แอลกอฮอล์ ความรุนแรง และมาตรการป้ องกันในฟุตบอลไทย Alcohol, Violence, and Prevention in Thailand's Football Venues

แอลกอฮอล์ ความรุนแรง และมาตรการป้ องกันในฟุตบอลไทย Alcohol, Violence, and Prevention in Thailand's Football Venues

(สัญญาเลขท่ี 56-ข-003)

อาจน

โดย

ต์ xxxxxxxxx

ได้รับทนสนับสนุนโดย ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา (ศวส.)

สานักงานกองทนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) มิถุนายน 2557

แอลกอฮอล์ ความรุนแรง และมาตรการป้ องกันในฟุตบอลไทย

(สัญญาเลขท่ี 56-ข-003)

อาจน

โดย

ต์ xxxxxxxxx

ได้รับทนสนับสนุนโดย ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา (ศวส.)

สานักงานกองทนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) มิถุนายน 2557

Final Report

Alcohol, Violence, and Prevention in Thailand's Football Venues

(Contract No. 56-ข-003)

By

Xxxxx Xxxxxxxxxxxx

This project was supported by Center for Alcohol Studies (CAS)

Thai Health Promotion Foundation (ThaiHealth) June 2014

บทคัดย่อ

โครงการวิจยนีม้ ีวต

ถxxxxxxxเพื่อศกษาความสม

พนธ์ระหว่างการบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxx

กับการเกิดความรุนแรงในฟุตบอลไทย โดยศึกษาจากการแข่งขันฟุตบอลสโมสรไทย 3 ระดบคือไทย

xxxxxxxxxxxx, ลีกดิวิชน

1, และลีกxxxxxxx ดิวิชน

2 ในช่วงฤดก

าลแข่งขน

2556 งานศก

ษานีใ้ ช้วิธีวิจย

เชิง

คุณภาพ เก็บข้ อมูลจากการสังเกตอย่างมีส่วนร่วมในการแข่งขันและกิจกรรมต่างๆของxxxxxx,

สมภาษณ์xxxxxxและเจ้าหน้าที่ฝ่ ายจดการแข่งขัน, และข้อมูลเอกสารจากรายงานของผู้ควบคุมการ

แขงขน

ผลการศกษาพบxx

xxxสนามแขงขนฟต

xxxสโมสรไทยนน้ มีxxxxxxที่บริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

อยเู กือบทกสนาม โดยxxxxxxจะจบกลม

ดื่มกินกนบริเวณรอบๆสนาม และดื่มกน

ในปริมาณxx

xxxxxมาก

แต่ในขณะเดียวกันนนั

ความรุนแรงในฟุตบอลไทยก็xxxxxxมีมากหรือรุนแรงอย่างที่สง

คมโดยทั่วไปเข้าใจ

ดงนนั

แล้วการบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxxจึงไม่ใช่ปัจจัยหลก

ปัจจย

เดียวที่ท˚าให้เกิดความรุนแรงใน

ฟุตบอลไทยเสมอไป อย่างไรก็ดี การบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxxไทยก็อาจเป็ นปัจจย

กระต้น

ที่ท˚าให้

เกิดความรุนแรงได้ภายใต้บริบทบางลักษณะคือ การแข่งขันที่มีผลส˚าคัญ xxxxxxเกิดความรู้สึกไม

ไว้วางใจตอ ปลอดภยั

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสิน มีผ้เข้าชมการแขงขนจ˚านวนมาก และมีข้อบกพร่องในการรักษาความ

ผลการศึกษาในอีกส่วนหนึ่งพบว่าxxxxxxไทยxxxxxxมีบทบาทในการป้ องกันความรุนแรงได้

โดยผาน “มาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางไมเป็ นทางการ” xxxการกาหนด˚ “ธรรมนญแฟน” หรือxxxxxxx

ข้อปฏิบติของxxxxxx, การผ่อนคลายxxxxxxของxxxxxxโดยผู้น˚าเชียร์, และการท˚ากิจกรรมที่สร้ าง

ความสม

พนธ์อน

ดีระหว่างxxxxxxตา

งกลม

โดยปัจจย

ส˚าคญ

ที่ท˚าให้xxxxxxไทยxxxxxxแสดงบทบาท

การป้ องกนความรุนแรงอยางไมเป็ นทางการได้คือการรวมตวกนไดเ้ ป็ นชมชนแฟน

นอกจากที่แอลกอฮอล์อาจกระตุ้นให้เกิดความรุนแรงได้ในบางบริบทแล้ว การจับกลุ่มบริโภค

แอลกอฮอล์ร่วมกน

ของxxxxxxไทยจ˚านวนมากยง

สะท้อนxxxxxxเกิดขึน

มาของวฒ

นธรรมxxxxxxไทย

ซงมีศกยภาพทง้ ในแง่ที่ท˚าให้เกิดความรุนแรงและมีสวนในการป้ องกนความรนุ แรงได้

Abstract

The objective of this research is to demonstrate the relationship between football fans’ alcohol consumption and football-related violence in Thailand. The research focus on the 2013 season of Thailand football leagues: Thai Premier League, Division 1 League, and Regional League Division 2. This study is a qualitative research, data collected by participant observation (spending time with football fans both in matches and other activities), interview with football fans and staff who arrange the matches, and documentary research from match commissioner’s reports.

This research found that, on the one hand, alcohol consumption is widely found in almost every Thailand football league matches, in which many groups of fans usually gather around the stadium and drink quite heavily together. On the other hand, football-related violence in Thailand appears to be neither extensive nor intensive, as worried outsiders perceived. Fans’ alcohol consumption, therefore, is not only one significant factor which leads to football violence. Nevertheless, alcohol consumption of fans can occasionally provoke the football violence under some contexts as follows: important matches, matches that referee was distrusted by fans, crowd attendance matches, and matches which the security is xxxxxxxxxxxxxx.

In addition, Thai football fans could play the anti-violence role through “measure of

informal violence prevention”. For example, many groups of fans have enacted “football fan’s code of conduct” to curb with violence behaviors. Chant-leader could also play a constructive role in toning down violent emotions. Inter-fan clubs activities could strengthen good relationship between football fans themselves. It should be said that, the most important factor enabling Thai football fans to be informally able to prevent violence is the solidarity of fans community.

Not only occasionally provoke football violence in some contexts, but the collectively alcohol consumption of football fans also reflect the emergence of Thai football fan culture, which this research showed both its negative and also positive potential for football violence.

บทสรุปสาหรบั ผู้บรหาิ ร

ในชวงหลายปี มานีฟต

xxxสโมสรไทยได้รับความxxxxxxxxxขน้ อยางรวดเร็ว การไปชมฟต

xxxที่

สนามกลายเป็ นกิจกรรมพกผอ

นหย่อนใจของผ้ค

นจ˚านวนมาก แตพ

ร้อมๆกนนน้ ก็เริ่มปรากฏความกงวลตอ

สถานการณ์ความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกบฟต

xxx และปัจจยหนงที่ถก

ตง้ ข้อสงสย

คือการบริโภคแอลกอฮอล์

ของxxxxxx จากสถานการณ์ดงกลาว โครงการวิจยนีจ้ ง

มีวต

ถxxxxxxxxxxจะ

1. ศึกษาสถานการณ์เกี่ยวกับแอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทย ทงั ้ ในส่วนของการจ˚าหน่ายบริเวณ สนามและการบริโภคของxxxxxx

2. ศกษาสถานการณ์ความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกบการแขงขนฟุตบอลไทย ทงั ้ ในส่วนของลก ความรุนแรงและปัจจยที่ท˚าให้เกิดความรุนแรง

3. ศกษามาตรการป้ องกนความรุนแรงทง้ อยางเป็ นทางการและไมเป็ นทางการ

ษณะ

4. ศกษาความสมพนธ์ระหวางการบริโภคแอลกอฮอล์และความรุนแรงในฟตxxxไทย

โครงการวิจยนีใช้วิธีวิจยเชิงคณภาพ เก็บข้อมล

ภาคสนามจากการแข่งขน

ฟุตบอลสโมสรไทยระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีก, ลีกดิวิชน

1 และลีกxxxxxxx ดิวิชน

2 ฤดก

าล 2556 (มีนาคม – ธันวาคม 2556) โดยใช้การ

รวบรวมข้อมล

3 วิธีคือ 1. การสง

เกตอย่างมีส่วนร่วมในสนามแข่งขน

ฟุตบอลไทยและกิจกรรมตา

งๆของ

xxxxxx 2. การสัมภาษณ์xxxxxxและเจ้าหน้าที่ฝ่ ายจัดการแข่งขน และ 3. ข้อมูลเอกสารจากการ

รายงานข่าวของสื่อมวลชน รายงานของผู้ควบคม ของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากดั

การแข่งขน

และบน

ทึกการประชุมผู้ควบคม

การแข่งขน

ผลการศึกษา

วฒนธรรมxxxxxxไทย xxxxxxไทยส่วนใหญ่เป็ นเพศชาย อาศย

อยใู นเขตxxxxx xxxป

ระมาณ 20-40 ปี การศก

ษาระดบ

xxxxxxxxx xxxxxxxx

งานบริษัทเอกชน นก

เรียน-นก

ศึกษา และข้าราชการ เกินกว่าxxxxxxxรายได้มากกว่า

10,000 บาทตอ

เดือน ทง้ หมดนีแสดงให้เห็นถึงวาxxxxxxไทยส่วนใหญ่มีวิถีชีวิตแบบผ้ค

นในโลกสมย

ใหม

ทงั ้ จากหน้าที่การงานที่แยกขาดออกจากชีวิตประจ˚าวน อยู่ในสังคมเมือง และผ่านการศึกษาตามระบบ

มาตรฐานที่บมเพาะวิธีคดแบบสมยใหม

ลกษณะส˚าคญ

ที่xxxxxxไทยปัจจุบน

ต่างจากยุคก่อนหน้าคือการรวมตว

กันเป็ นกลุ่มxxxxxx

และมีกิจกรรมที่ท˚าร่วมกนเป็ นจ˚านวนมาก แตละสโมสรจะมีกลม

xxxxxxอย่างน้อยหนึ่งกลม

หรือมากกว่า

xxxxxxแต่ละกลุ่มจะมีชื่อกลุ่ม มีสัญลักษณ์ประจ˚ากลุ่ม มีเพลงเชียร์ประจ˚ากลุ่ม มีอุปกรณ์ในการ

xxxxxxx xxxxเสือกลุ่ม ผ้าพันคอ หรือกระทั่งบางกลุ่มที่มีโครงสร้ างการบริหารงานและแบ่งห xxxxxx

รับผิดชอบอย่างชัดเจน xxxxxxแต่ละกลุ่มมีกิจกรรมที่ท˚าร่วมxxxxxxx ในxxxxxxมีการแข่งขันและไม่มีการ

แข่งขน

xxxxการรวมตว

xxxxxxจุดนด

พบก่อนเข้าสนาม xx xxxxxxxxxxxx การเดินทางไกลและxxxxxxxxxxขณะไป

ชมการแขงขนนด

เยือน ประดษฐ์xxxxxxxxxxxx xxxกีฬาร่วมกน

หรือกระทงั่ การท˚ากิจกรรมอื่นๆxxxxxxเกี่ยวกบ

ฟตxxxเลย การรวมตวเป็ นกลม่

xxxxxxนีxx xxงให้เห็นxxxxxxเกิดขึน

มาของชม

ชนแฟน (fan community)

ซงเป็ นพืxxxxให้xxxxxxได้ท˚ากิจกรรมและสร้างความสมพนธ์ตอกน

หากพิจารณาลก

ษณะดงั กล่าวเทียบเคียงกับลก

ษณะทางประชากรของxxxxxxไทยแล้ว จะเห็น

ได้วาการเกิดขน้ มาของชมชนxxxxxxไทยนนั ้ สะท้อนภาวะโหยหาความสมพนธ์ของผ้ค

นในสงั คมสมย

ใหม

ที่ความสม

พนธ์ในชุมชนเชิงจารีตลดบทบาทลงไป ชม

ชนแฟนและกิจกรรมจ˚านวนมากที่xxxxxxไทยท˚า

ร่วมกันนันท˚าหน้าที่เป็ นเสมือน “xxxxใหม่” (neo-tribe) หรือชุมชนในรูปแบบใหม่ที่xxxxxxเข้าไปมี

ความสมพนธ์ตอ

กนเพื่อชดเชยความสมพนธ์ที่พวกเขาโหยหา ในแง่นีก้ ิจกรรมและความสม

พนธ์ที่xxxxxx

มีตอ

กนจงเป็ นอีกมิตหนงของการเป็ นxxxxxxไทย ดงั นนั

แล้วจึงควรพิจารณาการเป็ นxxxxxxในสองมิต

คือมิติที่เป็ นการติดตามชมการแข่งขันฟุตบอลและอีกมิติหนึ่งที่ส˚าคญ ฐานะกิจกรรมทางสงคมรูปแบบหนงึ่

ไม่แพ้กันคือการเป็ นxxxxxxใน

แอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทย

ปัจจุบันการแข่งขันฟุตบอลไทยเป็ นระบบธุรกิจขนาดใหญ่ที่มีเงินหมุนเวียนจ˚านวนมาก ซึ่ง

อตสาหกรรมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ก็มีบทบาทเป็ นสปอนเซอร์รายใหญ่ให้กบสโมสรฟุตบอลไทยหลายแห่ง

ผู้บริหารระดบ

สูงของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากัดระบุว่า เงินสนบ

สนุนจากอุตสาหกรรมแอลกอฮอล์เป็ น

แหลงรายได้ส˚าคญของหลายสโมสรและเป็ นเรื่องที่ปฏิเสธได้ยาก หากพิจารณาตามกฎหมายอย่างเคร่งครัดแล้วการจ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่สนามฟุตบอล

เกือบทงั ้ หมดเป็ นสิ่งผิดกฎหมายเนื่องจากสนามส่วนมากเป็ นสถานที่ราชการหรือสถานศกษา แตเ่ กือบทุก

สนามก็มีการจ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อย่างxxxxxxxxในราคาไม่สูงxx xxxxมากเป็ นการตงั ้ ร้านแผง

ลอยโดยผู้ค้ารายย่อย ส่วนบางสนามที่ไม่มีการจ˚าหน่ายxxxxxxก็มักจะน˚าเครื่องดื่มมาจากภายนอก กล่าวในภาพรวมได้ว่าสนามฟุตบอลไทยxxxxxxxxxxxแต่มีการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ (เว้นแต่ใน 3

จงหวดภาคใตทมีี่้ ขอหามทางศาสนา)้้

ในวน

ที่มีการแข่งขน

ฟุตบอล xxxxxxไทยมก

ไปที่สนามก่อนเวลาแข่งประมาณ 1-2 ชว

โมงเพื่อ

สงสรรค์ดื่มกินร่วมกน

พืxxxxวางรอบๆสนามฟุตบอลจะถก

ใช้เป็ นสถานที่สงั สรรค์ โดยxxxxxxแตล

ะกลมxx

xxxxที่ประจ˚าเป็ นของตนเอง เมื่อหลงั จบการแข่งขน

แล้วพวกเขาก็มก

จะดื่มกินกน

ต่อตรงสถานที่เดิมหรือ

ไปที่ร้ านอาหาร โดยรวมแล้วในไปชมฟุตบอลแต่ละครัง้ นนั xxxxxxไทยจะใช้เวลาจ˚านวนมากไปกับการ

บริโภคแอลกอฮอล์ นอกจากนีแล้ว ในวน

ที่ไม่มีมีการแข่งขน

xxxxxxก็ยงั มก

จะดื่มกินกน

เป็ นประจ˚า ทงั ้ ใน

ระหวางที่ท˚ากิจกรรมอื่นๆร่วมกนหรือการนดหมายเพื่อสงสรรค์โดยเฉพาะ

เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่xxxxxxxxxxดื่มที่สนามฟุตบอลคือเบียร์ ในการไปชมฟุตบอลแต่ละครัง

xxxxxxมกจะดื่มเบียร์ที่สนามฟุตบอลเฉลี่ยประมาณคนละ 3-4 กระป๋ อง ซึ่งเมื่อพิจารณาตามหน่วยดื่ม

มาตรฐานแล้วก็จด

ได้วาเป็ นลกษณะ “ดื่มหนก

” (binge drinking)

การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มีบทบาทในวฒนธรรมxxxxxxไทยในสองมิติ มิติแรกคือการเป็ น

xxxxxxในxxxxxxxติดตามชมการแข่งขน

ซึ่งเป็ นกิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจอน

หนึ่ง xxxxxxจึงมองว่า

การดื่มนันเป็ นองค์ประกอบหนึ่งในการพักผ่อนหย่อนใจด้วย มิติที่สองคือการเป็ นxxxxxxในฐานะ

กิจกรรมทางสง

คม การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ร่วมกันของxxxxxxนนั

มีส่วนในการสร้ างและธ˚ารง

รักษาความเป็ นพวกเดียวกนของชมชนแฟน ดงที่จะเห็นได้วาในกิจกรรมตา

งๆที่xxxxxxท˚าร่วมกน

นนั

จะมี

การบริโภคแอลกอฮอล์ประกอบอยด่ ้วยเสมอ ลกษณะของสงคมไทยทกี่ ารดื่มเป็ นองค์ประกอบหนึ่งของการ

คบค้าสมาคมในกลม

เพศชายนน้ สอดรับเป็ นอยางดีกบลกษณะของวฒ

นธรรมแฟนกีฬาที่มก

จะมีความเป็ น

ชายอยู่มากและมีการบริโภคแอลกอฮอล์เป็ นสื่อกลางอยู่เสมอ ท˚าให้การบริโภคแอลกอฮอล์เป็ นสื่อกลาง

ส˚าคญในการสร้างความสมพนธ์ตอกนของxxxxxxไทย

ความรุนแรงในฟุตบอลไทย

แม้ว่าฟุตบอลไทยมก

จะถก

มองจากคนทว

ไปว่ามีความรุนแรงอยม

าก กระทง

มีวลีอน

เป็ xxxxรู้จก

กัน

ทวไปว่า “xxxไทยไปมวยโลก” แตข

้อมล

จากสถิติการลงโทษการท˚าผิดข้อบงั คบ

การแข่งขน

ของบริษัทไทย

พรีเมียร์ลีก จ˚ากัดในฤดก

าล 2556 พบว่า เหตก

ารณ์ความxxxxxxxxxส่งผลให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกาย

และทรัพย์สินโดยตรงนนั

xxxxxxเกิดขึน

บ่อยครัง้ หรือก่อให้เกิดความเสียหายมากนก

โดยจากการแข่งขนใน

ระดบพรีเมียร์ลีกและดวิชน

1 ที่มีทง้ หมด 578 นด

นนั

มีการกระท˚าผิดข้อบงคบฯในลก

ษณะดงั กล่าวทงั ้ หมด

12 นด

คดเป็ น 2.1 % ของการแขงขนทง้ หมด และยงไมม

ีผ้x

xxxxxรับบาดเจ็บสาหสหรือเสียชีวิต

ในสวนของลกษณะความรุนแรงนนั

สถิติการลงโทษการท˚าผิดข้อบงั คบ

ฯชีใ้ ห้เห็นว่าเวลาที่เกิดเหต

ทง้ หมดxxxx xหวา

งหรือหลงั จบการแข่งขน

โดยไม่เกิดขึน

ก่อนการแข่งขน

จะเริ่มเลย สถานที่เกิดเหตก

็เกิดขึน

เฉพาะในสนามและบริเวณสนามแข่งขน

เท่านนั

โดยไม่เกิดในสถานที่ห่างออกไปจากสนามเลย ส่วนผู้xxx

xxxxxxxจากเหตการณ์เป็ นผ้ต

ดxxxxxxถึง 63.3 % ของเหตก

ารณ์ทงั ้ หมด ซึ่งลก

ษณะดงั กล่าวแสดงให้เห็น

วาเหตค

วามรุนแรงในฟต

xxxไทยนน้ เกิดขน้ โดยสมพนธ์อยก่ บ

การแขงขนในสนามเป็ นหลก

หากเปรียบเทียบกบตางประเทศจะเห็นได้วาความรุนแรงในฟต

xxxไทยยงั เกิดขึน

ในปริมาณที่น้อย

และยงจด

อยใู นระดบ

xxxxxxเข้มข้นนก

เมื่อเทียบกบ

ในยุโรปและหลายๆประเทศ โดยความรุนแรงในฟุตบอล

ไทยมก

จะเกิดขึน

ในสนามฟุตบอลและมีผ้เู สียหายคือผ้ต

ดสินเป็ นหลก

ขณะที่ความxxxxxxxxxเข้มข้นขึน

xxxx

การปะทะกน

โดยตรงระหว่างxxxxxxกบ

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภย

ระหว่างxxxxxxสองฝ่ าย หรือ

กระทง

การดก

ท˚าร้ ายxxxxxxฝ่ ายตรงข้ามในสถานที่อื่นๆนอกจากสนามฟุตบอลหรือกระทง

ในวน

ที่ไม่มี

การแขงขนซงพบได้ในหลายๆประเทศนน้ ยงั แทบจะไมพ

บในฟต

xxxไทยเลย

ข้อค้นพบเกี่ยวกบความรุนแรงดงกลาวชีใ้ ห้เห็นว่า ความรุนแรงในฟุตบอลไทยนนั xxxxxxมีมากอย่าง

ที่สงคมโดยทว

ไปเข้าใจ ผ้วิจย

เสนอว่ามายาคติเกี่ยวกบ

ความรุนแรงในฟุตบอลไทยดงั กล่าวนนั

เป็ นผลจาก

ความตื่นตระหนกทางศีลธรรม (moral panic) ที่สงคมxxxxxตอ

การปรากฏขึน

มาอย่างรวดเร็วของxxxxxx

ไทยจ˚านวนมากอย่างxxxxxxเคยมีxxxxxx และถูกขยายความจากน˚าเสนอข่าวxxxxxx าxxxxxxจนเกินจริงของ

สื่อมวลชนรวมxxxxxxสื่อสารของบค

คลทวไปในยค

ที่อินเทอร์เน็ตท˚าให้ผ้ใช้งานแสดงบทบาท “สื่อ” ได้ ท˚าให้

สถานการณ์ความรุนแรงในฟตxxxไทยถกรับรู้อยางเกินจริงไปมาก

นอกจากนีแ

ล้ว เหตุการณ์ความรุนแรงในฟุตบอลไทยหลายครัง้ มักจะเกิดขึน

ภายใต้xxxxxxxx

ใกล้เคียงกนคือ 1. เป็ นการแขงขนที่มีผลส˚าคญ

2. xxxxxxรู้สึกไม่ไว้วางใจตอ

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสิน 3.

เป็ นการแข่งขน

ที่มีผู้ชมจ˚านวนมาก 4. เกิดข้อบกพร่องในการรักษาความปลอดภัย ซึ่งลก

ษณะดง

กล่าวก็

สอดคล้องกบสถิตการเกิดความxxxxxxxxxพบว่าความxxxxxxxxxเกิดขน้ นน

สมพนธ์อยก่

บการแขงขนในสนาม

มาตรการป้ องกนความรุนแรงกบการมีสวนร่วมของxxxxxxไทย

แม้วา

xxxxxxมกจะถกมองวาเป็ นผ้ก่อความรุนแรง แตใ่ นอีกด้านหนึ่งนนั

xxxxxxก็xxxxxxxxxจะ

มีส่วนร่วมในการป้ องกน

ความรุนแรงได้ด้วยxxxxกน

ซึ่งโครงการวิจย

นีเ้ รียกว่าเป็ น “มาตรการป้ องกน

ความ

รุนแรงอยางไมเป็ นทางการ”

แม้ ว่าฝ่ ายจัดการแข่งขันจะมีมาตรการรักษาความปลอดภัยหลายรูปแบบ แต่ถึงที่สุดแล้ ว

“มาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางเป็ นทางการ” ก็ยงมีข้อจ˚ากด

อยห

ลายxxxx xxxความxxxxxxxxxเฉพาะที่

ยงั มีไม่มากxx

xxใช้จ่ายในการด˚าเนินงานที่สง

เมื่อเทียบกบ

รายได้จากการจด

การแข่งขน

รวมถึงข้อจ˚ากัด

ของตวมนเองที่เป็ นการบงคบใช้ในแนวตง้ ในลกษณะแบบกฎหมายxxxxxxxxxxท˚างานได้ในหลายกรณี

xxxxxxxxxxxxมีสวนร่วมในมาตรการป้ องกนความรุนแรงอย่างไม่เป็ นทางการได้หลายลxxxx

xxxx 1. “ธรรมนญ

แฟน” โดยเป็ นxxxxxxxข้อปฏิบต

ิซึ่งxxxxxxแตล

ะกลม

ก˚าหนดใช้ ร่วมกน

ภายในกลม มี

ทง้ ที่ก˚าหนดเป็ นลายลกษณ์อกษรหรือข้อตกลงที่รับรู้ร่วมกนอยางหลวมๆ 2. บทบาทของผ้น˚าเชียร์ โดยผ้น˚า

xxxxxxxxมกหนหน้าเข้าหาxxxxxxอยต่ ลอดเวลานน้ จะxxxxxxสงั เกตปฏิกิริยาของxxxxxxและใช้เทคนิค

ตางๆในการช่วยระงบ

การก่อความรุนแรงได้ 3. ความเป็ นxxxxกน

ระหว่างกลม

แฟนตา

งสโมสร โดยแกนน˚า

ของxxxxxxแต่ละกลุ่มมักจะxxxxxxxข่ายความxxxxxxxxต่อกัน และxxxxxxจัดกิจกรรมต่างๆเพื่อเชี่อม

สมพน

ธ์ระหว่างxxxxxxของทีมคแ

ข่งขน

อยู่xxxx xxxxการxxxxฟุตบอลแฟนคลบ

แลกเปลี่ยนของที่xxxxx

xxxพกครึ่งเวลา หรือการxxxxxชื่อสโมสรฝ่ ายตรงข้ามรับ-สงกนเมื่อจบการแขงขน

กลไกการป้ องกันความรุนแรงอย่างไม่เป็ นทางการนีท

˚างานผ่านความxx

xxxxxของxxxxxxเป็ น

หลัก ทัง้ ความxxxxxxxxภายในกลุ่มและระหว่างกลุ่มxxxxxx ซึ่งเป็ นการควบคุมทางสังคมผ่าน

ความสม

พนธ์ในแนวนอนที่การป้ องกันความรุนแรงอย่างเป็ นทางการไม่xxxxxxท˚าได้ บทบาทดง

กล่าว

แสดงถึงศกยภาพทางบวกของxxxxxx โดยเฉพาะเมื่อมีการรวมตวกนได้เป็ นชมชนแฟน

ความสมพนธ์ระหวางการบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxxและความรุนแรงในฟุตบอลไทย หากพิจารณาการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของxxxxxxไทยเทียบเคียงกับความxxxxxxxxx

เกิดขึน

ในฟุตบอลไทยแล้ว ในส่วนหนึ่งนนั

พบว่าการxxxxxxxxxxxการบริโภคแอลกอฮอล์จ˚านวนมากใน

เกือบทุกสนามแข่งขัน ขณะที่ในอีกส่วนหนึ่งนนั

พบว่าความรุนแรงในฟุตบอลไทยยังxxxxxxเกิดขึน

มากนัก

ข้อมล

สองส่วนนีช้ ีใ้ ห้เห็นว่าการบริโภคแอลกอฮอล์xxxxxxเป็ นปัจจย

เดียวที่ก่อให้เกิดความรุนแรงในฟุตบอล

ไทยเสมอไป xxxxxxxxxxxxxยังพบว่าในเหตุการณ์ความxxxxxxxxxเกิดขึน

นัน

ก็มักจะมีxxxxxxที่บริโภค

แอลกอฮอล์มีสวนร่วมอย่ด

้วย ลก

ษณะดงั กล่าวแสดงให้เห็นว่าการบริโภคแอลกอฮอล์xxxxxxเป็ นปัจจย

เดียว

ที่น˚าไปสู่ความรุนแรงในฟุตบอลไทยโดยตรงแต่อาจกระตุ้นให้เกิดความรุนแรงได้ในบริบทบางลักษณะ ดงนน้ แล้วจงควรพิจารณาบริบทของการเกิดความรุนแรงด้วย

เมื่อพิจารณาถึงบริบทของการเกิดความรุนแรง ผ้วิจยเสนอวา การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของ

xxxxxxxxxxxxกระต้น

ให้เกิดความรุนแรงได้ในบริบทดงั นี ้ คือ 1. เป็ นการแข่งขน

ที่มีผลส˚าคญ

2. xxx

xxxเกิดความรู้สึกไม่ไว้วางใจตอ

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสิน 3. เป็ นการแข่งขน

ที่มีผ้ช

มจ˚านวนมาก 4. เกิด

ข้อบกพร่องในการรักษาความปลอดภยั บริบทของการเกิดความรุนแรงแรงโดยเฉพาะในสองบริบทแรกสอดคล้องกับสถิติการเกิดความ

รุนแรงในฟุตบอลไทยที่xxxx xxมีศน

ย์กลางอยู่ที่การแข่งขน

ในสนาม ลก

ษณะดงั กล่าวแสดงให้เห็นxxxxxxเกิด

ขน้ มาของ “วฒนธรรมxxxxxx” ในสงคมไทยที่เริ่มหยงรากลกลงไปจนท˚าให้xxxxxxยึดโยงตนเองเข้ากบ

สโมสรฟุตบอลเป็ นอย่างมากจนอาจน˚าไปสการก่อความรุนแรงได้ และยิ่งหากมองว่าการเป็ นxxxxxxนนั

เป็ นกิจกรรมทางสงคมอยางหนงแล้ว สิ่งที่xxxxxxยด

โยงตนเองเข้าไว้ด้วยนน้ xxxxใช่แคส

โมสรฟุตบอลแต

เป็ นการยดโยงตนเองเขากบ้ ชมชนแฟนด้วย

นอกจากที่การบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxxอาจกระต้นให้เกิดความรุนแรงได้แล้ว ในอีกด้าน

หนึ่งนนั

การจบ

กลม

ดื่มกินร่วมกันของxxxxxxที่พบเห็นได้ทว

ไปในสนามฟุตบอลไทยนนั

ก็สะท้อนให้เห็น

xxxxxxเกิดขึน

มาของวฒ

นธรรมxxxxxxไทย ซึ่งก็มีศก

ยภาพทงั ้ ในส่วนxxxxxxก่อให้เกิดความรุนแรงและ

xxxxx xxกนความรุนแรงได้ด้วยxxxกน

ข้อเสนอแนะ

1. เสนอให้ฝ่ ายจัดการแข่งขันทดลองบงคบ

ใช้มาตรการควบคุมหรือจ˚ากัดการบริโภคเครื่องดื่ม

แอลกอฮอล์ในการแข่งขันที่มีบริบทดง

ต่อไปนีค

ือ เป็ นการแข่งขันครัง้ ส˚าคัญ, xxxxxxมีความรู้สึกไม

ไว้วางใจต่อการท˚าหน้าที่ของผู้ตดสิน, และมีxxxxxxจ˚านวนมาก เพื่อพิจารณาความเหมาะสมในการ

พฒนามาตรการตอไป

2. ในการด˚าเนินนโยบายเกี่ยวกับการบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxxนนั นอกจากพิจารณา

ผลกระทบทางลบในการกระตุ้นให้เกิดความรุนแรงแล้ว ยังควรพิจารณาถึงบทบาทของการบริโภค

แอลกอฮอล์ในวฒนธรรมxxxxxxไทยด้วย เพื่อที่จะxxxxxxเลือกด˚าเนินนโยบายได้อย่างสอดคล้องกับ

บริบทของวฒนธรรมxxxxxxไทย

3. สื่อมวลชนรวมถึงภาคส่วนอื่นๆในสังคมควรใช้ความระมัดระวังในการน˚าเสนอข่าวเกี่ยวกับ

ความรุนแรงในฟุตบอลไทยไม่ให้เป็ นการเร้ าxxxxxxจนเกินจริง เนื่องจากการขบ

เน้นความรุนแรงนนั

เป็ น

การสร้างตราบาปตxxxxxxxอยางเกินจริงรวมถึงอาจสงผลให้สถานการณยิ่งxxx นแรงมากขน้ ได้

4. ฝ่ ายจด

การแข่งขน

ควรด˚าเนินนโยบายรักษาความปลอดภัยโดยเปิ ดโอกาสให้xxxxxxมีxxxx

xxxxxxxมากขนึ

หรือมีการxxxxxxงานเพื่อปฏิบต

การร่วมระหวางฝ่ ายรักษาความปลอดภยกบxxxxxx

กิตตกรรมประกาศ

รายงานการวิจัยxxx

xxส

˚าเร็จลุล่วงมาได้ด้วยความร่วมมือและความช่วยเหลือจากผู้คนจ˚านวน

มาก กลม

คนที่ผ้วิจย

ต้องการแสดงความขอบคณ

มากที่สด

คือxxxxxxไทยที่เป็ นผู้ให้ข้อมูลแก่งานวิจยนี

ตลอดระยะเวลาการเก็บข้อมลภาคสนามผ้วิจยได้รับความร่วมมือและความช่วยเหลือจากพวกเขามากเสีย

จนไมxxxxxxกลาวถึงในxxxxxxx xxหมด ส˚าหรับงานวิจย

นีผ้ ้ใู ห้ข้อมล

xxxxxxเป็ นเพียงแคผ

้ใู ห้ข้อมล

แต่ยงั เป็ นผ้ท

มีสวนร่วมอยางส˚าคญ

ในหลายๆกระบวนการ แม้วา

ข้อจ˚ากด

เรื่องการรักษาความเป็ นส่วนตว

จะท˚าให้ผ้วิจย

ไมxxxxxxระบช

ื่อของพวกเขาได้โดยตรง แตท

ง้ หมดนน้ ยงอยใู นความทรงจ˚าของผ้วิจยเสมอ

ผู้วิจัยขอขอบคุณ อ.xxxx, อ.xxxx, อ.xxxxx, อ.xxxxxx, และอ.xxxxx ส˚าหรับค˚าแนะน˚าที่มี

ประโยชน์ตอ

งาน ขอบคณม่อน, มล, นท

, xxxxxxxx, นก, อ.วอร์ม, xxx, และเพื่อนอีกจ˚านวนมาก ส˚าหรับ

การช่วยเหลือระหว่างเก็บข้อมูลและเขียนรายงาน ขอบคณ

เจ้าหน้าที่บริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากด

ส˚าหรับ

การอ˚านวยความสะดวกในการรวบรวมข้อมูล ขอบคุณ นพ.xxxxxxและเจ้าหน้าที่ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา ส˚าหรับการริเริ่มให้เกิดโครงการวิจยนีและการอ˚านวยความสะดวกในกระบวนการตางๆตลอดมา

ท้ายที่สุดนีข้ อขอบคณ

ศนย์วิจย

ปัญหาสุรา (ศวส.) และส˚านก

งานกองทุนสนบ

สนุนการสร้างเสริม

สขภาพ (สสส.)ที่ให้การสนบสนนงบประมาณส˚าหรับการด˚าเนินงานวิจย

อาxxxxx ทองxxxx

10 มิถนายน 2557

สารบัญ

บทคด

หน้า ย่อ................................................................................................................................ (1)

Abstract................................................................................................................................ (2)

บทสรุปส˚าหรับผ้บริหาร ........................................................................................................... (3)

กิตตกรรมประกาศ .................................................................................................................. (9)

สารบญ สารบญ สารบญ

.................................................................................................................................. (10)

ตาราง (12)

ภาพประกอบ (13)

บทที่

1. บทน˚า........................................................................................................................ 1

ที่มาและความส˚าคญของโครงการวิจย ................................................................... 1

วตถxxxxxxxของโครงการวิจย ................................................................................ 4

ขอบเขตการวิจย.................................................................................................... 5

ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ..................................................................................... 5

ทบทวนวรรณกรรม................................................................................................ 6

ความรุนแรงในกีฬา ................................................................................... 6

แอลกอฮอล์ในกีฬา.................................................................................... 9

ความรุนแรงกบแอลกอฮอล์........................................................................ 10

วฒนธรรมxxxxxx................................................................................... 12

กรอบการวิเคราะห์ ................................................................................................ 14

นิยามศพทเฉพ์ าะ.................................................................................................. 15

xxxxxxxวิธีวิจย...................................................................................................... 15

พืxxxxศกษา................................................................................................ 16

การรวบรวมข้อมล ..................................................................................... 16

โครงสร้างของงาน.................................................................................................. 20

2. วฒนธรรมxxxxxxไทย.............................................................................................. 22

xxxxxxไทย ........................................................................................................ 22

วฒนธรรมxxxxxxไทย......................................................................................... 26

xxxxxxไทย: กิจกรรมทางสงคมและชมชนในรูปแบบใหม่ ...................................... 31

3. แอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทย.......................................................................................... 32

อตสาหกรรมแอลกอฮอล์กบ

ธุรกิจฟต

xxxไทย......................................................... 32

การจ˚าหน่ายแอลกอฮอล์ที่สนามฟตxxxไทย........................................................... 35

การบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxxไทย ................................................................ 38

บทบาทของแอลกอฮอล์ในวฒนธรรมxxxxxxไทย ................................................. 44

4. แอลกอฮอล์กบความรุนแรงในฟตxxxไทย................................................................... 48

มายาคตและปรากฏการณ์จริงของความรุนแรงในฟตxxxไทย ................................. 48

ลกษณะของความรุนแรงในฟตxxxไทย.................................................................. 52

การบริโภคแอลกอฮอล์กบความรุนแรงในฟตxxxไทย.............................................. 56

เรื่องเลาจากสนาม: บริบทของการเกิดความรุนแรงในฟตxxxไทย ............................ 59

5. มาตรการป้ องกน

ความรุนแรงกบการมีสว

นร่วมของxxxxxxไทย .................................. 68

มาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางเป็ นทางการของฝ่ ายจด

การแขงขน

...................... 68

มาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางไมเป็ นทางการของxxxxxxไทย ......................... 73

6. สรุป อภิปราย และข้อเสนอแนะ................................................................................... 78

สรุปผลการศกษา .................................................................................................. 78

อภิปรายผลการศกษา............................................................................................ 85

ข้อเสนอแนะ ......................................................................................................... 90

xxxxxนกรม.......................................................................................................................... 92

สารบัญตาราง

ตารางที่ หน้า

1.1 สถิตxxxxxสนใจของไทยพรีเมียรลี์ กฤดกาล 2552-2556............................................. 1

3.1 ราคาขายเบียร์โดยเฉลี่ยที่สนามฟตxxxไทย............................................................ 36

4.1 การกระท˚าผิดข้อบงคบฯของxxxxxx ไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชนั่

4.2 สถานxxxxxxxxxxxxกระท˚าผิดข้อบงคบฯ ไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน

1 ฤดกาล 2556...... 49

1 ฤดกาล 2556 .... 53

4.3 ชวงเวลาที่xxxxxxกระท˚าผิดข้อบงคบฯ ไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน 1 ฤดกาล 2556 .. 54

4.4 ผ้เสียหายจากการกระท˚าผิดข้อบงคบฯของxxxxxx ไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน 1

ฤดกาล 2556 ........................................................................................................ 55

สารบัญภาพประกอบ

ภาพที่ หน้า

3.1 ภาพเสือ้ แขงสโมสรxxxxxxรับการสนบสนนจากบริษัทไทยเบฟเวอเรจ จ˚ากด (มหาชน) ... 33

3.2 ร้านค้าแผงลอยที่สนามฟตxxxไทย........................................................................ 35

3.3 บรรยากาศดื่มกินบริเวณสนามของxxxxxxไทย..................................................... 40

บทที่ 1 บทน˚า

ที่มาและความสาคัญของโครงการวิจัย

หลายปีมานีการแขงขนฟต

xxxสโมสรไทยได้รับความxxxxสง

ขึน

มาก แตล

ะสป

ดาห์มีผ้ช

มร่วมแสน

เข้าชมการแขงขนที่สนามxxxxxxxxตว

อยท

วประเทศ การชมฟุตบอลกลายเป็ นกิจกรรมพก

ผ่อนหย่อนใจที่

ส˚าคญ

ประการหนึ่งของสง

คมไทย แต่เมื่อผู้คนให้ความสนใจไปชมการแข่งขน

กันมากขึน

ความxxxxxxxxx

เกี่ยวข้องกบ

การแข่งขน

ฟุตบอลก็เริ่มปรากฏมากขึน

ตามไปด้วย แม้ยง

xxxxxxกล่าวได้ว่าสถานการณ์อยใู น

ขน้ รุนแรงมากนกเมื่อเทียบกบประเทศอื่นๆ แตการท˚าความเข้าใจตอปรากฏการณ์ความรุนแรงนีก้ ็ยงั เป็ นสิ่ง

ส˚าคญ

เพื่อป้ องกันไม่ให้ความรุนแรงลุกลามมากขึน

ปัจจัยหนึ่งที่ถูกตงั ้ ข้อสงสัยมาตลอดคือการบริโภค

เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของxxxxxxไทย ผ้วิจยxxxxxxจะเสนอว่าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็ นต้นเหตุเดียวของ

ความรุนแรง แตโ่ ครงการวิจย

นีว้ างอยู่บนฐานคิดที่ว่า อาจเป็ นไปxxxxxxการดื่มในบางลก

ษณะหรือในบริบท

แบบใดแบบหนึ่งxxxxxxน˚าไปสความรุนแรง และการท˚าความเข้าใจต่อลักษณะดงั กล่าวก็จะช่วยในการ

ออกมาตรการป้ องกนความxxxxxxxxxเหมาะสมกบบริบทของฟุตบอลไทยได้

นบตง้ แตในชวงxxxxxx 2550 เป็ นต้นมา กระแสความสนใจในฟุตบอลสโมสรไทยเติบโตขึน

อย่าง

รวดเร็ว โดยเฉพาะในฤดก

าลแข่งขัน 2552 ที่จ˚านวนผู้ชมxxxxxขึน

อย่างก้าวกระโดด เฉพาะการแข่งขัน

ฟุตบอลxxกระดบสูงสุดอย่าง “ไทยพรีเมียร์ลีก” มีจ˚านวนผู้ชมที่สนามเฉลี่ยนัดละมากกว่า 4,000 คน

จนกระทงปัจจบ

นจ˚านวนผ้ชมเฉลี่ยดงกลาวกลายมาเป็ นมาตรฐานที่ยืนระยะได้อย่างตอ

เนื่อง

	2552	2553	25541	2555	25562
ผ้ชมรวมทงั ้ ฤดกาล (คน)	ประมาณ 984,000	1,132,057	1,399,094	1,475,769	1,657,887
ผ้ชมเฉลยตอนดั (คน)	ประมาณ 4,100	4,717	4,572	4,823	6,095
คา่ บตรโดยเฉลยี่ (บาท)	50	60-100	80-100	100-120	100-150
รายได้จากคา่ บตรรวมทกสโมสร	ประมาณ 50 ล้าน	63,682,858	100,625,503	119,025,040	133,063,960
รายได้จากสนค้ารวมทกสโมสร	ประมาณ 24 ล้าน	35,125,173	56,774,962	52,702,135	68,295,832
งบประมาณรวมทกสโมสร	ประมาณ 250 ล้าน	ประมาณ 500 ล้าน	ประมาณ 1,000 ล้าน	มากกวา่ 1,000 ล้าน	ประมาณ 1,500 ล้าน

ตาราง 1.1 สถิตxxxxxxสนใจของไทยพรีเมียรลี์ กฤดกาล 2552-25563

1 ฤดxx xล 2552-2553 มี 16 สโมสร จนฤดxx xล 2554 มีการxxxxxสโมสรเป็ น 18 สโมสร ท˚าให้ตงั ้ แตฤ่ ดxx xล 2554 เป็ นต้นไปจะมีจ˚านวน

การแขง่ ขน

xxxxxขนึ ้ จาก 240 นด

เป็ น 306 นด

2 ในฤดก

าล 2556 สโมสรศรีสะเกษ xxxซีมีคดีความเร่ืองสิทธ์ิการเป็ นเจ้าของสโมสร จึงต้องระงบ

การร่วมแข่งขน

ขณะที่แข่งไปได้ 3 นัด

ท˚าให้เหลือสโมสรร่วมแขง่ ขน

17 สโมสร ซงึ่ บริษัทไทยพรีเมียร์ลีกฯสงั่ ให้ผลการแข่งขน

ของศรีสะเกษฯทงั ้ หมดเป็ นโมฆะ ดงั นนั ้ สถิติอย่าง

เป็ นทางการของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีกฯ ในฤดxx xล 2556 จึงมีการแขง่ ขนอย่างเป็ นทางการ 272 นด

เมื่อพิจารณาจากจ˚านวนผ้เข้าชมการแขงขนตามตารางดงั กล่าวแล้วจะเห็นได้ว่าเฉพาะการแข่งขน

ในระดบไทยพรีเมียร์ลีกนนั

ในแตล

ะปี มีผ้เู ข้าชมการแข่งขน

มากกว่า 1 ล้านคน เฉลี่ยในแตล

ะสป

ดาห์จะมีผ้

เข้าชมการแข่งขนสปดาห์ละประมาณ 50,000 คน จ˚านวนดงั กล่าวเป็ นเพียงผ้เู ข้าชมในการแข่งขันระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีกเทานนั

หากพิจารณารวมไปถึงในระดบ

ดิวิชน

1 และ ดิวิชน

2 ที่มีจ˚านวนสโมสรมากกว่าอีก

หลายเท่าตว

แล้ว4ผู้ศึกษาประมาณการว่าโดยเฉลี่ยในแต่ละสป

ดาห์จะมีผู้ชมเข้าสนามฟุตบอลมากกว่า

100,000 คน และตลอดทงั ้ ปี มากกว่า 3,000,000 คน จากจ˚านวนผู้ชมปริมาณมากดง

กล่าวนนั

ท˚าให้ผ้

ศกษาเห็นว่าการเข้าไปชมการแข่งขน

ฟุตบอลสโมสรไทยที่สนามนนั

xxx xxxxมาเป็ นกิจกรรมพก

ผ่อนหย่อน

ใจที่ส˚าคญ

อีกกิจกรรมหนึ่งของผ้ค

นในสงั คมไทย และก่อให้เกิดปรากฏการณ์ซึ่งควรจะต้องท˚าความเข้าใจ

ในหลายมิติ

ความสนใจศึกษากีฬาในมิติทางสง

คมศาสตร์เกิดขึน

อย่างชด

xxxในช่วงคริสต์xxxxxx 1960-70

(Sands 1999: 3-13) และประเด็นศก

ษาที่ส˚าคญ

ประเด็นหนึ่งคือความรุนแรง โดยเฉพาะที่องั กฤษในช่วง

คริสต์xxxxxx 1960-80 ที่สถานการณ์ความรุนแรงอน

เนื่องมาจากผ้ช

มฟุตบอลกลายเป็ นประเด็นที่สงั คม

จบตามอง มีงานศึกษาจ˚านวนมากxxxxxxxxxอธิบายปรากฏการณ์xxxxxxอนธพาล (hooliganism) ที่

เกิดขนึ

และน˚าไปสก

ารออกมาตรการจด

การในหลายๆลก

ษณะ (Giulianotti 1999: 39-40, 49-50)

ขณะที่ในสังคมไทยเอง เมื่อฟุตบอลสโมสรไทยได้รับความสนใจมากขึน

ความตื่นตว

ต่อความ

รุนแรงอันเนื่องมาจากการแข่งขนฟุตบอลก็ปรากฏออกมาอย่างเห็นได้ชัด สื่อมวลชนน˚าเสนอข่าวความ

xxxxxxxxxเกิดขึน

อย่างxxxxxxxxxxxx ขณะที่ผ้ค

นในสง

คมก็ให้ความสนใจไม่แพ้กน

นบตงั ้ แตเ่ หตก

ารณ์ความ

รุนแรงครัง้ ส˚าคญ

ที่ก่อให้เกิดความตื่นตว

ในสังคมไทยในการแข่งขันฟุตบอลชิงถ้วยพระราชทานถ้วย ก.

ระหว่างสโมสรxxxxxxxxฯกบ

การท่าเรือฯเมื่อวน

ที่ 20 กุมภาพน

ธ์ 2553 หรือความรุนแรงในการแข่งขน

ระหวางสโมสรนครปฐม xxxซีกบศรีสะเกษ-เมืองไทย xxxซีเมื่อวน

ที่ 25 ธันวาคม 2553 ที่ทงั ้ สองเหตก

ารณ์

ท˚าให้มีผู้บาดเจ็บจ˚านวนหลายสิบคน รวมถึงเหตก

ารณ์ปิ ดล้อมสนามแข่งขน

ของxxxxxxxxxxxxxxxxการ

ท˚างานของคณะผ้ต

ดสินก็เริ่มมีให้เห็นมากขนึ

แม้วาเหตการณ์ทงั ้ หมดนนั

ยงั ไม่รุนแรงถึงขนั

มีผ้เู สียชีวิตแตก

ก่อให้เกิดภาพลก

ษณ์ด้านลบของฟุตบอลไทยที่แสดงตว

ออกมาอย่างxxxxxx-ชด

xxxผ่านวลีสนั

ๆอน

เป็ xxxx

รู้จกกนทวไปวา “xxxไทยไปมวยโลก”

ปัจจบ

นการแขงขนฟต

xxxxxxxxหน้าที่ทางสงคมตอ

ผ้ค

นในหลายด้าน ทงั ้ การเป็ นกิจกรรมพก

ผ่อน

หย่อนใจที่ช่วยลดความเครียดและสร้ างxxxxxxxทางxxxxxxให้กับผู้คนในสังคมสมัยใหม่ (Elxxx xnd

3 เรียบเรียงข้อมลจาก xxxxx xxxxxxxxx (2552:71-79) ประชาชาติธุรกิจ (18 มีนาคม 2553: 1,13) มติชน (24 xxxxxx 2554: 1, 16;

25 xxxxxx 2554: 1, 13) สยามกีฬา (21 xxxxxx 2555: 1, 2, 7) และบริษัทไทยพรีเมียร์ลีกจ˚ากด (2556ง; มปป.ก; มปป.ข)

4 ในฤดก

าล 2556 ฟุตบอลลีกของประเทศไทยประกอบไปด้วยลีกระดับสงู สด

คือ “ไทยพรีเมียร์ลีก” 18 สโมสร “ลีกดิวิชน

1” 18 สโมสร

และ “ลีกภมิภาค ดิวิชน 2” ที่มีแบง่ ลีกไปตามภมิภาคตางๆ รวมทงั ้ หมด 84 สโมสร

Dunning 2008[1986]) และเป็ นกิจกรรมxxxxxxxxxxxxxความสม

พนธ์ระหว่างคนในชม

ชนผ่านการรวมกลุ่ม

เป็ นxxxxxxของสโมสรต่างๆ แต่หากสถานการณ์ความรุนแรงมีมากขึนก็อาจท˚าให้ เกิดปัญหาต่อการ

จดการแขงขนจนไมxxxxxxท˚าหน้าที่ดงั กล่าวได้ ในแง่นีห

ากพิจารณาในมิติทางสข

ภาพ5แล้ว ความxxxxxx

xxxเกี่ยวข้องกับการแข่งขันฟุตบอล (football-related violence) จึงส่งผลกระทบต่อคนจ˚านวนมากใน สังคมไทย ทงั ้ ผลกระทบต่อสุขภาวะทางxxxจากการบาดเจ็บหรือเสียชีวิตจากเหตุการณ์ความรุนแรง

ผลกระทบตอ

สขภาวะทางทางจิตใจจากการไม่xxxxxxท˚าหน้าที่xxxxxxxดล

ย์ทางxxxxxx และผลกระทบ

ตอสข

ภาวะทางสงั คมจากการไม่xxxxxxสร้างความสม

พนธ์ระหว่างคนในชม

ชนได้ ยิ่งเมื่อฟุตบอลสโมสร

ไทยได้รับความxxxxจากผู้ชมมากขึน ความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกับฟุตบอลไทยนีจ้ ะยิ่งส่งผลกระทบต่อผู้คน

จ˚านวนมากขึน

ไปด้วย หากแต่มาตรการที่ถูกน˚ามาใช้เพื่อควบคม

และป้ องกันความรุนแรงโดยมากก็ดจะ

เป็ นเพียงมาตรการเฉพาะหน้าเท่านนั ไทยอยางเป็ นระบบxxxxxx

และยง

ไม่มีงานศึกษาที่อธิบายสถานการณ์ความรุนแรงในฟุตบอล

ปัจจยหนงที่ถกตง้ ข้อสงสยมาโดยตลอดว่ามีส่วนเกี่ยวพน

อยกบ

ปัญหาความรุนแรงในฟุตบอลไทย

คือผลจากการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เป็ xxxxxxxxน

โดยทว

ไปว่าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นนั

เกี่ยวข้องอยกบ

xxxxxฟุตบอลในหลายด้าน ทงั ้ ในส่วนของการบริโภคที่เครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็ xxxxxxxxอย่างมากในกลุ่ม xxxxxxและในxxxxxxxอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มีส่วนในการเป็ นสปอนเซอร์

(sponsor) ให้กบสโมสรฟต

xxx ในส่วนหลงั นี ้ จากผลการส˚ารวจของณx

xx วิทิตาxxxx (2555) ชีใ้ ห้เห็นว่า

ในฤดก

าลแข่งขน

2555 ที่ผ่านมานนั

สโมสรฟุตบอลไทยที่ลงแข่งขน

ทงั ้ หมด 117 สโมสร มีถึง 28.2% หรือ

33 สโมสรที่มีผ้สนบ

สนน

หลก

เป็ นเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือมีตราสินค้าที่เชื่อมโยงถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ติดxxx

xxกลางอกเสือ

ยิ่งหากนบ

รวมxxxxxxเป็ นผู้สนบ

สนุนรายย่อย6แล้ว ผู้วิจย

คาดว่าสโมสรมากกว่าครึ่ง

ได้รับการสนบ

สนุนทางการเงินจากอุตสาหกรรมดง

กล่าว ซึ่งชีใ้ ห้เห็นxxxxxxซ้อนทบ

กันอย่างมากระหว่าง

กลม

ผ้ชมฟต

xxxและผ้บริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

แม้จะเป็ นอีกมิตหนึ่งของกีฬาxxxxxxถก

ยอมรับ แตก

ารบริโภคแอลกอฮอล์นนั

ก็เป็ นส่วนหนึ่งของกีฬา

มาโดยตลอด งานศก

ษาทางประวต

ิศาสตร์วฒ

นธรรมชีใ้ ห้เห็นว่าในยxx รปที่เป็ นต้นก˚าเนิดของกีฬาสมย

ใหม

นนั

กีฬาเป็ นกิจกรรมส˚าคญ

อนหนึ่งในโรงเหล้า (tavern) ซึ่งการบริโภคแอลกอฮอล์นีก้ ็เป็ นส่วนหนึ่งของ

วัฒนธรรมการชมกีฬาที่สืบทอดมาถึงปัจจุบัน โดยจะเห็นได้ว่าบริษัทแอลกอฮอล์เป็ นผู้สนับสนุนทาง

การเงินที่ส˚าคญ

ของการแข่งขน

กีฬารายการตา

งๆมาตลอด (Coxxxxx xnd Vamplew 2002) ในวฒ

นธรรม

5 นิยามของ “สขภาพ” ในโครงการวิจยั นีใช้ในความหมายเดียวกนกบ

นิยามขององค์การอนามยั โลกและส˚านก

งานกองทุนสนบ

สนุนการ

สร้ างเสริมสุขภาพ (สสส.) ที่หมายถึง “สขุ ภาวะxxxxxxxxxxทงั ้ ทางxxx จิตใจ สงั คม และxxxxx มิใช่เพียงการปราศจากโรคหรือความ

พิการเท่านนั ้ ” (ส˚านกั งานกองทน

สนบ

สนน

การสร้างเสริมสขภาพ 2552)

6 xxxxในลกั ษณะของสญลกั ษณ์ขนาดxxxx บนเสือหรือป้ ายโฆษณาข้างสนาม

xxxxxxไทยเองก็xxxxกน

“การดื่ม” เป็ นหนึ่งในกิจกรรมที่xxxxxxท˚าร่วมกน

ทงั ้ การดื่มระหว่างไปชมการ

แขงขนที่สนามหรือการดื่มในกิจกรรมอื่นๆที่xxxxxxท˚าร่วมกนั ด้วยเหตุที่xxxxxxจ˚านวนมากมักจะบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เมื่อไปชมการแข่งขันที่สนาม

