วัตถุประสงคเพื่อศึกษารูปแบบเกษตรภายใตระบบเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) ในพื้นที่ขนาดเล็กเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพการผลิต เพิ่มรายไดและสรางเสถียรภาพของรายไดใหกับ เกษตรกรรายยอย

เกษตรพันธสัญญาเพื่อxxxxxxความยากจน

(กรณีศึกษา จ

หวัดเชียงใหม)

xxxxx xxxxxxxxxxxx สวนวิจัยเศรษฐกิจสังคมครัวเรือนเกษตร สํานกวิจัยเศรษฐกิจการเกษตร

สํานกงานเศรษฐกิจการเกษตร

บทค ยอ

เร ง เกษตรพันธสัญญาเพื่อxxxxxxความยากจน

(กรณีศึกษา จังหวัดเชียงใหม)

เอกสารฉบับนี้เปนการศึกษา รูปแบบการทําเกษตรภายใตระบบเกษตรพันธสัญญาเพื่อ xxxxxxความยากจน โดยใชขอมูลxxxxxxx จากการออกแบบสํารวจ สัมxxxx กลุมเกษตรกร รายยอยในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม และขอมูลทุติยภูมิจากเอกสารและขอมูลเผยแพรจากองคกรภาครัฐ และเอกชน ทั้งภายในประเทศและตางประเทศ

วัตถุประสงคเพื่อศึกษารูปแบบเกษตรภายใตระบบเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) ในพื้นที่ขนาดเล็กเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพการผลิต xxxxxรายไดและสรางเสถียรภาพของรายไดใหกับ เกษตรกรรายยอย

ผลการศึกษาในสวนขอมูลทั่วไปแสดงใหเห็นวารายไดที่xxxxxขึ้นและรายไดxxxxxxxxxสม่ําเสมอ เปนสิ่งจูงใจใหเกษตรกรทําการเกษตรแบบพันธสัญญา คิดเปนรอยละ 62 และ 38 ตามลําดับ

เกษตรกรรอยละ 68 เห็นxxxxxใหสงเสริมการทําเกษตรแบบพันธสัญญาแกเกษตรกรทั่วไป ในสวนของตนทุน ผลตอบแทนใน 4 พืช หลักที่ทําการศึกษา ประกอบดวย

- มันฝร รายไดเฉลยตอไรตอป  เทากับ 26,424 บาท เทียบกับตนทุนรวม 17,759 บาท จะได

ผลตอบแทนสุทธิ 8,665 บาท

- ถวxxxxxxฝกสด รายไดเฉลี่ยตอไรตอป เทากับ 14,705 บาท เทียบกับตนทุนรวม

10,389 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 4,316 บาท

- พริกหวาน รายไดเฉลยตอไรตอป เทากับ 175,940 บาท เทียบก จะไดผลตอบแทนสุทธิ 34,531 บาท

ตนทุนรวม 141,409 บาท

- ผกั รวม รายไดเฉลยตอไรตอป เทากับ 55,354 บาท เทียบกบั ตนทุนรวม 52,871 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 2,483 บาท ระบบเกษตรพันธสัญญาเมื่อถูกนําไปใชภายใตเงื่อนไขที่ตางกันยอมสงผลที่ตางกัน การวาง

แนวทางในการสงเสริมระบบเกษตรพันธสัญญาใหไดผลตามวัตถุประสงคที่ตxxxxx จําเปนตองมีการ วางแผนรองรับและการจัดการที่เหมาะสมประกอบดวย เพื่อควบคุมและนําระบบไปสูxxxxxxxxxx ที่ตxxxxx

การนําระบบเกษตรพันธสัญญามาใชหรือมาสงเสริมใหกับเกษตรกร จึงควรพิจารณาและ ตระหนักถึงผลที่ตxxxxxรวมไปถึงผลในระยะยาวที่จะใหประโยชนถึงเกษตรกรและคุมคากับการ ดําเนินการเปนสิ่งสําคัญ

คํานํา

จากนโยบายการขจัดความยากจนของรัฐบาลและแผนแกไขความยากจนของกระทรวงเกษตร และสหกรณ ที่เนนการใหความรูแกเกษตรกรเพื่อสรางปญญาในการแกปญหาความยากจนตามแนว

xx xxของเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาxxxหัว ภายใตกลxxxxของ

การดําเนินการแบบบูรณาการในทุกภาคสวนทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน ซึ่งการทํา การเกษตรระบบเกษตรพันธสัญญาเปนรูปแบบหนึ่งที่ทุกภาคสวนxxxxxxเขามามีบทบาทในการ ใหความรู ใหความรวมมือในการพัฒนาประสิทธิภาพในการผลิตของเกษตรกรทําใหเกษตรกรมีรายได

เพ ขึ้นและxxxxxxความยากจนของเกษตรกรในที่สุด

สํานักวิจัยเศรษฐกิจการเกษตร สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร ไดเห็นถึงความสําคัญของ

ระบบเกษตรพันธสัญญาและทําการศึกษา เรื่อง เกษตรพันธสัญญาเพื่อxxxxxxความยากจน (กรณีศึกษา จังหวัดเชียงใหม) เพื่อใหทราบถึงขอเท็จจริง ขxxx ขอเสีย ของระบบเกษตรพันธสัญญา ตลอดจนความเปนไปไดในการใชระบบเกษตรพันธสัญญาเปนกลไกหนึ่งในการxxxxxxความยากจน ของเกษตรกรในประเทศไทย และเพื่อใหxxxxxxนําขอมูลจากการศึกษาไปใชประโยชนประกอบการ กําหนดแนวนโยบายแกไขปญหาความยากจนของเกษตรกร หรือแนวทางในการพัฒนาดานอื่นๆ ทเกี่ยวของ

xxxxx xxxxxxxxxxxx สวนวิจัยเศรษฐกิจสงคมครัวเรือนเกษตร สํานักวิจัยเศรษฐกิจการเกษตร

สํานกงานเศรษฐกิจการเกษตร

สารบัญ

	หนา
บทที่ 1 บทนํา	1
1. ความสําคัญของการศึกษา	1
2. วัตถุประสงคข xxxxxศึกษา	2
3. ขอบเขตของการศึกษา	2
4. วิธีการศึกษา	2
4.1 การรวบรวมขอมูล	2
4.2 การวิเคราะห	3
5. ผลที่คาดวาจะไดรับ	5
บทที่ 2 เกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) และการพัฒนาการเกษตร	7
1. ความหมายของเกษตรพันธสัญญา	7
2. ความเปนมาของเกษตรพันธสัญญา	7
3. รูปแบบและบทบาทของเกษตรพนธสัญญา	8
บทที่ 3 เกษตรพันธสญญาในประเทศไทย	11
1. เกษตรครบวงจรและเกษตรพนธสญญา	11
2. นโยบายภาครัฐที่สงเสริมระบบเกษตรพันธสัญญา	12
บทที่ 4 ระบบเกษตรพนธสญญากับเกษตรกรรายยอย	17
1. ขอจํากดั ในการทําการผลิตอยางมีประสิทธิภาพของเกษตรกรรายยอย	17
2. ศักยภาพในการใชระบบเกษตรพนธสัญญาในเกษตรกรรายยอย	18
3. เกษตรพันธสัญญากบั โครงสรางการตลาด	19
4. ผลของการทําเกษตรพันธสัญญาประเภทตางๆ	20
บทที่ 5 ผลการศึกษา	23
1. ผลการศึกษา ในสวนขอมูลทั่วไป	25
2. ผลการศึกษา ในสวนตนทุน/ผลตอบแทน	35
บทที่ 6 สรุปและขอเสนอแนะ	53
1. สรุป	53
2. ขอเสนอแนะ	56
บรรณานุกรม	59
ภาคผนวก	61

บทท่ี 1

บทนํา

1. ความสําคญั ของการศึกษา

จากนโยบายรัฐบาลเรื่อง การขจัดความxxxxxxxxไดกําหนดเปาหมายในการแกป ญหาความยากจน ใหหมดสิ้นจากประเทศไทย ภายในป 2551 โดยจัดทํากลxxxxในการแกไขความยากจนไว 3 ประการ คือ ระดับประเทศ ระดับชุมชน และระดับบุคคล ท่ีจะตองดําเนินการเชื่อมโยงกันโดยเนนการทํางานแบบ บูรณาการความรวมมือจากทุกภาคสวนทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน จากมติคณะรัฐมนตรี

xxxxxx 4 xxxxxx 2548 ร ไดแก

ทราบแผนแกไขความยากจนของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ที่ยึดหลัก 4 ประการ

การแก

1. เนนการสรางกระบวนการเรียนรู เพื่อใหเกษตรกรเขาถึงขอมูล ขาวสาร ความรูและปญญาเพื่อ

ญหาความยากจน ตามแนวปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง

2. เนนการฝกอบรมภาคปฏิบัติ เพ่ือใหเกษตรกรรูจักการลดรายจาย xxxxxรายไดและเขาถึงโอกาส

ใหมๆ โดยมีการทํากินในแปลงท่ีดินท่ีจัดใหควบคูไปกับการเรียนรู

3. เนนการนําท่ีดินที่ถูกปลอยใหรกรางวางเปลามาใชประโยชนในการสรางงาน สรางรายไดใหกับ เกษตรกรยากจน ควบคูกับการฟนฟูxxxxxxxxและสิ่งแวดลอม

4. เนนการรวมกลุมเกษตรกรใหพึ่งพาชวยเหลือกัน ในรูปสหกรณหรือวิสาหกิจชุมชน และสราง ความรวมมือกับภาคเอกชน เพ่ือชวยเหลือดานการตลาด อันxxxxxxจะเชื่อมโยงไปสูการสงออกในรูปการ ทํา Contract Farming กับบริษัทเอกชน

นอกจากนี้ กระทรวงเกษตรและสหกรณไดยึดหลักแนวปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงในการแกไขความ ยากจนของเกษตรกร ตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว โดยกําหนดแนวทางการ

พัฒนาการเกษตรในลักษณะบันได 4 ข ดงนั

ระด

ที่ 1 การทําเกษตรขั้นพ้ืนฐานเพื

การดํารงชีวิตในครัวเรือน

ระดบั ที่ 2 การทําเกษตรเมื่อเหลือจากการบริโภค นําไปจําหนายในชุมชนเพ่ือสรางรายได ระดบั ที่ 3 การทําเกษตรเพื่อขายแลกเปลี่ยนระหวางชุมชน ตําบล อําเภอหรือจงหวัดใกลเคียง

ระดับท่ี 4 การทําการเกษตรเพื่อจําหนายภายในประเทศและสงออกตางประเทศ รวมxxxxxx มีนโยบายปรับโครงสรางภาคการเกษตร และการปรับโครงสรางการผลิตรายสินคา ซึ่งการดําเนินการตางๆ นี้จะนําไปเปนตนแบบปรับใชใหเหมาะสมในแตละพ้ืxxxxทุกหมูบานท่ัวประเทศในการแกไขปญหาความ ยากจนของเกษตรกรตอไป

การศึกษาในเรื่องเกษตรพันธสัญญาเพื่อxxxxxxความยากจน xxxxxxใชเปนแนวทางหนึ่งในการ ชวยขจัดความยากจนใหกับเกษตรกรรายยอย ซึ่งสอดคลองกับแผนแกไขปญหาความยากจนของกระทรวง เกษตรฯ และแนวทางการพัฒนาการเกษตรในลักษณะบันได 4 ขั้น ที่รัฐบาลโดยกระทรวงเกษตรฯ ไดนอม นําพระราชดํารัสการดําเนินชีวิตตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงของสมเด็จพระเจาxxxหัว เปนหลักในการปฏิบัติ เพื่อแกไขปญหาความยากจนใหแกราษฎร โดยการสรางแหลงรายไดที่มีเสถียรภาพและมั่นคงอีกทั้งเปนการ พัฒนาระบบการทําเกษตรและขายใหมีประสิทธิภาพมากข้ึนกวาวิธีดั้งเดิม ที่สอดคลองกับนโยบายของรัฐ ในการขจัดความยากจนระดับบุคคลที่ใหความสําคัญกับการแกไขปญหาเชิงรุก เพื่อใหคนยากจน มีทางเลือกในการประกอบอาชีพทั้งในภาคเกษตรและนอกภาคเกษตรใหมีรายไดxxxxxขึ้นอยางมีเสถียรภาพ มีโอกาสเขาถึงบริการดานการศึกษาการเรียนรูและแหลงทุน ตลอดจนไดรับการแกไขปญหาหน้ีสินอยางเปน ธรรม รวมทั้งสงเสริมกระบวนการเรียนรูตามxxxxxxของเศรษฐกิจพอเพียง

สํานักวิจัยเศรษฐกิจการเกษตร จึงไดทําการศึกษาเรื่อง “เกษตรพันธสัญญาเพื่อxxxxxxความ ยากจน” (กรณีศึกษาจังหวัดเชียงใหม) เพื่อเปนกรณีตัวอยางของระบบเกษตรทางเลือกใหกับเกษตรกร รายยxxxxxสนใจนําไปพัฒนาระบบการทําการเกษตรท่ีทําxxxและเปนขอมูลศึกษาใหกับนักวิชาการและ ผูสนใจตอไป

2. วัตถุประสงคข xxxxxศึกษา

1. ศึกษาการใชรูปแบบการจัดการฟารมแบบเกษตรพันธสัญญา Contract Farming ในฟารมขนาดเล็ก เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพในการผลิต และxxxxxรายไดใหกับเกษตรกรรายยxxxxxสงผลxxx xxxxxxxxxความยากจนของเกษตรกร

2. ศึกษาขxxxและจุดออนของการทําการเกษตรแบบพันธสัญญาของเกษตรกรรายยอย

3. ขอบเขตของการศึกษา

การศึกษาจะทําในรูปแบบของกรณีศึกษา (Case study) จังหวัดเชียงใหม ศึกษาขxxx ขอเสียในการทําเกษตรแบบเกษตรพันธสัญญา ผลของการทําเกษตรพันธสัญญาที่มีตอระดับรายได และเสถียรภาพของรายไดของเกษตรกรโดยคัดเลือกเกษตรกรตัวอยางจากกลุมเกษตรกรรายยxx xxxประกอบการเกษตรแบบเกษตรพันธสญญาในที่ดินไมเกิน 5 ไร และดําเนินการมาแลวไมตํ่ากวา 3 ป

4. วิธีการศึกษา

4.1 การรวบรวมขอมูล

4.1.1 การเก็บขอมูลจะประกอบดวยขอมูลเชิงปริมาณ (Quantitative data) และ ขอมูลเชิงคุณภาพ (qualitative data) โดยการกําหนดตัวอยางจากกรอบรายช่ือเกษตรกรที่ทําการเกษตร

แบบพันธสัญญาใน 8 อําเภอในจังหวัดเชียงใหม การสุมตัวอยางจะทําในลักษณะคํานึงถึงความนาจะเปน

(Probability) แบบสองขั้นตอน (Two-stage random sampling) เปนการสุมตัวอยางแบบ 2 ระดับ คือ การกําหนดพ้ืxxxxการศึกษาในจังหวัดเชียงใหมเปนกรณีศึกษาเนื่องจากเปนพื้นที่ที่มีเกษตรกร

รายยอยทําการเกษตรแบบพันธสญญาจํานวนมาก และคัดเลือกx xxางในการศึกษาโดย

(1) คัดเลือกอําเภxxxxมีเกษตรกรทําการเกษตรแบบพันธสัญญาจํานวนมากในระดับตนๆ จํานวน 8 อําเภอ จากจํานวน 24 อําเภอ ในจังหวัดเชียงใหม ไดแก อําเภอแมวาง อําเภอแมแจม อําเภอxxxxxxx อําเภอแมแตง อําเภอพราว อําเภอไชยxxxxxx อําเภอสะเมิงและอําเภอแมริม ที่มีการทําเกษตรแบบ พันธสญญาในพื้นที่ไมเกิน 5 ไร และดําเนินการมาแลวไมต่ํากวา 3 ป

(2) สุมตัวอยางกรอบรายชื่อเกษตรกรรายยอยในขอ (1) แบบมีระบบ (Systematic random sampling) ใหไดจํานวนกลุมตัวอยางที่กําหนด 50 ตัวอยาง ของกรอบรายช่ือเกษตรกร โดยการจัดชวงของ การสุม = N/50

4.1.2 ประเภทขอมูล

(1) ขอมูลxxxxxxx รวบรวมจากการสัมxxxxตามแบบสอบถามจากกลุมตัวอยาง xxxxxกําหนดไวในขอ 4.1.1 (2)

(2) ขอมูลทุติยภูมิ รวบรวมจากเอกสารการศึกษาและเอกสารเผยแพร ทั้งจาก หนวยงานของรัฐบาลและองคกรตางๆ ท้ังภายในและตางประเทศ

4.2 การวิเคราะห

4.2.1 วิธีวิเคราะหเชิงxxxxx (Descriptive Method) ศึกษาหลักการและวิธีการ จัดการตลอดจนขxxxขอเสียของระบบฟารมแบบเกษตรพันธสัญญา และนําเสนอกลุมตัวอยางxxxxxรับ ประโยชนเปรียบเทียบจากการทําเกษตรแบบพันธสัญญา แสดงปจจัยตางๆ ที่ทําใหประสบผลดีจากการ ทําเกษตรพันธสัญญา วิเคราะหวิธีการจดการท้งดานการผลิต การตลาด ปญหา อุปสรรค และขอเสนอแนะ รวมถึงบทบาทของภาครัฐในการสงเสริมการทําเกษตรพันธสัญญาท่ีปรากฏxxxในปจจุบัน

4.2.2 วิธีวิเคราะหเชิงปริมาณ (Quantitative Method) จะศึกษาโครงสรางตนทุน และผลตอบแทนการผลิตแบบเกษตรพันธสัญญาท่ีเปนไปตามหลักทฤษฎีเศรษฐศาสตรที่จะตองมีการ ประเมินคาใชจายจากการใชวัสดุแรงงาน คาเสื่อมอุปกรณและคาใชจายตางๆ ที่มาจากครัวเรือนเกษตรกร เทียบเปนตัวเงินใหถูกตองตามความเปนจริงที่สุด

การประเมินคาใชจายวัสดุและอื่นๆ ในการคํานวณจะใชปริมาณและมูลคารวมทั้งหมดที่ใชในการผลิต ที่xxxxxxคํานวณเปน

การใชตอไรดวยวิธีดังนี้

xxxxxxxxxxxx (หนวยตอไร) = xxxxxxxxxxxxx (หนวย)

เนื้อที่ปลูก (ไร)

มูลคาตอไร (บาทตอไร) = คาใชจ ายรวม (บาท)

เน้ืxxxxปลูก (ไร)

คาใชจายรวม = ปริมาณว ดุ X ราคาตอหนวย

การประเมินคาแรงงาน

การคํานวณคาแรงงานท่ีเปนแรงงานจากครอบครัวจะคํานวณจากคาจางแรงงานท่ีจาย ใหกับแรงงานจางในทองถิ่นนั้นๆ คิดเวลาการทํางาน 8 ชั่วโมงตอวัน ดังนั้น คาจาง คาใชจายจะลดลงตาม ชั่วโมงการทํางานที่เกิดขึ้น

คาจางแรงงาน (บาทตอไร) = คาxxxตอวัน X จํานวนคน X ชั่วโมงทํางาน

8 ชั่วโมง X เนื้อxxxxxxxxxxx (ไร)

การประเมินเคร่ืองมืออุปกรณและการลงทุนระยะยาว ในการคํานวณคาเสื่อมเครื่องมืออุปกรณโรงเรือนและการลงทุนระยะยาว คาเสื่อมของ

เคร่ืองมือหรือโรงเรือน ส่ิงกอสราง เชน บอน้ํา และอุปกรณที่เกษตรกรจําเปนตองมีใชเพื่อการผลิตพืชผัก อินทรีย และมีอายุการใชงานมากกวา 1 ป เชน อุปกรณใหน้ํา มีด จอบ xxxxx ภาชนะตางๆ และกระสอบ เปนตน จะตองนํามาคํานวณคาเสื่อมเพ่ือเปนสวนหน่ึงของตนทุนการผลิตดวย

คาเส่ือม = มูลคาแรกซื้อ – มูลคาซาก จํานวนปท่ีใชงานไดจนหมดอายุการใชงาน

คาเสื่อมตอไร (บาทตอไร) = คาเสื่อมรวม (บาท)

เนื้อที่xxxxxxxx (ไร)

การประเมินคาเชาท่ีดิน

คาเชาที่ดินจะประกอบดวยคาภาษีท่ีดินและคาใชท่ีดิน หรือคาเชาท่ีดินตอฤดูการผลิต ซึ่งจะตองคิดในรูปตัวเงินหรือประเมินการจายที่จายดวยผลผลิตเปนตัวเงิน

เปนตัวเงิน

คาเชาที่ดินตอไร = คาภาษีที่ดิน + คาใชท่ีดิน

เนื้อที่xxxxxxxx (ไร)

= คาเชาท่ีดินตอฤดูการผลิต หรือคาประเมินการจายดวยผลผลิต

การประเมินคาซอม

จะประเมินคาซอมของเครื่องมืออุปกรณที่ใชในฟารม โรงเรือน ส่ิงกอสรางท่ีเกี่ยวของกับ

การผลิตในฟารมเทาน และคํานวณคาซอมเฉxxxยตอป

คาใชจ ายในการซอมเฉลี่ยตอไร (บาท) = คาซอม ณ ปท่ีสํารวจ (บาท)

จํานวนปที่ใชงานไดจ ากการซอมครั้งหนึ่ง

การประเมินคาเสียโอกาสเงินลงทุน   (xxxxxใชเงินสด) คาเสียโอกาสในการลงทุนในสวนของตนทุนผันแปรจะใชคํานวณโดยใชอัตราดอกเบี้ย

เงินกูเพื่อการเกษตรทั่วไปเปนการกูยืมระยะสั้นเฉลี่ยในปการผลิตนั้นเทียบเทากับเปนการกูมาจายเปน เงินสด

คาเสียโอกาสในการลงทุนในสวนของตนทุนxxxxxจะใชคํานวณโดยใชอัตราดอกเบี้ยเงินฝาก เฉxxxยในปน้นเทียบกับเปนการออมในชวงเวลานานกวา

การแสดงโครงสรางตนทุนเปรียบเทียบ

จะวิเคราะหจากคาเฉลี่ยของตนทุนจากกลุมตัวอยางในแตละกลุมพืช โดยกําหนด ใหรายไดรวมเทากับ 100 % และแสดงสัดสวนรอยละของแตละสวนของตนทุนที่เปนองคxxxxxxxxx รายไดรวม ซึ่งจะแสดงใหเห็นสัดสวนของโครงสรางของตนทุนในสวนคาใชจายตางๆ และรายรับที่ตางไป จากโครงสรางตนทุนของเกษตรกรที่ทําการเกษตรในพืชชนิดเดียวกันในทองที่เดียวกันxxxxxไดทําการเกษตร พันธสัญญา

