A STUDY OF CEREMONY AND BELIEFS

สารนิพนธ ของ

xxxxxxx xxxxxxxxxxx

เสนอตอxxxxxxวิทยาลัย มหาxxxxxลยศรีนครินทรวิโรฒ เพื่อเปนสวนหน่ึงของการศึกษา ตามหลักสูตรxxxxxxการศึกษามหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย

พฤษภาคม 2551

สารนิพนธ ของ

xxxxxxx xxxxxxxxxxx

เสนอตอxxxxxxวิทยาลัย มหาxxxxxลยศรีนครินทรวิโรฒ เพื่อเปนสวนหนึ่งของการศึกษา ตามหลักสูตรxxxxxxการศึกษามหาบณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย

พฤษภาคม 2551

ลิขสิทธิ์เปนของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

บทคัดยอ ของ

xxxxxxx xxxxxxxxxxx

เสนอตอxxxxxxวิทยาลัย มหาxxxxxลยศรีนครินทรวิโรฒ เพื่อเปนสวนหน่ึงของการศึกษา ตามหลักสูตรxxxxxxการศึกษามหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย

พฤษภาคม 2551

และความเชื่อ. สารนิพนธ กศ.ม. (ภาษาไทย). กรุงเทพฯ : xxxxxxวิทยาลัย

มหาxxxxxลยศรีนครินทรวิโรฒ. xxxxxx xxxxxxx.

ี่ปรึกษาสารนิพนธ : รองศาสตราจารยx

xxxx

สารนิพนธฉบับน้ี ศึกษาเรื่อง เทศกาลนวxxxxxวัดxxxxxxxxxอุมาxxxx มีวัตถุประสงค เพ่ือ ให พู ิธีกรรมและความเชื่อเทศกาลนวxxxxxวัดxxxxxxxxxอุมาxxxx โดยใชxxxxxxxวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ

และนําเสนอผลการศึกษาแบบพรรณนาวิเคราะห ขxxxxxxxใชในการศึกษาเปนขxxxxxxxไดจากเอกสาร งานวิจัยที่เก่ียวของและการเก็บขอมูลภาคสนาม ชวงxxxxxx 12 – 21 xxxxxx พ.ศ. 2550

ผลการศึกษาพบวาเทศกาลนวxxxxxเปนเทศกาลเฉลิมxxxxxxxxxxxxxอุมาxxxxในภาคทุรคา xxxxxxxxxxxxอสูร จากความเชื่อของชาวฮินดูวาxxxxxxxxxอุมาxxxxในภาคอวตารทุรคา ปราบอสูรได สําเร็จจึงไดจัดงานเฉลิมxxxxและxxxxxถึงxxxxxxของxxxxxxxxxอุมาxxxx เพื่อใหเห็นวาธรรมะยอม ชนะxxxxx xxxประกอบพิธีกรรมเทศกาลนวxxxxxxxงออกเปน 2 พิธีคือ พิธีแรก เปนพิธีบูชาxxxxxxxxxอุ มาxxxx ในปางอวตารตางๆ 9 วัน 9 คืน โดยมีข้ันตอนพิธีกรรมคือ มีการสวดมนตรายพระเวท ตลอด เชา กลางวัน เย็น มีการส่ันกระดิ่งxxxxองคxxxxxรับเคร่ืองบูชา แตละคืนจะมีการเปลี่ยนเคร่ืองทรง พระxxxxxxอุมาxxxx และถวายไฟบูชา พิธีที่สองเปนพิธีแหxxxxxxxxxอุมาxxxx ซึ่งจัดข้ึนในวัน สุดทายของเทศกาล เรียกxxxxxxวาวันxxxxxทัสมิ (วันแหงxxxxxx) จะมีการxxxxxxxเทวรูปของxxxxxx xxxอุมาxxxx และบรรดาเทพตางๆ ออกแห ซึ่งโดยท่ัวไปเรียกกันวางานแหเจาแมวัดแขก เทศกาลนวxxxxxสะทอนความเชื่อของชาวฮินดูซึ่งมากราบขอพรพระxxxxxxอุมาxxxxและบรรดาเทพ

เจาตางๆ เนื่องจากชวงเวลาน เปนชวงท่เทพเจาเสดจลงมาxxxxxxxxแก็ มนุษยพิ ธีกรรมและความ

เช่ือดังกลาวยงมีบทบาทตอสังคม กลาวคือ ประการที่ 1 เปนเครื่องยึดเหน่ียวจิตใจ เมื่อxxxในสภาวะ ไมสบายใจ หากไดรวมพิธีกรรมตามความเช่ือจะทําใหมีกําลังใจเขมแข็งข้ึน ประการที่ 2 เปน เครื่องควบคุมความประพฤติของคนในสังคมซึ่งพิธีกรรมและความเชื่อจะเปนตัวกําหนดแนวทางการ ประพฤติวาสิ่งใดควรไมควร ประการที่ 3 เปนเครื่องผูกพันความเปนพวกเดียวกันเพราะการเขา รวมพิธีกรรมตามความเชื่อ ยอมทําใหรูสึกวามีความเชื่อxxxxxxรวมกันในสิ่งเดียวกัน เปนพวก เดียวกัน ประการที่ 4 เปนเคร่ืองผสานความเช่ือตางๆเขาดวยกัน คือ แมผูxxxxxxxxxพุทธศาสนาก็ เขารวมพิธีกรรมของศาสนาฮินดูโดยไมรูสึกขัดแยงและประการที่ 5 เปนสัญลักษณใหเขาใจ สาระสําคัญของชีวิต เชน ผูกระทําความดียอมไดรับการยกยอง ดังเชน xxxxxxxxxอุมาxxxxใน ภาคของทุรคา ซ่ึงไดกระทําความดีปราบอสูรราย เพ่ือดับทุกขเข็ญแกเทวดาและมนุษย ความดีเปน สาระสําคัญของชีวิตมนุษยท่ีเกิดมาในชาติหนึ่ง ๆ พึงกระทํา

A STUDY OF CEREMONY AND BELIEFS

AN ABSTRACT BY

XXXXXXX XXXXXXXXXX

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Master of Education Degree in Thai

at Srinakharinwirot University May 2008

Ceremony and Beliefs. A Master’s Project. M.Ed. (Thai). Bangkok: Graduate School. Srinakharinwirot University. Advisor: Associate Professor Xxxxxx Xxxxxx

The research aimed at studying the ceremony and beliefs related to the Navaratree festival at Pra Sri Uma Thevee Temple. The quality research method was adopted, and the results were presented descriptively. The data were gathered from documents, related research and field studies during October 12-21, 2007. The research results revealed that the festival is meant to celebrate Durga, a form of the goddess Xxx, who has victory over a demon. According to Hinduism, the victory is to show that good always overcomes evil. The ceremony has two parts. The first one, which takes nine days and nights, is to celebrate Uma in her different aspects. The procedure includes chanting of the Veda in the morning, noon and evening. Bells are rung to invite gods to take offerings. Each night, the goddess’ robe is changed, and fire is offered. In the second part, on the final day of the ceremony, there is a procession to celebrate the goddess. The final day is called Xxxxx Xxxxxx (Victory Day), when the goddess and other god statues are carried in a procession. In Thai, generally, it is known as the procession of the goddess of the Indian Temple. The ceremony reflects beliefs held by Hindus. They come to the temple to ask for gods’ blessings because they believe gods descend to earth at the time of the year. The ceremony and beliefs serve the following social functions. First, Hindus who participate in the ceremony can raise their morale when they feel unhappy. Second, the ceremony is a code of conduct for people in the society. Third, people of the same faith are bonded because they have an opportunity to participate in an activity based on the same belief. Fourth, the ceremony bonds people of different faiths; Buddhists feel comfortable to join the ceremony. Fifth, it is a symbol teaching people the essence of life. Those who have done good deeds are admired. For example, as an aspect of Uma, Xxxxx is revered because she has defeated a demon, which, in turn, has relieved trouble for angels and humans. The lesson is that humans, when they are still alive, should do good deeds.

อาจารยท่ีปรึกษาสารนิพนธ ประธานคณะกรรมการบริหารหลักสูตร และคณะกรรมการสอบ

ไดพิจารณาสารนิพนธเรื่อง เทศกาลนวxxxxxวัดxxxxxxxxxอุมาxxxx : การศึกษาพิธีกรรมและความเช่ือ ของ xxxxxxx xxxxxxxxxxx ฉบับนี้แลว เห็นxxxxxรับเปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร xxxxxxการศึกษามหาบณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย ของมหาxxxxxลยศรีนครินทรวิโรฒได

อาจารย ี่ปรึกษาสารนพนธิ

............................................................

(รองศาสตราจารยxxxxx บุญทิพย)

ประธานคณะกรรมการบริหารหลักสูตร

............................................................

(อาจารยพรxxxx สุวธนวนิช) คณะกรรมการสอบ

……………………………………... ประธาน

(ผ วยศาสตราจารยอุษณา กาญจนทัต)

..................................................... กรรมการสอบสารนิพนธ

(รองศาสตราจารย ัครา บุญทิพย)

..................................................... กรรมการสอบสารนิพนธ

(อาจารย ดร.ดวงเดน xxxxx)

อนุมัติใหรับสารนิพนธxxxxxเปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรxxxxxx การศึกษามหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย ของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

...................................................... คณบดีคณะมนุษยศาสตร

(รองศาสตราจารยxxxxxxxxx xxxxxxx) xxxxxx เดือน พฤษภาคม พ.ศ.2551

ประกาศคุณูปการ

สารนิพนธฉบับนี้สําเร็จไดดวยความxxxxxและการชวยเหลือใหคําแนะนํา ตลอดจนแกไข ขอบกพรองตางๆ เปนอยางดียิ่งจากรองศาสตราจารยxxxxx บุญทิพย อาจารยที่ปรึกษาสารนิพนธ อาจารยพรxxxx สุวธนวนิช ประธานคณะกรรมการบริหารหลักสูตร ผูชวยศาสตราจารยอุษณา กาญจนทัต และ อาจารยดร.ดวงเดน xxxxx กรรมการสอบสารนิพนธที่xxxxxเสียสละเวลาให คําแนะนําชี้แนะขอบกพรองในการทําสารนิพนธฉบับนี้ผูวิจัยรูสึกซาบซึ้งในความxxxxxเปนอยาง ยิ่งและขอขอบพระคุณเปนอยางสูง ไว ณ โอกาสนี้ดวย

ขอกราบขอบพระคุณคณาจารยทุกทานของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ xxxxxxxxxxxxxx xxxxxxวิชาความรูใหผูวิจัย จนxxxxxxนํามาเปนประโยชนในการทําสารนิพนธฉบับนีไดเปนอยางดี

ขอขอบคุณเพ่ือนนิสิตxxxxxxโท xxxxxxxภาษาไทยทุกคน ที่ใหความชวยเหลือและให กําลังใจแกผวู ิจัย