น˚ามาสขู่ ้xxxxxxxxxxxวาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็ นต้นเหตที่ทาใหเ้˚ กิดความxxxxxxxxxสนามฟุตบอลหรือไม่ ฝ่ าย

หนึ่งมองว่าผลจากการดื่มท˚าให้xxxxxxไม่xxxxxxควบคุมตนเองได้และน˚าไปสู่การก่อความรุนแรง

ขณะที่อีกฝ่ ายหนงก็มองว่าไม่จ˚าเป็ xxxxแอลกอฮอล์จะต้องเป็ นต้นเหตข

องความรุนแรงเสียทงั ้ หมด ผ้วิจย

จึง

จะเสนอว่า ทางออกในการท˚าความเข้าใจความเกี่ยวพันระหว่างการดื่มแอลกอฮอล์กับความรุนแรงใน

สนามฟต

xxxนน้ ไม่ใช่การxxxxxxหาว่าการดื่มเป็ น “ต้นเหต”

ของความรุนแรงหรือไม่ แตx

xxxxxจะมองว่า

การดื่มในลักษณะใดหรือการดื่มภายใต้เงื่อนไขใดบ้างที่อาจน˚าไปสู่ความรุนแรงได้ อันจะช่วยในการท˚า

ความเข้าใจและพฒนาไปส่มาตรการที่เหมาะสมเพื่อป้ องกนความรุนแรงตอไป

อย่างไรก็ดี โครงการวิจย

นีxx xxxxxมองxxxxxxเฉพาะแง่มุมทางลบ งานศก

ษาxxxxxxในช่วง 10-

20 ปี หลงxxxxxx xใ้ ห้เห็นว่าxxxxxxxxxxxxเป็ นผ้ก่อความรุนแรงหรือมีพฤติกรรมทางลบเสมอไป แตxxxxxx

มีบทบาทหลายด้านxxxxxxxxเสริมสโมสรและxxxxxฟุตบอลด้วย หลายๆสโมสรมีxxxxxxxxxxxxตวกนเป็ น

กลุ่มก้อนและจัดกิจกรรมในหลายๆลักษณะ ทัง้ ในการเป็ นตัวเชื่อมระหว่างสโมสรกับผู้ชมทั่วๆไป จัด กิจกรรมระหว่างกลุ่มแฟนด้วยกัน มีส่วนช่วยในยามที่สโมสรประสบปัญหาการเงิน หรือกระทั่งต่อรอง

xxxxxxxxxxให้กบ

ผ้ช

ม (Scalia 2009: 41-53; Naxx 0000: 465-486) ในกรณีของxxxxxxไทยนนั

จาก

การส˚ารวจเบือ้ งต้นพบว่ากลุ่มxxxxxxหลายกลุ่มก็มีบทบาทในการxxxxxx xxกันความxxxxxxxxxเกิดขึนใน

สนามด้วยxxxxกน

ผ้วิจย

มองว่าบทบาทในการป้ องกน

ความรุนแรงจากxxxxxxนีอ้ าจเป็ นอีกแนวทางหนึ่ง

ในการxxxxxx xxกน

ความรุนแรงxxxxxxเกิดขึน

ได้ และบทบาทของมาตรการป้ องกน

ความรุนแรงอย่างไม่เป็ น

ทางการโดยxxxxxxเองนีก้ ็เป็ นอีกประเด็นหนง

ที่โครงการวิจยนีสนใจศก

ษาด้วยxxxกน

กล่าวโดยสรุปคือ โครงการวิจย

นีม

ีจด

xxxxxxxxxxจะศก

ษาสถานการณ์ความxxxxxxxxxเกิดขึน

ในผ้ชม

ฟตxxxสโมสรไทย โดยปัจจย

หนึ่งที่โครงการวิจย

นีใ้ ห้ความส˚าคญ

คือการบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxx

โดยจะพิจารณาว่าการบริโภคแอลกอฮอล์นนั

มีส่วนเกี่ยวข้องหรือกระต้น

ให้เกิดความรุนแรงขึน

ได้อย่างไร

นอกจากนีแล้วในอีกสวนหนงจะเป็ นการศกษามาตรการในการป้ องกนความรุนแรงทงั ้ ที่เป็ นทางการและไม

เป็ นทางการเพื่อเสนอแนวทางที่เหมาะสมตอไป

วัตถุประสงค์ของโครงการวิจัย

1. ศึกษาสถานการณ์เกี่ยวกับแอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทย ทงั ้ ในส่วนของการจ˚าหน่ายบริเวณสนาม และการบริโภคของxxxxxx

2. ศกษาสถานการณ์ความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกบ รุนแรงและปัจจยที่ท˚าให้เกิดความรุนแรง

การแข่งขน

ฟุตบอลไทย ทงั ้ ในส่วนของลก

ษณะความ

3. ศกษามาตรการป้ องกนความรุนแรงทงั ้ อย่างเป็ นทางการและไมเป็ นทางการ

4. ศกษาความสมพนธ์ระหวางการบริโภคแอลกอฮอล์และความรุนแรงในฟตxxxไทย

ขอบเขตการวิจัย

1. ในส่วนของกลม

ตวอย่างการศก

ษา งานวิจย

นีเ้ ลือกศก

ษาจาก 3 ส่วน ส่วนแรกคือxxxxxxของ

สโมสรฟุตบอลไทยทงั ้ ในระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีก, ลีกดิวิชน

1, และลีกxxxxxxx ดิวิชน

2 เพื่อศก

ษาพฤติกรรม

การบริโภคแอลกอฮอล์และกิจกรรมอื่นๆที่เกี่ยวข้อง ส่วนที่สองศึกษาจากxxxxxxที่มีประสบการณ์ใน

เหตการณ์ความรุนแรงอนเนื่องมาจากการแขงขนฟต

xxxไทย เพื่อศกษาลกษณะความxxxxxxxxxเกิดขึน

ส่วน

ที่สามศึกษาจากเจ้าหน้าที่ฝ่ ายจด

การแข่งขน

และแกนน˚าxxxxxxกลม

ตางๆ เพื่อศึกษามาตรการป้ องกัน

ความรุนแรงในสนามทง้ อยางเป็ นทางการและไมเป็ นทางการ

2. ในสวนของวิธีการศกษา งานวิจยนีเป็ นการศก

ษาเชิงคณ

ภาพ ซึ่งจะใช้ทงั ้ การสงั เกตอย่างมีส่วน

ร่วมในการแข่งขันฟุตบอลและกิจกรรมต่างๆของxxxxxx การสัมภาษณ์เชิงลึก และข้อมูลจากเอกสาร เพื่อที่จะท˚าความเข้าใจบทบาทของแอลกอฮอล์ในวัฒนธรรมxxxxxxไทย ความxxxxxxxxระหว่างการ

บริโภคแอลกอฮอล์กบความรุนแรงอนเนื่องมาจากการแขงขนฟุตบอลไทย รวมถึงบทบาทของxxxxxxไทย

ที่มีสวนในการชวยสร้างมาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางไมเป็ นทางการ

3. ในส่วนของระยะเวลา งานวิจย

นีเ้ ก็บข้อมล

ภาคสนามในช่วงเดือนมีนาคม – ธันวาคม 2556 ท˚า

การวิจยเอกสารxxxxxเตม

เขียนรายงานการวิจย

และปรับแก้ในชxxxxxxx ธนวาคม 2556 – มีนาคม 2557

ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ

ในปัจจุบันฟุตบอลสโมสรไทยก˚าลังได้รับความxxxxสูงขึน

อย่างต่อเนื่อง แม้คนในสังคมมักจะ

กลาวถึงกีฬาเฉพาะในแง่มมด้านบวกอยางxxxการxxxxxxxxxxสข

ภาพหรือความสามค

คี แตใ่ นอีกด้ านหนึ่งxxx

xxxถก

กล่าวถึงนนั

กีฬาก็อาจส่งผลในทางตรงกน

ข้ามได้ด้วย ประเทศต่างๆที่การแข่งขน

ฟุตบอลได้รับความ

xxxxxxxxแล้วแต่ประสบกับปัญหาความรุนแรงอันเนื่องมาจากการแข่งขันฟุตบอล xxxxที่อังกฤษในช่วง

คริสต์xxxxxx 1960-80 ที่ความรุนแรงในฟุตบอลเกิดขึนมาก ส่งผลให้เกิดปัญหาสงั คมหลายด้านตามมา

สิ่งที่xxxxxวิชาการอง

xxxท˚าขณะนนั

คือเร่งผลิตองค์ความรู้เกี่ยวกับความรุนแรงในฟุตบอล ซึ่งน˚าไปส่

มาตรการป้ องกันและแก้ไขจนปัญหาคลี่คลายลง ส˚าหรับโครงการวิจยนีก้ ็มองถึงประโยชน์ในแง่เดียวกัน

เมื่อฟุตบอลไทยเติบโตขึน ปัญหาความรุนแรงเริ่มส่อเค้าให้เห็นและการบริโภคแอลกอฮอล์เริ่มถูกตัง

ข้อสังเกตว่ามีส่วนเกี่ยวข้อง เพื่อป้ องกันไม่ให้ ความรุนแรงในฟุตบอลไทยลุกลามเป็ นปัญหาสังคม

โครงการวิจยนีจะเสนอองค์ความรู้ที่เป็ นประโยชน์และxxxxxxน˚าไปปรับใช้ในการจดการดา้ นตางๆ ไดแก่้

1. องค์ความรู้เกี่ยวกบ

สถานการณ์การจ˚าหน่ายและบริโภคแอลกอฮอล์ในฟต

xxxไทย

2. องค์ความรู้เกี่ยวกบ

สถานการณ์ความรุนแรงในฟต

xxxไทย

3. อธิบายความสมพนธ์ระหวางการบริโภคแอลกอฮอล์กบ

ความรุนแรงในฟต

xxxไทย

4. องค์ความรู้เกี่ยวกบมาตรการป้ องกน

ความรุนแรงในฟต

xxxไทย

5. ข้อเสนอทางนโยบายเกี่ยวกบ

การป้ องกน

และแก้ไขปัญหาความxxxxxxxxxเหมาะสมกบ

บริบท

ของฟต

xxxไทย โดยเฉพาะแนวทางการป้ องกน

และแก้ไขที่xxxxxxมีส่วนร่วม

ทบทวนวรรณกรรม

เพื่อเป็ นฐานคิดในการท˚าความเข้าใจการบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxx สถานการณ์ความ

รุนแรง และมาตรการป้ องกนในการแขงขนฟุตบอลไทย ในส่วนนีจ้ ะเป็ นการทบทวนวรรณกรรมจากแนวคิด

ตางๆที่เกี่ยวข้องคือ 1. ความรุนแรงในกีฬา 2. แอลกอฮอล์ในกีฬา 3. ความรุนแรงกบแอลกอฮอล์ และ 4.

วฒนธรรมxxxxxx

ความรุนแรงในกีฬา

แม้วากีฬาหลายๆชนิดจะxxxxxxอ้างอิงที่มาย้อนกลบ

ไปถึงอดีตที่ยาวนานในระดบ

หลายร้อยหรือ

ถึงพน

ปี แต่กีฬาอย่างที่เรารู้จก

กันในทุกวน

นีนบ

ได้ว่าเป็ นกิจกรรมที่มีลก

ษณะเฉพาะตว

อยู่หลายประการ

ซึ่งไม่พบในยค

ก่อนหน้า7 ลก

ษณะเฉพาะเหล่าxxxx xวนชีใ้ ห้เห็นว่ากีฬาในยุคปัจจบ

นนีก่อตว

ขึน

มาด้วยวิธีคิด

ของสงคมสมยใหม่ (modern society) กีฬาในปัจจบ สมยใหม่” (modern sport) (Guttmann 1978)

นจึงxxxxxxเรียกอย่างเฉพาะเจาะจงได้ว่าเป็ น “กีฬา

Noxxxxx Xxxxx xnd Erxx Xxxxxxx (2008[1986]) เสนอไว้ว่ากีฬาสมย

ใหม่อย่างที่เรารู้จกกน

ในทก

วนนี ้เป็ นสิ่งxxxxxxxxจะเกิดขน้ และxxxxxxxxออกไปในชวงครึ่งหลงของคริสต์xxxxxxxxx 19 โดยมีจดก˚าเนิดxxx

xxxองั กฤษซึ่งยืนยน

ได้จากการแพร่xxxxxxของค˚า sport8 จากองั กฤษยงั ประเทศตา

งๆในแถบยxx รป ซึ่งได้มี

การรับค˚า sport นีไ้ ปปรับใช้ในภาษาของตนเอง ค˚า sport ที่เข้าไปในภาษาต่างๆนีก้ ็ได้เข้าไปพร้ อมกับ

7 ได้แก่ 1. เป็ นเร่ืองทางโลกที่แยกออกมาจากพิธีกรรมศก

xxxสิทธ์ิ (secular) ต่างกับกิจกรรมต่างๆที่มีลก

ษณะของเกมแบบโบราณ

(primitive sport) ท่ีมกั จะเป็ นxxxxxxxxxxxกระท˚าขนึ ้ ภายใต้ความศกั ดิส์ ิทธ์ิในรูปแบบใดรูปแบบหน 2. มีความเท่าเทียม (equality) คือการ

เปิ ดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมแข่งขน

ทุกคนได้มีสถานภาพและโอกาสเข้าถึงชย

ชนะในการแข่งขน

อย่างเท่าเทียมกัน 3. เป็ นความxxxxxxxxx

เฉพาะด้าน (specialization) คือมีความจ˚าเพาะเจาะจงลงไปในทก

ษะที่ต้องใช้มากขึน

4. มีความเป็ นเหตเุ ป็ นผล (rationalization) คือมี

ลกษณะของความเป็ นเหตุเป็ นผลxxxxxxxxxระหว่างสิ่งที่ท˚ากับสิ่งที่จะได้รับ ซึ่งต่างกับลก

ษณะของxxxxxxxxxxxขึน้ อยู่ก

ความศก

xxxxxxxxx-

อ˚านาจเหนือxxxxxxxxเสียมากกว่า 5. มีการจัดการองค์กรเป็ นระบบแบบองค์กรสมยใหม่ ( bureaucratic organization) มีการให้

ความส˚าคญกบ

กฎxxxxxxxxxxชดั xxx มีการด˚าเนินงานที่ถูกวางระบบxxxxxxxผ่านการจด

การขององค์กรที่ควบคุมดแู ล อย่างxxxx สมาคม

คณะกรรมการที่ดแลการวางกฎข้อบงั คบ 6. มีเกณฑก์ ารวดั ที่พิสจน์ไดใน้ เชิงxxxxณิ (quantification) 7. xxxxx xอยู่ที่การสร้างสถิติ (quest

for record) คือมีการแขง่ ขน

ที่มงุ่ สเู ป้ าหมายที่ “ดีขนึ ้ ” มีการบน

ทึกสถิติ ท˚าลายสถิติ xxxxx xหมายสxxx xรดีกวา

หรือเก่งกวา

8 แม้วาแท้จริงแล้วค˚าวา

sport เองก็มีที่มาจากภาษาฝรั่งเศสโบราณว่า desport แต่ sport หรือ กีฬา ในแบบที่เราเข้าใจกน

นนั

ได้ก่อตว

และxxxxxxxxออกไปจากองั กฤษ

แนวคิดเรื่อง “กีฬา” ด้วย และต่อมาก็xxxxxxxxไปทั่วโลกพร้ อมกับการขยายไปของการล่าอาณานิคม

ลกษณะของกีฬาสมย

ใหม่นนั

กล่าวโดยย่อแล้วคือการผสมผสานระหว่างกิจกรรมของชนชนั

ล่างและชน

ชน้ สง

โดยผ่าน “กระบวนการท˚าให้เป็ นxxxxx” (civilising process) ท˚าให้มีลก

ษณะที่ตา

งจากกิจกรรมใน

ลกษณะเดียวกนของยค

ก่อนหน้า คือกีฬาสมย

ใหม่นนั

จะเป็ นการ “แข่งขน

โดยปราศจากความรุนแรง” และ

ในสงคมอต

สาหกรรมระดบสง

(highly industrial society) กีฬาสมยใหมจะมีบทบาทส˚าคญ

ต่อผ้ช

ม ในการ

เป็ นเครื่องพก

ผ่อนหย่อนใจหรือเป็ นวาล์วเปิ ด-ปิ ดที่ช่วยผ่อนคลายความเครียดอน

เนื่องมาจากความจ˚าเจ

ของการท˚างานให้กับผู้คน กีฬาจะช่วยสร้ างความรื่นรมย์อนมาจาก “ความตื่นเต้น” (excitement) ของ

ความผันแปรไปมาของเกมกีฬา ยิ่งไปกว่านนั กีฬายังมีลักษณะสองxxxxxxxไปด้วยกันกับทงั ้ การxxxxxx

ควบคมและปลดปลอ

ยความรุนแรง อน

เนื่องมาจากมน

มีลก

ษณะ “จ˚าxxx” (mimesis) ในความรุนแรงของ

การแข่งขน

มนจึงเป็ นสิ่งที่ทงั

“จริง” และ “ไม่จริง” ไปพร้ อมๆกน

กล่าวคือมน

จริงในความรู้สึก แตไ่ ม่จริง

ในทางกายภาพ xxxxผู้ชมอาจจะเสียใจ สะเทือนใจ ดีใจไปกบ

การแข่งขน

แต่ไม่ต้องมีโอกาสที่จะบาดเจ็บ

ในทางกายภาพหรือxxxxxxxxxxไปกับผู้แข่งขันด้วย นั่นหมายความว่าในด้านหนึ่งกีฬาจะควบคุมการ แสดงออกซึ่งความรุนแรงในทางกายภาพแต่ช่วยปลดปล่อยการแสดงออกซึ่งความรุนแรงทางxxxxxx (control physical de-control emotion) หรืออีกวลีหนึ่งที่ Elias and Dunning ใช้ ซึ่งช่วยให้เห็นภาพxxxxx

คือ “เคลื่อนไหวโดยปราศจากการเคลื่อนที่” (moving without moving) ความรู้สึกทงั ้ หมดอนเกิดมาจาก

ความxxxxxxxxxx x มีบทบาทส˚าคญ

ในสงั คมสงั คมอต

สาหกรรมขนั

สงxxxxxxx “เวลางาน” (worktime) กบ

“เวลา

วาง” (sparetime) ถกแยกออกจากกน เพราะการท˚างานสร้างความจ˚าเจ (routinize) ท˚าให้ต้องการกีฬาใน

การสร้างความสมดลทางxxxxxxใหแก่มนษ้ ย์

จากที่กล่าวมาทงั ้ หมดนีช้ ีใ้ ห้เห็นลกษณะประการหนึ่งของกีฬาที่มีความเกี่ยวข้องกันระหว่างการ

ปลดปลอ

ยความรุนแรงและการจด

การกบความรุนแรงอยเู สมอ จึงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรที่ความสนใจศกษา

กีฬานนั มก

จะให้ความส˚าคญ

กับความxxxxxxxxxเกิดขึน

ในกีฬา งานศก

ษาเกี่ยวกับฟุตบอลโดยมากก็เริ่มมา

จากความสนใจในปรากฏการณ์ความรุนแรง หรือที่เรียกกนวาxxxxxxอนธพาล (hooliganism)

งานศึกษาเกี่ยวกับความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกับฟุตบอลเริ่มได้รับความสนใจในการศึกษาทาง

วิชาการอย่างจริงจง

ในอง

xxxxxxxคริสต์xxxxxx 1960 เนื่องจากขณะนนั

การแข่งขน

ฟุตบอลในอง

xxx

ประสบกบปัญหาความรุนแรงเป็ นอยางมาก โดยงานส่วนมากมง

ความสนใจไปที่ชนชนั

แรงงานซึ่งเป็ นกลม

xxxxxxหลักในอังกฤษ งานทางจิตวิทยาและมานุษยวิทยาในช่วงแรกxxxxxxท˚าความเข้าใจการก่อ

ความรุนแรงของxxxxxxxxxxxx xxเป็ นพฤตกรรมที่ไร้เหตผลหรืออธิบายxxxxxx แตเ่ ป็ นผลมาจากxxxxxxxทาง

สงั คมประการหนึ่งที่xxxxxxรับรู้ร่วมกน

เมื่ออยบ

นอฒ

จนทร์ (social order of the terraces9) ว่าต้อง

9 ในบริบทของฟต

xxxนนั

terrace หมายถึงอฒจน

ทร์ เนื่องจากอฒ

จนทร์ในสนามฟุตบอลมีลักษณะคล้ายระเบียง โดยเฉพาะอฒ

จนทร์

ฝั่งหลงั ประตxx งึ่ เป็ xxxxนงั่ ของxxxxxxที่ติดตามอย่างxxxxxxxxxx

แสดงออกในลกษณะใด ซงการxxxxxxxxxxดรู ุนแรงก็เป็ นหนงใน “xxxxxxx” นนั

งานทางสง

คมxxxxxมองว่า

เป็ นผลมาจากความเปลี่ยนแปลงทางสังคมทงั ้ การเกิดภาวะแปลกแยก (alienation) ของชนชนั แรงงาน

และการเกิดขึน

มาของกลุ่มวัฒนธรรมย่อย (subculture) ต่างๆ รวมถึงงานบางxxx

xxxเริ่มตงั ้ ข้อสงสัยว่า

ภาพลก

ษณ์ของความรุนแรงนนั

ถูกขยายความจนเกินจริงจากบทบาทของสื่อ จนกระทงั่ ช่วงครึ่งหลง

ของ

คริสต์xxxxxxxxx 1980 หลงั จากเกิดเหตการณ์โศกนาฏกรรมxxxxxxxเซล (Heysel stadium disaster)10 และ

หลายประเทศในยxx รปก็เริ่มพบปัญหาความรุนแรงในฟุตบอลจึงเริ่มให้ความสนใจศก

ษากันมากขึน

ความ

นาสนใจของการศก

ษาในช่วงนีxx xx

xxว่า เมื่อเริ่มมีการศก

ษาปัญหาความรุนแรงในฟุตบอลในหลายประเทศ

แล้วก็เริ่มมีการท้าทายต่อxxxxxxxxxมองว่าความรุนแรงนนั มก

จะเป็ นผลมาจากชนชนั

แรงงานอย่างที่งาน

ศกษาในองxxxมอง เนื่องจากในหลายๆประเทศที่กลม่

xxxxxxหลก

ไม่ใช่ชนชนั

แรงงานก็พบปัญหาความ

รุนแรงด้วยxxxกน

งานศกษาในชวงนีจ้ งเริ่มมองวา

รากของความรุนแรงในแตล

ะสงั คมนนั

มาจากบริบททาง

ประวต

ศาสตร์ สงคม และวฒนธรรมของแตละพืxxxxxxแตกตางกนไป (Tsoukala 2009) ส˚าหรับมุมมองทางมานุษยวิทยาแล้ว ไม่มีปรากฏการณ์ทางสังคมใดที่เป็ นxxxx ปรากฏการณ์

ลักษณะหนึ่งๆอาจเกิดขึนได้ คล้ ายกันในหลายสังคม แต่รายละเอียดหรือกระทั่งต้นตอของแต่ละ

ปรากฏการณ์นนั จะแตกต่างกันไป สถานการณ์ความรุนแรงในฟุตบอลก็xxxxกัน งานศึกษาจ˚านวนมาก

ชีใ้ ห้เห็นว่าสถานการณ์ดังกล่าวในแต่ละพืxxxxxxxxแต่มีลักษณะและที่มาต่างๆกันไป xxxx ปัญหาความ

รุนแรงระหว่างxxxxxxในxxxxxxxxxxxxมีรากมาจากความขดแย้งทางศาสนา สเปนที่มีส่วนเกี่ยวข้องอย่

กับเชือ้ ชาติ หรือกระทง

อิตาลีและบางประเทศในแถบยุโรปตะวน

ออกที่xxxxxxบางกลุ่มขด

แย้งกันด้วย

แนวคิดทางการเมือง (Dunning 2005[1994]) ลก

ษณะที่หลากหลายดง

กล่าวนีxx xxงให้เห็นว่าในแต่ละ

สงั คม/แตล

ะxxxxxxxxต่างๆกน

ไปนนั

สถานการณ์ความรุนแรงในฟุตบอลก็มีลก

ษณะที่ต่างกน

ไป ดงั นนั

แล้ว

โจทย์แรกสุดของโครงการวิจัยนีจ้ ึงอยู่ที่การxxxxxxท˚าความเข้าใจลักษณะเฉพาะตวของสถานการณ์

ความรุนแรงในฟตxxxไทย

ดังที่กล่าวไปแล้วว่าลักษณะของความรุนแรงxxxxxxเป็ นxxxxและเหมือนกันไปเสียทุกสังคม

ปรากฏการณ์ความรุนแรงหนึ่งๆอาจมีลก

ษณะที่ตา

งกน

ออกไปในแตล

ะสงั คมได้ Carnibella et al. (1996)

ศกษาเปรียบเทียบสถานการณ์ความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกับฟุตบอลของหลายประเทศในยxx รปและเสนอว่า

ความแตกต่างทางประวัติศาสตร์ สังคม การเมือง และวัฒนธรรมของแต่ละพืxxxxส่งผลต่อลักษณะและ

ขนาดของความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกับฟุตบอลให้มีรูปแบบต่างๆกันไป ในแง่นีแ้ ล้วผู้วิจัยจึงเสนอว่าวิธีท˚า

ความเข้าใจลักษณะเฉพาะนีคือการเปรียบเทียบข้ามวัฒนธรรม (cross-cultural comparison) ว่า

10 โศกนาฏกรรมxxxxxxxเซลคือเหตุการณ์ในการแข่งขน

ระหว่างสโมสรลิเวอร์พล

xxxซีกบ

xxxxxตส

xxxซี เมื่อวน

ที่ 29 พฤษภาคม ค.ศ.

1985 ที่สนามเฮย์เซล กรุงบรัสเซลส์ ประเทศเบลเยียม โดยxxxxxxทัง้ สองฝ่ ายทะเลาะวิวาทกันจนอัฒจันทร์ถล่มลง ส่งผลให้มี

ผ้เสียชีวิต 39 คน และผ้บาดเจ็บอีกจ˚านวนมาก

ปรากฏการณ์ความรุนแรงในฟต

xxxไทยตางออกไปจากความรุนแรงในฟต

xxxตา

งประเทศอย่างไร ซึ่งการ

เปรียบเทียบในลxxxxxxจะชวยชีให้เห็นถึงลกษณะเฉพาะบางประการของความxxxxxxxxxเกิดขึนในฟุตบอล

ไทยได้ และการท˚าความเข้าใจลก

ษณะเฉพาะของความxxxxxxxxxเกิดขึน

นีจ้ ะช่วยเป็ นฐานในการท˚าความ

เข้าใจถึงปัจจยที่เกี่ยวข้องตอไป

แอลกอฮอล์ในกีฬา

ในสงั คมสมยใหม่ที่ Guy Debord (1995) เรียกว่าเป็ นสงั คมแห่งการxxxxxx (the society of the

spectacle) นนั ผู้คนจ˚านวนมากเปลี่ยนสถานะจาก “ผู้ร่วมxxxx” ที่มีประสบการณ์ตรงในพิธีกรรมมาเป็ น

“ผู้ชม” ที่มีประสบการณ์ผ่านการจ้องมองในมหรสพ การชมกีฬากลายมาเป็ นกิจกรรมพกผ่อนหย่อนใจ

ประการหนึ่งของผ้ค

นในสง

คมสมย

ใหม่ และการบริโภคแอลกอฮอล์ก็เป็ นกิจกรรมหนึ่งที่พวกเขามก

จะท˚า

ควบคก่

นไปด้วย

ในยxx รปที่เป็ นต้นก˚าเนิดของกีฬาสมย

ใหม่ อย่างน้อยที่สดนบ

ตงั ้ แตx

xxxxxxxx 16 โรงเหล้าตา

งๆซึ่ง

เป็ นสถานที่xxxxxxxส˚าคญของผ้ค

นนนั

นอกจากเป็ xxxxดื่มกินแล้วยงั เป็ นพืx

xxxส˚าคญ

ของกิจกรรมอย่างกีฬา

เจ้าของโรงxxxxxxxอีกบทบาทหนึ่งเป็ นผู้จด

แข่งขน

กีฬา วฒ

นxxxxxxxชมกีฬาจึงเกี่ยวพน

อยู่กบ

การบริโภค

แอลกอฮอล์มาโดยตลอด จนปัจจบ

xxxxการแขงขน

กีฬารายการตา

งๆนนั

จะมีปริมาณการบริโภคแอลกอฮอล์

xxxxxxxx แทบจะเรียกได้วากลม

ผ้ชมกีฬาเป็ นกลม

ลกค้าเดียวxxxบอต

สาหกรรมแอลกอฮอล์ ดงั ที่จะเห็นได้

วาอต

สาหกรรมแอลกอฮอล์จ˚านวนมากล้วนแตม

ีบทบาทเป็ นผ้สนบ

สนน

ทางการเงินรายใหญ่ในการแข่งขน

กีฬารายการตางๆมาโดยตลอด (Xxxxxxx and Vamplew 2002) ผ้ชมกีฬาสว

นมากมก

จะบริโภคแอลกอฮอล์

โดยเฉพาะในกลม

xxxxxx งานศก

ษาในองั กฤษชีใ้ ห้เห็นว่าเงื่อนไขส˚าคญ

ประการหนึ่งในการเข้าเป็ นพวก

เดียวกบ

กลม

xxxxxxนนั ้ คือการร่วมดื่มกบxxxxxxคนอื่นๆก่อนการแข่งขน

จะเริ่ม ซึ่งการดื่มนีเ้ สมือนเป็ น

“บต

รผ่าน” อีกใบหนึ่งส˚าหรับการเป็ นxxxxxxนอกจากบต

รเข้าชมการแข่งขันตามxxxx (Back et al.

2001)

แม้กีฬามก

จะถก

กล่าวถึงในฐานะที่เป็ นกิจกรรมxxxxxxxxสข

ภาพ แตอ

ีกมิติหนึ่งของกีฬาที่มก

จะถก

xxxxxxxxกล่าวถึงหรือเลือกกล่าวถึงเฉพาะในบางบริบทมาโดยตลอดคือการบริโภคแอลกอฮอล์ Dunning

and Waddington (2003: 351-368) เสนอวา

แตเดมนน้ กีฬามีแอลกอฮอล์มาเกี่ยวข้องอยเู สมอ แตก

ารปรับ

รูปมาเป็ นกีฬาสมย

ใหม่ในองั กฤษนนั

เกิดขึน

โดยมีพืx

xxxส˚าคญ

คือโรงเรียนสาธารณะ (public school) ด้วย

แนวคิดแบบพิวริตน

(puritan) xxxxxxxxxxxxกับการควบคม

ความต้องการทางโลกและมองว่าจิตใจxxxxxต้องมี

รากฐานมาจากร่างกายxxxxxด้วย ดง

นนั

แนวคิดของกีฬาสมย

ใหม่ที่เกิดขึน

มาจึงให้ความส˚าคญ

กับมิติของ

การxxxxxxxสขภาพทางxxx ท˚าให้มิติของกีฬาที่เกี่ยวข้องอยกบการบริโภคแอลกอฮอล์xxxxxxรับการยอมรับ

แต่ถึงที่สุดแล้วมิติที่เกี่ยวข้องกับแอลกอฮอล์นีก้ ็ยง

xxxxxxหายไปไหน วฒ

นxxxxxxxบริโภคแอลกอฮอล์ยัง

ปรากฏอยใู นกิจกรรมตา

งๆทงั ้ ของผ้ช

มและนก

กีฬาอยเู สมอ11เพียงแคม

นถก

เบียดขบ

ออกไปเป็ นวฒ

นธรรม

ย่อย (subculture) xxxxxxถก

กล่าวถึงเท่านนั

ท˚าให้การบริโภคแอลกอฮอล์ที่เป็ นอีกส่วนหนึ่งของกีฬานนั

ถูก

xxxxxxxxจะท˚าความเข้าใจมาโดยตลอด

จากลก

ษณะดงั ที่กล่าวมา ผ้วิจย

เห็นว่าสถานการณ์เกี่ยวกบ

แอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทยนนั

จึงเป็ น

ส่วนที่ควรต้องศึกษาอย่างเป็ นระบบ ว่าอุตสาหกรรมแอลกอฮอล์มีบทบาทอย่างไรต่อฟุตบอลไทย สถานการณ์การจ˚าหน่ายที่สนามเป็ นอย่างไร xxxxxxมีพฤติกรรมการบริโภคอย่างไร และแอลกอฮอล์มี

บทบาทอย่างไรในวัฒนธรรมxxxxxxไทย ทัง้ หมดนีเ้ ป็ นค˚าถามเบืองต้นในการท˚าความเข้าใจต่อ

สถานการณ์การบริโภคแอลกอฮอล์ในฟตxxxไทย

ความรุนแรงกบแอลกอฮอล์ ค˚าถามส˚าคัญประการต่อไปก็คือ ความxxxxxxxxxเกิดขึน

นัน

xxxxxxxxอยู่กับลักษณะการบริโภค

แอลกอฮอล์ของxxxxxxไทยอย่างไร แนวคิดทางอาชญาxxxxxxxxมีต่อความสมพนธ์ระหว่างการบริโภค

แอลกอฮอล์กบ

การก่อความรุนแรงมีแนวทางหลก

ๆอยู่ 2 กลม

กลม

แรกมองว่าปัจจย

พืน

ฐานของบค

คลนนั

ส่งผลต่อทงั ้ แนวโน้มการก่อความรุนแรงและการบริโภคแอลกอฮอล์ซึ่งทงั ้ สองด้านนีสอดคล้องไปด้วยกัน

หรือหมายความว่าผู้ที่บริโภคแอลกอฮอล์นนั จะมีแนวโน้มก่อความรุนแรง ส่วนแนวคิดอีกกลุ่มหนึ่งมองว่า

การบริโภคแอลกอฮอล์กบความรุนแรงนน้ มีxxxxxxxxxxจะส่งผลตอกน

แตก

็xxxxxxสอดคล้องไปในทางเดียวกน

เสมอไป กลาวคือการบริโภคแอลกอฮอล์xxxxxxเท่ากบ

แนวโน้มก่อความรุนแรงอย่างเท่าๆกน

ในทก

บริบท แต

การบริโภคแอลกอฮอล์จะน˚าไปสู่ความรุนแรงได้มากหรือน้อยนนั

ขึน

อยู่กับสถานการณ์ในบางแบบหรือ

เงื่อนไขทางสังคมในบางลักษณะ xxxxผลการศึกษาที่พบว่าในสังคมที่การบริโภคแอลกอฮอล์กันอย่าง

xxxxxxxxนนั อต

ราส่วนของการบริโภคแอลกอฮอล์ที่น˚าไปสู่ความรุนแรงนนั

กลบ

น้อยกว่าสง

คมที่บริโภค

แอลกอฮอล์xxxxxxxxxx (Bye and Rossow 2008: 31-46)

งานศก

ษาทางจิตวิทยาของ Xxxxx X. Giancola (2004: 135-145) ศก

ษาผลกระทบของการดื่ม

แอลกอฮอล์ที่มีต่อความก้าวร้ าวโดยการทดลองกับกลุ่มตัวอย่าง พบว่าการดื่มแอลกอฮอล์จะxxxxxความ

ก้าวร้าวเฉพาะในกลม

เพศชายที่มีปัญหาในการควบคม

xxxxxxอยแ

ล้วเท่านนั

ขณะที่เพศชายที่ไม่มีปัญหา

ในการควบคม

xxxxxxxxxxxxและเพศหญิงนนั

ไม่มีการxxxxxขึน

ของความก้าวร้าวอย่างชด

xxx จากผลการ

ทดลองดังกล่าวเขาเสนอว่าการบริโภคแอลกอฮอล์xxxxxxท˚าให้ความก้าวร้ าวxxxxxขึนในทุกคนและทุก

สถานการณ์ โดยปัจจย

ที่มีผลมากกว่าการดื่มแอลกอฮอล์คือการมีปัญหาในการควบคม

xxxxxxxxxมีอยแ

ล้ว

ของบค

คล นอกจากงานของ Giancola แล้วยงั มีงานวิจย

อีกหลายxxx

xxxพบว่าการบริโภคแอลกอฮอล์xxxxxx

11 โดยเฉพาะกิจกรรมในลกั ษณะของพิธีกรรม “รับน้อง” ที่เรียกวา ได้ในสถานศกึ ษาของหลายประเทศ

hazing ของกลม่

นกกีฬาที่มีการบริโภคแอลกอฮอล์จ˚านวนมาก ซึ่งพบ

สงผลให้เกิดความก้าวร้าวแก่ทกคนเทากน

แตจะสง

ผลเฉพาะกบ

คนบางกลม

มากกว่า xxxxกลม

ผ้ท

ี่แนวโน้ม

ว่าจะมีความก้าวร้ าวสูงอยู่แล้ว (Bailey and Xxxxxx 1991: 334-342) หรือกลุ่มผู้ที่มีบุคลิกภาพแบบ

ตอต้านสงคม (Xxxxxxx et al. 1998: 1898-1920) ในแง่นีเ้ ราจึงxxxxxxมองว่าการบริโภคแอลกอฮอล์ว่าเป็ น

ปัจจัยหลักที่น˚าไปสู่ความรุนแรงได้ แต่ต้องพิจารณาแอลกอฮอล์ในฐานะที่เป็ นปัจจัยกระตุ้นที่ท˚างาน

ร่วมกบปัจจยอื่นแล้วน˚าไปสการเกดิ ความรนแุ รง

ในสวนของงานศกษาความเกี่ยวข้องระหว่างการบริโภคแอลกอฮอล์และความรุนแรงในสงั คมไทย

นนั

พบว่างานศก

ษาโดยมากเสนอว่าการบริโภคแอลกอฮอล์มีส่วนเกี่ยวข้องกบ

การเกิดความรุนแรง แตก

็มี

ทงั ้ ที่เสนอว่าการบริโภคแอลกอฮอล์เป็ นปัจจย

หลก

ที่ท˚าให้เกิดความรุนแรง (สม

นทิพย์ 2553: 314) และที่

มองว่าการบริโภคแอลกอฮอล์กระต้นให้เกิดความรุนแรง (บุญเสริม และคณะ 2552: 144) อย่างไรก็ดี

การศก

ษาผลกระทบของแอลกอฮอล์ที่ส่งผลตอ

การก่อความรุนแรงในสงั คมไทยxxxxxxมีมานนั

ส่วนมากเป็ น

การศกษาผลกระทบตอ

ความรุนแรงในครอบครัว (จฑาภรณ์ และคณะ 2551: 28) ยงั ไม่มีงานที่มงศก

ษาใน

ประเดนอื่นมากนก

โดยเฉพาะความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกบการแขงขนกีฬาหรือฟต

xxxในสงคมไทย

งานศึกษาทางสังคมศาสตร์ในต่างประเทศหลายชินตงั ้ ข้อสงสัยว่าความxxxxxxxxxเกี่ยวข้องกับ

ฟุตบอลอาจxxxxxxมีปัจจย

มาจากบริโภคแอลกอฮอล์ของxxxxxxเพียงด้านเดียวอย่างที่สื่อมก

จะน˚าเสนอ

อย่างxxxxxxตด

ตอนเสมอไป แต่มน

ท˚างานร่วมอยู่กับปัจจย

ทางสง

คมในด้านอื่นด้วย (Xxxxxxx et al.

1988; Xxxxxxxxxx et al. 1996) ทงั ้ ในลกษณะของการอ้างถึงxxxxxxxxว่า ผู้ที่บริโภคแอลกอฮอล์ทงั ้ หมด

xxxxxxก่อความรุนแรงและผู้ที่ก่อความรุนแรงจ˚านวนมากก็xxxxxxบริโภคแอลกอฮอล์ (Dunning and

Waddington 2003: 362) หรือกรณีศก

ษากลม

xxxxxxหลายกลม

ที่มีการบริโภคแอลกอฮอล์จ˚านวนมาก

แตไ่ ม่ก่อความรุนแรง กรณีที่ถูกอ้างถึงมากxxxx กลม Tartan army xxxxxxทีมชาติxxxxxxxxxxxxมีการ

บริโภคแอลกอฮอล์ในปริมาณมากแตมีการxxxxxxxxxxเป็ นxxxx xxxก่อความรุนแรง เพราะพวกเขาxxxxxx

xxxจะจ˚าแนกตว

เองให้ต่างออกไปจากกลุ่มxxxxxxอังกฤษที่ขึน

ชื่อในด้านการก่อความรุนแรง หรือกลุ่ม

Roligans xxxxxxทีมชาติเดนมาร์กที่เป็ นกลมxxxxxxที่มีการบริโภคแอลกอฮอล์เป็ นจ˚านวนมาก แต่มี

การxxxxxxxxxxเป็ นxxxxและไม่ก่อความรุนแรงจนได้รับรางวล UNESCO Fair Play Trophy ในปี 1984

และถกxxxxxxจากสื่อในประเทศว่าเป็ น ‘the World’s Best Supporters’ (Carnibella et al. 1996; Finn

and Gixxxxxxxxx 0998: 189-202; Peitersen 2009: 374-385) หรือกรณีในทางกลบ

กนอย่างxxxxกลม

xxx

xxxในอินโดนีเซีย ประเทศที่มีอต

ราการบริโภคแอลกอฮอล์ที่ต˚่า (เพราะประชากรส่วนใหญ่นบ

ถือศาสนา

อิสลาม) แตกลบมีความรุนแรงเกิดxxx xอยครงั

จากข้อมูลทงั ้ หมดนีผ้ ู้วิจย

เห็นว่าการท˚าความเข้าใจความสม

พนธ์ระหว่างการบริโภคแอลกอฮอล์

กับความรุนแรงในฟุตบอลไทยนนั xxxxxxจะมองว่าแอลกอฮอล์เป็ นปัจจัยเดียวของการเกิดความรุนแรง

อย่างตรงไปxxxxxได้ เพราะจะท˚าให้มองไม่เห็นกระบวนการเกิดขึนของความxxxxxxxxxการบริโภค

แอลกอฮอล์ท˚างานxxxxxxxxกับปัจจัยอื่นด้วย งานศึกษาหลายxxx

xxต

รงกันว่าการบริโภคแอลกอฮอล์เป็ น

ปัจจย

กระตุ้นที่ท˚างานร่วมอยู่กับปัจจย

เสี่ยงอื่นๆ ซึ่งปัจจย

เสี่ยงเหล่านีก้ ็ต่างกันไปตามแต่ละบริบทสงคม

และสถานการณ์ ดง

นนั

แล้วการวิเคราะห์ความสม

พนธ์ระหว่างการบริโภคแอลกอฮอล์กบ

ความรุนแรงใน

ฟุตบอลไทยของโครงการวิจัยนีจ้ ึงจะพิจารณาว่า ในบริบทแบบใดบ้างที่การบริโภคแอลกอฮอล์ของxxx

xxxอาจน˚าไปสการxxxความรนแรงไุิ ด้

วฒนธรรมxxxxxx

ความสนใจศกษาxxxxxxโดยมากแล้วผกอยก่

บความเปลี่ยนแปลงของxxxxxฟุตบอลในยxx รป ซึ่ง

เป็ นทงั ้ ศูนย์กลางของโลกฟุตบอลและโลกวิชาการ งานศึกษาxxxxxxได้รับความสนใจเป็ นอย่างมาก

ในชวงคริสต์xxxxxx 1960 ที่xxxxxฟุตบอลยxx รปโดยเฉพาะองั กฤษก˚าลงั ประสบกบปัญหาความรุนแรงใน

ฟุตบอลอันเนื่องมาจากxxxxxxอันธพาล งานศึกษาเกี่ยวกับxxxxxxในช่วงนันจึงมักxxxxxxxxxจะ

xxxxxxอธิบายxxxxxxเกิดขึนมาของxxxxxxอันธพาล ( Giulianotti 1999: 39-40) ขณะที่ความ

เปลี่ยนแปลงที่ส˚าคญประการตอ

มาเกิดขึน

ในช่วงคริสต์xxxxxx 1990 ที่ฟุตบอลสโมสรยxx รปเริ่มที่จะมีการ

ด˚าเนินการอยางเป็ นธุรกิจอยางเต็มตว

โดยxxxxxxxxกระทบส˚าคัญมาจากเหตก

ารณ์โศกนาฏกรรมxxxxxxxxโบ

โร (Hillsborough disaster)12 ท˚าให้มีการออกกฎหมายให้สนามฟุตบอลต้องมีการปรับปรุงระบบรักษา

ความปลอดภย

หลายด้าน ซึ่งต้องใช้งบประมาณจ˚านวนมาก สโมสรตา

งๆจึงมีการด˚าเนินการที่เป็ นไปเพื่อ

ธุรกิจมากขึน

ความเปลี่ยนแปลงดงั กล่าวนีท้ ˚าให้วิถีการบริโภคฟุตบอลเปลี่ยนแปลงไป กลม

ผ้บ

ริโภคหลก

เปลี่ยนจากชนชนั

แรงงานมาเป็ นชนชนั

กลางxxxxxx˚าลังซือ้ มากกว่า การเปลี่ยนไปเป็ นการด˚าเนินการเพื่อ

ธุรกิจอย่างเต็มตว

นีท

˚าให้กลุ่มxxxxxxดงั ้ เดิมรู้สึกสูญเสียความผูกพันกับสโมสรไป ประเด็นการศึกษา

ในช่วงหลง

คริสต์xxxxxx 1990 จึงหน

มาxxx

xxการxxxxxxxกระทบของการกลายเป็ นธุรกิจของสโมสรที่มี

ตxxxxxxx (Brxxx 0998: 1-7) ขณะที่งานศึกษาxxxxxxยุโรปในยุคหลง

เริ่มที่จะตงั ้ ค˚าถามกับการกลายเป็ นธุรกิจของสโมสร

ฟุตบอล ประเด็นศก

ษาหนึ่งที่ผู้วิจย

เห็นว่าน่าสนใจคือ การให้ความส˚าคญ

กับบทบาทของxxxxxxที่มีต่อ

สโมสร ซึ่งในด้านหนึ่งเป็ นการย้อนกลบ

ไปตงั ้ ค˚าถามกบ

ค˚าอธิบายที่มีตอ

“xxxxxxอน

ธพาล” ในช่วงก่อน

หน้าด้วย Anxxxxx Xxxx (1997b: 576-593) เสนอว่า ภาพของxxxxxxอน

ธxxxxxxถูกสร้ างขึน

มาในช่วง

คริสต์xxxxxx 1960 นนั

ส่วนหนึ่งเป็ นเพราะภาวะตื่นตระหนกทางศีลธรรม (moral panic) ที่สง

คมมีต่อ

xxxxxxมากจนเกินเหตุ โดยเฉพาะภาพลก

ษณ์ของxxxxxxที่ถูกสร้างจากสื่อมวลชนให้ดเู ป็ นกลม

คนที่

ก่อความรุนแรงอยเู สมอจนเป็ นการสร้างตราบาปให้กบxxxxxxที่เกินจริง ขณะที่ Vixxxxxx Xxxxxx xกษา

12 โศกนาฏกรรมxxxxxxxxโบโรเกิดขึน้ เมื่อ ค.ศ. 1989 ในการแข่งขน

ฟุตบอลxxxเอคพ

องั กฤษรอบรองxxxxxxxระหว่างลิเวอร์พล

xxxซีกับ

นอตติงแฮม ฟอเรสต์ ที่สนามฮิลส์โบโร xxxxxxxxxxxแตกตื่นของฝงู ชน (human stampede) ในช่วงเริ่มต้นของการแข่งขนผ้xx มจ˚านวนมาก

กรูกน

เข้ามาในสนามจนเบียดอดั ผ้ชมด้านหน้าให้ติดกบ

รัวเหลก

ท˚าให้มีผ้เสียชีวิตจ˚านวนมากถึง 96 คน และบาดเจ็บอีก 766 คน

กลม

xxxxxxสโมสรในอิตาลีที่มีการรวมตวกน

เป็ นกลุ่มxxxxxxเรียกว่า ultras (ซึ่งมก

จะมีภาพลก

ษณ์ของ

xxxxxxอนธพาล) และเสนอว่า กลุ่ม ultras ของสโมสรต่างๆxxxxxxมีเฉพาะแง่ลบอย่างxxxxxxมองกันxx

xxxx แตใ่ นอีกด้านหนึ่งxxxxxxxxxxจะถก

มองนนั

พวกเขามีบทบาทส˚าคญ

หลายอย่าง ทงั ้ ในการเป็ นตว

เชื่อม

ระหว่างสโมสรกบ

ผ้ช

มทั่วๆไป จด

กิจกรรมระหว่างกลม

แฟนด้วยกน

หรือกระทงั่ มีส่วนช่วยในยามที่สโมสร

ประสบปัญหาการเงิน (Scalia 2009: 41-53) บทบาทของxxxxxxเริ่มที่จะถูกให้ความสนใจมากขึน้ โดยเฉพาะในแง่xxxxxxxxxxxxxxxxมีต่อสโมสร ทัง้ ในทางที่สนับสนุนสโมสรและการต่อรองเพื่อรักษา xxxxxxxxxxของแฟน Rex Nash (2000: 465-486) ศึกษาการรวมกลุ่มของxxxxxxในลักษณะของ

“สมาพน

ธ์xxxxxx” ที่มีxxxxxxจากหลายๆสโมสรมารวมตว

กันเพื่อต่อรองกับสโมสรในประเด็นตางๆ

โดยเฉพาะในประเดนเรื่องคาบต

รเข้าชมการแข่งขน

ที่สง

ขึน

ซึ่งการรวมตวกน

ได้ของxxxxxxจ˚านวนมากนี

ท˚าให้พวกเขามีอ˚านาจตx

xxxxxxขนึ

งานศกษาxxxxxxในกลม

นีช้ ่วยชีใ้ ห้เห็นบทบาทของxxxxxxในอีก

ด้านxxxxxไ่ ด้เป็ นผ้ก่อความรุนแรงเสมอไป

งานศึกษาxxxxxxตา

งประเทศหลายชิน

ในช่วงหลง

ชีใ้ ห้เห็นถึงบทบาทของxxxxxxในกิจกรรม

ต่างๆนอกเหนือจากการเป็ นเพียงผู้ชมหรือผู้ก่อความรุนแรง ผู้วิจย

เห็นว่าบทบาทดง

กล่าวเป็ นลักษณะที่

ส˚าคญ

ของวฒ

นธรรมแฟน (fan culture) ซึ่งไม่ใช่แค่ในxxxxxxยุโรปเท่านนั

ที่มีวฒ

นธรรมxxxxxxใน

ลกษณะดง

กล่าว แม้ว่าฟุตบอลสโมสรไทยจะได้รับความxxxxมาxxxxxxนาน แต่ก็มีงานศึกษาหลายxxx

xxx

ชีใ้ ห้ เห็นว่าได้ เกิดวัฒนธรรมxxxxxxไทยขึ น และท˚าให้ xxxxxxมีบทบาทในกิจกรรมต่างๆ

นอกเหนือไปจากแคการชมการแขงขนหรือการก่อความรุนแรงด้วยxxxกน

ย้อนกลบ

ไปช่วงก่อนหน้าที่ฟุตบอลสโมสรไทยจะได้รับความxxxxอย่างปัจจบน

ณ เวลานนั

กระแส

ความสนใจฟต

xxxของคนในสงคมไทยxxxx

xxฟต

xxxสโมสรยโรปและก็ก่อให้เกิดวฒ

นธรรมxxxxxxสโมสร

ยโรปในสงคมไทยขน้ มา ดงxxxงานของ ณฐสพ

งศ์ สข

โสต (2548) ที่เสนอว่าxxxxxxยxx รปในสงั คมไทยใช้

การสื่อสารในลกษณะตางๆเพื่อสร้างและสืบทอดอต

ลกษณ์ความเป็ นxxxxxx รวมถึงมีการรวมตวกน

เป็ น

กลม

แฟนคลบและท˚ากิจกรรมตางๆร่วมกนนอกเหนือจากการดฟ

ตxxxด้วย

ตอมาเมื่อฟต

xxxสโมสรไทยได้รับความxxxxขึน

มา งานศก

ษาหลายxxx

xxชีใ้ ห้เห็นxxxxxxเกิดขึนมา

ของวฒ

นธรรมxxx xxxมีการรวมตว

เป็ นกลุ่มแฟนคลบ

และมีการท˚ากิจกรรมต่างๆร่วมกัน xxxxงานของกุล

วิชญ์ ส˚าxxxxxx (2551) ที่ศกษาการใช้สื่อในการสร้างและธ˚ารงรักษาอตลกษณ์xxxxxxของสโมสรชลบรุ

ฯ และเสนอว่าxxxxxxชลบรุ ีฯมีการสื่อสารในหลายลก

ษณะที่ท˚าให้พวกเขารวมกลม

กนเป็ นxxxxxxได้

โดยมีลก

ษณะ “xxxxxxxxxxxx” หรือความรู้สึกเป็ นพวกเดียวกน

ของคนในxxxxxxxxเป็ นxxxxxxxส˚าคญ

งาน

ศกษาxxxxxxชล ปัญญxxx (2553) ที่ศกษากิจกรรมตา

งๆของกลม

อลตร้าxxxxxxxxxxxxxxกลม

หลก

ของ

สโมสรxxxxxxxxฯ และเสนอว่าxxxxxxมีการท˚ากิจกรรมต่างๆร่วมกันจ˚านวนมาก ซึ่งท˚าให้ xxxxxxมี

ลกษณะเป็ นทน

ทางวฒ

นธรรมให้กบ

สโมสรด้วย หรืองานของxxxxxxx xxxxxxxxx (2555) ที่ศก

ษากิจกรรม

ตางๆของxxxxxxไทย และเสนอว่า กิจกรรมตา

งๆที่xxxxxxท˚าร่วมกน

นนั

เป็ นสื่อกลางที่ท˚าให้เกิดชมชน

แฟน (หรือเรียกกันโดยทว

ไปว่ากลม

แฟนคลบ

) ซึ่งชุมชนแฟนนีเ้ ป็ นทุนที่ท˚าให้xxxxxxxxxxxxเป็ นผู้บริโภค

หรือชมการแขงขนเพียงอยางเดียวแตxxxxxxแสดงบทบาทของการผลิตได้ด้วย เช่นการผลิตบรรยากาศใน

สนาม ผลิตเพลงเชียร์ ผลิตกิจกรรมต่างๆที่แฟนบอลท˚าร่วมกัน ซึ่งแสดงให้เห็นว่าวฒนธรรมแฟนบอลนนั

เกิดขึน

มาโดยแฟนบอลมีส่วนร่วม งานศึกษาเหล่านีล้ ้วนแต่ชีไ้ ปในทางเดียวกน

ถึงบทบาทของวฒ

นธรรม

แฟนบอลไทย ที่แฟนบอลสามารถแสดงบทบาทตางๆได้มากกวาการเป็ นผ้ชมเพียงด้านเดียว

จากที่กล่าวมาแล้ว ผ้วิจย

เสนอให้มองแฟนบอลผ่านแนวคิดเรื่อง “แฟน” (fan) งานศก

ษาเกี่ยวกบ

แฟนหรือที่เรียกว่า “แฟนศก

ษา” (fan studies) ชีใ้ ห้เห็นว่าแฟนไม่ใช่แคผ

ู้ที่ติดตามสื่อบน

เทิงเท่านนั แต

แฟนมีการรวมกลม

กนสร้างวฒนธรรมแฟนหรือการรวมกลม

กนท˚ากิจกรรมที่เป็ นส่วนขยายของการติดตาม

ชมสิ่งที่พวกเขาเป็ นแฟนขึน

มาด้วย Henry Jenkins (1992) เสนอว่าแฟนของซีรี่ย์โทรทศ

น์ Star Trek ไม่ได้

แคด

ซีรี่ย์โทรทศ

น์เท่านนั

แตม

ีการรวมกลม

กนเป็ นชม

ชนแฟน (fan community) และร่วมกน

ท˚ากิจกรรมใน

ลกษณะอื่นๆด้วย เช่นการเขียนแฟนฟิ ค (fanfic หรือ fan fiction)13 การรวมกลมจดกิจกรรมประจ˚าปี การ