5. ผลที่คาดวาจะไดรับ

5.1 แสดงถึงประโยชนในการใชวิธีการทําเกษตรแบบพันธสัญญาxxxxx ซ่ึงเปนรูปแบบหน่ึง ในการจัดการดานการผลิต การตลาดของผลผลิตทางการเกษตรที่จะเปนแนวทางในการxxxxxรายไดและ xxxxxxความยากจนใหกับเกษตรกรรายยxxxxxสอดคลองกับนโยบายของรัฐบาลในเรื่องการขจัดความ ยากจนใหกับเกษตรกร

5.2 ผลการศึกษาจะxxxxxxใชเปนแนวทางในการxxxxxศักยภาพในการผลิตสินคาเกษตร ใหมีคุณภาพและปริมาณตรงกับความตxxxxxของตลาดท่ีสงผลใหเกษตรกร ผูแปรรูปผลิตผลเกษตรและ

ผ งออกไดรับประโยชนจ ากการพัฒนาระบบการเกษตรภายใตระบบเกษตรพันธสัญญาxxxxx

บทที่ 2

เกษตรพันธสญญา (Contract Farming)

และการพัฒนาการเกษตร

1. ความหมายของเกษตรพันธสัญญา

เกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) โดยทั่วไปหมายxxxxxxทําสัญญาในการทําเกษตร หรือฟารมสัญญาที่มีความหมายxxxxxxxxxxxxxxพืช หรือการเลี้ยงปศุสัตวที่มีการทําสัญญาซื้อขายกัน ประกอบดวย คูสัญญา 2 ฝาย คือ ผูผลิต ไดแก ฝายฟารม และคูสัญญา อีกฝายหนึ่ง คือ ผูซื้อผลผลิต ซึ่งสวนใหญจะเปนในรูปของบริษัท หรือโรงงานแปรรูปตางๆ ในสัญญาสวนใหญจะมีการกําหนดราคา ซื้อผลผลิต หรือวิธีการกําหนดราคาผลผลิต รวมxxxxxxกําหนดมาตรฐานและคุณภาพของxxxxxxxxxจะรับซื้อ ไวดวย นอกจากนี้ ขอตกลงในสัญญาในหลายๆ กรณีจะมีความเกี่ยวของกับการจัดหาปจจัยสนับสนุนการ ผลิตตางๆ ตลอดจนคําปรึกษาดานเทคโนโลยีในการผลิตใหกับฝายผูผลิตเพื่อความมั่นใจในมาตรฐานของ ผลผลิตใหเ ปนไปxxxxxxxx

2. ความเปนมาของเกษตรพันธสัญญา

ในยุคแหงโลกาภิxxxxxxxทําใหxxxxxxxขยายตัวของธุรกิจการเกษตรและระบบตลาดxxxxสงผลกระทบ

ถึงเกษตรกรรายยxxxxxต งประสบกับความยากลําบากในการเขาถึงตลาด ในหลายๆ ประเทศ การทําฟารม

ขนาดเล็กไมxxxxxxทํากําไรได ในขณะxxxxxรมขนาดใหญมีxxxxxขึ้นเพื่อใหมีการจัดการไดอยาง มีประสิทธิภาพและไดกําไรสูงขึ้น เปนเหตุใหเกษตรกรรายยxxxxxxxxxxรมอพยพเขาทํางานในxxxxxxxx ทําใหแรงงานภาคเกษตรใหลไปสูxxxxxxผลิตอื่นๆ และภาคบริการ การหยุดยั้งการใหลของแรงงาน ภาคเกษตรจะทําไดก็ดวยการพัฒนาระบบเกษตรเพื่อxxxxxรายไดใ หกับเกษตรกรรายยอย สวนใหญที่ประสบ กับปญหา ในการเขาถึงแหลงทุนและขาดประสิทธิภาพในการใชปจจัยในการผลิต ตลอดจนปญหาดาน ราคาและตลาดของผลผลิต ซึ่งระบบเกษตรพนธสญญาที่มีการจดการxxxxxจะทําใหxxxxxxxเชื่อมโยงในระบบ ที่จะทําใหเกษตรกรรายยอยxxxxxxทําการเกษตรเพื่อการคาไดอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น มีรายได xxxxxxxxxและมีเสถียรภาพ ในขณะเดียวกันก็จะทําใหผลู งทุน หรือผูซื้อผลผลิตมั่นใจไดในอุปทานของxxxxxx

xxxตxxxxxจากผูผลิตทั้งดานคุณภาพและปริมาณท งการ

การทําการเกษตรแบบมีสัญญาผูกพันเริ่มปรากฏขึ้นในยุคกรีกโบราณที่ปฏิบัติกันทั่วไปในรูปของ การจายคาเชาหรือหนี้ตามสวนของxxxxxxxxxกําหนดในพืชที่ตกลงกัน ในประเทศxxxxxxxมีบันทึกไวในชวง xxxxxxแรกถึงระบบการแบงผลผลิตระหวางคูสัญญาในหลายๆ รูปแบบ ประเทศสหรัฐอเมริกาชวงปลาย

xxxxxxxxx 19 ก็มีการทําเกษตรแบบมีสัญญาผูกพ ในรูปของการจายคาเชาที่ดินดวยพื ชผลเกษตรที่ผลิตได

บนท

ิน กิจกรรมการเกษตรแบบมีพันธผูกพ

ระหวางเกษตรกรกับเจาของที่ดินนี้จะมีรูปแบบพัฒนามาจาก

ระบบxxxxxxx ในชวงแรกของxxxxxxxxx 20 ระบบการทําขอตกลงกับเกษตรกรเริ่มมีขึ้นในประเทศอาณา นิคมของประเทศในยุโรป เชน สัญญาปลูกฝายในซูดานที่เปนสวนหนงของสัญญาเชาที่ดิน

3. รูปแบบและบทบาทของเกษตรพันธสัญญา

พันธสัญญาการเกษตร อาจมีความแตกตางกันไดหลายรูปแบบขึ้นxxxกับปจจัยตางๆ ที่เกี่ยวของ และความซับซอนของเงื่อนไข ขอตกลงทางดานการตลาด ดานปจจัยการผลิตและดานการจัดการเปน สําคัญ รูปแบบของสัญญาเกษตรควรเปนสัญญาระหวางเกษตรกรและผูแปรรูปสินคา หรือบริษัทจัดการ ดานการตลาดสินคาเกษตรใหกับผูผลิตที่ใชผลผลิตสินคาเกษตรเปนปจจัยในการผลิต

ระบบเกษตรพันธสัญญาxxxxxควรเปนในรูปแบบของหุนสวนกันระหวางผูประกอบการธุรกิจเกษตร กับเกษตรกรที่มีขอผูกพันกันในระยะยาวของทั้ง 2 ฝาย การแสวงหาผลประโยชนของผูประกอบการธุรกิจ เกษตรควรมีระยะเวลาจํากัดไมกอใหเกิดความเสี่ยงในการลงทุน ฝายเกษตรกรตองมีความซื่อสัตย ตอสัญญาที่จะกอใหxxxxxxประโยชนในระยะยาว

ระบบเกษตรพันธสัญญาไดมีบทบาทxxxxxมากขึ้นในวิถีการเกษตรในปจจุบัน ทั้งในรูปของการ ซื้อขายในระดับxxxx ระดับบริษัท ตัวแทนของรัฐบาล สหกรณการเกษตร หรือผูประกอบการที่เปนเอกชน ทั่วไป โดยเฉพาะในประเทศที่มีเกษตรกรรายยxxxxxxxxxxxทั่วไป ระบบเกษตรพันธสัญญาจะเขาไปมี บทบาทในการทําใหเกษตรกรรายยxxxxxxxxxxxxxทําการผลิตแขงขันกับเกษตรกรรายใหญ ไดxxxxxx เขาถึงระบบการผลิต บริการและปจจัยที่ทําใหเกษตรกรรายยอยxxxxxxทําการผลิตแขงขันในตลาดไดโดย ผานการทําสัญญาการผลิตกบบริษัทธุรกิจการเกษตร

แผนผ ที่ 1 แสดงโครงรางสมมตฐิ านของเกษตรพนธสัญญา

เกษตรกร ผ นบสนุน

เงื่อนไขเบื้องตน

(1) สภาพตลาด

- ดานกายภาพ

- ดานสังคม

(2) ผูเชาที่ดิน

บริหารจัดการ

(3) สภาพทางการเงิน

(4) โครงสรางพื้นฐาน

(5) วัสดุตางๆ

(6) การติดตอสื่อสาร

สวนประกอบโครงการ

ตารางxxxxx นโยบายราคา บริการสงเสริม

สัญญา

การสนบสนุนภาครัฐ ความมนxxทางการเมือง กฎหมายทั่วไป กฎxxxxxxxทาง อุตสาหกรรม สาธารณูปโภค บริการชุมชน การควบคุมสุขอนามัย

โครงการ

หลักเกณฑสัญญา

ความร

านโรคพืช

สวนการผลิต

รูปแบบสัญญา สภาพแวดลอม

เกษตรกรที่คดเลือก พื้นที่เกษตรที่คัดเลือก ปจจัยดานเทคนิค

ความxxxxxxของเกษตรกร วิจยและการทดลอง การอบรมเจาหนาที่และ เกษตรกร สภาเกษตรกร

สวนติดตาม

ผลตอบกลบสูเกษตรกรและผูสนับสนุน การปรบราคาและแกไ ขสญญา การเปลี่ยนแปลงและปรับตวั

ผเู ชาท ิน

การจ สรรและxxxxxxโควตา

แหลงขอมูล base on Eaton, C.S., 1998 b : 274 (FAO)

โครงรางสมมติฐานเกษตรพันธสัญญาจะเปนในรูปแบบของหุ นสวนรวมกันระหวางเกษตรกรและ ผูซื้อ ซึ่งจะทําใหเกษตรกรxxxxxxเขาถึงปจจัยการผลิต การบริการที่เกี่ยวของ เงินทุนและเทคโนโลยี การผลิต การกําหนดราคาจะชวยลดความเสี่ยงและความไมแนนอนตางๆ สัญญาหุนสวนในการทําฟารม บางครั้งอาจทําใหเกษตรกรมีโอกาสทําการผลิตพืชใหมๆ xxxxxxxxxxxxxxxxxxxได ถาไมมีหนวยแปรรูป รองรับ หรือไดรับการเอื้ออํานวยจากบริษัท หุนสวน แตในทางตรงขามถาบริษัทผูซื้อขาดความรับผิดชอบ ในขอสัญญา เมื่อมีปญหาก็จะทําใหเกษตรกรตองรับภาระหนี้ได อยางไรก็ดีในมุมมองของบริษัทที่ใหการ สนับสนุนการทําสัญญาฟารมกับเกษตรกรรายยอยและหลายๆ ราย ในหลายๆ กรณี เปนการผลิตที่มี ประสิทธิภาพกวาการทําการผลิตในรูปฟารมใหญๆ และยังเปนรูปแบบที่เปxxxxยอมรับในมุมมองทาง การเมือง ซึ่งทําใหxxxxxxใชที่ดินxxxxxอาจจะหาได รวมถึงโอกาสในการจัดการ อุปทาน และคุณภาพของ ผลผลิตxxxxxxxxxxxหาไดในตลาดเปดทั่วไป ปญหาอาจเกิดขึ้นไดในกรณีที่เกษตรกรอาจมีการนําxxxxxx xxxผลิตจากปจจัยของผูสนับสนุนไปขายนอกสัญญาในตลาดและขอขัดแยงxxxxxxเกิดไดจากการยอมรับของ สังคมและวัฒนธรรมทองถิ่น รวมถึงความเขมงวดในปฏิทินดานการxxxxxxxxxxxxxxทําไมไดxxxxxxxx การทําเกษตรพันธสัญญา จึงจําเปxxxxจะตองมีกฎหมายรองรับโดยระบบกฎหมายที่มีประสิทธิภาพ

การคัดเลือกรูปแบบของเกษตรพันธสัญญาที่เหมาะสมจะตองขึ้นกับสิ่งตางๆ ไดแก ชนิดผลิตผล ปจจัยของบริษัท ผูซื้อ สิ่งแวดลอมดานกายภาพและสังคม ความตxxxxxของเกษตรกรและระบบ การทําฟารมทองถิ่น ขอกําหนดในสัญญาจะมีความแตกตางกันไดมากมาย จากแบบพื้นฐานงายๆ ที่ผูซื้อกําหนดเพียงคุณภาพมาตรฐานทั่วไปเปนเงื่อนไขในการรับซื้อ ไปจนถึงสญญาที่มีรายละเอียดซับซอน

ท ําหนดสิ่งตางๆ ไว เชน วิธีการปลูก การใชปจจัยที่กําหนดเทานั้น วิธีการจัดการ คุณภาพ ราคาและระบบ

การจายเงิน

การจัดการxxxxxจะทําใหการทําเกษตรพันธสัญญาประสบผลตามที่ตxxxxx เริ่มจากการจัดวาง แผนการผลิต และติดตามผลการผลิตอยางสม่ําเสมอจะทําใหไดผลผลิตxxxxx มีคุณภาพ ตามปริมาณ ที่ตxxxxx ซึ่งเปนผลxxxxเกษตรกรผผลิตและบริษัทผูรับซื้อ ทั้ง 2 ฝาย

บทที่ 3

เกษตรพันธสญญาในประเทศไทย

เกษตรพันธสัญญาในประเทศไทย อาจกลาวไดว าเกิดขึ้นมานานแตเปนสัญญาแบบไมเปนทางการ คูสัญญาจะทําสัญญากันโดยใชความสัมพันธสวนตัวและสัมพันธทางสังคมในการสัญญาใหผลประโยชน แกกันตามที่ตxxxxx และพัฒนามาเปนการทําสัญญาระหวางเกษตรกรกับกลุมทุนที่ทําใหเกษตรกร

xxxxxxเขาถึงแหลงทุนและปจจยการผลิตรวมxxxxxxแกปญหาดานการตลาด ซึ่งเมื่อเกษตรกรเขาไปสวงจร

การพึ่งพาทุนและปจจัยการผลิตจากนายทุนแลวก็จะเปนชองทางใหนายทุนxxxxxxมีอํานาจในการกําหนด ราคา เพื่อผลประโยชนที่นายทุนจะไดรับสูงขึ้น โดยเกษตรกรไมxxxxxxจะมีอํานาจตอรองใดๆ และเขาสู วงจรความยากจน

1. เกษตรครบวงจรและเกษตรพันธสัญญา

ในชวงหลังระบบเกษตรพันธสัญญาไดพัฒนารูปแบบและนํามาใชกับการพัฒนาระบบการเกษตร ที่เปxxxxรูจักกันในนามของระบบเกษตรครบวงจร ซึ่งถูกนําไปใชอยางแพรหลายในพื้นที่ตางๆ ของประเทศ และเริ่มแพรหลายอยางมากในชวงของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 6 (2530-2534) “ออย” เปนพืชที่เขาสูระบบเกษตรพันธสัญญาในระยะแรกๆ และประสบความสําเร็จในการเขาสูระบบ มากกวาพืชชนิดอื่น ในการดําเนินการแบบเกษตรอุตสาหกรรมในรูปของอุตสาหกรรมออยและน้ําตาล ตามมาดวยอุตสาหกรรมสับปะรดกระปอง และอุตสาหกรรมเยื่อกระดาษ การดําเนินธุรกิจที่อาศัยระบบ เกษตรพันธสัญญาดังกลาว ผูประกอบการไมจําเปนตองเปนเจาของที่ดินจํานวนมาก การดําเนินการจะเปน การทําสัญญาระหวางเกษตรกรกับเจาของโรงงานแปรรูปผลผลิตทางการเกษตรที่ประสบผลสําเร็จอยาง มาก การทําสัญญาจะเปนการเจรจาทําขอตกลงลวงหนาระหวางผูประกอบการกับเกษตรกรเทานั้น ขอตกลงที่ใหผลประโยชนที่ใหความxxxxกับคูสัญญาทั้ง 2 ฝาย ในบางพืชก็ไดมีการพัฒนาใหมีกฎหมาย รองรับเพื่อปกปองผลประโยชนของคูสัญญาใหมีความเปนxxxxxxxxขึ้น เชน ออยและน้ําตาลทราย จากประสบการณการดําเนินธุรกิจเกษตรแสดงใหเห็นวาระบบเกษตรพันธสัญญาxxxxxxนํามาใชในการ ดําเนินการเกษตรอุตสาหกรรมไดผลดีกวาการคาxxxxxทั่วๆ ไป ภาครัฐจึงเขามามีบทบาทในการสงเสริม สนับสนุน ในรูปของโครงการตางๆ รวมกับสถาบันการเงิน เชน โครงการสี่xxxxxx xxxภาครัฐโดยกระทรวง

เกษตรและสหกรณ ําเนินการรวมสถาบันการเงิน ไดแก  ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณการเกษตร

ในชวงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 6 (2530-2534) ที่มีนโยบายเนนการปรับ ระบบการผลิตทางการเกษตรเพื่อxxxxxขีดความxxxxxxในการแขงขันในตลาดโลก โดยการพัฒนาxxxxx

ประสิทธิภาพในการผลิตทําใหมีปริมาณและคุณภาพสอดคลองกับความต งการของตลาดในตนทุนxxxxxxx ลง

ทําใหxxxxxxแขงขันในตลาดโลกได บทบาทของภาครัฐที่เขามาสงเสริมและสนับสนุนระบบเกษตร พันธสัญญาที่เปxxxxรูจักกันแพรหลายในขณะนั้นวาระบบเกษตรครบวงจรกระตุนใหxxxxxxxลงทุนจาก ภาคเอกชนทําใหมีการนําพืชเศรษฐกิจใหมเขามาสูระบบการเกษตรของไทย รวมถึงปศุสัตวและประมงดวย ระบบการผลิตที่เปลี่ยนไปและการขยายตัวของตลาดสงออกเปนผลใหxxxxxxxพัฒนาของอุตสาหกรรม

เกษตรในภาคเอกชนกอใหเกิดบรรยากาศในการลงทุนที่ตxxx xxxxxxxพัฒนาระบบการผลิตทางการเกษตร

และการพัฒนาระบบตลาดที่มีประสิทธิภาพตอบxxxxตอความตxxxxxของผ ทงตลาดภายในประเทศ และตลาดตางประเทศ

ปรรูปผลผลิตทางการเกษตร

การทําเกษตรระบบพันธสัญญามีxxxxxสูงขึ้นอยางชัดเจน ตั้งแตป 2533 เปนตนมา พืชใหมๆ หลาย ชนิดถูกนํามาใชภายใตระบบเกษตรพันธสัญญา รวมถึงขาวxxxxxxx, ขาวอินทรีย, กุง, ผักชนิดใหมๆ สําหรับอุตสาหกรรมผักแชแข็งและผลไมตางๆ ระบบเกษตรพันธสัญญาxxxxxxตัวไปทั่วทุกภาค ของประเทศตามการขยายตัวของภาคอุตสาหกรรมเกษตร

2. นโยบายภาครัฐที่สงเสริมระบบเกษตรพันธสญญา

จากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 6 (2530-2534) ในภาคเกษตร ภาครัฐได กําหนดนโยบายการพัฒนาการเกษตรของประเทศที่เปนแนวทางในการพัฒนาอุตสาหกรรมเกษตรเพื่อการ สงออกและxxxxxการนําเขา โดยเนนการพัฒนาคุณภาพ และระบบการจัดการ เพื่อชวยใหมีการถายทอด เทคโนโลยีการผลิตไปสูเกษตรกรและสนับสนุนใหเกษตรกรทําแผนการผลิตใหไดxxxxxxxxxมีคุณภาพและ ปริมาณที่สอดคลองกับความตxxxxxของโรงงานอุตสาหกรรมที่ใชผลผลิตทางดานการเกษตรเปนวัตถุดิบ ซึ่งเปนแนวทางนําไปสูการผลิตแบบเกษตรพนธสัญญา

ในการดําเนินการตามนโยบายดังกลาว รัฐบาลไดจัดทําโครงการรวมกับสถาบันการเงินในนาม ของโครงการสี่xxxxxxประกอบดวยภาครัฐ สถาบันการเงิน เกษตรกรและภาคเอกชน (ผูประกอบการ) ภาครัฐโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ รับผิดชอบทําหนาที่xxxxxxงานระหวางเกษตรกร กับผูประกอบการ กํากับดูแลใหทั้งสองฝายทําสัญญาและดําเนินการxxxxxxxxในการทําการผลิตและ รับซื้อผลผลิต และใหสถาบันการเงิน ไดแก ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณการเกษตร เปนผูใหสินเชื่อ ในการลงทุนแกเกษตรกรในระบบ ซึ่งวัตถุประสงคหลักคือการทําใหxxxxxxxพัฒนาระบบการจัดการผลิต ใหมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น เพื่อลดปญหาความเสี่ยงดานราคาผลผลิตเกษตรใหกับเกษตรกร ลดปญหาความ ไมแนนอนของตลาด และพัฒนาเทคโนโลยีทางการผลิตใหกับเกษตรกรเพื่อxxxxxประสิทธิภาพในการผลิต ของเกษตรกร

นอกจากนี้ ภาครัฐยังไดxxxxxแรงจูงใจใหกับเกษตรกรที่เขารวมโครงการ โดยรัฐไดจัดสรรเงินฝาก จํานวน 250 ลานบาท ฝากไวที่ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณการเกษตร เพื่อนํารายไดจากเงินฝากนี้

นําไปชดเชยดอกเบี้ยเงินกูใหกับเกษตรกรที่เขารวมโครงการ เพื่อเปนสิ่งจูงใจใหกับเกษตรกรเขารวม โครงการและยังเปนการลดตนทุนการผลิตของเกษตรกรดวย

อยางไรก็ดี การประเมินผลโครงการสี่xxxxxxxxคอยเปxxxxนาxxxxจากเหตุผลที่การดําเนินการ ของโครงการขึ้นxxxกับความชวยเหลือจากภาครัฐอยางมาก เชน การที่ภาครัฐจะตองจัดหาเมล็ดพันธุ ใหเปลากับผูปลูกดอกทานตะวัน เปนตน และการที่โครงการไมประสบความสําเร็จยังมีปจจัยประกอบอื่นๆ

อีกหลายปจจัย สรุปxx xอ

- ขอสัญญาทเขมงวดเพอสรางความเปนธรรมใหก ับคูสัญญาท ในการจดการของผประกอบการ

2 ฝาย ทําใหขาดความยืดหยุน

- ความไมคุนเคยในการxxxxxxxxพืชชนิดใหมและขาดเวลาในการทําใหยอมรับเทคโนโลยี ในการผลิตพืชใหมๆ เมื่อผลxxxxเปนไปตามทคาดxxxxเกษตรกรก็หันกลับไปxxxxxxxxพืช xxxxxxxคนเคย

- ขาดการสงเสริมการเกษตรและการสนับสนุนดานเทคโนโลยีอยางจริงจงั รวมถึงระบบการ จัดสงไมครอบคลุมพื้นที่โครงการไดทั้งหมด ทําใหการดําเนินงานขาดประสิทธิภาพ ผลจากการประเมินโครงการสี่xxxxxx ภาครัฐโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมีการปรับแผน

เพื่อแกปญหาที่เกิดขึ้น โดยเนนการดําเนินงานของหนวยงานตัวแทนภาครัฐxxxxxควรเขาไปมีบทบาทในการ ทําสัญญาระหวางเกษตรกรและผูประกอบการโดยตรง ควรใหการทําสัญญาดําเนินการไปในรูปของธุรกิจ โดยไมจําเปxxxxจะตองไดรับความชวยเหลือจากภาครัฐโดยไมสิ้นสุด มาตรการตางๆ ถูกกําหนดขึ้นเพื่อ

รองร

การปรับแผนการดําเนินงานของโครงการสี่xxxxxxใหมีประสิทธิภาพมาตรการตางๆ น

ะเนนในเรื่อง

การจดการของความรวมมือในการมีสวนรวมในความเสยง เชน การจดตั้งกองทุนชดเชยความเสี่ยง เปนตน ในป 2538 ไดกําหนดเงื่อนไขในการใหการสนับสนุนอุตสาหกรรมเกษตรภายใตโครงการ

สxxxxxxไว คือ

- เปนโครงการที่xxxxxxลดความเสี่ยงในการผลิต

- เปนโครงการที่xxxxxxลดความเสี่ยงดานการตลาด

- เปนโครงการที่xxxxxxระบุพื้นท ละเกษตรกรที่มีศกยภาพในการดําเนินการผลิต

การปร

การอนุมัติโครงการจะตัดสินจากผลประโยชนสูงสุดที่ผูประกอบการจะใหกับเกษตรกร แผนขั้นสุดทายไดใหความสําคญกับการกําหนดสินคาเปาหมายไว 2 กลุม คือ

- ผลผลิตทางการเกษตรที่มีศักยภาพสูงในการสงออก เชน ขาวคุณภาพ ผลไม ไมดอก

ปลาน จืด และปลาประมงชายฝง

- พืชอุตสาหกรรม เชน พืชผัก ดอกทานตะวัน ขาวโพด และไมxxxxxxตางๆ

โครงการสี่xxxxxxxxดําเนินการหลังจากมีการปรับโครงการอยางตอเนื่องในป 2539-2543

ซึ่งxxxในชวงของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 8 (2540-2544)

แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 9 (2545-2549) ไดวางแนวทางในการพัฒนา ตามxxxxxxของเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาxxxหัว โดยยึดหลัก ทางxxxxxxxเพอใหประเทศxxxxxxดํารงอยไู ดอยางมั่นคงและนําไปสูการพัฒนาxxxxxxxx มีคุณภาพยั่งยืน ในกระแสโลกาภิวัฒนและสถานการณที่เปลี่ยนแปลงxxxตลอดเวลา วิสัยทัศนของการพัฒนาในxxxxx 20 ป ตอไปในxxxxxมีจุดมุงหมายที่เนนการแกปญหาความยากจนและยกระดับคุณภาพชีวิตของคน สวนใหญของประเทศในภาคเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณไดดําเนินการแกไขปญหาความยากจน โดยยึดหลัก 4 ประการ ไดแก

1. เนนการสรางกระบวนการเรียนรู เพื่อใหเกษตรกรเขาถึงขอมูล ขาวสาร ความรูและปญญา เพื่อการแกปญหาความยากจน ตามแนวxxxxxxของเศรษฐกิจพอเพียง

2. เนนการฝกอบรมภาคปฏิบัติ เพื่อใหเกษตรกรรูจักการลดรายจาย xxxxxรายไดและเขาถึงโอกาส

ใหมๆ โดยมีการทํากินในแปลงที่ดินที่จัดใหควบคไปก การเรียนร

3. เนนการนําที่ดินที่ถูกปลอยใหรกรางวางเปลามาใชประโยชนในการสรางงาน สรางรายไดใหกับ

เกษตรกรยากจน ควบคูก การฟนฟูxxxxxxxxและสิ่งแวดลอม

4. เนนการรวมกลุมเกษตรกรใหพึ่งพาชวยเหลือกัน ในรูปสหกรณหรือวิสาหกิจชุมชน และสราง ความรวมมือกับภาคเอกชน เพื่อชวยเหลือดานการตลาด อันxxxxxxจะเชื่อมโยงไปสูการสงออกในรูปการ ทํา Contract Farming กับบริษัทเอกชน

แนวทางการพัฒนาไดกําหนดในลักษณะบันได 4 ขั้น คือ ระดับที่ 1 การทําเกษตรขั้นพื้นฐาน เพื่อการดํารงชีวิตในครัวเรือน ระดับที่ 2 การทําเกษตรเมื่อเหลือจากการบริโภคนําไปจําหนายในชุมชน เพื่อสรางรายได ระดับที่ 3 การทําการเกษตรเพื่อขายแลกเปลี่ยนระหวางชุมชน ตําบล อําเภอหรือจังหวัด ใกลเคียง และระดับที่ 4 การทําการเกษตรเพื่อจําหนายภายในประเทศและสงออกตางประเทศเปนระดับ สุดทาย

นอกจากนี้ ยังมีนโยบายปรับโครงสรางภาคการเกษตร และการปรับโครงสรางการผลิตรายสินคา เพื่อxxxxxประสิทธิภาพในการผลิตและxxxxxขีดความxxxxxxในการแขงขัน ทําใหมีการกําหนดมาตรการและ โครงการตางๆ ขึ้นเพื่อรองรับและสงเสริมการดําเนินการตามนโยบายของรัฐบาล ระบบเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) นับเปนสิ่งหนึ่งภายใตกรอบxxxxศาสตร การxxxxxสมรรถนะและขีดความxxxxxx ในการแขงขันของประเทศ ที่ใหความสําคัญกับการปรับโครงสรางxxxxxxผลิตและการคา รวมxxxxxx พัฒนาเศรษฐกิจชุมชนใหเปนxxxxxxxxxเขมแข็งในการสรางรายไดของประเทศ เพื่อxxxxxxความยากจน

จากการที่ระบบเกษตรพันธสัญญาเปนระบบที่เกี่ยวของกับการซื้อขายสินคาเกษตรที่xxxxxxกําหนด ขอตกลงในการซื้อขายใหเ ปนประโยชนกับคูสัญญาไดภายใตการควบคุมที่มีประสิทธิภาพ ดังนั้นในปจจุบัน จึงถูกนําไปใชเปนเครื่องมือในการแกปญหาทางการเกษตรและเปนองคประกอบในการพัฒนาการเกษตร ในหลายรูปแบบ เชน การคาสินคาเกษตรลวงหนา การประกันภัยxxxxxทางการเกษตร การพัฒนาระบบ เกษตรครบวงจร การปรับโครงสรางการผลิตสินคาเกษตร และรวมxxxxxxนํามาใชในการxxxxxประสิทธิภาพ การผลิตเพื่อเพมรายไดใหกับเกษตรกรรายยอยดวย

บทที่ 4

ระบบเกษตรพันธสญญากับเกษตรกรรายยอย

การทําฟารมขนาดเล็กของเกษตรกรรายยอย นับวามีบทบาทสําคัญในภาคการเกษตรของไทย และ ประเทศกําลังพัฒนาทั่วไป จากการที่เปนแหลงผลิตอาหารใหกับชุมชนและเปนแหลงสรางรายไดใหกับ เกษตรกรที่มีรายไดต่ํา และยังเปนแหลงทําการผลิตพืชเศรษฐกิจxxxxxxxxคาสูงไดเนื่องจากเปนการทํา การเกษตรในพื้นที่ขนาดเล็ก (small – scale) xxxxxxดูแลการxxxxxxxxไดเต็มที่ตามวิธีการxxxxxxxx ที่กําหนดไวสําหรับพืชนั้นๆ นอกจากนี้การใชแรงงานในครัวเรือนในการทํางานนั้นแรงงานมีแรงกระตุxxxxจะ ทํางานดวยความตั้งใจและเรียนรูเพื่อพัฒนาในการสรางรายไดใหกับครอบครัวไดดีกวาทําใหไดxxxxxxxxxมี คุณภาพ xxxxxxแขงขันไดกับxxxxxxxxxผลิตในระบบฟารมใหญ (Large – scale) ที่ใชแรงงานจาง ในการผลิต

1. ขอจํากดในการทําการผลิตอยางมีประสิทธิภาพของเกษตรกรรายยอย

ศักยภาพในการผลิตที่มีคุณภาพของเกษตรกรรายยอยในพื้นที่xxxxxxxxขนาดเล็กมักจะถูก มองขามไปดวยขอจํากัดตางๆ ประการสําคัญประการแรก ไดแก การที่เกษตรกรรายยอยจะถูกประเมิน ใหเ ปนผูมีรายไดต่ํา ขาดแคลนทรัพยากรในการผลิต ซึ่งประกอบดวย ปจจัยที่ใชในการผลิต เชน เมล็ดพันธุ ปุย สารเคมีและอุปกรณที่ใชในการผลิตตางๆ มีปญหาในเรื่องการเขาxxxxxxไดรับบริการดานการผลิต และ ขอมูลดานการผลิตการตลาด และมีอุปสรรคในการเขาถึงตลาด โดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อมีการผลิตพืชชนิด ใหมที่ขอมูลดานการผลิตและการตลาดหาไดยาก ประการที่สอง แมเกษตรกรจะมีขอมูลในการทําการผลิต เพียงพอแตก็มักจะขาดเงินลงทุนและการเขาถึงแหลงเงินทุนเปนไปไดยาก ประการที่สาม โดยทั่วไป เกษตรกรรายยอยจะทําการผลิต เพื่อผลิตอาหารเพื่อการบริโภคในครัวเรือนเปนการยังชีพและเหลือขาย ในลักษณะของการคาในจํานวนและแหลงขายxxxxxแนนอน ทําใหเกษตรกรรายยอยไมชอบที่จะเสี่ยงในการ xxxxxxxชนิดใหม หรือxxxxxxxภายใตเงื่อนไขการคาของตลาด ประการสุดทาย การแทรกแซงของภาครัฐ ในการใหความชวยเหลือเกษตรกร ทั้งในรูปของการใหสินเชื่อและปจจัยการผลิต เชน ปุย เปนตน ไมทําให xxxxxxตอการลดลงของขอจํากัดในการทําการผลิตของเกษตรกรรายยxx xxxกลาวไปแลวขางตน แตกลับจะ ทําใหเกิดความไมแนนอนของการวางแผนการผลิตและผลผลิตของเกษตรกรรายยอย การกําหนดสัดสวน การใหความชวยเหลือสวนใหญผูไดรับประโยชนจะเปนเกษตรกรรายใหญกวา เนื่องจากไดรับสินเชื่อและ ปจจัยในปริมาณที่มากพอสําหรับการลงทุนการผลิต ในขณะที่เกษตรกรรายยอยไดรับในปริมาณนอย ไมเพียงพอกับการลงทุน นอกจากนี้ นโยบายสงเสริมการเกษตรภาครัฐสวนใหญจะเนนกลไกการสงเสริมทมี ผลตอเกษตรกรรายใหญมากกวาเกษตรกรรายยอย

จากขอจํากัดในการทําการผลิตของเกษตรกรรายยอย การลดขอจํากัดxxxxxxจะเริ่มจากการ พิจารณากลไกภาครัฐในการสงเสริมประสิทธิภาพในการผลิตของเกษตรกรายยxxxxxจะเอื้ออํานวย ใหเกษตรกรรายยอยxxxxxxเขาถึงแหลงทุน การใหความชวยเหลือดานเทคโนโลยีและปจจัยการผลิตตางๆ ทั้งนี้รวมxxxxxxxxxxxความมั่นใจดานการตลาดสําหรับผลผลิตของเกษตรกร เมื่อกลไกภาครัฐในการสงเสริม การผลิตของเกษตรกรรายยอยไดรับการพัฒนาและนโยบายการเกษตรไดถูกกําหนดเพื่อใหประโยชน แกเกษตรกรอยางเทาเทียมกันแลว ก็จะทําใหเกษตรกรรายยxxxxxxxxxxxจะทําการผลิตพืชxxxxxxxxคาสูง

ในพxxxxขนาดเล็ก เพ ยกระดับรายไดของเกษตรกรประสบผลสําเร็จได

2. ศกยภาพในการใชระบบเกษตรพนธสัญญาในเกษตรกรรายยอย

ระบบเกษตรพันธสญญาโดยทวั่ ไป คือการทําการxxxxxxxxพืชตามเงื่อนไขของสัญญาระหวางผูซื้อ กับเกษตรกรผูปxx ก ซึ่งเงื่อนไขห ลักจะเกี่ยวของกับการผลิตและการตลาด ผูซื้อ สวนใหญ จะประกอบดวยโรงงานแปรรูปอาหารหรือบริษัทผูสงออก ที่ประเมินแลววาการทําสัญญาxxxxxxxx เพื่อสรางความมั่นใจในปริมาณของอุปทานxxxxxxxxxตxxxxxจะxxxxxxทํากําไรใหกับธุรกิจที่ทําxxx ยิ่งไปกวานั้นถาผูซื้อตxxxxxใหไดxxxxxxxxxมีคุณภาพและผลิตไดตรงตามเวลาที่ตxxxxx บริษัทผูซื้อ ก็จะเขาไปใหความชวยเหลือดานเทคนิคและสนับสนุนดานปจจัยการผลิตใหกับเกษตรกรผูปลูกดวย จุดประสงคที่สําคัญในการลดตนทุนการผลิตและยกระดับคุณภาพของผลผลิตใหสูงขึ้น เพื่อประโยชน ของบริษัทและเปนสิ่งจูงใจใหเกษตรกรคูสัญญาxxxxxxxจะทําการผลิตxxxxxxxx ซึ่งความxxxx ของเกษตรกรในการทําสัญญาและความตอเนื่องในการทําสัญญาของเกษตรกรสวนใหญจะขึ้นxxxกับ ผลกําไรในการผลิตระดับฟารม

ความไดเปรียบของเกษตรกรที่ทําการผลิตภายใตสัญญา ก็คือ การมีตลาดรับซื้อที่แนนอน และ ในหลายๆ กรณีที่การทําสัญญากับบริษัททําใหเกษตรกรเขาถึงเทคโนโลยีในการผลิต ปจจัยการผลิต

การบริหารดานการผลิต รวมถึงสินเช เพื่อการผลิตที่สงผล xxxxxxxxxxxขนขึ้ องรายไดของเกษตรกร

ปญหาสําคัญของระบบเกษตรพันธสัญญา ก็คือ สิ่งxxxxxxxxxxxควบคุมไดดวยสัญญา ในลักษณะของความไมแนนอนในหลายรูปแบบที่จะทําใหเกิดความเสียหาย เชน สิ่งxxxxxxxxจะทําใหxxxx xxxทําผิดสัญญาในการฉวยโอกาสระยะสั้นทเี่ อื้ออํานวยให เชน ผูซื้ออาจฉวยโอกาสกดราคารับซื้อหลังจาก ที่เกษตรกรทําการxxxxxxxxไปแลว ในอีกทางหนึ่งเกษตรกรอาจฉวยโอกาสใชปจจัยและความชวยเหลือ ดานเทคนิคจากผูซื้อแตกลับนําผลผลิตไปขายในตลาดนอกสัญญา นอกจากนี้ยังจะมีตนทุน ที่xxxxxxจะเกิดขึ้นนอกเหนือความคาดหมายไดอีก การใชระบบเกษตรพันธสัญญามาจัดการการผลิต

ใหประสบผลไดกับท

ผูผลิตและผูซื้อน

จะทําไดภายใตเงื่อนไขเฉพาะที่เหมาะสม เชน การนําระบบเกษตร

พันธสัญญาไปใชกับการผลิตพืชอาหารหลัก เชน ขาวหรือธัญพืชตางๆ จะใหแรงจูงใจทางเศรษฐกิจ

คอนขางต่ําเมื่อเทียบกับการนําระบบเกษตรพันธสัญญาไปใชกับการผลิตพืชxxxxxxxxคาสูงเพื่อการบริโภค

ของผูบริโภคเฉพาะกล ที่xxxxxxx จซื้อทางเศรษฐกิจสูง

ดังนั้น การใชระบบเกษตรพันธสัญญาเพื่อแกไขปญหาดานการผลิตและการตลาดในสินคาเกษตร จําเปนจะตองพิจารณาถึงความเหมาะสมของประเภทสินคาเกษตรนั้นๆ จากขอเท็จจริงที่ปรากฏวาไมควร ใชระบบเกษตรพันธสัญญาเปนกลไกหลักในนโยบายหรือมาตรการสงเสริมการขยายการผลิตหรือxxxxx ปริมาณการผลิตเนื่องจากใหแรงจูงใจทางเศรษฐกิจต่ํา ผลสําเร็จของนโยบายก็จะไมดี ในขณะที่การใช ระบบเกษตรพันธสัญญาเปนกลไกหนึ่งของxxxxศาสตรสรางแหลงรายไดใหกับเกษตรกรในการxxxxxxx เฉพาะชนิดxxxxxxxxคาทางการตลาดสูงจะประสบผลสําเร็จไดดีกวา โดยเฉพาะอยางยิ่งภายใตสิ่งแวดลอม ที่เหมาะสม

3. เกษตรพนธสัญญากับโครงสรางการตลาด

ตลาดสมบูรณในทางเศรษฐศาสตร คือ ตลาดxxxxมีการแขงขันสมบูรณ มีขอมูลขาวสารสมบูรณ สินคามีลักษณะเดียวเหมือนกัน ปราศจากสิ่งกระทบภายนอก มีผูซื้อและผูขายจํานวนมากจนไมxxxxxx ทําใหผูหนึ่งผูใดควบคุมราคาได แตในความเปนจริงมีระดับของความไมสมบูรณตางๆ กันไป ขึ้นxxxกับ คุณสมบัติของสินคา ขนาดและจํานวนของ ผูซื้อผูขาย ความยากงายในการเขาและออกจากตลาดการซื้อ

ขาย ประสิทธิภาพในการจ

สรรทรพยากรทเกยวข

งและความเปนธรรมในการดําเนินการ

การxxxxxxกันในแนวตั้งของตลาด (Vertical coordination in markets) เปนขบวนการปรับอุป สงคและอุปทานเขาหาxxxxxxเปนไปตามปริมาณของสินคา คุณภาพ สถานที่และเวลาในการขนสง ซึ่งเกิดขึ้นพรอมไปกับหวงโซของงานที่ทําตอเนื่องกันมาตั้งแตการผลิต การคัดเกรด การบรรจุ การขนสง การแปรรูป การเก็บรกั ษา และการxxxxxxสินคา เกษตรกรจะxxxxxxปรับสินคาใหเขากับความ ตxxxxxของผูบริโภคที่เปลี่ยนไปไดโดยใชกลไกดานเทคโนโลยี นโยบายและการจัดการ ในภาคการเกษตร มักจะประสบกับปญหา การxxxxxxกันในแนวตั้งของตลาด ดวยลักษณะเฉพาะของการทําเกษตรที่เปน การผลิตตามฤดูกาลปริมาณการผลิตจึงมากนอยไปตามฤดูกาล การตอบxxxxของอุปทานชา สินคา มีลักษณะเนาเสียงาย มีความหลากหลายในคุณภาพ การxxxxxxตวของพื้นที่ทําการผลิต ตัวอยางของการ xxxxxxแนวตั้งของตลาด จะเห็นไดจากตลาดเปดทั่วไปที่มีการทําการคาคอนขางจะรวดเร็วไมมีภาระ ผูกพันตอเนื่อง การดําเนินการจะพิจารณาจากกลไกของราคาเปนหลัก ราคาเปนสิ่งจูงใจสําหรับผูซื้อและ ผูขาย และเปนปจจัยในการทําใหเกิดความxxxxxของอุปสงคและอุปทาน

การนําระบบการทําสัญญาระหวางผูซื้อและผูขายเขามาปรับการxxxxxxแนวตั้งของตลาด นาจะ สงผลดีใหกับผูเกยวของทั้ง 2 ฝาย สญญาทเกยวของกับการเกษตรอาจแบงออกได 3 ประเภท คือ

1. สญญาตามความตxxxxxของตลาด จะเกยวขอ งกบผลผลิตในดานของคุณภาพ ปริมาณ และราคา เปนตน เปนสัญญาที่เกษตรกรจะตองทําการผลิตใหไดตามปริมาณ คุณภาพ ภายใต ราคา ที่กําหนดไว เพอสงมอบใหกับผูซื้อ

2. สัญญาการจัดหาทรัพยากรการผลิต จะเกี่ยวของกับการจัดหาปจจัยและการบริการดานการ

ผลิตที่ผูซื้อ ตกลงจะจัดใหxxxxxxxxxx xบเกษตรกรเพื่อใชในการผลิต

3. สญญาการจดการผลิต จะเกี่ยวข การผลิตใหกับเกษตรกร

งกับการใหความชวยเหลือดานเทคโนโลยีที่เกี่ยวของกับ

นอกจากนี้ ยังมีรูปแบบอื่นๆ ที่แทรกxxxในการxxxxxxแนวตั้งของตลาด เชน สหกรณการเกษตร สมาคมและองคกรที่ชวยในดานการตอรองในการซื้อขายสินคาเกษตร ระบบขxxxxxxxคาเกษตร การบริการ ขนสง บริการสินเชื่อ รวมถึงแผนงานภาครัฐ เปนตน

4. ผลของการทําเกษตรพันธสัญญาประเภทตางๆ

4.1 การทําสัญญาตามความตxxxxxของตลาดมีขxxxและประโยชน คือ ผูซื้อจะใหขอมูลความ ตxxxxxของตลาดใหกับผูผลิตที่ระบุถึงตัวพืชที่ตxxxxxในดานของรูปแบบ สายพันธุ คุณภาพ ระยะเวลา ที่ตอ งการ ทองที่ผลิต และราคาที่กําหนดตามที่ตกลงกัน ในขณะเดียวกันการตอรองเจรจาทําสัญญาผูผลิต

ก็จะใหขอมูลกับผูซื้อในสวนที่เกี่ยวของกับเง นไขอุปทานสินคาท ี่จะผลิตใหวาจะทําไดตามสญญามากนอย

เพียงใดจนเปxxxxxxxxของทั้ง 2 ฝาย จึงตกลงทําสัญญากัน นอกจากนี้การทําสัญญาตามความตxxxxx ของตลาดหรือผูซื้อยังทําใหผูซื้อxxxxxxxxxจะทําสัญญากับผูผลิตหรือเกษตรกรไดหลายๆ ราย ตามความ ตxxxxx โดยเฉพาะในเกษตรกรรายยอยหลายๆ ราย เพื่อใหไดผลผลิตตามปริมาณที่ตxxxxxxx