สุดทายน้ีกราบขอบพระคุณ มารดา และพี่ๆ ที่ใหความหวงใย ตลอดจนใหการสนับสนุนดาน ทุนทรัพยแกผูวิจัย

xxxxxxx xxxxxxxxxxx

บทท หนา

1 บทนํา   1

ภูมิหลงั   1

ความมุงหมายของการศึกษาคนควา   3

ความสําคัญของการศึกษาคนควา   3

นิยามศัพทเฉพาะ   3

วิธีดําเนินการศึกษาคนควา   3

2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของกับการศึกษาคนควา   4 เอกสารที่เกี่ยวของกบศาสนาฮินดู   4 เอกสารที่เก่ียวของกับพิธีกรรมและความเช่ือ   11 งานวิจัยท่ีเก่ียวของกบศาสนาฮินดู   22 งานวิจัยที่เกี่ยวของกับพิธีกรรมและความเชื่อ   23

3 ศาสนาฮินดูและศาสนสถานในประเทศไทย 26

ประวติของศาสนาฮินดูในประเทศไทย   26

สมัยกอนxxxxxxxxxทร   26

สมัยxxxxxxxxxทร   27

สมาคมฮินดูและศาสนสถานฮินดู   28

สมาคมฮินดู   28

ศาสนสถานฮินดู   28

วัดxxxxxxxxxอุมาxxxx   29

ที่ตั้ง   29 ประวัติความเปนมาการกอตง้ วัดxxxxxxxxxอุมาxxxx   31 งานพิธีประจําป   32

บทที่ หนา

4 การศึกษาพิธีกรรมและความเชื่อ   34

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx   35

xxxxxxxxxxxxxxxxxอุมาxxxx   35

พิธีแหxxxxxxxxxอุมาxxxx   37

ความเชื่อในพิธีกรรมในเทศกาลนวxxxxx   44

ความเชื่อของบุคคลที่เขารวมพิธี   44 สัญลักษณของความเชอื เคร่ืองประกอบพิธี   46 บทบาทของพิธีกรรมนวxxxxxxxxมีตอสังคม   47

5 สรุปผล อภิปรายผล และขอเสนอแนะ   50

สรุปผล   50

อภิปรายผล   51

ขอเสนอแนะ   51

บรรณานุกรม   52

ภาคผนวก   56 ภาคผนวก ก   57 ภาคผนวก ข   61

ประวติยอผูทําสารนิพนธ   70

ภาพประกอบ หนา

1 มะพราวเพ่ือนํามาลางบริเวณหนาโตะบูชา   39

2 รางทรงพระxxxxxxอุมาxxxx   40

3 รางxxxxxxขนทกุมาร 41

4 รางxxxxxxแมมหากาลี   42

5 บุษบกของxxxxxxxxxอุมาxxxx   42

6 ซุมโตะบูชา   43

7 ซุมโตะบูชา   43

8 บรรดาผูเขารวมพิธีนวxxxxx   44

บทที่ 1

บทนํา

ภูมิหลัง

การศึกษาหลักฐานทางประวัติศาสตรและโบราณคดีทําใหทราบวามีชนชาติตางๆ เขามา

อาศัยและตั้งxxxxxxxxxxในประเทศไทยมาเปนเวลาชานาน xxxxxxxxxเขามาอาศัยและตั้งxxxxxxxใน ประเทศไทย เชน แขก ลาว พมา มอญ xxx อังกฤษ xxx เปนตน จากขอความดังกลาวขางตนจะ เห็นวาประเทศไทยมีความหลากหลายของกลุมชาติxxxxxxxตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน

การผสมผสานระหวางชาติพันธุและวัฒนธรรมดังกลาวทําใหสังคมxxxxxวัฒนธรรมและประเพณี หลากหลาย ทําใหมีพิธีกรรมสืบเนื่องจากความหลากหลายนั้น xxxxxxลานี้ไดสะทอนใหเห็นถึงความ เชื่อและวัฒนธรรมอันเปนอัตลักษณของกลุมชนดังท่ี xxxxxx x ถลาง (2548: 340) ไดกลาววา พิธีกรรมและประเพณีเปนสวนสําคัญในวัฒนธรรมท่ีใชสรางอัตลักษณของกลุมชนหรือชาติพันธุ เมื่อ เรานึกถึงพิธีกรรมเราจะนึกถึงกลุมชนหรือชาติพันธทุ ี่เปน “เจาของ” พิธีกรรมนั้นๆ ดวย

ดวงธิดา ราเมศวร (2537: 9) กลาววารากxxxาของความเชื่อและความxxxxxxของชาว ตะวันออกเกิดจาก 2 ศาสนาเทานั้นคือศาสนาฮินดูและศาสนาพุทธ ถึงแมจะมีลัทธิอื่นๆเกิดขึ้น มากมายอยางใดก็มักตองเก่ียวเนื่องกับ 2 ศาสนานี้เปนหลัก แมปจจุบันคนไทยสวนใหญจะนับถือ พุทธศาสนาแตxxxxxxxของศาสนา ฮินดูก็ยังxxดํารงxxxในวัฒนธรรมและประเพณีไทย จะเห็นไดวา ในรัฐพิธีตางๆ เชน พระราชพิธีพืชxxxxจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ และประเพณีสวนบุคคล เชน งานแตงงานงานตั้งศาลพระภูมิงานโกนจุกฯลฯมีพิธีพราหมณ-ฮินดูแทรกxxxดวยเสมอและ นอกจากนี้คนเชื้อสายอินเดียในประเทศไทยตางมีสวนอยางมากในการสืบสานรักษาวัฒนธรรม ประเพณีอันเกี่ยวเนื่องกับศาสนาฮินดูใหปรากฏในสังคมไทยเพื่อแสดงอัตลักษณทางชาติพันธุ และวัฒนธรรมอินเดีย

กิจกรรมทางประเพณีและวัฒนธรรมในสังคมไทยอยางหนึ่งที่แสดงใหเห็นวาxxxxxxxของ ศาสนาฮินดูยังxxไดรับความxxxxxxxxxxในประเทศไทยคือการจัดงานเทศกาลนวxxxxx เปนxxxxxxxx xxxจัดขึ้นเพื่อเปนการบูชาxxxxxxxxxอุมาxxxxผูเปนเทพเจาสําคัญพระองคหนึ่งในศาสนาฮินดูโดยจัด ในวันขึ้น 1 ค่ําถึง 9 ค่ําเดือน 11 (เดือนxxxxxx) ของทุกป ณ วัดxxxxxxxxxอุมาxxxx ถนนสีลม เขต บางรัก กรุงเทพมหานคร

วัดxxxxxxxxxอุมาxxxxเปนศาสนสถานของศาสนาฮินดู ศาสนิกชนของศาสนสถานแหงนี้นับ ถือลัทธิศักติ หรือ ศักตินิกาย (SakTi) คือ xxxxxxxxใหความสําคัญกับชายาของเทพเจา (พระxxxx) โดย เช่ือวาxxxxxxxxxxของเทพเจานั้นๆ จะแสดงออกมาโดยผานชายาของพระองค (xxxxx ศักยาภินันท. 2549

: 129) ดังนั้นผูxxxxxxในศาสนาฮินดูรวมกับคณะกรรมการของวัดxxxxxxxxxอุมาxxxxxxxจัดพิธีกรรมและ กิจกรรมเพื่อxxxxxxxxxxxxxxxxxอุมาxxxxในงานเทศกาลนวxxxxx

xxxxxxxxxอุมาxxxxเปนชายาของพระxxxx ผูเปนเทพที่มีบุคลิก 2 แบบ คือ xxxxxและ ดุราย ศักติของพระองคจึงมีบุคลิก 2 แบบนี้ในภาคที่เปนพระนางปารวตี จะปรากฏเปนหญิงงาม ใจดี ในภาคที่เปนเจาแมกาลีและเจาแมทุรคา จะดุรายและเปนผูพิทักษความยุติธรรมใหแกบรรดา มนุษยและเทวดา

ในงานเทศกาลนวxxxxx x วัดxxxxxxxxxอุมาxxxxของทุกป จะมีการจัดพิธีกรรมขึ้นเพื่อ ความเปนxxxxxxxxxxและเฉลิมxxxxในการที่เจาแมทุรคาxxxxxxxxใหพระรามปราบทศกัณฑได สําเร็จ ในการนี้ประเพณีฝายประเทศxxxxxxxxxxxxxxxจะมีการทําหุนทศกัณฑและบรรดาอสูรขึ้นเมื่อ พิธีกรรมดําเนินไปจนถึงวันสุดทายของเทศกาลนวxxxxxxxจะทําการxxxหุนทศกัณฑและบรรดาอสูร เปนนยวาธรรมะxxxxxฝายอธรรม

พิธีกรรมนวxxxxxจะเริ่มตั้งแต ขึ้น 1 ค่ํา จนถึง 9 ค่ําเดือน 11เพื่อบูชาxxxxxxxxxอุมาxxxx ในภาคอวตารตางๆ วันละ 1 ปาง เรียงตามลําดับคือ มหากาลี, ทุรคา หรือ มหิษาสุรมรรทินี, จามุณฑา, กาลี, xxxxx, รักธาฮันตี, สัคคมพารี, ทุรคา และลัคภรมารี โดยในแตละวันจะมีการบูชาไฟและ การแสดงฟอนรํา พรอมกับเปดโอกาสใหผูคนเขามาxxxxxxxบูชาเพื่อขอพร สวนในวันสุดทาย จะมี พิธีกรรมแตกตางกับวนอ่ืนๆ คือ จะมการxxxxxxxเทวรูปสําคัญออกจากเทวาลัยเพื่อแหใหประชาชน ไดสักการบูชาหรือเรียกวา งานแหพระแมอุมาวัดแขกสีลมนั่นเอง ซึ่งขบวนแหมี 5 ขบวนดวยกัน คือ

ขบวนท่ี 1 ขบวนคนทรงพระxxxxxxอุมาxxxx ผูที่เปนคนทรงในนามของxxxxxxxxxอุมาxxxx จะทูนหมอกลาฮัมทําดวยทองเหลือง ซ่ึงชาวฮินดูถือวาเปนหมxxxxxxxxxxxxx ภายในบรรจุดวยทราย น้ํา เหรียญและเครื่องบูชาหนักไมต่ํากวา 20 กิโลกรัม โดยคนทรงจะทูนxxxบนศีรษะเพ่ือแสดงวาขณะนี้ จิตเขาสภาวะทรงไมรูสึกหนักขณะแหไปตามทองถนน สวนผูที่เปนคนทรงเจาแมกาลี จะเสียบxxxxxx xxxกระพุงแกม เม่ือเขาสูขบวนรถxxxxxxxxจะเปล่ียนจากเสียบxxxxxxxxxกระพุงแกมมาแทงที่ปลายลิ้น

ขบวนที่ 2 ขบวนราชรถของพระกัตตวรายัน ขบวนน้ีจะxxxxxรถxxxในขบวนที่ตกแตงดวย xxxxxxxxxxxxxxพระกัตตวรายัน เปนเทพที่มีนิสัยxxxxxxxxไมxxxxเขาทรง เพราะหากเขาทรงแลวจะ รุนแรงอาจเปนอันตรายได

ขบวนที่ 3 ขบวนคนทรงของพระขันธกุมาร ขบวนนี้จะมีคนทรงในนามพระขันธกุมาร ซึ่ง เปนxxxxของxxxxxxxxxอุมาxxxx รางทรงนั้นจะเสียบเหล็กแหลมที่แกม และเกี่ยวตะขอเบ็ดหอยผล มะนาวตามรางxxx พรอมกับแบกกาวาดี ซึ่งทําดวยโครงเหล็ก ประดับดวย หางนกยูงและดอกไม นานาชนิด