เรียกร้องให้ยกเลิกการตด

จบซีรี่ส์ หรือกระทงในหลายๆครัง้ ที่เค้าโครงเรื่องในแฟนฟิ คถก

น˚าไปสร้างเป็ นซีรี่ส์

ตอนใหม่ๆ จนเป็ นที่กล่าวถึงกน

ว่ากลม

แฟนเป็ นผ้ม

ีส่วนร่วมที่ส˚าคญ

ที่ผลกดน

ให้ Star Trek ถก

น˚าไปสร้าง

เป็ นภาพยนตร์ ด้วยแนวคิดเดียวกน

นีแ้ ฟนบอลจึงไม่ใช่แค่ผู้ชมการแข่งขน

แต่การรวมกลุ่มเป็ นแฟนบอล

กลุ่มต่างๆนัน

ท˚าให้แฟนบอลสามารถที่จะมีส่วนร่วมในการสร้ างวัฒนธรรมการชมฟุตบอลขึน

มาด้วย

โดยเฉพาะการมีส่วนร่วมในการป้ องกน

ความรุนแรง เช่นกลม

“อล

ตร้าเมืองทอง” แฟนสโมสรเมืองทองฯ ที่

รวมกลม

กนสร้างวฒ

นธรรมแฟนบอลในรูปแบบหนึ่งขึน

มา อย่างที่พวกเขาเรียกตว

เองว่าเป็ น “อารยชนคน

เมืองทอง” คือการเชียร์ที่เน้นความสุภาพ ไม่ยว รุนแรงในหลายลกษณะ

ยรุ ุนแรง และมีมาตรการภายในกลุ่มที่ช่วยป้ องกน

ความ

จากลกษณะของวฒนธรรมแฟนบอลดงกลาว ผ้วิจย

เห็นว่าค˚าถามอีกส่วนหนึ่งของงานวิจย

นีจ้ ึงอย่

ที่ว่าวัฒนธรรมแฟนบอลไทยมีลกษณะอย่างไร และแฟนบอลไทยสามารถที่จะมีส่วนร่วมในการป้ องกัน

ความรุนแรงผาน “มาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางไมเป็ นทางการ” ด้วยกลไกหรือเงื่อนไขแบบใดได้บ้าง

กรอบการวิเคราะห์

จากการทบทวนวรรณกรรมและแนวคิดที่เกี่ยวข้อง ผู้วิจัยเสนอให้ท˚าความเข้าใจลักษณะของ

วฒนธรรมแฟนบอลไทย การบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทย และลกษณะเฉพาะของความรุนแรงใน

ฟุตบอลไทย เพื่อพิจารณาว่าภายใต้บริบทแบบใดที่การบริโภคแอลกอฮอล์สามารถกระตุ้นให้เกิดความ

13 แฟนฟิ ค คืองานเขียนในลกั ษณะเรื่องแต่ง (fiction) ที่แฟนเขียนขึน้ โดยน˚าเค้าโครงเรื่องเดิมที่พวกเขาเป็ นแฟนนนั ้ มาดด

แปลง ต่อเติม

หรือเน้นจด

สนใจใหม่ และเผยแพร่กน

ในกลม

แฟน

รุนแรงขน้ ได้บ้าง นอกจากนีแล้ว ในอีกส่วนหนงจะเป็ นการพิจารณาวาภายใต้วฒนธรรมแฟนบอลไทยที่เกิด

ขน้ มานนั

แฟนบอลสามารถที่จะมีสวนร่วมในการป้ องกนความรุนแรงด้วยกลไกในลก

ษณะใดได้บ้าง

นิยามศัพท์เฉพาะ

ฟุตบอลไทย หมายถึง การแข่งขันฟุตบอลลีกของประเทศไทยในระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีก, ดิวิชน 1,

และดวิชน 2

ความรุนแรง หมายถึง ความรุนแรงที่เกี่ยวข้องกับการแข่งขนฟุตบอล (football-relate violence)

ซึ่งกระท˚าโดยแฟนบอล โดยแบง

ออกเป็ น 2 ระดบ

คือ 1. ความรุนแรงเล็กน้อย หมายถึง

พฤติกรรมที่ไมก่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สินโดยตรง เช่น การตะโกนดา

, ขว้างปาสิ่งของลงสนาม, รบกวนการแข่งขน

, แสดงป้ ายยวย,

และเข้าไปในพืน

ที่แข่งขน

โดยไมไ่ ด้รับอนญาต 2. ความรุนแรงมาก หมายถึงพฤติกรรมที่อาจก่อให้เกิดความเสียหาย

แก่ร่างกายหรือทรัพย์สิน เช่น ท˚าลายทรัพย์สิน, ปิ ดล้อมคก ร้ายเจ้าหน้าที่หรือนกกีฬา

คาม, ทะเลาะวิวาท, และท˚า

วัฒนธรรมแฟนบอลไทย หมายถึง วิถีปฏิบต

ในลกษณะตางๆของแฟนบอลไทย ซึ่ง “วฒ

นธรรม” ใน

แง่นีไ้ ม่ได้หมายถึงสิ่งดีงามที่ตกทอดมาแต่โบราณอย่างตายตว

แต่หมายถึงวฒ

นธรรมใน

ความหมายกว้างที่เป็ นแบบแผนการปฏิบต

ิอน

เป็ นผลิตผลจากปฏิบต

ิการตา

งๆของมนษย์

ในแตละสงคมซงไมหยุดนิ่งและเปลี่ยนแปลงอยต่ ลอดเวลา

มาตรการป้ องกันความรุนแรงอย่างเป็ นทางการ หมายถึง กระบวนการป้ องกันความรุนแรงที่

สนามแข่งขน

ฟุตบอลไทยซึ่งด˚าเนินการโดยฝ่ ายจด

การแข่งขน

ผ้รู ับผิดชอบหลก

คือสโมสร

เจ้าของสนามและมีบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากด

หรือคณะกรรมการจด

การแข่งขันฟุตบอล

เอไอเอส ลีกภมิภาค ดวิชน

2 เป็ นผ้ค

วบคมการด˚าเนินงานอีกชน้ หนง

มาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางไมเป็นทางการ หมายถึง การมีส่วนร่วมในการป้ องกันความ

รุนแรงที่สนามฟต

บอลไทยซง

ด˚าเนินการโดยแฟนบอล

ระเบียบวิธีวิจัย

โครงการวิจัยนีใ้ ช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) โดยมาจากเหตุผลสองประการ

ประการแรกคือเพื่อความเที่ยงตรงของข้อมูล เพราะประเด็นที่โครงการวิจัยนีศึกษาคือการบริโภค

แอลกอฮอล์และความรุนแรงนนั

เป็ นพฤติกรรมซึ่งไม่เป็ นที่ยอมรับของสง

คม การตอบข้อซก

ถามของผู้ให้

ข้อมูลโดยเฉพาะในเชิงปริมาณนนั มีแนวโน้มที่จะถูกปกปิ ดหรือบิดเบือนไปจากข้อเท็จจริง การศึกษาเชิง

คุณภาพด้วยการสังเกตอย่างมีส่วนร่วมที่ผู้วิจัยได้อยู่ในสถานการณ์จริง และการสัมภาษณ์ที่สามารถ

ประเมินได้ทงั ้ จากวจ

นภาษา (verbal language) และการแสดงออกที่เป็ นอวจ

นภาษา ( non-verbal

language) ของผ้ให้ข้อมลจะท˚าให้ผ้วิจยเข้าถึงข้อมลที่ใกล้เคียงความเป็ นจริงได้มากกว่า ประการที่สองคือ

เพื่อเป็ นการท˚าความเข้าใจลก

ษณะเฉพาะทางวฒ

นธรรมของการชมการแข่งขน

ฟุตบอลและการบริโภค

แอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทย ซึ่งจ˚าเป็ นต้องใช้การสงเกตอย่างมีส่วนร่วมในสถานการณ์จริงเพื่อท˚าความ

เข้าใจแบบแผนทางวฒนธรรมซงไมสามารถศกษาผานการส˚ารวจเชิงปริมาณเพียงด้านเดียวได้

พืนทีศ่ ึกษา

เพื่อท˚าความเข้าใจพฤติกรรมการบริโภคแอลกอฮอล์ สถานการณ์ความรุนแรง และมาตรการ

ป้ องกันในรูปแบบต่างๆของแฟนบอลไทยให้มากที่สุด โครงการวิจย

นีใ้ ช้วิธีศึกษาแบบหลายพืน

ที่ (multi-

site study) จากการแขงขน

ฟุตบอลสโมสรไทยทงั

3 ระดบ

คือ ไทยพรีเมียร์ลีก, ลีกดิวิชน

1, และลีกภูมิภาค

ดิวิชน

2 และเพื่อให้ได้ข้อมล

ครบวงรอบการแข่งขน

ในแตล

ะฤดก

าล ระยะเวลาในการเก็บข้อมล

ภาคสนาม

จะใช้เวลาทง้ หมด 1 ฤดกาลแขงขนคือฤดกาล 2556 โดยเริ่มเก็บข้อมลตง้ แตมีนาคม – ธนวาคม 2556

การรวบรวมข้อมูล

เพื่อตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล โครงการวิจัยนีใ้ ช้วิธีการตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า

(triangulation) ด้วยการตรวจสอบสามเส้าด้านวิธีรวบรวมข้อมล

(methodological triangulation) (สภ

างค์

2552) โดยใช้วิธีการรวบรวมข้อมูลหลายวิธี ได้แก่ 1.การสง

เกตอย่างมีส่วนร่วม 2.การสม

ภาษณ์ และ 3.

ข้อมลจากเอกสาร ซงประกอบไปด้วยการบนทกของผ้ค

วบคม

การแข่งขน

(match commissioner) และการ

รายงานข่าวของสื่อมวลชน การเก็บข้อมูลทงั ้ สามวิธีนีจ้ ะช่วยในการตรวจสอบข้อมูลที่ได้ ซึ่งจะมาจาก 1.

มมมองของผู้วิจย

(จากการสง

เกตอย่างมาส่วนร่วม) 2.มุมมองจากแฟนบอลผู้อยู่ในเหตก

ารณ์ (จากการ

สมภาษณ์) และ 3.มุมมองจากผู้ควบคมการแข่งขันและผู้สื่อข่าว (จากข้อมูลเอกสาร) วิธีรวบรวมข้อมูล

ทง้ หมดนีจะมีสวนชวยในการตรวจสอบข้อมลในงานวิจยเชิงคณภาพให้มีความนาเชื่อถือได้มากขึน

ในส่วนของการเข้าถึงผู้ให้ข้อมูลนนั ใช้เทคนิค “กลิง้ ก้อนหิมะ” (snowballing)14 ด้วยการขยาย

เครือข่ายผู้ให้ข้ อมูลผ่านแกนน˚าที่มีบทบาทส˚าคัญในแฟนบอลสโมสรต่างๆซึ่งส่วนใหญ่ มีเครือข่าย

ความสมพนธ์ร่วมกน

อยู่ และการประสานงานขอความร่วมมือจากฝ่ ายจด

การแขงขน

1.การสงเกตอยางมีสวนร่วม (participant observation)

การสงเกตอยางมีสวนร่วมเป็ นวิธีเก็บข้อมลพืนฐานทางมานษยวิทยา โดยนก

วิจย

จะเก็บข้อมล

ด้วย

การไปใช้ชีวิตร่วมกับกลุ่มสง

คมที่ต้องการศึกษาเพื่อท˚าความเข้าใจสถานการณ์ที่เกิดขึน

จริงในบริบทของ

14 snowballing หรือกลิง้ ก้อนหิมะคือวิธีขยายเครือข่ายผ้ใู ห้ข้อมล

รูปแบบหนึ่งด้วยการอาศยั ความสม

พนธ์กบ

ผ้ใู ห้ข้อมล

ที่มีมาก่อนช่วย

ขยายความสมพน

ธ์ไปยงั ผ้ให้ข้อมลกลม

อื่นๆตอไป เปรียบได้กบ

การกลิง้ ก้อนหิมะที่จะท˚าให้ก้อนหิมะนนั ้ ขยายขนาดขึน้ เรื่อยๆ

พืน

ที่นนั

ๆ หรือกล่าวโดยย่อว่าคือ “การเข้าไปมีส่วนร่วมในชีวิตของผู้คน มองสิ่งที่เกิด ฟังเสียงที่ปรากฏ

ถาม เก็บรวบรวมข้อมล

อะไรก็ตามที่เกี่ยวข้องกบ

งานวิจย

” (Hammersley and Atkinson 1995: 1) ซึ่งแต

เดิมนนั

กลุ่มคนที่นักมานุษยวิทยาศึกษามก

จะเป็ นชนพืน

เมืองที่มีวิถีแบบเกษตรกรรม เพื่อที่จะท˚าความ

เข้าใจกระบวนการผลิต การประกอบพิธีกรรม และวิถีชีวิตของกลุ่มเป้ าหมายอย่างครบกระบวนการแล้ว

นกวิจย

จึงต้องใช้เวลาเก็บข้อมล

อย่างน้อย 1 วงรอบการเพาะปลก

หรือ 1 ปี และเมื่อน˚าวิธีการเก็บข้อมูล

ดงกล่าวมาใช้กับโครงการวิจัยนี ้ ผู้วิจัยเห็นว่าเพื่อที่จะเข้าใจการบริโภคแอลกอฮอล์ ความรุนแรง และ

วิธีการป้ องกนความรุนแรงในฟุตบอลไทยได้อย่างครบกระบวนการ โครงการศึกษานีจ้ ึงเก็บข้อมูลด้วยการ

สงั เกตอย่างมีส่วนร่วมในกิจกรรมตา

งๆของแฟนบอลเป็ นเวลา 1 ฤดก

าล คือฤดก

าลแข่งขน

2556 ระหว่าง

เดือนมีนาคม – ธันวาคม 2556 รวมทงั ้ หมด 10 เดือน โดยเป็ นการสงเกตอย่างมีส่วนร่วมในการแข่งขน

ฟตบอลสโมสรไทยรวมทง้ หมด 41 นด

ดงนี

ในส่วนของการสง

เกตอย่างมีส่วนร่วมที่สนามแข่งขน

นนั

ผู้วิจย

เลือกพืน

ที่เก็บข้อมูลโดยมีเกณฑ์

1. เลือกเก็บข้อมูลภาคสนามโดยค˚านึงถึงพืนที่ตัง้ และระดับของการแข่งขัน ทัง้ ในระดับไทย

พรีเมียร์ลีก, ลีกดิวิชน

1, และลีกภูมิภาค ดิวิชน

2 โดยในระดบ

ดิวิชน

2 ที่มีการแบง

โซนแข่งขน

ตามภมิภาคตางๆทวประเทศไทยนน้ จะเลือกเก็บข้อมลอย่างน้อยโซนละ 1 สนาม

2. เลือกส˚ารวจสถานการณ์แอลกอฮอล์โดยค˚านึงถึงการกระจายตว

ของสนามลก

ษณะตา

งๆ เช่น

สนามที่มีการจ˚าหนายแอลกอฮอล์ สนามของสถานศกษาที่คาดว่าจะห้ามจ˚าหน่ายแอลกอฮอล์

รวมถึงสนามที่เคยมีประวัติการจับกุมการจ˚าหน่ายและบริโภคแอลกอฮอล์จากเจ้าหน้าที่ผู้ บงคบใช้กฎหมาย

3. เลือกส˚ารวจสถานการณ์ความรุนแรงจากสนามคาดว่าจะมีสถานการณ์ความรุนแรง เช่นเคยมี

ประวตเกดควาิ มรุนแรงมาก่อนหรือมีสถานการณทสี่์ ่อวาจะเกิดความรนแรงุ

4. เลือกส˚ารวจมาตรการป้ องกันอย่างไม่เป็ นทางการของแฟนบอลจากสนามที่แฟนบอลประสบ ความส˚าเร็จในการป้ องกนความรุนแรง

นอกจากการชมการแข่งขน

แล้ว ผ้วิจย

ได้เข้าไปมีส่วนร่วมในกิจกรรมตา

งๆของแฟนบอลทงั ้ ในวน

ที่

มีการแขงขนและไมม

ีการแขงขน

หลายครัง

เพื่อเก็บข้อมลลกษณะการบริโภคแอลกอฮอล์ในกิจกรรมตา

งๆที่

แฟนบอลท˚าร่วมกัน รวมถึงเป็ นการสร้ างความสัมพน

ธ์ระหว่างผู้วิจย

กับแฟนบอลในฐานะผู้ให้ข้อมูลอัน

น˚าไปสการสมภาษณตอ์ ไป

2.การสมภาษณ์

โครงการวิจยนีใช้การสมภาษณ์เพื่อรวบรวมข้อมล

ใน 4 ส่วนได้แก่ การบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟน

บอล สถานการณ์ความรุนแรงที่เกิดขึน มาตรการป้ องกันความรุนแรงอย่างเป็ นทางการของฝ่ ายจัดการ

แขงขน และมาตรการป้ องกนความรนแรงอยาุ งไมเป็ นทางการโดยแฟนบอล

การสม

ภาษณ์แบง

ออกเป็ นสองลก

ษณะคือการสม

ภาษณ์เชิงลึก (in-depth interview) โดยมีผ้ใู ห้

ข้อมล

คือแกนน˚าแฟนบอลรวม 10 คนและเจ้าหน้าที่ฝ่ ายจด

การแข่งขน

รวม 3 คน (แบง

เป็ นผ้บ

ริหารสโมสร

1 คน เจ้าหน้าที่สโมสร 1 คน และผ้บ

ริหารบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากด

1 คน) และการสม

ภาษณ์อย่างไม

เป็ นทางการ (informal interview) โดยมีผู้ให้ข้อมูลคือแฟนบอลทั่วไป แกนน˚าแฟนบอล และเจ้าหน้าที่ สโมสรอีกจ˚านวนหนงึ่

2.1 ข้อมูลการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอล ผู้ให้ข้อมูลคือแฟนบอลทวไปที่บริโภค

แอลกอฮอล์ โดยมีประเดนค˚าถามดงตอไปนี

− ข้อมลสวนบคคล

− ข้อมูลเกี่ยวกับการเป็ นแฟนบอล เช่นระยะเวลาในการเป็ นแฟนบอล ความถี่ใน การเข้าชมการแข่งขันที่สนาม กิจกรรมที่ท˚าในสนาม การมีส่วนร่วมในกิจกรรม ตางๆของแฟนบอล และคาใช้จาย

− ข้อมลเกี่ยวกบการบริโภคแอลกอฮอล์ เช่น ประเภทเครื่องดื่ม ช่วงเวลา (เช่นก่อน- หลังการแข่งขัน หรือวันที่ไม่มีการแข่งขัน ) สถานที่ ปริมาณการดื่มต่อครัง้ ความถี่/ความเร็วในการดื่ม คาใช้จ่าย เพื่อนร่วมดื่ม (เช่นแฟนบอลสโมสรเดียวกนั แฟนบอลตางสโมสร) และลกษณะการดื่มอื่นๆ

− ข้อมลเกี่ยวกบการมีสวนร่วมในเหตการณ์ความรุนแรง

2.2 ข้อมูลสถานการณ์ความรุนแรงที่เกิดขึน

ผู้ให้ข้อมูลคือแฟนบอลทว

ไป แกนน˚าแฟน

บอลที่มีส่วนร่วมอยู่ในเหตก

ารณ์ความรุนแรง และเจ้าหน้าที่ฝ่ ายจด

การแข่งขน

โดยเมื่อพบว่ามี

เหตการณ์ความรุนแรงเกิดขึน

ผ้วิจย

จะติดตอ

ผ่านแกนน˚าแฟนบอลของสโมสรนนั

ๆเพื่อเข้าถึงกลม

ผ้ให้ข้อมล

มีประเดนค˚าถามดงตอ

ไปนี

− ข้อมลสวนบคคล

− ข้อมลเกี่ยวกบการเป็ นแฟนบอล

− ข้อมล

เกี่ยวกบ

สถานการณ์ความรุนแรงที่เกิด เช่น ลก

ษณะความรุนแรง (สถานที่

เกิดเหตุ เวลาที่เกิด ระยะเวลา จ˚านวนผ้มีสวนรวม)่ ประเภทของความรุนแรง (เช่น

การขว้างปาสิ่งของ การปะทะโดยตรง และการปิ ดล้อมสนามแข่งขน) ผ้ก่อความ

รุนแรง เป้ าหมายของความรุนแรง ความเสียหายที่เกิด (จ˚านวนผู้บาดเจ็บ ทรัพย์สินที่เสียหาย)

− ข้อมูลเกี่ยวกับบริบทแวดล้อม เช่นการรักษาความปลอดภัย สถานการณ์ใน

สนามแขงขน ในสนาม

ความสมพนธ์ระหวางแฟนบอลสโมสรคแ

ขงขน

การจด

ต˚าแหน่งที่นง

− ข้อมูลเกี่ยวลกษณะการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลในวันที่เกิดเหตุ เช่นมี

ลกษณะการบริโภคแอลกอฮอล์ที่ตา

งออกไปจากวน

ที่ไม่เกิดเหตห

รือไม่ มีจ˚านวน

ผ้ที่แสดงอาการเมามากกวาปกติหรือไม

2.3 ข้อมล

เกี่ยวกบ

มาตรการป้ องกน

ความรุนแรงของฝ่ ายจด

การแข่งขน

โดยผ้ใู ห้ข้อมล

คือ

เจ้าหน้าฝ่ ายจด

การแขงขน

โดยมีประเดน

ค˚าถามดงตอ

ไปนี

− ข้อมูลเกี่ยวกับมาตรการป้ องกันความรุนแรง เช่นจ˚านวนเจ้าหน้าที่รักษาความ

ปลอดภยั ที่สนามฟต

จ˚านวนเจ้าหน้าที่ต˚ารวจ การแบงหน้าที่รับผิดชอบ คา บอล และการแบงที่นงั่

ใช้จ่าย กฎข้อห้าม

− ข้อมลเกี่ยวกบเหตการณ์ความรุนแรงที่เกิดขน้ จริง

− อปสรรคหรือข้อจ˚ากดของการรกษั าความปลอดภย

2.4 ข้อมล

เกี่ยวกับมาตรการป้ องกน

ความรุนแรงอย่างไม่เป็ นทางการโดยแฟนบอล ผู้ให้

ข้อมล

คือแกนน˚าของกลม

แฟนบอลที่ประสบความส˚าเร็จในการป้ องกน

ความรุนแรง โดยมีประเด็น

ค˚าถามดงตอ

ไปนี ้

− ข้อมลสวนบคคล

− ข้อมูลของกลุ่มแฟนบอล เช่น ชื่อกลุ่ม จ˚านวนสมาชิก ประวัติการก่อตัง้ กลุ่ม

กิจกรรมของกลม่ แนวทางการด˚าเนินงานของกลม่

− ข้อมูลมาตรการป้ องกันความรุนแรงที่กลุ่มด˚าเนินการ เช่นการเตรียมพร้ อม

กฎระเบียบของกลม่

การบงคบใช้กฎ เทคนิคการรับมือกบ

สถานการณ์เฉพาะหน้า

เมื่อเกิดเหตการณ์ความรุนแรง

3.ข้อมลจากเอกสาร

โครงการวิจยนีใ้ ช้ข้อมูลเอกสารจาก 2 ส่วน ส่วนแรกคือรายงานข่าวทางสื่อมวลชนเกี่ยวกับ

เหตก

ารณ์ความรุนแรงที่เกิดขึน

และส่วนที่สองคือข้อมล

จากรายงานของผ้ค

วบคม

การแข่งขน

และรายงาน

การประชม

ผู้ควบคม

การแข่งขน

ประจ˚าสป

ดาห์ของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากัด15 เพื่อใช้เป็ นข้อมล

ส˚าหรับ

เหตการณ์ที่ผ้วิจยไมไ่ ด้มีสวนร่วมและส˚ารวจปริมาณการเกิดความรุนแรง

โดยสรุปแล้ว โครงการวิจย

นีเ้ ลือกศก

ษาจากการแข่งขน

ฟุตบอลสโมสรไทยในฤดก

าลแข่งขน

2556

ทงั

3 ระดบ

คือ ไทยพรีเมียร์ลีก, ลีกดิวิชน

1, และ ลีกภูมิภาค ดิวิชน

2 โดยใช้ข้อมล

จาก 3 แหล่งได้แก่ การ

สงเกตอยางมีสวนร่วม, การสม

ภาษณ์, และข้อมล

จากเอกสาร โดยใช้เวลาเก็บข้อมล

ตงั ้ แต่มีนาคม 2556 –

ธนวาคม 2557 รวมทง้ หมด 10 เดือน

โครงสร้างของงาน

งานวิจัยนีเ้ ป็ นการวิจัยเชิงคุณภาพ รายงานผลวิจัยในลักษณะของ “ชาติพันธุ์นิพนธ์ ”

(ethnography) ซึ่งเป็ นงานเขียนเชิงพรรณนาถึงลก โดยมีโครงสร้างเนือ้ หาดงนี ้

ษณะต่างๆของกลุ่มสง

คมหรือปรากฏการณ์ที่ศึกษา

บทที่ 2 วฒนธรรมแฟนบอลไทย กลาวถึงแฟนบอลไทยและวฒนธรรมแฟนบอลไทยที่ปรากฏขึนมา

ในช่วงที่ฟุตบอลไทยได้รับความนิยมมากขึน โดยเสนอว่านอกจากมองว่าการเป็ นแฟนบอลคือการติดตาม

ชมการแขงขนฟต ด้วย

บอลแล้ว ควรพิจารณาการเป็ นแฟนบอลไทยในฐานะที่เป็ นกิจกรรมทางสงั คมรูปแบบหนึ่ง

บทที่ 3 แอลกอฮอล์ในฟตบอลไทย มงุ ท˚าความเข้าใจการบรโภิ คแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทย โดย

กลาวถึงบทบาทของอต

สาหกรรมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่เป็ นผ้สนบสนน

(สปอนเซอร์) ให้กบ

สโมสรฟุตบอล

ไทยจ˚านวนมาก สถานการณ์การจ˚าหนายแอลกอฮอล์ที่สนามฟุตบอลไทย ซึ่งเกือบทกสนามมีการจ˚าหน่าย

แอลกอฮอล์ท˚าให้แฟนบอลสามารถเข้าถึงได้ง่าย ลกษณะการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทยที่ดื่มใน

ปริมาณคอ

นข้างมาก และการดื่มเป็ นกิจกรรมหนึ่งที่แฟนบอลไทยท˚าร่วมกัน ทงั ้ ก่อน-หลง

การแข่งขน ไป

จนถึงวนที่ไมม

ีการแขงขน

โดยเสนอวา

เมื่อพจารณาการเป็ นแฟนบอลไทยในฐานะที่เป็ นกิจกรรมทางสงั คม

รูปแบบหนึ่งแล้ ว จะพบได้ว่าส˚าหรับบริบทของสังคมไทยที่การพบปะสมาคมของเพศชายมักจะมี

แอลกอฮอล์เป็ นสื่อกลางส˚าคญ

นนั

ในชม

ชนแฟนบอลจึงมีการบริโภคแอลกอฮอล์เป็ นจ˚านวนมาก โดยพบ

การบริโภคแอลกอฮอล์ได้ในเกือบทกสนามฟตบอลไทย

บทที่ 4 แอลกอฮอล์กับความรุนแรงในฟุตบอลไทย กล่าวถึงสถานการณ์ความรุนแรงในฟุตบอล

ไทยและความสมพนธ์กบการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอล โดยเริ่มจากการส˚ารวจปริมาณและลกษณะ

15 ระบบการควบคมการแขง่ ขน

ของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีกฯจะเป็ นการสง่ ผ้คู วบคมการแขง่ ขน

ไปท˚าหน้าที่ในทกุ สนามแข่งขน

เพื่อพิจารณา

การด˚าเนินการแข่งขน

และการท˚าผิดระเบียบข้อบงั คบ

ซึ่งหลงั จากไปท˚าหน้าที่แล้วผู้ควบคุมการแข่งขน

จะท˚ารายงานส่งมาที่บริษัทฯ

หลงั จากนนั ้ จะมีการประชุมร่วมกน

ระหว่างผ้ค

วบคม

การแข่งขน

และ “คณะอนุกรรมการพิจารณามารยาท วินย

และข้อประท้วง” ทุกวน

องั คารถดั จากสป

ดาห์ที่มีการแขง่ ขน

เพื่อพิจารณาออกค˚าสงั่ ลงโทษสโมสรที่ท˚าผิดข้อบงั คบ

การแขง่ ขน

ของความรุนแรงที่เกิดขึน ข้อมูลที่พบแสดงให้เห็นว่าสนามฟุตบอลไทยไม่ได้เกิดความรุนแรงมากอย่างที่

สงคมเข้าใจ ข้อมลดงกลาวชีให้เห็นวา

การบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลที่พบได้ในเกือบทก

สนามแข่งขน

นนั ้ ไมไ่ ด้น˚าไปส่การเกิดความรุนแรงในทกกรณี โดยความรุนแรงในฟุตบอลไทยมก

จะเกิดโดยสม

พนธ์อยกบ

การแข่งขน

ในสนามและเกิดในบริบทเฉพาะลก

ษณะหนึ่งคือ เป็ นการแข่งขน

ที่มีผลส˚าคญ

, แฟนบอลเกิด

ความไม่ไว้วางใจต่อการท˚าหน้าที่ของผู้ตัดสิน, มีแฟนบอลจ˚านวนมาก, และมีข้อบกพร่องในการรักษา

ความปลอดภัย ดง

นนั

แล้วในบทนีจ้ ะเสนอว่าการบริโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลไม่ได้เป็ นปัจจัยหลัก

ปัจจย

เดียวที่ท˚าให้เกิดความรุนแรง แตก

ารบริโภคแอลกอฮอล์นนั

อาจกระต้น

ให้เกิดความรุนแรงได้ในบาง

บริบทดงที่กลาวไปแล้ว

บทที่ 5 มาตรการป้ องกันความรุนแรงกับการมีส่วนร่วมของแฟนบอลไทย มุ่งพิจารณามาตรการ ป้ องกันความรุนแรงอย่างเป็ นทางการที่ด˚าเนินงานโดยฝ่ ายจัดการแข่งขัน และมาตรการป้ องกันความ

รุนแรงอยางไม่เป็ นทางการจากการมีสวนร่วมของแฟนบอล โดยเสนอวามาตรการป้ องกนความรุนแรงอย่าง

เป็ นทางการนน้ มีข้อจ˚ากด

อยห

ลายประการ ซง

การรวมตวกนเป็ นชมชนแฟนของแฟนบอลไทยกลม

ตางๆนนั

ช่วยให้พวกเขาสามารถมีส่วนร่วมในการป้ องกันความรุนแรงได้ โดยกลไกส˚าคญ

มาจากความสม

พนธ์ใน

ชุมชนแฟนที่ช่วยให้ “มาตรการป้ องกันความรุนแรงอย่างไม่เป็ นทางการ” ของแฟนบอลมีศักยภาพใน

ลกษณะที่มาตรการป้ องกนอยางเป็ นทางการของฝ่ ายจด

การแขงขน

ไมสามารถท˚าได้

บทที่ 6 สรุปผลการศกษา อภิปรายผลการศกษา และข้อเสนอแนะ

บทที่ 2 วัฒนธรรมแฟนบอลไทย

แม้ว่าฟุตบอลจะเป็ นกีฬายอดนิยมในสง

คมไทยมาอย่างต่อเนื่อง ทงั ้ ในแง่ของการออกก˚าลง

กาย

และการติดตามชมการแข่งขันของนักฟุตบอลอาชีพ แต่ที่ผ่านมานันผู้คนในสังคมไทยนิยมติดตามชม

เฉพาะการแขงขน

ฟตบอลตางประเทศเป็ นหลก

ขณะที่ฟุตบอลสโมสรไทยอยใู นช่วงซบเซามาเป็ นเวลานาน

และเพิ่งจะเกิดกระแสความนิยมขน้ มาอีกครังในชวง 5-6 ปี หลงมานี ้ลกษณะของแฟนบอลสโมสรไทยที่เพิ่ง

เกิดขึน

มาจึงยังไม่เป็ นที่รู้จักในสังคมมากนัก ดง

นนั

แล้วในส่วนนีจ

ะเป็ นการกล่าวถึงแฟนบอลไทยและ

ลกษณะทางวฒนธรรมของแฟนบอลไทยเพื่อเป็ นฐานในการท˚าความเข้าใจตอไป

แฟนบอลไทย

กระแสความนิยมในฟุตบอลสโมสรไทยที่เพิ่มขึน

อย่างก้าวกระโดดในปี 2552 ท˚าให้เกิดแฟนบอล

ไทยจ˚านวนมาก จากสถิติผ้เู ข้าชมการแข่งขน

ในฤดก

าล 255616 ผ้วิจย

ประมาณการว่าปัจจบ

นมีผ้ท

ี่เข้าชม

การแขงขนฟุตบอลไทยที่สนามเป็ นประจ˚ามากกว่า 100,000 คน พืน

ฐานส˚าคญ

ในการท˚าความเข้าใจแฟน

บอลไทยประการหนึ่งจึงอยู่ที่ว่ากลุ่มแฟนบอลเหล่านีเ้ ป็ นใคร ทงั ้ ในส่วนของ เพศ สถานะทางเศรษฐกิจ การศกษา การประกอบอาชีพ รวมถึงลกษณะการบริโภค

แฟนบอลไทยคือใคร

ปัจจบ

นเกือบทกจงหวด

ในประเทศไทยมีสโมสรฟุตบอลอย่างน้อย 1 แห่ง17 ด้วยจ˚านวนประชากรที่

มากและการกระจายตว

ดงกล่าวท˚าให้ยง

ไม่มีการศึกษาเกี่ยวกับลก

ษณะทางประชากรโดยรวมของแฟน

บอลไทยอย่างเฉพาะเจาะจงมาก่อน อย่างไรก็ดีมีงานศึกษาเชิงปริมาณบางชินที่แม้จะมุ่งศึกษาประเด็น

เฉพาะประเด็นใดประเด็นหนึ่งแต่ก็ได้มีการรวบรวมข้อมูลทว

ไปของแฟนบอลไทยในหลายพืน

ที่เอาไว้อย่

บ้าง ในส่วนนีจ้ ึงจะใช้ข้อมูลดง

กล่าวพิจารณาเทียบเคียงกับข้อมูลภาคสนามเพื่อท˚าความเข้าใจลก

ษณะ

ทางประชากรของแฟนบอลไทยโดยคร่าว

ในวิทยานิพนธ์เรื่อง “การใช้สื่อเพื่อสร้ างและธ˚ารงรักษาอต

ลกษณ์ของแฟนสโมสรฟุตบอลจง

หวด

ชลบรุ ี” กล

วิชญ์ ส˚าแดงเดช (2551) สม

ภาษณ์แฟนบอลสโมสรชลบรุ ี เอฟซีจ˚านวน 60 คน โดยเข้าถึงผ้ใู ห้

ข้อมล

ด้วยวิธีแบบ snowball technique หรือการให้ผ้ใู ห้ข้อมล

ช่วยแนะน˚าตอ

ๆกน

ไป คด

เลือกโดยมีเกณฑ์

16 ดรายละเอียดได้ที่หน้า 1-2

17 ยกเว้นจงั หวดั แมฮ่องสอนและบงึ กาฬ

จากการติดตามชมการแข่งขัน ติดตามข่าวสาร และสะสมของที่ระลึกจากสโมสร เก็บข้อมูลในช่วงเดือน ตลาคม 2551 – กมภาพนธ์ 2552 พบข้อมลทวไปของผ้ให้สมภาษณ์ดงนี ้

1. เพศ ชาย 88% หญิง 12%

2. อายุ สวนมากอยใู นชวงอายุ 31-35 ปี 25% รองลงมาอายุ 26-30 ปี 21.67%

3. การศก

ษา ส่วนมากระดบ

ปริญญาตรี 26.67% (และก˚าลงั ศก

ษาระดบ

ปริญญาตรีอีก 15%)

รองลงมาระดบปวช. 21.67%

4. อาชีพ ส่วนมากเป็ นพนักงานบริษัท 23.33% รองลงมาเป็ นนักเรียน นักศึกษา 21.67% ข้าราชการ 18.33%

การค้นคว้าอิสระเรื่อง “พฤติกรรมและปัจจัยที่มีผลต่อผู้เข้าชมการแข่งขันฟุตบอลไทยแลนด์

พรีเมียร์ลีก” ของบงกช พม

แก้ว (2552) เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถาม โดยใช้วิธีการสม

ตวอย่างแบบบงั เอิญ

(accidental sampling) จากผ้เข้าชมฟต

บอลไทยแลนด์พรีเมียร์ลีกที่สนามตา

งๆจ˚านวน 400 คน เก็บข้อมล

ในชวงเดือนกรกฎาคม – สิงหาคม 255118 พบข้อมลทวไปของผ้ต

1. เพศ ชาย 79.5% หญิง 20.5%

อบแบบสอบถามดงนี

2. อายุ สวนมากอยใู นชวงอายุ 21-30 ปี 31.7% รองลงมาอายุ 31-40 ปี 29%

3. การศกษา สวนมากระดบปริญญาตรี 42.7% รองลงมาระดบมธยมปลาย 15.7%

4. อาชีพ สวนมากเป็ นพนกงานบริษัทเอกชน 36.3% รองลงมาเป็ นนก

เรียน/นกศก

ษา 27.5%

และค้าขาย/ธุรกิจสวนตว 18.2%

5. รายได้เฉลี่ยตอเดือน ส่วนมากอยู่ในช่วง 5,001-10,000 บาท 26% รองลงมาได้ต˚่ากว่า

5,000 บาท 23.3% และ 10,001-15,000 บาท 20%

ส่วนปริญญานิพนธ์ของ กอบกาญจน์ พุทธาศรีเรื่อง “ปัจจย

ที่มีอิทธิพลตอ

ความรักและความภกดี

ต่อสโมสรฟุตบอลไทยพรีเมียร์ลีก” (2553) ใช้ วิธีการสุ่มกลุ่มตัวอย่างแบบสะดวก (convenience

sampling) โดยเก็บข้อมลจากแบบสอบถามออนไลน์ (online questionnaire) และเชื่อมโยง (link) ไว้ใน

เว็บไซต์ตา

งๆที่เกี่ยวข้องกับฟุตบอลไทยพรีเมียร์ลีก มีกลม

ตวอย่างทงั ้ หมด 385 คน19 พบข้อมูลทว

ไปของ

ผ้ต

อบแบบสอบถามดงนี ้

1. เพศ ชาย 83.6% หญิง 16.4%

18 ผ้วิจย

ไม่พบว่าในงานศึกษาดงั กล่าวมีการระบถุ ึงพืน้ ที่ที่ท˚าการเก็บข้อมล

ไว้อย่างชด

เจน แต่พบว่าในส่วนกิตติกรรมประกาศได้มีการ

กลาวขอบคณเจ้าหน้าที่ประจ˚าสนามแขง่ ขน

ของสโมสรบีอีซี เทโรศาสน, โอสถสภา เอม

-150, ทีโอที เอสซี และกลม

กองเชียร์สโมสรชลบรุ

เอฟซี และนครปฐม ยไนเต็ดที่ช่วยอ˚านวยความสะดวกในการเก็บข้อมล

ซึ่งคาดว่างานศึกษานีไ้ ด้ท˚าการเก็บข้อมล

ในวน

การแข่งขน

ของ

สโมสรเหลานี ้ (ขณะนนั ้ สโมสรบีอีซีฯ และโอสถสภาฯ มีสนามแขง่ ขน

อยท

ี่กรุงเทพฯ สวนทีโอทีฯอยท

ี่จ.นนทบรุ ี)

19 ข้อมลของงานศกึ ษานีระบวุ าผ้ต

อบแบบสอบถามอาศยั อยห

ลายภมิภาค สวนมากอยท

ี่ภาคกลาง 37.7% รองลงมาเป็ นภาคตะวน

ออก

27.5% ภาคเหนือ 15.3% ภาคตะวนออกเฉยี งเหนือ 11.7% และภาคใต้ 7.8% ตามล˚าดบ

2. อายุ สวนมากอยใู นชวง 26-30 ปี 28.3% รองลงมาอายุ 21-25 ปี 22.1%

3. การศกษา สวนมากระดบปริญญาตรี 54.3% รองลงมาระดบต˚่ากวาปริญญาตรี 37.1%

4. อาชีพ ส่วนมากเป็ นพนักงานบริษัทเอกชน/ห้างร้ าน 50.4% รองลงมาเป็ นนักเรียน/ นกศกษา 23.1% ข้าราชการ/พนกงานรัฐวิสาหกิจ 13.5%

5. รายได้เฉลี่ยตอ

เดือน ส่วนมากอยใู นช่วงมากกว่า 20,001 บาทขึน

ไป 30.9% รองลงมาได้

5,001-10,000 บาท 22.9% และ 10,001-15,000 บาท 20.3%

วิทยานิพนธ์เรื่อง “ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการซือผลิตภัณฑ์สโมสรฟุตบอลบุรีรัมย์ ยูไนเต็ด ของ

ผู้บริโภคในจังหวัดบุรีรัมย์” ของกิตติคุณ บุญเกตุ (2556) ใช้วิธีสุ่มสองขนั แบบแบ่งกลุ่ม (two-stage

cluster random sampling) สม

เลือกกลม

ตวอย่างประชากรจาก 8 อ˚าเภอในจงั หวด

บรุ ีรัมย์ ทงั ้ ที่เป็ นและ

ไมเป็ นแฟนบอลสโมสรบรุ ีรัมย์ ยไู นเตด โดยในส่วนนีจ้ ะยกมาเฉพาะส่วนที่เป็ นแฟนบอลจ˚านวน 200 คน มี

ข้อมลทวไปดงตอไปนี

1. เพศ ชาย 59% หญิง 41%

2. อายุ สวนมากอยใู นชวง 25-34 ปี 32% รองลงมาอายุ 15-24 ปี 25.5%

3. การศก 26%

ษา ส่วนมากอยใู นระดบ

ปริญญาตรี 42% รองลงมาระดบ

ปวช./ปวส./อนป

ริญญา

4. อาชีพ สวนมากคือธุรกิจสวนตว/ค้าขาย 26.5% รองลงมาเป็ นข้าราชการ/รัฐวิสาหกิจ 26% และพนกงานบริษัทเอกชน 38%

5. รายได้เฉลี่ยต่อเดือน ส่วนมากอยู่ในช่วง 10,001-30,000 บาท 46% รองลงมาไม่เกิน 10,000 บาท 32% และ 30,001 บาทขน้ ไป 22%

เมื่อพิจารณาข้อมลจากงานศกษาทงั

4 ชินนีประกอบกน

แล้วพบว่าแฟนบอลส่วนใหญ่เป็ นเพศชาย

ซึ่งนอกจากงานศก

ษาของกิตติคณ

แล้ว งานศก

ษาอีก 3 ชิน

ล้วนมีอต

ราส่วนที่คอ

นข้างใกล้เคียงกน

คือเพศ

ชายอยท่ ี่ประมาณ 80% ของแฟนบอลทง้ หมด และมีเพศหญิงประมาณ 20%

ชวงอายของแฟนบอลไทยคอ

นข้างหลากหลายช่วงวย

ตงั ้ แตวย

เด็กไปจนถึงสง

อายุ ดงั ที่จะพบจาก

สนามฟต

บอลไทยโดยทว

ไปได้ว่ามีการเข้าชมการแข่งขน

ร่วมกน

ทงั ้ ครอบครัวอยม

ากพอสมควร นอกจากนี

แล้วในชวงหลงมากนีผ้ ้วิจยพบวาเริ่มมีกลม

วยรุ่นเข้ามาชมการแขงขนฟต

บอลไทยมากขน้ เรื่อยๆ อย่างไรก็ดี

โดยรวมแล้วสวนมากแฟนบอลไทยอยใู นชวงอายประมาณ 20-40 ปี หรือในชวงวยท˚างาน

ในส่วนของระดบ

การศึกษา ส่วนมากจบการศก

ษาหรือก˚าลงศก

ษาอยู่ในระดบ

ปริญญาตรี ข้อมูล

จากงานทงั

4 ชินพบตรงกนวามากกวา

40% อยใู นระดบการศกษาดงกล่าว

อาชีพของแฟนบอลไทยสวนใหญ่เป็ นกลม

อาชีพพนกงานบริษัท นก

เรียน-นกศก

ษา และข้าราชการ

ซงกลม

อาชีพเหลานีม้ ีลก

ษณะร่วมกน

คือมีเวลาท˚างานชด

เจน ซึ่งในทางกลบ

กนก็หมายถึงการมีเวลาว่างที่

ชดเจนด้วย สอดคล้องกบชวงเวลาของการแขงขนที่สวนมากอยใู นวนเสาร์หรืออาทิตย์

ส่วนรายได้ของแฟนบอลไทยพบว่า เนื่องจากการแบงช่วงรายได้ในการส˚ารวจของงานศึกษาที่ยก

มานนั ไม่ตรงกัน ท˚าให้กลุ่มรายได้ส่วนมากยังต่างกันอยู่ แต่หากจัดกลุ่มรายได้ทงั ้ หมดเสียใหม่แล้ว จะ

พบวาข้อมลจากงานศกษาทงั

3 ชิน

(ยกเว้นของกลวิชญ์ เนื่องจากไมม

ีการส˚ารวจในส่วนรายได้) พบตรงกน

ว่าแฟนบอลไทยมากกว่า 50% มีรายได้มากกว่า 10,000 บาทต่อเดือน ซึ่งเมื่อพิจารณาประกอบกับกลุ่ม

อาชีพส่วนใหญ่ที่มีรายได้ประจ˚าเดือนอย่างสม˚่าเสมอแล้ว กล่าวได้ว่าแฟนบอลไทยส่วนใหญ่เป็ นกลมที่มี

ความมนคงทางรายได้อยพ่ อสมควร

โดยสรุปแล้วข้อมลจากงานศก

ษาทงั

4 ชิน

ดงั กล่าวชีใ้ ห้เห็นว่า แฟนบอลไทยส่วนใหญ่เป็ นเพศชาย

วยท˚างาน ระดบการศกษาปริญญาตรี มีอาชีพประจ˚าและมีความมนคงทางรายได้พอสมควร

ต้นทนของการเป็นแฟนบอล

แม้วาฟต

บอลมกจะถกกล่าวถึงกน

ในแง่ของการเป็ นกีฬาของมวลชน โดยเฉพาะชนชนั

แรงงาน แต

ในปัจจบ

นมมมองที่วาฟต

บอลเป็ นกีฬาของชนชนั

แรงงานนนั

ก็ก˚าลงั ถก

ท้าทายด้วยการกลายเป็ นธุรกิจของ

ฟุตบอล (โดยเฉพาะฟุตบอลสโมสรในยุโรป) ซึ่งท˚าให้ค่าบต

รเข้าชมการแข่งขน

รวมถึงสินค้าที่เกี่ยวข้อง

สงขึน

เรื่อยๆจนเกินกว่าก˚าลง

ซือ้ ของชนชนั

แรงงาน พร้อมๆกน

นนั

ฟุตบอลก็ได้รับความนิยมจนเป็ นที่สนใจ

จากชนชนั

กลางมากขึน

กระทงั่ อาจกล่าวได้ว่า ในปัจจบ

นนีก้ ˚าลงั ซือ้ หลก

ของธุรกิจฟุตบอลอยท

ี่กลม

ชนชนั

กลาง (Lee 1998: 32-49)

กรณีของฟุตบอลสโมสรไทยก็ดูจะเป็ นไปในทางเดียวกัน การเปลี่ยนรูปแบบการด˚าเนินงานให้

เป็ นไปเพื่อธุรกิจมากขึน

ท˚าให้สโมสรฟุตบอลจ˚าเป็ นต้องให้ความส˚าคญ

กับการหารายได้ ค่าใช้จ่ายในการ

เข้าชมการแข่งขน

รวมไปถึงค่าใช้จ่ายอื่นๆที่เกี่ยวข้องจึงถีบตว

สูงขึน

และเรียกร้ องศก

ยภาพในการจบ

จ่าย

จากผู้บริโภค ข้อมูลจากการศึกษากลุ่มแฟนบอลชลบุรีฯของ กุลวิชญ์ ส˚าแดงเดช (2551: 57) ชีใ้ ห้เห็นว่า

แฟนบอลชลบุรีฯนนั

“มีการงาน การเงินมน

คง สะท้อนว่าการเชียร์ทีมชลบุรีนนั

นอกจากเรื่องรักบ้านเกิด

แล้ว ก็มีเรื่องของเงินด้วย” และงานศก

ษากลม

แฟนเมืองทองฯของ สายชล ปัญญชิต (2553: 61) ก็ยงั ชีอ้ ีก

ว่ากลม

ตวอย่างแฟนเมืองทองฯที่เขาศก

ษานนั

“ส่วนใหญ่มีฐานะทางเศรษฐกิจคอ

นข้างดี” อย่างไรก็ดี ใน

ภาวะที่ข้อถกเถียงเกี่ยวกบการจด

จ˚าแนกกลม

คนออกเป็ นชนชนั ดจ

ะไม่สามารถหาข้อสรุปได้โดยง่าย ผู้วิจย

ไมไ่ ด้มงุ ที่จะเสนอวาแฟนบอลไทยเป็ นชนชน้ กลางไปเสียทง้ หมด แตจ การบริโภคเป็ นหลกั

ะท˚าความเข้าใจแฟนบอลไทยผ่านวิถี

ในช่วงฤดก

าลแข่งขน

2556 บต

รเข้าชมฟุตบอลไทย มีราคาเฉลี่ยประมาณ 50-150 บาท20 และมี

แฟนบอลบางส่วนที่ซือ้ ตวปี ของสโมสรที่ราคาประมาณ 1,000-3,000 บาท โดยเฉลี่ยแล้วในการชมการ

แขงขนแตละครัง

นบรวมทงั ้ คาบต

ร คา

เดินทาง คา

อาหารและเครื่องดื่มตา

งๆจะคิดเป็ นคา

ใช้จ่ายประมาณ

20 ระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีกราคาประมาณ 100-200 บาท ระดบ

ดิวิชน

1 ประมาณ 80-150 บาท และระดบ

ดิวิชน

2 ประมาณ 50-80 บาท

400-500 บาทตอ

คน (ยิ่งหากเป็ นการแข่งขน

นดเยือนที่ไกลออกไปก็จะยิ่งมีค่าใช้จ่ายในการเดินทางที่มาก

ขน้ ไปอีก) ยงไมรวมคาใช้จายเกี่ยวกบของที่ระลก ซงในการเข้าชมการแขงขนแตละครงั แฟนบอลสโมสรไทย

ส่วนมากจะใส่เสือ้ แข่งของสโมสร ราคาเสือ้ แข่งโดยเฉลี่ยอยที่ประมาณ 500-1,000 บาท หรือหากต้องการ

เสือ

แข่งที่มีป้ ายสัญลักษณ์รวมไปถึงหมายเลข-ชื่อเพิ่ม ก็จะมีราคาสูงขึน

ไปอีกประมาณ 100-200 บาท

และอาจรวมถึงผ้าพน

คอซึ่งเป็ นสินค้าที่ได้รับความนิยมในกลม

แฟนบอลไทยจ˚านวนมากอีกในราคาผืนละ

ประมาณ 150-350 บาท การเป็ นแฟนบอลจงมีคาใช้จายอยมากพอสมควร

ไมเพียงแตเรื่องของคาใช้จายเทานนั

การติดตามชมฟุตบอลซึ่งมก

จะแข่งขนกน

ในวน

สดสัปดาห์ยง

ต้องการเวลาว่างที่ค่อนข้างแน่นอน โดยทว

ไปฟุตบอลสโมสรไทยจะแข่งขน

กนในช่วงเย็นของวน

แต่แฟน

บอลก็ไมไ่ ด้ใช้เวลาเฉพาะประมาณสองชว

โมงของการแข่งขน

เท่านนั

อย่างน้อยๆพวกเขาจะใช้เวลาในช่วง

ครึ่งวันบ่ายไปจนถึงดึก บางคนอาจจะใช้เวลาเตรียมตัวตงั ้ แต่เช้า หรือหากมีการแข่งขันในวันท˚างาน

ระหวางสปดาห์แฟนบอลหลายคนที่ท˚างานประจ˚ามกจะต้องลางานอยางน้อยๆครึ่งวน ต้องการต้นทนทง้ ในเรื่องของคาใช้จาย รวมไปถึงเวลาว่างที่แน่นอน ซึ่งสอดคล้องกบั ลก ที่กลาวถึงในสวนก่อนหน้านี ้

การเป็ นแฟนบอลจึง ษณะทางประชากร

นอกจากนีแ้ ล้วที่ตงั ้ ของสนามแข่งขน

ยังส่งผลต่อกลุ่มประชากรแฟนบอลอยด

้วย เนื่องจากสนาม

ฟตบอลไทยสวนมากมกจะตง้ อยบรเวณเขตเทศบาลหรืิ อในอ˚าเภอเมือง จากเงื่อนไขเรื่องระยะทางดงั กล่าว

ท˚าให้แฟนบอลไทยสวนมากมกจะมีภมิล˚าเนาอยใู นเขตเมืองของแตละจงหวด

จากลก

ษณะการบริโภคดงั ที่กล่าวมา จะเห็นได้ว่าการเป็ นแฟนบอลนนั

ต้องการต้นทน

อยใู นระดบ

หนง

ทง้ ศกยภาพในการจบ

จ่ายที่เป็ นตว

เงินและเวลา ซึ่งสอดคล้องกบ

ลกษณะทางประชากรของแฟนบอล

ไทยดงที่กลาวไปแล้ว ดงนน้ ผ้วิจย

จะเสนอในส่วนเริ่มต้นนีไ้ ว้ว่า การบริโภคของแฟนบอลไทยนนั

เป็ นวิถีการ

บริโภคแบบชนชน้ กลาง เพื่อเป็ นฐานในการท˚าความเข้าใจวฒนธรรมแฟนบอลไทยในสวนตอๆไป

วัฒนธรรมแฟนบอลไทย

ความเปลี่ยนแปลงที่ส˚าคญ

อนเป็ นผลมาจากกระแสความนิยมในฟุตบอลสโมสรไทยคือการเกิด

ขึนมาของแฟนบอลจ˚านวนมากที่ติดตามชมการแข่งขันอย่างเหนียวแน่นและต่อเนื่องยาวนาน Henry

Jenkins (1992) ศก

ษาลก

ษณะของแฟนซีรี่ย์โทรทศ

น์และชีใ้ ห้เห็นว่าแฟนซีรี่ย์โทรทศ

น์นนั

ไม่ได้แคต

ิดตาม

ชมและคลงไคล้ซีรี่ย์เทานนั

แตในอีกแง่หนงพวกเขามีการสื่อสารและท˚ากิจกรรมร่วมกน

เป็ นจ˚านวนมาก ซึ่ง

กิจกรรมตา

งๆที่ไม่ได้จ˚ากด

อยแคห

น้าจอโทรทศ

น์เหล่านีท้ ˚าให้พวกเขารวมตวกน

ได้ เป็ น “ชม

ชนแฟน” (fan

community) อน

เป็ นศน

ย์กลางในการท˚ากิจกรรมร่วมกน

ของแฟนซีรี่ย์โทรทศ

น์กลม

ตางๆ ซึ่งในแฟนบอล

ไทยเองก็เชนกน

กระแสความนิยมที่เพิ่มขึน

และจ˚านวนแฟนบอลที่มากขึน

ท˚าให้เกิดลก

ษณะที่ส˚าคญ

หลาย

ประการ ทงั ้ การรวมตว

กันเป็ นกลุ่มแฟนบอล/แฟนคลบ

การติดต่อสื่อสารระหว่างแฟนบอล และการสร้ าง

กิจกรรมตางๆที่เป็ นสวนขยายของการชมฟต

บอล โดยมีพืนฐานส˚าคญอยท่

ี่การเกิดขึนมาของชมชนแฟน

กลมุ แฟนบอล/แฟนคลบั

ลกษณะที่โดดเด่นของวฒ

นธรรมแฟนบอลไทยปัจจุบน

คือการเกิดขึน

มาของกลุ่มแฟนบอล/แฟน

คลบที่รวมตวกนเป็ นกลม

ก้อนชด

เจน งานศก

ษาเรื่อง “ฟุตบอลแฟนคลบ

ในสงั คมไทยสมย

ใหม่: ศก

ษากรณี

สโมสรเมืองทองหนองจอก ยไู นเต็ด” ของสายชล ปัญญชิต (2553) ศก

ษากลม

แฟนคลบ

ของสโมสรเอสซีจี

เมืองทอง ยูไนเต็ดที่ชื่อว่า “อุลตร้ าเมืองทอง” และชีใ้ ห้เห็นถึงการเกิดขึน

มาของกลุ่มแฟนคลบ

โดยมีที่มา

จากการรวมตวกนของแฟนบอลจนกลายเป็ นเครือขายขนาดใหญ่ที่ท˚ากิจกรรมร่วมกนอย่างสม˚่าเสมอ ในแง่