อยางไรก็ดี การทําสัญญาตามความตxxxxxของตลาดมิไดเปนการชวยลดความเสี่ยงของทั้งผูซื้อ และผูผลิตอยางชัดเจน ทั้งนี้ขึ้นxxxกับความซับซอนของเงื่อนไขและปจจัยตางๆ ที่เขามาเกี่ยวของ ในกรณีที่มองวาความเสี่ยง คือ ความxxxxxxของรายได การกําหนดราคาxxxxx ในสัญญาซื้อขายไมใชเปน สิ่งที่จะชวยลดความเสี่ยงของทั้ง 2 ฝาย เมื่อเปรียบเทียบการซื้อขายในตลาดเปดที่มีการแขงขัน ในสินคาชนิดเดียวกัน และอาจเปนการxxxxxความเสี่ยงใหกับทั้ง 2 ฝายไดในหลายๆ กรณี การกําหนด ราคาxxxxxในตลาดที่ราคาขายเปลี่ยนแปรไปตามปริมาณผลผลิต การกําหนดราคารับซื้อในสัญญาxxxxx จะใหประโยชนในดานการลดความเสี่ยงดานราคาใหกับเกษตรกรไดมากกวาการลดความเสี่ยงของผูซื้อ คือ เปนการสรางเสถียรภาพของรายไดใหกับเกษตรกร(ลดความxxxxxxของรายไดเกษตรกร)มากกวา เสถียรภาพของผูซื้อเนื่องจากผูซื้อที่นําไปขายในตลาดที่มีการแขงขันยังตองเสี่ยงกับระดับราคาที่แขงขันกัน ตามปริมาณและคุณภาพของอุปทานสินคาประเภทเดียวกัน การทําสัญญาที่มีการกําหนดราคารับซื้อxxxxx นั้น จะทําไดงายขึ้นภายใตสถานการณที่ (1) การเปลี่ยนแปลงของอุปทานผลผลิตมิใชเปนตัวxxxxxx

ที่สําคัญตอการเปลี่ยนแปลงของระดับราคาในตลาด (2) ราคาขายในตลาดของผูซื้อxxxxxxxxxxxxxx

มิไดมีความส พันธกับราคาของวัตถุดิบ ดงนั ั้น ราคาxxทตามสญญาจะทําใหเกิดเสถยี รภาพของรายไดของ

ผูซื้อผลผลิตจากเกษตรกรไปขายและ (3) เมื่อผูซื้อผลผลิตจากเกษตรกรคาดxxxxวาราคาตลาดจะสูงกวา ที่ซื้อจากเกษตรกร

4.2 การทําสัญญาการจัดหาทรัพยากรการผลิต เปนลักษณะของสัญญาที่มีขึ้น จากความ ไมสมบูรณของตลาดปจจัยการผลิต กลาวคือ การขาดแคลนปจจัยที่มีคุณภาพในการผลิตในตลาด เชน พันธุพืชที่มีคุณภาพตรงตามเงื่อนไขของสัญญา ทําใหผูซื้อตองจัดหาปจจัยพันธุให หรือแมจะพอหาได ในตลาดคูสัญญาอาจจัดหาซอใหใ นราคาที่ถูกกวาใหกับเกษตรกรคูสัญญาหลายๆ รายก็จะทําใหเกิดความ ประหยัดทางเศรษฐกิจ (Economics of Scale) รวมไปถึงปจจัยอื่นๆ เชน สารฆาแมลง ปุย xxxxxxxxxxx และ อนๆ นอกจากนี้ก็จะเปนเหตุผลที่ผูซื้อผลผลิต ตxxxxxใหผูผลิตใชปจจัยชนิดตางๆ ตามที่ผูซื้อตxxxxxใหใช เพื่อxxxxxxxxxมีคุณภาพโดยการใหทุนสนับสนุนการซื้อปจจัย ชนิดที่กําหนด ชวยลดตนทุนใหกับเกษตรกร และสงผลไปถึงราคาที่จะขายใหกับผูซื้อในทายที่สุด

4.3 สัญญาการจัดการผลิต เปนสัญญาที่บอกถึงวิธีการผลิตที่ผูซื้อตxxxxxใหทําการผลิต เปนการใหคําแนะนําสงเสริมการผลิตเพื่อใหไ ดผลผลตที่ตxxxxx ใหความชวยเหลือดานเทคโนโลยีการผลิต

ที่จะทําใหชวยลดตนทุนการผลิตท

ะคุมก

ทุนที่ใหความชวยเหลือไป ในการนี้ผูซื้อที่เปนคส

ญญาตอ

งมนใจ

วาเกษตรกรจะไมนําเอาผลผลิตxxxxxรับความชวยเหลือนี้ไปขายใหกับผูซื้อรายอื่น โดยทั่วไปผูซื้อคูสัญญา จะใหความชวยเหลือในกรณีที่เอาเปนผูซื้อรายเดียวทําสัญญาใหxxxxxxxเฉพาะชนิดใดชนิดหนึ่งที่พิเศษ จากตลาดทั่วไป หรือเปนพืชใหมที่มีเทคโนโลยีการผลิตตางไปจากพืชเดิมๆ ที่เกษตรกรทําการxxxxxxxxxxx ความจํากัดของขอมูลและแหลงรับซื้อ ทําใหเกษตรกรตองพึ่งคูสัญญาในการถายทอดเทคโนโลยีและตลาด รับซื้อตามราคาที่กําหนดในสัญญา การใหความชวยเหลือดานเทคโนโลยีการผลิตนับเปนสวนสําคัญ ของการจัดการผลิต ในการควบคุมการผลิตใหไดxxxxxxxxxมีปริมาณ คุณภาพและมาตรฐานตามตxxxxx

เพื่อใหคุมคาก

การรับซื้อในราคาท

ําหนด

สรุปปญหาที่ตลาดสินคาเกษตรทั่วไปประสบในดานการสงผานขxxxx xxxxดานการผลิตและ การตลาด รวมxxx xxxเขาถึงปจจัยและบริการที่สําคัญในการผลิต ทําใหการผลิตไมxxxxxxเกิด ประสิทธิภาพxxxxxxx xxxxxxxxทําใหxxxxxxxประหยัดทางเศรษฐกิจ การนําระบบเกษตรพันธสัญญา มาเปนกลไกxxxxxx จะชวยxxxxxประสิทธิภาพในการผลิต ในการผลิตของเกษตรกรรายยอย ทําให เกษตรกรรายยอยxxxxxxเขาถึงขอมูลในการผลิตการตลาด มีการถายทอดเทคโนโลยีในการผลิต เขาถึง แหลงเงินทุน และการประกันราคาผลผลิต การผลิตที่มีการจัดการการผลิตการตลาดxxxxx ยอมสงผลดี

กับผูผลิตและผูซื้อทําใหxxxxxxxประหยัดทางเศรษฐกิจ ทรัพยากรถูกใชอยางคุมคาและสรางความยั่งยืน ในการใชทรัพยากรตอไปในxxxxx

บทที่ 5

ผลการศึกษา

การศึกษาเรื่องเกษตรพันธสัญญาเพื่อxxxxxxความยากจน (กรณีศึกษาจังหวัดเชียงใหม) จะให ความสําคัญในการศึกษาการทําเกษตรพันธสัญญาในกลุมเกษตรกรรายยxxxxxมีพื้นที่ไมเกิน 5 ไร และ ดําเนินการมาแลวไมต่ํากวา 3 ป ในจังหวัดเชียงใหม ซึ่งเปนจังหวัดที่มีความไดเปรียบในการทําการเกษตร พืชเฉพาะอยางมีความตxxxxxจากโรงงานหรือผูซื้อที่xxxxxxนําไปจัดการตลาดที่จะใหผลตอบแทนคุมคา ตัวอยางเชน มันฝรั่ง ถั่วเหลืองฝกสด พริกหวาน และผักเมืองหนาวตางๆ ทําใหมีเกษตรกรทําการเกษตร แบบพันธสัญญาจํานวนมากทั้งเกษตรกรรายใหญที่ทําการxxxxxxxxในพื้นที่มากและเกษตรกรรายยxx xxxทําการxxxxxxxxในพื้นที่ไมมากนัก

การศึกษาไดดําเนินการโดยการออกแบบสอบถามออกเปน 2 สวน สวนแรกเปนแบบสอบถามถึง ขอมูลทั่วไปเกี่ยวกับการทําเกษตรพันธสัญญาของเกษตรกรรวมถึงเงื่อนไขตางๆ และขอคิดเห็นของ เกษตรกร สวนที่ 2 เปนแบบสอบถามตนทุนของพืชที่ทําแบบเกษตรพันธสัญญา การสุมตัวอยางคัดเลือก จากเกษตรกรรายยxxxxxทําการเกษตรแบบพันธสัญญาในอําเภxxxxมีการทําการเกษตรพันธสัญญา เปนจํานวนมาก ไดแก อําเภอแมริม แมวาง แมแจม แมแตง xxxx ไชยxxxxxx xxxxxxx และสะเมิง

ตารางที่ 1 แสดงรอยละของคําตอบจากการสัมxxxx

ใครเปนผูแนะนําทานใหทํา Contract Farming
ภาครัฐ	50.00
ภาคเอกชน	22.00
อื่น ๆ	28.00
อะไรเปนสิ่งจูงใจใหทํา Contract Farming
รายไดที่xxxxxขึ้น		62.00
รายไดxxxxxxxxxสมาเสมอ		38.00
การทําเกษตรพันธสัญญาในพื้นทเี่ กษตรของทานทําเต็มพื้นที่หรือไม
ทําเต็มพื้นที่			38.00
ทําบางสวน			62.00
ในระยะ 3 ป ทผี่ านมาทานxxxxกบรายไดใ นการทําเกษตรพนธสัญญาหรือไม
xxxx				62.00
ไมxxxx				20.00
ไมมีคําตอบ				18.00
ผูรับซื้อxxxxxxxxมีเงื่อนไขในการซออยางไร
ซื้อผลผลิตทั้งหมด ใน					46.00
ซื้อผลผลิตทั้งหมด ในราคาแยกเกรด					30.00
ซื้อผลผลิตเฉพาะทไี่ ดเกรดที่กําหนดไว					20.00
สวนที่เหลือทานตอ งขายในตลาดเอง
อนื่ ๆ					4.00
ทานคิดวาการซื้อขายทที่ านไดรับเหมาะสมหรือไม
เหมาะสม						64.00
ไมเหมาะสม						20.00
ไมมีคําตอบ						16.00
ทานคิดวาการทําเกษตรพนธสัญญาเปนระบบเกษตรทางเลือกที่ควรสงเสริมหรือไม
ควรสงเสริม							68.00
ไมควรสงเสริม							4.00
ไมมีคําตอบ							28.00
ทานคิดวาจําเปนจะตองมีองคกรในการดูแลใหความยุติธรรมและรกษาผลประโยชนใหกับเกษตรและคูสญญาหรือไม
จําเปน								56.00
ไมจําเปน								16.00
ไมมีคําตอบ								28.00

1. ผลการศึกษาในสวนของขอมูลทั่วไป

1.1 ผลจากการสัมxxxxกลุมตัวอยาง ที่ทําการxxxxxxxxผัก มันฝรั่ง ถั่วเหลืองฝกสดและ พริกหวานที่เปนพืชทั่วไปที่เกษตรกรรายยอยxxxxxxทําการxxxxxxxxแบบพันธสัญญากันเปนหลักxxxxxxx รอยละ 50 ไดรับการแนะนําใหทําการxxxxxxxxแบบพันธสัญญาหรือ Contract Farming จากหนวยงาน ของรัฐ ซึ่งสวนใหญจะมีการทําสัญญาซื้อขายกับโครงการหลวง โดยเฉพาะผักตางๆ รอยละ 22 ไดรับการ แนะนําและชักชวนจากภาคเอกชน ซึ่งสวนใหญจะเปนโรงงานและคูสัญญาที่ทําการรับซื้อผลิตผลนั้นๆ เชน มันฝรั่ง ถั่วเหลืองฝกสด และพริกหวาน รอยละ 28 จะไดรับการชักชวนจากเพื่อนเกษตรกรดวยxxxxxxเคยทํา Contract Farming แลวxxxxกับรายได หรือไปสมัครกับผูรับซื้อหลังจากที่เห็นเกษตรกรรายอื่นๆ ที่ทํา Contract Farming แลวประสบผลสําเร็จ

สิ่งจูงใจของเกษตรกรที่มาทําเกษตรพันธสัญญา รอยละ 62 ตอบวา เพราะมีรายไดที่xxxxxขึ้น และ รอยละ 38 ตอบวามีรายไดxxxxxxxxxสม่ําเสมอ สิ่งxxxxxxxxสําคัญอีกประการหนึ่งที่ทําใหเกษตรกรสนใจการทํา เกษตรพนธสัญญา ก็คือการไดรับการสนับสนุนดานตางๆ จากผูรับซื้อคูสัญญา เชน การไดรับการสนับสนุน ปจจัยการผลิตใหxxxxxxนําไปใชไดกอนในราคาที่ถูกกวาตลาดทั่วไป ไดแก เมล็ดพันธุ ปุย ฮอรโมน อุปกรณการเกษตรและเงินทุน เปนตน นอกจากนี้เกษตรกรยังมีความมั่นใจในตลาดที่มีแหลงรับซื้อแนนอน ในราคามาตรฐาน และในบางรายผูซื้อยังใหการสนับสนุนดานความรูและเทคโนโลยีการผลิตเพื่อให เกษตรกรxxxxxxทําการผลิตไดอยางมีประสิทธิภาพ ไดxxxxxxxxxมีคุณภาพโดยมีการอบรมใหความรูแก เกษตรกรและมีการสงเจาหนาที่มาตรวจฟารมใหดวย อีกสิ่งหนึ่งที่เกษตรกรสวนใหญในทองถิ่น โดยเฉพาะ เกษตรกรรายยอยมีความxxxxมากก็คือ การที่ตลาดรับซื้อxxxใกลที่xxxคูสัญญาจะมารับซื้อโดยเกษตรกร ไมตองเสียคาขนสงหรือขนสงในระยะใกลก็xxxxxxขายผลผลิตได ทําใหเปนการลดตนทุนในสวนของ คาขนสงไดมากและไมเสียเวลาในการเดินทาง คุณภาพของxxxxxxxxxสดใหมเมื่อซื้อขายทําใหไดราคาดี

จากการสํารวจพบวาเกษตรกร รอยละ 62 จะทําการเกษตรพันธสัญญาไมเต็มพื้นที่ มีเพียงรอยละ 38 ที่ทําเต็มพื้นที่ ในสวนของเกษตรกรxxxxxไดทําเกษตรพันธสัญญาเต็มพื้นที่นั้น พื้นที่สวนxxxxxไดทําเกษตร พันธสัญญาก็ยังxxถูกใชเพื่อการเกษตรxxxxxxxxxxแบบดั้งเดิมxxxxxxปลูกxxxกอน หรือxxxxxxxทองถิ่น ตามฤดูกาล การที่เกษตรกรไมทําการใชพื้นที่ทั้งหมดในการทําเกษตรพันธสัญญามีเหตุผลตางๆ กันไป สรุปไดคือ พื้นที่นั้นมีความเหมาะสมในการxxxxxxxทองถิ่นxxxxxxปลูกxxxแลวและใหผลxx xxxสวนปลูกเพื่อ การบริโภคในครัวเรือน ปริมาณน้ําไมพอเพียงกับการxxxxxxxxพืชที่กําหนดxxxxxxxx ขาดแคลนแรงงาน ขาดแคลนเงินทุน และใชในการxxxxxxxหมุนเวียนเพื่อบํารุงดิน

เกษตรกรที่เขามาทําการเกษตรพันธสัญญาเกินกวา 3 ป ขึ้นไป มีความxxxxกับรายได รอยละ 62

ที่ยังไมxxxxกับรายไดมี รอยละ 20 นอกนั้นยังไมxxxxxxตัดสินใจไดวาxxxxหรือไม แตก็ยังxxทํา

การเกษตรพันธสัญญาตอไป เนื่องจากทําเกษตรพันธสัญญาเพียงบางสวน เหตุผลของความxxxx สรุปได คือ มีรายไดดี ตลาดรับซื้อxxxใกลบาน ราคาxxxxxxxxxxx หาปจจัยการผลิตไดงาย เนื่องจากคูสัญญา นํามาใหใชกxx xxตลาดแนนอน ไดรับความชวยเหลือดานเทคโนโลยี มีการอบรมและมีเจาหนาที่ตรวจ ฟารม เพื่อดูแลคุณภาพและมาตรฐานของผลผลิตทําใหไดราคาxx xxรับสินเชื่อและการชวยเหลือดานเงินทุน โดยไมตองผานวิธีการที่ซับซอน เปนตน สวนสาเหตุของความไมxxxx สรุปไดคือ เมื่อราคาปจจัยการผลิต สูงขึ้น ราคารับซื้อมิไดสูงขึ้นทําใหรายไดไมคุมทุน อํานาจการตอรองของเกษตรกรยังมีนอย คาแรงงานสูง ทําใหขาดแคลนแรงงาน ไมไดรับขอมูลดานราคาและตลาดอยางxxxxxxxxxxจะทําใหวางแผนการผลิตและ ใชประกอบการตอรองการซื้อขาย การขายสินคายังมีการขายผานตัวแทน (Broker) ทําใหตองเสียคาใชจาย ใหตัวแทน

เงื่อนไขในการซื้อขาย รอยละ 46 ผูซื้อจะซื้อผลผลิตทั้งหมดในลักษณะคละราคาเดียว รอยละ 30 จะซื้อผลผลิตทั้งหมดในลักษณะของการแยกเกรดและกําหนดราคาตามเกรดของผลผลิต รอยละ 20 จะซื้อ ผลผลิตเฉพาะxxxxxเกรดตามที่กําหนดไว สวนที่เหลือเกษตรกรจะตองรับผิดชอบเอง ซึ่งอาจถูกนําไปขาย

ในตลาดทองถ นําไปเปนอาหารสัตวที่xxxxxxนําไปใชประโยชนอยางอื่นไดก็จะนําไปใชแตถาไมxxxxxx

ใชประโยชนไดแลวก็จําเปนตองทิ้งไป นอกจากนี้ก็ยังมีลักษณะการซื้อที่ตางไปจากที่กลาวมาแลวบาง ประมาณรอยละ 4 เชน การซื้อแบบเหมายกแปลงกอนเก็บเกี่ยว หรือการซื้อตามราคาตลาด ถาราคาตลาด สูงก็จะคัดเกรดแยกราคา ถาราคาตลาดต่ําก็จะซื้อคละราคาเดียว เปนตน วิธีการซื้อขายที่ทํากันxxxนี้ ในความคิดของเกษตรกร รอยละ 64 เห็นวาเหมาะสมดีแลว รอยละ 20 เห็นวายังไมเหมาะสม และรอยละ 16 ไมมีขอคิดเห็น เหตุผลของเกษตรกรที่เห็นวายังไมเหมาะสม ก็คือ ในบางครั้งxxxxxxxxxผลิตได

มีคุณภาพสูง กลับไดราคาไมสูงตามมาตรฐาน ระบบการประก ในการผลิต

ราคาไมไดมาตรฐาน ทําใหขาดความมั่นใจ

อยางไรก็ดีแมจะมีขอคิดเห็นมากมายดวยความxxxx ความไมxxxx ความเหมาะสม หรือ ไมเหมาะสม ตลอดจนความยุติธรรมของผูเขามารวมทําเกษตรพันธสัญญาทั้ง 2 ฝาย คือ ผูซื้อ และ เกษตรกรผูผลิตก็ตาม เกษตรกรรอยละ 68 ก็เห็นควรใหมีการสงเสริมการทําเกษตรพันธสัญญา มีเพียง รอยละ 4 ที่มีความเห็นวาไมควรสงเสริม และรอยละ 28 ไมมีขอคิดเห็น เหตุผลที่สนับสนุนการสงเสริม การเกษตรพันธสัญญา สรุปไดคือ เปนการสงเสริมใหมีการผลิตผลทางการเกษตรมีมาตรฐาน มีคุณภาพ ปลอดภัยตอการบริโภค เปนการสรางระบบเกษตรทางเลือกใหกับเกษตรกร ชวยใหเกษตรกรมีรายไดดีขึ้น และมั่นคง เปนการพัฒนาระบบตลาดใหมีประสิทธิภาพมากขึ้น ควรใหมีการสงเสริมพืชชนิดใหมใหกับ เกษตรกรตามความตxxxxxของตลาด โดยเฉพาะพืชที่มีอายุสั้นและxxxxxคาทางการตลาดสูง ในสวนของ เหตุผลxxxxxควรสงเสริมเพราะระบบการควบคุม และระบบกฎหมายทางการธุรกิจเกษตรแบบพันธสัญญา

ยังไมxxxxxxนํามาใชเพื่อสรางความยุติธรรมใหกับผูที่เขาไปผูกพันในพันธสัญญาทางการเกษตรใหเต็มที่ ทําใหเกษตรกรขาดอํานาจในการตอรองเมื่อมีปญหาเกิดขึ้น ประกอบกับการกําหนดมาตรฐานในการ คัดเกรดรับซื้อสินคายังxxxในการควบคุมของผูซื้อ ซึ่งสวนใหญเปนนายทุนทําใหเกษตรกรตองยอมรับราคา ที่ถูกกําหนดเมื่อราคาปจจัยสูงขึ้น ราคาก็มิไดสูงขึ้นในอัตราที่เทากัน ทําใหขายไดไมคุมทุน นอกจากนี้ ขอคิดเห็นของเกษตรกรที่นาสนใจขอคิดเห็นหนึ่งก็คือ การทําเกษตรพันธสัญญาเปนการจํากัดชนิดของพืช ทําใหความหลากหลายในเชิงนิเวศขาดหายไป ทําใหพืชทองถิ่นxxxxxxมีปลูกหายไปจากวงจรการเกษตรพืช ทองถิ่น พื้นดินและภูมิอากาศที่เหมาะสมกับพืชชนิดหนึ่งกลับถูกนําไปxxxxxxxอีกชนิดหนึ่ง การxxxxxxx

ไมเปนไปตามฤดูกาล ซึ่งอาจทําใหxxxxxxxxx xนผิดรูปแบบและเสื่อมโทรมในที่สดุ

ในเรื่องของความจําเปxxxxจะต งมีองคกรในการดูแลใหความยุติธรรมและรักษาผลประโยชนใหกับ

เกษตรกรและคูสัญญานั้น เกษตรกรรอยละ 56 เห็นวาจําเปน เพื่อใหความดูแลเกษตรกรที่ทําเกษตร พันธสัญญาไมใหถูกเอาเปรียบเนื่องจากขาดขอมูลดานราคาและการตลาด และเปนหนวยที่จะใหความ ชวยเหลือเมื่อมีปญหาการซื้อขายเกิดขึ้น ชวยควบคุมการกําหนดมาตรฐานในการรบซื้อ ดูแลความเสยงของ เกษตรกรในการผลิตภายใตพันธสัญญา รวมxxxxxxดูแลดานสาธารณูโภคพื้นฐานและโครงสรางพื้นฐาน ที่จําเปนแกการทําเกษตรของเกษตรกร และการสนับสนุนความรูและเทคโนโลยีการผลิตที่จําเปนเพื่อให เกษตรกรxxxxxxผลิตผลผลิตxxxxxมีมาตรฐานตามความตxxxxxของตลาดและคูสัญญา ในสวนของ เกษตรกรที่เห็นวาไมจําเปนตองมีองคกรดูแล มีรอยละ 16 โดยใหเหตุผลวา การทําเกษตรพันธสัญญาเปน การทําธุรกิจทางการเกษตรที่ควรใหกลไกตลาดและภาคเอกชนดูแลกันเอง และในปจจุบันผูซื้อยอมตxxxxx ผลผลิตxxxxxมีคุณภาพและมีการดูแลควบคุมการผลิตใหไดมาตรฐานxxxแลว อยางไรก็ดีเกษตรกรบางสวน รอยละ 28 ยังไมไดใหคําตอบในเรื่องนี้