ขบวนที่ 4 ขบวนราชรถของพระขันธกุมาร ขบวนน้ีจะเปนราชรถที่ตกแตงดวยดอกไม xxxxxxxxxxxxx

ขบวนท่ี 5 ขบวนบุษบกขององคxxxxxxxxxอุมาxxxx ซึ่งขบวนน้ีจะมีบุษบก ภายในบุษบก จะมีxxxxxxxxxอุมาxxxx พระพิฆเณศวร และพระxxxxx ประดับประดาดวยดอกไมอันxxxxx

xxxxสองขางทางตั้งแตถนนxxxxจนถึงถนนสีลมจะมีผูคนมาxxxxxxะหมูบูชาพรอมนําเทวรูป เคารพมาประดิษฐาน ไดแก xxxxxxxxxอุมาxxxxในภาคตางๆ และพระพิฆเณศวร วัตถุประสงคของ การxxxxxxะบูชาเพื่อถวายxxxxxxxxxxxxxxxxอุมาxxxx เพ่ือเปนการเสริมพลังเทวรูป และเพื่อเบิก

เนตรเทวรูปxxxxxมาใหม หลังจากนั้น 2 วัน ศาสนิกชนจะรวมกันสรงน้ําพราหมณและผูเปนมาทรง พราหมณจะผูกดายxxxxสีแดงใหผูมารวมพิธีถือเปนการสิ้นสุดเทศกาล นวxxxxx (xxxxx xxxxxxxxxx. 2549: 314)

เทศกาลนวxxxxxเปนประเพณีสืบทอดใหเห็นxxxxxxxความเชื่อของลัทธิศาสนาฮินดูของ ประเทศอินเดีย มาสูประเทศไทย ณ วัดxxxxxxxxxอุมาxxxx ถนนสีลม กรุงเทพมหานคร ความเชื่อ xxxxxxxxxมิไดจํากัดอยูแตในหมูผูนับถือศาสนาฮินดูเทานั้น แตยังมีxxxxxxxตอคนไทยxxxxxxxxxศาสนา พุทธดวย พิธีกรรมและความเชื่อดังกลาว จึงเปนประเด็นที่ทําใหผูวิจัยสนใจศึกษาคนควาเพื่อความ เขาใจลทธิ พิธีกรรมและความเช่ือศาสนาอื่นในสังคมไทยท่ีมีความหลากหลายทางวัฒนธรรม

ความมุงหมายของการศึกษาคนควา

การศึกษาในครงั นี้มีจุดมุงหมายเพ่ือศึกษาวิเคราะหพิธีกรรมและความเช่ือในเทศกาลนวราตร ณ วัดxxxxxxxxxอุมาxxxx กรุงเทพมหานคร

ความสําคญของการศึกษาคนควา

การศึกษาวิเคราะหพิธีกรรมและความเช่ือเทศกาลนวxxxxx x วัดxxxxxxxxxอุมาxxxxจะทํา ใหเขาใจแนวคิดในการจัดกิจกรรม พิธีกรรม ซึ่งไดรับxxxxxxxมาจากความเชื่อ ความxxxxxxใน ศาสนา ฮินดู และทําใหทราบถึงxxxxxxxxเกี่ยวของกับวิถีชีวิต สังคม และวัฒนธรรมของผูxxxxxxใน ศาสนาฮินดู โดยเฉพาะผูxxxxxxxxxองคเทพxxxxxxxxxอุมาxxxxรวมทั้งเขาใจความหลากหลายทาง วัฒนธรรมของสงคมไทยอีกดวย

คํานิยามศัพทเฉพาะ

เทศกาล นวxxxxx หมายถึง xxxxxxxประจําปxxxxxxxxxอุมาxxxxในภาคอวตารตางๆ 9

ปาง ซ่ึงจัดข้ึน ณ วัดxxxxxxxxxอุมาxxxxกรุงเทพมหานครตั้งแตวันข้ึน 1ค่ําเดือน 11 ถึงวันขึ้น 9 ค่ํา

เดือน 11 รวมท สิ้น 9 วัน 9 คืน

วิธีการดําเนินการศึกษาคนควา

ในการศึกษาครั้งนี้ผูวิจัยจะดําเนินการตามขั้นตอนดังนี้

1. ศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เก่ียวของกับลัทธิความเชื่อศาสนาฮินดู และเทศกาลนวxxxxx

2. เก็บขอมูลภาคสนาม ณ วัดxxxxxxxxxอุมาxxxxชวงเทศกาลนวxxxxxวนที่ 12-21 xxxxxx พ.ศ.2550

3. วิเคราะหขอมูลพิธีกรรมและความเชือเทศกาลนวxxxxx

4. เสนอผลการศึกษาแบบพรรณนาวิเคราะห

บทที่ 2

เอกสารและงานวิจัยท่ีเกี่ยวของกับพิธีกรรมนวราตร

การศึกษาวิจัยเรื่องเทศกาลนวxxxxx วดxxxxxxxxxอุมาxxxx ผูว ิจัยไดศึกษาเอกสารและ งานวิจัยท่ีเก่ียวของเพ่ือนํามาใชเปนแนวทางในการศึกษาคนควา โดยมีเนือหาตางๆ ตามลําดับดงน้ี

1. เอกสารที่เกี่ยวของกับศาสนาฮินดู

2. เอกสารที่เกี่ยวของกับพิธีกรรมและความเชื่อ

3. งานวิจยที่เก่ียวของกับศาสนาฮินดู

4. งานวิจัยที่เกี่ยวของพิธีกรรมและความเชื่อ

1. เอกสารที่เกี่ยวของกับภูมิหลังของศาสนาฮินดู

xxxxx ศักยาภินันท (2549: 1) กลาวถึงความเปนมาของคําวาฮินดูวา ฮินดู มาจากคําวา สินธู (Sindhu) เปนคําที่ชาวเปอรเซียใชเรียกกลุมxxxxxอาศัยxxxในท่ีราบลุมแมน้ําอินดัส (Indus) กําเนิดครั้งแรกของคําๆ นี้ นาจะxxxในชวงคริสตศักราช 700 ป ซึ่งเปนระยะท่ีชาวมุสลิมเริ่มติดตอ กับxxxxxxx xxปรากฏคํานี้ในภาษาโบราณใดๆของxxxxxxxxxวาจะเปนภาษาสันสกฤต บาลี หรือ ปรากฤต สวนคํา อินเดีย มาจากคําวา อินดัx xxxxเอง จะเห็นวา คําวา ฮินดู มีรากฐานทางภูมิศาสตร มากกวาทางศาสนา ตอมาจึงมีการเรียกศาสนาของกลุมคนที่มีหลักแหลง ณ บริเวณลุมแมน้ําอินดัส วา ศาสนาฮินดู (Hinduism) ทั้งน้ีเพ่ือใหแตกตางจากศาสนาอื่นๆ ที่กําเนิดแลวในสมัยนั้น เชน ศาสนาxxxxอัสเตอร พุทธศาสนา และศาสนาอิสลาม เปนตน

xxxx xxxxxxxxวงศ (2540: 23 - 24) กลาวถึงความเปนมาของคําวาฮินดูวาศาสนาฮินดูไดชื่อมา จากแมน้ําสินธู ซึ่งเปนแมน้ําสายสําคัญที่ไหลผานประเทศปากีสถานในปจจุบัน และสวนหนึ่งไหล ผานรัฐปญจาบในอินเดียดวย โดยที่ปากีสถานเองน้ันเคยเปนสวนหนึ่งของประเทศอินเดียมากอน และแยกตัวออกเปนประเทศxxxxxเมื่ออังกฤษคืนxxxxxxใหแกประเทศอินเดียในป พ.ศ.2490 นับแต โบราณกาลมา แมน้ําสินธูจึงมีความสําคัญตอประเทศอินเดียและประเทศปากีสถานทั้งในดานเศรษฐกิจ สังคม และในดานจิตใจ โดยเฉพาะอยางยิ่งชาวฮินดูนั้นนับถือวาแมนํ้าสินธูเปนแมน้ําxxxxxxxxxxxxxxxสาย หนึ่งในศาสนาของตน ลําน้ํานี้เชื่อมตอกับแมน้ําท่ีสําคัญหลายสายในรัฐปญจาบดวยกันคือ โสหัน บิอัส เจนูบ เชลุม xxxx และสัตเลช กอนท่ีจะไหลลงสูทะเลอาหรับที่เมืองสินด

ในภาษาสันสกฤต คําวา “สินธู” หมายถึงแมน้ํา โดยเฉพาะอยางยิ่งแมนํ้าสินธู ซึ่งเปน แหลงxxxxxxxxxxxเกาแกที่สุดของโลกแหงหนึ่ง เรียกวาอารยธรรมลุมแมน้ําสินธู เมืองโมเหนโชดาโร และเมืองหรปปาเปนตัวอยางxxxxxที่สุดของแหลงอารยธรรมโบราณแหงน้ีชื่อแมน้ําสินธูรูจักกันในตํารา ภาษาอังกฤษวา Indus ซึ่งเปนการเขียนอยางกรีกหรือเปอรเซีย แมชื่อประเทศอินเดียก็มาจากคําๆ xxxx xxxเอง โดยที่ชาวกรีกโบราณเปนผูเรียกxxxขึ้นกอน และอังกฤษก็เรียกตาม xxxxx xxxโดยความเปนจริง

แลวเดิมประเทศอินเดียมีชื่อวา “ภารตxxxx” ตามช่ือของพระราชาผูเปนปฐมกษัตริยของอินเดียแตชื่อ

ดังเดิมนีหาเปxxxxร กโดยท่วไปไม แมภาษาฮินดและชือฮินดูสถานก็มที ่มาจากชื่อแมนําสินธูนี้เชนxxx

xxxxxx xxxxxxx (2549: 247) ไดกลาวถึงความเปนมาของศาสนาฮินดูวาศาสนาฮินดูมี ที่มาจากศาสนาพราหมณ โดยถือพระพรหมเชนกัน แตมีการแกไขเพิ่มเติมจากของเดิม ซึ่งลักษณะที่ ตางกันก็คือถือวาโลหิตของพระพรหมทําใหxxxxxxxอีกองคหนึ่ง xxxxxxxxxวา พระรุทระ แลว พระรุทระยังแบงภาคหรือท่ีเรียกวาอวตาร ออกเปนเทพอีกสององค คือ พระxxxx และพระนารายณ แลว เทพทงั หลายยังแบงไปอีกมากมาย

นงxxxx xxxxรงค (2545: 259 - 260) กลาวถึงความเปนมาของศาสนาฮินดูวาศาสนา ฮินดูเปนศาสนาที่เกาแกมากที่สุดในโลกศาสนาหนึ่ง มีอายุมากกวา 4,000 ป จากหลักฐานทาง ประวัติศาสตร และxxxxxxxx xxxขุดคนพบอารยธรรมลุมแมน้ําสินธุ (Indus Valley Period) สันนิษฐานไดวา ชาวพื้นเมืองดั้งเดิมท่ีอาศยอยูในชมพูทวีป หรือประเทศอินเดียในสมัยโบราณนั้นได มีความเจริญทางวัฒนธรรมและอารยธรรมสูงแลว และมีการนับถือลัทธิศาสนาอยางเปนระบบ มี การปนรูปเคารพของเทพตางๆ ที่ตนนับถือ การนับถือศาสนาในสมัยนั้นเปนลักษณะxxxxxxxxxx แบบนับถือผีสางเทวดาและxxxxxxxx (Animism)