เดียวกน

งานศึกษาเรื่อง “แฟนบอล: ปฏิบต

ิการทางวฒ

นธรรมของแฟนบอลไทย” ของอาจินต์ ทองอยคง

(2555) ก็แสดงให้เห็นถึงการรวมตว แฟน

กันได้ของแฟนบอลกลม

ต่างๆในหลายสโมสรที่มีลก

ษณะเป็ นชุมชน

กลม

แฟนบอล/แฟนคลบ

คือการรวมตว

ของแฟนบอลของสโมสรตา

งๆ โดยส่วนมากแล้วกลม

แฟน

บอลนีจ้ ะเป็ นการรวมตว

และด˚าเนินงานกน

เองในกลม

แฟนบอลโดยไม่มีส่วนข้องเกี่ยวโดยตรงกบ

สโมสร21

ปัจจุบนนีเ้ กือบทุกสโมสรล้วนแต่มีกลุ่มแฟนบอลในลักษณะนี ้ และหลายสโมสรก็มีแฟนบอลหลายกลุ่ม

แฟนบอลแตละกลม

จะมีชื่อกลม่

สญลกษณ์ประจ˚ากลม่

มีที่นงประจ˚าบนอฒ

จนทร์ มีเพลงเชียร์ประจ˚ากลม

มีการจัดหางบประมาณในการจดกิจกรรมของกลุ่ม มีการแบ่งหน้าที่รับผิดชอบภายในกลุ่ม หรือกระทั่ง

โครงสร้างการบริหารงานภายในกลม

ที่ชด

เจน

กลม

แฟนบอลไทยที่มีการรวมตวกนอยางชด

เจนเป็ นกลม

แรกคือกลม่

“เชียร์ไทย” ซึ่งก่อตงั ้ มาตงั ้ แต

ปี พ.ศ. 2544 เพื่อร่วมกันเชียร์ทีมชาติไทย พืน

ที่ในการสื่อสารหลก

ของเชียร์ไทยคือทางอินเทอร์เน็ต โดย

พวกเขาจะรวมตว

กันเมื่อมีการแข่งขน

ของทีมชาติไทยและในเวลาอื่นๆก็มก

จะมีกิจกรรมอื่นๆร่วมกันเป็ น

ประจ˚า ปัจจบ

นเชียร์ไทยเป็ นกลุ่มแฟนบอลกลุ่มหลก

ของทีมชาติไทย นอกจากนีแ้ ล้วสมาชิกรุ่นแรกๆของ

เชียร์ไทยก็ได้กระจายกนไปมีบทบาทส˚าคญในกลมแฟนบอลของสโมสรตางๆหลายกลม่

แม้กลม

แฟนบอลไทยกลม

แรกอย่างเชียร์ไทยจะถือก˚าเนิดมาตงั ้ แต่ พ.ศ. 2544 แตห

ลงั จากนนั

ก็มี

กลุ่มแฟนบอลไทยเกิดขึนมาอีกไม่มาก เท่าที่มีเช่นกลุ่ม “หมาเห่าใบตองแห้ง” กลุ่มแฟนบอลสโมสร

เชียงใหมฯ

ซงก่อตงั ้ ประมาณปี 2546 รวมถึงกลม่

“บางกอก บราโว่” แฟนบอลสโมสร บางกอก บราโว่ เอฟ

ซีที่ก่อตงั ้ ในประมาณปี 2547 โดยสมาชิกส่วนใหญ่มาจากกลุ่มเชียร์ไทย จนกระทั่งในช่วงที่กระแสความ

นิยมในฟต

บอลไทยเตบโตขน้ มาในชวงปี 2552 ก็ได้เกิดกลม

แฟนบอลไทยจ˚านวนมากขน้ มา

กลม

แฟนบอลไทยที่เป็ นรู้จก

มากที่สด

กลม

หนึ่งคือ “อล

ตร้าเมืองทอง” แฟนสโมสรเมืองทองฯ กลม

อลตร้าเมืองทองก่อตงั ้ ขึน

เมื่อปลายปี พ.ศ. 2551 โดยมีสมาชิกรุ่นบก

เบิกเพียงแค่ 7 คน แต่ก็ค่อยๆเพิ่ม

จ˚านวนขึน

เรื่อยๆ ปัจจุบน

กลุ่มอุลตร้ าเมืองทองมีที่นง

ประจ˚าอยท

ี่อฒ

จนทร์ฝั่งทิศใต้ของสนามเอสซีจี สเต

21 เว้นแต่บางสโมสรเช่น บรุ ีรัมย์ ยูไนเต็ด ที่ผ้บ โดยตรง

ริหารหรือผ้ท

ี่มีความสม

พนธ์ใกล้ชิดกบ

ผ้บ

ริหารสโมสรมีบทบาท ส˚าคญ

ในกลม

แฟนบอล

เดียม โดยสโมสรเปลี่ยนชื่ออฒจนทร์ฝั่งนีเ้ ป็ น “ยามาฮ่า อุลตร้ าสแตนด์” ตามชื่อกลุ่ม ซึ่งอัฒจันทร์ฝั่งนี

มกจะมีผ้เข้าชมเตมความจท

ี่ประมาณ 2,500 คนเสมอ นอกจากการเข้าชมการแข่งขน

ฟุตบอลแล้วพวกเขา

ยงท˚ากิจกรรมอื่นๆร่วมกน

เป็ นประจ˚า กลม

อลตร้าเมืองทองมีสโลแกนกลมวา

“อารยชน คนเมืองทอง” ซึ่งจะ

ปรากฏผานการแสดงออกในสนามที่เน้นความสภ

าพและเป็ นมิตร นอกจากนีแ้ ล้วอล

ตร้าเมืองทองยงั นบ

ว่า

เป็ นกลุ่มแฟนบอลที่มีการจด

โครงสร้ างการบริหารภายในกลม

อย่างเป็ นระบบ มีการก˚าหนดประธานกลุ่ม

รองประธาน มีทีมงานผ้รู ับผิดชอบหน้าที่ตา

งๆอย่างชด

เจน มีการประชม

ก˚าหนดแนวทางและกิจกรรมของ

กลม

อยางสม˚่าเสมอ นอกจากนีแล้วแฟนบอลสโมสรเมืองทองฯ ก็ไม่ได้มีเฉพาะกลม

อลตร้าเมืองทอง แตยง

มีกลม

อื่นๆอีก เช่นกลม

“N-Zone” ซึ่งเริ่มก่อตงั ้ ในช่วงครึ่งหลง

ของปี พ.ศ. 2552 โดยมีที่นง

ประจ˚าอยทาง

ทิศเหนือของสนาม

ขณะที่สโมสรชลบรุ ี เอฟซีมีแฟนบอลกลม

“The Sh@rk Power” ที่ก่อตงั ้ ในช่วงปี พ.ศ. 2553 และ

แฟนบอลกลุ่ม “ฉลามกรุง” โดยกลุ่มฉลามกรุงเป็ นการรวมตว

ของแฟนบอลสโมสรชลบุรีฯที่อาศย

อยู่ใน

จงหวด

อื่นๆ โดยเฉพาะบริเวณกรุงเทพฯและปริมณฑล ซึ่งสมาชิกกลุ่มฉลามกรุงจะมีการรวมตว

กันเช่า

เหมารถต้ไู ปชมการแข่งขน

ที่จงั หวด

ชลบรุ ีเป็ นประจ˚าทก

ครัง

ขณะที่สมาชิกกลม

The Sh@rk Power ส่วน

ใหญ่อาศยอยใู นจงหวดชลบรุ

ไมใชเ่ ฉพาะสโมสรชื่อดง

อย่างเมืองทองฯหรือชลบรุ ีฯเท่านนั

ที่มีกลม

แฟนบอลเป็ นกลม

ก้อนชด

เจน

แตเ่ กือบทก

สโมสรล้วนแต่มีการก่อตงั ้ กลม

แฟนบอลขึน

มาเช่นกัน ทงั ้ ในระดบ

ดิวิชน

1 หรือดิวิชน

2 เช่น

กลุ่ม “ช้างขาวพาวเวอร์” แฟนสโมสรตราด เอฟซี หรือกลุ่ม “ขุนพลนเรศวร” แฟนสโมสรพิษณุโลก ทีเอ สวาย เอฟซี

ในช่วง 1-2 ปี มานีล้ ก

ษณะของกลุ่มแฟนบอลไทยเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงไปเป็ นลก

ษณะเดียวกับ

แฟนบอลในตา

งประเทศมากขึน

โดยเริ่มปรากฏกลม

แฟนบอลที่เรียกตว

เองว่า “อล

ตรัส” (ultras) มากขึน

เช่นกลม CURVA SUD PYRO แฟนสโมสรเมืองทองฯ, Ultras Blood101 แฟนสโมสร ร้อยเอ็ด ยไู นเต็ด,

Ultras Kolek Mania แฟนสโมสรนรา ยไู นเต็ด, รวมถึงกลม

Ultras Thailand ที่เป็ นการรวมตว

ของอล

ตรัส

จากสโมสรตา

งๆเพื่อเชียร์ทีมชาติไทยในลก

ษณะเดียวกับกลม

เชียร์ไทยของแฟนบอลยุคก่อนหน้า อล

ตรัส

เป็ นชื่อเรียกกลุ่มแฟนบอลที่เป็ นลักษณะเด่นของประเทศแถบยุโรปใต้โดยเฉพาะอิตาลี อุลตรัสมักจะ

ประดบอัฒจันทร์ด้วยป้ ายและธงที่แสดงอัตลักษณ์ของกลุ่ม มีผู้น˚าร้ องเพลงเชียร์ด้วยเครื่องขยายเสียง

ขนาดเล็ก และนิยมจุดพลไุ ฟหรือพลควน

ตามสีประจ˚าสโมสร (Giulianotti 1999: 54-56) แม้ภาพลก

ษณ์

ของอุลตรัสในต่างประเทศมกจะถูกน˚าเสนอผ่านสื่อในแง่ลบว่าเป็ นแฟนบอลที่ก่อความรุนแรง แต่ส˚าหรับ

กลุ่มแฟนบอลไทยที่เรียกตว

เองว่าอุลตรัสนนั

ยังไม่พบว่ามีลักษณะดง

กล่าว นอกจากการจุดพลุไฟและ

อปกรณ์เชียร์อื่นๆแล้ว กลม

อลตรัสของแฟนบอลไทยยงมีลกษณะที่ไมต

างจากแฟนบอลกลม่

อื่นๆมากนก

นอกจากการแข่งขน

ในสนามฟุตบอลที่มีเป็ นประจ˚าทกสป

ดาห์แล้ว กลม

แฟน/แฟนคลบ

เหล่านีค้ ือ

ชมชนแฟนอนเป็ นศนย์กลางที่ยด

โยงแฟนบอลแตละคนเข้าด้วยกน

ทงั ้ การร้องเพลงเชียร์ร่วมกน

ในสนาม ที่

แฟนบอลแตละกลม

จะมีเพลงเฉพาะของกลุ่มตนเอง การท˚ากิจกรรมร่วมกนทง้ ในวน

ที่มีหรือไม่มีการแข่งขน

ไปจนถึงการติดตอ

สื่อสารทางอินเทอร์เน็ตที่แตละกลม

จะมีพืนที่เฉพาะของตนเอง

กิจกรรมของแฟนบอล

ส˚าหรับแฟนบอลไทยแล้ว กิจกรรมที่พวกเขาท˚าไม่ใช่แค่การไปชมการแข่งขันที่สนามเท่านนั แต

พวกเขายง

มีกิจกรรมอื่นๆที่ท˚าร่วมกน

อีกจ˚านวนมาก ทงั ้ ในวน

ที่มีการแข่งขน

ไปจนถึงวน

ที่ไม่มีการแข่งขน

งานศก

ษาของสายชล (2553) และอาจินต์ (2555) ชีใ้ ห้เห็นถึงบทบาทของกลม

แฟนบอล/แฟนคลบ

ที่ช่วย

สร้ างกิจกรรมนอกสนามของแฟนบอลและในอีกด้านหนึ่งกิจกรรมต่างๆที่แฟนบอลท˚าร่วมกันก็ยิ่งช่วยให้

พวกเขารวมตวกนเป็ นกลมกอนไดอยา้้ งเหนยวแนี ่นขนึ

โดยปกติแล้วการแข่งขันฟุตบอลสโมสรไทยจะเริ่มแข่งประมาณ 18.00 น.และสินสุดประมาณ

20.00 น. แตแ

ฟนบอลส่วนมากจะมาที่สนามก่อนเริ่มการแข่งขน

ประมาณ 1-2 ชว

โมง และใช้เวลาร่วมกน

ตอหลงจบการแขงขนไปอีกระยะหนง

กิจกรรมที่แฟนบอลท˚าร่วมกน

ในวน

แข่งขน

จึงไม่ใช่แคก

ารชมฟุตบอล

แต่ยง

รวมไปถึงการสง

สรรค์ดื่มกินร่วมกัน การพบปะพูดคย

การร้ องเพลงเชียร์ หรือกระทง

การติดตงั ้ และ

จดเก็บอปกรณ์เชียร์บนอฒจนทร์ ครึ่งหนงของการแขงขนฟต

บอลในระบบลีกคือการแข่งขน

ในสนามของฝ่ ายตรงข้าม การแข่งขนใน

ลกษณะนีเรียกวา

“นด

เยือน” ส่วนใหญ่แล้วสนามแข่งขน

ของแตล

ะสโมสรจะกระจายกน

ไปในจงั หวด

ตางๆ

การชมการแขงขนนด

เยือนของแฟนบอลจงมกจะเป็ นการเดนทางไกลข้ามจงั หวด

ทงั ้ ในรูปของรถบส

บริการ

ของสโมสรและการเดินทางไปกันเองโดยแฟนบอล ระหว่างเดินทางมักจะมีการแวะพักท่องเที่ยวตาม

สถานที่ทอ

งเที่ยวในจงั หวด

ปลายทางหรือบางกรณีอาจมีการนอนพก

ค้างคืน การเดินทางไปชมการแข่งขน

นดเยือนจงเสมือนการเดนทางท่องเที่ยวร่วมกนของแฟนบอล ช่วงเวลาระหว่างเดินทาง การท่องเที่ยว และ

รอชมการแขงขน ทง้ หมดนเี ป็ นเวลายาวนานทแฟี่ นบอลใช้รวมกน่

นอกจากวน

ที่มีการแข่งขน

แล้ว แฟนบอลกลุ่มต่างๆยง

มีการนด

หมายท˚ากิจกรรมร่วมกันเสมอ ทงั

กิจกรรมที่ท˚าเป็ นประจ˚าเช่นการเล่นฟุตบอลและกีฬาต่างๆร่วมกัน การไปชมการฝึ กซ้อมของนักฟุตบอล

การพบปะสง

สรรค์ ไปจนถึงการรวมกลม

ท˚ากิจกรรมตามความสนใจของแตล

ะกลุ่ม กิจกรรมที่ท˚าเป็ นครัง

คราวเชน

การนด

หมายผลิตอปกรณ์เชียร์ ดและรักษาและซอ

มแซมอป

กรณ์เชียร์ ซ้อมร้องเพลงเชียร์ รวมไป

ถึงกิจกรรมประจ˚าปี เชนการจด

กิจกรรมการกศ

ล การเลนกีฬาประจ˚าปี หรือการออกคายพกแรม

อินเทอร์เน็ต: เครื่องมือสื่อสารหลกของแฟนบอลไทย22

การสื่อสารระหว่างแฟนด้วยกันเป็ นปัจจัยส˚าคญในวัฒนธรรมแฟน ในยุคที่อินเทอร์เน็ตยังไม

แพร่หลาย แฟนกลม

ตางๆมกจะสื่อสารกน

ผานแฟนซีน (fanzine)23 และจดหมายเวียนด้วยบริการไปรษณีย์

เป็ นหลก

และมีการนด

พบท˚ากิจกรรมร่วมกน

เป็ นระยะ (Jenkins 1992: 158-162) แตเ่ มื่ออินเทอร์เน็ตเริ่ม

แพร่หลายและเข้าถึงได้มากขึน

แล้ว อินเทอร์เน็ตก็ได้กลายมาเป็ นช่องทางการสื่อสารที่ส˚าคญ

(Jenkins

2006) ในสง

คมไทยเองก็เช่นกัน วฒ

นธรรมแฟนรูปแบบต่างๆล้วนแต่ใช้อินเทอร์เน็ตเป็ นเครื่องมือสื่อสาร

หลก

ทง้ แฟนเพลง (สปรีดา 2549) แฟนบอลตางประเทศ (ณฐสพ

งษ์ 2548) และรวมถึงแฟนบอลไทยด้วย

ตง้ แตช

วงที่ความนิยมในฟต

บอลไทยก˚าลงเริ่มก่อตว

ข่าวสารเกี่ยวกบ

ฟุตบอลไทยยงั ไม่ถก

น˚าเสนอ

ทางสื่อหลักมากนัก แฟนบอลไทยมักจะติดตามข่าวทางเว็บไซต์กีฬาต่างๆ รวมไปถึงกระดานสนทนา

เกี่ยวกบฟต

บอลไทยที่แฟนบอลสโมสรตา

งๆน˚าข่าวสารมาเผยแพร่แลกเปลี่ยนกน

เว็บไซต์กระดานสนทนา

ที่ได้รับความนิยมในกลุ่มแฟนบอลไทยมาจนถึงปัจจุบนคือ “ไทยแลนด์สู้สู้” (xxx.xxxxxxxxxxxx.xxx)

และห้องสนทนาศภชลาศยในเว็บไซต์พนทิป (xxx.xxxxxx.xxx)

ในชวงที่ฟต

บอลสโมสรไทยได้รับความนิยมมากขนึ

สโมสรตา

งๆล้วนแตม

ีกระดานสนทนาออนไลน์

เป็ นของตนเอง โดยแฟนบอลจะใช้เป็ นพืนที่ส˚าหรับแลกเปลี่ยนข่าวสาร แลกเปลี่ยนความคิดเห็น และนด

หมายท˚ากิจกรรมต่างๆ จนกระทง

ปัจจุบน

ที่เว็บไซต์เครือข่ายสง

คมเฟซบุ๊ก (xxx.xxxxxxxx.xxx) ได้รับ

ความนิยมขึนมา กระดานสนทนาของแต่ละสโมสรก็ได้รับความนิยมน้อยลง และเปลี่ยนมาใช้งานใน

ลกษณะ “เพจ” (page) และ “กลม

” (group) ของเฟซบ๊ก

มากขึน

ทงั ้ ที่ด˚าเนินงานโดยเจ้าหน้าที่ของสโมสร

อยางเป็ นทางการและที่แฟนบอลสร้างกนเอง

นอกจากเป็ นช่องทางสื่อสารระหว่างแฟนบอลแล้ว อินเทอร์เน็ตยง

เป็ นแหล่งข้อมูลข่าวสารส˚าคญ

ทงั ้ การติดตามข่าวสารฟุตบอลไทยรวมถึงการรับเอาวฒนธรรมแฟนบอลจากต่างประเทศเข้ามาด้วย ทงั

เพลงเชียร์ ที่ดัดแปลงมาจากเพลงเชียร์ ของแฟนบอลต่างชาติโดยมีเว็บไซต์ วิดีโออย่างยูทูบ

(xxx.xxxxxxx.xxx) เป็ นชองทางส˚าคญ

บทบาทส˚าคญของอินเทอร์เน็ตคือการช่วยท˚าให้แฟนบอลสามารถสื่อสารกนได้ง่ายและรวดเร็วขึน

ลดข้อจ˚ากด

เรื่องระยะทางและเวลา โดยเฉพาะเมื่ออินเทอร์เน็ตแพร่หลายและเข้าถึงได้ง่ายขึน

แฟนบอลจึง

สามารถที่จะมีส่วนร่วมในชม

ชนแฟนได้แทบจะทุกพืน

ที่และเวลา หรือกล่าวในอีกรูปแบบหนึ่งคือท˚าหน้าที่

เป็ นชมชนแฟนออนไลน์ ซงเป็ นอีกพืนที่หนงในการสร้างและธ˚ารงรักษาความสมพนธ์ในชมชนแฟน

22 ดูรายละเอียดของประเด็นนีไ้ ด้ที่ “บทบาทของอินเทอร์เน็ตในวฒ (อาจินต์ 2556: 172-197)

นธรรมแฟน: กรณีศึกษาการเติบโตของวฒ

นธรรมแฟนบอลไทย”

23 แฟนซีนคือนิตยสารที่จดั ท˚าและเผยแพร่กน

เองในกลม

แฟน โดยเนือหาจะเกี่ยวข้องกบ

สิ่งที่พวกเขาชื่นชอบร่วมกน

แฟนซีนส่วนใหญ่จะ

มีพืน้ ที่ส˚าหรับแฟนสง่ จดหมายมาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกนั

แฟนบอลไทย: กิจกรรมทางสังคมและชุมชนในรูปแบบใหม่

หลายสิบปี มานีฟุตบอลเป็ นกีฬาที่ได้รับความนิยมเป็ นอย่างมากในสงั คมไทย ทงั ้ การเล่นและการ

ตดตามชม แตค

วามนิยมในการติดตามชมส่วนมากจะเป็ นความนิยมในการติดตามชมการแข่งขน

ฟุตบอล

ตางประเทศ โดยเฉพาะการชมผ่านการถ่ายทอดทางโทรทศน์ (เนตรนภา 2544) กระทงั่ ในช่วงหลายปี หลง

มานีเ้ องที่ความนิยมในฟุตบอลไทยเพิ่มขึน

มาอย่างรวดเร็ว ความแตกต่างที่ส˚าคญ

ระหว่างการติดตามชม

ฟตบอลตางประเทศทางโทรทศ

น์กบการชมการแขงขนฟต

บอลไทยที่สนามคือ การชมทางโทรทศ

น์นนั มกจะ

เป็ นกิจกรรมที่กระท˚าอย่างเป็ นส่วนตัว ขณะที่การชมฟุตบอลไทยที่สนามนันมีลักษณะเป็ นกิจกรรม

รวมกลม

ดงั ที่จะเห็นได้ว่าแฟนบอลไทยมก

จะมีการรวมตวกน

เป็ นกลม

แฟนหรือชุมชนแฟนและมีกิจกรรม

จ˚านวนมากร่วมกนทง้ ในวนที่มีการแขงขนและไมมีการแขงขน

แฟนบอลไทยมกจะนิยามความสมพนธ์ภายในกลมวาเป็ น “ครอบครัว” กิจกรรมจ˚านวนมากที่แฟน

บอลไทยท˚าร่วมกันทงั ้ ในวันที่มีการแข่งขน

และไม่มีการแข่งขันรวมไปถึงการปฏิสม

พนธ์ทางอินเทอร์เน็ต

แสดงให้ เห็นว่า นอกจากการชมการแข่งขันแล้วมิติที่ส˚าคัญอีกอันหนึ่ง ของการเป็ นแฟนบอลคือ ความสมพนธ์ภายในชมชนแฟน

แฟนบอลไทยซึ่งส่วนใหญ่เป็ นเพศชาย ท˚างานประจ˚า จบการศึกษาระดบปริญญาตรี และอยู่ใน

เขตเมืองนนั

ทงั ้ การท˚างานประจ˚าที่หน้าที่การงานแยกขาดออกจากชีวิตประจ˚าวน

การผ่านการศึกษาใน

ระบบมาตรฐานที่บมเพาะวิธีคด

แบบสมยใหม่ การอยใู นสงคมเมือง รวมถึงการมีวิถีบริโภคแบบชนชนั

กลาง

ลกษณะเหลานีแสดงให้เห็นวาแฟนบอลไทยสวนมากคือคนที่อยใู นวิถีชีวิตแบบสมยใหม

Garry Crawford (2004: 62) เสนอว่า สง

คมสมย

ใหม่ที่ความสม

พนธ์ระหว่างผ้ค

นในชม

ชนเชิง

จารีตถกลดความส˚าคญ

ลงไปนนั

ชมชนแฟนกีฬาได้ท˚าหน้าที่เป็ น “เผ่าใหม่” (neo-tribe) ที่แฟนกีฬาเข้าไป

มีสวนร่วมและสร้างความสม

พนธ์ตอกน

เพื่อชดเชยสิ่งที่ขาดหาย ในแง่นี ้การเกิดขึน

มาของชม

ชนแฟนบอล

ไทยจึงสะท้อนภาวะโหยหาความสม

พนธ์ระหว่างกันของผู้คนในสง

คมไทย และความสม

พันธ์ในรูปของ

ชุมชนแฟนหรือที่แฟนบอลไทยมก

จะนิยามความสม

พันธ์ว่าเป็ น “ครอบครัว” จึงท˚าหน้าที่เป็ นชุมชนใน

รูปแบบใหมท

ี่แฟนบอลไทยให้ความส˚าคญ

มาก ดงั นนั

แล้วผ้วิจย

จึงจะเสนอว่า นอกจากการมองว่าการเป็ น

แฟนบอลคือการติดตามการชมการแข่งขันฟุตบอลอย่างต่อเนื่องแล้ว ยังควรที่จะพิจารณาการเป็ นแฟน บอลในฐานะกิจกรรมทางสงคมรูปแบบหนงด้วย

บทที่ 3 แอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทย

แม้กีฬามก

จะถก

กล่าวถึงในแง่ของกิจกรรมส่งเสริมสข

ภาพ ขณะที่แอลกอฮอล์ถก

กล่าวถึงว่าเป็ น

สิ่งที่ท˚าลายสุขภาพ แต่กีฬาและแอลกอฮอล์กลับมีความเกี่ยวพันกันมาตลอด ทัง้ ที่อุตสาหกรรม

แอลกอฮอล์เป็ นผ้สนบ

สนน

รายใหญ่ให้กบ

กิจกรรมกีฬา (Collins and Vamplew 2002) ส่วนผ้ช

มก็มีการ

บริโภคแอลกอฮอล์เป็ นจ˚านวนมาก หรือกระทั่งนักกีฬาก็มีหลายกิจกรรมที่มีแอลกอฮอล์มาเกี่ยวข้อง

(Dunning and Waddington 2003: 351-368) ความสม ควรถกพิจารณาจากหลายมิติ

พนธ์ระหว่างแอลกอฮอล์กับกีฬาในมิติตา

งๆจึง

เพื่อที่จะท˚าความเข้าใจการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทย ในสวนนีจะกลาวถึงความสมพนธ์

ระหว่างอุตสาหกรรมแอลกอฮอล์กับธุรกิจฟุตบอลไทย, สถานการณ์การจ˚าหน่ายแอลกอฮอล์ที่สนาม

ฟตบอลไทย, การบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทย, และบทบาทของแอลกอฮอล์ในวฒนธรรมแฟนบอล

ไทย

อุตสาหกรรมแอลกอฮอล์กับธุรกิจฟุตบอลไทย

“คณจะไปหา้ มเขาไดย

งั ไง เจ้าของเบียร์เป็นสปอนเซอร์

เขา (สโมสร – ผูว้ ิจย

) ไดเ้ งินมาตงั้ เท่าไหร่ ...แลว้ ถา้ คณไปหา้ มเขา เขาบอกไม่เล่นแลว

ไม่มีเงิน”

วิชิต แยมบญเรองื ประธานบรษทิ ไทยพรเี มียรลกี์ จ˚ากด

กีฬาไม่ใช่แค่การแข่งขน

ในสนามเท่านนั

แต่ในอีกด้านหนึ่งกีฬาโดยเฉพาะการแข่งขน

ฟุตบอลใน

ระบบลีกนนั

มีลก

ษณะเป็ นธุรกิจอยม

าก24 ในปี 2555 เฉพาะการแข่งขน

ในระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีก 18 สโมสร

มีเงินหมุนเวียนมากกว่า 1,000 ล้านบาทตอ

ปี ในแง่นีแ้ ล้วการแข่งขน

ฟุตบอลสโมสรไทยจึงนบ

ได้ว่าเป็ น

ระบบธุรกิจขนาดใหญ่ โดยทว

ไปแล้วรายได้หลก

ของสโมสรฟุตบอลมาจากสามทางด้วยกันคือค่าบต

รเข้า

ชมการแข่งขน

ค่าลิขสิทธิ์การถ่ายทอดทางโทรทศ

น์ และที่ส˚าคญ

ก็คือสปอนเซอร์ ซึ่งสโมสรฟุตบอลไทยมี

รายได้จากสปอนเซอร์คด

เป็ นอต

ราสวนมากที่สด

ในยโรปที่เป็ นต้นก˚าเนิดของกีฬาสมยใหม่ อยางน้อยที่สด

ตงั ้ แตศ

ตวรรษที่ 16 โรงเหล้า (tavern) ซึ่ง

เป็ นสถานที่พบปะสังสรรค์ของผู้คนมีกิจกรรมที่ส˚าคญ

อันหนึ่งคือกีฬา โดยผู้จัดการแข่งขันกีฬานนั

ก็คือ

เจ้าของโรงเหล้า ด้วยความสัมพน

ธ์ในลักษณะนีท

˚าให้วัฒนธรรมการชมกีฬาเกี่ยวพันอยู่กับการบริโภค

24 ปัจจย

หนึ่งในการเติบโตขึน้ มาของฟุตบอลไทยมาจากบทบาทของสมาพน

ธ์ฟุตบอลเอเชีย ( Asian Football Confederation หรือ

AFC) ที่ตงั ้ มาตรฐานการด˚าเนินงานฟุตบอลอาชีพจ˚านวน 10-11 ข้อให้แต่ละประเทศปฏิบตั ิตาม ซึ่งโดยรวมแล้วมาตรฐานนนั ้ เน้นไปที่

การปรับการด˚าเนินงานให้มีลกั ษณะเป็ นธุรกิจอย่างเตมตว

(commercialization), ดป

ระเดน

นีเพิ่มเติมได้ที่ อาจินต์ (2555: 38-43)

แอลกอฮอล์มาโดยตลอด จนกระทง

ปัจจุบน

ก็ยังพบได้ว่าการแข่งขันกีฬาต่างๆนนั

มักจะมีอุตสาหกรรม

แอลกอฮอล์เป็ นผ้สนบสนนรายใหญ่เสมอ (Collins and Vamplew 2002)

ภาพ 3.1 ภาพเสือ้ แขงสโมสรที่ได้รับการสนบ

สนนจากบริษัทไทยเบฟเวอเรจ จ˚ากด

(มหาชน) จากบทของ

บริษัทไทยเบฟเวอเรจฯ ในงาน Thailand International Sport Expo 2013 ซงจด

ตุลาคม 2556 ณ ชาเลนเจอร์ฮอลล์ 3 เมืองทองธานี25

ขน้ เมื่อวนที่ 24 – 27

ในสโมสรฟุตบอลไทยเองก็เช่นกน ณัฐกร วิทิตานนท์ (2555) ส˚ารวจจ˚านวนสโมสรฟุตบอลไทยที่

ได้รับการสนบ

สนุนจากอุตสาหกรรมแอลกอฮอล์ในฤดก

าลแข่งขน

2555 ผลการส˚ารวจพบว่ามี 33 จาก

ทงั ้ หมด 117 สโมสร หรือคิดเป็ น 28.2% ที่มีผู้สนบ

สนุนหลก

เป็ นเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือมีตราสินค้าที่

เชื่อมโยงถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ติดอยู่ที่กลางอกเสือ โดยแบ่งเป็ นตราสินค้าของบริษัทบุญรอดบริวเวอรี่

จ˚ากัด 70% และบริษัทไทยเบฟเวอเรจฯ 30% ยังไม่นับรวมที่เป็ นสปอนเซอร์รายย่อยที่รวมแล้วอาจมี มากกว่าครึ่งของสโมสรทงั ้ หมด26 ซึ่งบทบาทการเป็ นสปอนเซอร์ให้กับสโมสรฟุตบอลจ˚านวนมากของ

อุตสาหกรรมแอลกอฮอล์นีสะท้อนถึงความเกี่ยวพันกันระหว่างอุตสาหกรรมแอลกอฮอล์กับธุรกิจกีฬา

โดยเฉพาะฟตบอลไทยไดเ้ ป็ นอยางดี

แม้ผลโดยตรงของการเป็ นสปอนเซอร์คือการได้โฆษณาผ่านการติดตราสินค้าที่เสือ้ แข่งหรือป้ าย

โฆษณาข้างสนาม แต่ในอีกส่วนหนึ่งนันยังอาจส่งผลต่อการจ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่สนาม

25 ภาพจาก Chonburi Football Club (2556) เฟซบ๊กุ เพจอย่างเป็ นทางการของสโมสรชลบรุ ี เอฟซี

26 นอกจากนีสโมสรบางกอกกล๊าส เอฟซี กเป็ นธุรกิจในเครือเดียวกนกบ

บริษัทบญ

รอดบริวเวอรี่ฯ ผ้ผ

ลิตเบียร์รายใหญ่ และมีสนามที่ชื่อ

วา “ลีโอ สเตเดียม”

อย่างเช่น หลายๆสนามที่บริเวณรอบสนามจะจ˚าหน่ายเฉพาะเบียร์ที่เป็ นสปอนเซอร์ให้เท่านนั หรือสนาม

ของสโมสร เอสซีจี เมืองทอง ยไู นเต็ด ซึ่งมีเบียร์ “ลีโอ” เป็ นผ้ส

ปอนเซอร์รายหนึ่งนนั

จะมีซุ้มจ˚าหน่ายเบียร์

สด (draught beer) ลีโออยู่รอบๆสนาม โดยจะอนญ

าตให้น˚าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ขึน

ไปบนอฒ

จนทร์ได้

เฉพาะที่ใส่อยู่ในแก้วที่ได้จากซุ้มเบียร์สดของลีโอเท่านนั 27 รวมไปถึงอย่างสนามของสโมสรบางกอกกล๊า

สที่มีการจ˚าหนายเบียร์ในเครือของบริษัทอยใู นอฒจน นอกจากนีระบบการสนบสนนก็มีผลเชนกนั

ทร์ เนื่องจากระบบการสนบ

สนน

จากสปอนเซอร์ตอ

สโมสร

ฟุตบอลไทยนนั

ไม่ได้มีแค่การสนับสนุนเป็ นตว

เงินเท่านนั

แต่ยง

มีการสนบ

สนุนในอีกรูปแบบหนึ่งคือการ

สนบ

สนน

เป็ นตว

สินค้าด้วย ในการเก็บข้อมล

ภาคสนามครัง้ หนึ่ง ผ้วิจย

รอชมการแข่งขน

อยู่ที่ที่พก

ของแฟน

บอลคนหนึ่งซึ่งอยู่ใกล้สนามแข่งขัน แฟนบอลคนนีมีความใกล้ชิดกับสโมสรค่อนข้างมากและมักจะ

ชวยเหลือกิจกรรมตางๆของสโมสรอยเู สมอจงเข้าใจระบบการท˚างานของสโมสรอยม

าก ผ้วิจย

พบเบียร์และ

เครื่องดื่มอื่นๆจ˚านวนมากวางเรียงกันอยู่บนพืน จากการสอบถามได้ความว่าเป็ นสินค้าที่สโมสรได้รับมา

จากบริษัทแอลกอฮอล์เจ้าของเบียร์นี ้ โดยบริษัทดง

กล่าวสนบ

สนุนสโมสรด้วยสินค้า (แลกกับการติดตรา

สินค้าที่เสือ้ แขง) ซงเป็ นหน้าที่ของสโมสรที่จะต้องไปเบิกสินค้ามาจากโกดงั ของบริษัทและน˚าไปเปลี่ยนเป็ น

ตวเงินด้วยตนเอง ในการแขงขนแตละครังสโมสรฟต

บอลแหงนีจ้ งต้องไปเบก

เบียร์และเครื่องดื่มอื่นๆมาจาก

โกดงั ของบริษัทและน˚าไปจ˚าหน่ายให้กบ

ผ้ค

้ารายย่อยที่สนามอีกตอ

หนึ่ง (ซึ่งสโมสรได้ ขอความร่วมมือจาก

ผ้ค

้ารายยอ

ยไว้วาให้ซือ้ เบียร์จากสโมสร)

วิชิต แย้มบญเรือง ประธานบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากัด ผ้รู ับผิดชอบการแข่งขน

ระดบ

ไทยพรีเมียร์

ลีกและดวิชน

1 ระบถึงความเกี่ยวพน

ระหว่างอต

สาหกรรมแอลกอฮอล์กบ

สโมสรฟุตบอลไทยไว้ว่า “คณจะ

ไปห้ามเขาได้ยงั ไง เจ้าของเบียร์เป็ นสปอนเซอร์ เขา (สโมสร – ผ้วิจย) ได้เงินมาตงั ้ เท่าไหร่ ...แล้วถ้าคณไป

ห้ามเขา เขาบอกไม่เลนแล้ว ไมมีเงิน”

ทงั ้ หมดที่กล่าวมานนั

แสดงให้เห็นถึงความเกี่ยวพน

กันระหว่างอต

สาหกรรมแอลกอฮอล์กับธุรกิจ

ฟุตบอลสโมสรไทย ทงั ้ ในแง่ที่อุตสาหกรรมแอลกอฮอล์เป็ นผู้สนับสนุนทางการเงินรายใหญ่ซึ่งเป็ นส่วน

ส˚าคญส˚าหรับการด˚าเนินงานของสโมสรฟุตบอลในระบบธุรกิจ รวมถึงในอีกแง่หนึ่งที่การเป็ นสปอนเซอร์

ไมไ่ ด้สงผลแคการติดตราสินค้าที่เสือ้ แขงของสโมสรหรือวาป้ ายโฆษณาข้างสนามเท่านนั แต่ในบางกรณียง

ส่งผลต่อลก ด้วย

ษณะการจ˚าหน่ายและบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของผู้ชมที่สนามฟุตบอลไปพร้ อมๆกันได้

27 อย่างไรก็ดี ดเหมือนวามาตรการดงั กลาวก็ยงั ไมอาจควบคมการซือของแฟนบอลได้ทงั ้ หมด ผ้วิจย

พบว่ามีแฟนบอลบางส่วนที่ซือ้ เบียร์

จากซุ้มเบียร์สดดังกล่าวเพียงครัง้ แรก แล้วใช้แก้วใบเดิมไปเติมเบียร์จากกระป๋ องหรือขวด (ที่มีราคาต˚่ากว่าเบียร์ สดซึ่งขายในราคา ประมาณ 70-80 บาท) รวมทงั ้ ร้านค้าแผงลอยที่เก็บแก้วใบเก่าไปล้างแล้วน˚ามาวางขาย

การจาหน่ายแอลกอฮอล์ที่สนามฟุตบอลไทย

การแขงขนกีฬาไมเพียงแตสร้างผลประโยชน์ทางธุรกิจให้กบสโมสร สปอนเซอร์ หรือนก

กีฬาเท่านนั

แต่ยังช่วยกระตุ้นการค้าในพืนที่ใกล้เคียงด้วย ที่สหราชอาณาจักรในวันที่มีการแข่งขันฟุตบอล ร้ านค้า

ใกล้เคียงสนามฟุตบอลมีรายได้มากขึน

500% (Bale 2003:110) ส˚าหรับการแข่งขน

ฟุตบอลไทยเองก็

เชนกน

ในวนที่มีการแขงขน

จะมีร้านขายสินค้าจ˚านวนมากเรียงรายอยต

ามพืน

ที่ว่างรอบสนาม ท˚าให้สนาม

ฟตบอลมีลกษณะเป็ นเสมือนตลาดนด

แหงหนง

ซงสวนใหญ่จะเป็ นร้านขายอาหารและเครื่องดื่มโดยเฉพาะ

แอลกอฮอล์

ร้านค้าที่สนามฟุตบอลโดยมากจะเป็ นร้านค้าแผงลอย มีบางส่วนเท่านนั

ที่จะมีร้ านค้าถาวรตงั ้ อย่

ใกล้สนาม ลักษณะของร้ านค้าแผงลอยที่สนามฟุตบอลจะเป็ นการตัง้ ร้ านแบบง่ายๆ ทัง้ ที่เป็ นรถเข็น

มอเตอร์ไซด์พวงข้าง หรือใช้โต๊ะไมกี่ตวตง้ ร้านขายสินคา้ โดยมีอปกรณ์ส˚าหรบประกั อบอาหารเช่นเตาขนาด

เล็ก (ส่วนใหญ่เป็ นของทอดหรือปิ ง

ย่าง) หรือถง

ใส่น˚า้ แข็งส˚าหรับร้านขายเครื่องดื่ม ผ้ค

้ามีทงั ้ ที่เปิ ดร้านค้า

ตามตลาดนด

เป็ นอาชีพหลก

หรือมีอาชีพหลก

อื่นแล้วมาขายเฉพาะในวน

ที่มีการแข่งขน

ฟุตบอล โดยปกต

แล้วผ้ค

้าเหลานีม

กจะอยป

ระจ˚าที่สนามใดสนามหนง

เทา

นนั ้ 28

ภาพ 3.2 ร้านค้าแผงลอยที่สนามฟตบอลไทย

28 แตก่ ็ยงั มีผ้คู ้าอีกกลม

หนึ่งซงึ่ มีจ˚านวนไมมากนก

ผ้วิจย

เรียกผ้คู ้ากลม

นีว้ ่าเป็ น “แม่ค้าขาประจ˚า” ตลอดการเก็บข้อมล

ภาคสนามผ้วิจย

พบแม่ค้ากลุ่มนีท้ ี่หลายสนามหลายครัง้ จนคุ้นหน้ากัน จากการสอบถามพบว่าพวกเขาจะติดตามข่าวสารเกี่ยวกบ

การแข่งขน

กีฬาหรือ

กิจกรรมที่มีผ้เข้าร่วมจ˚านวนมากเช่นคอนเสิร์ตและจะเดินทางไปขายสินค้า โดยสวนใหญ่จะอยบรเวณกิ รงุ เทพฯและจงั หวดั ใกลเคีย้ ง

ร้านจ˚าหนายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่สนามฟต

บอลไทยโดยมากเป็ นการตงั ้ แผงลอยของผ้ค

้าท้องถิ่น

รายยอ

ย โดยปริมาณของร้านค้าจะมากน้อยไปตามจ˚านวนแฟนบอลโดยเฉลี่ยของสนามแตล

ะแห่ง สนามที่

มีฐานผู้ชมเฉลี่ยอยู่ในหลักหมื่นอย่างสนาม เอสซีจี สเตเดียมของสโมสรเอสซีจี เมืองทอง ยูไนเต็ดจะมี

ร้านค้าทงั ้ หมดประมาณ 30-40 ร้าน ส่วนสโมสรที่มีฐานแฟนบอลอยใู นหลกร้ อยอย่างเช่นสนามกีฬากลาง

จงหวด

นนทบรุ ีของสโมสรนนทบรุ ี เอฟซีจะมีร้านค้าเพียง 3-4 ร้านเท่านนั

ซึ่งจากลก

ษณะดงั กล่าวจะเห็นได้

วาปริมาณร้านค้าและการจ˚าหนายแอลกอฮอล์ที่สนามฟต สนาม

บอลแปรผนตามจ˚านวนเฉลี่ยของฐานแฟนบอลที่

สนามฟุตบอลไทยส่วนใหญ่มีการจ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์รอบๆสนาม กระทงสนามหลาย

แห่งที่อยู่ในสถานศึกษาแตถ

้ามีฐานแฟนบอลจ˚านวนมากก็มก

จะมีการจ˚าหน่ายแอลกอฮอล์ สนามที่ไม่มี

การจ˚าหน่ายแอลกอฮอล์มักจะเป็ นสนามที่อยู่ในสถานศึกษาและมีฐานแฟนบอลน้อยเท่านนั เช่นสนาม

อินทรีย์จนทรสถิตย์ของสโมสรเกษตรศาสตร์ เอฟซี ซงอยใู นมหาวิทยาลยเกษตรศาสตร์ บางเขน หรือสนาม

ของสโมสรกรุงธนบุรี เอฟซี ซึ่งอยู่ภายในมหาวิทยาลยมหิดล ศาลายาที่ไม่พบว่ามีการจ˚าหน่ายเครื่องดื่ม

แอลกอฮอล์ อยางไรก็ดีแม้วา

ทง้ สองสนามจะไมม

ีการจ˚าหนายแอลกอฮอล์ แตจากการเก็บข้อมล

ภาคสนาม

แล้ว ผู้วิจัยพบว่าทัง้ สองสนามที่ยกตัวอย่างมานัน แอลกอฮอล์จากภายนอกเข้ามาดื่มกินบริเวณสนาม

ก็ยังมีแฟนบอลบางกลุ่มที่ “ลักลอบ” น˚าเครื่องดื่ม

ยี่ห้อเบียร์	ก่อนกันยายน 2556		หลังกันยายน 2556
	กระป๋ อง	ขวด	กระป๋ อง	ขวด
ลีโอ	35/3 กระป๋ อง100	50-55	40	60-65
ช้าง	30	45-50	35	55-60

ตาราง 3.1 ราคาขายเบียร์โดยเฉลี่ยที่สนามฟตบอลไทย

หากเทียบกนแล้วร้านค้าที่มีจ˚านวนมากที่สดคือร้านคาประเ้ ภทเครื่องดื่ม โดยเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ที่มีขายที่สนามฟุตบอลไทยเกือบทงั ้ หมดคือเบียร์ มีน้อยครัง้ มากที่จะเห็นมีการขายเหล้าหรือโซดา เกือบ ทง้ หมดของเบียร์ซึ่งขายที่สนามฟุตบอลเป็ นเบียร์ยี่ห้อ “ลีโอ” และ “ช้าง” โดยที่ขายได้มากคือแบบกระป๋ อง

ราคาขายในช่วงก่อนหน้านีอยู่ในช่วงประมาณลีโอกระป๋ องละ 35 บาท และขายเป็ น “ชุด” ในราคา 3

กระป๋ อง 100 บาท (ซงแฟนบอลจะนิยมซือ้ ในลก

ษณะนีม

ากที่สด

) ส่วนเบียร์ช้างตกราคาประมาณกระป๋ อง

ละ 30 บาท แตห

ลงั จากที่มีการปรับขึน

ภาษีสรุ าในช่วงเดือนกน

ยายน 2556 (กรุงเทพธุรกิจออนไลน์ 2556)

ท˚าให้ราคาเบียร์ที่สนามฟุตบอลสง

ขึน

ตามไปด้วยหลงั จากที่คงราคาเดิมมา 3-4 ปี โดยเบียร์ลีโอตกที่ราคา

กระป๋ องละประมาณ 40 บาทและเบียร์ช้างกระป๋ องละประมาณ 35 บาท ส่วนเบียร์บรรจุขวดจากเดิมที่

ไม่ได้รับความนิยมนักก็เริ่มมีการซือ

ขายกันมากขึน

(แฟนบอลหลายคนบอกว่าซือ

แบบขวดจะคุ้มราคา

มากกว่า เนื่องจากปัจจบ

นเบียร์ราคาสง

ขึน

จึงต้องพยายามควบคม

คาใช้จ่าย แม้พวกเขาจะมองกน

ว่าการ

ซือ้ แบบกระป๋ องนนั

สะดวกกว่า) โดยปัจจบ

นเบียร์ลีโอขายกน

ที่ขวดละประมาณ 60-65 บาท ส่วนเบียร์ช้าง

ประมาณขวดละ 55-60 บาท ส่วนของการอนุญาตหรือไม่อนุญาตให้น˚าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ขึน

ไปบนอัฒจันทร์นนั

ขึน

อยู่กับ

มาตรการของแต่ละสโมสร แต่ส่วนมากแล้วอนุญาตให้น˚าขึนไปได้ อย่างไรก็ดีแต่ละสนามก็มีเงื่อนไขที่

แตกต่างกันไปอยู่ เช่นบางสนามให้น˚าขึนอัฒจันทร์ได้เฉพาะที่ใส่ถุงพลาสติกหรือบางสนามให้ใส่แก้ว

พลาสติกเข้าได้ โดยรวมแล้วสนามของสโมสรระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีกและดิวิชน

1 จะเข้มงวดกว่าคือห้ามน˚า

ขวดหรือกระป๋ องขน้ ไปบนอฒจนทร์ สวนระดบดิวิชน

2 สวนใหญ่จะอนญาตให้น˚าขวดหรือกระป๋ องขึน

ไปได้

มีเฉพาะสนามของบางสโมสรเท่านนั

ที่ไม่อนุญาตให้น˚าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ขึน

ไปบนอฒ

จนทร์เลยอย่าง

เข้มงวดเช่นสนาม “นิวไอโมบาย สเตเดียม” ของสโมสรบรุ ีรัมย์ ยไู นเต็ด หรือสนาม “ชลบรุ ี สเตเดียม” ของ สโมสรชลบุรี เอฟซี ซึ่งหากกล่าวโดยรวมแล้วสนามฟุตบอลไทยส่วนใหญ่อนุญาตให้มีการน˚าเครื่องดื่ม แอลกอฮอล์ขน้ ไปบนอฒจนทร์ได้

หากพิจารณาตามกฎหมายอย่างเคร่งครัดแล้ว การจ˚าหน่ายและบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ สนามฟุตบอลไทยเกือบทงั ้ หมดเป็ นการกระท˚าที่ผิดกฎหมาย เนื่องจากสโมสรฟุตบอลส่วนมากใช้สนาม

กีฬาประจ˚าจังหวัดหรือสนามของสถานศึกษาเป็ นสนามแข่งขน

ซึ่งในพระราชบญ

ญัติควบคุมเครื่องดื่ม

แอลกอฮอล์ พ.ศ.2551 ได้ห้ามไม่ให้มีการจ˚าหน่าย/บริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในสถานที่ราชการและ

สถานศึกษา29 อย่างไรก็ดีการบงั คบ

ใช้กฎหมายดงั กล่าวดจ

ะไม่ประสบความส˚าเร็จในการน˚าไปปฏิบต

ิจริง

29 พระราชบญญต

ิควบคมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ.2551 ระบก

ารควบคม

เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในส่วนของการจ˚าหน่ายไว้ที่มาตรา 27

และการบริโภคไว้ที่มาตรา 31 โดยมีรายละเอียดดงั นี ้

“มาตรา 27 ห้ามขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในสถานที่หรือบริเวณดงั ตอไปนี ้

(1) วดั หรือสถานที่ส˚าหรับปฏิบตั ิพิธีกรรมทางศาสนา

(2) สถานบริการสาธารณสขของรัฐ สถานพยาบาลตามกฎหมายวาด้วยสถานพยาบาลและร้านขายยาตามกฎหมายวาด้วยยา

(3) สถานที่ราชการ ยกเว้นบริเวณที่จดั ไว้เป็ นร้านค้าหรือสโมสร

(4) หอพกั ตามกฎหมายวาด้วยหอพกั

(5) สถานศกึ ษาตามกฎหมายวาด้วยการศกึ ษาแห่งชาติ

(6) สถานีบริการน˚ามน

เชือเพลิงตามกฎหมายวาด้วยการควบคมน˚ามน

เชือเพลิง หรือร้านค้าในบริเวณสถานีบริการน˚ามน

เชือเพลิง

(7) สวนสาธารณะของทางราชการที่จดั ไว้เพื่อการพกั ผอนของประชาชนโดยทวไป

(8) สถานที่อื่นที่รัฐมนตรีประกาศก˚าหนดโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการ มาตรา 31 ห้ามมิให้ผ้ใดบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในสถานที่หรือบริเวณดงั ตอไปนี ้

(1) วดั หรือสถานที่ส˚าหรับปฏิบตั ิพิธีกรรมทางศาสนา เว้นแตเป็ นสวนหนึ่งของพิธีกรรมทางศาสนา

(2) สถานบริการสาธารณสขุ ของรัฐ สถานพยาบาลตามกฎหมายว่าด้วยสถานพยาบาลและร้านขายยาตามกฎหมายว่าด้วยยา ยกเว้น

บริเวณที่จดั ไว้เป็ นที่พกั สวนบคคล

(3) สถานที่ราชการ ยกเว้นบริเวณที่จดั ไว้เป็ นที่พกั สวนบคุ คล หรือสโมสร หรือการจดั เลีย้ งตามประเพณี

เคยมีกรณีการบงั คบ

ใช้กฎหมายดงั กล่าวในสนามฟุตบอลแห่งหนึ่งซึ่งเป็ นสนามกีฬาประจ˚าจง

หวด

แฟน

บอลของสโมสรนน้ ระบก

บผ้วิจยวาเคยมีการตรวจและจบ

-ปรับจากเจ้าหน้าที่เกิดขึน

หลายครัง

แตเ่ มื่อผ้วิจย

ไปเก็บข้อมูลภาคสนามก็พบว่ามีการ “ลักลอบ” จ˚าหน่ายเบียร์ที่สนามแห่งนนั บริเวณสนามและบนอฒจนทร์อยเู ป็ นจ˚านวนมาก

และก็มีแฟนบอลที่ดื่มทงั

กล่าวโดยสรุปเกี่ยวกับสถานการณ์จ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่สนามฟุตบอลไทยแล้ว ผู้วิจย

พบวา

เกือบทกสนามฟต

บอลไทยมีการบริโภคแอลกอฮอล์ โดยสนามสวนมากมีการจ˚าหน่ายแอลกอฮอล์อย่

รอบๆสนาม สวนสนามที่ไมม

ีการจ˚าหนายนนั ้ แฟนบอลก็มก

จะน˚ามาจากภายนอก กระทงั่ สนามที่เจ้าหน้าที่

พยายามตรวจและจับ-ปรับก็ยังมีการลักลอบจ˚าหน่ายและบริโภคเช่นกัน และตลอดการเก็บข้อมูล

ภาคสนามผ้วิจย อยเู สมอ30

พบว่าทก

การแข่งขน

ฟุตบอลสโมสรไทยล้วนแต่มีแฟนบอลที่บริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

การบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทย

จากที่อต

สาหกรรมแอลกอฮอล์เป็ นผ้สนบ

สนน

รายใหญ่ให้กบ

สโมสรฟุตบอลไทยจ˚านวนมาก และ

การจ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่พบได้ในเกือบทุกสนามฟุตบอลไทย ท˚าให้การเข้าถึงแอลกอฮอล์ของ

แฟนบอลไทยนน้ เป็ นไปได้ง่ายด้วยราคาที่ไมส

งมากนก

ประกอบกบลกษณะของวฒนธรรมแฟนกีฬาโดยตว

มนเองที่มก

จะมีการบริโภคแอลกอฮอล์อยู่เสมอ ลก

ษณะการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทยจึงเป็ น

ประเดนซงสวนนีจะกลาวถึง โดยจะพิจารณาถึงประเภทของเครื่องดื่ม, สถานที่และเวลาที่ดื่ม, ปริมาณการ ดื่ม, และวิธีการดื่ม

(4) สถานศึกษาตามกฎหมายว่าด้วยการศึกษาแห่งชาติ ยกเว้นบริเวณที่จัดไว้เป็ นที่พักส่วนบุคคลหรือสโมสร หรือการจัดเลีย้ งตาม ประเพณี หรือสถานศกึ ษาที่สอนการผสมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และได้รับอนญาตตามกฎหมายวาด้วยการศกึ ษาแห่งชาติ

(5) สถานีบริการน˚ามน

เชือเพลิงตามกฎหมายวาด้วยการควบคมน˚ามน

เชือเพลิงหรือร้านค้าในบริเวณสถานีบริการน˚ามน

เชือเพลิง

(6) สวนสาธารณะของทางราชการที่จดั ไว้เพื่อการพกั ผอนของประชาชนโดยทวไป

(7) สถานที่อื่นที่รัฐมนตรีประกาศก˚าหนดโดยค˚าแนะน˚าของคณะกรรมการ”

และระบบทก˚าหนดโทษไวที่้ มาตรา 39 และ 42 โดยมีรายละเอียดดงั นี

“มาตรา 39 ผ้ใดขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยฝ่ าฝื นมาตรา 27 หรือมาตรา 28 ต้องระวางโทษจ˚าคก หมื่นบาท หรือทงั ้ จ˚าทงั ้ ปรับ

ไม่เกินหกเดือน หรือปรับไม่เกินหนึ่ง

มาตรา 42 ผ้ใดฝ่ าฝื นมาตรา 31 ต้องระวางโทษจ˚าคกุ ไมเกินหกเดือน หรือปรับไมเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทงั ้ จ˚าทงั ้ ปรับ”

30 เว้นแตสนามฟต

บอลใน 3 จงั หวดั คือ นราธิวาส ปัตตานี และยะลา ซงึ่ ไมมีการจ˚าหน่ายที่สนาม และมีการบริโภคน้อยมากหรือไม่มีเลย