บทบาทของภาครัฐในเรื่องการทําเกษตรพันธสัญญาที่เกษตรกรเห็นวาควรเขาไปมีบทบาทมาก ที่สุดก็คือ การจัดหาและใหบริการขอมูลดานราคาและการตลาดxxxxxxxxxxและถูกตองในสินคาที่มีการทํา เกษตรพันธสัญญา เพื่อเกษตรกรxxxxxxจะหาไดส ะดวกในการนําไปใชประกอบการตัดสินใจในการทําการ ผลิตและการตลาดกับคูสญญา

ความตxxxxxxxxรองลงมาในบทบาทของภาครัฐก็คือ การจัดตั้งองคกรที่เปนหนวยงานกลาง ในการใหความรูและความชวยเหลือแกเกษตรกรในการเขาไปทําสัญญาการผลิตxxxxxเกษตร กลาวคือ องคกรนี้ควรเปxxxxปรึกษาใหกับเกษตรกรทั้งในดานการผลิต การตลาด และในดานกฎหมายที่เกี่ยวของ นอกจากนี้เกษตรกรยังใหขอคิดเห็นถึงบทบาทของภาครัฐในการจัดตั้งศูนยเทคโนโลยีทางการเกษตร สนบสนุนการผลิตทางเกษตรใหไดมาตรฐานตามทตี่ ลาดตางประเทศตxxxxxหรือตามความตxxxxxในทาง อุตสาหกรรมเนื่องจากปจจุบันผูซื้อที่ทําสญญาซื้อผลผลิตทางการเกษตรสวนใหญตxxxxxซื้อผลผลิตไปเพอื่

การสงออกและเปนวัตถุดิบในทางอุตสาหกรรม และยังเปนการปองกันความเสี่ยงของเกษตรกรที่จะผลิต ผลผลิตไดไมxxxxxxxx บทบาทในทางออมที่ภาครัฐควรสนับสนุน ก็คือ สงเสริมการพัฒนาระบบ สาธารณูปโภคทางการเกษตร เชน ระบบไฟฟา ระบบชลประทาน ในพื้นที่มีการทําเกษตรพันธสัญญา จํานวนมาก (Contract Farming Zone) รวมถึงพัฒนาระบบโครงสรางพื้นฐานอื่นๆ เชน โครงสรางพื้นฐาน ในการคมนาคมใหเอื้ออํานวยในการขนสงที่มีประสิทธิภาพ การจัดตั้งกองทุนประกันความเสี่ยง และ ใหเอกสารสิทธิ์ในที่ดินที่เกษตรกรทําการเกษตรพันธสัญญา เปนตน ทายที่สุด ก็คือ บทบาทของภาครัฐ

ในการออกกฎxxxxxxxท

1.2 ขxxxและขอ

ะคุมครองผูทําสัญญาทางการเกษตรเพื่อมิให เสียของระบบเกษตรพันธสญญา

ูกระเมิดทําผิดสัญญา

ขxxxและข เสียของระบบเกษตรพนธสัญญา

ระบบเกษตรพันธสัญญาที่มีจะเปนวิธีการที่ในการรวมกันสงเสริมการผลิตและการตลาดสินคา เกษตร xxxxxxทําใหเกษตรกรมีรายไดxxxxxขึ้น ในขณะเดียวกันผูซื้อหรือเจาของโรงงาน บริษัทที่ใชผลผลิต ทางการเกษตรเปนวัตถุดิบก็จะไดกําไรสูงขึ้นชวยลดความเสี่ยงใหกับทั้งเกษตรกรและผูซื้อ เมื่อเปรียบเทียบ

กับการซ ขายในตลาดทั่วไป

ความไดxxxxxxxxxxxxxxxxและปญหาในระบบเกษตรพันธสัญญานั้นจะเปนไปตามปจจัยดานวัตถุ ดานสังคมและสภาพแวดลอมของตลาด กลาวคือ การxxxxxxความเสี่ยงจะขึ้นxxxกับปจจัยของสภาพ ตลาดของวัตถุดิบและผลิตผลแปรรูป รายไดที่เกษตรกรไดรับและขอมูลความรูรวมถึงเทคโนโลยีที่มีใหกับ เกษตรกรผูปลูก ซึ่งปจจัยเหลานี้จะเปลี่ยนแปลงไปตามสถานการณที่ตางๆ กันไปทําใหการxxxxxxความ เสี่ยงเปลี่ยนแปลงไปดวย

ข ดีของระบบเกษตรพันธสัญญา

เกษตรกร	ผูซื้อ (บริษัท โรงงานฯ)
• ไดรับปจจัยและบริการในการผลิต • เขาถึงแหลงทุน สินเชื่อ • ไดรับเทคโนโลยีในการผลิต • ไดรับการอบรมความรใู นการผลิต เพมิ่ ทกั ษะในการผลิต • ไดรับการประกันราคาผลผลิตผานโครงสราง การกําหนดราคา • เขาถึงตลาดที่เชื่อถือได	• ทําใหxxxxxxบริหารการผลิตการจัดการ ไดอ ยางมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น • ทําใหข อจํากัดในเรอื่ งพื้นที่xxxxxxxxหมดไป คือ เทากบั เปนการผลิตโดยไมตอ งลงทุน เรื่องที่ดิน • มีความมนั่ ใจในการผลิตและการxxxxxx ความเสยง • ไดรับผลิตผลทเี่ ปนวัตถุดิบในการผลิตหรือ

แปรรูปในปริมาณและคุณภาพตามที่ตxxxxx ทําใหxxxxxxผลิตไดอยางมีประสิทธิภาพ ไดผลิตxxฑที่มีคุณภาพxxxxx

• ไดรับการยอมรบจากองคกรของภาครัฐ

ขxxxทเี่ กษตรกรไดรับจากระบบเกษตรพนธสญญา

ขxxxxxxเกษตรกรไดรับจากการทําเกษตรพันธสัญญาเปนหลักก็คือ การxxxxxสัญญาคือผูซื้อ จะเปนตลาดรับซื้อผลผลิตของเกษตรกร และยังทําใหเกษตรกรเขาถึงระบบการจัดการ เทคโนโลยี และ บริการสงเสริมการเกษตร รวมไปถึงแหลงทุนและสินเชื่อที่แตเดิมเกษตรกรไมxxxxxxเขาถึงได ขอดีตางๆ สรุปไดคือ

• ไดรับปจจัยและบริการในการผลิต

ในการทําเกษตรพันธสัญญา มีจํานวนมากที่ผูซื้อพิจารณาใหการสนับสนุนดานปจจัยการผลิต ใหกับเกษตรกร เชน จัดหาเมล็ดพันธุ ปุย และสารเคมีทางการเกษตรอื่นๆ รวมxxxxxxเตรียมดิน การเก็บเกี่ยว และการใหการอบรมและสงเสริมการผลิต ทั้งนี้เพื่อใหเกษตรกรxxxxxxทําการผลิตใหไดผล ผลิตตามปริมาณและคุณภาพที่ผูซื้อตxxxxx ซึ่งเปนการยากทเกษตรกรรายยอยโดยทั่วไปจะxxxxxxเขาxxx xxxไดรับการสนับสนุนเหลานี้

• เขาถึงแหลงทุน สินเชื่อ

เกษตรกรรายยอยสวนใหญจะประสบกับปญหาการเขาถึงแหลงทุนและสินเชื่อ เพื่อนํามาซื้อปจจัย การผลิต ทําใหตองใชสินเชื่อนอกระบบและถูกเอาเปรียบและเขาสูวงจรความยากจน ระบบเกษตร พันธสัญญา ผูซื้อที่ตxxxxxผลผลิตxxxxxจะใหสินเชื่อกับเกษตรกรเปนคาใชจายในการจัดหาปจจัยการผลิต และหักออกจากราคาxxxxxxxxxเกษตรกรขายให หรือผูซื้ออาจเปนผูคาประกันสินเชื่อใหกับเกษตรกรที่ทํา การกูกับธนาคาร การที่เกษตรกรมีสัญญาขายผลผลิตทําใหธนาคารxxxxxxxxxในรายได ทําใหxxxxxxเขาถึง

สินเชอไดง ายข ซึ่งเปนขอดขอี งระบบการจดการเกษตรพันธสัญญาที่เกษตรกรไดรับ

• ไดรับเทคโนโลยีในการผลิต การพัฒนาการเกษตรเพื่อxxxxxประสิทธิภาพในการผลิตและคุณภาพของผลิตผลนั้นจะควบคูไปกับ

การใชเทคโนโลยีที่จะทําใหไดผลผลิตxxxxxตามความตxxxxxของตลาด ซึ่งเกษตรกรรายยอยจะขาดโอกาส ในการเขาถึงเทคโนโลยี เนื่องจากขาดทรัพยากรทุน ซึ่งระบบเกษตรพันธสัญญาจะทําใหเกษตรกรไดโอกาส ที่จะเขาถึงเทคโนโลยีโดยผูซื้อจะใหการสนับสนุนเกษตรกรใชเทคโนโลยีในการทําการผลิตเพื่อผลประโยชน ที่ผูซื้อจะไดรับจากxxxxxxxxxมีคุณภาพตามที่ตxxxxx

• ไดรับการอบรมความรูในการผลิตxxxxxทักษะในการผลิต

ระบบเกษตรพันธสัญญา ผูซื้อยอมตxxxxxxxผลิตผลxxxxxมีคุณภาพในปริมาณที่ตxxxxxและ ลดตนทุนในการผลิต เพื่อความมั่นใจในวัตถุดิบที่จะนําไปทําการผลิตหรือแปรรูปไดอยางมีประสิทธิภาพ จึงสนับสนุนใหการอบรมแกเกษตรกรผูผลิต เพื่อใหเกษตรกรทําการผลิตตามxxxxxxxxxxถูกตองสรางระบบ ฟารมและการใชปจจัยการผลิตที่ถูกตองเพื่อxxxxxประสิทธิภาพในการผลิต ใหไดxxxxxxxxxมีคุณภาพ มาตรฐานในราคาตนทุนที่xxxxxxแขงขันในตลาดโลกได ซึ่งทําใหเกษตรกรมีการพัฒนาดานทักษะในการ ผลิตที่ถูกตอ ง

• ไดรับการประกันราคาผลผลิตผานโครงสรางการกําหนดราคา

ระบบเกษตรพันธสัญญา ผูซื้อจะทําการกําหนดราคารับซื้อระบบไวในสัญญา ซึ่งบางสัญญาอาจ ไมมีการกําหนดราคาตายตัวแตกําหนดวิธีการประเมินราคาขึ้นลงตามราคาตลาด ณ เวลาสงมอบ อยางไร ก็ดีเกษตรกรxxxxxxกําหนดเงื่อนไขกอนทําสัญญาไมใหถูกกดราคาตากวาราคาตลาด

• เขาถึงตลาดทเี่ ชื่อถือได

เกษตรกรรายยอยจะมีขอจํากัดเรื่องตลาดเปนผลจากxxxxxxxxxผลิตมีจํานวนและชนิดที่จํากัด

ไมxxxxxxxxxจะห ไปxxxxxxxชนิดใหมๆ ได เนื่องจากขาดทุนและความรูในการผลิตรวมถึงขอมู ลดานตลาด

และราคา ทําใหขาดความมั่นใจในการตัดสินใจทําการผลิตพืชใหมๆ ระบบเกษตรพันธสัญญาที่ผูซื้อประกัน

ราคาและปริมาณรับซื้อผลผลิตกับเกษตรกร และย สนบสนุนปจจัยการผลิต เทคโนโลยีการผลิตเปนการทํา

ใหเกษตรกรมีความมั่นใจในการผลิตxxxxxชนิดใหมๆ และมั่นใจในตลาดรับซื้อที่ผูซื้อเจาะจงใหทําการผลิต รวมถึงจัดการดานขนสงผลผลิตจากแหลงผลิตไปถึงโรงงานหรือปลายทางตลาดเปนการทําใหเกษตรกร

เขาถึงตลาดxxxxx ถือได ลดความเสี่ยงในการทําการผลิตของเกษตรกร

ขxxxxxxผูซ (บริษัท โรงงานฯ) ไดรับจากระบบเกษตรพันธสญญา

ขxxxxxxผูรับซื้อไดรับจากระบบเกษตรพันธสัญญา ผูซื้อโดยทั่วไปจะเปรียบเทียบการซื้อผลผลิตหรือ วัตถุดิบที่จะนํามาใชทําการผลิตหรือแปรรูปกับการซื้อในตลาดเปด ผูซื้อยอมเลือกวิธีที่จะกอใหเกิด

ประโยชนสูงสุด ซึ่งข ดตางๆี สรปไุ ด ือ

• ทําxx

xมารถบริหารการผลิตการจัดการได

ยางมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

การที่ผูประกอบการหรือผูรับซื้อผลผลิต ซื้อวัตถุดิบในการผลิตจากเกษตรกรในระบบเกษตร พันธสัญญา ทําใหผูประกอบการมีความมั่นใจในปริมาณและคุณภาพของวัตถุดิบ รวมถึงคาใชจายในการ จัดซื้อ ทําใหxxxxxxใชเปนขอมูลในการวางแผนการจัดการผลิตไดอ ยางมีประสิทธิภาพ

• ทําใหขอจําก ในเรื่องพxxxxxxxxxxxx

การหาพื้นที่ทําการxxxxxxxxใหเหมาะสมกับพืชที่ตอ งการในปริมาณที่ตxxxxxในปจจุบันทําไดยาก และเปนการลงทุนที่สูงมาก ระบบเกษตรพันธสัญญาจะชวยใหผูประกอบxxxxxxxxxจัดการกับการจัดหา

xxxxxxxxxเปนวตถุดิบไดตามปริมาณและคุณภาพตามต

งการ โดยไมตองลงทุนจํานวนมากกบ

พนทด

ินททํา

การxxxxxxxxกับแรงงานที่ตองจางมาเพื่อทําการxxxxxxxxจํานวนมากรวมถึงคาใชจายสําหรับสวัสดิการ แรงงานดวย นอกจากนี้ผูประกอบการที่เปนผูซื้อยังxxxxxxบริหารปริมาณวัตถุดิบที่ตxxxxx โดยการxxxxx หรือลดจํานวนสัญญาซื้อผลผลิตตามความตxxxxxxxคลองตัวกวาการทําการxxxxxxxxเองหรือซื้อจาก ตลาดเปดทั่วไป

• มีความม ใจในการผลิตและxxxxxxความเสี่ยง

ระบบเกษตรพันธสัญญา ทําใหผูประกอบการมีความมั่นใจในปริมาณวัตถุดิบที่ตxxxxxxxดีกวา การซื้อในตลาดเปดทั่วไป นอกจากนี้ในกรณีผลผลิตเกิดความเสียหายระหวางxxxxxxxx เกษตรกรยอม

จะต งxxxxxxxxxความเสี่ยงไปสวนหนึ่งหรอมีระบบประกันxxxxxเขามาลดความเสี่ยง

• ไดรับxxxxxxxxxเปนวัตถุดิบตรงตามท xxxxx

ระบบเกษตรพันธสัญญา ทําใหผูประกอบxxxxxxxxxกําหนดเงื่อนไขในสัญญาระบุคุณภาพ ปริมาณ และระยะเวลาเพื่อใหผูประกอบการไดรับวัตถุดิบตามที่ตxxxxxในเวลาที่ถูกตอง ทําใหxxxxxx ผลิตหรือแปรรูปไดอ ยางมีประสิทธิภาพและตรงตามเวลาที่ลูกคาตxxxxx

• ไดรับการยอมรบจากองคกรของภาครัฐ

ระบบเกษตรพันธสัญญาที่มีประสิทธิภาพจะเปนวิธีการจัดการทางการเกษตรที่ทําใหxxxxxxx จัดสรรและใชทรัพยากรอยางมีประสิทธิภาพและทําใหเกษตรกรรายยอยxxxxxxเขาถึงปจจัยการผลิต เทคโนโลยีและแหลงทุนไดเทาเทียมกับเกษตรกรรายใหญเปนการสนับสนุนใหเกษตรกรรายยอย มีศกยภาพในการผลิตสูงขึ้นxxxxxรายไดใหกับเกษตรกรxxxxxxความยากจนของเกษตรกรซึ่งเปนสิ่งที่รัฐบาล ในประเทศที่ประสบกับปญหาความยากจนของเกษตรกรxxxxxxนํามาใชในการแกปญหาความยากจน ของเกษตรกร โดยเฉพาะอยางยิ่งโดยการใหภาคเอกชนและผูประกอบการเขามามีบทบาทในการพัฒนา แบบบูรณาการ ภาคxxxxxxมีการสนับสนุนโดยสรางแรงจูงใจตางๆ เชน การใหผลประโยชนผูประกอบการ ผูซื้อผลผลิตจากเกษตรกรผานระบบภาษีหรือระบบสินเชอผานระบบการเงิน เปนตน

ขอเสียของระบบเกษตรพนธสัญญา

เกษตรกร	ผูซื้อ (บริษทั โรงงานฯ)
• xxxxxความเสี่ยงในการผลิต • การใชเทคโนโลยีและชนิดพืชที่ปลูก ไมเหมาะสม • ปญหาการจัดการโควตาและการระบุคุณภาพ • การทุจริตในสัญญา • xxxxxxxผูกขาด • การเปนหนี้บุญคุณและความเชอื่ ถือที่เกิดขึ้น กอนการซื้อขาย ทําใหอํานาจการตอรองของ เกษตรกรลดลง	• ขาดการควบคุมเหนือพื้นที่xxxxxxxx • ปญหาขอจํากัดทางสงคมและวัฒนธรรม ประเพณีในพื้นที่ • ความไมxxxxของเกษตรกรในสงตางๆ ที่ทําให ถอนตวั จากสัญญา • เกษตรกรนําผลิตผลไปขายในตลาดนอก ขอสญญา • การที่เกษตรกรนําปจจยxxxxxรบั การสนบสนุน ไปใชเพื่อxxxxxนอกเหนือจากการผลิตผลผลิต ตามสญญา

ขอเสียที่เกษตรกรไดรับจากระบบเกษตรพันธสัญญา

ขอเสียที่เกษตรกรไดรบจากการทําเกษตรพนธสัญญาที่สําค

ของการxxxxxxxxxxxxสัญญาและการ

บริหารเปนการจัดการฝายเดียวจากผูซื้อ เชน การถูกผูกขาดการรับซื้อ การกําหนดราคาxxxxxยุติธรรม และ การคิดคาปจจัยที่นําไปใชกอนในราคาสูง โดยบวกคาดอกเบี้ยที่สูงเกินจริง เปนตน ขอเสียที่เกษตรกรไดรับ สรุปไดคือ

• xxxxxความเสยงในการผลิต ในการทําสัญญาการผลิตเกษตรกรควรรูวาผลตอบแทนที่สูงจะมาพรอมกับความxxxxxxxxxเชนกัน

โดยเฉพาะในการทําสัญญาผลิตพืชชนิดใหม ซึ่งการxxxxxxxxพืชนั้นอาจไมเหมาะสมกับสภาพพื้นที่และ ภูมิอากาศที่เกษตรกรทําการxxxxxxxxxxx ทําใหไดผลผลิตตามที่ตxxxxxxxxxปริมาณและคุณภาพ ซึ่งถาผูซื้อ

ไมรบั ภาระในความเสี่ยง โดยการประกันรายไดใหก ความเสี่ยงในการผลิตของเกษตรกร

• การใชเทคโนโลยีและชนิดพืชทปลูกไมเหมาะสม

เกษตรกรแลว การทําสัญญาการผลิตยอมเปนการxxxxx

การทําสัญญาxxxxxxxชนิดใหมภายใตการควบคุมที่เขมงวดของผูซื้อ คูสัญญาจะเปนการทําลาย ระบบฟารมที่มีxxx เชน การนําพื้นที่xxxxxxxxพืชอาหารที่ผลิตอาหารใหทองถิ่นไปทําการผลิตพืชชนิดใหม ทําใหผลผลิตอาหารในทองถิ่นลดลง และยังทําใหxxxxxxxแขงขันในดานแรงงาน ซึ่งเปนปจจัยการผลิต

ที่สําคัญปจจัยหนึ่ง ในอีกกรณีหนึ่งก็คือทําใหxxxxxxxอพยพไปตั้งxxxxxxxใหมของเกษตรกรในพื้นที่ ที่เหมาะสมกับการxxxxxxxชนิดใหมxxxxxxxx เมื่อพื้นที่เต็มไมเหมาะสมกับการxxxxxxxxพืชxxxxxxxx เกษตรกรตองเรียนรูเทคโนโลยีการผลิตพืชชนิดใหมและxxxxxxxxxxxความเปนxxxไปจากเดิม โดยไมมี หลักประกันวาชีวิตจะดีขึ้นกวาเดิม

นอกจากนี้ การนําเขาxxxxxxxxxxxใหมๆ เขามาxxxxxแรงงาน ทําใหxxxxxxxลงทุนในปจจัยทุนสูง และลดการจางแรงงานในทองถิ่น การเกษตรจะเปนในรูปของการใชxxxxxxกวาแรงงานในระบบเดิม

• ปญหาการจัดการโควตาและการระบุคุณภาพ

การขาดการจัดการxxxxxอาจทําใหบริษัทผูซื้อตองประสบกับปญหาxxxxxไดเตรียมการไว เชน การมีปจจยั มากระทบทําใหความตxxxxxxxxxxxxxxทําสัญญารับซื้อไวลดลง หรือการที่มีคูแขงเขามาแขงขัน ในตลาด โดยไมไดคาดไวผลกระทบตอบริษัท ทําใหบริษัทตองตัดโควตาการรับซื้อของเกษตรกรหรือ ในบางกรณีผูซื้อระบุคุณภาพของxxxxxxxxxจะซื้อตามมาตรฐานที่ผูซื้อกําหนดฝายเดียวเพื่อลดปริมาณ การรับซื้อ

• การทุจริตในสญญา

ระบบการจัดการที่ขาดประสิทธิภาพจะเปดชองทางใหเ จาหนาที่ในบริษัทผูซื้อxxxxxxทําการทุจริต หรือในโครงการใหญๆ xxxxxรับการสนับสนุนจากรัฐบาล บริษัทรับซื้อเองอาจทําการทุจริตจากการใหการ สนับสนุนของรัฐเปนการหารายไดมากกวาจะตxxxxxสนับสนุนเกษตรกรอยางจริงใจ ทําใหเกษตรกร

ต งรับภาระเสี่ยงเพอื่ โครงการไมประสบผลสําเร็จ

• xxxxxxxผูกขาด

การทําสัญญาผลิตพืชชนิดเดียวและขายใหกับบริษัทผูซื้อผูเดียวทําใหxxxxxxxผูกขาด โดยเฉพาะ

ถาพืชนั้นเปนพืชยืนตนทําใหเกษตรกรไมxxxxxxหันไปทําการxxxxxxxxพืชชนิดอ ไดในระยะส

• การเปนหนี้บุญคุณและความเชอื่ ถือทเกิดขนกอนการซื้อขายทําใหอํานาจตอรองของเกษตรกรลดลง ในการทําสัญญาผลิตและซื้อขายxxxxx บริษัทผูซื้อจะใหการสนับสนุนเกษตรกรผูผลิตxxxxxโดย