ตอมาพวกxxxxxxซึ่งเปนเผาท่ีอาศัยxxxทางxxxxxxxxของชมพูทวีปแถบใกลเทือกเขา หิมาลัยซึ่งเปนชนเผาxxxxx มีความxxxxxxสูงในการผลิตxxxxxและรถศึก และมีความชํานาญxxxxxxxxx ในการใชxxxxxบังคับมาและรถศึก เกงกลาในการรบ ชอบทําxxxxxxขยายดินxxx พวกxxxxxxxx เขารุกรานครอบครองดินxxxxxxxxxบูรณลุมแมนํ้าสินธุและxxxx จนไดครอบครองชมพูทวีปไวใน อํานาจเกือบทังหมด พวกxxxxxxเขาxxxxxxและxxxxxxxxxxxในบริเวณแควนปญจาบ และดวยนโยบาย และxxxxxxxxในทางการเมืองการxxxxxx ชาวxxxxxxxxxxxxxxxกลืนชาติและทําใหชาวพ้ืนเมือง เจาของถ่ินเดิมยอมรับดวยวิธีการตางๆ และที่สําคัญประการหน่ึงคือการรวมเอาลัทธิศาสนา ความ เช่ือของพวกพื้นเมือง เขามาไวในศาสนาของพวกตน โดยมีการปรับปรุงใหเขากันได เกิดเปน วิวัฒนาการของศาสนาขึ้น เทพxxxxxxxxตางๆ ของชาวพื้นเมืองเดิมถูกปรับปรุงใหเปนสวนหนึ่งของ ศาสนาเปลี่ยนแปลงช่ือและเรื่องราวใหเปนเทพสูงสุดในศาสนาและอันดับรองลงมาแลวแตความสําคัญ เพ่ือใหมีความนับถือความเช่ือรวมกันในแนวทางเดียวกัน พวกนักบวชชาวxxxxxxxxรวบรวมเรื่องราว และแตงเติมบทxxxxxxxxพระเจา กฎxxxxx แนวทางปฏิบัติ พิธีกรรม ขึ้นเปนคัมภีร เพื่อเปนหลักการ ของศาสนาขึ้น เรียกวา “คัมภีรพระเวท” ซ่ึงมีปรากฏหลักฐานเปนลายลักษณxxxxx หลังจากนั้น ศาสนาพราหมณก็แบงเปนยุคตางๆ ตามวิวัฒนาการของศาสนาตอมา

ศาสนาฮินดูเดิมในสมัยยุคแรกๆ เรียกวา ศาสนาพราหมณ แตตอมาเกิดมีศาสนาพุทธและ

ศาสนาxxxข

และมีผ

ับถือศาสนาทั้งสองมากข้ึน ทําใหศาสนาพราหมณตกตํ่าเสื่อมความxxxxนักบวช

ในศาสนาจึงชวยกันxxxxxxแกไขปรับปรุงเนื้อหาสาระและxxxxxxxxคําสอนใหดีขึ้นและเหมาะสม กับสภาวการณ xxxxxxxxxxxxxศาสนาเดิม เปนศาสนาที่xxxxxxปรับปรุง แตงคัมภีรxxxxxเติมขึ้น ไดแก คมภีร xxxxxษทั และคัมภีรภควทคตา และเพิ่มเติมความเชื่อเรื่องการอวตารของพระเจา คือพระนารายณ โดยถือวาพระพุทธเจาเปนอวตารปางที่ 9 xxxxxเขามา จากการวิวัฒนาการและxxxxxxศาสนาใหดีและ

เหมาะสมย่ิงข้ึนเพ่ือยืนหยัดxxxไดทามกลางศาสนาท่ีเกิดใหมน่ีเองศาสนาพราหมณจึงกลายเปน ศาสนาฮินดูในเวลาตอมา

ศาสนาฮินดู เปนศาสนาxxxxxxxxxx คือ นับถือพระเจาหลายองครวมxxxxxxxxxxผีสาง เทวดาและมีความเชื่อวาxxxxxxxxตางๆ มีจิตวิญญาณท่ีมีพลังอํานาจแฝงเรนอยู จึงยกยองใหเปน เทพเทพีมากมาย

xxxxx xxxxxxxxxx (2545: 312) กลาวถึง ศาสดาของศาสนาฮินดูวา ศาสนาฮินดูไมมี ศาสดาจริงจังเหมือนศาสนาอื่น แตมีหวหนาลัทธิหรือผูแตงตํารา

xxxxx ขําเขียว (2543: 59 - 60) กลาววา ศาสนาฮินดูเปนศาสนาเกาแกมากจึงยากแก การสืบคนหาประวัติผูใหกําเนิดศาสนา ดังน้ันจึงไมมีหลักฐานที่เปนลายลักษณxxxxxอยางแนชัดวา ใครเปนศาสดา นักศาสนาในยุคปจจุบันหลายทาน มีความเห็นวาศาสนาฮินดูมีองคประกอบศาสนา ไมครบถวน จึงxxxxเรียกกันวาลัทธิ “ฮินดู” แตพวกที่เปนฮินดูไดโตแยง โดยยืนยันคํากลาวของ

อาจารย

่ีส่ังสอนกันตอๆมาวา พระศาสดาของศาสนามีxxxหลายองค

xxxxx จันทรแกว และคณะ (2546: 106 - 107) กลาวถึงคัมภีรศาสนาฮินดูวา คมภีรฮินดูแบงออกเปน 2 ประเภท คือ

1. xxxxx xxแก คัมภีรพระเวทท 4 xxxxxเปนสิ่งxxxxxย ินไดxxมาจากพระเป นเจาโดยตรง

ไมมีผูแตง แตเปนการคนพบของพระฤาษีทั้งหลาย เปนของที่มีxxxชั่วxxxxxxx (xxxx) เปนลมหายใจ ของพระเปนเจา เปนxxxxxxxxxxแสดงถึงประสบการณทางวิญญาณของพระฤาษีทั้งหลายในxxxxxxx xxxยาวนาน พระเวทแบงออกเปน 4 คัมภีร คือ

1.1 ฤคเวท เปนคัมภีรเกาแกท่ีสุด เปนบทเพลงสวดหรือมนตรxxxxxxxxออนวอนพระ

เปนเจาและxxxx มีบทเพลงสวด 1,017 บท แสดงใหเห็นxxxxxxยกยองอํานาจxxxxxxxxในการตอสู ระหวางแสงสวางกับความมืด ความรอนกับความหนาว อํานาจxxxxxxxxถูกยกฐานะเปนเทพเจา มี เทพเจาสําคัญ ๆ คือ อัคนี, xxxxx, สูรยะ, xxxx, xxxx, xxxxxx, ปฺฤฤวี, xxxx, รุทระ, ยมะ ฯลฯ บท เพลงสวดจะมีชื่อพระฤษีผูแตงบทสวดนันๆ

1.2 ยชุรเวท เปนคัมภีรคูมือพราหมณในการทําพิธีบูชายัญ จัดตามลําดับเพลงสวดซึ่ง

สวนมากนํามาจากฤคเวท ถือวาเปนคัมภีรท่ีจะตองศึกษาเปนพิเศษ และมีสาขาแตกตางไปเปน จํานวนมาก

1.3 สามเวท เปนบทรอยกรองทั้งหมด มีถึง 1,549 บท แตมีเพียง 78 บทเทาxxxxxxxไม

xxxxxxองxxxxxในฤคเวท คําฉันทเหลานี้ไดคัดเลือกและจัดไวเพื่อสวดในพิธีxxxxxxxหรือถวาย นําโสม คําสวดออนวอนหลายบทมุงเฉพาะโสมเทพ พระอัคนี และพระxxxxx แตบทฉันทเหลานี้ไมสู มีคุณคาทางวรรณกรรมหรือรองรอยทางประวัติศาสตรนัก

1.4 อถรรพเวท เกิดข้ึนหลังคมภีรอื่นๆ ทังหมด หน่ึงในหกเปนรอยแกว สวนคํารอยกรอง บางสวนสืบรองxxxxxในหนังสือเลมที่ 10 ของฤคเวท เปนคัมภีรเวทมนตรคาถาเพื่อส่ิงxxxxxxxxxx และกําจัดสิ่งที่เปนอันตราย

นอกจากนี้ แตละคัมภีร ังกลาวยงแบั งออกเปนสวนใหญๆ อกี 4 สวน คือ สังหิตา

(มนตร), พรมหมณะ, อารัณยกะ และอุปนิษัท

1.4.1 สังหิตา หรือมนตร เปนเพลงสวดxxxxxxxxออนวอนพระเปนเจาและxxxx

1.4.2 พราหมณะ เปนคัมภีรค ูมือในการทําxxxxxxx

1.4.3 อารณยกะ เปนคัมภีรอธิบายxxxxxxในการทําพิธีกรรมและบูชาตาง ๆ โดย ยกนิทานเปรียบเทียบ

1.4.4 xxxxxษท เปนสวนสรปของพระเวทุ (เวทานตะ) เปนคัมภีรวาดวยการค นคิด

ทางxxxxxxและ xxxxxธรรม ซ่ึงเปดเผยใหเห็นความจริงทางนามธรรมอยางลึกซง้ึ คัมภีรพระเวทถือวาเปนการบนทึกเรื่องราวท่ีคนธรรมดามองไมเห็นเพราะเปนการ

เปดเผยของเทพเจาดังกลาวแลวแกนของxxxxxxxxxเปนเรื่องของการทําพิธีกรรมตาง ๆ เพื่อใหเกิด ความxxxxxxxxxxxxในชีวิตนี้คือพูดถึงความตxxxxxทางวัตถุและความสุขที่ผูทําพิธีออนวอนxxxxxxx แตเปxxxxนาสังเกตวาความคิดเรื่องการบูชาบวงสรวงในพระเวทมีลักษณะพิเศษอยูตรงท่ีวาการบวงสรวง หรือxxxxxxxใด ๆ ถากระทําอยางเหมาะสม ถูกตองแลว จะมีอํานาจย่ิงกวาเทพเจาเสียอีก

2. สมฤติ เปนคัมภีรข นั สอง แปลตามศพทวา “สิ่งท่ีจําไวได” จึงเปนสิ่งท่ีจดจํากนมาและ ถายทอดกันสืบตอมา ซึ่งถือวาไดร ับแรงกระตุนจากพระเวทอีกทีหนึ่ง คมภีรเหลานี้คือ

2.1 คัมภีรธรรมศาสตร เปนตํารากฎหมาย เพื่อวางxxxxxxxความประพฤติของประชาชน

และสังคม โดยมีจุดมุงหมายเพื่อความเจริญของสังคมฮินดู ดงนั้น ชื่อของผูใหกําเนิดกฎหมายคือ xxx, ยาชญวลกยะ และปราศระ

2.2 คมภีรอิติหาส คือคมภีรวาดวยวีรกรรมของxxxบุรษ อนไดแก มหากาพยทังสอง คือ

รามายณะ หรือรามเกียรติ์ กับ มหาภารตะ ซึ่งเปนตวอยางแสดงผลของการxxxxxxxxxxxตามแนว คมภีรธรรมศาสตร