(สวนใหญ่ผ้ดู ื่มคือแฟนบอลทีมเยือนที่มีจ˚านวนไมมากนก

โดยผ้บ

ริหารและแฟนบอลของสโมสรหนึ่งระบกบ

ผ้วิจย

ว่าในบางกรณีจะมีการ

ขอความร่วมจากแฟนบอลทีมเยือนให้งดดื่มหรือหลบไปดื่มในที่ลบ อิสลามเป็ นหลกั

ตา) เนื่องจากปัจจัยทางศาสนาที่แฟนบอลส่วนใหญ่นบ

ถือศาสนา

เบียร์: เครื่องดื่มสามญประจ˚าสนาม

เครื่องดื่มที่ได้รับความนิยมจากแฟนบอลไทยคือเบียร์ ที่สนามฟุตบอลไทยแฟนบอลเกือบทงั ้ หมด

เลือกที่จะดื่มเบียร์ และร้านค้าที่สนามก็มกจะมีเฉพาะเบียร์จ˚าหน่าย แฟนบอลหลายคนอธิบายว่าในเวลา

อื่นๆพวกเขาดื่มได้ทงั ้ เหล้าหรือเบียร์แต่เมื่อมาที่สนามฟุตบอลพวกเขาจะดื่มเฉพาะเบียร์เท่านนั

เหตผ

ลที่

พวกเขาดื่มเบียร์เป็ นไปเพราะความสะดวก เนื่องจากพวกเขาสามารถซือ้ เบียร์ครัง้ ละจ˚านวนไม่มากได้ ตาง

จากเหล้าที่ต้องซือ้ เป็ นขวดและต้องมีส่วนผสมอีกหลายอย่างจึงท˚าให้ยากต่อการหาพืนที่วางและการเก็บ

รักษาเมื่อต้องขึน

ไปบนอฒ

จนทร์ซึ่งมก

จะห้ามน˚าขวดขึน

ไป นอกจากนีแ้ ฟนบอลบางส่วนยงั อธิบายว่าการ

ดื่มเหล้าจะท˚าให้เมาเร็วเกินไป ซงถ้าเมามากจะท˚าให้พวกเขาชมการแข่งขน

ไมรู้เรื่อง ดงั นนั

แล้วจึงกล่าวได้

วาเครื่องดื่มสามญประจ˚าสนามฟตบอลไทยคือเบียร์31

สวนใหญ่แล้วที่สนามฟุตบอลไทยจะมีจ˚าหน่ายเฉพาะเบียร์ยี่ห้อลีโอและช้างเท่านนั แทบจะไม่พบ

การจ˚าหน่ายเบียร์ยี่ห้ออื่นเลย เบียร์ที่แฟนบอลไทยดื่มกน

มากที่สด

คือเบียร์ยี่ห้อ “ลีโอ” แฟนบอลหลายคน

บอกกับผู้วิจย

ว่าถ้าเป็ นไปได้พวกเขาก็อยากดื่มเบียร์ลีโอมากกว่า มีทงั ้ ที่ให้เหตผ

ลว่าชอบรสชาติของลีโอ

มากกวาและมองวาดื่มเบียร์ลีโอแล้วเมาช้ากวา

สวนเบียร์ช้างจะมีเฉพาะบางสนามเท่านนั

ที่มีแฟนบอลดื่ม

มากกวา

ซงโดยมากจะเป็ นสนามของสโมสรที่มีบริษัทผ้ผ

ลิตเบียร์ช้างเป็ นสปอนเซอร์แล้วมีจ˚าหน่ายเฉพาะ

เบียร์ช้างและหาซือ้ เบียร์ลีโอไม่ได้เลย แตถ

้าหาซือ้ ได้พวกเขาก็มก

จะเลือกดื่มเบียร์ลีโอ อย่างเช่นกรณีของ

สโมสรชลบุรีฯซึ่งมีเครื่องดื่มช้างเป็ นผู้สนบ

สนุนหลก

ท˚าให้ที่บริเวณเนือ้ ที่ของสนามชลบุรี สเตเดียมนนั มี

จ˚าหน่ายเฉพาะเบียร์ช้างเท่านนั

แต่นอกรัว

สนามของชลบุรีฯจะมีร้ านค้าแผงลอยจ˚านวนมากซึ่งเกือบ

ทง้ หมดขายเบียร์ลีโอ ท˚าให้แฟนบอลส่วนมากเลือกที่จะซือ้ เบียร์ลีโอที่ร้านแผงลอยนอกรัว้ สนามนีมากกว่า

“นิค”32 แฟนชลบรุ ีฯคนหนึ่งเล่าให้ผ้วิจยฟังว่า ครัง้ หนึ่งทางสโมสรเคยประกาศขอร้องให้แฟนบอลเลือกดื่ม

เบียร์ช้างเพื่อเป็ นการช่วยสนับสนุนสินค้าของสปอนเซอร์ ซึ่งในช่วงแรกแฟนบอลก็ดูจะยอมท˚าตามค˚า

ขอร้องนนั

แตผ

านไปได้เพียง 1-2 นด

แฟนบอลสวนใหญ่ก็กลบไปดื่มเบียร์ลีโอที่นอกรัวสนามเชน

เดม

เชียร์ในสนาม ดื่มรอบสนาม

สนามฟุตบอลไทยโดยส่วนมากเป็ นสนามกีฬาประจ˚าจงั หวัดซึ่งประกอบไปด้วยสนามส˚าหรับกีฬา

หลายชนิดและมีพืนที่กว้าง ท˚าให้มีพืนที่ว่างรอบๆสนามฟุตบอลอยม

าก ซึ่งแฟนบอลมก

จะใช้พืน

ที่ดงั กล่าว

ในการรวมตว

พบปะสงั สรรค์ แฟนบอลแตล

ะกลม

มกจะมีที่นงั่ ประจ˚าเป็ นของตนเอง บางสนามที่มีโต๊ะหรือ

ม้านงก็จะถกแตละกลมจบจองเอาไวเ้ ป็ นทประจ˚ี่ า

31 ซงึ่ กเป็ นไปในทางเดียวกนกบ

ผ้ชมกีฬาในประเทศอื่นๆ ที่สวนใหญ่เลือกดื่มเบียร์เช่นกน

32 ชื่อของแฟนบอลทงั ้ หมดในรายงานวิจยั นีเป็ นชื่อสมมติ เพื่อรักษาความเป็ นสวนตวของผ้ให้ข้อมลู

“มาด” และเพื่อนในกลุ่มซึ่งเป็ นแฟนท่าเรือฯจะมีที่นง

ประจ˚าอยู่ที่โต๊ะหินอ่อนตว

หนึ่งข้างๆสนาม

ฟตบอล เป็ นที่รู้กนในกลมมาดและเพื่อนๆวาเมื่อมาที่สนามแล้วจะไปพบกนที่โตะ๊ หินอ่อนตวนี

ภาพ 3.3 บรรยากาศดื่มกินบริเวณสนามของแฟนบอลไทย

ระยะเวลาที่แฟนบอลไทยใช้ในวน

ที่มีการแข่งขน

ฟุตบอลนนั

ไม่ได้เพียงแค่ประมาณ 2 ชว

โมงที่มี

การแข่งขันเท่านนั

แต่มาดกับเพื่อนจะมารวมตว

กันที่โต๊ะนีก่อนการแข่งขันประมาณ 1-2 ชั่วโมงหรือ

มากกว่านนั

มาดซึ่งมีที่พก

ใกล้สนามมก

จะมาถึงเป็ นคนแรกและเพื่อนๆตามมาสมทบ ในช่วงหลง

จบการ

แข่งขน

พวกเขาจะมารวมตว

กันที่โต๊ะหินอ่อนนีแ้ ละดื่มกินกน

อีกพก

หนึ่ง ก่อนที่จะไปดื่มกน

ตอที่ร้านอาหาร

ไม่ไกลจากสนามกันจนดึกจึงแยกย้ายกันกลบ วนที่มีการแขงขนั

รวมแล้วพวกเขาอาจใช้เวลาร่วมกันมากกว่า 6 ชว

โมงใน

แม้ว่าแฟนบอลจะดื่มเบียร์กันที่สนามแข่งขัน แต่แฟนบอลจ˚านวนมากจะดื่มเฉพาะช่วงก่อน,

ระหวางพกครึ่ง, และหลงจบการแขงขนเทานนั

โดยเมื่อขน้ ไปบนอฒ

จนทร์พวกเขามก

จะไม่ดื่มเบียร์กน

มาก

นก เนื่องจากในสนามนน้ พวกเขามกจะร้องเพลงเชียร์ท˚าให้ไมสะดวกที่จะดื่ม

พืน

ที่ในการสร้ างปฏิสม

พนธ์กันระหว่างแฟนบอลส่วนใหญ่อยู่ที่รอบๆสนามในช่วงก่อนและหลัง

การแขงขนเป็ นหลก

เนื่องจากบนอฒจน

ทร์นนั

จะมีเสียงดง

แฟนบอลมก

จะร้องเพลงเชียร์และมง

สมาธิไปที่

การแข่งขน

ในสนามเสียมากกว่า ในแง่นีจ้ ึงกล่าวได้ว่า ตลอดการมีปฏิสม

พนธ์ตอกน

ของแฟนบอลนนั

พวก

เขามกจะมีแก้วเบียร์อย่ในมือเสมอ

ดื่มหนกั แฟนบอลไทยใช้เวลาอยท่

ี่สนามฟต

บอลคอ

นข้างนาน ตง้ แตมาถึงสนามเพื่อสงั สรรค์ดื่มกินก่อนเริ่ม

การแขงขนไปจนออกจากสนามหลงจบการแขงขนคิดเป็ นเวลาหลายชวโมง ปริมาณเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่

แฟนบอลดื่มจงมากตามไปด้วย ที่สนามฟุตบอลไทยนนั ้

ประมาณ 50% ของแฟนบอลทงั ้ หมดมก

จะบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่

สนาม โดยแต่ละคนมีปริมาณการบริโภคที่ต่างๆกันไป บางคนดื่มมาก บางคนดื่มน้อย โดยทั่วไปแล้ว

ลกษณะของการดื่มร่วมกันของแฟนบอลท˚าให้แต่ละคนอาจไม่สามารถระบุจ˚านวนที่ชัดเจนได้ จากการ

สอบถามแฟนบอลหลายคน บางคนระบว

่า “เมากลบ

บ้านแทบทุกครัง้ ” บางคนระบว

่า “นิดหน่อย แคพอด

บอลสนุก” แต่โดยรวมแล้วในช่วงหลง มนเมา

จบการแข่งขน

ผู้วิจย

มกจะพบว่ามีแฟนบอลหลายคนที่อยู่ในอาการ

เพื่อที่จะประมาณการปริมาณการดื่มของแฟนบอล ผู้วิจยได้ขอความร่วมมือจาก “ปัน” เจ้าของ

ร้านค้าแผงลอยที่สนามฟต

บอลของสโมสรแหงหนง

เพื่อส˚ารวจยอดจ˚าหน่ายเบียร์ที่สนาม สนามแห่งนีอ้ ยใู น

สถานศก

ษา ท˚าให้มีร้านค้าไม่มากนก

ที่จ˚าหน่ายแอลกอฮอล์ อฒ

จนทร์ฝั่งที่ปันตงั ้ ร้ านอยู่นนั

มีร้ านค้าสอง

ร้านคือปันกับเพื่อนของเขา ซึ่งทงั ้ คู่ได้รับอนุญาตเป็ นกรณีพิเศษจากผู้บริหารสโมสรให้จ˚าหน่ายเครื่องดื่ม

แอลกอฮอล์ได้ อัฒจันทร์ฝั่งนีม

ีจุแฟนบอลได้ประมาณ 1,200 คนและในวันที่เก็บข้อมูลนนั

มีแฟนบอล

จ˚านวนมากที่น่าจะเต็มความจุ หลงั จบการแข่งขน

ผู้วิจย

ช่วยปันเก็บอป

กรณ์และนบ

ยอดจ˚าหน่าย ร้านของ

ปันขายเบียร์ไปได้ประมาณ 40 ถาด สวนอีกร้านหนงขายไปประมาณ 20 ถาด รวมทงั ้ หมดคิดเป็ นประมาณ 1,440 กระป๋ อง33 โดยเบียร์ที่ทงั ้ สองร้ านน˚ามาจ˚าหน่ายทงั ้ หมดเป็ นเบียร์ยี่ห้อลีโอแบบกระป๋ อง และปันยงั

บอกอีกว่าแฟนบอลที่สนามแห่งนีมกจะซือ้ เบียร์ติดมือมาจากภายนอกด้วยคนละประมาณ 1-2 กระป๋ อง

เนื่องจากที่สนามมีร้ านค้าน้อยและราคาสูงกว่าซือจากภายนอกอยู่นิดหน่อย เมื่อค˚านวณจ˚านวนเบียร์

ทงั ้ หมดเทียบกบ

จ˚านวนแฟนบอลที่ดื่มเบียร์แล้ว พบว่าแฟนบอลที่ดื่มเบียร์ที่สนามแห่งนีด้ ื่มเบียร์กน

คนละ

ประมาณ 3-4 กระป๋ อง34

หากพิจารณาปริมาณการดื่มดงกลาวตามมาตรฐานการพิจารณาการ “ดื่มหนก ที่หมายถึง “การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ปริมาณมากในครัง้ ที่ดื่ม ซึ่งเป็ นความเสี่ยงตอ่

” (binge drinking) การเกิดปัญหาจาก

33 1 ถาดมีทงั ้ หมด 24 กระป๋ อง

34 โดยค˚านวณจากจ˚านวนผ้ดู

ื่มเบียร์ซึ่งมีประมาณ 50% ของแฟนบอลทงั ้ หมด คิดเป็ น 600 คน โดยยอดจ˚าหน่ายเบียร์ทงั ้ หมดอยู่ที่

1,440 กระป๋ อง เท่ากบ

วา่ โดยเฉลี่ยแล้วซ้อเบียร์ที่สนามกน

คนละประมาณ 2.4 กระป๋ อง รวมกบ

ที่แฟนบอลมกั จะน˚ามาจากภายนอกอีก

คนละประมาณ 1-2 กระป๋ องแล้ว น่าจะประมาณการได้ว่าแฟนบอลที่ดื่มแอลกอฮอล์ที่สนามโดยเฉลี่ยแล้วดื่มคนละปร ะมาณ 3-4 กระป๋ อง

แอลกอฮอล์ได้โดยฉับพลน

เช่น อุบต

ิเหตุ” (สุรศก

ด์ิ และคณะ 2556:8) แล้ว การบริโภคแอลกอฮอล์ของ

แฟนบอลไทยที่ดื่มโดยเฉลี่ยแล้วอาจจด

ได้วาอยใู นกลม

ผ้ด

ื่มหนก35

แก้ว ถงุ ขวดน˚าตดั ปาก ไปจนถึงกระตกิ ภาชนะที่แฟนบอลใช้ดื่มเบียร์ที่สนามนนั

ส่วนมากจะเป็ นแบบใช้แล้วทิง้ เช่นแก้วพลาสติกขนาด

ใหญ่ ถงพลาสตก

ขวดน˚าดื่มขนาด 1.5 ลิตรที่ตด

ปากขวดออก หรือกระทงั่ กระติกน˚า

ส่วนมากแล้วจะขึน

อย่

กับว่าร้ านค้าเตรียมภาชนะแบบใดไว้ให้และความเข้มงวดของสนามต่อการน˚าแอลกอฮอล์ขึน อฒจนทร์

ไปดื่มบน

โดยทั่วไปแล้วร้ านค้าแผงลอยที่สนามฟุตบอลมักจะมีแก้วพลาสติกและน˚า้ แข็งเตรียมไว้บริการ

ลกค้า แม้วาแฟนบอลไทยจะนิยมซือ้ เบียร์แบบกระป๋ องแตพ

วกเขาก็มก

จะถ่ายเบียร์ลงในแก้วที่มีน˚า้ แข็งอีก

ตอหนึ่งเพื่อท˚าให้เบียร์เย็นขึน

โดยแก้วพลาสติกที่ใช้มก

จะเป็ นแก้วขนาดใหญ่ความจป

ระมาณ 0.5-1 ลิตร

ซงมีทง้ ที่ร้านค้าแถมให้เมื่อซือ้ เบียร์หรือต้องซือ้ แยกตางหากอีกประมาณแก้วละ 5 บาท นอกจากนีย้ งั พบว่า

บางร้านเตรียมขวดน˚าดื่มขนาด 1.5 ลิตรที่ตดปากขวดออกใหใช้้ แทนแกว้ ซงจะท˚าใหจ้ เบียรไ์ ดปรมาณมิ้ าก

สวนถงพลาสตกนน้ จะใช้กนในกรณีที่ต้องการน˚าเบียร์ขึน

ไปบนอฒ

จนทร์ของสนามที่ไม่อนญ

าตให้

น˚าแก้วขึน

ไป ซึ่งมีทงั ้ ถุงพลาสติกส˚าหรับใส่น˚า้ ดื่มแบบทั่วไป (ลักษณะเดียวกับถุงพลาสติกที่มก

จะใช้ใส

น˚าอดลมแบบคืนขวด) หรอถงื พลาสตกหหิว้ ขนาดใหญ่ซ้อนกนสองชน้ ทจะี่ จไุ ดม้ ากถึง 1-2 ลิตร

นอกจากแก้วและถง

พลาสติกแล้ว ภาชนะอีกรูปแบบหนึ่งที่พบคือกระติกน˚า

ทงั ้ กระติกเล็กส˚าหรับ

ใช้ส่วนตวและกระติกน˚า้ ขนาดใหญ่ที่ใช้ร่วมกันเป็ นกลุ่ม การใช้กระติกน˚า้ จะท˚าให้สามารถจุเครื่องดื่มได้

เป็ นปริมาณมากซึ่งบางสนามอนุญาตให้น˚าขึน

ไปบนอฒ

จนทร์ได้ เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยคนหนึ่ง

บอกกบ

ผ้วิจย

ว่า เหตท

ี่อนุญาตให้น˚าเอากระติกน˚า้ ขึน

ไปบนอฒ

จนทร์เพราะไม่มีความเสี่ยงที่แฟนบอลจะ

ขว้างปาเหมือนขวดหรือกระป๋ อง เหตผลในลกษณะดงั กล่าวอาจแสดงถึงวิธีคิดในการรักษาความปลอดภย

ซงเน้นไปที่การป้ องกนขว้างปาสิ่งลงในสนามเป็ นหลก

ขณะที่การจ˚ากด

การดื่มนน้ เป็ นเรื่องรองลงไป

เบียร์สวนกลาง เวียนกนซือ

ลกษณะการดื่มกินรอบๆสนามของแฟนบอลนนั จะมีการรวมกลุ่มกันเป็ น “วงเหล้า” กระจายกัน

เป็ นหย่อมๆหลายกลุ่ม แม้ว่าอาหารและเครื่องดื่มโดยเฉพาะเบียร์ที่สนามฟุตบอลไทยจะมีราคาสูงกว่า

ร้านค้าปลีกทว

ไปอยู่นิดหน่อย แต่แฟนบอลไทยก็มก

จะมาซือ้ อาหารและเครื่องดื่มที่สนาม หรือถึงซือ้ จาก

ภายนอกมาก่อนก็เป็ นจ˚านวนไมมากนก

35 โดยค˚านวณจากเกณฑ์การพิจารณาการดื่มหนกั ที่ 5 หน่วยดื่มมาตรฐาน (stardard drink) โดยเบียร์ยี่ห้อลีโอ 3-4 กระป๋ องคิดเป็ น 4 –

5.3 หน่วยดื่มมาตรฐาน (ส˚านกั งานกองทน

สนบ

สนน

การสร้างเสริมสขภาพ 2554)

ร้านจ˚าหนายอาหารและเครื่องดื่มที่สนามฟตบอลสวนใหญเ่ ป็ นแผงลอยซึ่งแฟนบอลจะต้องซือ้ และ

จ่ายเงินทน

ที ประกอบกับพืน

ที่ของแฟนแต่ละกลุ่มนนั

มีไม่มากนก

และไม่มีสถานที่ส˚าหรับจัดเก็บอาหาร

และเครื่องดื่มที่เหลือเมื่อต้องขน้ ไปบนอฒจนทร์ ท˚าให้แฟนบอลมกจะซือ้ อาหารหรือเครื่องดื่มครัง้ ละไม่มาก

และซือมาเพิ่มเมื่อหมดเป็ นครัง้ ๆไป ซึ่งการรับผิดชอบค่าใช้จ่ายในการดื่มร่วมกันภายในกลุ่มแฟนบอล

เป็ นไปอยางยืดหยน

ในลก

ษณะของระบบ “เวียนกน

ซือ้ ” คือเมื่อเบียร์ใกล้หมดก็จะเวียนกน

ออกจากที่นงั่ ไป

ซือ้ เบียร์คนละ “ชด

” (3 กระป๋ อง) หรือ 2-3 ขวด และเบียร์ที่ซือ้ มานนั

เป็ นเบียร์ส่วนกลางที่ไม่มีใครคนใดคน

หนงึ่ เป็ นเจ้าของ แตท

กคนสามารถดื่มเบียร์ส่วนกลางนนั

ได้ภายใต้ข้อตกลงที่เป็ นอน

รู้กน

ว่าควรจะไปซือ้ มา

เพิ่มเมื่อถึงคราวของตนเอง ลกษณะของเบียร์สวนกลางและการเวียนกน

ซือ้ ดง

กล่าวเป็ นเสมือนพันธะร่วมที่

สมาชิกในกลมตองรั้ บผิดชอบตอกน

แต่อย่างไรก็ดี ส˚าหรับการเวียนกันจ่ายนนั

แฟนบอลแตล

ะคนก็ไม่ได้ รับผิดชอบค่าใช้จ่ายเท่าๆกัน

อย่างตายตว

ไปเสียทงั ้ หมด เนื่องจากแฟนบอลแตล

ะคนมาจากพืน

ฐานทางเศรษฐกิจที่หลากหลายจึงอาจ

ไม่สามารถรับผิดชอบค่าใช้จ่ายเท่าๆกันได้ทงั ้ หมด ซึ่งลก

ษณะดง

กล่าวก็จะท˚าให้เกิด “ความสัมพน

ธ์เชิง

อุปถัมภ์” ในกลุ่มขึน

มาอีกชนั

หนึ่งไปด้วย แม้จะดเู ป็ นความสม

พนธ์สองรูปแบบที่ขด

แย้งกัน แต่ทงั ้ พนธะ

ร่วมที่เกิดขึน

มาในการเวียนกน

ซือ้ และความสม

พนธ์เชิงอุปถม

ภ์นนั ดจ

ะส่งเสริมกน

ได้เป็ นอย่างดีในแง่ของ

การสร้างความเป็ นพวกเดียวกนของแฟนแตละกลม่

นดั เยือน: เที่ยวไปดื่มไป

นอกจากการแข่งขน

ในสนามของตนเองแล้ว ด้วยระบบการแข่งขน

แบบลีกที่ต้องสลบ

กันแข่งใน

สนามของแต่ละฝ่ ายท˚าให้ครึ่งหนึ่งของการแข่งขนเป็ นการเดินทางไปแข่งที่สนามของฝ่ ายตรงข้าม แฟน

บอลของแต่ละสโมสรที่ติดตามไปชมการแข่งขนนดเยือนจะมีไม่มากเท่าที่สนามของตนเอง โดยเฉลี่ยแล้ว

จะอยใู นเกณฑ์ประมาณ 10-20% ของจ˚านวนผ้ช

มในนด

เหย้า การดื่มแอลกอฮอล์ของแฟนบอลเมื่อไปชม

นดเยือนนนั จะไม่ได้ดื่มที่บริเวณรอบๆสนามมากนัก แต่จะดื่มมากในช่วงระหว่างการเดินทาง ทงั ้ บนรถ

โดยสารและการแวะทองเทยวระหวาี่ งทาง

โดยทว

ไปแล้วการเดินทางไปชมการแข่งขน

นดเยือนจะมี 2 รูปแบบ คือการเดินทางไปกน

เองของ

แฟนบอลกลุ่มเล็กๆกับการเดินทางไปกับรถบริการของสโมสรที่มักจะเรียกกันว่า “ทริปสโมสร” ซึ่งหาก

เปรียบเทียบกันแล้วการเดินทางไปกน เดนทางมากกวา่

เองจะมีค่าใช้จ่ายที่มากกว่าไปกับทริปสโมสร แต่ก็จะมีอิสระในการ

การเดินทางด้วยตัวเองของแฟนบอลแต่ละกลุ่มจะมีลักษณะคล้ายการท่องเที่ยวโดยมีการด

ฟุตบอลที่สนามเป็ นกิจกรรมหนึ่งในตารางท่องเที่ยว โดยจะเดินทางด้วยรถส่วนตวของแฟนบอลคนใดคน

หนงหรือจ้างเหมารถตู้ การเดินทางในลกษณะนีแฟนบอลจะดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณไม่มากนก เนื่องจาก

มกจะไปกน

เป็ นครอบครัวและบางคนต้องขบ

รถ เว้ นแตก

รณีที่พก

ค้างคืน เช่น “บน

” แฟนท่าเรือฯคนหนึ่งที่

ปกติมก

จะขบ

รถส่วนตว

ไปชมการแข่งขน

นดเยือนกบ

ครอบครัวและถือโอกาสท่องเที่ยวระหว่างด้วย แตถ้า

ครังไหนที่เขาต้องการจะสนกร่วมกบแฟนบอลด้วยการดื่มอย่างไมต้องกงวลกจะ็ เดนทางไปกบทริปสโมสร

การเดินทางด้วยทริปสโมสรโดยมากแล้วจะใช้รถบส มีทงั ้ ที่สโมสรหรือสปอนเซอร์จะช่วยออก

คาใช้จายบางสวนและแฟนบอลออกคาใช้จายกนเองทง้ หมด แตโดยรวมแล้วคา

ใช้จ่ายที่แฟนบอลแตล

ะคน

ต้องเสียในการเดินทางด้วยทริปสโมสรนีจ้ ะน้อยกว่าเดินทางไปกันเองพอสมควร ท˚าให้แฟนบอลส่วนมาก เลือกที่จะเดินทางไปกับทริปสโมสร โดยเฉพาะระยะทางไกลๆ นอกจากราคาที่ต˚่ากว่าแล้ว แรงจูงใจอีก

ประการหนงของการเดนทางไปกบทริปสโมสรคือการได้ร่วมสงั สรรค์กบแฟนบอลหลายคน ระหว่างเดินทาง

บนรถบสของทริปสโมสรนนั

แฟนบอลบางส่วนจะดื่มเบียร์ ร้องเพลงเชียร์ครืน

เครงตลอดการเดินทาง แม้ว่า

โดยมากแล้วทริปสโมสรจะจด

ให้แฟนบอลทก

คนมีเบาะนง

แต่ในสถานการณ์จริงหลายคนก็ไม่อยู่กบ

ที่นง

ของตนเอง แตจ

ะเดินไปมาหรือไม่ก็ไปจบ

กลุ่มดื่มกินบริเวณที่ว่างในรถ หากเปรียบเทียบแล้วการเดินทาง

ด้วยทริปสโมสรนีด้ จะใกล้เคียงกบ

“ฉิ่งฉบทวร์” ที่มีการดื่มกินครืน

เครงตลอดการเดน

ทาง

นอกวนแขงขนั : ดื่มในทกกิจกรรม กิจกรรมที่แฟนบอลไทยท˚าร่วมกันไม่ได้มีแค่ในวันที่มีการแข่งขน

เท่านนั

ในวันที่ไม่มีการแข่งขัน

พวกเขาก็มกจะมีกิจกรรมที่ท˚าร่วมกน

ด้วย แฟนบอลแตล

ะกลม

มกจะมีการนด

พบเจอกน

เป็ นประจ˚าเพื่อท˚า

กิจกรรมตางๆหลายอย่างร่วมกน สวนประกอบเสมอ

ในตอนเย็นหลงั เลิกงาน และไม่ว่าในกิจกรรมใดก็มก

จะมีแอลกอฮอล์เป็ น

กิจกรรมนอกวันแข่งขน

ของแฟนบอลมีหลายรูปแบบ ทงั ้ ที่เกี่ยวและดจ

ะไม่เกี่ยวกับฟุตบอลเลย

นบตง้ แตการเลนฟต

บอลร่วมกน

การไปดก

ารฝึ กซ้อมของนก

ฟุตบอล กิจกรรมประจ˚าปี ตา

งๆที่มกจด

ในช่วง

ปิ ดฤดก

าลเช่นการออกค่ายค้างแรม กิจกรรมการกศ

ล รวมไปถึงกิจกรรมตามความสนใจตา

งๆที่แฟนบอล

จบกลม

กนเป็ นชมรมย่อยๆภายในกลุ่มแฟนบอลอีกชนั

หนึ่ง เช่นกลุ่มอล

ตร้ าเมืองทองที่มีชมรมแบตมินตน

ชมรมกอล์ฟ ฯลฯ

หลายๆกิจกรรมแต่ละประเภทที่แฟนบอลท˚านนั

มักจะมีการดื่มแอลกอฮอล์รวมอยู่ในนัน

เสมอ

กระทั่งการเล่นฟุตบอลร่วมกันก็มก

จะมีการดื่มไปด้วย หรือไปดื่มหลง

จากนนั

ผู้วิจย

เคยถามแกนน˚าของ

แฟนบอลกลุ่มหนึ่งว่าอะไรที่ท˚าให้แฟนบอลในกลุ่มสนิทกันได้ มากที่สุด ยง

ไม่ทน

จบค˚าถาม เขาตอบสวน

กลบมาทนทีวา “กนิ เหล้าครบ”ั

บทบาทของแอลกอฮอล์ในวัฒนธรรมแฟนบอลไทย

แม้ค˚าอธิบายทางวิทยาศาสตร์สุขภาพที่ว่าการบริโภคแอลกอฮอล์ส่งผลเสียตอ

ร่างกายและอาจ

น˚ามาสู่อน

ตรายจะเป็ นที่รับรู้โดยทว

ไปในสังคม แต่ผู้คนจ˚านวนมากก็เลือกที่จะบริโภคแอลกอฮอล์ แฟน

บอลก็เช่นกัน พวกเขาต่างรับรู้ถึงผลด้านลบของแอลกอฮอล์ แต่ถึงที่สุดแล้วพวกเขาก็เลือกที่จะแบกรับ

ความเสี่ยงนนั เพื่อทจะี่ ทาความเข้˚ าใจการบรโภคแอลกอฮอลของแฟ์ิ นบอล ในสวนนจี ้ งจะเป็ นการพิจารณา

ถึงเหตผลในการบริโภคและบทบาทของแอลกอฮอล์ในวัฒนธรรมแฟนบอลไทย ทงั ้ ในมิติที่การเป็ นแฟน

บอลคือการชมการแข่งขน ทางสงคมอยางหนงึ่

และในอีกมิติหนึ่งที่ส˚าคญ

ไม่แพ้กน

คือการเป็ นแฟนบอลในฐานะที่เป็ นกิจกรรม

ดื่มเพื่อความผ่อนคลาย ส˚าหรับแฟนบอลหลายคนแล้วพวกเขามาชมการแขงขนฟต

บอลในฐานะที่เป็ นการพก

ผ่อนหย่อนใจ

อยางหนงและการบริโภคแอลกอฮอล์ก็เป็ นส่วนหนึ่งของมน

ด้วย ผ้วิจย

พบกบ

“หนึ่ง” แฟนบอลไทยคนหนึ่ง

ที่สนามแข่งขน

ของสโมสรบางกอกกล๊าส เอฟซี ระหว่างที่เขาก˚าลงั นง

ดื่มเบียร์อยบ

นอฒ

จนทร์เพื่อรอเวลา

เริ่มแขงขน

หนงึ่ เลาวาทกวนหยด

สดสปดาห์เมื่อเขาว่างเว้นจากการท˚างานประจ˚าในหน่วยงานราชการแห่ง

หนึ่งแล้วเขามก

จะตระเวนไปชมการแข่งขน

ฟุตบอลไทยที่สนามตา

งๆบริเวณกรุงเทพฯและปริมณฑล เขา

เลา

ว่าเบียร์เป็ นองค์ประกอบส่วนหนึ่งในการชมฟุตบอลของเขาเสมอ “วน

พกผ่อน มน

ก็ต้องมีกน

บ้าง ...ถ้า

ขบรถมาเองก็น้อยหน่อย ถ้ามีเพื่อนมาด้วยบางครัง้ ก็ยาว” ส˚าหรับหนึ่งแล้วการชมการแข่งขนฟุตบอลเป็ น

การพกผอ

นหยอ

นใจจากการท˚างานและการดื่มเบียร์ก็ชวยให้เขาได้ผ่อนคลายมากขนึ

ประเด็นหนึ่งในค˚าอธิบายของหนึ่งแสดงให้เห็นถึงค่านิยมในสง

คมไทยที่แอลกอฮอล์นนั

เป็ นส่วน

หนงของกิจกรรมพก

ผ่อนหย่อนใจอย่างยากที่จะแยกออกจากกน

ดงั ที่จะเห็นได้ว่าในการท่องเที่ยวพก

ผ่อน

หยอ

นใจหรือกิจกรรมในยามวางของผ้ค

นจ˚านวนมากนน้ มกจะมีการบริโภคแอลกอฮอล์อยด

้วยเสมอ

Norbert Elias and Eric Dunning (2008[1986]) เสนอว่าการแข่งขนกีฬามีหน้าที่เป็ นเครื่องผ่อน

คลายทางอารมณ์ให้กบ

ผ้ค

นในสง

คมอุตสาหกรรมขนั สง

ในแง่นีแ้ ล้วการเข้าชมแข่งขน

ฟุตบอลที่จด

ขึน

ทุก

วนหยุดสุดสป

ดาห์จึงนบ

เป็ นกิจกรรมพก

ผ่อนหย่อนใจ (leisure) ประเภทหนึ่ง แฟนบอลที่ท˚างานตลอด

สัปดาห์เลือกมาที่สนามฟุตบอลเพื่อผ่อนคลายความเครียดจากการท˚างานและเลือกที่จะบริโภค

แอลกอฮอล์ประกอบการผอนคลายนน้ ด้วย

สื่อกลางความสมพนธ์ “สามกระป๋ องร้ อยนี่มนั

มีเสน่ห์นะ” เอก แฟนชลบุรีฯคนหนึ่งบอกกับผู้วิจย

หลง

จากที่ผู้วิจย

ขอให้

เขาเลาถึงความประทบใจที่สนามฟต

บอล ในตอนนน้ ผ้วิจยเข้าใจวาเขาหมายถึงเพียงแควา

เขาชอบดื่มเบียร์

จนกระทั่งหลังจากที่ผู้วิจัยได้ร่วมวงสนทนากับเอกและเพื่อนๆนานขึน

ก็พบว่าประโยคนัน

ของเขามี

ความหมายมากกวานนั

เอกอายป

ระมาณ 45 เป็ นเจ้าของธุรกิจส่วนตว

ในจง

หวด

ชลบุรี มีรายได้อยู่ในหลก

แสนต่อเดือน

เขาเป็ นแฟนสโมสรชลบรุ ีฯมาประมาณ 4-5 ปี และติดตามชมการแข่งขน

เกือบทกนด

ทงั ้ เหย้าและเยือน ทก

ครัง้ ที่มีการแข่งขันเอกจะไปที่สนามก่อนการแข่งขันจะเริ่มประมาณ 1-2 ชั่วโมง เอกและเพื่อนๆมีที่นั่ง

ประจ˚าอยท่

ี่หลงร้านแผงลอยแหงหนงบริเวณข้างรัวสนาม ตลอดชวงที่ผ้วิจยร่วมวงสนทนากบ

เอกและเพื่อน

นนั

พบว่ามีแฟนบอลหลายคนถือแก้วเบียร์แวะเวียนกันเข้ามาทก

ทายเสมอ ในทางกลบ

กนเอกและเพื่อนก็

สลบ

กนถือแก้วเบียร์ออกไปทก

ทายแฟนบอลบริเวณนนั

หลายครัง

ปกติแล้วในวน

ที่ไม่ได้มาดฟ

ุตบอลเอกก็

มกจะดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็ นประจ˚าหลายวน

ต่อสป

ดาห์ โดยเขามก

จะดื่มเหล้ายี่ห้อชีวาสหรือเบียร์

ไฮเนเก้น แตเมื่อมาที่สนามฟต

บอลเอกจะดื่มเบียร์ลีโอซงราคาต˚่ากวาเหล้าหรือเบียร์ที่เขาดื่มในวน

อื่นๆมาก

หลงจากที่เอกคยเรื่องจานดาวเทียมกบแฟนบอลชลบรุ ีฯที่เป็ นชางติดตงั ้ จานดาวเทียมคนหนึ่งเสร็จ

แล้ว เอกหน

กลบ

มาอธิบายให้ผู้วิจย

ฟังว่าการเป็ นแฟนบอลท˚าให้เขาได้รู้จก

คนมากหน้าหลายตา ทงั ้ ที่มา

จากตา

งสถานที่ ตา

งอาชีพ ตา

งฐานะ และเขาก็มีความสขกบมน

“เห็นมยั ้ น้อง นี่แหละ พี่ถึงได้บอกว่าสาม

กระป๋ องร้อยมนมีเสนห

์” เอกเท้าความกลบไปถึงประโยคก่อนหน้าอีกครัง

ท˚าให้ผ้วิจย

เข้าใจนย

ยะของมน

ได้

มากขึน ส˚าหรับเอกแล้วเสน่ห์ของสามกระป๋ องร้อย (ซึ่งหมายถึงราคาของเบียร์ลีโอในช่วงก่อนจะมีการขึน

ภาษีเมื่อเดือนกันยายน 2556) คือการช่วยเป็ นสื่อกลางที่ตดผ่านฐานะทางเศรษฐกิจและสงั คมและท˚าให้

เขาได้รู้จกกบผ้คนทหลากหลายี่

บทบาทในการสร้างชมชนแฟน

หากพิจารณาการเป็ นแฟนบอลในมิติของกิจกรรมทางสังคมอย่างหนึ่ง องค์ประกอบส˚าคญ

ของ

การเป็ นแฟนบอลก็คือการสร้างความสมพนธ์หรืออต

ลกษณ์ร่วมของแฟนบอลขึน

มา ในแง่นีแ้ ล้วการบริโภค

แอลกอฮอล์ร่วมกนของแฟนบอลในลกษณะตางๆจงมีบทบาทส˚าคญในการเกิดขน้ มาของชมชนแฟน

ปรากฏการณ์ส˚าคญ

ที่เกิดขึน

กับวฒ

นธรรมแฟนบอลไทยในช่วงที่ได้รับความนิยมขึน

มานีค้ ือการ

รวมตวกน

เป็ น “กลม

แฟน/แฟนคลบ

” โดยแฟนบอลแตล

ะกลม

จะมีการรวมตว

เป็ นกลม

ก้อนอย่างชด

เจน มี

ชื่อ มีสัญลักษณ์ของกลุ่ม มีสถานที่นัดหมายประจ˚า มีช่องทางการติดต่อสื่อสาร มีสัญลักษณ์ในการ

แสดงออก (เช่นเสือ

เพลงเชียร์ หรือธง) และระบบระเบียบธรรมเนียมปฏิบต

ิของแต่ละกลุ่มที่ต่างๆกันไป

เชนสโมสรเมืองทองฯมีกลม

อลตร้าเมืองทองและกล่ม

N-zone สโมสรชลบรุ ีฯมีกลม

ฉลามกรุงและกลม

The

Sh@rk Power เป็ นต้น ซึ่งการรวมตวกน

ได้เป็ นกลม

แฟนบอลนีท้ ˚าให้พวกเขามีกิจกรรมร่วมกน

จ˚านวนมาก

เป็ นการสร้างสวนขยายของฟต

บอลให้มากไปกวาแคการชมการแขงขน

และยงั มีส่วนช่วยท˚าให้ฟุตบอลไทย

ได้รับความนิยมมากขึน

โดยเรียกกลม

แฟนบอลในลก

ษณะนีว้ ่าเป็ นชม

ชนแฟน (fan community) ซึ่งการ

รวมตว

กันได้เป็ นชุมชนแฟนนีเ้ ป็ นผลมาจากกิจกรรมจ˚านวนมากที่แฟนท˚าร่วมกันทงั ้ ในวน

ที่มีการแข่งขน

และไมม

ีการแขงขนฟต

บอล (อาจินต์ 2555)

หากพิจารณาถึงลกษณะของแฟนบอลไทยที่สร้างความเป็ นชม

ชนแฟนผ่านกิจกรรมตา

งๆควบคไู่ ป

กบพฤตกรรมการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทยแล้ว จะเห็นได้ว่าตลอดช่วงเวลาของการก่อเกิดสาย

สมพนธ์นน้ มีแอลกอฮอล์เป็ นสวนหนึ่งด้วยเสมอ ทงั ้ การดื่มที่สนามในช่วงก่อนและหลงั การแข่งขน ระหว่าง

เดินทางไปชมการแข่งขน

นดเยือน รวมถึงการดื่มร่วมกันในวน

ที่ไม่มีการแข่งขน

ดงที่แกนน˚าแฟนบอลคน

หนงระบว

าสิ่งที่ท˚าให้แฟนบอลสนิทกน

ได้มากที่สด

คือการดื่มร่วมกน

นอกจากนีแ้ ล้วความสม

พนธ์ผ่านการ

“เวียนกันซือ

” ที่สนามฟุตบอลยังเป็ นอีกรูปแบบหนึ่งที่สะท้อนถึงความเป็ นพวกเดียวกันที่เกิดขึน

มาผ่าน

พนธะของการดื่มกิน

ในอีกแง่หนงนน้ การดื่มไมเพียงแตสร้างความเป็ นพวกเดียวกนเทานนั

มนยงมีบทบาทในการกนคน

ที่ไมเข้าพวกออกไปด้วย Back et al. (2001: 99) เสนอว่าการเป็ นแฟนบอลหรือการเข้าร่วมเป็ นส่วนหนึ่งใน

ชมชนแฟนนนั

ไม่ใช่แค่การจ่ายค่าบต

รแล้วเข้าไปชมการแข่งขน

แต่ต้องมี “บต

รผ่าน” (entry ticket) ที่

หมายถึงเงื่อนไขบางประการในการเข้าร่วมเป็ นส่วนหนึ่งของชุมชนแฟน คือนอกจากการติดตามสโมสร

อย่างเหนียวแน่นและไปชมการแข่งขนที่สนามเป็ นประจ˚าแล้วยงั ต้องสามารถที่จะกลืนกลาย (assimilate)

ตนเองให้เข้ากบรูปแบบการปฏิบต

ิของชมชนแฟนนน้ ๆ ซงหนงในแบบแผนปฏิบต

ิดงั กล่าวคือการร่วมดื่มกิน

กนในกลม

แฟนบอลในช่วงก่อนการแข่งขน

ส˚าหรับแฟนบอลไทยเองก็เช่นกน

การที่วต

รปฏิบต

ิของพวกเขา

คือการดื่มเบียร์ร่วมกนอยเู สมอนน้ ไมไ่ ด้มาจากความบงเอิญที่คนชอบดื่มเบียร์จ˚านวนมากมารวมตวกน แต

ผ้ท

ี่จะเข้าร่วมในชมชนแฟนได้นนั

ต้องปรับตว

ให้เข้ากบ

การดื่มหรือหากไม่สามารถท˚าได้ก็อาจถกกน

ออกไป

จนชมชนแฟนนน้ เหลือแตคนทมีี่ ลกษณะใกลเคียงก้ น

งานศกษาหลายชิน

ชีใ้ นลก

ษณะเดียวกน

ว่าวฒ

นธรรมแฟนกีฬาโดยเฉพาะฟุตบอลนนั

เป็ นโลกของ

เพศชายหรือมีลกษณะความเป็ นชาย (masculinity) อยู่มาก (King 1997a: 329-346; Spaaij 2008: 369-

392) และเมื่อหลายๆสงคมรวมถึงสงคมไทยนน้ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็ นสญลกษณ์หนึ่งของความเป็ นชาย

โดยเฉพาะการคบค้าสมาคมในกลุ่มเพศชายที่มักจะมีแอลกอฮอล์เป็ นสื่อกลาง (พร้ อมๆกับกันเพศอื่น

ออกไป) อยู่เสมอ (นวพรรณ 2553: 21-24, 108-109) ลก

ษณะดงั กล่าวจึงท˚าให้วฒ

นธรรมแฟนกีฬาใน

ฐานะที่เป็ นกิจกรรมทางสังคมอย่างหนึ่งสอดรับกับได้เป็ นอย่างดีกับการบริโภคแอลกอฮอล์เพื่อการ

“สมาคม” ซงถึงที่สด

แล้วก็จะน˚าไปสก

ารรวมตว

กนได้เป็ นชมชนแฟนหรือกลม

แฟนบอลกลม่

ตางๆ

บทที่ 4 แอลกอฮอล์กับความรุนแรงในฟุตบอลไทย

นบตง้ แตฟ

ุตบอลสโมสรไทยได้รับความนิยมเพิ่มขึน

มาอย่างก้าวกระโดด สงั คมในวงกว้างก็เริ่มให้

ความสนใจมากขึน ทงั ้ ในแง่ของการเป็ นกิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจประการใหม่ของผู้คนจ˚านวนมาก ไป

จนถึงความตื่นตวตอ

ปัญหาความรุนแรงในฟต

บอลไทย ขณะที่แฟนบอลไทยมก

จะมีการบริโภคแอลกอฮอล์

เป็ นจ˚านวนมากดงที่กลาวถึงไปแล้ว การบริโภคแอลกอฮอล์จึงเป็ นปัจจย ที่ท˚าให้เกิดความรุนแรง

หนึ่งที่ถก

ตงั ้ ข้อสงสย

ว่าเป็ นสาเหต

เพื่อที่จะท˚าความเข้าใจความสมพนธ์ระหว่างการเกิดความรุนแรงกับการบริโภคแอลกอฮอล์ของ

แฟนบอลไทย ในส่วนนีจ้ ะเริ่มจากการพิจารณาลก

ษณะของความรุนแรงที่เกี่ยวข้องกบ

ฟุตบอล (football-

related violence) ที่เกิดขึน

สงคมไทย โดยใช้ข้อมล

จากรายงานการประชุมผู้ควบคม

การแข่งขน

ประจ˚า

สัปดาห์ของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากัด, รายงานข่าวจากสื่อมวลชน การสัมภาษณ์ผู้มีส่วนร่วมใน

เหตุการณ์ความรุนแรง และการเก็บข้อมูลภาคสนามในการแข่งขน

ฟุตบอลไทยฤดก

าล 2556 เพื่อน˚าไป

พิจารณาร่วมกบลกษณะการบรโภคแอลกิ อฮอลข์ องแฟนบอลไทย

มายาคตและปรากฏการณ์จริงของความรุนแรงในฟุตบอลไทย

ภาพลก

ษณ์ของฟุตบอลไทยที่มก

จะถก

รับรู้ในสงั คมไทยคือภาพของความรุนแรง ทัง้ ที่ถก

น˚าเสนอ

ผ่านสื่อมวลชน เช่นการพาดหัวข่าวว่า “โรคร้ ายที่แก้ไม่หาย!!! แฟนบอล 'บางกอก-ศรีราชา' ตีกันบน

อฒจนทร์” (ไทยรัฐออนไลน์ 2555) ที่เปรียบเทียบความรุนแรงในฟุตบอลไทยกบ

ภาวะความเจ็บป่ วยเรือ

รัง

หรือ “บอลไทยฉาวแฟนบอลคลงไล่อดกนเละ” (เดลินิวส์ออนไลน์ 2556) ที่บรรยายถึงภาวะคลงั่ หรือการไม

สามารถควบคมตนเองได้ของแฟนบอล ซงขบเน้นสภาพความเป็ นปัญหาของความรุนแรงในฟุตบอลไทยให้

ยิ่งชด

เจน หรือบค

คลทว

ไปที่มก

จะกล่าวถึงฟุตบอลไทยด้วยวลีติดปากว่า “บอลไทยไปมวยโลก” กระทงั่ วลี

ดงั กล่าวถก

ใช้ในการน˚าเสนอผ่านสื่อมวลชนหลายครัง้ 36 ความเชื่อดงั กล่าวเป็ นมายาคติที่อยู่คก่ บ

ฟุตบอล

ไทยมาตลอดโดยยงไม่เคยมีการพิจารณาอย่างเป็ นระบบ ดงั นนั แล้ว ในส่วนนีจ้ ะเป็ นการพิจารณาปริมาณ

และลกษณะของความรุนแรงที่เกิดขน้ จริงในฟต

บอลไทย โดยใช้ข้อมลจากรายงานการประชม

ผ้ค

วบคม

การ

แขงขนประจ˚าสปดาห์ของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากด

ซึ่งเป็ นหน่วยงานกลางรับผิดชอบการจด

การแข่งขน

ระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน

137

36 เช่น “บอลไทยไปมวยโลก! แฟน′บางกอก-สิงห์ท่าเรือ′ซดั กนยบ

คาสนาม (ชมคลิป)” (มติชนออนไลน์ 2556)

37 ส่วนการแข่งขน

ในระดบ

ดิวิชน

2 รับผิดชอบโดย “คณะกรรมการจด

การแข่งขน

ฟุตบอลเอไอเอส ลีกภูมิภาค ดิวิชน

2” ซึ่งไม่ได้มีการ

รวบรวมข้อมลไว้อย่างครบถ้วน ท˚าให้ไมสามารถน˚าข้อมลในสวนนีมาพิจารณาประกอบได้

ระบบการควบคุมการแข่งขันของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีกฯจะเป็ นการส่ง “ผู้ควบคุมการแข่งขัน”

(match commissioner)38 ไปท˚าหน้าที่ในทก

สนามแข่งขน

เพื่อพิจารณาการด˚าเนินการแข่งขน

และการท˚า

ผิดระเบียบข้อบงคบ

ซงหลงจากไปท˚าหน้าที่แล้วผ้ค

วบคมการแขงขนจะท˚ารายงานสงมาที่บริษัทฯ หลงั จาก

นน้ จะมีการประชมร่วมกนระหว่างผ้ค

วบคม

การแข่งขน

และ “คณะอนุกรรมการพิจารณามารยาท วินย

และ

ข้อประท้วง” ทุกวันอังคารถัดจากสัปดาห์ที่มีการแข่งขันเพื่อพิจารณาออกค˚าสั่งลงโทษสโมสรที่ท˚าผิด

ข้อบงคบการแขงขน39

นอกจากสวนที่เกี่ยวข้องกบแฟนบอลแล้ว การลงโทษจากบริษัทไทยพรีเมียร์ลีกฯยงั กินความถึงการ

ท˚าผิดระเบียบการจด

การแข่งขน

ตางๆของสโมสร นก

ฟุตบอล และเจ้าหน้าที่ด้วย ซึ่งเป็ นส่วนที่ไม่เกี่ยวข้อง

โดยตรงกับโครงการวิจย เป็ นหลกั

นี ้ ดง

นนั

แล้ว ในการพิจารณานีจ้ ะยกมาเฉพาะการท˚าผิดข้อบงคบ

ของแฟนบอล

การกระทาผิด	จานวน	%
1.ตะโกนดาอยางเปิ ดเผยชดั เจน 2.ขว้างปาสิ่งของลงสนามหรือขว้างใสผ่ ้อู ื่น 3.รบกวนการแขงขนั เชนจดุ พลุ/เป่ านกหวีด 4.แสดงป้ ายยวยหรือไมเ่ หมาะสม 5.ท˚าลายทรัพย์สิน 6.เข้าไปในพืนที่แขงขนโดยไมไ่ ด้รับอนญาต 7.ปิ ดล้อม รุมล้อม หรือคกคามผ้อู ื่น 8.ทะเลาะวิวาท 9.ท˚าร้ายเจ้าหน้าที่หรือนกกีฬา	15 47 9 1 5 2 5 4 3	16.5 51.6 9.9 1.1 5.5 2.2 5.5 4.4 3.3
รวม	91	100

ตาราง 4.1 การกระท˚าผิดข้อบงคบฯของแฟนบอล ไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน 1 ฤดกาล 2556

38 ในคู่มือการปฏิบตั ิงานของผู้ควบคุมการแข่งขน

ฯ ระบถุ ึงหน้าที่ของผู้ควบคุมการแข่งขน

ไว้ว่า “ผ้ค

วบคม

การแข่งขน

หรือที่เรียกเป็ น

ภาษาองั กฤษว่า Match Commissioner นนั

เป็ นตวั แทนของ ‘ทีพีแอลซี’ ซึ่งถูกจด

ตงั ้ โดย ‘สมาคม’ ดงั นนั ้ ผู้ควบคุมการแข่งขน

จึง

เปรียบเสมือนตวั แทนของ ‘สมาคม’ อีกโสดหนึ่ง ด้วยเจตนารมณ์ ในการจัดให้มีผ้ค

วบคม

การแข่งขน

ไปท˚าหน้าที่แทน ‘ทีพีแอลซี’ และ

‘สมาคม’ ก็เพื่อที่จะให้มีเจ้าหน้าที่เข้าไปดแลการแขง่ ขนที่จะถกู จดั ขนึ ้ ตามสนามเหย้าของสโมสรสมาชิก ให้ด˚าเนินไปด้วยความเรียบร้อย

และมีการตดั สินที่เป็ นไปด้วยความถกู ต้องและยติธรรม การบรหิ ารจดั การ และการประสานงานเป็ นไปตามข้อตกลงที่ได้รับใบอนุญาตให้

เข้าร่วมการแข่งขน

(Club License) และเป็ นไปตามระเบียบ และกติกาของการแข่งขน

ตลอดจนเงื่อนไขอื่นๆ ที่ได้ก˚าหนดไว้ ทงั ้ นีเ้ พื่อ

เป้ าหมายของการพฒนากีฬาฟตบอลอาชีพของประเทศไทยให้ยงั่ ยืนสืบไป”

39 โดยยึดตาม “ข้อบงั คบ

และระเบียบวาด้วยการจดั การแขง่ ขน

ฟตบอลลีกอาชีพของประเทศไทย พ.ศ. 2556”

การแขงขนในระดบไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน

1 ในฤดก

าล 2556 มีการแข่งขน

รวมทงั ้ หมด 578 นด

แบงเป็ นระดบไทยพรีเมียร์ลีก 272 นด

และดวิชน

1 306 นด

มีการลงโทษการกระท˚าผิดข้อบงั คบ

ฯของแฟน

บอลทง้ หมด 9 ลกษณะ รวม 91 กรณี มากกวา

ครึ่งคือการขว้างปาสิ่งของลงไปในสนามหรือขว้างปาใส่ผ้อ

ื่น

มีทง้ หมด 47 กรณี คิดเป็ น 51.6% รองลงมาเป็ นการตะโกนดา

15 กรณี (16.5%) รบกวนการแข่งขน

เช่นจด

พลุหรือเป่ านกหวีดระหว่างแข่งขน

9 กรณี (9.9%) ปิ ดล้อม รุมล้อม หรือคก

คามผู้อื่น 5 กรณี (5.5%)

ท˚าลายทรัพย์สิน 5 กรณี (5.5%) ทะเลาะวิวาท 4 กรณี (4.4%) ท˚าร้ายเจ้าหน้าที่หรือนกกีฬา 3 กรณี

(3.3%) เข้าไปในพืน

ที่แข่งขน

โดยไม่ได้รับอนญ

าต 2 กรณี (2.2%) และแสดงป้ ายยวยห

รือไม่เหมาะสม 1

กรณี (1.1%) ตามตาราง 4.1 ผู้วิจัยแบ่งลักษณะความรุนแรงที่เกิดขึน

เป็ น 2 ระดบ

คือ 1. ความรุนแรงเล็กน้อย หมายถึง

พฤติกรรมที่ไมก่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สินโดยตรง เช่น การตะโกนดา, ขว้างปาสิ่งของ

ลงสนาม, รบกวนการแข่งขน

, แสดงป้ ายยว

ยุ, และเข้าไปในพืน

ที่แข่งขน

โดยไม่ได้รับอนญ

าต 2. ความ

รุนแรงมาก หมายถึงพฤติกรรมที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สิน เช่น ท˚าลายทรัพย์สิน

, ปิ ดล้อมคกคาม40, ทะเลาะวิวาท, และท˚าร้ายเจ้าหน้าที่หรือนกกีฬา

แม้วาการท˚าผิดข้อบงคบของแฟนบอลจะเกิดขึน

ทงั ้ หมด 91 กรณี แตห

ากพิจารณาถึงความรุนแรง

ของเหตก

ารณ์แล้ว การกระท˚าผิดข้อบงคบ

ฯที่เป็ นความรุนแรงเล็กน้อยซึ่งไม่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่