การใหสินเชื่อในรูปตางๆ หรือการจัดซื้อปจจัยในการผลิตใหกับเกษตรกรxxxxxxxจัดหาใหเองหรือมีตัวแทน จัดหาใหผานบุคคลที่สามทําใหเกษตรกรxxxในสภาวะเปนหนี้บุญคุณ ทําใหอํานาจตอรองในการซื้อขาย ของเกษตรกรลดลง ในบางกรณีผูซื้อมีการชวยเหลือลวงหนาโดยการจายคาเลาเรียนลูกหรือชวยคาใชจาย ในงานตางๆ เชน งานแตงงาน งานบวช ของเกษตรกรที่เกษตรกรไมรตู ัววาเปนการสรางหนี้ เมื่อขายผลผลิต

ก็จะถูกหักออกจนบางรายไมไดรายรับเลยในฤดูการผลิตน ทําใหเขาสูวงจรการเปนหนี้ตอไปอ ีก

ขอเสียที่ผูซื้อ (บริษัท โรงงานฯ) ไดรับจากระบบเกษตรพันธสัญญา

ขอเสียที่ผูซื้อไดรับจากการทําสัญญาซื้อผลผลิตจากเกษตรกร คือ สิ่งที่ตองxxxxxกับขอจํากัดตางๆ เชน ขอจํากดดานพื้นที่ในการxxxxxxxxทอี่ าจไมxxxxxxxxxเหมาะสมกับพืชที่ตxxxxxใหปลูก ขอจํากัดดาน สังคมวัฒนธรรมในพื้นที่ ความไมxxxxในขอตกลงและการละเมิดสัญญาของเกษตรกร การนําxxxxxx xxxผลิตไดไปขายในตลาดเปดและการใชวัตถุดิบxxxxxรับการสนับสนุนไปใชในทางอื่นนอกเหนือจากการ ทําการผลิตพืชตามขอสัญญา ขอเสียตางๆ สรุปไดคือ

• ขาดการควบคุมเหนือพื้นที่xxxxxxxx ผูซื้อที่ทําสัญญากับเกษตรกรรายยxxxxxxxไดเปนเจาของที่ดินยอมตองเสี่ยงกับปญหา ถาเจาของ

ที่ดินมีปญหาไมใหความรวมมือในการทําการผลิต เชน การxxxxxคาเชาหรือเลิกสัญญาเชากับเกษตรกร ระหวางสัญญาผูทําสัญญาจึงตองมั่นใจถึงความxxxxxxในการใชที่ดินในการผลิตของเกษตรกรคูสัญญา อยางนอยก็ในชวงระยะการxxxxxxxxจนไดผลผลิต

• ปญหาขอจํากัดทางสังคมและวัฒนธรรมประเพณีในพื้นที่

ปญหาจะเกิดขึ้นเมื่อมีการทําสัญญาการผลิตกับเกษตรกรxxxxxxxxxxxยอมรับการทํางาน ตามตารางเวลาและวิธีการที่เขมงวด มีกฎxxxxxxxเนื่องจากขอผูกพันทางสังคม และทาทีในชุมชน ในการทําการผลิตพืชชนิดใหมxxxxxรับการแนะนํา รวมถึงความเชื่อและวิถีการปฏิบัติตามศาสนา เชน ชวงเวลาในการxxxxxxxxอาจตรงกับชวงประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ทําใหไมxxxxxxดําเนินการได ตามเงื่อนไขเวลา เปนตน จึงควรตองมีการศึกษาใหมั่นใจวาการดําเนินการจะไมขัดตอวิถีชีวิตที่ยอมรับได

ในพื้นท ั้นๆ

• ความไมxxxxของเกษตรกรในสิ่งตางๆ ที่ทําใหถอนตัวจากสญญา ความไมxxxxของเกษตรกรอาจเกิดขึ้นไดจากหลายปจจัย เชน ระบบการรับซื้อและการใหราคา

xxxxxเปนxxxx xxxจายเงินลาชา การใหการสงเสริมที่ขาดประสิทธิภาพ ขาดผูใหคําปรึกษาที่มีคุณภาพ การขนสงไมดี เปนตน ทําใหเกิดความรูสึกที่เปนปฏิปกษตอผูซื้อทําใหเกษตรกรถอนตัวจากโครงการหรือ ลมเลิกสัญญา

• เกษตรกรนําผลิตผลไปขายในตลาดนอกสัญญา การควบคุมไมใหเกษตรกรนําผลผลิตไปขายในตลาดนอกสัญญาทําไดยาก เมื่อมีตลาดเปดxxx

ทั่วไป โดยเฉพาะเมื่อตลาดนั้นใหราคาสูงกวาผูซื้อในสัญญา ในบางกรณีที่ผลผลิตเปxxxxตxxxxxและ ขาดตลาดผูซื้อรายอื่นอาจใหราคาสูงขึ้น เพื่อแยงชิงผลผลิตเพื่อความxxxรอดในการไดมาซึ่งวัตถุดิบหรือ เพื่อนําสงมอบxxxxxxxxไมใหถูกปรับ เปนตน ในกรณีกลับกันถาผูซื้อใหราคาสูง อาจมีการนําเอาxxxxxx xxxผลิตนอกสัญญามาแอบขายใหกับผูซื้อ ทําใหผูซื้อประสบกับปญหาการควบคุมการผลิตใหเปนไปตาม

เปาหมายที่กําหนดไว โดยเฉพาะระดับคุณภาพและความเจือปนที่เข ควบคุมการผลิต

มากับผลผลิตนอกสัญญาxxxxxxxมีการ

• การทเกษตรกรนําปจจัยxxxxxรับการสนบสนุนไปใชเพื่อการอื่นนอกเหนือจากการผลิตxxxxxxxxxxxxxx เมื่อผูซื้อใหการสนับสนุนปจจัยการผลิตแกเกษตรกรทําใหเกษตรกรนําปจจัยxxxxxรับการสนับสนุน ไปใชเพื่อวัตถุประสงคอื่นนอกเหนือจากการใชเพื่อการผลิตพืชตามขอสัญญา โดยการนําไปใชกับการปลูก ชนิดอื่นในพื้นที่หรืออาจนําไปขายเพื่อใหไดเงินสดมาใช ซึ่งผูซื้อยอมไมพึงประสงคในการกระทํานี้ เพราะ เทากับเปนการทําใหพืชที่ปลูกxxxxxxxxขาดปจจัยที่เหมาะสมในการผลิตคุณภาพของผลิตผลนั้น ก็จะลดลงทั้งปริมาณและคุณภาพ ผูซื้อจึงควรแกปญหาโดยการใหมีเจาหนาที่สงเสริมคอยติดตามผลและ ใหการอบรมกับเกษตรกรใหxxxxxxxxxxxxxผลิตxxxxxxxxxมีมาตรฐานดานคุณภาพและปริมาณเพื่อใหได ผลตอบแทนxxxxx แมวาการที่เกษตรกรแอบนําปจจัยการผลิตไปใชผิดวัตถุประสงคจะไมใชปญหาใหญ

แตก็สรางความไมxxxxใหกับผูซื้อคูสัญญา

2. ผลการศึกษาในสวนของตนทุน/ผลตอบแทน

ไดทําการศึกษาโดยการออกแบบสัมxxxxกลุมตัวอยางเกษตรที่ทําเกษตรพันธสัญญาในพืช ที่มีการxxxxxxxxอยางแพรหลายในจังหวัดเชียงใหม ไดแก มันฝรั่ง ถั่วเหลืองฝกสด พริกหวาน และ ผักเมืองหนาวตางๆ

2.1 มันฝรั่ง

2.1.1 ขอมูลทั่วไป

ในกลุมตัวอยางเกษตรกรที่ทําการxxxxxxxxมันฝรั่ง ภายใตขอสัญญา กวารอยละ 80 ไดรับคําแนะนําใหเขามาทําเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) จากภาคเอกชนซึ่งจะเปนบริษัท ที่รับซื้อมันฝรั่งเปนวัตถุดิบในโรงงานแปรรูป เชน บริษัทฟริโตเลย เปนตน มีเพียงสวนนxxxxxxxรับคําแนะนํา จากภาครัฐใหทํา Contract Farming ผานผูรับซื้อที่เปนสหกรณ กอนที่เกษตรกรจะมาทําเกษตร พันธสัญญา เกษตรกรทั้งหมดทําการเกษตรxxxกอนแลว พืชที่ปลูกสวนใหญจะเปนพืชxxxxxxxxxxxกัน ทั่วๆ ไป เหมาะกับพื้นที่และภูมิอากาศในทองถิ่น เชน ขาว ขาวโพด ผักตางๆ xxxxxx เปนตน สวนมันฝรั่ง

ที่ทํา Contract Farming จะx xxxหัวพันธุ จากบริษัทที่รับซื้อตามที่บรษิ ัทกําหนด เกษตรกรสวนใหญจะทํา

เกษตรพันธสัญญาไมเต็มพื้นที่ โดยใชพื้นที่สวนที่เหลือxxxxxxxที่xxxxxxขายไดในทองถิ่นและใชบริโภค ในครัวเรือน เกษตรกรมีความxxxxกับการทําเกษตรพันธสัญญา มันฝรั่ง เนื่องจากไดรับราคาที่เหมาะสม และมีตลาดแนนอน บริษัทรับซื้อหมดและยังสนับสนุนปจจัยการผลิต เชน ปุย สารตางๆ ที่จําเปนจะตองใช ในการxxxxxxxxและหัวพนธุมันฝรั่ง ตลอดจนจดั ใหมีเจาหนาที่มาแนะนําความรูในการxxxxxxxx การอบรม การปลูก

2.1.2 รูปแบบการทํา Contract Farming มันฝรั่ง

การทํา Contract Farming ของพืชมันฝรั่งมีรูปแบบกวางๆ 3 รูปแบบ คือ (1) ทําสัญญากบั บริษัทโดยตรง (2) ทําสัญญากับสหกรณผูปลูกมันฝรั่ง (3) ทําสัญญากับตัวแทนหรือโบรกเกอร การทํา สัญญากับบริษัทจะมีขั้นตอนหลักๆ ดังนี้

(1) ทําสัญญากบบริษัท

(2) บริษัทจะใหมีเจาหนาที่ดูแลการผลิตและกําหนดวนเก็บเกี่ยว

(3) บริษัทใหหัวพันธุกับเกษตรกร และปจจยั อื่นๆ ที่จําเปนในการxxxxxxxx ซึ่งจะหักคาใชจาย ออกจากรายไดทเกษตรกรไดรบั เมื่อขายมันฝรงั่ ใหกับบริษัท

(4) ระหวางการxxxxxxxxบริษ จะมีเจาหนาที่มาตรวจสอบการxxxxxxxxเดือนละ 1-2 ครั้ง

ถาหากมีโรคระบาดก็จะxxxxxการดูแลมากขึ้น

(5) บางครั้งบริษ

อาจมีการกําหนดวันเก็บเกี่ยวและว

สงมอบใหกับเกษตรกร

(6) เกษตรกรจะนําxxxxxxxxxเก็บเกี่ยวแลวไปสงที่บริษัท

เงื่อนไขการรับซื้อสวนใหญบริษัทจะรับซื้อผลผลิตทั้งหมดที่มีความยาว 4 เซนติเมตร ขึ้นไปในลักษณะคละ ราคาเดียว สวนที่มีขนาดต่ํากวานี้เกษตรกรxxxxxxนําไปขายเองในตลาด

การทําสัญญากบสหกรณผูปลูกมันฝรั่งมีขั้นตอนหลักๆ ดังนี้

(1) เขาเปนสมาชิกกับสหกรณผปลูกมันฝรั่งมีขนตอนหลักๆ ดงนี้

(2) ทําสัญญาสงผลผลิตใหกับสหกรณ

(3) สมาชิกจะเปนผูกําหนดปริมาณxxxxxxxxxจะสงใหสหกรณ สหกรณ ะไมเปนผูกําหนด

เพราะเมื่อสมาชิกไมxxxxxxผลิตสงไดตามที่กําหนดไวจะตอ งรับผิดชอบหาผลผลิต มาxxxxx

(4) กอนทําการปลูกสมาชิกตองแจ ใหสหกรณทราบกอน

(5) ระหวางการxxxxxxxxจะมีเจาหนาทสี่ หกรณไปตรวจประเมินผลการxxxxxxxx

(6) สมาชิกนําผลผลิตxxxxxสงสหกรณ

เงื่อนไขในการรับซอสหกรณจะรบซอื้ โดยการแบงเกรดและใหราคาตามเกรด

การทําสัญญาผานโบรกเกอร โดยทั่วไปจะไมมีการทําสญญาเปนลายลักษณxxxxx เพียงแตแจงกับ หัวหนากลุมที่เปนโบรกเกอรเปนการตกลงดวยวาจาไมมีขอผูกมัด เกษตรกรอาจเลือกขายเองในตลาดก็ได ถาไมxxxxราคา นอกจากมีขอผูกxxxานสินเชอื่ ที่ตองจาย

2.1.3 การวิเคราะหตนทุนและผลตอบแทน

ในการทําเกษตรพันธสัญญา มันฝรั่ง โดยคิดเฉลี่ยในอัตราตอไรตอปไดแสดงไวในตารางที่ 2 และ แสดงความสัมพันธเปนรอยละในตารางที่ 3 จะเห็นไดวาตนทุนรวมในการผลิตมันฝรั่งตอไรxxxที่ 17,759 บาท ซึ่งประกอบดวยตนทุนผันแปร 16,233 บาท หรือคิดเปนรอยละ 91.41 ของตนทุนรวมและตนทุนxxxxx 1,526 บาท หรือรอยละ 8.59 ของตนทุนรวม คาใชจายของตนทุนที่มีอัตราสูงสุด คือ คาใชจาย ปุย คิดเปน รอยละ 24.13 รองลงมา ไดแก คาพันธุรอยละ 13.00 และคาสารตางๆ กําจัดศัตรูพืชและวัชพืชรอยละ 9.82 รายไดผลตอบแทนตอไรตอปในการทําเกษตรพันธสัญญา มันฝรั่ง จะไดรายไดรวมเฉลี่ย 26,424 บาท เมื่อหักออกจากตนทุนการผลิต 17,759 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 8,665 บาทตอไร หรือคิดเปนรอยละ

32.79 ของรายไดรวม ซึ่งรอยละ 67.21 จะเปนสวนของตนทุน อัตราของรายจายที่เปนตนทุนรอยละ 74.93

เปนคาใชจายที่เปนเงินสดและรอยละ 25.07 จะเปนรายจายxxxxxเปนเงินสด

ตารางที่ 2 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพันธสญญามันฝรั่ง

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวม
1. ตนทุนผันแปร			16,233
1.1 คาแรงงาน			(5,125)
1) การเตรียมดิน	726	116	842
2) การปลูก	762	183	945
3) การดูแลรักษา	292	615	907
4) การเก็บเกี่ยว	1,370	367	1,737
5) คาใชจายเกี่ยวกับการพนยา	73	621	694
1.2 คาวัสดุและคาใชจายอื่นๆ			(10,955)
1) คาพันธุ	2,308	1,696	4,004
2) คาปุย	4,286	160	4,446
3) คาสารกําจดศตั รูพืช,วัชพืช	1,744	-	1,744
4) คาใชจายเกยวกบั xxxx	6	-	6
5) คาวัสดุปรับปรุงดิน	24	-	24
6) วัสดุอื่นๆ	19	58	77
7) คาตรวจฟารม
8) คาใชจายอื่นๆ	609	-	609
9) คาซอมแซมอุปกรณ	45	-	45
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน		153	(153)
2. ตนทุนxxxxx			1,526
1) คาเชาที่ดิน	1,042	-	1,042
2) คาเสื่อมอุปกรณการเกษตร		478	478
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ		6	6
3. ตนทุนรวมตอไร	13,306	4,453	17,759
4. ราคาผลผลิตทเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)			10.00
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			26,424
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			8,665

ตารางที่ 3 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพนธสัญญามนxxxxxแสดงเปนรอยละ

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวมรอยละ
1. ตนทุนผันแปร			(91.41)
1.1 คาแรงงาน			(28.86)
1) การเตรียมดิน	4.09	0.65	4.74
2) การปลูก	4.29	1.03	5.32
3) การดูแลรักษา	1.64	3.47	5.11
4) การเก็บเกยว	7.71	2.07	9.78
5) คาใชจายเกี่ยวกบั การพนยา	0.41	3.50	3.91
1.2 คาวสั ดุและคาใชจายอื่นๆ			(61.69)
1) คาพันธุ	13.00	9.55	22.55
2) คาปุย	24.13	0.91	25.04
3) คาสารกําจดศตั รูพืช,วัชพืช	9.82	-	9.82
4) คาใชจายเกยวกับน้ํา	0.03	-	0.03
5) คาวัสดุปรบปรุงดิน ปูนขาว	0.14	-	0.14
6) วัสดุอื่นๆ ทราย	0.11	0.32	0.43
7) คาตรวจฟารม
8) คาใชจายอื่นๆ เบนซิน,ดอกเบี้ย	3.43	-	3.43
9) คาซอมแซมอุปกรณ	0.25	-	0.25
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน	-	0.86	(0.86)
2. ตนทุนxxxxx			[8.59]
1) คาเชาที่ดิน	5.87	-	5.87
2) คาเสื่อมอุปกรณการเกษตร		2.69	2.69
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ		0.03	0.03
3. ตนทุนรวมตอไร	74.93	25.07	[100.00]<67.21>
4. ราคาxxxxxxxxxเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			<100.00>
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			<32.79>

2.2 ถวxxxxxxฝกสด

2.2.1 ขอมูลทวั่ ไป

การผลิตถั่วเหลืองฝกสดภายใตขอสัญญา เกษตรกรกลุมตัวอยางที่คัดเลือกทําการ xxxxxxxxถั่วเหลืองฝกสดในเขตอําเภอพราว ซึ่งเปนอําเภxxxxมีการxxxxxxxxถั่วเหลืองฝกสดจํานวนมาก เกษตรกรสวนใหญไดรับคําแนะนําใหทําเกษตรพันธสัญญาในการปลูกถั่วเหลืองฝกสดจากภาคเอกชน ซึ่งเปนผูรับซื้อผลผลิตจากเกษตรกร โดยผานผูนําเกษตรกร ซึ่งสวนใหญจะเปนตัวแทนของผูรับซื้อหรือ

บริษ

ในล

ษณะของโบรกเกอร (broker) ของบริษัท ตัวแทนหรือโบรกเกอรเหลานี้จะทําหนาที่รับเมล็ดพันธุ

ปุยและสารเคมีที่ใชในการผลิตจากบริษัทไปxxxxxxใหกับเกษตรกรและเก็บรวบรวมxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx นําสงใหกับบริษัทโดยโบรกเกอรเหลานี้จะไดคาตอบแทน (commission) เปนคาตอบแทนในการทํางาน จากบริษัทในขณะเดียวกัน โบรกเกอรสวนใหญก็จะเปนผูปลูกภายใตสัญญาดวย โบรกเกอร จึงใชความ xxxxxxxคุนเคยในการทํางานกับเกษตรกรอื่นๆ ไดสะดวกและยังxxxxxxแกปญหา ขอขัดแยงตางๆ xxxxxx เกิดขึ้นไดดีกวาใหเจาหนาที่จากบริษัทเขาไปแกปญหา นอกจากนี้โบรกเกอรเหลานี้จะตองเปนผูมีความรู ในเรื่องการxxxxxxxxและโรคพืชพอที่จะใหค ําแนะนํากับเกษตรกรรายอื่นๆ ไดดวย

เกษตรกรที่ทําสัญญากับบริษัทจะตองทําการผลิตตามแผนการผลิตที่บริษัทวางไว เชน วิธีการใชปุยและสารเคมีตางๆ ในการผลิตเพื่อใหไดxxxxxxxxxมีคุณภาพตามที่บริษัทตxxxxx เกษตรกรที่ทํา เกษตรพันธสัญญาปลูกถั่วเหลืองฝกสดทั่วไปxxxxกับขอตกลงในสัญญาสวนใหญเพราะไดผลตอบแทนดี และพื้นที่ที่ใชปลูกถาไมไดรับการสนับสนุนดานปจจัยตางๆ ในการปลูกจากคูสัญญารับซื้อก็จะปลอยเปน พื้นที่วาง เพราะขาดเงินทุนและขาดแรงงาน ในสวนที่ยังไมxxxx xxคือ การทําสัญญาสวนใหญจะทําผาน

โบรกเกอร ไมไดรับทราบขxxxxxxxแทจริงตองยอมรับขอมูลxxxxx xกโบรกเกอรโดยเฉพาะในเรื่องราคา

2.2.2 รูปแบบการทํา Contract Farming ถั่วเหลืองฝกสด

การทํา Contract Farming ของพืชถั่วเหลืองฝกสดมีขนตอนหลกๆ ดังน

(1) เกษตรกรจะตองลงชื่อเปนผูผลิตก บริษัท

ตวแทนในหมูบาน ซึ่งก็คือโบรกเกอรของ

(2) ตวแทนจะจัดประชุมชี้แจงเงื่อนไขในการปลูกและการรบซื้อแกสมาชิก

(3) ผแทนและเกษตรกรจะรวมกันจ

ลําด

การปลูกเพื่อจะไดบรหารการเก็บเกี่ยวสง

บริษทั ใหมีผลผลิตสงบริษทตามเวลาและปริมาณที่ต

(4) เตรียมพื้นที่ในการปลูก

งการ

(5) รบั เมล็ดพันธุและปจจยการผลิตจากบริษัทโดยตวแทนนํามาให

(6) นําการปลูกและดูแลรักษาตามแผนการผลิตที่ตกลงกันไว

(7) เก็บเกี่ยวและคัดเกรดนําไปสงบริษัทโดยบริษัทจะตรวจสอบคุณภาพกอนคิดราคา

xx xบเกษตรกร

(8) ตวแทนจะรับเงินมาจายใหก ับเกษตรกร โดยจายเปนงวด งวดแรกจายเปนคาเก็บ ผักและลางทําความสะอาด งวดที่ 2 จายเปนคาถั่วเหลืองฝกสดที่สงใหบริษัท ราคาตามคุณภาพแตละเกรด การจายมีทั้งจายเปนเงินสด เชคและโอนเขาบัญชี

ธนาคารตามที่ตกลงก โบรกเกอร

2.2.3 การวิเคราะหตนทุนและผลตอบแทน

ตามที่แสดงไวในตารางที่ 4 และตารางที่ 5 ตนทุนรวมในการผลิตถั่วเหลืองฝกสดตอไร ตอป เฉลี่ยไรละ 10,389 บาท ประกอบดวย ตนทุนผันแปร 9,880 บาท และตนทุนxxxxx 509 บาท หรือ คิดเปนรอยละ 95.10 และ 4.90 ของตนทุนรวม ตามลําดับ คาใชจายสูงสุดที่เปนเงินสดของตนทุนการผลิต คือ คาใชจายสําหรับปุย 1,432 บาท รองลงมา ไดแก คาเก็บเกี่ยว 1,100 บาท และคาพันธุ 1,050 บาท คิดเปนรอยละ 13.78 10.59 และ 10.11 ตามลําดับ รายไดผลตอบแทนตอไรตอป ในการทําเกษตร พันธสัญญา ถั่วเหลืองฝกสดจะไดร ายได รวมเฉลี่ย 14,705 บาท เมื่อหักออกจากตนทุน 10,389 บาท จะได ผลตอบแทนสุทธิ 4,316 บาท หรือคิดเปนรอยละ 29.35 ของรายไดรวม ซึ่งรอยละ 70.65 จะเปนสวนของ