2.3 คมภีรxxxxxx xxนเดยวกับคัมภีรอ ิติหาส ท้งสองคัมภีรนีรวมกนมีช่ือวา พระเวท

คัมภีรที่ 5 จุดประสงคของคัมภีรนีก้ ็คือ การสอนศาสนาแกประชาชนโดยเลาเร่ืองเทพนิยาย, นิทาน

และพงศาวดารตาง ๆ คัมภีร ีร้ ูจกกนxxxxส่ ุดในกลุมชาวบานทว่ ไป

2.4 คมภีรอาตมะ เปนคัมภีรสําคญของแตละนิกายวาดวยการบูชาเทพเจา พรอมท

ขอปฏิบัติ แบงออกเปน 3 ประเภทคือ 1) ไวษณวะ-xxxx มีพระxxxxxเปนหล 2) ไศวะ-xxxx มี

พระxxxxเปนหลัก และ 3) ศกตะ-xxxx หรือ ตันตระ มีศักติ หรือxxxx เปนหลัก แมจะแตกตางออกไป ตามแนวนิกายทุกคัมภีรก็มีพระเวทเปนหลักยึดทังนัน้

xxxxx xxxxxxx (2530: 112) กลาวถึงคัมภีรของศาสนาฮินดูวา คัมภีรเกาแกท่ีสุด คือ คัมภีรพระเวท ซึ่งเกิดขึ้นในสภาพของสูตรตางๆ ที่เกี่ยวกับบทบาทของเทพตางๆ ชาวฮินดูเชื่อวา

มีผูผูกขึนโดยการดลใจของพระเจา ใชประโยชนสําหรับสอนใหรูจักเทพแตละองค และยอเกียรติเทพ

เจาในพิธีกรรม คัมภีรท่ีมีxxxxxxxตอชาวบานท ับถือศาสนาฮินดูอยางมาก ก็คือ อาคมะ 3 เลม คือ

xxxxคมะ ไวษณาคมะ และศักติยาคมะ ทําใหชาวบานเนนการนับถือศาสนาฮินดูในปจจุบันเปน 3

xxxx xxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxนารายณ และลัทธิศักติซึ่งมีแนวโนมทางปฏิบ ิลึกลับ

xxxxxx xxxxสันต ณ อยุธยา (2546: 24) กลาววา สัญลักษณทางศาสนาพราหมณ-ฮินดู สําคัญที่สุด คือ ตวxxxxxอานวา โอมฺ มาจาก อุ-อะ-มะ ซึ่งเปนสัญลกษณแทนพระตรีมูรติเทพ

คือ อุ แทนพระxxxx หรือพระอิศวร อะ แทนพระนารายณ หรือพระxxxxx มะ แทนพระ พรหมา หรือพระพรหมธาดา เครื่องหมายสวสดิกะเปนสัญลักษณที่ทุกนิกายและทุกลทธิใช สวนมาก สวัสดิกะ เปนเครื่องหมายของพระพิฆเณศวร หรือพระxxxx หมายถึง เปxxxxxทุกทิศ ทุกทาง ทุก ดาน ทุกมุม ปราศจากอุปสรรคท้ังปวง ในประเทศไทย เทวสถานโบสถพราหมณใชรูป คือ ท้ังตรีศูล และตวxxxxx อ อุ ม เปนสัญลักษณ

xxxxxx สมพงษ (2544: 49) กลาวถึง สัญลักษณของศาสนาฮินดูวา “โอม” จัดเปนคํา ศักดิ์สิทธ์ิสําหรับชาวฮินดูเปนคําระบุรวมถึงเทพเจาxxxxxxxมีตัวตน (personal) และไมมีตัวตน (impersonal) คําวา โอม เปนคําท่ีเปลงออกมาจากการรวมกันของxxxxx 3 ตัว คือ อุ อะ มะ มีคําอธิบายในเชิง xxxxxxวา ในเบื้องตนอันกําหนดเวลาไมได มีแตพรหมันอันเปนภาวะสงบนิ่งยิ่งใหญ (supreme silence) จากพรหมันxxxxxxx xxกําเนิดพลังที่ฉายเปลงออกมาเปนพลังเสียงแรกสุด (Primal sound) นั่นคือคําวา “โอม” อาศัยถอยคํานี้ ไดกอกําเนิดสิ่งสรางสรรคตางๆ อันประกอบดวยธาตุ 5 อยางคือ อากาศธาตุ อาโปธาตุ xxxxxxxx xxxxxxxx และxxxxธาตุ พลังของพรหมxxxxแสดงออกมาโดยผานxxx xxxไดซึมแทรกเขาไปในสรรพส่ิง และเปนตัวการควบคุมสรรพสิ่งไว ดังนั้นจึงมีคําเรียกอีกอยางวา

“ปราณวะ” แปลวาไหลผานปราณ หรือ ชีวิตท มวล

ดวยศาสนาฮินดู เปนศาสนาประเภทเทวนิยม สัญลักษณในศาสนาจึงสื่อถึงเทพเจาตางๆ นอกจากนี้xxxxxxxสรางสัญลักษณและเครื่องหมายไวบนหนาผาก หรือสวนอื่นๆ ของรางxxx นิกาย ไวษณพ ซ่ึงนับถือพระxxxxxหรือพระนารายณ ทําเครื่องหมายxxxxxโอม ไวบนหนาผาก เหนือ ระหวางคิ้ว, นิกายไศวะ xxxxxxxxxพระxxxx ทําเครื่องหมาย 3 เสน ซอนกัน ไวบนหนาผาก เครื่องหมายน้ีทําดวยกระแจะxxxxxบาง ผงหรือขี้เถาวิเศษบาง สีขาวก็มี สีแดงก็มี เรียกวา สีหา สันทน แปลวา ที่น่ังของxxxxคือมหาเทพที่ตนนับถือ

xxxพร xxxxxxxxx (2546: 110) กลาวถึงนิกายศาสนาฮินดูวามี 3 นิกายคือ

1. นิกายไวษณพ (คือผู บพระวิษณ)ุ พระxxxxxในภควัทคีตาไดรับการบูชาในฐานะเปน

อวตารของพระxxxxx ตอมาพระxxxxx พระxxxxx และพระนารายณก็ดี หมายถึงเทพเจาองค

เดียวกันแตพระxxxxxเปxxxxร กกันดีที่สุด รองลงมาไดแกพระรามในคัมภีรรามายณะ (รามเกียรxxx)

ในคัมภีรปุราณะพูดถึงนารายณสิบปางโดยมีพระพุทธเจาเปนอวตารปางที่เกา การยกยองพระxxxxx จากเทพเจาของดราวิเดียนมาเปนพระเจาผูย่ิงใหญเพียงพระองคเดียวซึ่งเปนการแสดงวิวัฒนาการ ในเทพนิยายฮินดูอยางสําคัญทีเดียว

2. นิกายไศวะ ไมสูกวางขวางเหมือนนิกายแรก พระxxxxเปนเทพเจานอกคัมภีรพระเวท แตตอมาเปxxxxยอมรับกนในหมูวรรณะพราหมณ แตถึงอยางนั้น พราหมณผูทําพิธีในวัดxxxxxxxxxจะ มีศักดิ์ศรีตํ่าในสังคม ทั้งผูนับถือสวนใหญไมใชวรรณะพราหมณ xxxxxxเมียร ลัทธิไศวะแพรหลาย มาก มีบทเพลงxxxxxxxxพระมหาเทพxxxxอยางลึกซ้ึง มีนิกายยอยของลัทธิไศวะที่สําคัญคือ xxxไศวะ หรือ ลิงคายัด ซ่ึงแพรหลายในรัฐกรณาภูกะ (xxxxร) ในคริสตxxxxxxxxx 12 แตมีลักษณะแปลกจาก นิกายเดิมดวยเนนxxxxxx คือความเช่ือ แตไมเห็นดวยกบพิธีกรรมของพวกพราหมณ

3. นิกายศักติ ซึ่งเปนการบูชาชายาหรือพระมเหสีของพระเปนเจา เชน กาลี หรือทุรคา เปนตน แตลัทธิบูชาเจาแมน้ีมีความเกี่ยวพันกับลัทธิตันตระ ซ่ึงพัฒนามาแตคริสตxxxxxxxxx 7 จนถึงที่ 15 มีท้ังของฮินดูและxxxx xxจุดมุงหมายเพ่ือxxxxxหรือการเขาเปนอันหนึ่งอันเดียวกับพระ เปนเจา แตในขณะเดียวกันก็เพื่อxxxxxความสําเร็จตาง ๆ ในโลกดวย เชน ความรัก ธุรกิจ รักษาโรค แกแคนศัตรู xxxxในฐานะเปนศักติ (มเหสี) ของพระxxxxถือวาเปนพลังพิเศษในเรื่องการเสพเมถุน และเวทมนตรคาถา

xxx แกวxxxxx (2542: 226 – 231) กลาวถึงเทพเจาในศาสนาฮินดูวา เทพเจาสูงสุดเชื่อ วาเปนปฐมเหตุแหงการเกิดทุกสิ่งทุกอยางในxxxxxxxxxxxเหนือเทพเจาท้ังปวง สภาพสูงสุดทรง สภาพxxxxxxxxxxxxมีเบื้องตน ไมมีท่ีสิ้นสุด xxxxxxเหนือกาลเวลา อวกาศ และเหตุผลสภาพสูงสุด ทรงแสดงxxxxxปรากฏออกมาใหเห็นเปนหลักใหญ 3 ประการดวยกัน คือ เปนพระผูสราง พระ ผูรักษา และพระผูทําลาย สภาพสูงสุดของพระเจาทั้งสามประการแสดงออกมาในรูปของเทพเจา 3 พระองค คือ

1. พระพรหมคือเทพเจาผูสราง มี 4 พักตร แสดงใหเห็นความรอบรูท่ัวทิศ พระองคทรง สรางทุกอยางในxxxxx มีมเหสีนามวา xxxxxxxxซึ่งเปนเทพีเจาแหงศิลปสรางสรรคทั้งมวล ปจจุบัน ชาวฮินดูไมไดเคารพพระพรหมวาเปนเทพเจาองคสําคัญและไมมีโบสถ วิหารสรางใหแกพระพรหม ยกเวxxxxแหงเดียวเทานันคือที่พุษการ (Pushkar) อยางไรก็ดีคร้ังหนึ่งพระพรหมเคยไดรับความxxxx และไดรับการกราบไหวบูชาจากชาวฮินดูมาก แตตอมาชาวฮินดูหันไปเคารพพระxxxxและพระxxxxx มากกวา

2. พระxxxxxหรือพระนารายณ เทพเจาแหงการรักษาไดรับการเคารพอยางกวางขวางใน หมูชาวฮินดูมี 4 กร ทรงxxxxxหลับxxxxxxxxxxบนขดของพญานาคนามวา อนันต พระxxxxxจะทรง ตื่นจากxxxxxเม่ือเทพเจาองคอ่ืนๆ มาออนวอน เพ่ือตxxxxxความชวยเหลือจากพระองคเพ่ือรักษา xxxxxไว เมื่อxxxxxตกxxxในหวงอันตรายของอํานาจแหงความช่ัวราย เชื่อกันวาพระxxxxxแปลง รางในรูปตางๆ ลงมาทําลายลางความช่ัวรายและรักษาดํารงไวxxxxxxxxxxxความดีในโลก พระxxxxx