ร่างกายหรือทรัพย์สินโดยตรงมีทง้ หมด 74 กรณี ซงเมื่อนบเฉพาะเหตก

ารณ์แล้วจะพบว่าตลอดทงั ้ ฤดก

าลที่

มีแข่งขน

578 นด

นนั

มีเหตค

วามรุนแรงเล็กน้อยเกิดขึน

63 นด

41 คิดเป็ น 10.9% ของการแข่งขน

ทงั ้ หมด

ส่วนความรุนแรงมากซึ่งก่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สินนนั เกิดรวมกันทงั ้ หมด 17 กรณี

โดยในบางเหตุการณ์ก็มีโทษหลายกรณี (เช่นการทะเลาะวิวาทที่ลงโทษทงั ้ สองฝ่ าย) ซึ่งเมื่อนับเฉพาะ

เหตการณ์แล้วจะพบวาตลอดทง้ ฤดกาลที่มีแขงขน

578 นด

นน้ มีเหตค

วามรุนแรงมากเกิดขึน

ทงั ้ หมด 12 นด

คดเป็ น 2.1% ของการแขงขนทง้ หมด

หากเปรียบเทียบอต

ราส่วนดงั กล่าวกบ

กรณีของตา

งประเทศ Frosdick and Newton (2006: 403-

422) รวบรวมสถิติการจบกุมผู้ต้องหาในกรณีความรุนแรงที่เกี่ยวข้องกับฟุตบอลโดย National Criminal

40 โดยมากแล้วการปิ ดล้อมคกุ คามนนั ้ มกั จะไมก่ ่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สินโดยตรง แต่ก็นบ

ว่ามีความเสี่ยงสงู ที่อาจ

น˚าไปสคู่ วามรุนแรงมากได้ หรือในอีกแง่หนึ่งอาจพิจารณาได้ว่าเป็ นการคก

คามสวสั ดิภาพของผ้เู สียหายอย่างมาก จึงจด

ให้อยู่ในกลมนี

ด้วย โดยลกั ษณะที่พบบ่อยคือแฟนบอลจ˚านวนมากไม่พอใจการท˚าหน้าที่ของผู้ตด ของผ้ตู ดั สิน เพื่อเรียกร้องให้ผ้ตู ดั สินชีแจงการท˚าหน้าที่หรือกลาวขอโทษ

สิน หลงั จบการแข่งขน

จึงไปรุมล้อมบริเวณทางออก

41 ในการแขง่ ขน

บางครัง้ มีการท˚าผิดข้อบงั คบ

หลายครงั ้ พร้อมๆกน

เช่นมีทงั ้ การขว้างปาและตะโกนดา

Intelligence Service (NCIS)42 ในช่วงฤดก

าลแข่งขน

1999/2000 – 2002/2003 ขององั กฤษและเวลส์มี

อตราการเกิดเหตรุ ุนแรงอยู่ที่ 1 ครัง้ ต่อการแข่งขน

20 นด

ซึ่งเมื่อเทียบกับความรุนแรงที่เกิดขึน

ในการ

แข่งขน

ฟุตบอลไทยปี 2556 ที่เกิดขึน

2.1% หรือประมาณ 1 ตอ

50 แล้ว พบว่าอต

ราส่วนตา

งกน

มากกว่า

เทาตว

รวมถึงที่การกระท˚าผิดข้อบงคบของฟต

บอลไทยนน้ ดจะมีความรุนแรงน้อยกว่าที่องั กฤษและเวลส์ซึ่ง

วดจากปริมาณการจบกมโดยเจ้าหน้าที่ต˚ารวจด้วย Frosdick and Newton สรุปว่าปรากฏการณ์แฟนบอล

อนธพาลที่อง

กฤษและเวลส์เกิดขึน

ไม่มากนก

ในช่วงที่เขาศึกษา ในแง่นีค

วามรุนแรงในฟุตบอลไทยที่พบ

น้อยกวานน้ จงนาจะเรียกได้วามีอยน่ ้อยมาก

ในสวนของผลกระทบจากความรุนแรงนนั

ก็เป็ นไปในทางเดียวกน

โดยเหตก

ารณ์รุนแรงในฟุตบอล

ไทยแตละครัง้ จะมีทรัพย์สินที่เสียหายและผ้ไู ด้รับบาดเจ็บจ˚านวนไม่มาก (โดยยงั ไม่มีการบาดเจ็บที่ รุนแรง

ถึงขนั

สาหส

หรือเสียชีวิตเลย) ต่างกับความรุนแรงในหลายๆประเทศที่หลายเหตก

ารณ์ก่อความเสียหาย

มากและอาจมีผ้เสียชีวิต

บอลไทยไปมวยโลก?: มายาคตและความตื่นตระหนกทางศีลธรรมต่อความรุนแรง

ภาพลก

ษณ์ที่ว่าฟุตบอลไทยเต็มไปด้วยความรุนแรงนนั

เป็ นมายาคติประการหนึ่งในสงั คมไทยมา

โดยตลอด ซงแสดงออกอยางชดเจนผานวลทไี่ี ด้รับความนิยมอย่าง “บอลไทยไปมวยโลก” แตเ่ มื่อพิจารณา

ปริมาณและผลกระทบของความรุนแรงแล้วกลับพบว่าไม่ได้เกิดขึนบ่อยครัง้ หรือมีความรุนแรงของ

เหตการณ์มากนก ผว้ ิจยเสนอวาการรบั รู้ดงกลาวเป็ นผลมาจากภาวะตื่นตระหนกทางศีลธรรมที่สงั คมไทยมี

ตอปรากฏการณ์ใหมอ

นเป็ นผลมาจากการเติบโตอย่างรวดเร็วของฟต

บอลไทย

Stanley Cohen (2011[1972]) เสนอวาภาพลกษณ์ทางด้านลบของ “ความเบี่ยงเบน” (deviance)

มักจะถูกรับรู้อย่างเกินจริงในช่วงแรกที่ปรากฏการณ์เหล่านีป

รากฏขึน

มา และความหวาดกลัวต่อ

ปรากฏการณ์แฟนบอลอันธพาลส่วนหนึ่งก็เป็ นผลมาจากการประกอบสร้ างความเบี่ยงเบนนัน โดยมี

บทบาทของสื่อมวลชนเป็ นส่วนส˚าคญ

ในการน˚าเสนอภาพด้านลบที่ขบ

เน้นอารมณ์ความรู้สึกจนดรู ุนแรง

เกินจริงไปมาก เขาเรียกลกษณะดงั กล่าวว่าเป็ น “ความตื่นตระหนกทางศีลธรรม” (moral panic) ที่เกิดขึน

ตอปรากฏการณ์ใหมในสงคม ลักษณะดังกล่าวแสดงให้เห็นผ่านกรณีการรือ

ฟื ้นคดีโศกนาฏกรรมที่ฮิลส์โบโร ซึ่งรายงานการ

สอบสวนเหตก

ารณ์นีห

รือที่เรียกว่า Taylor report ซึ่งเปิ ดเผยในปี ค.ศ. 1989-1990 ระบว

่าเหตส

่วนหนึ่งมา

จากพฤติกรรมก้าวร้ าวของแฟนบอล ความมึนเมาจากการดื่มแอลกอฮอล์ และลกลอบเข้าชมการแข่งขน

42 National Criminal Intelligence Service (NCIS) คือหน่วยงานของต˚ารวจองั กฤษที่มีหน้าที่รวบรวมและวิเคราะห์คดีอาชญากรรมที่

เกิดขึน้ ในองั กฤษเพื่อช่วยสนบสนุนการท˚างานของต˚ารวจท้องถิ่น (ชิษณุพงศ์ 2554: 23) ซึ่ง NCIS มีหน้าที่รับผิดชอบอาชญากรรมที่

เกี่ยวข้องกบ

การแขง่ ขน

ฟตบอลด้วย

โดยไม่มีตว

จนท˚าให้เกิดเหตก

ารณ์รุนแรงขึน

ท˚าให้แฟนบอล (ซึ่งเป็ นผ้เู สียหายจากเหตก

ารณ์นนั

ด้วย) ถูก

มองวาเป็ นฝ่ ายกระท˚าผิดมาตลอด อย่างไรก็ดีในปี ค.ศ. 2012 ได้มีการรือ

ฟื น

พิจารณากรณีดงั กล่าวอีกครัง

หนงและได้ประกาศวารายงานของ Taylor report ที่ชีว้ ่าแฟนบอลมีส่วนให้เกิดเหตก

ารณ์นนั

เป็ นผลมาจาก

การสืบสวนที่ผิดพลาดและจงใจบดเบือนโยนความผิดไปที่แฟนบอล (ปี ดิเทพ 2555; พลพงศ์ 2555) กรณีนี

แสดงให้เห็นถึงผลจากความหวาดระแวงที่มีตอแฟนบอลจนเกนจริิ งในชวงเกิดเหต

การรับรู้ที่สังคมมีต่อความรุนแรงในฟุตบอลไทยก็เช่นกัน เมื่อพิจารณาจากสถิติการเกิดความ

รุนแรงมากที่ท˚าให้มีผ้ไู ด้รับบาดเจ็บหรือทรัพย์สินเสียหายในฤดก

าล 2556 ซึ่งเกิดขึน

12 นด

จากการแข่งขน

ทงั ้ หมด 578 นด

หรือคิดเป็ นเพียงแค่ 2.1% แล้ว พบว่าความรุนแรงยง

เกิดขึน

ไม่มากนก

โดยเฉพาะเมื่อ

พิจารณาจากความเสียหายที่มีไม่มากและยง

ไม่มีรายงานผ้บ

าดเจ็บสาหส

หรือเสียชีวิตมาก่อน ตา

งกับใน

หลายประเทศที่เกิดขน้ บอยครงั และรุนแรงกวามาก ผว้ ิจยเสนอวาการรบั รู้ดงั กล่าวเป็ นผลมาจากการเติบโต

อย่างรวดเร็วของฟุตบอลไทย ภายในระยะเวลา 5-6 ปี ที่ฟุตบอลไทยเปลี่ยนผ่านจากภาวะ “คนดน้อยกว่า

คนเล่น” อน

มีโอกาสเกิดความรุนแรงน้อย ไปสู่ภาวะที่มีผ้ช

มจ˚านวนมาก ซึ่งท˚าให้มีโอกาสเกิดความรุนแรง

มากขึน

ไปด้วย ความเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลน

ดงั กล่าวจึงท˚าให้ปรากฏการณ์ความรุนแรงที่เกิดขึน

ได้รับ

การจบตามองเป็ นพิเศษ ทง้ บทบาทของสื่อมวลชนและการส่งตอ

กระจายข่าวแบบ “ปากตอ

ปาก” ของผ้คน

ในยค

ที่อินเทอร์เน็ตแพร่หลายและผ้ใช้งานทว

ไปสามารถท˚าหน้าที่เสมือนสื่อมวลชนจนท˚าให้ความรุนแรงที่

ยงมีไมมากนกนน้ ถกรับรู้อยางรุนแรงเกินจริงไปมาก

ลักษณะของความรุนแรงในฟุตบอลไทย

เพื่อที่จะท˚าความเข้าใจลกษณะของความรุนแรงที่เกิดขน้ ในสนามฟต

บอลไทย ในส่วนนีจ้ ะเป็ นการ

พิจารณาลก

ษณะตา

งๆของความรุนแรงที่เกิดขึน

โดยแบ่งออกเป็ น ประเภทของความรุนแรง สถานที่เกิด

เหตุ เวลาที่เกิดเหตุ และผ้เสียหาย

ประเภทของความรุนแรง พฤติกรรมความรุนแรงที่สนามฟุตบอลไทยนนั

โดยมากเป็ นความรุนแรงเล็กน้อยที่ไม่ก่อให้เกิด

ความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สิน จากตาราง 4.1 ความรุนแรงที่เกิดขึนมากกว่าครึ่งเป็ นการขว้างปา

สิ่งของลงไปในสนามหรือขว้างปาใส่ผ้อ

ื่น รองลงมาเป็ นการตะโกนด่า ลก

ษณะของการขว้างปาส่วนมาก

เป็ นการขว้างปาวิ่งของลงไปในสนามระหว่างการแข่งขนซึ่งไม่ท˚าให้มีผู้ได้รับบาดเจ็บ ส่วนการตะโกนด่า

มกจะเป็ นการประสานเสียงพร้ อมกันของแฟนบอล เช่น “ขีโ้ กง ขีโ้ กง” หรือถ้อยค˚าหยาบคายอื่นซ˚า้ ๆใน

ชวงเวลาหนึ่ง โดยทงั ้ การขว้างปาและตะโกนดา

นีมก

จะเกิดขึน

ในสถานการณ์ที่แฟนบอลรู้สึกว่าสโมสรเสีย

ประโยชน์จากการท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสิน เช่นการถกตด

สินให้ไม่ได้ประตู เสียประตู หรือการถก

ลงโทษจากผ้

ตดสินที่ขด

กบความคาดหวงของแฟนบอล การท˚าผิดกฎข้อบงั คบ

อีกรูปแบบหนึ่งที่เริ่มพบได้มากขึน

คือการ

รบกวนการแข่งขัน โดยส่วนมากเป็ นการจุดพลุระหว่างการแข่งขน

นอกจากพลุดอกไม้ไฟที่ยิงขึน

ไปแตก

กระจายบนท้องฟ้ าซงแฟนบอลมกจะจด

ฉลองเมื่อได้ประตแล้ว ในชวง 1-2 ปี หลงมานีพ

บวาเริ่มมีการจดพล

ในลกษณะของพลไุ ฟ (flare) และพลควน

(smoke) ในสนามมากขนึ

ซงเป็ นวฒนธรรมการเชียร์รูปแบบหนึ่ง

ที่พบได้ในแฟนบอลหลายประเทศ โดยผ้จด

การแข่งขน

อนญ

าตให้จด

ได้เฉพาะช่วงก่อนหรือหลงั การแข่งขน

การจด

ระหวางการแขงขนจงเป็ นการท˚าผิดกฎข้อบงคบั ส่วนความรุนแรงมากที่อาจก่อความเสียหายแก่ชีวิตหรือทรัพย์สินนนั

แบ่งออกเป็ นการท˚าลาย

ทรัพย์สิน, ปิ ดล้อม, ทะเลาะวิวาท, และท˚าร้ ายเจ้าหน้าที่หรือนก

กีฬา โดยความรุนแรงในลก

ษณะนีพ

บไม

บอยครังนก

ลกษณะที่เกิดขน้ บอ

ยคือการปิ ดล้อม การปิ ดล้อมเกิดขึน

หลงั จบการแข่งขน

และมีผ้เู สียหายคือ

ผ้ต

ดสิน โดยแฟนบอลสวนหนงจะไปรุมล้อมอยบ

ริเวณทางออกจากสนามของผ้ต

ดสิน เพื่อเรียกร้องให้ชีแ้ จง

หรือกล่าวค˚าขอโทษตอ

การตด

สินที่พวกเขามองว่ามีข้อบกพร่อง การปิ ดล้อมบางครัง้ อาจกินเวลานานกว่า

ชวโมง แต่ส่วนใหญ่จะไม่ก่อความเสียหายโดยตรงมากนก ลักษณะของความรุนแรงที่ก่อความเสียหาย

โดยตรงคือการทะเลาะวิวาท ลกษณะของการทะเลาะวิวาทมกจะเป็ นการขว้างปาสิ่งของเข้าใส่กนจากแฟน

บอลสองฝ่ าย สวนการเข้าปะทะทงั ้ ชกตอ

ยหรือใช้อาวธ

นนั

เกิดขึน

ไม่มากนก

โดยอาวธ

ส่วนใหญ่ที่แฟนบอล

ใช้มก

จะเป็ นอุปกรณ์เชียร์หรือวสดท

ี่อยู่ในสนาม เช่นธง ก้อนหิน หรือเศษไม้ ในช่วงฤดก

าลแข่งขน

2556

นนั

ระดบไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน

1 มีการทะเลาะวิวาทเกิดขนึ

2 ครัง้ ซงมีทงั ้ การขว้างปาสิ่งของใส่กน

และ

เข้าปะทะกนโดยตรง อย่างไรก็ดียงั ไม่มีผ้ไู ด้รับบาดเจ็บถึงขนั

รุนแรงมากนก

โดยส่วนใหญ่เป็ นอาการพกช˚า

หรือศรีษะแตก โดยยงไมพ

บผ้ท

ี่ได้รับบาดเจ็บสาหสหรือเสียชีวิตในฟต

บอลไทยมาก่อน

สถานที่เกิดเหต

สถานที่	จานวน	%
ในสนาม บริเวณสนาม บริเวณหางจากสนาม	73 18 0	80.2 19.8 0
รวม	91	100

ตาราง 4.2 สถานที่ที่แฟนบอลกระท˚าผิดข้อบงคบฯ ไทยพรีเมียร์ลีกและดิวิชน 1 ฤดกาล 2556

การกระท˚าผิดข้อบงั คบ

ฯทงั ้ หมดของแฟนบอลไทยในฤดก

าล 2556 เกิดขึน

ที่ในสนามแข่งขน

และ

บริเวณรอบๆสนามเท่านนั โดยไม่ปรากฏรายงานการเกิดเหตใุ นสถานที่ที่ไกลออกไปจากสนามเลย โดย

แบงเป็ นการกระท˚าผิดในสนาม 73 กรณี คิดเป็ น 80.2% และบริเวณสนาม 18 กรณี คิดเป็ น 19.8% แม้ว่า

พืนที่รับผิดชอบของผ้ค

วบคมการแขงขนจะกินบริเวณเฉพาะในและรอบๆสนามเท่านนั

แตต

ลอดทงั ้ ปี 2556

(ซึ่งอาจรวมไปถึงปี ก่อนหน้าด้วย) ก็ไม่พบว่ามีรายงานข่าวเกี่ยวกับการกระท˚าความรุนแรงของแฟนบอล

ไทยในบริเวณที่หางออกไปจากสนามฟตบอลเลย

เวลาที่เกิดเหต

เวลา		จานวน		%
ก่อนแขง่		0		0
ระหวางแขง่	ไม่ทราบเวลาชดั เจน	68	18	74.7	19.8
	ครึ่งแรก		7		7.7
	พกครึ่ง		3		3.3
	ครึ่งหลงั		40		44
หลงแขง่		23		25.3
รวม		91		100

ตาราง 4.3 ชวงเวลาที่แฟนบอลกระท˚าผิดข้อบงคบฯ ไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน

1 ฤดก

าล 2556

ในส่วนของช่วงเวลาในการกระท˚าผิด พบว่าการกระท˚าผิดทงั ้ หมดเกิดขึน

ระหว่างการแข่งขน

และ

หลงจบการแขงขนเทานนั

โดยไม่มีบน

ทึกการกระท˚าผิดที่เกิดขึน

ก่อนการแข่งขน

เลย43 และเมื่อพิจารณาลง

ไปในรายละเอียดของช่วงเวลาที่มีการกระท˚าผิดแล้ว พบว่าการกระท˚าผิดเกิดขึน

ในช่วงครึ่งเวลาหลง

มาก

ที่สด

ที่ 40 กรณี คิดเป็ นอต

ราส่วน 44% รองลงมาคือหลงั จบการแข่งขน

ที่ 23 กรณี (25.3%) ส่วนที่เหลือ

เป็ นชวงครึ่งเวลาแรก ชวงพกครึ่ง และเกิดระหวางแขงขนโดยไมทราบเวลาที่ชดเจน

43 ในคู่มือการปฏิบตั ิงานของผ้ค ชวโมง 30 นาที

วบคุมการแข่งขน

ระบุไว้ว่าผู้ควบคุมการแข่งขน

ต้องไปถึงสนามก่อนการแข่งขน

จะเริ่มไม่น้อยกว่ า 2

ผ้เสียหาย

ผู้เสียหาย	จานวน	%
นกฟตุ บอล เจ้าหน้าที่ ผ้ตู ดั สิน แฟนบอลฝ่ ายตรงข้าม สนามแขงขนั	6 3 31 7 2	12.2 6.1 63.3 14.3 4.1
รวม	49	100

ตาราง 4.4 ผ้เสียหายจากการกระท˚าผิดข้อบงคบฯของแฟนบอล ไทยพรีเมียร์ลีกและดิวิชน 1 ฤดกาล 2556

ในส่วนของผู้ที่ได้รับความเสียหายจากกรณีความรุนแรงโดยแฟนบอลนนั มีหลายกรณีเป็ นการ

กระท˚าผิดข้อบงั คบ

ที่ไม่สามารถระบุผู้เสียหายได้อย่างชด

เจน เช่นการขว้างสิ่งของลงไปในสนามโดยไม่มี

จุดหมายแน่ชัด การด่าที่ไม่ได้มุ่งเป้ าไปที่คนใดคนหนึ่ง หรือการจุดพลุและเป่ านกหวีด เท่าที่ระบุได้มี

ทงั ้ หมด 49 กรณี โดยผ้ต

ดสินตกเป็ นผ้เู สียหายจากการกระท˚าผิดมากที่สด

31 กรณี คิดเป็ นอต

ราส่วนมาก

ถึง 63.3% โดยส่วนมากเป็ นการขว้างปาสิ่งของใส่และตะโกนดา แฟนบอลเป็ นผ้เู สียหาย 7 กรณี คิดเป็ น

14.3% โดยสวนมากเป็ นการทะเลาะวิวาทและท˚าลายทรัพย์สิน เชนอปกรณ์เชียร์และยานพาหนะขณะจอด

ไว้ในที่จอดรถ นกฟุตบอลเป็ นผ้เู สียหาย 6 กรณี คิดเป็ น 12.2% และที่เหลือคือเจ้าหน้าที่และการท˚าให้

สนามแขงขนเสียหาย ตามตาราง 4.4

ลกษณะของความรุนแรงในฟุตบอลไทย

Carnibella et al. (1996: 81) ศก

ษาเปรียบเทียบความรุนแรงที่เกี่ยวข้องกบ

การแข่งขน

ฟุตบอลใน

หลายประเทศของยุโรปและเสนอว่า ทุกประเทศที่มีการแข่งขันล้วนแต่ปรากฏเหตุการณ์ความรุนแรงที่

เกี่ยวข้องกับฟุตบอลและเป็ นเรื่องยากที่จะขจด

ให้หมดไปโดยสิน

เชิง แต่ในอีกแง่หนึ่งนนั

ลกษณะและต้น

สายปลายเหตุของความรุนแรงในแต่ละพืน

ที่ก็แตกต่างกันไปตามบริบทเฉพาะของแต่ละพืน

ที่ เช่นใน

องกฤษที่มาจากชนชน้ ทางสงคม, ในไอร์แลนด์เหนือและเมืองกลาสโกว์ของสกอตแลนด์เป็ นผลมาจากลทธิ

ทางศาสนา, ในสเปนเป็ นผลมาจากเชือ้ ชาติ, หรือในอิตาลีที่มาจากการแบงแยกระหว่างภูมิภาคเหนือ-ใต้

(Dunning 2005[1994]: 147) ดง

นนั

แล้ว เพื่อที่จะท˚าความเข้าใจความรุนแรงและปัจจย

ที่เกี่ยวข้องใน

ฟตบอลไทยจงต้องพิจารณาถึงลกษณะเฉพาะของความรุนแรงที่เกิดขนึ ้ เมื่อพิจารณาความรุนแรงในฟุตบอลไทยทงั ้ ในส่วนของเวลาและสถานที่มาเปรียบเทียบกับกรณี

ของแฟนบอลในองั กฤษและเวลส์ที่ Frosdick and Newton (2006: 403-422) ศกษาแล้ว จะพบว่าทงั ้ สอง

พืน

ที่มีลก

ษณะที่แตกต่างกันอยู่มาก โดยที่อง

กฤษและเวลส์นนั

สถิติการจบ

กุมเกิดขึน

ก่อนเริ่มการแข่งขน

27.6% ระหว่างแข่งขน

18.8% หลงั จบการแข่งขน

47.7% ส่วนที่เหลือคือวน

อื่นๆ 2.2% และไม่ทราบเวลา

แน่นอน 3.6% ในส่วนของสถานที่เกิดเหตุนนั

ที่อง

กฤษและเวลส์เกิดความรุนแรงในสนามแข่งขน

17.2%

เกิดขึน

บริเวณสนามแข่งขน

19.3% และเกิดห่างออกไปจากสนามมากถึง 57.5% (ที่เหลือไม่สามารถระบ

ได้) Frosdick and Newton อธิบายว่าเหตก

ารณ์ส่วนมากเกิดขึน

ห่างจากสนามโดยแฟนบอลอน

ธพาลที่มี

ลกษณะเป็ น football gang รวมตวกนจ้องท˚าร้ายแฟนบอลฝ่ ายตรงข้ามในสถานที่ต่างๆเช่นสถานีขนส่ง

สถานีรถไฟ ถนน หรือผบ ซงมีมากที่สนามแขงขนั

ที่ไกลออกไปจากสนาม เพื่อหลีกเลี่ยงต˚ารวจหรือเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัย โดยความรุนแรงที่เกิดขน้ นน้ มกจะไมเกี่ยวข้องกบผลการแขงขนในสนาม

เมื่อพิจารณาลกษณะดงกลาวเปรียบเทียบกบฟตบอลไทยแลว้ จะเห็นได้ว่า ความรุนแรงในฟุตบอล

ไทยส่วนใหญ่มก

จะเกิดขึน

โดยมีจุดศน

ย์กลางอยู่ที่การแข่งขน

ในสนาม ทงั ้ สถานที่เกิดเหตซ

ึ่งจ˚ากด

บริเวณ

อยู่ภายในและรอบๆสนามแข่งขน

ทงั ้ เวลาที่เกิดเหตท

ี่ทงั ้ หมดเกิดขึน

ระหว่างหรือหลง

จบการแข่งขันแล้ว

เท่านนั

ยิ่งไปกว่านนั

เป้ าหมายของความรุนแรงก็ไม่ได้อยู่ที่แฟนบอลด้วยกัน แต่ส่วนมากแล้วมก

จะเกิด

ขน้ กบผ้ตดสิน อนเป็ นผลมาจากความไม่พอใจการท˚าหน้าที่ในสนาม ทงั ้ หมดนีแ้ สดงให้เห็นว่าความรุนแรง

ในฟต

บอลไทยเกิดขน้ โดยสมพนธ์อยก่

บการแขงในสนามมาก

ในส่วนความรุนแรงของเหตก

ารณ์นนั

Carnibella et al. (1996: 82-83) เสนอว่า โดยรวมแล้ว

พฒนาการของความรุนแรงที่เกี่ยวข้องกับฟุตบอลในแต่ละสง

คมมก

จะมีลก

ษณะร่วมที่ใกล้เคียงกันอยู่ 3

ล˚าดับขัน

คือ ล˚าดับขัน

แรก เป็ นความรุนแรงที่ปรากฏขึน

เป็ นครัง้ คราวในสนาม โดยมีผู้ตัดสินหรือนัก

ฟตบอลเป็ นเป้ าหมายหลก

ขนั

ที่สองจะมีความรุนแรงมากขึน

โดยเริ่มมีการปะทะกน

ระหว่างแฟนบอลสอง

ฝ่ าย หรือแฟนบอลกบ

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภย

โดยในขนั

นีจ้ ะยงั เกิดเหตเุ ฉพาะที่สนามแข่งขน

ส่วน

ขน้ ที่สามจะเกิดความรุนแรงบริเวณที่ไม่เกี่ยวกบ

การแข่งขน

มากขึน

เช่นที่ถนน สถานีขนส่ง สถานีรถไฟ ซึ่ง

จะมีทงั ้ ที่เป็ นการดกท˚าร้ ายแฟนบอลฝ่ ายตรงข้าม การท˚าลายทรัพย์สินสาธารณะ รวมถึงการปะทะกับ

เจ้าหน้าที่ต˚ารวจ ซงในขน้ ที่สามนีจะมีลกษณะของความรุนแรงจากแฟนบอลอน

ธพาลที่ไม่เกี่ยวข้องกบ

การ

แข่งขน

ในสนาม หากพิจารณาตามล˚าดบ

ขนั

ของความรุนแรงดงั กล่าวจะพบว่าความรุนแรงในฟุตบอลไทย

นนั

มีลก

ษณะอยู่ในล˚าดบ

ขนั

แรกเป็ นหลก

แต่ก็เริ่มมีบางกรณีที่คาบเกี่ยวอยู่กับขนั

ที่สองบ้างแล้ว ในด้าน

หนงลกษณะดงกลาวชีให้เห็นวาความรุนแรงในฟต กลาวได้วายงมีโอกาสที่จะทวีความรุนแรงมากขึน้

บอลไทยยงั ไม่รุนแรงมากนก ได้เชนกนั

แตใ่ นอีกด้านหนึ่งนนั

ก็อาจ

การบริโภคแอลกอฮอล์กับความรุนแรงในฟุตบอลไทย

ลกษณะโดยพืนฐานของการบริโภคแอลกอฮอล์ในสนามฟุตบอลไทยคือมีการจ˚าหน่ายที่แพร่หลาย

อยรู อบๆสนามในราคาที่ไม่สง

ประกอบกบ

ที่การบริโภคแอลกอฮอล์ในสงั คมไทยนนั

สอดคล้องกบ

มิติที่การ

เป็ นแฟนบอลเป็ นกิจกรรมทางสังคมอย่างหนึ่ง การจับกลุ่มอยู่รอบๆสนามเพื่อดื่มกินหรือบริโภค

แอลกอฮอล์จึงเป็ นภาพ “ปกติ” ที่พบเจอได้ที่สนามฟุตบอลไทย โดยแฟนบอลมกจะมาที่สนามตัง้ แตก่อน

เวลาแข่งขน

1-2 ชว

โมง ดื่มเป็ นเวลานานในปริมาณคอ

นข้างมาก ในส่วนนีผ้ ู้วิจย

จึงจะเสนอให้พิจารณา

การเกิดหรือไมเกิดความรุนแรงในบริบทของการดื่มกินดงกล่าว

“เบิร์ด” แฟนบอลสโมสรแห่งหนึ่งในกรุงเทพฯ เพศชาย อายุประมาณ 30 ปี เขาติดตามชมการ

แข่งขน

ของสโมสรนีเ้ ป็ นประจ˚าทงั ้ นด

เหย้าและเยือนเป็ นเวลา 3-4 ปี เบิร์ดมก

จะมาที่สนามเพื่อร่วมดื่มกับ

เพื่อนแฟนบอลในกลุ่มตงั ้ แต่ก่อนการแข่งขนจะเริ่มประมาณ 1-2 ชั่วโมง แต่เบิร์ดไม่นิยมน˚าเครื่องดื่ม

แอลกอฮอล์ไปดื่มบนอฒจนทร์นก

แม้ว่าสนามที่เขาไปเป็ นประจ˚าจะอนญ

าตก็ตาม เขาบอกว่าอยากจะร้อง

เพลงเชียร์และใสใจกบการชมการแขงขนในสนามเสียมากกว่า แตถ้ามีแฟนบอลคนอื่นๆยื่นแก้วเบียร์ให้เขา

ก็ไม่ปฏิเสธ เขาอธิบายลก

ษณะการดื่มที่สนามของตนเองว่า “ไม่รู้จะนบ

ยงไง ก็กินรวมๆกัน ง่ายๆคือเมา

กลบ

บ้านแทบทุกครัง้ ” เบิร์ดเล่าว่าเขาได้อยใู นเหตก

ารณ์ความรุนแรงที่สนามฟุตบอล 4-5 ครัง

โดยครัง้ ที่

เขาได้มีส่วนร่วมด้วยโดยตรง 2 ครัง

หนึ่งในนนั

ท˚าให้เขาศีรษะแตกเนื่องจากถูกก้อนหินขณะที่ขว้างปา

สิ่งของเข้าใส่กันกบ

แฟนบอลฝั่งตรงข้ามหลง

จบการแข่งขน

เบิร์ดบอกว่าวน

นนั

เขาดื่มจนเมาอย่างเช่นทุก

ครัง

จนหลงจบการแขง่ ขน

และเริ่มมีเหตการณ์วน

วายขนึ

เบริ ์ดกบ

เพื่อนก็ได้ตามเข้าไปมีส่วนร่วมด้วย แม้ว่า

ในตอนที่เริ่มเกิดเหตน

นั เขาจะไม่ได้อยท

ี่จด

ปะทะโดยตรง เขาอธิบายว่า “ก็ต้องไปช่วยกน

ถ้าเราไม่ท˚าพวก

มน มนก็ท˚าเรา” กรณีของเบิร์ดแสดงถึงการเข้าไปมีส่วนร่วมในความรุนแรงโดยที่อยใู นอาการมึนเมาอย่าง

ชดเจน อยางไรก็ดีเขาก็ยงั กล่าวถึงเหตก

ารณ์อีกหลายครัง้ ที่แม้เขาจะอยู่ในอาการมึนเมาแตก

็ไม่ได้เข้าไปมี

สวนร่วมด้วย

ขณะที่ “นท

” จะมีลก

ษณะที่ตา

งออกไป นท

เป็ นแฟนบอลสโมสรแห่งหนึ่งในภาคกลางและติดตาม

ชมการแข่งขน

ที่สนามอย่างตอ

เนื่องมาเป็ นระยะเวลา 2-3 ปี นท

บอกว่าเขาชอบดื่มที่สนามฟุตบอลร่วมกบ

เพื่อนในกลุ่มซึ่งรู้จก

กันที่สนามและดื่มจ˚านวนมากเป็ นประจ˚า นท

เคยอยู่ในเหตก

ารณ์ความรุนแรงหลาย

ครัง

แต่เขาและเพื่อนในกลุ่มยืนยน

ว่าเขาไม่เคยเป็ นเข้าไปมีส่วนร่วมในความรุนแรงใดๆเลย กระทั่งการ

ตะโกนดาด้วยค˚าหยาบ โดยเขาอธิบายว่าเป็ นข้อตกลงที่มีร่วมกน

ภายในกลม

แฟนที่เขาเป็ นสมาชิกอยู่ เขา

อธิบายว่า “บางครัง้ ผมก็เมา แตก

็ต้องควบคม

ตวเอง ท˚าอะไรไม่ดีลงไปคนที่ซวยคือสโมสร44” กรณีของนท

เป็ นตวอยางของผ้ด

ื่มที่ไมก่อความรุนแรง ซงกลม

ผ้ด

ื่มในลกษณะนีม้ ีจ˚านวนมาก

ในการเก็บข้อมลภาคสนามครังหนง ผ้วิจยไปทสนามแขี่ งขนของสโมสรแห่งหนึ่งที่ไม่มีการจ˚าหน่าย

เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยข้อห้ามทางศาสนา ระหว่างแข่งขน

มีการท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสินหลายจงั หวะที่ขด

ตอสายตาของแฟนบอลเจ้าบ้าน การแข่งขน

จบลงด้วยผลที่ไม่น่าพอใจนก

หลง

จบการแข่งขน

มีแฟนบอล

คนหนงึ่ วิ่งลงไปในสนามและมงุ เข้าหาผ้ตดสิน อยางไรกดีเข็ าเสียหลกลมล้ งและมีเจ้าหนาที่้ สนามมาห้ามไว้

ได้ทัน หลังจากนันเมื่อแฟนบอลทยอยกันออกจากสนาม ผู้วิจัยได้มีโอกาสสอบถามแฟนบอลคนนัน

44 บทลงโทษจากฝ่ ายควบคมการแขง่ ขน

เมื่อมีแฟนบอลท˚าผิดข้อบงั คบ

คือการปรับเงินจากสโมสร

เกี่ยวกับเหตุการณ์ที่เกิดขึน “ซัน” ซึ่งไม่บริโภคแอลกอฮอล์ตามข้อห้ามทางศาสนาตอบกลับพร้ อมเสียง

หวเราะวา

“ไมม

ีอะไร ผมแคจะไปสง่ กรรมการ” หลงจากนนั ้ ซนกบเพื่อนๆก็บนถึงการท˚าหน้าที่ของกรรมการ

ที่ท˚าให้สโมสรที่เขาเป็ นแฟนเสียประโยชน์ตอไปอกระยะี หนง

กรณีของแฟนบอลทงั ้ สามนีแ้ สดงให้เห็นถึงการบริโภคแอลกอฮอล์กับการมีส่วนร่วมในเหตการณ์

ความรุนแรงในลกษณะที่ตางๆกนไป ทง้ ผ้ด

ื่มที่มีสวนร่วมในเหตก

ารณ์รุนแรง ผ้ด

ื่มที่ไม่ก่อความรุนแรง หรือ

กระทงผู้ที่ไม่ดื่มแต่ก็อาจมีส่วนในการเกิดความรุนแรงได้ ในแง่นีแ้ ล้ว การบริโภคแอลกอฮอล์จึงอาจไม่ได้

เป็ นปัจจัยเดียวที่ส่งผลให้เกิดความรุนแรงได้โดยตรง แต่ท˚างานร่วมอยู่กับปัจจัยอื่นๆหรือบริบทในบาง

ลกษณะ ดงั ที่ Eric Dunning and Ivan Waddington ชีใ้ ห้เห็นว่า การมองว่าแอลกอฮอล์เป็ นปัจจยหลก

ปัจจย

เดียวของการเกิดความรุนแรงในฟุตบอลนัน

เป็ นการอธิบายปัญหาอย่างง่ายเกินไปจนผิดฝาผิดตว

แอลกอฮอล์อาจเป็ นหนึ่งในหลายๆปัจจยที่ท˚างานร่วมกันจนน˚าไปสู่ความรุนแรงได้ แต่ในอีกด้านหนึ่งนนั

ผ้บริโภคแอลกอฮอล์ไม่ได้ก่อความรุนแรงกนทกคนและผู้ที่ก่อความรุนแรงก็ไม่ได้บริโภคแอลกอฮอล์กนทก

คนด้วย (Dunning and Waddington 2003: 361-362)

เมื่อพิจารณาจากลก

ษณะการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลไทยที่พบได้ในเกือบทก

สนามแข่ง

ขันเทียบเคียงกับการเกิดความรุนแรงที่สนามฟุตบอลไทยแล้วพบว่า เกิดความรุนแรงเล็กน้อยซึ่งไม

ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สินรวม 63 นัดจากการแข่งขนทงั ้ หมด 578 นัด คิดเป็ น

10.9% และเกิดความรุนแรงที่เป็ นปัญหาหรือความรุนแรงระดบมากที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายแก่

ร่างกายหรือทรัพย์สินโดยตรง 12 นด

หรือคิดเป็ น 2.1% ซึ่งนบ

ว่ามีอต

ราที่ไม่สงนก

เมื่อเทียบกบ

จ˚านวนนด

ของการแข่งขันที่เหลือซึ่งเกือบทงั ้ หมดมีการบริโภคแอลกอฮอล์แต่ไม่เกิดความรุนแรง45 ข้อมูลดงกล่าว

แสดงให้เห็นวาการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลนนั

อาจไมไ่ ด้น˚าไปสค่

วามรุนแรงในทกกรณีเสมอไป

จากลก

ษณะดงั กล่าวจึงยงั ไม่อาจสรุปได้ว่าการบริโภคแอลกอฮอล์โดยตวมน

เองเป็ นปัจจย

เดียวที่

น˚าไปสก

ารเกิดความรุนแรงโดยตรง แต่การบริโภคแอลกอฮอล์ก็อาจเป็ นปัจจย

ที่กระต้น

ให้เกิดความรุนแรง

ขึน

ได้ในบริบทแบบใดแบบหนึ่ง ประกอบกบ

ที่ลก

ษณะของความรุนแรงในฟุตบอลไทยนนั

ยงั ชีใ้ ห้เห็นว่าอีก

ปัจจัยหนึ่งที่เกี่ยวข้องอยู่ด้วยคือการแข่งขันในสนาม ดง

นนั

แล้วในส่วนต่อไปจะกล่าวถึงบริบทของการ

แขงขนในวนที่เกิดความรุนแรง เพื่อพิจารณาตอ่ ความรุนแรงได้ในบริบทหรือสถานการณ์ใดบ้าง

ไปว่าการบริโภคแอลกอฮอล์นนั

สามารถที่จะกระต้น

ให้เกิด

45 ลกั ษณะดงั กลาวสอดคล้องกบ

งานศกึ ษาทางอาชญวิทยาของ Elin K. Bye and Ingeborg Rossow (2008: 31-46) ที่พบว่าในสงั คมที่

มีการบริโภคแอลกอฮอล์อย่างแพร่หลายนนั ้ มกั จะมีอตั ราสวนการเกิดความรุนแรงอน แอลกอฮอล์ไมแพร่หลาย

เนื่องมาจากแอลกอฮอล์น้อยกว่าสงั คมที่การบริโภค

เร่ืองเล่าจากสนาม: บริบทของการเกิดความรุนแรงในฟุตบอลไทย

เพื่อที่จะท˚าความเข้าใจบริบทและกระบวนการเกิดขึนของความรุนแรง ในส่วนนีจ้ ะกล่าวถึงกรณี

ตวอยางความรุนแรงที่เกิดขน้ ในฟต

บอลไทยระหว่างฤดก

าลแข่งขน

2556 โดยจะยกกรณีที่เกิดสถานการณ์

ในลกษณะรุนแรงมากจนท˚าให้มีทงั ้ ผ้ท

ี่ได้รับบาดเจ็บและทรัพย์สินเสียหาย คือเหตก

ารณ์ระหว่างแฟนบอล

สุโขทย

เอฟซีกับแฟนบอลพิษณุโลก ทีเอสวาย เอฟซี และเหตก

ารณ์ระหว่างแฟนบางกอก เอฟซีกับแฟน

สิงห์ทาเรือ เอฟซี

กรณีสโขทยั เอฟซี – พิษณโลก ทีเอสวาย เอฟซี

เมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2556 ที่สนามบุญสม มาร์ติน จง

หวด

สุโขทย

ได้เกิดเหตก

ารณ์รุนแรง

ระหว่างแฟนบอลสุโขทัยฯและพิษณุโลกฯ ในการแข่งขันฟุตบอลเอไอเอส ลีกภูมิภาค ดิวิชั่น 2 โซน

ภาคเหนือ เหตุการณ์ดงกล่าวได้รับความสนใจจากสื่อมวลชนและสังคมเป็ นอย่างมาก ก่อให้เกิดความ

ตื่นตัวเกี่ยวกับปัญหาความรุนแรงในฟุตบอลไทยหลังจากที่ไม่เกิดเหตุการณ์ที่มีความรุนแรงมากมา

คอนข้างนาน

ผู้วิจยั

ไม่ได้อยู่ในเหตก

ารณ์นีโ้ ดยตรง แต่หลง

จากเกิดเหตก

ารณ์ประมาณ 3-4 วน

ก็ได้นด

หมาย

สัมภาษณ์แกนน˚าของแฟนบอลทัง้ สองฝ่ ายที่อยู่ในเหตุการณ์นีคือ “ตุ้ย” แกนน˚าคนหนึ่งของแฟนบอล

พิษณโลกฯกลม

ขนพลนเรศวร และ “ป๊ อป” แกนน˚าแฟนบอลสโุ ขทย

ฯ ซึ่งป๊ อปได้พาผ้วิจย

ไปที่สนามแข่งขน

(ในวน

ที่ไม่มีการแข่งขน

) ด้วย และหลง

จากนนั

ผู้วิจัยก็ได้ไปเก็บข้อมูลภาคสนามที่สนามนีใ้ นวันที่ มีการ

แขงขนอีกครัง้

การแข่งขน

ครัง้ นีเ้ กิดขึน

ในช่วงครึ่งหลงั ของฤดก

าล ขณะที่สโุ ขทย

ฯอยอนดบ

2 และพิษณุโลกฯอย่

อนดบ

3 ของตารางแข่งขน

โดยมีคะแนนสะสมห่างกน

1 คะแนน ทงั ้ สองจงั หวด

อยต

ิดกน

ระยะทางจาก

จงหวด

พิษณุโลกไปถึงสนามแข่งขน

ที่สุโขทย

มีระยะทางแค่ประมาณ 60 กิโลเมตร จึงมีแฟนบอลทงั ้ สอง

ฝ่ ายมาชมการแข่งขน

เป็ นจ˚านวนมากจนเต็มความจข

องสนาม ต้ย

ประมาณการว่าแฟนบอลพิษณุโลกฯที่

เดินทางไปชมการแข่งขน

ครัง้ นีม

ีประมาณ 1,000-1,500 คน ขณะที่แฟนบอลสโุ ขทย

ฯก็มาชมการแข่งขน

ที่

สนามอีกจ˚านวนมากจนเต็มความจส สองแสนบาท ซงเป็ นสถิตของสนาม

นามที่ประมาณ 4,500 – 5,000 คน และมียอดจ˚าหน่ายบต

รมากกว่า

ในการแข่งขันครัง้ นีฝ้ ่ ายจด

การแข่งขน

ได้มอบหมายให้ผู้ตด

สินระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีกมาท˚าหน้าที่

เป็ นพิเศษ อย่างไรก็ดีก่อนการแข่งขน

มีข่าวลือกน

ในกลม

แฟนบอลเกี่ยวกบ

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ัดสินที่อาจ

ไม่เป็ นกลาง ตุ้ยเล่าว่าในกลุ่มแฟนพิษณุโลกฯเองมีการเพ่งเล็งเกี่ยวกับการตดสินมาตงั ้ แต่ก่อนแข่งขัน

เนื่องจากหลายคนเกรงวาการเข้ามารับหน้าที่ผ้บริหารสโมสรสโขทยฯของนกการเมืองที่มีชื่อเสียงคนหนึ่งใน

ฤดูกาลแข่งขันนีอ

าจส่งผลต่อการท˚าหน้าที่ของผู้ตัดสินได้ นอกจากนีก

ารแข่งขันครัง้ นีย

ังเข้มงวดกับ

มาตรการรักษาความปลอดภย

เป็ นพิเศษ โดยมีการเพิ่มจ˚านวนเจ้าหน้าที่ รวมถึงมีการประชุมกน

ระหว่าง

สองสโมสรเกี่ยวกบการแยกทางเข้าออกและที่จอดรถของทงั ้ สองฝ่ ายออกจากกัน อย่างไรก็ดีทงั ้ ป๊ อปและ

ต้ยบอกวาท้ายที่สด วางไว้

แล้วในวน

แขงขนจริงดจ

ะไม่สามารถจด

การแยกที่จอดรถและทางเข้าออกได้ตามแผนที่

ที่สนามแข่งขันมีการใช้สังกะสีกนั ล้อมรอบทางเข้าออกสนาม โดยที่นั่งของแฟนพิษณุโลกฯอยู่ที่

ทางด้านขวาของอฒจน

ทร์ฝั่งประธาน (ทางซ้ายคือแฟนสโุ ขทย

ฯ) และอฒ

จนทร์เสริมด้านข้างยาวไปจนถึง

หลง

ประตู ส่วนแฟนบอลสุโขทย

ฯส่วนมากจะนง

อยู่ที่อฒ

จันทร์ฝั่งคบเพลิงที่อยู่ฝั่งตรงกันข้าม อัฒจันทร์

เสริมรอบๆสนาม และมีอีกจ˚านวนมากที่เกาะรัว เนื่องจากไมสามารถเข้าไปในสนามได้

อยู่ริมสนาม รวมไปถึงที่ยืนดูจากเนินด้านนอกสนาม

ต้ย

อธิบายบรรยากาศในสนามแข่งขน

วนนนั

ว่า “เหมือนเกมชิงแชมป์ ” เนื่องจากทงั ้ สองฝ่ ายก˚าลง

แยงอนดบเพื่อเข้าไปเล่นในรอบถด

ไป46 อย่างไรก็ดีทงั ้ ต้ย

และป๊ อปก็บอกว่าความสม

พนธ์ระหว่างแฟนบอล

สองสโมสรยงั เป็ นไปด้วยดีในช่วงก่อนแข่งไปจนถึงช่วงพก

ครึ่งเวลาที่ทงั ้ สองฝ่ ายยงั เดินปะปนกน

ซือ้ อาหาร

และยิมแย้มทกทายกนตามปกติ

เหตการณ์รุนแรงเริ่มเกิดขึน

ในช่วงใกล้จบการแข่งขน

โดยต้ย

ระบว

่าเหตก

ารณ์เริ่มขึน

หลงั จากที่นก

ฟุตบอลของพิษณุโลกฯท˚าประตน˚า 3-1 แล้วมีการขว้างปาสิ่งของเข้าใส่แฟนพิษณุโลกฯจากด้านนอกของ

อฒจนทร์ ซงคาดวาเป็ นแฟนสโขทย

ฯที่อยด

้านนอกสนาม ส่วนป๊ อปบอกว่าเขาไม่เห็นเหตก

ารณ์นี ้ และระบ

วาความรุนแรงเริ่มหลงั จากที่นก

ฟุตบอลของสโุ ขทย

ฯท˚าประตต

ีเสมอ 3-3 ในช่วงทดเวลาบาดเจ็บแล้วแฟน

พิษณุโลกฯเริ่มขว้างสิ่งของลงไปในสนาม อย่างไรก็ดี ทัง้ คู่บอกตรงกันว่าหลังจากหมดเวลาแข่งขัน

เหตการณ์ก็กลบเข้าสค่ วามสงบชวคราว

หลงจบการแขงขนแฟนสโขทยฯหลายคนข้ามรัวกนเข้ามาในสนาม โดยป๊ อปเลาว่าเป็ นสถานการณ์

ปกติที่สนามแห่งนีอยู่แล้วที่แฟนบอลมักจะลงมาขอลายเซ็นหรือพูดคุยกับนักฟุตบอล (ตุ้ยซึ่งมาดูการ

แข่งขน

ที่สนามนีห

ลายครัง้ ก็บอกอย่างนีเ้ ช่นกน

) ทงั ้ ป๊ อปและต้ย

บอกตรงกน

ว่าเหตก

ารณ์รุนแรงเริ่มเกิดขึน

อีกหลง

จากนนั

เมื่อมีแฟนบอลพิษณุโลกฯคนหนึ่งพยายามจะถือธงวิ่งรอบสนามแล้วหลงเข้าไปอยู่กลาง

กลุ่มแฟนบอลสุโขทย

ฯ ท˚าให้แฟนบอลพิษณุโลกฯบางคนกลว

ว่าแฟนบอลที่ถือธงคนนนั

จะโดนท˚าร้ ายจึง

พยายามวิ่งเข้าไปชวย แตกลบท˚าให้แฟนสโุ ขทย

ฯที่เห็นเหตก

ารณ์เข้าใจว่าแฟนพิษณุโลกฯที่วิ่งมานนั

จะท˚า

ร้าย จงขว้างสิ่งของเข้าใส่ หลงจากนน้ เหตการณ์ก็เริ่มวนวายรนแรงอกีุ ครงั

46 สโมสรที่ได้อนดบ

1-2 โซนภาคเหนือจะเป็ นตวั แทนเข้าไปแข่งขน

ในรอบถด

ไปโดยอต

โนมตั ิ ส่วนอนดบ

3 จะต้องไปแข่งกบ

อนดบ 3

ของภาคอื่นอีกครัง้ เพ่ือแย่งสิทธิ์เข้าไปแข่งในรอบแชมป์ เปี ย หนึ่ง

นส์ลีกกบ

ตวั แทนจากภาคอื่นๆเพื่อหาสโมสรที่จะได้เลื่อนไปดิวิชน

1 อีกครัง

แฟนบอลทงั ้ สองฝ่ ายที่อยอฒ

จนทร์ฝั่งตรงข้ามกันต่างวิ่งกรูลงมาในสนามฟุตบอล จบ

กลม

กนอย่

คนละฝั่งแล้วขว้างสิ่งของเข้าใสกนอยรู ะยะหนงึ่ 47 (โดยไมไ่ ดมี้ การปะทะกนโดยตรง) กระทงั่ แฟนพิษณุโลกฯ

ที่มีจ˚านวนน้อยกว่าเริ่มล่าถอยกลับไปที่อัฒจันทร์ฝั่งตนเอง ส่วนแฟนสุโขทัยฯก็เริ่มรุกไล่เข้าไปจนแฟน

พิษณุโลกหลายคนต้องกระโดดลงจากอฒ

จนทร์ชว

คราวที่สง

ประมาณ 3 เมตรเพื่อหนีออกไปนอกสนาม

เหตการณ์วน สนาม

วายอยู่ประมาณ 15-20 นาทีจึงเริ่มเข้าสค

วามสงบ และแฟนบอลก็เริ่มทยอยกลบ

ออกไปจาก

ทงั ้ ต้ย

และป๊ อปอธิบายกบ

ผู้วิจย

ด้วยค˚าพูดเดียวกน

ว่าเหตก

ารณ์ที่เกิดขึน

นนั

เป็ น “อุปทานหมู่” ซึ่ง

เป็ นเรื่องเข้าใจผิดของทัง้ สองฝ่ ายว่าอีกฝ่ ายจะมาท˚าร้ ายจึงมีการขว้างปาใส่กัน ตุ้ยบอกว่าแฟนบอล

พิษณุโลกฯเคยมีธรรมเนียมที่จะถือธงวิ่งรอบสนามหลง เกรงวาจะเป็ นชนวนของความรุนแรงได้

จบการแข่งขน

แตท

ี่ผ่านมาได้หยด

วิ่งไปแล้วเพราะ

ป๊ อปบอกว่าการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของแฟนบอลที่สนามในวน

เกิดเหตุนนั

ไม่ต่างจากการ

แข่งขน

ครัง้ อื่นๆมากนก

คือมีการดื่มอยู่ทว

ไปคอ

นข้างมาก ขณะที่ต้ย

บอกว่าทางด้านแฟนพิษณุโลกฯดจะ

ดื่มกนน้อยกวาปกติเสียด้วยซ˚า

เนื่องจากในวน

นนั

มีแฟนบอลมาที่สนามมากกว่าปกติ ท˚าให้ร้านค้ามีไม่พอ

จงไมสะดวกที่จะซือ

อย่างไรก็ดีทงั ้ คซ่

ึ่งอยใู นสนามฟุตบอลตอนเกิดเหตข

ว้างปาบอกตรงกน

ว่าพวกเขาเห็น

แฟนบอลที่ขว้างปาหลายคนมีอาการมนเมา

หลงั จากเกิดเหตก

ารณ์นีฝ้ ่ ายจด

การแข่งขน

ลงโทษปรับสโมสรสโุ ขทย

ฯจ˚านวน 45,000 บาท ส่วน

พิษณโลกฯโดนปรับ 75,000 บาท และเมื่อผ้วิจยไปเก็บข้อมลภาคสนามที่สนามแห่งนีใ้ นวนที่มีการแข่งขนก็

พบว่ามีการประกาศขอความร่วมมือแฟนบอลงดลงไปในสนามหลง

จบการแข่งขน

ซึ่งเมื่อจบการแข่งขนก็

ไมม

ีแฟนบอลลงไปในสนามอีก

กรณีบางกอก เอฟซี – สิงห์ทาเรือ

เหตก

ารณ์ที่รุนแรงมากอีกครัง้ หนึ่งเกิดขึน

เมื่อวน

ที่ 5 ตล

าคม 2556 ในการแข่งขน

ระหว่างสโมสร

บางกอก เอฟซีกบ

สโมสรสิงห์ท่าเรือ เอฟซี ที่สนามเฉลิมพระเกียรติบางมด กรุงเทพฯ โดยในเหตก

ารณ์นีม

การปะทะกนโดยตรงของแฟนทง้ สองฝ่ าย ท˚าให้มีผ้ไู ด้รับบาดเจ็บและทรัพย์สินเสียหาย

ผ้วิจย

เดินทางไปเก็บข้อมล

ภาคสนามในการแข่งขน

นีท้ ˚าให้ได้อยใู นเหตก

ารณ์ด้วย ข้อมล

ในส่วนนี

ประกอบไปด้วยข้อมูลบน

ทึกภาคสนามของผู้วิจัย ข้อมูลจากบน

ทึกการสอบสวนตว

แทนสองสโมสรโดย

47 สิ่งของที่แฟนบอลใช้ขว้างใสก่ น

มีทงั ้ ขวด กระป๋ อง (ที่สนามนีไมห่ ้ามน˚าขนึ ้ ไปบนอฒจน

ทร์) ไปจนถึงก้อนหิน อิฐ และเศษไม้ ซงึ่ จากการ

เก็บข้อมล

ภาคสนามในภายหลง

ผ้วิจัยพบว่าที่พืน้ ใต้อฒ

จันทร์ชวั่ คราวรอบสนามมีเศษอิฐและเศษไม้ตกอยู่จ˚านวนมาก ซึ่งคาดว่าเป็ น

ของเหลือทิง้ จากการกอสร้าง

คณะอนกรรมการจด

การแขงขน

บริษัทไทยพรีเมียร์ลีก รวมถึงการสมภาษณ์ “ใหญ่” แกนน˚าแฟนบอลท่าเรือ

ฯ และ “เป้ ” แกนน˚าแฟนบอลบางกอกฯ

การแข่งขน

ครัง้ นีเ้ กิดขึน

ในช่วงท้ายฤดก

าล โดยเป็ นการแข่งขน

ในนด

ที่ 31 ของทงั ้ สองสโมสรจาก

ทง้ หมด 34 นด

ขณะนนั

สโมสรบางกอกฯอยใู นอนดบ

4 ส่วนท่าเรือฯอยใู นอนดบ

3 ของตารางคะแนน โดย

มีคะแนนสะสมหางกนแค่ 1 คะแนน ผลการแขงขนในครัง้ นีจ้ ึงส˚าคญ

อย่างมากตอ

การเลื่อนชนั

ขึน

ไปเล่นใน

ระดบไทยพรีเมียร์ลีก48 ท˚าให้การแข่งขันครัง้ นีได้รับความสนใจจากแฟนบอลเป็ นจ˚านวนมาก ก่อนการ