ตนทุน อัตราสวนของคาใชจายตนทุนที่เปนเงินสด คิดเปนรอยละ 62.59 และไมเปนเงินสดรอยละ 37.41

ของตนทุนรวม

ตารางที่ 4 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพันธสัญญาถวxxxxxxฝกสด

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวม
1. ตนทุนผนแปร			9,880
1.1 คาแรงงาน			(6,096)
1) การเตรียมดิน	150	126	276
2) การปลูก	840	862	1,702
3) การดูแลรักษา	138	926	1,064
4) การเก็บเกี่ยว	1,100	900	2,000
5) คาใชจายเกี่ยวกับการพนยา	56	998	1,054
1.2 คาวัสดุและคาใชจายอื่นๆ			(3,709)
1) คาพันธุ	1,050	-	1,050
2) คาปุย	1,432	-	1,432
3) คาสมุนไพรขจดศัตรูพืช,วัชพืช	848	-	848
4) คาใชจายเกี่ยวกบั น้ํา	230	-	230
5) คาวัสดุปรับปรุงดิน
6) วัสดุอื่นๆ
7) คาตรวจฟารม
8) คาใชจายอื่นๆ	82	-	82
9) คาซอมแซมอุปกรณ	67	-	67
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน	-	75	(75)
2. ตนทุนxxxxx			509
1) คาเชาที่ดิน	125	-	125
2) คาเสื่อมอุปกรณการเกษตร	379	-	379
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ	5	-	5
3. ตนทุนรวมตอไร	6,502	3,887	10,389
4. ราคาxxxxxxxxxเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			14,705
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			4,316

ตารางที่ 5 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพันธสญญาถั่วเหลืองฝกสด แสดงเปนรอยละ

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวม
1. ตนทุนผนแปร			[(95.10)]
1.1 คาแรงงาน			(58.68)
1) การเตรียมดิน	1.44	1.22	2.66
2) การปลูก	8.08	8.30	16.38
3) การดูแลรักษา	1.33	8.91	10.24
4) การเก็บเกี่ยว	10.59	8.66	19.25
5) คาใชจายเกี่ยวกับการพนยา	0.54	9.61	10.15
1.2 คาวัสดุและคาใชจายอนๆ			(35.70)
1) คาพันธุ	10.11	-	10.11
2) คาปุย	13.78	-	13.78
3) คาสมุนไพรขจดศัตรูพืช,วัชพืช	8.16	-	8.16
4) คาใชจายเกยวกับน้ํา	2.21	-	2.21
5) คาวัสดุปรบปรุงดิน
6) วัสดุอื่นๆ
7) คาตรวจฟารม
8) คาใชจายอื่นๆ น้ํามันxxxซิล	0.79	-	0.79
9) คาซอมแซมอุปกรณ	0.65	-	0.65
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน	-	0.72	(0.72)
2. ตนทุนxxxxx			[4.90]
1) คาเชาที่ดิน	1.20	-	1.20
2) คาเสื่อมอุปกรณการเกษตร	3.65	3.65	3.65
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ	0.05	0.05	0.05
3. ตนทุนรวมตอไร	62.59	37.41	[100] <70.65>
4. ราคาผลผลิตทเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			<100>
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			<29.35>

2.3 พริกหวาน

2.3.1 ขอมูลท ไป

การผลิตพริกหวานภายใตขอสัญญาไดคัดเลือกกลุมตัวอยางจากเกษตรกรผูปลูก พริกหวานใน อําเภอสะเมิง เปนพื้นที่ที่มีบริษัทเอกชน เขาไปสงเสริมใหเกษตรกรxxxxxxxxพริกหวานไรดิน แบบเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) การปลูกพริกหวานไรดินเปนการxxxxxxxxพริกหวาน ในถุงพลาสติกโดยใชกาบมะพราวแทนดินและตองมีโรงเรือนสําหรับปลูก เนื่องจากตองมีการควบคุม อุณหภูมิใหมีสภาพอากาศอบอุน ความชื้นในอากาศต่ํา เปนพืชxxxxxทนทานตอน้ําคางแข็ง อุณหภูมิ ที่เหมาะสมสําหรับการเจริญเติบโตxxxระหวาง 20-25 องศาเซลเซียส อุณหภูมิกลางคืนไมเกิน 20 องศา เซลเซียส ในฤดูหนาวควรควบคุมอุณหภูมิในโรงเรือนสูงกวาภายนอก 5 องศาเซลเซียส เพื่อชวยในการ เจริญเติบโตทําใหทรงพมสูง โดยทั่วไปจะเก็บเกี่ยวเมื่ออายุ 70-130 วัน หลังยายปลูก และเก็บไดตามความ

ต งการของตลาด กล เกษตรกรตัวอยางทําการเก็บเกยวอาทิตยละ 2 ครั้ง

สมาชิกเกษตรกรผูปลูกพริกหวานจะไดรับการสนบสนุนดานตางๆ จากบริษัทคูสัญญาผูรับ ซื้อ ไดแก การสนับสนุนดานปจจัยการผลิตโดยการทําจัดหาปุย สารกําจัดศัตรูพืช วัชพืชและสารอื่นๆ ที่จําเปนในการxxxxxxxxรวมถึงอุปกรณการเกษตร การสนับสนุนดานตลาดโดยการรับซื้อผลผลิตจาก เกษตรกร การสนับสนุนดานความรูและเทคโนโลยีการผลิตโดยการจัดอบรม ใหคําปรึกษา ดูแลการปลูก

ร ษาโรคxxxxxxเกิดขึ้น ดูแลการเก็บเกี่ยวและวิทยาการหลังเก็บเกี่ยวเพื่อสงตลาดใหถูกตองทําใหไดxxxxxx

xxxมีคุณภาพดี ปลอดภัยตอการบริโภคสงผลใหขายผลผลิตไดในราคาสูง นอกจากนี้ยังมีการใหสวัสดิการ ดานการเงิน เชน การใหเบิกเงินลวงหนาได เปนตน

เทาที่ผานมา เกษตรกรxxxxในการทําเกษตรพันธสัญญา พริกหวาน เพราะทําใหมีรายxx

xxxแนนอน มีเสถียรภาพของรายได และมีตลาดรบซ แนนอน ในราคาที่สอดคลองกับราคาตลาด

2.3.2 รูปแบบการทํา Contract Farming พริกหวาน

การทํา Contract Farming ในการปลูกพริกหวาน มีขั้นตอนหลกๆ ดังน

(1) xx

xเขาเปนสมาชิกกล

กับบริษัทที่รับซื้อพริกหวาน

(2) บริษัทและเกษตรกรรวมกันกําหนดปริมาณที่จะผลิตและพื้นที่ที่จะผลิต

(3) บริษัทจะจดหาเมล็ดพันธุxx xบเกษตรกร

(4) บริษัทจะใหเกษตรกรลงนามในสัญญาและบนทึกขอมูลลงใน Computer

(5) บริษัทจัดหาเจาหนาที่มาแนะนําและอบรมความรูในการผลิตใหกับเกษตรกร

(6) เกษตรกรจะตองขายผลผลิตพริกหวานทงหมดให บบริษัทแตผเดียว

(7) กําหนดเงื่อนไขในรายละเอียดระหวางผูซื้อและผผลิตในดานตางๆ เชน เงื่อนไข

ในการใชปจจัย วิธีการหกเงินคาปจจยทxxx xxไปใชกอนและการดําเนินการเมื่อผูหนึ่ง ผใู ดทําผิดสญญา

เงื่อนไขในการซื้อxxxxxxxxบริษัทจะรับซื้อผลผลิตทั้งหมดในราคาแยกเกรด ราคาโดยเฉลี่ยเกรด A กิโลกรัมละ 55-50 บาท เกรด B กิโลกรัมละ 40-35 บาท เกรด C กิโลกรัมละ 30-20 บาท และตกเกรด กิโลกรัมละ 10 บาท

วิธีการจายเงิน บริษัทจะหักคาปจจัยที่เกษตรกรนําไปใชทําการผลิตกอน สวนที่เหลือ จะจายใหเกษตรกรเปนงวดๆ หรือจายใหกับเกษตรกรหลังจากสงของเสร็จแลวภายในเวลา 30-45 วัน ทั้งนี้ แลวแตจะตกลงกัน

2.3.3 การวิเคราะห นทุนและผลตอบแทน

ตามที่แสดงในตารางที่ 6 และตารางที่ 7 ตนทุนรวมในการผลิตพริกหวานตอไรตอป เฉลี่ย 141,409 บาท ประกอบตนทุนผันแปร 101,635 บาท และตนทุนxxxxx 39,774 บาท หรือคิดเปน รอยละ 77.87 และรอยละ 28.13 ของตนทุนรวมตามลําดับ คาใชจายสูงสุดที่เปนเงินสดของตนทุนการผลิต รวมคือ คาใชจายวัสดุตางๆ 21,491 บาท เนื่องจากการปลูกพริกหวานตองปลูกในโรงเรือน ดังนั้น

จึงจําเปนตองมีคาใชจายเพื่อเปนว ดคอุ นขางสูง รองลงมา ไดแก คาปุย 21,200 บาท และคาพันธุ 15,183

บาท คิดเปนรอยละ 15.20 14.99 และ 10.74 ของตนทุนรวม ตามลําดับ รายไดผลตอบแทน ตอไรตอป ในการทําการเกษตรพันธสัญญาพริกหวานจะไดรายไดรวมเฉลี่ย 175,940 บาท เมื่อหักออกจากตนทุน 141,409 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 34,531 บาท หรือคิดเปนรอยละ 19.63 ของรายไดรวมและรอยละ

80.37 เปนสวนของตนทุนอัตราสวนของคาใชจายตนทุนที่เปนเงินสดคิดเปนรอยละ 51.11 และไมเปน เงินสดรอยละ 48.89 ของตนทุนรวม

ตารางที่ 6 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพันธสัญญาพริกหวาน

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวม
1. ตนทุนผันแปร			101,635
1.1 คาแรงงาน			(15,263)
1) การเตรียมดิน	4,150	1,531	5,681
2) การปลูก	687	865	1,552
3) การดูแลรักษา	-	2,173	2,173
4) การเก็บเกี่ยว	975	4,137	5,112
5) คาใชจายเกี่ยวกับการพนยา	-	745	745
1.2 คาวัสดุและคาใชจายอื่นๆ			(85,469)
1) คาพันธุ	15,183	6,675	21,858
2) คาปยุ	21,200	10,000	31,200
3) คาสมุนไพรขจดศัตรูพืช,วัชพืช	5,123	2,325	7,448
4) คาใชจายเกยวกับxxxx	1,687	-	1,687
5) คาวัสดุปรับปรุงดิน	-	-	-
6) วัสดุอื่นๆ	21,491	-	21,491
7) คาปรับพื้นที่	1,385	-	1,385
8) คาใชจายอื่นๆ	400	-	400
9) คาซอมแซมอุปกรณ	-	-	-
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน		903	(903)
2. ตนทุนxxxxx			39,774
1) คาเชาทดี่ ิน	22,500	-	22,500
2) คาเสื่อมอุปกรณการเกษตร		17,061	17,061
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ		213	213
3. ตนทุนรวมตอไร	94,781	46,628	141,409
4. ราคาxxxxxxxxxเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			175,940
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			34,531

ตารางที่ 7 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพันธสัญญาพริกหวาน แสดงเปนรอยละ

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวม
1. xxxxxxxxxxx			[(71.87)]
1.1 คาแรงงาน			(10.79)
1) การเตรียมดิน	2.93	1.09	4.02
2) การปลูก	0.48	0.61	1.09
3) การดูแลรักษา	-	1.54	1.54
4) การเก็บเกยว	0.69	2.92	3.61
5) คาใชจายเกี่ยวกับการพนยา	-	0.53	0.53
1.2 คาวัสดุและคาใชจายอื่นๆ			(60.44)
1) คาพันธุ	10.74	4.72	15.46
2) คาปยุ	14.99	7.07	22.06
3) คาสมุนไพรขจดศัตรูพืช,วัชพืช	3.62	1.65	5.27
4) คาใชจายเกยวกับน้ํา	1.19	-	1.19
5) คาวัสดุปรับปรุงดิน	-	-	-
6) วัสดุอื่นๆ	15.20	-	15.20
7) คาปรับพื้นที่	0.98	-	0.98
8) คาใชจายอื่นๆ ไฟฟา	0.28	-	0.28
9) คาซอมแซมอุปกรณ	-	-	-
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน		0.64	(0.64)
2. ตนทุนxxxxx			[28.13]
1) คาเชาที่ดิน	15.91	-	15.91
2) คาเสื่อมอุปกรณการเกษตร	-	12.07	12.07
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ	-	0.15	0.15
3. ตนทุนรวมตอไร	67.03	32.97	[100] < 80.37>
4. ราคาxxxxxxxxxเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			<100>
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			<19.63>

2.4 ผักตางๆ

2.4.1 ขอมูลท ไป

เกษตรกรท

การผลิตพืชผักตางๆ แบบเกษตรพันธสัญญา เกษตรกรกลุมตัวอยางไดคัดเลือกจาก

ําการxxxxxxxxพชผักตางๆ ใน 3 อําเภอ ในที่ทําการผลิตพืชผักจํานวนมาก ไดแก อําเภอแมริม

แมวาง และแมแจม เกษตรกรผูปลูกผัก สวนใหญจะทําสัญญาซื้อขายกับโครงการหลวงฯ รูปแบบการผลิต จะxxxxxxxผักหลายๆ ชนิด หมุนเวียนกันตามฤดูกาล เชน ผักสลัด ผักกาดขาว แครอท โอคเขียว โอคแดง หางหงษ กะหล่ําแดง กะหลาขาว พาสเวยและบีทรูท เปนตน

สิ่งจูงใจใหทําการผลิตพืชผักแบบเกษตรพันธสัญญา คือ รายไดที่xxxxxขึ้น และมั่นคง สม่ําเสมอ ประกอบกับการไดรับการสนับสนุน ดานปจจัยในการผลิต เชน ระบบชลประทาน เมล็ดพันธุ ปุย และสารที่ใชในการxxxxxxxx มีตลาดรับซื้อที่แนนอน มีการอบรมใหความรูดานเทคโนโลยีการผลิตใหมๆ รวมถึงชวยในการวางแผนการผลิต นอกจากนี้สิ่งที่เกษตรกรxxxxกับการทําสัญญาซื้อขายกับโครงการ หลวง ก็คือ ตลาดรับซื้อxxxในทองถิ่น ใกลบาน ไมตองเสียคาขนสงไปไกล ทําใหนําผักมีคุณภาพสดใหม เมื่อขายจึงไดราคาดี และโครงการหลวงยังมีหองเย็นสําหรับเก็บรักษาผัก ทําใหxxxxxxบริหารการจัดการ ตลาดไดอ ยางมีประสิทธิภาพ สงผลใหเกษตรกรxxxxxxขายผักไดในราคาดีขึ้น

เกษตรกรผูปลูกผักสวนใหญ ไดรับคําแนะนําในการทําเกษตรพันธสัญญาจากหนวยงาน ภาครัฐ โดยทําสัญญาซื้อขายผานโครงการหลวงฯ เกษตรกรxxxxกับขอสัญญาเพราะไมมีการผูกมัด เกษตรกรจนเกินไป เกษตรกรxxxxxxเลือกชนิดพืชที่จะปลูกและกําหนดพื้นที่ปลูกไดเองและใหคูสัญญา เปนผูกําหนดวิธีการและราคารับซื้อ โดยความสมัครใจของทั้ง 2 ฝาย ทําใหเงื่อนไขในการรับซื้อผักตางๆ มีแตกตางกันไป เชน ในผักบางชนิด ผูซื้อก็จะซื้อโดยวิธีซื้อผลผลิตทั้งหมดในลักษณะคละราคาเดียว แตใน บางชนิดอาจซื้อในลักษณะซื้อผลผลิตทั้งหมดในราคาแยกเกรด หรือซื้อเฉพาะxxxxxเกรดที่กําหนดไวที่เหลือ ไมไดเกรดเกษตรกรxxxxxxนําไปขายในตลาดนอกสัญญา หรือในบางครั้งอาจมีการซื้อแบบตีราคา ยกเหมาแปลงก็ได

2.4.2 รูปแบบการทํา Contract Farming ผกตางๆ

การทํา Contract Farming ของพืชผกตางๆ มีขั้นตอนหลักๆ ดังนี้

(1) สมัครเขาเปนสมาชิกกับศูนย องโครงการหลวงฯ

(2) ไมมีการทําสญญาเฉพาะในการซื้อขายผักกับโครงการฯ เพียงแตเปนสมาชิกและ แจงความจํานงวาจะขายผักใหกับโครงการฯ

(3) ในการผลิตตองมีบัญชีกับธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.)

เพ ความสะดวกในการทําธุรกรรมการเงิน เชน การจายเงินหรือตัดยอดคาปจจัย

ผานบัญชีธนาคาร

(4) มีการประชุมชี้แจงการเขาโครงการฯ และให

มายเลขสมาชิก

(5) แจงความจํานงในการปลูกชนิดพืชและปริมาณที่จะปลูก

(6) เจาหนาที่จะชวยวางแผนการผลิตxx xบเกษตรกรและใหxxx ปรกึ ษา

(7) ในระหวางการผลิตเจาหนาทโครงการอาจมการเขา ไปตรวจแปลง ขอทราบขอมูล เกี่ยวกับการxxxxxxxxเพื่อตรวจสอบและใหความชวยเหลือเมื่อเกิดความเสียหาย

(8) ใหมีการผลิตxxxxxม าตรฐาน GAP และใหมีการรบรองมาตรฐานผักที่เขาโครงการ

(9) การจายเงินจะจายผานบัญชีธนาคาร (ธกส.) โดยหักคาปจจยที่นําไปใชกอน

2.4.3 การวิเคราะหต นทุนและผลตอบแทน

ตามที่แสดงไวในตารางที่ 8 และตารางที่ 9 ตนทุนรวมในการผลิต พืชผัก ตอไรตอป เฉลี่ย ไรละ 52,871 บาท ประกอบดวย ตนทุนผันแปร 50,513 บาทและตนทุนxxxxx 2,358 บาท หรือ คิดเปน รอยละ 95.54 และ 4.46 ของตนทุนรวม ตามลําดับ คาใชจายสูงสุดที่เปนเงินสด คือ คาใชจายสําหรับปุย 15,358 บาท รองลงมา ไดแก คาใชจายอื่นๆ 13,856 และคาพันธุ 6,215 บาท หรือคิดเปนรอยละ 29.05

26.21 และ 11.75 ตามลําดับ รายไดผลตอบแทนตอไรตอป ในการทําเกษตรพนธสัญญาพืชผัก จะไดรายได

รวมเฉลี่ย 55,354 บาท เม หักออกจากตนทุน 52,871 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 2,483 บาท หรือคิดเปน

รอยละ 4.49 ของรายไดรวม ซึ่งรอยละ 95.51 จะเปนสวนของตนทุน อัตราสวนของคาใชจายตนทุน ที่เปนเงินสดคิดเปนรอยละ 81.74 และไมเปนเงินสดรอยละ 18.26 ของตนทุนรวม

ตารางที่ 8 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพันธสญญาผักรวม

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวม
1. ตนทุนผันแปร			[(95.54)]
1.1 คาแรงงาน			(23.17)
1) การเตรียมดิน	3.68	1.21	4.89
2) การปลูก	0.37	1.35	1.72
3) การดูแลรักษา	3.27	4.70	7.97
4) การเก็บเกี่ยว	2.49	3.38	5.87
5) คาใชจายเกี่ยวกับการพนยา	0.13	2.59	2.72
1.2 คาวัสดุและคาใชจายอื่นๆ			(71.35)
1) คาพันธุ	11.75	-	11.75
2) คาปุย	29.05	-	29.05
3) คาสมุนไพรขจดศัตรูพืช,วัชพืช	3.85	-	3.85
4) คาใชจายเกี่ยวกับxxxx	0.16	-	0.16
5) คาวัสดุปรับปรุงดิน
6) วัสดุอื่นๆ
7) คาตรวจฟารม
8) คาใชจายอนๆ	26.21	-	26.21
9) คาซอมแซมอุปกรณ	0.33	-	0.33
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน	-	1.02	(1.02)
2. ตนทุนxxxxx			[4.46]
1) คาเชาที่ดิน	0.45	-	0.45
2) คาเสื่อมอุปกรณการเกษตร	-	3.96	3.96
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ	-	0.05	0.05
3. ตนทุนรวมตอไร	81.74	18.26	[100] < 95.51>
4. ราคาxxxxxxxxxเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			<100>
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			<4.49>

ตารางที่ 9 ตนทุน/ผลตอบแทนการผลิตเกษตรพันธสัญญาผ รวม

รายการ	เงินสด	ไมเปนเงินสด	รวม
1. xxxxxxxxxxx			50,513
1.1 คาแรงงาน			(12,252)
1) การเตรียมดิน	1,945	642	2,587
2) การปลูก	196	711	907
3) การดูแลรักษา	1,728	2,487	4,215
4) การเก็บเกี่ยว	1,317	1,787	3,104
5) คาใชจายเกี่ยวกับการพนยา	71	1,368	1,439
1.2 คาวัสดุและคาใชจายอื่นๆ			(37,724)
1) คาพันธุ	6,215	-	6,215
2) คาปุย	15,358	-	15,358
3) คาสมุนไพรขจดศัตรูพืช,วัชพืช	2,036	-	2,036
4) คาใชจายเกยวกับน้ํา	83	-	83
5) คาวัสดุปรับปรุงดิน
6) วัสดุอื่นๆ
7) คาตรวจฟารม
8) คาใชจายอนๆ	13,856	-	13,856
9) คาซอมแซมอุปกรณ	176	-	176
1.3 คาเสียโอกาสเงินลงทุน	-	537	(537)
2. ตนทุนxxxxx			2,358
1) คาเชาที่ดิน	238	-	238
2) คาเสอมอุปกรณการเกษตร		2,094	2,094
3) คาเสียโอกาสเงินลงทุนเครื่องมืออุปกรณ		26	26
3. ตนทุนรวมตอไร	43,219	9,652	52,871
4. ราคาxxxxxxxxxเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)
5. ผลตอบแทนตอไร (บาท)			55,354
6. ผลตอบแทนเหนือตนทุน
7. ผลตอบแทนสุทธิตอไร (บาท)			2,483

บทที่ 6

สรุป และขอเสนอแนะ

ผลการศึกษาการทําเกษตรพันธสัญญาในกลุมเกษตรกรรายยอยในจังหวัดเชียงใหม แสดง ใหเห็นถึงความเปนไปไดในการใชระบบเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) เขามาเปนระบบเกษตร

ทางเลือกในการบริหารจัดการการผลิตและการตลาดเพ xxxxxและสรางความมั่นคงในรายไดใหกับเกษตรกร