ลงมาจุติครั้งสําค 10 xxxด้ั วยกนการลงมาจุั ติ 10 ครง้ั ของพระวิษณหรืุ อพระนารายณจึ งมักจะเรียก

กันวา พระนารายณอวตาร 10 ปาง ในการxxxxxxxx 10 ครั้งของพระนารายณxxxxxxแลว 9 ปางและจะลง มาจุติอีก 1 ปาง การลงมาจุติ 10 ครั้งเรียกวา “xxxxxx” (Dasavatara) เมื่อxxxxxxxxxxตองลงมา

ปราบความช่ัวรายตางๆ บนโลกนี้พระองคจะทรงxxxxxxxxบนขดพญานาคนามวาอนันตตลอดไป โดยมีมเหสีนามวาลกษมีนั่งอยูแทบพระบาท

3. พระxxxx เปนเทพเจาแหงการทําลาย เปนเทพเจาxxxxxรับการเคารพพอๆ กับพระxxxxx พระองคทรงสําแดงอิทธิฤทธิออกมามากมายหลายประการ แตกลบชาติมาเกิดนอยมาก พระxxxxเดิน ทองเท่ียวอxxบนสวรรคช่วxxxxxxx โดยไมมีนิเวศนสถานxxxบนสวรรค แตทรงประทับอยูกับครอบครัว ของพระองคที่ภูเขาไกรลาสในเทือกเขาหิมาลัย เปxxxxเชื่อกันวาพระพรหมเปนผูลงโทษพระxxxxใหมี ความเปนxxxเชนนี้

พระxxxxถึงแมปจจุบันจะเปนเทพเจาผูทําลาย แตก็เปนเทพเจาแหงการสืบพันธุดวยพิธีกรรม เกี่ยวกับการแสดงออกทางเพศ บางพิธีมีความเกี่ยวโยงกับการนับถือพระxxxx ดวยเหตุนี้สัญลักษณ ของxxxxxxxxxxถูกสรางขึ้นเปนรูปxxxลึงค และพระxxxxยังเปนเทพเจาแหงนักพรต xxxxxxxxxเปน

พาหนะของพระxxxx ดวยเหตุนี้ชาวฮินดูจึงxxxxxxxxวาเปนสัตวxxxxx ิทธ

พระxxxxมีชายาหน่ึงองค มีxxxx 2 องค ชายาของพระxxxxมีนามตางๆ เชนมีนามวา ภารวดี กาลี เทพี อุมา ฯลฯ เปนตน มเหสีของพระxxxxเปนเทพเจาxxxxxรับเคารพมากที่สุดหมูชาวฮินดู และมี ท่ีบูชาใหกับพระองคเปนพิเศษ xxxxองคหน่ึงของพระxxxxมีนามวาพิฆเณศวร มีเศียรเปนชาง เปน เทพเจาผูทรงขจดอุปสรรคตางๆอีกองคหนึงมีนามวาการติเกยะ(Kartikeya)หรือพระขันธกุมารเปนเทพ

เจาแหงxxxxxx พระการติเกยะเปนxxxxxxxxxชาวฮินดูรู วาสุพราหมันยะ (Subrahmanya)

ักนอย ทางใตของอินเดียเรียกเทพเจาองคนี้

จากขอความดังกลาวขางตนจึงสรุปไดวา ศาสนาฮินดูนั้นมีที่มาของชื่อจากท่ีชุมชนแหลง ดังเดิมในแถบลุมน้ําสินธูซึ่งเปนแหลงอารยธรรมโบราณและเปxxxxรูจักกันอยางกวางขวางของประชาคม โลกในยุคนั้น จึงมีการสัมพันธชื่อศาสนากับชื่อแมน้ําเขาดวยกัน ศาสนาฮินดูมีวิวัฒนาการทาง ประวัติศาสตรอันยาวนานนับต้ังแตxxxxxxxxxxxxเริ่มตั้งxxxxxxxในชมพูทวีป เมื่อพวกพราหมณเขา มามีxxxxxxxทางศาสนาจึงไดชื่อวาศาสนาพราหมณ เมื่อศาสนาพราหมณเส่ือมลง พวกxxxxxxxxx xxxxxxปรับปรุงโดยแตงคัมภีรxxxxxเติม รวมท้ังxxxxxความเชื่อเร่ืxxxxxอวตารของพระเจา และ เปล่ียนชื่อเปนศาสนาฮินดู ศาสนาฮินดูเปนศาสนาที่เกาแกมากกวาศาสนาอ่ืน จึงไมมีหลักฐานที่เปน

ลายลักษณxxxxxปรากฏแนชดวาใครเปนผูกอตังศาสนา ซึ่งผ ี่นับถือศาสนาฮนดิ ูจะเช่ือในคัมภีรและ

เทพเจาตางๆ xxxxxxxxxสืบๆ กันมา ศาสนาฮินดูมีคัมภีรที่สําคัญไดแก คัมภีรพระเวทจุดมุงหมายของ ศาสนาฮินดูนั้นเพ่ือใหบุคคลหลุดพนจากกองกิเลสและกองทุกข รวมเปนอันหนึ่งอันเดียวกับพระ xxxxxxxxศาสนาฮินดู เชื่อในxxxxxxxxxเจาวามนุษย และสรรพสิ่งถูกสรางขึ้นดวยเทพเจามนุษยตอง ปฏิบัติตามxxxxxxxของพระเจา และเชื่อในพระเจาหรือเทพเจา

2. เอกสารท่ีเก่ียวของกับพิธีกรรมและความเชื่อ การศึกษาเอกสารที่เกี่ยวของกบพิธีกรรมและความเชื่อเทศกาลนวxxxxxผ หัวขอตามลําดบดังนี้

2.1 ประวัติความเปนมาของพิธีกรรมนวxxxxx

ิจัยได

ําหนด

นวxxxxx (Nava Ratri) วันขึ้น 1-9 ค่ํา เดือน 11 ในประเทศอินเดียกระทําพิธีบูชา xxxxxxxxxอุมาในภาคอวตารตางๆ วันละ 1 ปาง เรียงตามลําดับคือ มหากาลี, ทุรคา หรือมหิษา- สุรมรรทินี, จามุณฑา, กาลี, xxxxx, รักธาฮันตี, สัคคมพารี, ทุรคา และลัคภรมารี เพื่อxxxxxxxx xxxประหารอสูรที่สําคัญตาง ๆ ระหวางน้ีผูบูชาตองถือพรตรับประทานเฉพาะอาหารมังสวิรัติ บาง ทองที่ถือศีลอด xxxxxx 9 จะมีการxxxxxxxเทวรูปสําคัญออกจากเทวาลัยไปแหแหนใหประชาชนได สกการบูชา คลายกบท่ีปฏิบัติในเมืองไทย

โหรอโยธยา (มปป.: 299 - 300) กลาวถึงพิธีกรรมนวxxxxxวางานประเพณี “นวxxxxx” หรือ “ดู เซรา” นั้นเปนประเพณีที่สืบกันมาเปนเวลานับรอยป อาจจะหายไปบางในชวงสงครามโลกครั้งท่ี 2 มี ความเชื่อวา ชวงเวลาของประเพณี จะเปนชวงที่พระแมและขบวนเทพเสด็จลงxxxxxโลก เพื่อ xxxxxxxxใหกับมนุษยทั้งหลาย โดยเฉพาะวันสุดทาย เรียกกันวา “วันxxxxxทัสมิ” (วันแหงxxx xxx) ซึ่งจะเปนxxxxxxxxxxชยขององคพระแมที่มีตออสูรและหมูมารราย ซึ่งงานดังกลาวแตละทองถ่ิน ก็จะมีตํานานที่แตกตางกันไป

xxxxxxxxxxxxxxx เชื่อวาพระรามไดขอพรจากพระแมทุรคาเพื่อใหปราบทศxxxxได

สําเร็จ หลังจากxxxxxxxxตออสูร พระรามxx xดงานเฉลิมxxxxถวายใหกับเจาแม ทุรคา ประเพณีของ

อินเดียเหนือจึงมีการทําหุนทศxxxx และเหลาอสูรดวย โดยจะทําการxxxหุนในวันสุดทายของ เทศกาลนวxxxxx เพ่ือเปนสัญลักษณแหงความxxxxxไดรบxxxxxxตอความชั่วราย

ในถ่ินกุจรฐั มีความเชื่อคลายกับxxxxxxxxxxxxxxx แตปางพระแมที่บูชาคือ “ปราวตี” สวนกลลัตตานับถือในปาง “มหากาลี” สวนเมืองไทยถือกันวาเปนxxxxxxของพระแมมหากาลี แต เรียกกันวา “พระแมxxxxxxอุมาxxxx”

ท่ีกรุงเทพฯ วัดในศาสนาฮินดู ไมวาวัดเทพxxxxxxx สมาคมฮินดูสมาช ซึ่งเปนสาย อินเดียเหนือ นิกายไวษณพนิกายถือพระนารายณเปนประธาน หรือวัดxxxxxxxxxอุมาxxxx (วัดแขก สีลม) ซึ่งเปนสายอินเดียใตนิกายxxxxx xxxxxxพระแมอุมาxxxxเปนประธานจะประกอบพิธีเน่ืองใน เทศกาลนวxxxxx (วันข้นึ 1-9 ค่ํา เดอน 11) ในวันดังกลาว เหมือนกนหมด พระนารายณมาเกี่ยวของ กับวันสําคัญของพระแมxxxxxxอุมาxxxxตรงที่วา เมื่อพระรามซึ่งเปนนารายณอวตารกอนกรีธาทัพ

รบกับอสูรทศxxxxน

ไดต

แทนบูชาขอพรจาก “เจาแมทุรคา” (ปางหน่ึงของพระอุมา) เพราะฉะนั้น

สายอินเดียเหนือจึงxxxxxถึงมหากาพยรามายณะพรอมกนไป

เจริญ xxxxxxxxxx (2541: 64) กลาวถึงพิธีดูเซรา หรือ นวxxxxxวามีมาแตโบราณ เปนลัทธิเรียกวาตันตระ แตโหดเหี้ยมทารุณมากเกินไป เพราะในสมัยกอนการบูชาเจาแมฯ จะตอง นําแพะมาบั่นคอบูชาดวยมีความเชื่อวาเจาแมฯทรงโปรดมาก ภายหลังเมื่ออินเดียเปนเมืองขึ้นของ

องxxxแลวองxxxxxxไมอนุญาตใหมีพิธีนี้อ

เพราะเปนการทารุณสัตว

ําหรับพิธีที่ทํากันในประเทศ

สยาม ใชฟ กเปนสัญลักษณแทนหวแพะเน่ืองจากงานแหxxxxxxxxxอุมาxxxx เปนงานเฉลิมxxxxของ ชนเผาทามิลxxxx xxxจัดขึ้นเพ่ือรําลึกถึงวันแหงxxxxxxขององคเจาแมที่มีตออสูรราย ซึ่งในแตละ ทองถิ่นของอินเดียก็มีการนับถือxxxxxxxxxอุมาxxxxในปางหรือภาคท่ีแตกตางกันออกไป