แข่งขน

สโมสรบางกอกฯส่งบต

รเข้าชมการแข่งขน

ให้สโมสรท่าเรือฯน˚าไปจ˚าหน่ายล่วงหน้า 1,000 ใบและ

หมดอย่างรวดเร็ว จนต้องมีการเพิ่มจ˚านวนบตรส˚าหรับแฟนท่าเรือฯอีกเป็ นรวมทงั ้ หมด 2,000 ใบ ซึ่งก็

จ˚าหนายหมดก่อนเริ่มแขงขน

และในวนแขงขน

ก็มีแฟนบอลท่าเรือฯอีกจ˚านวนหนึ่งไปที่สนามแตไ่ ม่มีตว

เข้า

ชม ส่วนแฟนบางกอกฯก็มาชมการแข่งขันเป็ นจ˚านวนมาก รวมแล้วการแข่งขันครัง้ นีม 6,390 คน

ีผู้เข้าชมทงั ้ หมด

ในการแข่งขน

ครัง้ นีฝ้ ่ ายจด

การแข่งขน

ได้มีการเฝ้ าระวง

เหตรุ ุนแรงเป็ นกรณีพิเศษ โดยเจ้าหน้าที่

ต˚ารวจ เจ้าหน้าที่สโมสร และตวแทนแฟนบอลของทงั ้ สองสโมสรร่วมประชุมกันที่สถานีต˚ารวจนครบาล

ราษฎร์บรณะเพื่อวางแผนรักษาความปลอดภยร่วมกน ทง้ ใหญ่และเป้ เป็ นตวแทนแฟนบอลที่เข้าร่วมในการ

ประชมนน้ ด้วย ทง้ ครู ะบต

รงกนวาในการประชม

นนั

ให้ความส˚าคญ

กบการรักษาความปลอดภย

โดยเฉพาะ

การแยกทางออกของแฟนบอลในชวงหลงั จบการแข่งขน

โดยจะให้แฟนบอลท่าเรือฯออกที่ทางลงอฒ

จนทร์

ประตู 3 แฟนบางกอกออกทางลงอฒจนทร์ประตู 5 และปิ ดประตู 4 ซึ่งเป็ นจด

เชื่อมตอ

ของแฟนบอลทงั ้ สอง

สโมสรไว้เพื่อให้แฟนบอลทง้ สองฝ่ ายเดินทางออกจากสนามโดยไมเผชิญหน้ากนั ในลกษณะคล้ายกบเหตการณ์ระหวางสโขทยฯ-พิษณโลก ก่อนการแข่งขน

มีการพดกน

มากในกลม

แฟนท่าเรือฯเกี่ยวกับการท˚าหน้าที่ของผู้ตด

สิน โดยเฉพาะหลง

จากที่มีการประกาศรายชื่อว่าผู้บริหารของ

สโมสรบางกอกฯเป็ นหนงในทีมงานของผ้สมค

รเลือกตง้ นายกสมาคมฟต

บอลฯคนหนงซึ่งก˚าลงั ปฏิบต

ิหน้าที่

รักษาการณ์ฯ ซงท้ายที่สด พิเศษ

แล้วก็ได้มีการเชิญผ้ต

ดสินชาวมาเลเซียมาท˚าหน้าที่ในการแข่งขน

ครัง้ นีเ้ ป็ นกรณี

ก่อนการแข่งขน

แฟนบอลท่าเรือฯจ˚านวนมากได้นด

หมายรวมตว

เพื่อที่จะเดินทางมาที่สนามพร้อม

กน โดยเป็ นการเดนทางด้วยรถสวนตวของแตละคนพร้อมกน

เป็ นกลม

ใหญ่ๆในลก

ษณะของ “ขบวนแห่” ซึ่ง

เป็ นธรรมเนียมปฏิบต

ิอน

หนึ่งของแฟนบอลท่าเรือฯเมื่อจะไปชมการแข่งขน

ที่มีผลส˚าคญ

เช่นการชิงแชมป

ในขบวนแห่นีจ้ ะมีทงั ้ รถจก

รยานยนต์ รถยนต์ รวมไปถึงรถบรรทก

ขนาดใหญ่ ระหว่างเดินทางจะมีการโบก

ธงเชียร์และเปิ ดเพลงประจ˚าสโมสรดงไปตลอดทาง

48 สโมสรในดิวิชน

1 ที่ได้อนดบ

1-3 จะได้เลื่อนชนั ้ ขนึ ้ ไปเลน

ในระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีก

ที่สนามแข่ง แฟนบอลบางกอกฯส่วนใหญ่ถูกจัดที่นั่งให้อยู่บนอัฒจันทร์สองด้านขนานตามแนว

ยาวของสนาม ขณะที่แฟนท่าเรือฯอยู่ที่หลง

ประตู (goal) ด้านในสด

ของสนาม ซึ่งการเข้าออกจะต้องเดิน

ผานแนวอฒจนทร์ฝั่งที่แฟนบางกอกฯจ˚านวนมากนงอยู่ ในชวงก่อนการแข่งขน

ยงั ไม่มีเหตก

ารณ์รุนแรงหรือ

บรรยากาศที่ดส

ุ่มเสี่ยงตอ

การเกิดความรุนแรงแต่อย่างใด แฟนบอลทงั ้ สองฝ่ ายยงจบ

กลุ่มดื่มกินและเดิน

ผานกนไปมาได้อยางราบรื่น

ก่อนการแข่งขน

ครัง้ นีผ้ ้วิจย

เคยไปเก็บข้อมล

ภาคสนามในวน

ที่มีการแข่งขน

ที่สนามนีม

าก่อน และ

ไมพ

บวามีการจ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์บริเวณสนามเลย แตก

็ยงพบวามีแฟนบอลส่วนหนึ่งจบ

กลม

ดื่ม

เบียร์อยู่บริเวณสนาม ซึ่งคาดว่าเป็ นการน˚ามาจากภายนอก แต่ในวนที่บางกอกฯแข่งขันกับท่าเรือฯนนั

พบวาที่นอกรัว้ สนามมีร้านแผงลอยจ˚านวนหนึ่งตงั ้ ขายอาหารและเครื่องดื่มรวมไปถึงแอลกอฮอล์อยู่ที่บาท วิถีริมถนน49 ซึ่งแฟนบอลของทงั ้ สองสโมสรเดินออกมาซือ้ กันเป็ นจ˚านวนมาก อย่างไรก็ดีตงั ้ แต่ก่อนการ

แขงขนจนถึงชวงพกครึ่งก็ยงไมพ อาหารและเครื่องดื่มเลย

บการกระทบกระทงระหวางแฟนบอลทง้ สองฝ่ ายที่เดน

ปะปนกน

ออกมาซือ

ในช่วงครึ่งเวลาหลง

ผ้วิจย

ขึน

ไปอยู่บนอฒ

จนทร์ของแฟนท่าเรือฯ บนอฒ

จนทร์มีแฟนบอลจ˚านวน

มากหนาแนนแออด

เตมตลอดแนว ตรงช่วงรอยตอ

บนอฒ

จนทร์ระหว่างแฟนบอลสองฝ่ ายมีการกนั

รัว้ เหล็ก

ถาวรเว้นช่องว่างระหว่างแฟนบอลเอาไว้และมีเจ้าหน้าที่ต˚ารวจประมาณ 20 นายยืนอยตรงบริเวณรอยตอ

นนั

อย่างไรก็ดีผ้วิจย

เห็นว่ามีการยวยกน

ไปมาระหว่างแฟนบอลท่าเรือฯกบ

แฟนบอลบางกอกฯที่อฒ

จนทร์

ฝั่งตรงข้ามประธาน (ซึ่งแฟนบอลท่าเรือฯต้องออกจากสนามโดยผ่านหลงอฒ

จนทร์นนั

) แต่กระทง

จบการ

แข่งขน

ก็ยงั ไม่มีเหตก

ารณ์รุนแรงเกิดขึน

ผลการแข่งขน

จบด้วยชย

ชนะของบางกอกฯ 2 ประตตอ

1 ท˚าให้

บางกอกฯแซงหน้าทาเรือฯขน้ ไปอยท่

ี่อนดบ

3 ของตาราง

เหตรุ ุนแรงเริ่มเกิดขึน

เมื่อแฟนท่าเรือฯก˚าลง

ทยอยออกจากสนาม โดยเดินผ่านด้านหลงอฒ

จนทร์

ของแฟนบางกอกฯ เกิดการขว้างปาสิ่งของใส่กันระหว่างแฟนบางกอกฯบนอฒ

จนทร์กบ

แฟนท่าเรือฯที่อย่

ด้านลาง หลงจากนน้ แฟนทาเรือฯหลายสิบคนก็วิ่งกรูกน

ขึน

ไปทางประตู 4 ทางขึนอฒ

จนทร์แฟนบางกอกฯ

ที่เปิ ดค้างไว้อยค่

รึ่งหนง

และแฟนทาเรือฯอีกส่วนหนึ่งก็ท˚าลายประตอ

ีกครึ่งหนึ่งจนหลด

ออกมา ระหว่างนนั

ผ้วิจยได้ยินเสียงแฟนทาเรือฯตะโกนขน้ มาวา “ไอ้พวกขีโ้ กง ซือ้ กรรมการ” และมีเสียงเฮรับจากแฟนท่าเรือฯ

อีกหลายคน ผู้วิจัยตามขึน

ไปบนอัฒจันทร์ พบว่าแฟนบางกอกส่วนหนึ่งหลบขึน

ไปที่ด้านบนสุดของ

อฒจนทร์ ขณะที่อีกสวนหนงมีทง้ ที่วิ่งหนีและเข้าปะทะกบแฟนทาเรือฯ โดยบางส่วนของทงั ้ สองฝ่ ายใช้ด้าม

ธงเป็ นอาวธ

หลงั จากนนั

แฟนบางกอกฯก็วิ่งหนีไปตามทางยาวของอฒ

จนทร์ โดยมีแฟนท่าเรือฯวิ่งไล่ตาม

ไปจนสด

ทาง ท้ายที่สด

แฟนบางกอกฯซงมีจ˚านวนมากกวาจงรุกไลกลบจนแฟนท่าเรือฯวิ่งหนีกลบ

มาแล้วลง

49 ในกลม

ร้ านแผงลอยนนั ้ ผ้วิจย

พบ “แม่ค้าขาประจ˚า” คนหนึ่งซึ่งมกั จะตระเวณไปตงั ้ แผงลอยที่หลายๆสนาม จากการสอบถามพบว่า

แมค่ ้ารายนนั ้ เห็นวาการแขง่ ขนนีน้ ่าจะมีผช้ มจ˚านวนมาก จึงมาตงั ้ รานขาย้

จากอฒ

จนทร์ไป เหตก

ารณ์ทงั ้ หมดตงั ้ แต่แฟนท่าเรือฯวิ่งขึน

ไปบนอฒ

จนทร์กินเวลาทงั ้ หมดประมาณ 15

นาที ตลอดเวลาที่เกิดการปะทะกันนนั เจ้าหน้าที่ต˚ารวจหลายนายอยู่ข้างในสนามฟุตบอล (ซึ่งต˚่ากว่า

อฒจนทร์) พยายามเป่ านกหวีดและตะโกนห้าม แต่ไม่พบว่ามีเจ้าหน้าที่ต˚ารวจหรือเจ้าหน้าที่รักษาความ

ปลอดภยขน้ มาบนอฒจนทร์เลย

หลง

จากเหตก

ารณ์บนอฒ

จนทร์เริ่มสงบลง พบว่ามีแฟนบอลของทงั ้ สองฝ่ ายบาดเจ็บอยรู วม 4-5

คน โดยมีทัง้ ที่แฟนบางกอกฯช่วยปฐมพยาบาลแฟนท่าเรือฯและแฟนท่าเรือฯช่วยปฐมพยาบาลแฟน

บางกอกฯ ผ้บ

าดเจ็บมีทงั ้ ที่หว

แตก เจ็บหน้าอก และเจ็บตามแขนขา โดยรวมแล้วไม่มีคนที่ได้รับอน

ตราย

หนก

ถึงสาหส

หรือเสียชีวิต ไม่นานจากนนั

ก็มีรถพยาบาลมารับแฟนบอลบางคนไป ตลอดเวลาที่เกิดเหต

วนวายนนั

ผู้วิจย

เห็นใหญ่ซึ่งเป็ นแกนน˚าแฟนท่าเรือฯพยายามห้ามแฟนบอลคนอื่นๆอยต

ลอด ตงั ้ แต่ตอนที่

แฟนท่าเรือฯพยายามจะขึน

ไปบนอฒ

จนทร์ไปจนถึงตอนเกิดการปะทะด้านบน ทงั ้ ใหญ่และเป้ อธิบายว่า

ตามแผนรักษาความปลอดภย

ที่วางแผนร่วมกน

ก่อนแข่งนนั

ประตู 4 จะต้องปิ ดตายและให้แฟนบางกอกฯ

ออกทางประตู 5 ที่อยไู่ กลออกไปอีกด้านหนงซงจะท˚าให้เดินทางออกจากสนามไปคนละทางกบแฟนท่าเรือ

ฯ แตท

้ายที่สด

แล้วก็ไมเป็ นไปตามนนั

หลง

จากนนั

ผู้วิจัยทราบจากแฟนบางกอกฯคนหนึ่งว่าที่ด้านหน้าสนามก็มีเหตข

ว้างปากันอีกจุด

หนงึ่ จงลงจากอฒจนทร์ไป ระหวางเดนอยด่

้านนอกอฒจน

ทร์ผ้วิจย

พบแฟนบอลบางส่วนของทงั ้ สองสโมสร

จบกลุ่มพูดคย

และขอโทษกันเกี่ยวกับเหตก

ารณ์ที่เกิดขึน

และพบว่าเหตก

ารณ์ที่จุดนนั

ก็สงบลงแล้ว จาก

การสอบถามได้ความว่ามีการขว้างปาหินและเศษอิฐกันระหว่างแฟนบอลสองฝ่ ายจนมีผู้บาดเจ็บอีก จ˚านวนหนึ่ง โดยเจ้าหน้าที่ได้เปิ ดประตใู ห้แฟนบางกอกฯส่วนหนึ่งหลบเข้าไปในสนามฟุตบอล ขณะที่แฟน

ท่าเรือฯทยอยเดินทางออกไปจากสนามจนเกือบหมดแล้ว ผู้วิจยตามเข้าไปอยู่ในสนามกับแฟนบางกอกฯ

อีกระยะหนึ่ง จนกระทงั่ เวลาประมาณ 21.00 น. (ประมาณ 1 ชว ทยอยกนออกจากสนามไป

โมงหลงั จบการแข่งขน

) แฟนบางกอกฯก็

หลงจากเหตการณ์นี ้ ผ้ควบคมการแขงขนทไี่ ปทาหนาทไี่้˚ ดใหส้้ มภาษณกบ์ สื่อมวลชนว่า

"ก่อนเกมทงั้ สองสโมสรไดม

ีการประชม

หารือเพือ

เตรียมความพร้อมในการดูแลแฟนคลบ

ทีจะ

เข้ามาชมเกมไว้แล้ว ทุกอย่างถูกก˚าหนดตามแผนเพื่อรับมือกับสถานการณ์ แต่สุดท้าย กลับมาผิดพลาดในช่วงการเดินทางกลับของแฟนบอลทีมเยือน ซึ่งแผนทีแรกเราไม่

ตองการใหแฟนบอลทงั้ สองทีมเผชิญหนา้ กน

แต่เมื่อทก

อย่างเปลี่ยนไปมน

จึงเกิดเหตก

ารณ์

ไม่คาดคิดขึ้น" (ไทยลีกออนไลน์ 2556) (สะกดค˚าตามตนฉบบ)

ส่วนข้อมล

จากบน

ทึกการสอบสวนโดยคณะอนก

รรมการจด

การแข่งขน

บริษัทไทยพรีเมียร์ลีก ระบ

ค˚าให้การจากเจ้าหน้าที่ของสโมสรบางกอกฯไว้วา่

1. ในด้านการแข่งขัน เป็ นไปอย่างเรียบร้อยดี ผูต ไม่คา้ นสายตาแฟนบอล

ดสินมีความเป็ นธรรมต่อทก

ฝ่ าย และ

2. เรื่องการจัดโซน เข้า-ออก ข้อตกลงที่ทง 2 ฝ่ ายได้ตกลงไว้ หลังจบการแข่งขันจะให้

แฟนบอลทีมเยือนใช้ทางออกประตู 3 และ แฟนบอลทีมเหย้าใช้ทางออกประตู 5 และ ท˚าการปิ ดประตู 4 เพ่ือป้ องกันการพบกันของแฟนบอล 2 ฝ่ าย ขณะที่รอแฟน

บอลสิงห์ท่าเรือออกจากสนาม แฟนบอลบางกอก เอฟซี ก็จุดพลุแฟร์เพือ

ฉลองชย

เป็ นธรรม

เนียมทกครงั้ หลงั จบการแข่งขน พอเหนว่็ าทางบางกอก เอฟซี แฟนสิงห์ท่าเรือ จุดพลุได้ จุง

จุดพลตอบ และมีการโตตอบกนด้วยวาจา และ ขว้างปาสิ่งของใส่กนั

3. ขณะที ล่อยแฟนบอลสิงห์ท่าเรือ ออกประตู 3 ได้มีเจ้าหน้าที่ต˚ารวจสั่งให้เจ้าหน้าท

สนามไปเปิ ดประตูเล็ก เพ ระบายแฟนบอล แต่เจ้าหน้าท่ีทีมบางกอก เอฟซี เข้าใจ

ผิดคิดว่ารวมประตู 4 ด้วยจงึ ได้เปิ ดไว้ 1 บาน ซึ่งสามารถเชื่อมไปอฒจนทร์ทีมเหยา้ พอดี

4. จากนนต่อมาแฟนบอลสิงห์ท่าเรือกลุ่มหนึ่ง กรูขึ้นไปบนอัฒจันทร์ ทีมเหย้าทาง

ประตู 4 มีการต˚ารวจแฟนบอลบางกอก เอฟซี จนได้รับบาดเจ็บหลายคน จนเกิด ปัญหาขึ้น

5. และบริเวณดา้ นนอกสนามก็มีการปะทะกนของแฟนบอลประปราย แต่ไม่รุนแรง

6. บริ เวณที่จอดรถ มีมอเตอร์ ไซต์ของแฟนบอลบางกอก เอฟซี ท่ีจอดอยู่ถูกทุบ

ท˚าลายเสียหายหลายคัน (บริษัทไทยพรีเมียร์ลีกจ˚ากด ตนฉบบ)

และระบถึงการท˚างานของเจ้าหน้าที่ต˚ารวจวา่

2556ข) (สะกดและเน้นค˚าตาม

สามารถขึ้นไปบนอฒจนทร์ได้ แต่ตองเดินออกไปดา้ นนอกสนามก่อนและไม่ไกล และโฆษก

สนามได้ท˚าการประกาศให้เจ้าหนา้ ที่ขึ้นไปบนอฒ

จนทร์เพื่อระงบ

เหตุ แต่เจ้าหนา

ที่ต˚ารวจ

กลบ

ทีจ

ะไม่ขึ้นไป ซึ่งต˚ารวจเป็นผูค

วบคม

การดูแลรก

ษาความปลอดภย

ทงั้ หมด ( บ ริ ษั ท

ไทยพรีเมียร์ลีกจ˚ากดั

สวนตวแทนแฟนทาเรือฯให้การวา

2556ข)

ก่อนหนา้ นีม

ีการพูดคย

ระหว่างแฟนบอลทง

2 ทีม แลว้ เรื่องสด

สว่ นทีนง

10% ประมาณ 800

– 1,000 ใบ จึงขอตกลงกนใหม่เพิ่มเป็น 1,500 ใบ และไดท˚าการตกลงอีกครั้งเป็ น 2,000 ใบ

และแฟนบอลทง

2 ทีมก็เห็นชอบ และมน

ใจว่าจะดูแลความเรียบร้อยของแต่ละฝ่ ายเป้ นอ

ย่างดี ซึ่งก่อนแข่งก็มีกิจกรรมร่วมกนระหว่างแฟนบอล 2 ทีม เป็ นไปด้วยดี ในวาระการ

ประชุมร่วมก

ของตว

แทนแฟนบอล ผู้บริ หาร ทง

2 ทีม และ เจ้าหน้าที่ต˚ารวจ สน.ราช

บูรณะ ก˚าหนดใหแฟนบอลสงิ หทา่์ เรอื เขา้ -ออกประตู 3 และ แฟนบอลบางกอก เอฟซี เข้า-

ออกประตู 5 และปิ ดประตู 4 เพราะเกรงว่าจะเสีย

งทีจ

ะเกิดเหตก

ารณ์ความไม่ปกติ และพอ

จบการแข่งขน ขณะทยอยแฟนบอลสิงห์ท่าเรือออกจากสนาม พบว่าประตู 4 ถูกเปิ ดออก

ด้วยเหตุอนใดมิทราบ และแฟนบอลที่ได้รับบาดเจ็บส่วนหนึ่งก็แจ้งความด˚าเนินคดีแล้ว

(บริษัทไทยพรีเมียร์ลีกจ˚ากด 2556ค) (สะกดค˚าตามตนฉบบ)

หลังเกิดเหตุการณ์นีทงั ้ สองสโมสรได้รวบรวมรายชื่อผู้ได้รับบาดเจ็บ ใหญ่ระบุว่าแฟนท่าเรือฯที่

ได้รับบาดเจ็บแจ้งชื่อมา 2 คน สวนเป้ ระบุว่าแฟนบางกอกฯแจ้งชื่อมา 5 คน (อย่างไรก็ดีดเู หมือนว่าจ˚านวน

ผ้ไู ด้รับบาดเจ็บที่แท้จริงจะมีมากกว่านี ้ เพียงแต่ผ้ท

ี่บาดเจ็บเล็กน้อยก็มก

จะไม่แจ้งรายชื่อ) โดยเจ้าหน้าที่

สโมสรบางกอกฯระบว

่าสโมสรบางกอกฯจะรับผิดชอบค่ารักษาพยาบาลทงั ้ หมด หลง

จากมีการสอบสวน

จากทัง้ สองฝ่ ายแล้ว บริษัทไทยพรีเมียร์ลีกได้ออกค˚าสั่งปรับเงินทัง้ สองสโมสร สโมสรละ 80,000 บาท รวมถึงคาดโทษทง้ สองสโมสรหากมีเหตการณ์ซ˚าอีก

บริบทของการเกิดความรุนแรงในฟุตบอลไทย Dunning et al. (1988: 13-14) เสนอว่าสาเหตข

องการเกิดความรุนแรงในฟุตบอลนนั ซบ

ซ้อนเกิน

กว่าจะลดทอนให้เหลือเฉพาะผลจากการบริโภคแอลกอฮอล์เพียงด้านเดียว เพราะมันยังสมพนธ์อยู่กับ

ปัจจัยอื่นๆซึ่งควรพิจารณาร่วมกันด้วย จากเหตุการณ์ความรุนแรงที่กล่าวถึงไปนี ้ นอกจากการบริโภค

แอลกอฮอล์ของแฟนบอลแล้ว ผู้วิจย

เห็นว่าทงั ้ สองเหตก

ารณ์ยง

มีปัจจย

ร่วมบางประการที่ชีใ้ ห้เห็นว่าเป็ น

บริบทที่อาจถก

กระต้น

จากการบริโภคแอลกอฮอล์จนน˚าไปสก

ารเกิดความรุนแรงได้ ซึ่งในเหตก

ารณ์ความ

รุนแรงครังอื่นๆก็มกจะพบลกษณะที่ใกล้เคียงกน

บริบทแรกคือ ความส˚าคญ

ของการแข่งขัน ดง

ที่ทงั ้ สองเหตุการณ์นีเ้ ป็ นการแข่งขันระหว่างสอง

สโมสรที่อนดบ

และคะแนนสะสมใกล้เคียงกัน ยิ่งไปกว่านนั

ช่วงเวลาของการแข่งขน

ก็เกิดขึน

ในช่วงปลาย

ฤดกาล ซงผลการแข่งขน

จะส่งผลอย่างส˚าคญ

ตอการเลื่อนชนั

ในฤดก

าลถด

ไป อย่างเช่นที่ต้ย

ได้บรรยายถึง

บรรยากาศของการแข่งขนว่า “เหมือนเกมชิงแชมป์ ” หรือแฟนท่าเรือฯที่มีการเดินทางมาที่สนามแข่งขัน

พร้อมกน

ด้วย “ขบวนแห”

ซงเป็ นธรรมเนียมปฏิบต

ของพวกเขาเมื่อมีการแขงขนชิงแชมป

บริบทที่สองคือ แฟนบอลมีความรู้สึกไม่ไว้วางใจต่อการท˚าหน้าที่ของผู้ตัดสิน จุดเริ่มต้นของ

เหตการณ์ความรุนแรงในฟุตบอลไทยทงั ้ ในระดบ

รุนแรงเล็กน้อยหรือรุนแรงมากมก

จะเริ่มปรากฏในจงั หวะ

ที่มีการตดสินที่แฟนบอลฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งรู้สึกว่าฝ่ ายตนเองเสียประโยชน์ โดนเฉพาะในหลายๆครัง้ ที่ก่อน

การแข่งขน

มี “ข่าวลือ” ในกลม

แฟนบอลเกี่ยวกบ

การท˚าหน้าที่ของผู้ตด

สิน โดยแฟนบอลมก

จะมีการบอก

ตอกนในลกษณะปากตอ

ปากตง้ แตหลายวนก่อนการแขงขนไปจนถึงชวงก่อนและระหว่างแข่งขน

และไม่ว่า

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสินจะ “ไมเป็ นกลาง” ตามข่าวลือนนั

จริงหรือไม่ก็มก

จะก่อความไม่พอใจให้แฟนบอล

ได้เสมอ ซึ่งเหตก

ารณ์ทงั ้ สองครัง้ นีก้ ็มีลก

ษณะเช่นนี ้ อย่างเช่นที่แฟนท่าเรือฯคนหนึ่งตะโกนขึน

มาขณะเกิด

ความรุนแรงว่า “ไอ้พวกขีโ้ กง ซือ้ กรรมการ” หรือแฟนพิษณุโลกฯที่กง

วลถึงบทบาทของผ้บ

ริหารสโมสรฝ่ าย

ตรงข้ามที่เป็ นนกการเมืองวาอาจสงผลตอ

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสิน

เหตการณ์ความรุนแรงที่มกจะเกิดขน้ ในสองบริบทแรกนีก้ ล่าวสอดคล้องกบสถิติที่ชีใ้ ห้เห็นว่าความ

รุนแรงสวนมากนน้ มกจะเกิดขน้ โดยสมพนธ์อยก่

บการแขงขน

ในสนามอย่างชด

เจน ทงั ้ เวลาและสถานที่เกิด

เหตุ รวมไปถึงผ้เสียหายที่มกจะเป็ นผ้ตดสินเป็ นหลก

บริบทที่สามคือ เป็ นการแข่งขันที่มีผู้ชมจ˚านวนมาก อย่างไรก็ดี บริบทนีอาจเป็ นเพียงปัจจัยใน

ระดบรองๆลงไป เพราะในหลายๆการแขงขนที่มีผ้ชมจ˚านวนมากก็ไม่เกิดเหตการณ์ความรุนแรงมากนก แต

หากมีแฟนบอลจ˚านวนมากภายใต้บริบทในลักษณะอื่นๆดงที่กล่าวมาแล้วก็มักจะเกิดความรุนแรงขึน

บ่อยครัง

ดงเช่นที่กรณีความรุนแรงทงั ้ สองครัง้ ที่ยกมานีม

ีผู้ชมมากกว่าจ˚านวนผู้ชมโดยเฉลี่ยของทงั ้ สอง

สนามอยู่มาก นอกจากนีแ้ ล้วด้วยจ˚านวนที่มากของแฟนบอลก็อาจยงั ส่งผลตอ อาจท˚าได้ไม่ทวถึงด้วย

การรักษาความปลอดภย

ที่

บริบทที่สี่คือ เกิดข้อบกพร่องในการรักษาความปลอดภัย กรณีเหตการณ์ความรุนแรงทงั ้ สองครัง

เกิดความบกพร่องในการรักษาความปลอดภัย ทงั ้ ในกรณีระหว่างแฟนบอลบางกอกฯกับท่าเรือฯที่เกิด ความบกพร่องในการแยกแฟนบอลสองฝ่ ายออกจากกัน ดังที่ผู้ควบคุมการแข่งขันระบุไ ว้อย่างชัดเจน

รวมถึงกรณีระหว่างแฟนบอลสุโขทยฯกับพิษณุโลกฯที่มีการปล่อยให้แฟนบอลทงั ้ สองฝ่ ายลงมาในสนาม

หลงจบการแขงขน

ซงท˚าให้เกิดการเผชิญหน้าและน˚าไปสก

ารเกิดความรุนแรงในท้ายที่สด

นอกจากเหตก

ารณ์ความรุนแรงทงั ้ สองครัง้ นีแ้ ล้ว เหตค

วามรุนแรงอีกหลายๆครัง้ ก็มักจะเกิดขึน

ภายใต้บริบทที่ใกล้เคียงกัน อย่างเช่นเหตก

ารณ์ในการแข่งขน

ระหว่างสโมสรพท

ยา ยูไนเต็ดกับเชียงราย

ยไู นเตด

ซงเป็ นการแขงขนนด

รองสด

ท้ายของฤดกาล ผลการแขงขนครัง้ นนั

ท˚าให้พท

ยาฯต้องตกชนั

จากการ

แขงขนระดบไทยพรีเมียร์ลีก หลงจบการแขงขนมีแฟนบอลพทยาฯจ˚านวนหนงท˚าการปิ ดล้อมทางออกของผ้

ตดสินอยู่เป็ นเวลานาน รวมถึงมีการพยายามท˚าร้ายผ้ตดสินและท˚าให้ทรัพย์สินจ˚านวนมากเสียหาย หรือ

เหตค

วามรุนแรงในการแข่งขน

ระหว่างสโมสร ราชบรุ ี มิตรผล เอฟซีกบ

ชลบรุ ี เอฟซี ที่ในช่วงใกล้หมดเวลา

แขงขนมีการตด

สินที่ท˚าให้แฟนบอลเกิดความไมพ

อใจ จนหลงั จบการแข่งขน

แล้วไม่มีการแยกทางออกจาก

สนามของแฟนบอลทง้ สองฝ่ ายออกจากกนอยางชด หนงและทรัพย์สินเสียหาย

เจน ท˚าให้เกิดการปะทะกน

จนมีผ้ไู ด้รับบาดเจ็บจ˚านวน

จากข้อค้นพบดงั กล่าว ผ้วิจย

เสนอว่าการบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลโดยตวมน

เองอาจไม่ได้

น˚าไปสู่การเกิดความรุนแรงโดยตรงเสมอไป แต่สามารถที่จะกระต้นให้เกิดความรุนแรงได้เมื่ออยู่ภายใต้

บริบทแบบใดแบบหนง

โดยในฟต

บอลไทยนน้ บริบทที่การบริโภคแอลกอฮอล์อาจกระต้น

ให้เกิดความรุนแรง

ได้คือ การบริโภคแอลกอฮอล์ของแฟนบอลในสถานการณ์ที่เป็ นการแข่งขน

ครัง้ ส˚าคญ

แฟนบอลเกิดความ

ไมไ่ ว้วางใจตอ

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสิน มีผ้ชมจ˚านวนมาก และเกิดข้อบกพร่องในการรักษาความปลอดภย

บทที่ 5

มาตรการป้ องกันความรุนแรงกับการมีส่วนร่วมของแฟนบอลไทย

Desmond Morris (1981) มองว่าการแข่งขน

ฟุตบอลนนั

เป็ นกิจกรรมที่วางอยบ

นระบบสัญลก

ษณ์

แบบเดียวกับการล่า สงคราม และกิจกรรมทางศาสนา ในแง่นีการแข่งขันฟุตบอลจึงมีแนวโน้มที่จะเกิด

ความรุนแรงได้ อย่างไรก็ดีฟุตบอลอย่างที่เรารู้จก

กันทุกวน

นีถ้ ูกพฒ

นาขึน

มาในฐานะที่เป็ นกีฬาสมย

ใหม

(modern sport) ที่ Elias and Dunning (2008[1986]) เสนอว่ากีฬาสมย

ใหม่นนั

ถือก˚าเนิดขึน

มาพร้อมๆ

กบกระบวนการท˚าให้เป็ นอารยะ (civilising process) ของสงั คมสมยใหม่ที่ไม่ต้องการความรุนแรง ดงั นนั

แล้วลก

ษณะของกีฬาสมัยใหม่จึงมุ่งให้เป็ นการแข่งขน

โดยปราศจากความรุนแรง ในอีกด้านหนึ่งกีฬา

สมยใหมก

็มีหน้าที่ชวยลดความเครียดให้กบผ้ค

นในสงั คมอต

สาหกรรมด้วยการสร้างความตื่นเต้น ลก

ษณะ

ของกีฬาจึงเป็ นการปลดปล่อยความรุนแรงทางอารมณ์แต่ควบคุมความรุนแรงทางกายภาพ (control physical de-control emotion) อยางไรก็ดีความรุนแรงทางอารมณ์นน้ ก็อาจแปรไปจนเกิดความรุนแรงทาง

กายภาพได้ ดงนน้ แล้วหน้าที่ส˚าคญประการหนงของการจด

การแขงขนกีฬาจงอยท่

ี่การป้ องกน

ความรุนแรง

โดยทวไปแล้วหน้าที่ในการป้ องกน

ความรุนแรงที่สนามกีฬาเป็ นของฝ่ ายจด

การแข่งขน

อย่างไรก็ดี

ผ้วิจยเห็นวาในอีกด้านหนงนน้ แฟนบอลเองก็มีสวนร่วมในการป้ องกนความรุนแรงด้วย ในส่วนนีจ้ ะกล่าวถึง

มาตรการป้ องกนความรุนแรงในการแขงขนฟต

บอลไทย ทงั ้ ที่เป็ นการป้ องกน

ความรุนแรงอย่างเป็ นทางการ

จากฝ่ ายจด

การแขงขนและการมีสวนร่วมในการป้ องกน

ความรุนแรงอย่างไมเป็ นทางการจากแฟนบอลไทย

มาตรการป้ องกันความรุนแรงอย่างเป็ นทางการของฝ่ ายจัดการแข่งขัน

การจัดการด้านการรักษาความปลอดภัยในการแข่งขันฟุตบอลสโมสรของประเทศไทยนนั

เป็ น

หน้าที่รับผิดชอบของสโมสรเจ้าของสนาม โดยแต่ละสโมสรต้องปฏิบต

ิตามระเบียบข้อบงคบ

ขององค์กร

กลางผู้ควบคม

การแข่งขน

อีกชนั

หนึ่ง ซึ่งในแต่ละครัง้ จะมีผู้ควบคม

การแข่งขน

เป็ นตว

แทนไปที่สนามเพื่อ

ควบคมการด˚าเนินงาน

องค์กรกลางที่รับผิดชอบด้านการจัดการจัดการแข่งขันฟุตบอลสโมสรไทยนนั

มีอยู่ 2 องค์กร

องค์กรแรกคือบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากด

รับผิดชอบการจด

การแข่งขน

ฟุตบอลในระดบ

พรีเมียร์ลีก และด

วิชน

1 องค์กรที่สองคือคณะกรรมการจด

การแขงขนฟต

บอลเอไอเอส ลีกภูมิภาค ดิวิชน

2 ซึ่งรับผิดชอบการ

จดการแข่งขน

ในระดบ

ดิวิชน

2 ซึ่งทงั ้ สององค์กรนนั

จะมีคม่

ือหรือแบบแผนการรักษาความปลอดภัยเป็ น

แนวทางในการด˚าเนินงานให้สโมสรแก่ตา

งๆ ซึ่งจะมีการปรับปรุงเป็ นประจ˚าทก

ปี และถ้าหากสโมสรใดไม

สามารถปฏิบตตามไดกอาจมี็้ โทษปรับตามแตกรณี

ในส่วนของสโมสรที่แข่งขันในระดับไทยพรีเมียร์ลีกและดิวิชั่น 1 นัน บริษัทไทยพรีเมียร์ลีก

ก˚าหนดให้มีเจ้าหน้าที่ต˚ารวจหรือสารวต

รทหารไม่ต˚่ากว่า 10 นายตอ

ผ้ช

ม 1,000 คนและเจ้าหน้าที่รักษา

ความปลอดภัยไม่ต˚่ากว่า 50 นาย (เพิ่มอตราส่วนตามจ˚านวนผู้ชม) และได้ระบุแนวทางการรักษาความ

ปลอดภยไว้ใน “ข้อบงั คบ ดงนี ้

ผนวกท่ี 3

และระเบียบ ว่าด้วยการแข่งขน

ฟุตบอลลีกอาชีพของประเทศไทย พ.ศ.2556” ไว้

คู่ม

การปฏ

ัตงิ านของคณะกรรมการจัดการแข่งขันของทีมเหย้า

(Local Organizing Committee)…

…1. งานรกษาความปลอดภย (security management)

1.1. การดูแลทางเข้า-ออกสนามของผู้ชม ทงั้ ก่อนและหลงั การแข่งขน ให้แต่งตง

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภย

และมอบหมายให้รับผิดชอบเข้าปฏิบต

ิหน้าที

อย่างนอย 2 ชวั่ โมง ก่อนการแข่งขน

จะเริ่ม และตอ

งอยู่ปฏิบตั ิหนา้ ที

นกระทง

ผูช

มและนก

กีฬา ไดอ

อกไปจากสนามแลว้ ดว้ ยความปลอดภยจนหมดสิ้น

1.2. การดูแลความปลอดภย

ให้แก่เจ้าหน

ที่และนก

กีฬา ทีมเยือน ผู้ควบคุมการ

แข่งขันและผู้ตัดสินตลอดการแข่งขัน ให้เจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบ จัดก˚าลัง

เจ้าหน้าที่ต˚ารวจมาประจ˚าอยู่ที่สนามแข่งข อย่างน้อย 30 นายหรือตาม

สดส่วนที่ก˚าหนดไว้ในผนวกที่ 6 ข้อ 5.2.8 เพื่อให้การอารักขาและดูแล

โดยเฉพาะผูต

ดสิน ใหว้ างก˚าลงั ประจ˚าหนา้ หอ

งพก

และใหจด

เจ้าหนา้ ที่ต˚ารวจ

จ˚านวนหน่ึง เข้าอารก

ขาผูต

ดสิน ตง้ั แต่สนามจนถึงห

งพก

ทงั้ จบครึ่งเวลาแรก

และครึ่งเวลาหลง

ซึ่งในกรณีปกติการอารักขานีอ

าจท˚าในระยะห่างๆ ได้ โดย

ภารกิจดา้ นการรกษาความปลอดภยแก่บคคลแต่ละกล่ม ให้เริ่มตงั้ แต่เดินทาง

ไปถึงสถานที่จัดการแข่งขน จนกระทงั่ บุคคลทงั้ หมดได้เดินทางออกไปจาก

สถานทีจ

ดการแข่งขนเป็นทีเ่ รียบร้อยแลว

ซึ่งทงั้ นี้ ให้รวมถึงกล่ม

แฟนคลบ

ของ

ทีมเยือนอีกดว้ ย

1.3. การดูแลความปลอดภยให

ก่ผู

มตลอดการแข่งขน

วางก˚าลงั เจ้าหนา

ที่ด้วย

จ˚านวนที่เหมาะสมเข้าประจ˚าตามจุดต่างๆ ที่ผู้จัดการสนามเห็นสมควร

โดยเฉพาะอฒ

จนทร์ทีม

ิไดม

ีรว้ั ปิ ดกน

ระหว่างกองเชียร์ของคู่แข่งขน

และรวมถึง

มาตรการห้ามและตรวจเช็ค การพกพาอาวุธและน˚าวสดที่อาจแปรสภาพใช้

เป็ นสิ่งของท˚าร้ายกัน หรื อก่อให้เกิดอนตรายได้ เช่น ขวดน˚้า แก้วหรือถ้วย

พลาสติก หรือเครื่องดื่มที่บรรจุในภาชนะโลหะ พลุ ดอกไม้ไฟ ฯลฯ เข้าไปใน สนาม

1.4. การดูแลความปลอดภยให้แก่ผู้ชม VIP ให้วางก˚าลงั เจ้าหน้าที่ดูแลความ

ปลอดภย

ให้แก่บุคคลหรือคณะบุคคลระดบ

VIP ที่เข้าชมและให้มีการกั้น

บริเวณใหเ้ ป็นสดส่วนเฉพาะ และปฏิบตั ิหนา้ ทีจนบคคลดงั กล่าวเดินทางกลบั

1.5. การดูแลความปลอดภยั ที่ห้องจ˚าหน่ายตั๋ว ควรจัดก˚าลังเจ้าหน้าที่ต˚ารวจ จ˚านวนหนึ่งเข้าท˚าการอารักขา ให้ความปลอดภัยแก่เจ้าหน้าที่ที่ขายตั๋วที่ รบผิดชอบเงินเป็นจ˚านวนมาก

1.6. การก˚าหนดทางเข้า-ออกสนาม อาจก˚าหนดประตูเข้าใหเ้ ปิ ดเป็ นบางประตู แต่

เมื่อถึงตอนฟต

บอลจบการแข่งขน

ควรเปิ ดทก

ประตู

1.7. อฒจนทร์และหองอ˚านวยความสะดวกต่างๆ ควรมีอปกรณ์ดบเพลิงฉกเฉินทีใ่ ช้

งานไดเ้ สมอตามสมควร (บริษัทไทยพรีเมียร์ลีกจ˚ากด 2556ก: 38-39)

สวนของการแขงขนระดบลีกภมิภาค ดิวิชน

2 ก˚าหนดให้มีเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภย

ไม่ต˚่ากว่า

10 นายต่อผ้ช

ม 1,000 คน โดยต้องเพิ่มจ˚านวนตามจ˚านวนผ้ช

มการแข่งขน

และแบ่งหน้าที่ตามต˚าแหน่ง

รับผิดชอบตางๆคือ

ข้อ 16. เจ้าหนา้ ทีฝ่ ่ ายรกษาความปลอดภย ดา้ นต่าง ๆ ตามทีจะเห็นสมควร อาทิ

(SAFETY & SECURITY OFFICERS)

- เจ้าหนา้ ทีดบเพลงิ

- เจ้าหนา้ รกษาความสงบและปราบจลาจล รวมทงั้ การเฝ้ าระวงั และป้ องกนั หรือสิ่งของอืนๆ เข้าไปในสนามหรือ การจุดพลไุ ฟ หรือจุดประทดในทกกรณี

การขวา้ งปาขวดน˚้า

- เจ้าหนา้ ทีผ

ูช้ ˚านาญการดา้ นวต

ถรุ ะเบิด

- หน่วยสนขต˚ารวจ

- เจ้าหนา้ ทีควบคมการจราจร

ทงั้ นีอาจจะเป็นเจ้าหนา้ ทีใ่ นเครื่องแบบ อาทิ ต˚ารวจ ทหาร ฯลฯ หรือเจ้าหนา้ ที

นอกเครื่องแบบที่ได้รับการ ฝึ กอบรมในด้านการรักษาความปลอดภย ประเทศไทย 2556: 19)

ก็ได้ (สมาคมฟต

บอลแห่ง

จากการเก็บข้อมูลภาคสนาม ผู้วิจยพบว่าการท˚าหน้าที่ด้านการรักษาความปลอดภัยของแต่ละ

สนามจะมีระดบ

ความเข้มงวดแตกตา

งกน

ไป ในภาพรวมแล้วระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีกและดิวิชน

1 จะมีความ

เข้มงวดมากกว่า ส่วนดิวิชน 2 จะผ่อนปรนให้ในหลายด้าน โดยรวมแล้วพอจะแบ่งองค์ประกอบในการ

รักษาความปลอดภัยที่ส˚าคญ

ได้เป็ น 3 ส่วน คือการปฏิบต

ิงานของเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัย การ

อนญาต/ไมอ

นญาตให้น˚าสิ่งของขน้ ไปบนอฒจนทร์ และการจด

แบงพืนที่ของแฟนบอลสองฝ่ าย

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภยั การรักษาความปลอดภัยในแตล

ะสนามโดยทว

ไปแล้วจะเป็ นการปฏิบต

ิงานร่วมกน

ของเจ้าหน้าที่

รักษาความปลอดภย

(รปภ.) เจ้าหน้าที่ต˚ารวจ อาสาสมค

รต˚ารวจบ้าน/ชม

ชน (อส.ตร.) หรือทหาร จ˚านวน

ของเจ้าหน้าที่จะขึนอยู่กับการจัดการของสโมสร ซึ่งมักจะอิงอยู่กับจ˚านวนผู้ชมและขนาดของสโมสร

อย่างเช่นสโมสรเมืองทองฯที่มีผู้ชมเป็ นจ˚านวนมากจะมีเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยครัง้ ละประมาณ

250 นาย แตหากเป็ นสโมสรที่มีผ้ชมจ˚านวนไมมากนกก็จะมีจ˚านวนเจ้าหน้าที่น้อยลงลดหลนกนไป โดยบาง

สนามอาจมีเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภยเพียงไมถึง 10 นายเทานนั

การจดหาเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยเป็ นหน้าที่รับผิดชอบของสโมสรเจ้าของสนาม โดยทวไป

แล้วคาจ้างเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภย

มกจะอยใู นอต

ราคนละประมาณ 300-500 บาทตอวน

ขึน

อยกบ

พืนที่ บางสโมสรอาจใช้การขอความร่วมมือจากหนวยงานราชการตางๆเชนต˚ารวจหรือทหารซึ่งจะท˚าให้เสีย คาใช้จายบางสวนน้อยลง

อย่างไรก็ดีการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยยังมีข้อจ˚ากัดอยู่หลายด้าน ใน เหตุการณ์ความรุนแรงหลายครัง้ พบว่าจ˚านวนเจ้าหน้าที่ไม่เพียงพอต่อการรักษาความปลอดภัย รวมถึง

เจ้าหน้าที่ยงดจ

ะไม่สามารถมีบทบาทในการขด

ขวางความรุนแรงที่เกิดขึน

ได้มากนก

ข้อจ˚ากด

หนึ่งมาจาก

เรื่องคาใช้จายที่ท˚าให้ไมสามารถจ้างเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภยได้ในจ˚านวนที่มากพอ เนื่องจากรายได้

จากค่าบต

รเข้าชมการแข่งขน

ฟุตบอลสโมสรไทยยงนบ

ว่าอยใู นระดบ

ต˚่ามากเมื่อเทียบกบ

คาใช้จ่ายในการ

จดการแขงขนและการรักษาความปลอดภย

เจ้าหน้าที่ผ้รู ับผิดชอบด้านการจด

การแข่งขน

ของสโมสรระดบด

วิชน

2 แห่งหนึ่งให้ข้อมูลกับผู้วิจย

ว่า ค่าใช้จ่ายในการรักษาความปลอดภัยและการจัดการอื่นๆในการ

แขงขนแตละครังนน้ คด

เป็ นเงินหลายหมื่นบาท ขณะที่รายได้จากการจ˚าหนายบต

รเข้าชมการแข่งขน

ก็อยใู น

ระดบที่ใกล้เคียงกน

หรือน้อยกวา

ขณะที่สโมสรยงต้องมีคาใช้จายในสวนอื่นอีกเป็ นจ˚านวนมาก (เช่นคา

จ้าง

นักกีฬาและผู้ฝึ กสอน) นอกจากนีแล้วข้ อจ˚ากัดในอีกส่วนหนึ่งคือความพร้ อมในการปฏิบัติงานของ

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัย เนื่องจากเจ้าหน้าที่โดยมากมกจะไม่ได้มีความเชี่ยวชาญโดยตรงในการ

ควบคุมฝูงชนและขอบเขตอ˚านาจของเจ้าหน้าที่ก็ดูจะไม่ชัดเจนนัก ทงั ้ หมดนีท

˚าให้ การปฏิบต

ิงานของ

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภยยงมีข้อจ˚ากด

อยห

ลายด้าน

การน˚าสิ่งของขน้ ไปบนอฒจนทร์

มาตรการป้ องกันด้วยการจ˚ากัดสิ่งของที่แฟนบอลน˚าขึน

ไปบนอฒ

จันทร์นนั

แบ่งออกกว้างๆได้ 3

รูปแบบ รูปแบบแรกคือการห้ามน˚าอาหารและเครื่องดื่มขน้ ไปบนอฒ

จนทร์ ซึ่งมีแคใ่ นบางสโมสรเท่านนั

เช่น

บุรีรัมย์ฯและชลบุรีฯ รูปแบบที่สองน่าจะเรียกได้ว่าเป็ นมาตรฐานของสโมสรในระดบไทยพรีเมียร์ลีกและด

วิชน

1 คือห้ามน˚าขวดหรือกระป๋ องขน้ ไปบนอฒจน

ทร์ หรือหากเป็ นขวดน˚า้ ดื่มก็ต้องเปิ ดฝา เพื่อป้ องกน

การ

ขว้างปา สวนสโมสรระดบดิวิชน

2 มกจะไมเข้มงวดและปลอ

ยให้น˚าขวดหรือกระป๋ องขน้ ไปบนอฒจนทร์ได้

มาตรการจ˚ากัดการน˚าสิ่งของขึน

ไปบนอฒ

จนทร์นีเ้ ป็ นไปเพื่อป้ องกันการขว้างปาสิ่งของลงไปใน

สนาม (ซงเป็ นการกระท˚าผิดข้อบงคบฯของแฟนบอลที่พบได้มากที่สด) นอกจากนีใ้ นช่วงปี 2556 เริ่มมีแฟน

บอลนิยมจด

พลบนอฒจนทร์มากขนึ

ท˚าให้บางสโมสรห้ามน˚าพลข

น้ ไปด้วย

เจ้าหน้าที่สนามจะท˚าการตรวจค้นในจุดเดียวกับการตรวจบต

รที่ทางขึนอฒ

จนทร์ แต่อย่างไรก็ดี

การตรวจค้นก็ไม่สามารถที่จะท˚าให้อย่างละเอียดมากนก

โดยเฉพาะในช่วงใกล้เวลาแข่งขน

ที่แฟนบอลต่อ

แถวขึนอฒ

จนทร์เป็ นจ˚านวนมากจนไม่สามารถตรวจค้นได้อย่างทว

ถึง ท˚าให้หลายครัง้ ที่ผ้วิจย

พบว่ามีการ

ลกลอบน˚าสิ่งของต้องห้ามตางๆขน้ ไปบนอฒจนทร์ได้

การจดั แบงพืนที่

การแขงขนฟต

บอลสโมสรไทยโดยทวไปแล้วจะไมม

ีการแบงพืนที่รอบๆสนามของแฟนบอลสองฝ่ าย

ให้ขาดออกจากกน

มากนก

เว้นแตใ่ นการแข่งขน

นดส˚าคญ

ที่มีการเฝ้ าระวงั เป็ นพิเศษ แม้ฟุตบอลไทยมกจะ

ถูกมองว่ามีความรุนแรงอยู่มาก แต่ที่สนามฟุตบอลโดยเฉพาะช่วงก่อนแข่งขันนนั แฟนบอลทงั ้ สองฝ่ าย

มักจะมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกันและมีการท˚ากิจกรรมร่วมกันเสมอ เช่นการแข่งฟุตบอลแฟนคลับ การ

จดแบงพืนที่รอบสนามจงมกจะไมม

ีการแยกขาดแฟนบอลสองฝ่ ายออกจากกน

อยางชด

เจน

พืน

ที่ซึ่งแบง

แฟนบอลออกจากกันอย่างเข้มงวดคือบนอฒ

จนทร์ สนามฟุตบอลส่วนมากมก

จะจด

อฒจนทร์ของแฟนบอลแตละสโมสรให้แยกห่างออกจากกน

หรือมีรัว้ เหล็กกนั

ระหว่างแฟนบอล อย่างไรก็ดี

ยงั เดด

พบว่าอีกหลายสนามโดยเฉพาะสโมสรขนาดเล็กที่ไม่ได้แยกที่นง ขาด

บนอฒ

จนทร์ของแฟนสองฝ่ ายอย่าง

สนามที่ใช้แข่งขันฟุตบอลสโมสรไทยส่วนมากเป็ นการเช่าจากสนามกีฬาประจ˚าจังหวัดซึ่งเป็ น สนามเอนกประสงค์ ข้อจ˚ากัดในเรื่องของสนามแข่งขันที่ไม่ได้ออกแบบมาเพื่อการแข่งขันฟุตบอล

โดยเฉพาะท˚าให้การแบ่งพืนที่ของแฟนบอลสองฝ่ ายเป็ นไปได้ยาก หลายครัง้ ที่ปัญหาความรุนแรงเกิดขึน

จากการไม่แยกพืน

ที่ของแฟนบอลสองฝ่ ายออกจากกน

หรือไม่สามารถท˚าตามแผนที่ก˚าหนดไว้ล่วงหน้าได้

อยางเชนกรณีความรุนแรงระหวางแฟนบางกอกฯกบทาเรือฯ

แม้ว่าฝ่ ายจัดการแข่งขันจะมีความพยายามออกมาตรการป้ องกันความรุนแรงในสนามและ

ปรับปรุงตามสถานการณ์อยู่ตลอด แต่ถึงที่สุดแล้วพบว่าการป้ องกันความรุนแรงอย่างเป็ นทางการนีย้ งมี

ข้อจ˚ากด

อยู่มาก เช่นศก

ยภาพในการปฏิบต

ิงานของเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภย

ที่ยงั ไม่เพียงพอตอ

การ

ควบคุมเหตุรุนแรงเนื่องจากข้อจ˚ากัดเรื่องค่าใช้จ่ายและความเชี่ยวชาญของเจ้าหน้าที่ การไม่สามารถ

ควบคมการน˚าสิ่งของต้องห้ามขึน

ไปบนอฒ

จนทร์ได้อย่างทว

ถึง การไม่สามารถแยกแฟนบอลสองฝ่ ายออก

จากกันได้เนื่องจากโครงสร้างของสนามส่วนมากไม่ได้สร้างขึน

มาเพื่อใช้ในการแข่งขน

ฟุตบอลโดยเฉพาะ

รวมไปถึงข้อจ˚ากัดอื่นๆ เช่นการไม่สามารถที่จะติดตงั ้ กล้องวงจรปิ ดเพื่อใช้ในการรักษาความปลอดภัย50

เนื่องจากต้องใช้งบประมาณที่สูงและสนามส่วนมากเป็ นการเช่าจากหน่วยงานอื่น ท˚าให้การติดตงั ้ กล้อง

วงจรปิ ดเป็ นไปได้ยาก ผ้บ

ริหารระดบ

สงของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีกฯคนหนึ่งระบกบ

ผ้วิจย

ว่า หากพิจารณา

ตามมาตรฐานการจด

การแข่งขน

อย่างเข้มงวดแล้วจะมีหลายสโมสรที่ไม่ผ่านเกณฑ์จนไม่สามารถจด

การ

50 การติดตงั ้ กล้องวงจรปิ ดในสนามฟุตบอลเป็ นมาตรการหนึ่งที่ถูกน˚ามาใช้แก้ปัญหาความรุนแรงที่เกี่ยวข้องกับฟุตบอลในยุโรป