รายยอย ซึ่งมีผลไปถึงเปาหมายหลกั ก็คือ การxxxxxxความยากจนและยกระดับมาตรฐานความเปนxxxxxxxx ใหกับเกษตรกรไทย

1. สรุป

1.1 สถานการณทั่วไป

แนวคิดของเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) โดยทั่วไปที่หมายถึง สัญญา ในการทําเกษตรหรือฟารมสัญญาในการxxxxxxxxพืช หรือการเลี้ยงปศุสัตวที่มีการทําสัญญาซื้อขายกัน ประกอบดวย คูสัญญา 2 ฝาย คือ ผูผลิต ไดแก ฝายเกษตรกรและคูสัญญาอีกฝายหนึ่ง คือ ผูซื้อผลผลิต โดยกําหนดรายละเอียดในขอสัญญาตางๆ กันไป เชน ในเรื่อง ราคา มาตรฐาน เงื่อนไขในการรับซื้อ การสนับสนุนดานปจจัยเทคโนโลยีและเงินทุน เปนตน ใหเปxxxxยอมรับไดของทั้ง 2 ฝาย เพื่อxxxxx จุดประสงคและผลประโยชนรวมกนั

ปจจุบันระบบเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) เขามามีบทบาทในทุกระดับของ การผลิตทางการเกษตร ตั้งแตระดับxxxxไปxxxxxxทําเกษตรของเกษตรกรรายยอย ซึ่งเปนกลไกหนึ่งที่ทํา เกษตรรายยอย xxxxxxทําการผลิตแขงขันกับเกษตรกรรายใหญได โดยผานการทําสัญญาการผลิต กับบริษัทธุรกิจการเกษตร

เกษตรพันธสัญญาในประเทศไทย ไดพัฒนาจากอดีตที่เปนแบบไมเปนทางการ มาเปนการทําสัญญาระหวางเกษตรกรกับกลุมทุน ทําใหเกษตรกรขาดอํานาจในการตอรองและเขาสูวงจร ความยากจน

ในชวงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 6 (2530-2534) ระบบเกษตรพันธ สัญญาไดถูกนํามาพัฒนาใชกับการเกษตรครบวงจร เพื่อการพัฒนาการเกษตรตามแนวนโยบายของรัฐบาล พืชที่สงเสริมใหเขาสูระบบเกษตรพันธสัญญาในระยะแรกๆ และประสบความสําเร็จมากกวาพืชอื่น ไดแก ออย การผลิตทางการเกษตรระบบเกษตรพันธสัญญา xxxxxขึ้นอยางชัดเจน นับแต ป 2533 และxxxxxxตัว ไปทั่วทุกภาคของประเทศตามการขยายตัวของภาคอุตสาหกรรมพืชใหมๆ หลายชนิดไดเขาสูระบบเกษตร

พันธสัญญา เชน ขาวxxxxxxx , ขาวอินทรีย , กุง , และผักชนิดใหมๆ สําหรับอุตสาหกรรมผักแชแข็งและ ผลไมตางๆ

จากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 6 (2530-2534) ภาครัฐไดเขามามี บทบาทในการกําหนดนโยบายพัฒนาการเกษตรของประเทศ เนนการพัฒนาอุตสาหกรรมเกษตร เพื่อการ สงออกและxxxxxการนําเขา โดยเนนการพัฒนาคุณภาพและระบบการจัดการ ทําใหมีการถายทอด เทคโนโลยีการผลิตและการวางแผนการผลิตไปสูเกษตรกรเพื่อใหไดxxxxxxxxxมีคุณภาพและปริมาณ ตามความตxxxxxของภาคอุตสาหกรรมเกษตรและxxxxxxแขงขันในตลาดโลกได ซึ่งระบบเกษตร พันธสัญญาเขามามีบทบาทอยางมาก ในการใชเปนเครื่องมือที่สรางสิ่งจูงใจใหเกษตรกรพัฒนาคุณภาพ ผลผลิตตอบxxxxความตxxxxxของตลาดและยังใหประโยชนแกเกษตรกรในดานการxxxxxรายไดและ อนุรักษทรัพยากรโดยการทําการผลิตแบบ GAP (Good Agricultural Practice) เพื่อใหผลผลิตมีคุณภาพ ปลอดภัยในการบริโภคและไมทําลายสงแวดลอม

แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 9 (2545-2549) ที่เนนแนวทางในการ

พัฒนาการเกษตรตามxxxxxxของเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาxxxหัว และการปรับโครงสรางภาคเกษตรเพื่อเพมประสิทธิภาพในการผลิตและxxxxxขีดความxxxxxxในการแขงขัน ทําใหภาครัฐไดมีการกําหนดมาตรการและโครงการตางๆ ขึ้นเพื่อรองรับและสงเสริมการดําเนินการ ตามนโยบายการพัฒนาการเกษตรของประเทศ ซึ่งระบบเกษตรพันธสัญญา (Contract Farming) ก็เปน กลไกหนึ่งที่นํามาใชภายใตกรอบxxxxศาสตรการxxxxxสมรรถนะและขีดความxxxxxxในการแขงขัน ของประเทศที่เกี่ยวเนื่องxxxxxxปรับโครงสรางxxxxxxผลิต การคาและการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน ใหเปน รากฐานxxxxxxxxxในการสรางรายไดของประเทศและxxxxxxความยากจนของเกษตรกร

ในภาคการเกษตรของไทยและประเทศกําลังพัฒนาทั่วไปจะมีลักษณะอยางหนึ่ง ที่คลายกันก็คือ จะประกอบดวยเกษตรกรรายยxxxxxxxxxxจํานวนมากที่ทําการเกาตรในพื้นที่ขนาดเล็ก แตมีบทบาทตอความเปนxxxของประชากรในภาคเกษตรอยางมาก กลาวคือ เปนการทําการเกษตรที่เปน แหลงผลิตอาหารใหกับชุมชนและเปนแหลงสรางรายไดใหกับเกษตรกรที่มีรายไดต่ํา ขxxxในการทําพื้นที่ ขนาดเล็ก (Small-scale) ก็คือ xxxxxxพัฒนาใหเปนแหลงผลิตพืชเศรษฐกิจxxxxxxxxคาสูงได เนื่องจาก xxxxxxดูแลการxxxxxxxxไดเต็มพื้นที่ตามวิธีการxxxxxxxxที่กําหนดไวสําหรับพืชนั้นๆ ไดดีกวาการทํา เกษตรในพื้นที่ใหญ (Large-scale) ดังนั้นระบบเกษตรพันธสัญญาจึงxxxxxxพัฒนาใหเปนกลไกสําคัญ ในการxxxxxสมรรถนะในการผลิตของเกษตรกรรายยอยใหเขาถึงปจจัยการผลิตเทคโนโลยีการผลิต ตลาด แหลงทุนและขอมูล เทียบเทากับเกษตรกรรายใหญ ทําใหเกษตรกรรายยxxxxxxxxxxxจะทําการผลิตพืช xxxxxxxxคาสูงในพื้นทขนาดเล็ก ทําใหมีรายไดxxxxxขึ้น เปนการxxxxxxความยากจนของเกษตรกร

อยางไรก็ดี ระบบเกษตรพันธสัญญายอมมีขxxxและขอเสียเกิดขึ้นได ทั้งนี้ขึ้นxxxกับเงื่อนไข และปจจยแวดลอมตางๆ ระหวางคูสญญาในการทําเกษตรพนธสัญญานั้น

1.2 ผลการxxxxx

xxการศึกษาแบงออกเปน 2 สวน คือ สวนของขอมูลทั่วไปและสวนของตนทุน

1.2.1 ผลการศึกษาขอมูลทั่วไป สรุปประเด็นที่สําคัญๆ ไดคือ สิ่งจูงใจสําคัญที่ทําให เกษตรกรทําเกษตรพันธสัญญา ก็คือ รายไดที่xxxxxขึ้นและการไดรับการสนับสนุนดานตางๆ เชน ปจจัย การผลิต เทคโนโลยี ตลาดรบซื้อและแหลงทุน

เกษตรกรกลุมตัวอยาง รอยละ 62 จะทําเกษตรพันธสัญญาไมเต็มพื้นที่ พื้นที่สวนxxxxxได ทําการเกษตรพันธสัญญาจะถูกใชเพื่อการเกษตรxxxxxxxxxxดั่งเดิมในทองถิ่นxxxxxxปลูกxxxกอน เพื่อเปนพืช ที่ใชบริโภคในครัวเรือนเปนสวนใหญ

รอยละ 62 ของเกษตรกรกลุมตัวอยางทําการเกษตรพันธสัญญาเกินกวา 3 ป xxxxกับ

รายไดมีเพียงรอยละ 20 ทไมxxxxกบรายได นอกนนยังไมxxxxxxต เกษตรพนธสญญาเพียงบางสวนตอไป

สินใจไดวาxxxxหรือไม แตก็ยังxxทํา

เงื่อนไขในการซื้อขาย รอยละ 46 ผูซื้อจะรับซื้อผลผลิตทั้งหมดในลักษณะคละราคาเดียว รอยละ 30 ซื้อผลผลิตทั้งหมดในลักษณะแยกเกรดและกําหนดราคาตามเกรด รอยละ 20 จะซื้อผลผลิต เฉพาะxxxxxเกรดที่กําหนดไวและรอยละ 4 เปนลักษณะการซื้อที่ตางออกไป เชน การเหมาซื้อแปลง กอนเก็บเกี่ยว เปนตน ซึ่งรอยละ 64 ของเกษตรกรxxxxกับเงื่อนไขการซื้อ รอยละ 20 ยังไมxxxxเนื่องจาก บางครั้งผลผลิตมีคุณภาพสูง แตไดราคาไมสูงตามมาตรฐานและระบบการประกันราคา ไมไดมาตรฐาน ทําใหขาดความมั่นใจในการผลิต อยางไรก็ดี เกษตรกรรอยละ 68 ก็เห็นควรใหมีการสงเสริมการทําเกษตร พันธสัญญา

ในเรื่องของความจําเปxxxxจะตองมีองคกรในการดูแลใหความยุติธรรมและรักษา ผลประโยชนใหกับเกษตรกรและคูสัญญา เกษตรกรรอยละ 56 เห็นวาจําเปน เพื่อควบคุมและสนับสนุน ขอมูลตางๆ ที่เกษตรกรควรรู เพื่อรักษาผลประโยชนจากการทําเกษตรพันธสัญญา ในสวนที่เห็นวา ไมจําเปนตองมีองคกรดูแลมีรอยละ 16 โดยใหเหตุผลวาการปลอยใหกลไกตลาดควบคุมxxxxxxxxนเดียวกับ ธุรกิจในภาคอื่นๆ

บทบาทของภาครัฐที่สําคัญ ก็คือ การจัดหาและใหบริการดานขอมูลราคาและการตลาด xxxxxxxxxxและถูกตอง เพื่อนําไปใชประกอบการวางแผนผลิตและการตลาดไดอยางถูกตอง

1.2.2 ผลการศึกษาในสวนของตนทุน จากแบบสอบถามที่สัมxxxxเกษตรกรกลุม ตัวอยางใน 8 อําเภอของจังหวัดเชียงใหม ไดแก อําเภอแมริม แมวาง แมแจม แมแตง พราว ไชยxxxxxx

xxxxxxx และสะเมิง xxxxxxจัดกลุมพืชที่เกษตรกรทําเกษตรพันธสัญญาหลักๆ ได 4 พืช คือ มันฝรั่ง ถั่วเหลืองฝกสด พริกหวาน และผักเมืองหนาวตางๆ การศึกษาวิเคราะหตนทุนและโครงสรางตนทุน สรุปได ดังนี้

มันฝรั่ง ตนทุนการผลิตมันฝรั่งจากการทําเกษตรพันธสัญญาตอไรตอป เฉลี่ยเทากับ

17,759 บาท เทียบกับผลตอบแทนรวม 26,424 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 8,665 บาทตอไร คิดเปน

รอยละ 32.97 ของรายไดรวม

ถั่วเหลืองฝกสด ตนทุนการผลิตถั่วเหลืองฝกสด จากการทําเกษตรพันธสัญญา เฉลี่ย

10,389 บาท ตอไรตอป เทียบกับผลตอบแทนรวม 14,705 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 4,316 บาทตอไร

ตอป คิดเปนร

ยละ 29.35 ของรายไดรวม

พริกหวาน ตนทุนการผลิตพริกหวานจากการทําเกษตรพันธสัญญาเฉลี่ย 141,409 บาท

ตอไรตอป เทียบกับผลตอบแทนรวม 175,940 บาท จะไดผลตอบแทนสุทธิ 34,531 บาทตอไรตอป คิดเปน รอ ยละ 19.63 ของรายไดรวม

ผักตางๆ ตนทุนการผลิตผักตางๆ จากการทําเกษตรพันธสัญญาเฉลี่ย 52,871 บาทตอไร ตอป เทียบกับผลตอบแทนรวม 55,354 บาทจะไดผลตอบแทนสุทธิ 2,483 บาทตอไรตอป คิดเปนรอยละ

4.49 ของรายไดรวม

2. ขอเสนอแนะ

ระบบเกษตรพันธสัญญา คือ ระบบการทําเกษตรที่เกษตรกรและผูซื้อทําการซื้อขายผลิตผล ทางการเกษตร ภายใตขอกําหนดในสัญญาที่ตางๆ กันไปจากแบบพื้นฐานงายๆ ไปจนถึงขอสัญญาที่มี รายละเอียดซบซอนเกี่ยวขอ งกบั การผลิต มาตรฐานการผลิต ราคา และวิธีการรับซื้อ เปนตน ดังนั้น รูปแบบ ทเหมาะสมของเกษตรพันธสัญญา ซึ่งแตกตางกนขึ้นอยกู ับสิ่งตางๆ เชน ชนิดของผลิตผล ปจจัยในการผลิต

บริษัทผูรับซื้อ สิ่งแวดลอมทางกายภาพและสังคม วัฒนธรรมท งถิ่นและสิ่งxxxxxxxxมีตอเกษตรกร

โดยหลักการและวัตถุประสงคของระบบเกษตรพันธสัญญามีขึ้นเพื่อกอใหเกิดประโยชน แกเกษตรกรและผูซื้อผลผลิตจากการเกษตร โดยสรางความมั่นใจดานตลาดใหกับเกษตรกร สรางเสถียรภาพของรายไดและการเขาถึงปจจัยเทคโนโลยีและบริการตางๆ ตลอดจนแหลงทุน ในสวนของ ผูซื้อหรือบริษัทก็จะไดความมั่นใจในคุณภาพและปริมาณของxxxxxxxxxตxxxxxผานการจัดการxxxxx ทําใหมีคาใชจายในการลงทุนต่ําลง ซึ่งทําใหคาใชจายของวัตถุดิบที่เปนผลผลิตเกษตรต่ําลงดวย แตใน ความเปนจริงระบบเกษตรพันธสัญญาเมื่อถูกนํามาใชภายใตเงื่อนไขตางๆ กันยอมสงผลใหxxxxxxตางกัน ไปดวย ดังนั้น การวางแนวทางในการสงเสริมระบบเกษตรพันธสัญญาเพื่อผลในดานใดนั้น ควรมีการ

วางแผนรองร

ที่จะทําxx

xมารถควบคุมหรือนําทางใหระบบดําเนินไปสูผลส

xxxxxxxxตxxxxxxx

การพิจารณานําระบบเกษตรพันธสัญญามาใชเปนกลไกในการพัฒนาการเกษตรจะใหผล ในการพัฒนาระบบเกษตรของไทยสวนสําคัญๆ คือ

(1) การพ นาคุณภาพของผลผลิต ผานก ลไกควบคุมการผลิตของบริษัทผูซื้อและแรงจูงใจ

ดานราคา

(2) พฒั นาประสิทธิภาพการผลิต ทําใหมีการผลิตอยางมีประสิทธิภาพเชิงเศรษฐกิจ

การพิจารณาใช ละจัดการทรพยากรอยางคุมคาแ ละยั่งยืน

(3) ยกระดบรายไดและสรางเสถียรภาพรายไดใ หกับเกษตรกร การกําหนดราคาและประก

ราคารับซื้อทําใหเกษตรกรxxxxxxวางแผนการผลิตxx xกตองประมาณการรายxx xก

การผลิตxx xกตองและลดความเสี่ยง

(4) ใหประโยชนตอผูซื้อที่ใชผลผลิตเกษตรเปนวตถุดิบxxxxxxxxxxxxxxมีคุณภาพและปริมาณ ตามราคาที่xxxxxxกําหนดไดลวงหนา ทําใหวางแผนการผลิตไดถูกตองลดความเสยง ดานราคาปจจยั

(5) ผลได อเกษตรกร และเศรษฐกิจสังคมของชุมชนรวมถึงสภาพแวดลอมและระบบนิเวศ

ของชมุชน ซึ่งเปนผลไดxxxxxเปนตัวเลข เชน การที่เกษตรกรไดรับถายทอดเทคโนโลย

การ ผลิตตางๆ ทําใหมีความรูเพ ขนึ้ รับทราบขอมูลxxxxxขนเึ้ ปนการยกระดับความรูของ

เกษตรกร สรางความสัมพันธร ะหวางเกษตรกรกับกลุมทุนใหเปนระบบขึ้นกวาเดิม ไมให

ถูกเอาเปรียบแบบเดิมๆ สรางความส

พันธแบบห

สวนการผลิต

ผลดานเศรษฐกิจและสังคมตอชุมชน ทําใหเศรษฐกิจชุมชนดีขึ้น มีระบบการประกอบอาชีพทางการ

เกษตรแบบมีระบบ โดยการใชเทคโนโลยีxxxxxxxxxx ดานสังคมการที่xxxxxxประกอบอาชีพเกษตรในทองถน

ไดรายไดดีก็จะลดการอพยพแรงงาน คานิยมของคนในชุมชนเปลี่ยนไปลักษณะการออม และการศึกษา จะมีมากขึ้น รวมถึงการดูแลสุขภาพจากความรูที่ไดรับและเทคโนโลยีในการผลิตแบบใหมที่เนนมาตรฐาน ความปลอดภัยของผูผลิตและผบริโภค ทําใหชุมชนมีมาตรฐานความเปนอยูดีขึ้นในภาพรวม

ในการศึกษานี้เกษตรกรกลุมตัวอยางรอยละ 68 เห็นควรใหมีการสงเสริมการทําเกษตรพันธสัญญา

มีเพียงรอยละ 4 ที่เห็นวาไมควรสงเสริมและรอยละ 28 ไมมีขอคิดเห็น ซึ่งเกษตรกรกลุมตัวอยางนี้ได ดําเนินการเพาะปลูกระบบเกษตรพันธสัญญามาแลวเกินกวา 3 ป และเห็นถึงประโยชน อยางไรก็ดี เกษตรกรสวนที่ไมเห็นดวยไดใหขอคิดเห็นที่นาสนใจเชนกัน คือ ระบบการควบคุมและระบบกฎหมาย ทางการธุรกิจเกษตร ยังไมสามารถนํามาใชเพื่อสรางความยุติธรรมใหกับผูที่เขาไปผูกพันในพันธสัญญาได เต็มที่ ทําใหเกษตรกรเปนผูเสียเปรียบขาดอํานาจตอรองเมื่อมีปญหาเกิดขึ้น ผูซื้อยังเปนผูกําหนดราคาและ วิธีการรับซื้อและที่สําคัญ คือ การทําเกษตรพันธสัญญาเปนการจํากัดชนิดพืช ทําใหความหลากหลาย

ในเชิงนิเวศขาดหายไป ทําใหพืชทองถิ่นที่เคยมีปลูกหายไปจากวงจรการเกษตรพืชทองถิ่น สภาพพื้นดิน และภูมิอากาศที่เหมาะสมกับพืชชนิดหนึ่งกลับถูกนําไปปลูกพืชอีกชนิดหนึ่ง การปลูกพืชไมเปนไปตาม ฤดูกาล ซึ่งอาจทําใหเกิดการใชดินผิดรูปแบบและเสื่อมโทรมในที่สุด

การที่จะนําระบบเกษตรพันธสัญญามาใชหรือมาสงเสริมใหเกษตรกรใชจึงควรพิจารณาและ ตระหนักถึงผลที่ตองการและผลที่จะไดในระยะยาวใหคุมคากับการดําเนินการเปนสิ่งสําคัญ ซึ่งตองไดรับ การสนับสนุนและยอมรับจากภาครัฐ ภาคเอกชน และเกษตรกร ขอเสนอแนะที่จะเปนหลักและแนวทาง ในการปฏิบัติเพื่อใหระบบเกษตรพนธสัญญา สัมฤทธผล ประกอบดวย

(1) ภาครัฐ ควรเปนหลกั ในการจัดทํานโยบายสงเสริมการผลิตสินคาเกษตรที่เนนการยกระดับ คุณภาพมากกวาการเพิ่มปริมาณ

(2) จัดทํายุทธศาสตร ในการผลิตผลผลิตเกษตรที่มีคุณภาพเทียบเทามาตรฐานสากล เปนการ ยกระดบราคาผลผลิตเกษตรจากคุณภาพและเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันในตลาดโลก ในเชิงคุณภาพมากกวาราคา

(3) สงเสริมการพัฒนาคุณภาพผลผลิตเกษตรที่ออกสูตลาดทงภายในประเทศและเพื่อการสงออก ใหมีมาตรฐานเดียวกัน

(4) จัดตั้งหนวยงานที่ใหบริการขอมูล และความรูที่จําเปนแกเกษตรกรและกลุมผเกี่ยวของกับการ

ทําเกษตรพนธสัญญาทั้งดานขอมูลราคาการตลาด ขอ กฎหมายทเกยวข เทคโนโลยีในการผลิต เปนตน

งและความร

(5) สรางบรรยากาศสงเสริมโครงการความรวมมือระหวางบริษัทเอกชนและเกษตกร ในการทํา เกษตรพันธสัญญาอยางเปนธรรมใหกับทั้ง 2 ฝาย

บรรณานุกรม

ภาษาไทย

1. กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ.2548 การเพ่ิมมูลคาการคาของไทยกับประเทศสมาชิกใหม อาเซียนภายใต Contract Farming : กรุงเทพฯ,กระทรวงพาณิชย

2. อิซาเบล เดลฟอรซ.2548.เกษตรพันธสัญญา : จากไรสูหวงโซอาหารจานดวนและ ซูเปอรมารเ ก็ต : เอกสาร.ที่มา Focus on The Global South.

3. ศูนยอํานวยการตอสูเพื่อเอาชนะความยากจน 2548 คาราวานแกจ น : เอกสารเผยแพร : กรุงเทพฯ, กระทรวงมหาดไทย.

ภาษาอังกฤษ

1. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Contract Farming Partnerships for growth.

2. Nicholas William Minot.1986. Contract Farming and It’s Effect on Small Farmers in Less Developed Countries : Department of Agricultural Economics Michigan State University , U.S.A.

3. Randi IIyse Roth.1992. Contract Farming Breeds Big Problems for Growers : issue of Farmers’ Local Action Report.

4. Thailand Development Research Institute (TDRI), 1992. The Role of Agribusiness in Thai

Agriculture : Towara a Policy Analysis Bangkok.

5. Asian Development Bank. 2003. Making Markets Work Better for The Poor.

……………………..