ศิลปากร, กรม (2519: 45) กลาววา ทสระ ตกในวนข 10 ค่ําเดือนอศวิน หรืออาสวยุช

(เดือน11) เปนนักขตฤกษ เปxxxxxxxxxถึงพระนารายณครั้งอวตารลงมาxxxxxxxxxวา ทุรคา ไดฆ า ยักษที่มีศีรษะเปนกระบือมีนามวา มเหษาสุร ใหสินชีวิตในxxxxxx อีกประการหนี่ง ในวนนี้เหมือนกัน เปนวนท่ีพระรามยกxxxxxxxxทัพไปตอรบดวยราวณะหรือxxxxxxxx คือทศกณฐ เพราะเหตุฉะนีชน

ชาวมรฐะทงั หลายถือเอาวาxxxxxเปนxxxxxสําหรบจะเดินทางไกลไปในที่ใดที่หนึ่งและเปนวนฤกษด

สําหรับที่จะสงเด็กไปเขาโรงเรียน ชนทั้งหลายมกเอากิ่งไมอยางหน่ึงไปบูชาที่เทวสถาน กอนแตนี้ขึ้น

ไป 9 ว คือตั้งแตวนขึ้นคาหนึ่ํ่ ง เดอนื 11 มาจนถึง 9 คํ่า นี้เรยกวาี นวราตระ พวกพราหมณไดสวด

มนต

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxวา ทุรxx

xxxx xxxxxxx (2532: 178) กลาวถึงพิธีนวxxxxxวา พิธีนวxxxxx (เดือน 11) บูชา

พระแมทุรคาxxxx หรือxxxxxxxxxอุมาxxxx ตรงกับข้ึน 1 ค่ํา ถึง 9 ค่ํา เดือน 11 รวม 9 วัน 9 คืน พิธี xxxxxxxxxxxxทัศมิหรือดูเซราตรงกับวันขึ้น 10 ค่ํา เดือน 11 จากงานนวxxxxx พิธีดูเซราเปนพิธี เกาแกxxxxxxxxxมาแตโบราณสมัยพระเวท (ยุคพราหมณ) xxxxxxxxxูเมืองไทยโดยชาวอินเดียโบราณ ไดนํามาเผยแพร ตามคัมภีรปุราณ กลาววา งานดูเซรา เปนเทศกาลxxxxxxxxxxความดีชนะความชั่ว ตามเร่ืองในรามายณะที่ความช่ัวพายแพตอความดีดวยพระxxxxxของเจาแมวิxxxxxxx งานนี้ชาวเมือง จึงxxxxอยางxxxxxxxxx ดวยการประดับxxxxxxโคมไฟ มีการแสดงนาฏลีลา การประกอบพิธีกรรม การบูชาเพลิง และมีการอานคัมภีรพระเวท ประชาชนจะถือศีลกินเจ บําเพ็ญxxxx บนบานขอโชค ลาภ เพราะถือวาเปนชวงที่xxxxxxxxxอุมาxxxx และเทพตาง ๆ เสด็จมารับการคารวะบูชาจาก บรรดาศิษยทั่วทุกทิศ วันxxxxxทศมิ เจาแมจะมาในรางของคนทรง และแสดงนาฏลีลา นําหนาขบวน แหไปxxxxxxxxแกบรรดาศิษยตามxxxxxxxx พิธีนี้กลายเปนงานประเพณีประจําปของวัดxxxxxx

xxxอุมาxxxxxxxปฏิบ ิสืบทอดกันมาจนถึงทุกวันน

xxxxxx คําปงสุ (2547: 103) กลาววา เทศกาลดูเซราจดขึ้นเพื่อรําลึกถึงxxxxxxxxxองค ทุรคาxxxxเหนือมหิษาสุระ และxxxxxxxxxพระรามมีเหนือทาวราวณะ (ทศxxxx) ผูลักพามเหสีของ พระองคไปไวยังกรุงลงกา การบูชาองคxxxxมีความสําคัญเพราะการที่พระนางปราบอสูรซึ่งเทพเจา ทั้งหลายไมอาจxxxxxxลงได ยอมหมายความวาเทพสตรีมีความxxxxxxยิ่งกวาเทพบุรุษ นวxxxxx เปนเทศกาลxxxxxxxxxx9xxxxxxx ผูคนจะบูชาองคxxxxในฐานะพระโลกมาตา ชาวฮินดูจะตั้งรูปเคารพ ขององคxxxxเอาไวในบานเรือน กระทําสักการบูชาทุกวัน และยก กถา (เรื่องราว) มากลาวเลาใหกัน ฟงในรัฐคุชราต พวกผูหญิงจะออกมาเตนระบํา ครรพะ ปรบมือ เคาะไมใหจังหวะไปรอบ ๆ ตะเกียง ดินxxx ในเบงกอล เทศกาลกาลีบูชากับทุรคาบูชาถือเปนเทศกาลสําคัญ มีการประกอบพิธีxxxxxx เทวาลัยมหากาลีในกัลกัตตาและเทวาลัยอื่นๆ อีกหลายแหง มีคนมารวมงานxxxxxxxxแนนในงานทุร คาบูชาจะมีการสวดxxxxxxxxพระxxxxและมีกิจกรรมทางวัฒนธรรมอีกหลายอยาง ครั้นถึงxxxxxxสิบ

ผูคนจะนํากระบือซึ่งxxxxxxวาเปนมหิษาสุระมาฆาบูชาพระxxxx แลวแหเทวรูปพระxxxxไปลอยนํ้า การ

บูชาพระทุรคามีความหมายทางสังคมดวยคือทําใหผูคนเกิดกําลังใจในการตอส ับอปสรรคและความุ

ยากลําบาก เพราะทรงเปนxxxxแหงxxxxxx xxxไดรับการนับถือบูชาจากxxxxxxxxxกษัตริยมาก เปนพิเศษ ในสมัยโบราณมีธรรมเนียมวาหลังจบพิธีในxxxxxxสิบแลว กองทัพจะเริ่มทําxxxxxxซึ่งใน ปจจุบัน ใชขบวนแหเทศกาลดูเซราของรัฐxxxxรกับชัยปุระเปนสัญลักษณแทน มหาราชาในอดีตจะ ประทับxxxบนหลังชาง เขารวมขบวนเขตใจกลางเมืองออกไปจนถึงนอกประตูเมืองพอดี เสียงเปา แตรและเสียงรัวกลองดังกระหึ่ม ชางจะไดรับการตกแตงอยางสวยงาม ทหารxxxxxxxxxดวยชุดพระ ราชพิธี พวกเจาขุนมูลนายก็แตงxxxตามแบบโบราณราชประเพณีมาเขารวมขบวน พรอมกันนั้นมี การเตรียมการแสดงรามลีลาในตอนค่ําเพ่ือรําลึกถึงxxxxxxของพระรามในการรบกับทาวราวณะนาน สิบวัน เปนสัญลักษณแทนคติวาธรรมยอมชนะอธรรมก็แลวเสร็จลง การแสดงน้ีจะมีติดตอกันตลอด เกาวัน คร้ังถึงxxxxxxสิบจะมีการนําหุนทาวราวณะกับxxxxและxxxxxมาxxx แลวจุดประทัดกันอยาง xxxxxxxxx แสดงใหxxxxxxxวาความxxxxรับการสถาปนาขึนอีกครั้งหนึ่งแลว

จากเอกสารที่เกี่ยวของกับพิธีกรรมเทศกาลนวxxxxxสรุปไดวาเทศกาลนวxxxxxเปน เทศกาลเฉลิมxxxxxxxxxxxxxxxxอุมาxxxxxxxxxxxxตออสูรและชวงเวลานีเชื่อวาเปนชวงเวลาที่xxxxxx xxxอุมาxxxxและบรรดาเทพเจาตางๆจะเสด็จxxxxxโลกมนุษยเพ่ืxxxxxxxxxดังนนั ในxxxxxxจะมี ศาสนิกมากราบไหวขอxxxxxแมxxxxxxอุมาxxxxและเทพที่เกี่ยวของ

2.2 ความหมายของพิธีกรรมและความเช่ือ

2.2.1 ในสวนของ “พิธีกรรม” ไดม ีผูใหความหมายไวหลายลักษณะเชนกนดังน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 ไดอธิบายคําวา พิธี ไว า “น. งาน

ที่จัดขึ้นตามลัทธิหรือความเชื่อถือตามขนบธรรมเนียมประเพณีเพ่ือความขลังหรือความเปนสิริxxxx และอธิบายคําวา พิธีกรรม ไววา “น. การบูชา, แบบอยางหรือแบบแผนตางๆ ที่ปฏิบัติในทาง ศาสนา”

กิ่งแกว xxxxxxx (2525: 5 - 6) กลาววา พิธีกรรม หมายถึงวิธีการหนึ่งที่จะ นําไปสูเปาหมายใหไดมาซึ่งสิ่งที่ตxxxxx เปนการกระทําที่มีแบบแผนมีขั้นตอน โดยมุงใหxxxxx

วตถุประสงคของผูจัดพิธีกรรม และมีคุณสมบัติท ําคัญคือ เปนเร่ืองจิตใจและการใชสัญลักษณ

xxxxx xxxxxxxxxxx (2532: 1) กลาววา พิธีกรรม หมายxxxxxxกระทําที่คนเรา สมมติข้ึนเปนขั้นตอน xxxxxxxxxวิธี เพื่อใหเปนสื่อหรือxxxxxxxxจะนํามาซึ่งความสําเร็จในสิ่งที่คาดxxxx ไว ทําใหเกิดความสบายใจและมีกําลงท่ีจะดําเนินชีวิตตอไป

xxxxxx ดิคคินสัน (2521: 137 - 183) กลาววา พิธีกรรม หมายxxx xxxถายทอด ความรูและประสบการณ ของคนรุนกอนใหแกเพื่อนมนุษยและคนรุนตอมาทั้งนี้โดยมีวัตถุประสงค เพื่อความxxxรอดของเผาพันธุและการรวมกลุมรวมจิตใจอันเปนความสําคัญยิ่งของมนุษย

วดีพร จิตตxxxxx (2549: 5) กลาววา พิธีกรรม หมายxxx xxxปฏิบัติตาม ความเชื่ออยางมีขั้นตอนและxxxxxxxxxวิธี โดยมุงใหxxxxxวัตถุประสงคนํามาซึ่งความสําเร็จในสิ่งที่ ตองการและเพื่อใหเกิดความxxxxxx

xxปราชญ อัมมะพันธุ (2536: 20) กลาววา พิธีกรรม หมายxxx xxxกระทําอยาง ใดอยางหนึ่งตามคาxxxx ทัศนคติ ความคิด และความเชื่อ โดยเขาใจวาการกระทําอยางนั้นยอมมี ผลตอบxxxx ทําใหคนไดรับประโยชนตามที่คาดxxxxเอาไว ทําแลวมีผลทําใหxxxxxxxxxxxx เปนสุข ท่ีเรียกวา ไดบุญไดก ุศล ในการทําบุญตักบาตรแดพระภิกษุสงฆ ขณะตักบาตรในใจของคนสวนมาก มักอธิษฐานตางๆ นานา เชน เกิดชาติหนาขอจงอยาไดxxxxxx อยารูยากรูจน ขอใหxxxxxxเงินทอง ขอใหผิวขาวเหมือนขาวที่ตักบาตร ฯลฯ ความจริงจะเปนฉันใดยอมไมxxxxxxพิสูจนกันได แตผูตัก บาตรมักเชื่อวา ถาเกิดชาติหนาจริงตนยอมไดxxxxxตามที่จิตอธิษฐานไวอยางแนนอนหลังจาก ตัก บาตรแลวจึงทําใหจิตใจสบาย และเปนสุข xxxxxxxxxxxเปนส่ิงที่เราxxxxxxขึ้นเพื่อใหเกิดความสบายใจ แกตัวเราเอง