โดยเฉพาะหลงั เกิดเหตก

ารณ์โศกนาฏกรรมที่ฮิลส์โบโร ซึ่งนบ

ว่าเป็ นมาตรการที่ประสบความส˚าเร็จในการป้ องกน

ความรุนแรง แต่ในอีก

ด้านหนึ่งก็ถกู วิจารณ์วา่ เป็ นการละเมิดเสรีภาพของแฟนบอลมากเกินไปด้วย

แข่งขันได้ ดง

นนั

ฝ่ ายจัดการแข่งขันจึงต้องยอมผ่อนปรนและค่อยๆร่วมกันพัฒนามาตรฐานการจัดการ

แขงขนขน้ เป็ นล˚าดบ

จากลก

ษณะทงั ้ หมดที่กล่าวมานีจ้ ะเห็นได้ว่ามาตรการป้ องกน

ความรุนแรงของฝ่ ายจด

การแข่งขน

หรือมาตรการป้ องกนความรุนแรงอยางเป็ นทางการนน้ ยงมีข้อจ˚ากด

อยห

ลายด้าน ผ้วิจย

จึงเห็นว่ามาตรการ

ป้ องกนความรุนแรงอย่างไม่เป็ นทางการหรือการมีส่วนร่วมในการป้ องกนความรุนแรงของแฟนบอลจึงเป็ น

อีกสวนหนงที่มีบทบาทส˚าคญ

ซงแฟนบอลไทยหลายกลม

ก็ได้พยายามที่จะร่วมท˚าหน้าที่ในส่วนนีด้ ้วย

มาตรการป้ องกันความรุนแรงอย่างไม่เป็ นทางการของแฟนบอลไทย

แม้ว่าแฟนบอลมก

จะถูกมองว่าเป็ นกลุ่มที่ก่อความรุนแรง แต่ในอีกด้านหนึ่งนนั

บทบาทของแฟน

บอลโดยเฉพาะแฟนบอลที่มีการรวมตัวเป็ นชุมชนแฟนก็สามารถที่จะแสดงบทบาทในทางบวกได้

Vincenzo Scalia ศก

ษากลม

แฟนบอลสโมสรในอิตาลีที่มีการรวมตวกน

เป็ นกลม

แฟนที่เรียกว่า ultras (ซึ่ง

มกจะมีภาพลก

ษณ์ของแฟนบอลอน

ธพาล) และเสนอว่า กลม

ultras ของสโมสรตา

งๆไม่ได้มีเฉพาะแง่ลบ

อยางที่เคยมองกนมาก่อน แตในอีกด้านหนง

นนั

พวกเขามีบทบาทส˚าคญหลายอย่าง ทงั ้ ในการเป็ นตว

เชื่อม

ระหว่างสโมสรกบ

ผ้ช

มทว

ๆไป จด

กิจกรรมระหว่างกลม

แฟนด้วยกน

หรือกระทงั่ มีส่วนช่วยในยามที่สโมสร

ประสบปัญหาการเงิน (Scalia 2009: 41-53) ในทางเดียวกนนี ้Christian Bromberger เสนอว่าการรวมตว

กนได้เป็ นกลม

แฟนจะช่วยให้แฟนบอลสามารถควบคม

ความรุนแรงในกลม

แฟนบอลกน

เองได้มากขึน

โดย

เขายกตว

อย่างกรณีของประเทศที่แฟนบอลมีการรวมตวกน

เป็ นกลม

อย่างเช่นอิตาลี ฝรั่งเศส หรือสเปน ที

จะมีปัญหาความรุนแรงน้อยกว่าองั กฤษที่ไม่มีวฒ 1996; 1998, cited in Tsoukala 2009: 45-46)

นธรรมการรวมตวกน

เป็ นกลม

แฟน (Bromberger 1994;

ลกษณะของวัฒนธรรมแฟนบอลไทยก็จัดว่าอยู่ในกลุ่มที่มีการรวมตวเป็ นชุมชนแฟน/กลุ่มแฟน

เชนกน

โดยแตละกลม

จะมีชื่อ มีสญ

ลกษณ์ มีกิจกรรมที่ท˚าร่วมกน

ชดเจน เช่นสโมสรเมืองทองฯมีกลม

อลต

ร้าเมืองทองและกลม่

N-zone สโมสรชลบรุ ีฯมีกลม่

ฉลามกรุงและกลม่

The Sh@rk Power การรวมตวกน

ได้

เป็ นกลม

แฟนนีเ้ ป็ นเสมือนแหล่งรวม “ทุน” ที่ท˚าให้แฟนบอลสามารถท˚ากิจกรรมต่างๆได้มากขึน

เช่นการ

ร้องเพลงเชียร์ การท˚าอปกรณ์เชียร์ หรือการสร้างกิจกรรมตา

งๆให้แฟนบอลได้ท˚าร่วมกน

นอกเหนือจากการ

ชมการแข่งขน

ฟุตบอล ลก

ษณะดง

กล่าวท˚าให้เกิดความมีส่วนร่วมของแฟนบอลขึน

ในวฒ

นธรรมฟุตบอล

ไทย (อาจินต์ 2555) ในแง่เดียวกันนี ้ การรวมตว

เป็ นกลม

แฟนจึงมีส่วนช่วยให้พวกเขาสามารถที่จะมีส่วน

ร่วมในการป้ องกันความรุนแรงได้ด้วย เช่นการออกระเบียบข้อปฏิบติในกลุ่มแฟน การชะลออารมณ์ของ

แฟนบอลโดยผู้น˚าเชียร์ การท˚ากิจกรรมที่สร้ างความสม

พนธ์ที่ดีระหว่างแฟนบอลตา

งกลุ่ม หรือกระทงั่ การ

จดอาสาสมค

รแฟนบอลที่ท˚าหน้าที่รักษาความปลอดภยให้กบ

แฟนบอลคนอื่นๆ

ธรรมนญแฟน: ระเบียบข้อปฏิบตั ิในกลมุ แฟน กลุ่มแฟนบอลที่ได้รับค˚าชื่นชมในแง่ของการจัดระบบระเบียบภายในกลุ่มมากที่สุดกลุ่มหนึ่งคือ

กลม

“อล

ตร้าเมืองทอง” กลม

แฟนบอลกลม

หลก

ของสโมสร เอสซีจี เมืองทอง ยไู นเต็ด ความส˚าเร็จในการ

จดการภายในกลม่

ท˚าให้แกนน˚าส่วนหนึ่งของกลม

อลตร้าเมืองทองได้รับเชิญจากการกีฬาแห่งประเทศไทย

(กกท.) ให้เป็ นวิทยากรใน “โครงการน˚าร่องการสร้างวฒนธรรมการชม การเชียร์กีฬาอาชีพ” ที่การกีฬาแห่ง

ประเทศไทยจด

ขึน

เมื่อปี 2555 โดยมีแฟนบอลจาก 10 สโมสรเข้ารับการอบรม นอกจากนีแ้ ล้วแกนน˚าของ

อุลตร้ าเมืองทองยังได้มีส่วนร่วมในการจัดท˚า “คู่มือรูปแบบการสร้ างวัฒนธรรมการเชียร์ฟุตบอลอาชีพ”

ของการกีฬาแหงประเทศไทย ซงมีโครงการที่จะเผยแพร่ให้กบแฟนบอลสโมสรตางๆตอไปอกด้ี วย

กลุ่มอุลตร้ าเมืองทองมีสโลแกนประจ˚ากลุ่มว่า “อารยชน คนเมืองทอง" โดยลักษณะการควบคุม

ความรุนแรงของกลุ่มอล

ตร้ าเมืองทองที่โดดเด่นคือการออกกฎระเบียบเพื่อปฏิบต

ิร่วมกันของแฟนบอลใน

ลกษณะของ “ธรรมนญแฟน” ที่เรียกวา “กฎแฟนคลบอลตร้าเมืองทอง”51 โดยรวมแล้วกฏเหล่านีว้ ่าด้วยการ

แสดงออกในสนาม ที่เน้นที่การแสดงออกอยางสภาพ และเป็ นมิตร

51 กฎแฟนคลบ

อลตร้าเมืองทอง พ.ศ. 2552

ตามปณิธานการก่อตงั ้ แฟนคลบ

อลตร้าเมืองทองโดยเจตนารมณ์มงุ หมายสร้างแฟนคลบ

ให้เป็ นกองเชียร์มีสีสน

มีเอกลกั ษณ์

และสามารถยืนหยด

เสียงเชียร์เคียงข้างนก

ฟุตบอลตลอดเวลา 90 นาทีนนั

ดงั นนั ้ เพื่อให้เกิดความสามค

คี เป็ นอน

หนึ่งอน

เดียวกน

ของ

กลม

อลตร้าเมืองทองและเพื่อให้เกิดภาพลกั ษณ์อน

ดีงามของแฟนคลบ

กลม

อลตร้าเมืองทองจึงประกาศขอความร่วมมือสมาชิกทุกท่าน

ดงั นี ้

1. กลม

อลตร้าเมืองทองจะไมฝ่ ่ าฝื นข้อห้ามดงั ตอไปนี

1.1 เราจะไมขว้างปาสิ่งของลงสนาม

1.2 เราจะไมส่ บ

บหรี่ หรือยาสบ

ใดๆ ในสนามแขง่ ขน

1.3 เราจะไมด

ื่มเครื่องดื่มแอลกฮอล์ หรือเครื่องดื่มใดๆ ที่มีสวนผสมของ แอลกอฮอล์ในสนามฟต

xxx

1.4 เราจะไมเข้าสนามฟตxxx ขณะที่มีการแขง่ ขน

1.5 เราจะไมจ่ ด

พลไฟ ประทด

หรือดอกไม้ไฟใดๆ อน

ก่อให้เกิดความเสียหายตอผ้ห

นึ่งผ้ใดในสนามฟต

xxx

1.6 เราจะไมน

˚าการพนน

มาเกี่ยวข้องในสนามแขง่ ขน

ไมว่ าในกรณีใดๆ ก็ตาม

1.7 เราจะไมใช้หรือxxxxxค˚าหยาบคายในสนามแขง่ ขน

1.8 เราจะไมด

ถู กู คแู ขง

และน˚าเอาเรื่องเกียรติอาชีพ ภูมิก˚าเนิด เชือ้ ชาติ ศาสนา และการเหยียดผิวของนก

ฟุตบอลมาxxxxx

xxxxหรือตอวา

1.9 เราจะไมต

งั ้ กระท้ห

รือโจมตีเวบบอร์ดอื่นหรือทีมอื่น เนื่องจากเวบบอร์ดเรามีคนผานมาดxx ˚านวนมาก หากพบเห็นกระทู้ของ

เราแล้ว อาจเป็ นชนวนให้เกิดความไมxxxxและบาทหมางกนได้

2. กลม

อลตร้าxxxxxxxxจะยึดมน

เคร่งครัดในข้อพงึ ปฏิบตั ิดงั ตอไปนี

2.1 เราจะร

xxxxxxxxx xxx x

รี ความเป็ นอลุ ตร้าxxxxxxxx และจะไม่กระท˚าการใดๆ ให้เกิดความเสื่อมเสียชื่อเสียงของอล

ตร้า

xxxxxxxxและสโมสร

2.2 เราจะช่วยกน

xxxxxxดแลผ้ท

ี่ฝ่ าฝื นข้อห้ามตาม 1

อยางไรก็ดี กฎxxxxxxxxxไ้ มม

ีอ˚านาจบงคบใช้โดยตวมน

เอง เนื่องจากเป็ นเพียงกฎที่xxxxxxตกลง

ร่วมกนเทานนั

การที่จะท˚าให้กฎนีxxxxxxได้จริงนนั

จึงต้องมีกลไกในลก

ษณะที่ตา

งออกไปจากอ˚านาจบงั คบ

ใช้โดยตรง กลไกส˚าคญที่ท˚าให้xxxxxxยอมรับและท˚าตามxxxxxxxxxม

าจากความสม

พนธ์ระหว่างสมาชิก

ภายในกลุ่ม “เก่ง” แกนน˚าคนหนึ่งของกลุ่มอุลตร้ าxxxxxxxxอธิบายถึงกลไกการบงคบใช้กฎxxxxxxxxxว้ ่า

“ความสมพนธ์ระหวา

งแฟนเป็ นเรื่องส˚าคญ

ที่ท˚าให้ท˚าแบบนีไ้ ด้ เพราะเรามีกิจกรรมร่วมกน

xxxxxxก็รู้จก

กน เวลาห้าม เวลาเตือนกนก็ท˚าได้ง่าย เพราะเป็ นเพื่อนกน ถาไม้ ร่ ู้จกxxxxxxxxx xxกลาเตือน้ ”

การชะลอxxxxxxของxxxxxxโดยผ้นู ˚าเชียร์ การxxxxxxxxxxxxxxในสนามฟุตบอลเป็ นกิจกรรมหลก

กิจกรรมหนึ่งของxxxxxx โดยลก

ษณะทวไป

xxxxxxแตล

ะกลม

จะมี “ผ้น

˚าเชียร์” คอยเป็ นxxxxxxxxให้กบ

เพลงxxxxxxx ผ้น

˚าเชียร์ของxxxxxxแตล

ะกลุ่ม

จะใช้โทรโขงเป็ นอxxxxxน˚าเชียร์ โดยมก

จะยืนอยบ

นแท่นที่ยกสง

ขึน

มาที่ด้านหน้าสด

ของอฒ

จนทร์และหน

หน้าเข้าหาxxxxxxบนอฒจนทร์ xxxxxxบนอฒจน

ทร์จะคอยสงั เกตสญ

ญาณจากผ้น

˚าเชียร์เป็ นระยะว่า

จะร้องเพลงหรือท˚ากิจกรรมใด ลก

ษณะดงั กล่าวท˚าให้ผ้น

˚าเชียร์เป็ นจด

รวมสายตาอีกจด

หนึ่งของxxxxxx

นอกจากการแขงขนในสนาม การแสดงออกของผ้น

˚าเชียร์จงจะสงผลตx

xxxxxxอยมาก

“โก้” ผ้น

˚าเชียร์ของกลม

xxxxxxสโมสรอบ

ล ยเู อ็มxx xxxซี บอกกบ

ผ้วิจย

ว่าก่อนเริ่มการแข่งขนทก

ครัง้ เขาและแกนน˚าคนอื่นๆจะxxxxxxxxxxxxx

พนธ์ตx

xxxxxxเกี่ยวกับxxxxxxxข้อบงั คบ

และข้อห้าม

ตางๆที่ควรและไมควรทา˚ โดยเฉพาะการขวางปาสิ่งของล้ งสนามหรือการวิ่งลงไปที่สนามซึ่งจะท˚าให้สโมสร

2.3 เราคือ “xxxxxxคนxxxxxxxx อารชนแห่งความสภาพ”

2.4 เราจะให้xxxxxxxxxxxxxxxxคแู ขง่ ขน ทงั ้ เกมในบานxxxxxก้ บาน้ ดวย้ ไมตรxxxxxxxภาพี

2.5 เราจะไมเป็ นนกั เลงอนธxxx xxว่ าในสถานการณใดๆ์ ก็ตาม

2.6 เราจะใสเสือสีแดงเพื่อแสดงความสามคั คี ไมว่ าจะเกมในบ้านและนอกบ้าน โดยอาจเป็ นเสือ้ เชียร์ เสือ้ แข่งของสโมสร หรือ เสืออะไรxxxxxxxxเป็ นสีแดง

2.7 เราจะxxx xxxxxxxxxxxเพื่อเป็ นก˚าลงั ใจให้กบ

นกั ฟต

xxxและเจ้าหน้าที่ของสโมสร

2.8 เราจะร่วมสร้างสรรค์สิ่งดีงามให้กบฟตxxxไทยและสงั คม

2.9 เราจะจดั หาของที่ระลกึ มอบให้แฟนคลบ

คแู ขง่ ขน

ทงั ้ เกมเหย้าและเกมเยือน โดยเงินจดั หาของที่ระลก

ดงั กล่าว มาจากการ

ท˚ากิจกรรมแฟนคลบ

อลตร้าxxxxxxxxของพวกเราเอง ไมเกี่ยวกบ

สโมสรแตอย่างใด

2.10 เราจะสามค

คี ร่วมหวั จมท้ายด้วยกน

ไม่ว่าจะเกิดสถานการณ์ใดๆ เราจะไม่แตกแยกกน

การเห็นแตกต่างทางความคิด

ถือxxx xxxxxxxxxความคิด เพื่อร่วมกนหาแนวทางตางๆ มาพฒนากองxxxxxของ์ เราตอไป

กลุ่มอุลตร้าxxxxxxxxขอสญ xxxxxxความเป็ นอลตร้าxxxxxxxx

ญาว่า จะไมฝ่ าฝื นข้อห้ามและจะยึดมน

เคร่งครัดในxxxxxxปฏิบต

ิตลอดไป ตราบใดที่ยังรักและ

ทงั ้ นีต้ งั ้ แตบดั นีเป็ นตน้ ไป

โดนปรับเงิน โก้บอกวาพวกเขาต้องมีการxxxxxxxพนธ์เกี่ยวกบข้อห้ามนีท้ กครัง เนื่องจากในการแข่งขนแต

ละครัง้ มก

จะมีxxxxxxหน้าใหม่xxxxxxทราบxxxxxxxเหล่านี ้ ซึ่งการxx

xxxxxได้ผลที่สุดคือการบอกว่าหากท˚า

ผิดสโมสรจะโดนปรับเงิน เพราะxxxxxxสวนใหญ่ยอ

มไมต

xxxxxxสร้างความเสียหายให้กบสโมสร

ระหวางแขงขนโก้จะคอยสงเกตปฏิกิริยาของxxxxxxอยต่

ลอด (เนื่องจากผ้น

˚าเชียร์จะต้องหน

หน้า

เข้าหาxxxxxxอยต

ลอด ท˚าให้xxxxxxสง

เกตปฏิกิริยาของxxxxxxได้ง่าย) และเมื่อxxxxxxเริ่มแสดง

ความไม่xxxxเขาก็จะรีบน˚าxx xxxxxxxxxxxxทน

ทีเพื่อช่วยชะลอxxxxxxของxxxxxxตอ

เหตก

ารณ์ ในสนาม

โก้อธิบายเทคนิคในการชะลอxxxxxxxxxxxxของเขาว่า “ห้ามxxxxxxxมน

xxxxx

xxxxผล เราต้องมีเทคนิค

บ้าง อย่างถ้ามีxxxxxxท˚าท่าจะขว้าง ผมก็จะรีบปล่อยมุกขด

จงั หวะ ‘ขว้างเลยครับพี่ แตข

ว้างมาที่ผมนะ

เอาให้โดนเลยนะ’ แล้วเขาก็จะหยด

บางคนก็หวเราะ เราก็xxxมกตอ

ไปอีก เดี๋ยวเขาก็หายโกรธไปเอง”

การชะลอxxxxxxของxxxxxxโดยผู้น˚าเชียร์นีมีบทบาทในเชิงป้ องกันเป็ นหลัก ซึ่งเป็ นxxxxxxx

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยไม่xxxxxxท˚าได้มากนัก และที่ส˚าคญก็คือ การแสดงออกของผู้น˚าเชียร์

มกจะได้รับความร่วมมือจากxxxxxxมากกว่าเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภย (ขณะที่การxxxxxxxxจาก

เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยนนั ้ การน˚าxx xxxxxxxxxxxxที่xxxxxxxxx

มักจะก่อให้xxxxxxทางลบมากกว่าเสียด้วยซ˚า้ ) ทงั ้ ในส่วนของบทบาท

˚าการแสดงออกบางส่วนของxxxxxx รวมถึงความxxxxxxxxส่วนตัว

ระหว่างผู้น˚าเชียร์และxxxxxxxxxxxxจะมีความxxxxxxxใกล้ชิดกันจนxxxxxxxxxxxxxxหรือขอความ ร่วมมือxxxxxยาก

ความสมพนธ์และกิจกรรมระหวางxxxxxxตางสโมสร ลักษณะเด่นของxxxxxxไทยประการหนึ่งคือการxxxxxxxข่ายระหว่างxxxxxxต่างสโมสร

เนื่องจากกลม

แกนน˚าหลายๆคนในปัจจบ

นเป็ นกลม

ที่ตด

ตามชมฟต

xxxxxxxxตง้ แตย

งั มีผู้ชมแคกลม

เล็กๆ

ในช่วงนนั

xxxxxxต่างสโมสรจึงxxxxxxxxxจะท˚าความรู้จก

กันได้ง่าย ซึ่งต่อมากลุ่มxxxxxxรุ่นบุกเบิก

เหล่านีก้ ็ได้มีบทบาทเป็ นแกนน˚าของแฟนในแตล ตางสโมสร

ะสโมสรและเป็ นตว

เชื่อมความสม

พนธ์ระหว่างxxxxxx

xxxxxxไทยต่างสโมสรมก

จะมีกิจกรรมร่วมกันเสมอจนกลายเป็ นธรรมเนียมปฏิบต

ิโดยจะแบ่ง

ออกเป็ นทงั ้ ช่วงก่อนแข่งขัน xxxครึ่งเวลา และหลังจบการแข่งขัน ในช่วงก่อนการแข่งขันประมาณ 2-3

ชวโมงมกจะมีการแขง

“ฟต

xxxแฟนคลบ

” ระหวางxxxxxxสองสโมสร โดยxxxxxxแตล

ะสโมสรมก

จะมี

ทีมฟุตบอลเป็ นของตว

เองส˚าหรับxxxxฟุตบอลแฟนคลบ

กับxxxxxxสโมสรอื่นๆ นอกจากนีแ้ ล้วในช่วงปิ ด

ฤดูกาลก็มักจะมีการจัดรายการแข่งขันฟุตบอลแฟนคลับในลักษณะทัวร์นาเมนต์อย่างเป็ นทางการเป็ น

ประจ˚าทกปี ในชวงพกครึ่งเวลาของการแข่งขน

ฟุตบอลไทยทก

ครัง้ จะมีธรรมเนียมปฏิบต

ิที่ตว

แทนของxxx

xxxทงั ้ สองฝ่ ายลงไปในสนามฟุตบอลเพื่อแลกของที่xxxxxต่อกน โดยสิ่งของที่น˚ามาแลกอาจมีทงั ้ สินค้าที่

xxxxxของสโมสรหรือของฝากขึน

ชื่อประจ˚าจง

หวด

ในช่วงหลง

จบการแข่งขน

ก็มีธรรมเนียมปฏิบต

ิระหว่าง

xxxxxxสองxx xxxxxจะตีกลองเป็ นจงหวะและxxxxxชื่อของสโมสรฝ่ ายคแขงสลบกนไปมา

ความxxxxxxxxและกิจกรรมxxxxxxต่างสโมสรท˚าร่วมกันจนเป็ นธรรมเนียมปฏิบัตินีช้ ่วยสร้ าง

ความสม

พนธ์xxxxxระหว่างxxxxxxแตล

ะสโมสร ท˚าให้ช่วยลดโอกาสที่จะเกิดความบาดหมางระหว่างแฟน

ตางสโมสรได้มาก ดงที่จะเห็นได้วา

บรรยากาศก่อนการแขงขนในทก

สนามนนั

xxxxxxสองฝ่ ายจะเป็ นxxxx

ตอกนมากและไมเคยปรากฏเหตการณ์xxxxxxxxxxxxเลย

แม้วาฝ่ ายจด

การแขงขนจะxxxxxxใช้มาตรการป้ องกนความรุนแรงในด้านตา

งๆหลายรูปแบบ แต

ถึงที่สด

แล้วการป้ องกนความรุนแรงอย่างเป็ นทางการนนั

ก็ยงั ไม่xxxxxxควบคม

ความรุนแรงได้ทงั ้ หมด ทงั

ในแง่ที่เป็ นข้อจ˚ากัดของฝ่ ายจด

การ (xxxxงบประมาณหรือทรัพยากรบค

คล) และขีดจ˚ากัดในตวมน

เองของ

การป้ องกนความรุนแรงอยา

งเป็ นทางการxxxxxxอาจแทรกซึมเข้าไปในหลายๆพืx

xxx (xxxxสิ่งที่xxxxxxท˚าบน

อัฒจันทร์หรือการห้ามก่อนจะก่อเหตุ) รวมถึงxxxxxxปรับมาตรการให้ทันต่อพฤติกรรมของxxxxxxที่

เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การป้ องกน

ความรุนแรงอย่างเป็ นทางการจึงมีลก

ษณะคล้ายกฎหมายที่ควบคม

ในแนวตง้ จากบนลงล่าง ในแง่นีบ

ทบาทการมีส่วนร่วมในการป้ องกน

ความรุนแรงโดยxxxxxxที่มก

จะวาง

อยู่บนฐานของความxxxxxxxxเป็ นหลักจึงเป็ นการควบคุมที่ท˚างานในแนวราบ ลักษณะเดียวกันกับการ

ควบคม

กันเองภายในชุมชนที่ท˚างานคข

นานไปกบ

กฎหมาย ดงั นนั

แล้ว ความส˚าคญ

ของการป้ องกน

ความ

รุนแรงอย่างไม่เป็ นทางการxxxxxxจึงอยู่ที่การแทรกซึมลงไปในรายละเอียดที่มาตรการป้ องกันความ รุนแรงอยางเป็ นทางการไมxxxxxxเอือ้ มมือมาถึงได้

บทที่ 6

สรุป อภปราย และข้อเสนอแนะ

การเติบโตขน้ มาอยางรวดเร็วของความxxxxในฟตxxxไทยก่อใหxxxปราิ้ กฏการณ์xxxxxxสนใจหลาย

แง่มุม ทงั ้ ในมิติของการเป็ นกิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจประการใหม่ในสังคมไทย รวมถึงผลกระทบจาก

ปัญหาความxxxxxxxxxเกิดขึน

โครงการวิจย

นีม

ีxxxxxxxxxxที่จะศึกษาสถานการณ์ความxxxxxxxxxเกิดขึนใน

ผ้ชมฟตxxxสโมสรไทย โดยปจจั ยหนงที่ใหความส˚้ าคญคือการบรxxx คแอลกอฮอล์ของxxxxxx นอกจากนี

แล้วในอีกสวนหนงจะเป็ นการศกษาบทบาทของxxxxxxในการมีสวนร่วมป้ องกนความรุนแรง

โครงการนีเ้ ป็ นการวิจย

เชิงคณ

ภาพ (qualitative research) โดยศก

ษาแบบหลายพืx

xxx (multi-site

study) ในช่วงฤดก

าลแข่งขน

2556 เก็บข้อมล

ด้วยการสงั เกตอย่างมีส่วนร่วมในการแข่งขน

ฟุตบอลสโมสร

ไทยระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีก, ดิวิชน

1, และดิวิชน

2 การสม

ภาษณ์xxxxxxและเจ้าหน้าที่ฝ่ ายจด

การแข่งขน

และข้อมลเอกสารจากรายงานของผ้ค

วบคม

การแขงขน

(match commissioner)

ในบทนีเ้ ป็ นการสรุปและอภิปรายเพื่อตอบวตถx

xxxxxxของโครงการวิจย

และประเด็นที่เกี่ยวข้อง

โดยประกอบไปด้วยสวนตางๆคือ 1. สรุปผลการศกษา 2. อภิปรายผลการศกษา และ 3. ข้อเสนอแนะ

สรุปผลการศึกษา

ในส่วนสรุปผลการศึกษานีจ

ะเริ่มจากการกล่าวถึงลก

ษณะของวฒ

นธรรมxxxxxxไทยเพื่อเป็ น

ฐานในการท˚าความเข้าใจปรากฏการณ์ตา

งๆอน

เป็ นวตถx

xxxxxxของโครงการวิจยตอ

ไป และหลงั จากนนั

จะเป็ นการตอบวตถxxxxxxxของโครงการวิจยอนไดแก่้ แอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทย, ความรุนแรงในฟุตบอล

ไทย, มาตรการป้ องกันความรุนแรงกับการมีส่วนร่วมของxxxxxxไทย, และความสมพนธ์ระหว่างการ

บริโภคแอลกอฮอล์กบความรุนแรงในฟตxxxไทย

วฒนธรรมxxxxxxไทย

ในช่วง 5-6 ปีหลงั มานีก้ ระแสความxxxxในฟุตบอลสโมสรไทยxxxxxขึน

อย่างรวดเร็ว ก่อให้เกิดxxx

xxxจ˚านวนมาก ผู้วิจัยประมาณการว่ามีผู้ที่ติดตามชมการแข่งขันฟุตบอลไทยเป็ นประจ˚ามากกว่า

100,000 คน และก˚าลง

xxxxxมากขึน

อย่างต่อเนื่อง แม้ว่าที่ผ่านมาจะเคยมีช่วงที่ฟุตบอลสโมสรไทยได้รับ

ความxxxxxxxxxxแต่ก็เป็ นกระแสเพียงชว

คราว xxxxxด˚ารงอยู่อย่างต่อเนื่องยาวนานเหมือนปัจจุบน

การ

เกิดขน้ มาของxxxxxxจ˚านวนมากนีจ้ งเป็ นปรากฏการณ์ทางสงคมxxxxxสนใจ

xxxxxxไทยโดยส่วนใหญ่เป็ นเพศชาย ประกอบไปด้วยคนหลายช่วงวย

โดยกลม

ใหญ่ที่สด

คือวย

ท˚างาน อายุ 20-40 ปี ส่วนมากมีการศก

ษาในระดบ

xxxxxxตรี ท˚างานประจ˚าซึ่งมีเวลาท˚างาน-เวลาว่าง

ชดxxx xxxxพนก

งานบริษัท ข้าราชการ และนก

เรียน/นก

ศึกษา ส่วนมากอาศย

อยู่ในเขตเมือง และมีความ

มนxxทางรายได้พอxxxxx โดยเฉพาะเมื่อพิจารณาจากคา

ใช้จ่ายตา

งๆในการเป็ นxxxxxxxxxxxxได้มีเพียง

แคค

่าบต

รเข้าชมเท่านนั

แตย

งรวมถึงคา

เสือ้ สโมสร ของที่xxxxx รวมไปถึงค่าใช้จ่ายอื่นๆในการติดตามชม

การแขงขนั

ลก

ษณะเด่นอย่างหนึ่งของวฒ

นธรรมxxxxxxไทยปัจจบ

นคือการรวมตว

กันในลก

ษณะของกลุ่ม

xxxxxx/แฟนคลบ

หรือเรียกได้ว่ามีลก

ษณะเป็ นชม

ชนแฟน (fan community) โดยส่วนมากแล้วกลม

xxx

xxxนีจ้ ะเป็ นการรวมตวและด˚าเนินงานกันเองในกลุ่มxxxxxxโดยไม่มีส่วนข้องเกี่ยวโดยตรงกับสโมสร

ปัจจบ

นเกือบทกสโมสรมีกลม

xxxxxxลxxxxxx xและหลายสโมสรก็มีxxxxxxหลายกลม

xxxxxxแตละ

กลุ่มจะมีชื่อกลุ่มเป็ นของตนเอง มีสัญลักษณ์กลุ่ม มีเพลงเชียร์ประจ˚ากลุ่ม มีที่นั่งประจ˚าบนอัฒจันทร์

รวมถึงมีการจด

หางบประมาณในการท˚ากิจกรรมตา

งๆของxxx

xxxทงั่ xxxxxxบางกลม

มีการแบง

หน้าที่

รับผิดชอบและมีโครงสร้างบริหารงานภายในกลม่

อยางชด

xxx

กลุ่มxxxxxxในลก

ษณะนีซ้ ึ่งเป็ xxxxรู้จก

xxxxกลุ่ม “อุลตร้าxxxxxxxx” กลม

“N-zone” แฟนสโมสร

xxxxxจี xxxxxxxx ยไู นเต็ด หรือสโมสรในระดบ

ดิวิชน

1 และดิวิชน

2 เองก็มีกลม

xxxxxxในลก

ษณะนีxx xxx

กลม่

“xxxxxxxพาวเวอร์” ของตราด xxxซี กลม

“ขน

พลนเรศวร” ของพิษณุโลก xxxxสวาย xxxซี นอกจากนี

ในช่วง 1-2 ปี หลังมานีย

ังมีกลุ่มxxxxxxไทยอีกรูปแบบหนึ่งที่เรียกตว

เองว่าอุลตรัส (ultras) อันเป็ น

ลกษณะการรวมกลม

ของxxxxxxอยางที่พบได้ในหลายๆประเทศปรากฏขน้ มาอีกหลายกลม่

ด้วย

ชมชนxxxxxxเหลานีเป็ นศนย์กลางที่ยด

โยงxxxxxxแตล

ะคนเข้าไว้ด้วยกน

โดยนอกจากการชม

การแข่งขน

ฟุตบอลแล้วพวกเขามก

จะท˚ากิจกรรมร่วมกันอีกเป็ นจ˚านวนมาก นบ

ตงั ้ แตใ่ นวน

แข่งขน

ที่xxx

xxxมก

จะที่สนามก่อนเริ่มการแข่งขน

เป็ นเวลา 1-2 ชว

โมง และรวมตวกน

ดื่มกินเป็ นกลุ่มรอบๆสนาม ซึ่ง

xxxxxxแต่ละกลุ่มมก

จะมีจุดนด

หมายประจ˚ากลุ่มของตนเอง หลง

จบการแข่งขน

xxxxxxก็อาจดื่มกิน

ร่วมกน

ต่อที่สนามหรือที่อื่นๆ โดยรวมแล้วในแตล

ะวน

ที่มีการแข่งขน

พวกเขาอาจใช้เวลาร่วมกน

มากถึง 6

ชวโมง ซึ่งมากกว่าเวลาแข่งขน

ฟุตบอลที่มีแค่ 2 ชว

โมงเท่านนั

ส่วนการเดินทางไปชมการแข่งขน

นดเยือนก็

จะยิ่งท˚าให้xxxxxxมีกิจกรรมที่ท˚าร่วมกนอีกมาก ทง้ การเดนทางร่วมกน

การแวะพก

xxxxxxxxxxระหว่างทาง

หรือการค้างแรมในบางกรณี นอกจากนีแ้ ล้วในวน

ที่ไม่มีการแข่งขน

xxxxxxก็ยงั มีกิจกรรมที่ท˚าร่วมกน

อีก

เป็ นจ˚านวนมาก ทง้ กิจกรรมที่มกจะท˚าร่วมกน

ทกสป

ดาห์xxxxการxxxxฟุตบอลหรือกีฬาอื่นๆร่วมกน

กิจกรรม

ที่ท˚าเป็ นครังคราว xxxการซ้อมxxxxxxxxxxxxxx ผลิตและซอมแซมxxxxxxxxxxxx กจกรรมประจ˚ิ าปี xxxxการxxxx

กีฬาประจ˚าปี กิจกรรมการกศ

ล หรือการออกค่ายพก

แรม รวมxxxxxxติดต่อสื่อสารทางอินเทอร์เน็ตที่xxx

xxxแตละกลม

จะมีพืxxxxกลางส˚าหรับสื่อสารxxxกระดานสนทนาหรือเว็บไซต์เครือข่ายสงั คมตา

งๆที่ช่วยท˚า

หน้าที่เป็ นชมชนแฟนออนไลน์

การเกิดขึน

มาของชม

ชนxxxxxxไทยกลุ่มต่างๆและกิจกรรมจ˚านวนมากที่พวกเขาท˚าร่วมกน

นนั

สะท้อนให้เห็นถึงอีกมิติหนึ่งของการเป็ นxxxxxxนอกจากการชมการแข่งขน

ที่สนาม นน

คือการเป็ นxxx

xxxในฐานะที่เป็ นกิจกรรมทางสังคมอย่างหนึ่ง ดงที่จะเห็นได้ว่าxxxxxxมีการท˚ากิจกรรมร่วมกันเป็ น

จ˚านวนมาก ดงนน้ แล้วจงควรพิจารณาการเป็ นxxxxxxไทยในสองมิติ ทงั ้ ในฐานะที่เป็ นการชมการแข่งขน

ฟตxxxและในฐานะที่เป็ นกิจกรรมทางสงคมอยางหนงซงส˚าคญไมแพ้กน

แอลกอฮอล์ในฟุตบอลไทย

แอลกอฮอล์กับฟุตบอลไทยเป็ นสองสิ่งที่อยู่เคียงคู่กันอย่างแทบจะแนบสนิท ทัง

ในแง่ที่

อตสาหกรรมแอลกอฮอล์เป็ นผ้สนบ

สนน

รายใหญ่ของอต

สาหกรรมฟุตบอลไทย สถานการณ์การจ˚าหน่ายที่

พบได้ทวไปในสนามฟตxxxไทย และการบรxxxxxxกอฮอลเ์ิ ป็ นจ˚านวนมากของxxxxxx

รายได้หลก

ของสโมสรฟุตบอลxxxxxจากสนบ

สนน

ของสปอนเซอร์ ซึ่งอต

สาหกรรมแอลกอฮอล์มี

บทบาทส˚าคญในการเป็ นสปอนเซอร์ให้กับสโมสรฟุตบอลไทยหลายแห่ง สโมสรมากกว่าครึ่งได้รับการ

สนบ

สนน

จากอต

สาหกรรมแอลกอฮอล์ ในแง่นีแ้ ล้วจึงปฏิเสธได้ยากว่าลก

ษณะดงั กล่าวจะไม่ส่งผลตอ

การ

จ˚าหน่ายและบริโภคแอลกอฮอล์ที่สนามฟุตบอลเลย นอกจากนีก

ารสนับสนุนในบางลก

ษณะยง

อาจเป็ น

การxxxxxxxการจ˚าหนายแอลกอฮอล์ที่สนามฟตxxxไทยดว้ ย

สนามฟุตบอลไทยเกือบทุกแห่งมีการจ˚าหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การจ˚าหน่ายส่วนใหญ่เป็ น

ผ้ค

้ารายยอ

ยในลกษณะของแผงลอย บางสนามมีการจ˚าหน่ายจากตว

แทนจ˚าหน่ายโดยตรง ราคาจ˚าหน่าย

เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่สนามฟุตบอลไทยอยใู นเกณฑ์xxxxxxสงนก

ถึงแม้ในบางสนาม (xxxxสถานศก

ษาบาง

แห่ง) จะมีมาตรการควบคุมการจ˚าหน่าย แต่xxxxxxบางส่วนก็xxxxxxxxxจะ “ลักลอบ” น˚าเครื่องดื่ม

แอลกอฮอล์มาจากภายนอกได้ ในภาพรวมแล้วเรียกได้ว่าทก แอลกอฮอล์52

สนามแข่งขน

ฟุตบอลxxxxxxxแตม

ีการบริโภค

เครื่องดื่มที่xxxxxxxxxxxxxดื่มกน

มากที่สด

คือเบียร์ โดยเฉพาะยี่ห้อ “ลีโอ” นอกจากนนั

คือเบียร์

ยี่ห้อ “ช้าง” ซึ่งได้รับความxxxxน้อยกว่าและแทบจะไม่มียี่ห้ออื่นเลย xxxxxxมก

จะมีกลม

และที่นงั่ ประจ˚า

ที่สนามฟุตบอลของสโมสรที่พวกเขาเป็ นแฟน โดยxxxxxxส่วนมากจะมาที่สนามก่อนเวลาเริ่มแข่งขัน

ประมาณ 1-2 ชว

โมงเพื่อดื่มกินร่วมกน

โดยเฉลี่ยแล้วxxxxxxไทยมก

จะดื่มเบียร์ที่สนามประมาณครัง้ ละ

3-4 กระป๋ อง xxxxxจด

ได้วา

อยใู นกลม

ที่ดื่มหนก

(binge drinking) ส่วนวน

ที่ไม่มีการแข่งขน

นนั

xxxxxxก็

มกั อยด่

จะมีการนด

้วยเสมอ

หมายท˚ากิจกรรมร่วมกน

เป็ นประจ˚า และในเกือบทุกกิจกรรมนนั

จะมีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ในส่วนบทบาทของแอลกอฮอล์ในวฒ

นธรรมxxxxxxไทยนนั

xxxxxxxxxxxxxxxxในสองมิติ มิต

แรกคือพิจารณาการเป็ นxxxxxxในฐานะที่เป็ นกิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจในเวลาว่างอย่างหนึ่ง ในแง่นี xxxxxxหลายคนจึงมองว่าการบริโภคแอลกอฮอล์เป็ นองค์ประกอบหนึ่งในการผ่อนคลายเมื่อไปที่สนาม

52 กรณีของสามจงั หวดั ชายแดนใต้นนั ้ สวนใหญ่แล้วxxxxxxสโมสรเจ้าบ้านจะไมมีการบริโภคแอลกอฮอล์ แตxxxxxxทีมเยือนจากต่าง ถิ่นก็มกั จะมีการน˚าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มาบริโภคอยxx xxง

ฟุตบอล มิติที่สองคือการพิจารณาการเป็ นxxxxxxในฐานะที่เป็ นกิจกรรมทางสงั คมอย่างหนึ่ง ในแง่นีนนั

การดื่มกินร่วมกันของxxxxxxจึงมีส่วนช่วยในการสร้ างและธ˚ารงรักษาความเป็ นพวกเดียวกันในชุมชน แฟน ดงที่จะเห็นได้วาในทกๆกิจกรรมที่xxxxxxไทยท˚าร่วมกนนน้ มกจะมีการบริโภคแอลกอฮอล์อยเู สมอ

ความรุนแรงในฟุตบอลxxx

xxยาคติเกี่ยวกบ

ฟุตบอลไทยประการหนึ่งคือการมองว่าฟุตบอลไทยนนั

มีความรุนแรงเกิดขึน

มาก

ซงแสดงให้เห็นผานวลีซงเป็ xxxxรู้จกกนโดยทวไปวา “xxxไทยไปมวยโลก” อย่างไรก็ดีเมื่อพิจารณาจากสถิต

การเกิดความรุนแรงในฟต

xxxไทยแล้วกลบ

พบxxxxxxx xxมีความรุนแรงมากอยางที่สงคมเข้าใจ

เมื่อพิจารณาจากการลงโทษการกระท˚าผิดข้อบงคบ

การแข่งขน

ของบริษัทไทยพรีเมียร์ลีก จ˚ากัด

แล้วพบว่า ในการแข่งขน

ระดบ

ไทยพรีเมียร์ลีกและดิวิชน

1 ฤดก

าล 2556 ทงั ้ หมด 578 นด

นนั

มีการกระท˚า

ผิดข้อบงั คบ

ฯของxxxxxxทงั ้ หมด 91 กรณี ซึ่งส่วนมากนบ

ว่าเป็ นเหตก

ารณ์ความรุนแรงเล็กน้อยซึ่งไม

ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายหรือทรัพย์สิน xxxxการขว้างปาสิ่งของลงสนาม, xxxxxดา, หรือรบกวน

การแข่งขน

ทงั ้ หมด 63 นด

คิดเป็ น 10.9% จากการแข่งขน

ทงั ้ หมด ส่วนความxxxxxxxxxเป็ นปัญหาหรือ

เหตการณ์ความรุนแรงมากที่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ร่างกายและทรัพย์สิน xxxxท˚าลายทรัพย์สิน, ปิ ด

ล้อม คก

คาม, ทะเลาะวิวาท, หรือท˚าร้ายนก

กีฬาหรือเจ้าหน้าที่เกิดขึน

ทงั ้ หมด 12 นด

คิดเป็ น 2.1% ของ

การแขงขนทง้ หมด

ส่วนลก

ษณะของความรุนแรงนนั

พบว่า สถานที่เกิดความรุนแรงทงั ้ หมดเกิดขึน

ในสนาม 80.2%

และบริเวณสนาม 19.8% โดยไม่มีความxxxxxxxxxเกิดขึนในที่ห่างออกไปจากสนามเลย ขณะที่เวลาที่เกิด

ความรุนแรงทงั ้ หมดเกิดขึน

ในระหว่างการแข่งขน

คิดเป็ น 74.7% (โดยส่วนมากเกิดในครึ่งเวลาหลง

) และ

หลังจบการแข่งขัน 25.3% โดยไม่มีความxxxxxxxxxเกิดขึน

ก่อนการแข่งขน

เลย ส่วนผู้เสียหายจากความ

รุนแรงนน้ พบวามากกวาครึ่งคือผ้ตดxxxxxxเป็ น 63.3%

จากปริมาณและลักษณะความรุนแรงดงกล่าว เมื่อเปรียบเทียบกับกรณีความรุนแรงในฟุตบอล

องั กฤษและxxxxxซึ่ง Xxxxxxxx and Xxxxxx (2006: 403-422) รวบรวมจากสถิติการจบกมของเจ้าหน้าที่

ต˚ารวจแล้วพบว่ามีอต

ราการxxxxxxxถึง 1 นด

ตอการแข่งขน

20 นด

ซึ่งเมื่อเทียบกับอต

ราการเกิดความ

รุนแรงมากในฟุตบอลไทย (ซึ่งส่วนมากไม่ถึงขนั ถกจบ

กม) ที่เกิดขึน

2.1% หรือคิดเป็ นประมาณ 1 นด

ต่อ

การแข่งขน

50 นด

แล้วยงั พบว่าน้อยกว่ากน

เกินกว่าเท่าตว

ขณะที่ Frosdick and Newton เสนอว่าความ

รุนแรงในองxxxและxxxxxที่เขาศกษานน้ ลดน้อยลงกวาก่อนหน้ามากแล้ว xxxxxกลาวได้ว่าความรุนแรงใน

ฟตxxxไทยเกิดขน้ น้อยมาก

ในส่วนลก

ษณะของความรุนแรง งานศก

ษาของ Frosdick and Newton พบว่ามีการเกิดเหตก่อน

การแข่งขน

27.6% และเกิดเหตใุ xxxxห่างจากสนาม 57.5% ซึ่งตา

งจากความรุนแรงในฟุตบอลไทยที่ไม่มี

ความรุนแรงในเวลาและสถานที่ดงั กล่าวเลย โดย Frosdick and Newton เสนอว่าความรุนแรงในองั กฤษ

และxxxxxนน้ มกจะเกิดขน้ จากกลม

xxxxxxในลก

ษณะ football gang xxxxxxxท˚าร้ายxxxxxxฝ่ ายตรงข้าม

อนเนื่องมาจากความขด

แย้งระหว่างกลุ่มโดยไม่เกี่ยวกับการแข่งขน

ในสนาม ขณะที่เมื่อพิจาณาการเกิด

ความรุนแรงในฟุตบอลไทยแล้วพบว่าศน

ย์กลางของความรุนแรงนนั

อยู่ที่การแข่งขน

ในสนาม รวมไปถึง

ผ้xxxxxxxxxxมกจะเป็ นผ้ต

ดสินอนเนื่องมาจากความไมx

xxxในการท˚าหน้าที่ในสนาม

ในส่วนบริบทของการเกิดความรุนแรงนนั

จากการเก็บข้อมล

ภาคสนาม การสม

ภาษณ์ และข้อมูล

จากรายงานของผ้ค

วบคมการแข่งขน

(match commissioner) พบว่าเหตก

ารณ์ความรุนแรงในฟุตบอลไทย

มกจะเกิดขน้ ในบริบท 4 ลกษณะดงนี

1. เป็ นการแข่งขน

ที่มีผลส˚าคญ

xxxxการแข่งขน

ที่ส่งผลส˚าคญ

ตอการเลื่อนชนั

ตกชนั

หรือการได้

แชมป์ ดงจะเห็นได้วาเหตการณ์ความรุนแรงมากมกจะเกิดขน้ ในชวงท้ายฤดูกาลแขงขน

2. xxxxxxมีความรู้สึกไม่ไว้วางใจตอ

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสิน โดยในหลายๆเหตก

ารณ์รุนแรง

นน้ มกจะมี “ขาวลือ” เกี่ยวกบ

การท˚าหน้าที่ของผ้ต

ดสินอยเู สมอ ไม่ว่าการท˚าหน้าที่จะออกมา

ในลก

ษณะใด นอกจากนีส้ ถิติของความxxxxxxxxxเกิดขึน

ก็ยง

ชีใ้ ห้เห็นว่าผ้เู สียหายจากการก่อ

ความรุนแรงของxxxxxxนน้ มากกวาครึ่งคือผ้ตดสิน

3. เป็ นการแขงขน

ที่มีผ้ช

มจ˚านวนมาก เกือบทก

ครัง้ ที่เกิดความรุนแรงนนั

เป็ นการแข่งขน

ที่มีผ้ชม

จ˚านวนมาก ซงมกจะเกี่ยวโยงไปถึงมาตรการรักษาความปลอดภยดวย้

4. เกิดข้อบกพร่องในการรักษาความปลอดภัย หลายกรณีที่เกิดความรุนแรงขึน

นัน

มักจะมี

ข้อบกพร่องในการรักษาความปลอดภย เป็ นไปตามแผน

ทงั ้ จ˚านวนxxxxxxxxxxxxxxxxxเพียงพอหรือการจด

การxxxxx

ลxxxxxxxกลาวถึงมาทง้ หมดนน้ ชีใ้ ห้เห็นว่าความรุนแรงในฟุตบอลไทยนนั

xxxxxxเกิดขึน

มากอย่างที่

สงคมโดยทว

ไปเข้าใจ และเหตก

ารณ์ความรุนแรงนนั มก

จะเกิดขึน

โดยสม

พนธ์อยู่กับการแข่งขน

ในสนาม

อย่างชด

xxx โดยมก

จะเกิดขึน

ในxxxxxxxxเป็ นการแข่งขน

ที่มีผลส˚าคญ

, xxxxxxxxxxxxวางใจการท˚าหน้าที่

ของผ้ต

ดสิน, มีผ้ชมจ˚านวนมาก, และเกิดข้อบกพร่องในการรักษาความปลอดภย

มาตรการป้ องกนความรุนแรงกบการมีสวนร่วมของxxxxxxไทย การรักษาความปลอดภยหรือมาตรการป้ องกนความรุนแรงเป็ นภารกิจส˚าคญ

ประการหนึ่งของฝ่ าย

จดการแขงขน

ในการแขงขนแตละครังสโมสรเจ้าของสนามจะเป็ นผ้xx xบผิดชอบหลก

ทงั ้ การจด

การทว

ไปและ

การรักษาความปลอดภัย โดยมีฝ่ ายจัดการแข่งขันxxxxxxxxเป็ นผู้ควบคุมการด˚าเนินงาน (บริษัทไทย

พรีเมียร์ลีก จ˚ากด

ดแลระดบไทยพรีเมียร์ลีกและดวิชน

1 สวนดิวิชน

2 ดแ

ลโดยคณะกรรมการจด

การแข่งขน

ฟุตบอลเอxxxxx ลีกxxxxxxx ดิวิชน

2) ตามระเบียบการจด

การแข่งขน

นีม

ีการระบุข้อปฏิบต

ิต่างๆส˚าหรับ

การรักษาความปลอดภย

ไว้อย่างxx

xxxxxxxxกม

xxxxการดแ

ละทางเข้า-ออกสนามที่ต้องแยกxxxxxxสอง

ฝ่ ายออกจากกัน การดูแลความปลอดภัยแก่เจ้าหน้าที่ นักกีฬา และผู้ชม รวมxxxxxxก˚าหนดจ˚านวน เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภยั

อย่างไรก็ดีผู้วิจย

พบว่าในแง่ของการปฏิบต

ิจริงนนั

การรักษาความปลอดภัยในฟุตบอลไทยยังมี

ข้อจ˚ากัดอยู่หลายxxxx xxxxการปฏิบติงานของเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยซึ่งโดยมากxxxxxxเป็ นผู้ที่มี

ความxxxxxxxxxเฉพาะโดยตรง หรือข้อจ˚ากัดด้านค่าใช้จ่ายที่ท˚าให้หลายสโมสรไม่xxxxxxปฏิบติตาม

ข้อก˚าหนดของฝ่ ายควบคุมการแข่งขันxxxxxxx หมด ขณะที่ฝ่ ายจัดการแข่งขันก็ผ่อนปรน ให้ในหลายกรณี

นอกจากนีแ้ ล้วมาตรการป้ องกันความรุนแรงอย่างเป็ นทางการก็มีข้อจ˚ากัดโดยตวมนเอง เพราะเป็ นการ

บงคบใช้ด้วยความสมพนธ์แนวตง้ ในลกษณะเดียวกบกฎหมาย xxxxxxxxxxท˚างานได้จริงได้ในหลายกรณี

นอกจากการรักษาความปลอดภย

ของฝ่ ายจด

การแข่งขน

ซึ่งนบ

ได้ว่าเป็ น “มาตรการป้ องกันความ

รุนแรงอยางเป็ นทางการ” แล้ว ในอีกด้านหนึ่งนนั

ผ้วิจย

พบว่าxxxxxxเองก็xxxxxxxxxจะมีส่วนร่วมในการ

สร้าง “มาตรการป้ องกนความรุนแรงอย่างไมเป็ นทางการ” ได้ในหลายลกษณะ

ลกษณะแรกคือ “xxxxxxxxxx” โดยxxxxxxหลายกลุ่มมีการก˚าหนดระเบียบการปฏิบัติของ

สมาชิกภายในกลุ่มที่เป็ นข้อควร-ไม่ควรท˚าขณะอยู่ในสนาม มาตรการดง

กล่าวเป็ นมาตรการในลก

ษณะ

การเฝ้ าระวง

ซึ่งท˚างานผ่านความสม

พนธ์ของxxxxxxภายในกลุ่มโดยการxxxxxxxxกันระหว่างสมาชิก

ยิ่งสมาชิกมีความสมพนธ์ใกล้ชิดกนมากเพียงใดก็จะยิ่งxxxxxxxxxxxxxxกนได้ง่ายขน้ ไปด้วย

ลxxxxxxxสองคือ บทบาทของผ้น

˚าเชียร์ ซึ่งในสนามแข่งขน

นนั

ผ้น

˚าเชียร์มก

จะเป็ นอีกหนึ่งจด

สนใจ

ของxxxxxxนอกจากการแขงขนในสนาม เพราะxxxxxxต้องคอยสงั เกตว่าผ้น˚าเชียร์จะน˚าxxxxxxxxxxxxxx

เพลงใด โดยผู้น˚าxxxxxxxxxจะxxxxxxยืนที่ยกสูงขึน

มาและหน

หน้าเข้าหาxxxxxx ท˚าให้ผู้น˚าเชียร์xxxxxx

xxxxxxxxxว่าxxxxxxมีปฏิกิริยาอย่างไรต่อการแข่งขันในสนาม และเมื่อพบว่าxxxxxxบางคนเริ่มมี

xxxxxxxxxxจะก่อความรุนแรงแบบใดแบบหนึ่งก็xxxxxxxxxจะxxxxxxxด้วยเทคนิคหลายแบบ ดงxxxxที่ผู้น˚า

เชียร์หลายคนระบุว่าเมื่อสง

เกตเห็นสถานการณ์ดง

กล่าว พวกเขาจะxxxxxxใช้อารมณ์ขันในการชะลอ

xxxxxxxxxxxxxของxxxxxx รวมxxxxxxประชาสัมพันธ์ข้อห้ามต่างๆxxxxการขว้างปาหรือxxxxxด่า

โดยเฉพาะเมื่อxxxxxสมั พน จากxxxxxxเป็ นอยางดี

ธ์ว่าการกระท˚าเหล่านีจ้ ะส่งผลให้สโมสรโดนลงโทษก็มก

จะได้รับความร่วมมือ

ลxxxxxxxสามคือการสร้างความสมพนธ์ที่เป็ นxxxxกน

ระหว่างxxxxxxตา

งสโมสร โดยแกนน˚าที่มี

บทบาทในxxxxxxแต่ละกลม

/สโมสรมก

จะxxxxxxxข่ายความสม

พนธ์ต่อกน

ซึ่งพวกเขามก

จะxxxxxxจด

กิจกรรมที่สร้างความสมพนธ์ระหวางxxxxxxของสโมสรคแ

ขงขน

โดยธรรมเนียมปฏิบต

ิที่xxxxxxไทยท˚า

กนเป็ นประจ˚าคือการxxx

“ฟต

xxxแฟนคลบ

” ระหวางxxxxxxของทีมคแ

ขงก่อนหน้าที่จะมีการแข่งขน

จริง

ในสนาม ในชวงพกครึ่งเวลาแขงขนxxxxxxทง้ สองฝ่ ายก็จะมีการลงไปที่สนามเพื่อแลกเปลี่ยนของที่xxxxx

ระหว่างกน

และเมื่อจบการแข่งขน

ก็จะมีการร้ องxxxxxชื่อสโมสรฝ่ ายตรงข้ามตอบรับกันไป-มาเพื่อแสดง

ความขอบคณตxxxxxxxฝ่ ายตรงข้าม