ถูกตองและสามารถนํากฎหมายมาปรับ ใชกับสัญญาลิสซิ่งไดอยางถูกตองตอไป

3.5.1 เปรียบเทียบสัญญาลิสซิ่งกับสัญญาเชาทรพย

1. แบบของสัญญา

การ สั ญญา ลิ สซิ่งตามประกาศอธิบ ดี กรมสรรพากร และประกาศ กระทรวงการคลัง ไดกําหนดหลักเกณฑการทําสัญญาวา สัญญาเชาตองทําเปนหนังสือ และมีขอกําหนดวาผูเชาเพียงฝายเดียวจะบอกเลิกสัญญากอนครบกําหนดไมได กรณี ดังกลาวถือไดวา เปนแบบที่กฎหมายบังคับ กลาวคือ สัญญาเชาแบบลิสซิ่งตองทําเปน ลายลักษณอักษร และลงลายมือชื่อของคูสัญญาทั้งสองฝาย ผูศึกษาเห็นวา สัญญา

ลิสซิ่ง หรือสัญญาเชาแบบลิสซิ่ง เปนสัญญาที่ไมมีแบบที่กฎหมายกําหนดไว การกําหนด หลักเกณฑตามประกาศดังกลาวเปนการกําหนดหลักเกณฑในการทําสัญญาลิสซิ่ง หรือ สัญญาเชาแบบลิสซิ่งเทานั้น แบบแหงสัญญาที่กฎหมายกําหนดไวจึงไมมี อีกทั้งเม่ือ สัญญาลิสซิ่งไมไดกําหนดผลวาถาไมทําเปนหนังสือตกเปนโมฆะ การที่ประกาศดังกลาว กําหนดใหสญญาลิสซิ่งตองทําเปนหนังสือ จึงไมใชการกําหนดแบบของสัญญาลิสซิ่ง

สัญญาเชาทรัพย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 538 ไมได บัญญัติถึงหลักเกณฑในการทําสัญญาเชาสังหาริมทรัพยเอาไว แตกฎหมายไดกําหนด หลักเกณฑในการทําสัญญาเชาอสังหาริมทรัพยไววา ถามิไดมีหลักฐานเปนหนังสืออยาง หนึ่งอยางใดลงลายมือชื่อฝายที่ตองรับผิดเปนสําคัญจะฟองรองใหบังคับคดีกันไมได สวน การทําสัญญาเชาอสังหาริมทรัพยมีกําหนดกวาสามปขึ้นไป หรือกําหนดตลอดอายุของผู เชาหรือผูใหเชา หากมิไดทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ การเชา นั้นก็จะไมตกเปนโมฆะ เพียงแตจะฟองรองบังคับคดีกันไดเพียงสามป ดังนั้นสัญญาเชา ทรัพยจึงไมมีแบบที่กฎหมายกําหนดไว

2. ประเภทของทรัพยสินในสัญญา

สัญญาลิสซิ่ง ทรัพยสินที่จะนํามาทําสัญญาลิสซิ่งไดนั้น จะถูกกําหนดไวเฉพาะ สังหาริมทรัพย ที่เปนสินคาประเภททุน และทรัพยสินนั้นตองใชในการประกอบ อุตสาหกรรม เกษตรกรรม พาณิชยกรรม เปนทางคาปกติ และผูใหเชาเปนผูมีกรรมสิทธิ์ ในทรัพยสินนั้น และในประเทศไทยไดมีการจํากัดประเภทของทรัพยสินที่เปน สังหาริมทรัพยตองมีราคาไมนอยกวา500,000 บาทจึงจะสามารถนําไปทําสัญญาลิสซิ่งได สัญญาเชาทรัพย ทรัพยสินที่สามารถนําออกใหเชาไดมีทั้งสังหาริมทรัพย และ

อสังหาริมทรัพย และผใหเชาตองมีกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่ใหเชา

3. หนาทและความรับผิดของคูสัญญา

สัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุน(Financial lease) ผูเชาไมมีสิทธิบอกเลิกสัญญาเชาฝาย เดียวใน primary lease period และผูเชามีหนาที่ตองรักษาทรัพยสินที่เชาใหอยูในสภาพ ดีโดยการประกันภัยทรัพยสิน บํารุงรักษาซอมแซมและจัดหาชิ้นสวนมาทดแทนชิ้นสวนที่ ชํารุด เพื่อใหทรพยสินอยูในสภาพที่เหมาะสมและสามารถจําหนาย หรือ ใหเชาตอได เมื่อ สัญญาเชาสิ้นสุดลง ผูเชามีหนาท่ีไมเคลื่อนยายทรัพยสิน และไมนําทรัพยสินไปวางเปน หลกทรัพยค้ําประกัน แตในสัญญาลิสซงชนดดําเนินงาน (Operating Lease) ผูเชามีสิทธิ ใชทรัพยสินได และผูเชาสามารถบอกเลิกสัญญาไดเมื่อไมมีความจําเปนตองใชทรัพยสิน

นั้นตอไป หรือเห็นวาทรัพยสินนั้นหมดประโยชน เปนลักษณะการเชาที่ผูเชาไมมุงหวัง กรรมสิทธิ์

สัญญาเชาทรัพย บทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ลักษณะ เชาทรพย ไดบัญญัติหนาที่และความรับผิดของผูใหเชา และของผูเชาไวชัดเจน เชนหนาที่

ของผูเชา มีหนาที่ตองสงวนทรัพยสินทเชาเสมอกับที่วิญูชน จะพึงสงวนทรพยสินของตน

และตองบํารุงรักษาทั้งการซอมแซมเล็กนอย นอกจากนี้ผูเชามีหนาที่ชําระคาเชา ซึ่งเปน คาตอบแทนเฉพาะการไดใชทรัพยเทานั้นและเมื่อสิ้นสุดสัญญาเชา ตองคืนทรัพยสินนั้น ใหแกผูใหเชา

สัญญาลิสซิ่ง ผูเชามีหนาที่ชําระคาเชา การคิดคาเชารายงวดในสัญญาลิสซิ่ง ก็จะมีวิธีการคิดคลายกับการคิดราคาคาเชาซื้อรายงวดในสัญญาเชาซื้อ ซึ่งคาเชาราย งวดนั้น คือ ราคาของทรัพยสินที่เชาบวกดวยผลประโยชนตอบแทนที่บริษัทเงินทุนหรือ ผูใหเชาเรียกเก็บ จึงมิไดเปนแตเพียงเงินคาตอบแทนในการใชทรัพยเทานั้น แตยังเปน สวนหนึ่งของคาตอบแทนในการโอนกรรมสิทธิ์ท่ีจะมีขึ้นในอนาคต และผูใหเชาสามารถ บอกเลิกสัญญาเชาได เมื่อผเชาผิดนัดไมชําระคาเชาสองงวดติดๆกัน หรือเมื่อผูเชากระทํา ผิดสัญญาในขอทเปนสวนสําคัญ

สัญญาเชาทรัพยผูเชามีหนาที่ชําระราคาคาเชา การชําระคาเชาทรัพย ผูเชา สามารถชําระคาเชาดวยเงิน และอาจกําหนดใหใชทรัพยสินอยางอื่นเปนคาเชาไดดวย คาเชาทรัพยนั้นเปนคาใชทรัพยสิน การคํานวณคาเชาจะคํานึงถึงสภาพการใชสอยทรัพย รวมทั้งสถานที่ตั้ง และคุณสมบัติของผูเชา ซึ่งแตกตางจากคาเชาตามสัญญาลสซิ่ง

สัญญาลิสซิ่ง ผูใหเชามีหนาที่ที่จะตองโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินใหแกผูเชาทันที เมื่อผูเชาไดใชสิทธิซอทรัพยสินและปฏิบัติตามเงื่อนไขเพื่อใหไดกรรมสิทธิ์เรียบรอยแลว

สัญญาเชาทรัพย ไมมีวัตถุประสงคในการโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชา วตถุประสงคในสัญญาเชาทรัพยคือใหผเชาไดใชหรือไดรับประโยชนในทรัพยสินที่เชา

4. วตถุประสงคและขอตกลงในสัญญา

สัญญาลิสซิ่ง วัตถุประสงคของการทําสัญญาลิสซิ่ง มิไดเปนเพียงการที่ผูเชาได ใชหรือไดรับประโยชนในทรัพยสินที่เชาเทานั้น แตมีลักษณะที่ผูเชาไดประโยชนอยางอื่นที่ เปนทางคาปกติ นอกจากนี้หากเปนสัญญาลิสซิ่งชนิดลงทุน(Financial lease) ซึ่งมี ขอตกลงใหสิทธิผูเชาในการเลือกซื้อทรัพยสินที่เชา เมื่อครบกําหนดระยะเวลาในการเชา แลว หากผูเชาตกลงซื้อทรัพยสินที่เชานั้น ผูใหเชาจะตองโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่เชา ใหแกผูเชาทันที ทั้งนี้เมื่อผูเชาไดใชสิทธิซื้อทรัพยสิน และปฏิบัติตามเงื่อนไขเพื่อใหได