กลาวโดยสรุป พิธีกรรม หมายxxx xxxปฏิบัติตามความเชื่อโดยมุงใหxxxxx วัตถุประสงคตามความตxxxxx และเพื่อใหxxxxxxxxxxxทางใจxxxxxปฏิบัติตามความเช่ือ

2.2.2 ในสวนของ “ความเชื่อ” ไดมีผูใหความหมายไวหลายลักษณะเชนกัน ดังนี้

ก่ิงแกว xxxxxxx (2525: 91) กลาววา ความเชื่อหมายถึง เห็นจริงดวย เห็นจริง ตามจะเห็นเชนนันดวยความรูสึก หรือการไตรตรองดวยเหตุผลตามมา

xxxx xxxxxxx (2528: 350) กลาววา ความเชื่อ หมายxxx xxxยอมรับอันเกิดxxx xxxxxสํานึกของมนุษยตอพลงอํานาจเหนือxxxxxxxxท่ีเปนผลดีหรือผลรายตอมนุษยหรือสังคม แมวา พลังอํานาจเหนือxxxxxxxxเหลาน้ีไมxxxxxxจะพิสูจนไดวาเปนความจริง แตมนุษยในสังคมหน่ึง ยอมรับและใหความเคารพยําเกรง

xxxxx xxxxxxxx (0018: 54 - 72) กลาววา ความเช่ือ หมายถึงส่ิงท่ีมนุษย อยๆ

เรียนรูและทําความเขาใจโลกมาจํานวนหลายพันป และเชื่อวามีอํานาจลึกลับที่จะทําใหมนุษยไดxxx xxดีหรือผลราย เมื่อมนุษยกลัวอํานาจของสิ่งลึกลับน้ันก็จะกระทําสิ่งตางๆ เพื่อมิใหถูกลงโทษและ

เพ่ือให ํานาจลึกลับนนั พึงxxxx ตอมาจึงไดมพธิี ีตางๆ เพอบ่ื ูชาเซนสรวงพระผ ูเปนเจา เพราะเชื่อวา

ส่ิงxxxxxxxxxxxเกิดขึ้นตองมีผูบันดาลใหเปน มนุษยจึงตังเทพเจาประจําสิ่งนั้นๆ ขึ้น

xxxxx xxxxxxxx (2535: 185) ศึกษาวิเคราะหความเช่ือของคนไทยในอดีตสรุปได วา ความเชื่อ หมายถึง สภาพท่ีบุคคลใหความมั่นใจ เห็นคลอยตามและพรอมท่ีจะปฏิบัติตามสิ่งใด สิ่งหนึ่งและนําไปถายทอดใหบุคคลอื่นไดทราบเพ่ือตxxxxxใหเกิดความมั่นใจ เห็นคลอยตามและ ปฏิบัติตามดวย โดยไมคํานึงถึงวาความเช่ือนั้นๆ จะมีเหตุผลที่xxxxxxพิสูจนไดหรือไมก็ตามและชี้ ใหเห็นความเช่ือของคนxxxxxเหตุมาจากความไมรู เพราะความไมรูทําใหเกิดความกลัว เมื่อมีความ กลัวแลวจึงคิดสราง ความเช่ือขึนมาเพื่อใหเปนที่พึ่งทางใจ

กลาวโดยสรุป ความเช่ือคือ การยอมรับสิ่งใดสิ่งหนึ่งวาเปนจริงโดยมีความศรทธา อาจจะมีเหตุผลหรือไมก็ได

2.3 ลกษณะสําคญของพิธีกรรม

xxxxx xxxxxxxxxxx (2532: 2) กลาวถึงลกษณะสําคญของพิธีกรรมวา

1. เปนส่ือสัญลักษณแสดงถึงความเปนจริง เชน การกราบไหว การคํานับ เปน สัญลักษณที่แสดงถึงความรูสึกของผูกระทําวา มีความเคารพนับถือ นอบนอม ยําเกรง เปนตน ตอ ส่ิงหรือบุคคลนั้น การกระทําสัญลักษณเปนการกระทําที่ประหยัด ไมตองอธิบายมาก คนอ่ืxxxxคุนเคย

และเขาใจสัญลักษณน เม่ือไดรู ไดเหน็ ไดย ิน ไดฟ งก็เขาใจทันที ดังน้ันพิธีกรรมจงเปึ นเคร่ืองหมาย

ของกลุมชนหนึ่งๆ ซึ่งมีสัญลักษณรวมกัน การใชสัญลักษณนับวามีประสิทธิภาพสูง เปนการชวยแผ ขยายพฤติกรรมทางจิต คือ ชวยใหเกิดxxxxxx ความคิดxxxxxx จินตนาการ และเกิดเปาหมายที่ xxxxxx xxxxxx สัญลักษณจะชวยใหเกิดxxxxxxลานีไดงายกวาการผลักดันทางอื่น เชน การพูด อธิบายให ฟง แตสัญลักษณเปนตัวจุดระเบิดเร่ิมตนเทานั้น สวนการขยายจินตนาการ และxxxxxxเปนหนาที่ ของผูเห็นสัญลักษณเอง

2. เนนเรื่องจิตใจเปนสําคัญ คือ จุดมุงหมายใหญ ทําเพ่ือใหเกิดความสบายใจ เกิด กําลังใจ สาเหตุที่ทําเพราะเกิดความเช่ือในอํานาจสิ่งเหนือxxxxxxxxที่ใจเทานั้นสัมผัสได แตตา หู จมูก ลิ้น xxx สัมผัสไมได ส่ิงนั้นไดแก ผีสาง เทวดา อํานาจจิต เปนตน การประกอบพิธีกรรมนั้นมี ความxxxxวา xxxxxxลานั้นจะทําใหxxxxxx xxน อยากจะใหขาวนาไดผลxx xxxxxxวา พระแมโพสพจะ ชวยดลบันดาลใหผลเปนอยางที่คาดxxxxไวหรือเวลาปวยไขก็มีความเช่ือวาเปนเพราะอํานาจของผี สาง เทวดา ก็มีความxxxxวา อํานาจของพุทธมนตซึ่งเหนือกวาผี เทวดา จะชวยใหปลอดภัยจาก ความกลัวอํานาจมืดเหลานั้นได

xxxx วงเวียน (2533: 190 - 191) เขียนบทความเร่ืองบทวิเคราะหวัฒนธรรมที่เกี่ยวกับ ความเช่ือชาวสวยในวัฒนธรรมลุมแมน้ํามูล : กรณีเขมร ลาว สวยสุxxxxxเกี่ยวกับพิธีกรรมและความ เช่ือของชาวสวยวา การประกอบพิธีกรรมเปนการถายทอดความรูสึกและประสบการณของคนรุน กอนใหแกเพื่อนมนุษย และคนรุนตอมา ทั้งนี้เน่ืองดวยมนุษยมีภาษาใชจํากัด จึงตองใชกิริยาอาการ อื่นแสดงออกเพ่ือถายทอดความรูใหแกกัน ตอมาxxxxxความซับซอน พิสดารจนกระทั่งกําหนด รูปแบบ ท่ีแนนอน เปนพิธีกรรมในที่สุด ความนึกคิดจินตนาการของมนุษยกอใหเกิดความเชื่อ และความเชื่อ ผลักดัน ใหมนุษยปะกอบพิธีกรรมอันละเอียดซับซอนย่ิงขึ้น และพฤติกรรมของมนุษยมีการยืดหยุน ได ดังนั้นพิธีกรรมของมนุษยจึงมีรูปแบบตางๆ กัน xxxxxแตความเหมาะสมแกxxxxxxxxxxและ เหตุการณ การที่มนุษยสรางพิธีกรรมขึ้นนั้น นับเปนวิธีการบันทึกผลสําเร็จแหงการเรียนรูท่ีทรง ประสิทธิภาพที่สุด จนปรากฏxxxในลักษณะของสัญลักษณ เม่ือเรานําพิธีกรรมมนุษยมาวิเคราะหจะ เห็นสัญลักษณแหงรหัสบงบอกความรู อันจําเปนตอความxxxรอด

กลาวโดยสรุปพิธีกรรมเปนสื่อสัญลกษณ ่ีแสดงออกถึงความเปนจริงเปนเคร่ืองหมาย

ของชนกลุมหนึ่ง เพราะมีสัญลักษณทางพิธีกรรมรวมกัน และพิธีกรรมจะเนนดานจิตใจเปนสําคัญ

คือมีจุดมุงหมายเพ่ืxxx xตใจของผูที่เขารวมพิธีกรรม xxxกิ ําลังใจ หายหวาดกลัว

2.4 พิธีกรรมในศาสนาฮินดู

xxxxxx xxวาโย (ม.ป.ป.: 104 - 106) กลาววา พิธีกรรมในศาสนาฮินดู สรุปแลวมีxxx 4

หมวด ดงน

1. กฎปฏิบต

ิเก่ียวกับวรรณะ มีกฎใหปฏ

ัติอยางเครงครัด ดงน

1.1 การแตงงาน จะxxxxxxxxxxxxได แตชายที่เปนพราหมณแตงงานกับหญิงวรรณะ อื่นได สวนหญิงเปนพราหมณหามแตงงานกับคนวรรณะอ่ืน

1.2 อาหารการกิน คนxxxxxxxตํ่า ปรุงอาหารใหคนวรรณะสูงกินไมได

1.3 อาชีพ คนเปนวรรณะใดตองประกอบอาชีพตามที่กําหนดไวสําหรับวรรณะน้ันเทานั้น

1.4 ท่ีอยูอาศัย กฎสําหรับเรื่องท่ีอยูอาศัย เดิมมีอยูแตปจจุบันไดยกเลิกไปแลว

2. พิธีสัมสการ ชาวฮินดูตองทําพิธีกรรมประจําบาxxxxขาดไมได การทําพิธีตองให พราหมณนักบวช เปนผูทํา มี 12 ประการ ดังตอไปนี้

2.1 ครรภาธาร พิธีตงั ครรภ ถดจากวิวาห

2.2 ปุงสวัน พิธีที่กระทําเพ่ือใหทารกในครรภเปนเพศชาย

2.3 สีมนโตนนยัน พิธีตดผมหญิงมีครรภ (เมื่อต้งครรภได 4, 6 หรือ 8 เดือน)

2.4 ชาตกรรมพิธีคลอดบุตร

2.5 นามกรรม พิธีตั้งชื่อเด็กหลงคลอดแลว 12 หรือ 14 วนั

2.6 xxxxxxx พิธีนําเด็กไปดูแสงอาทิตยยามร xxxx เมxxxxอาย็ื่ ุได 4 เดอนื

2.7 อันนปราศัน พิธีปxxxxxเด็ก หลังคลอดเดือนท่ี 5 หรือ 6

2.8 xxฑกรรม พิธีโกนผมไวจุก หลังเกิดปที่ 3

2.9 เกศนตกรรม พิธีตัดผม วรรณะกษตริยทําเม อายุ 16 ป และวรรณะแพศยท ําเม่ืออายุ 24 ป

อายุ 22 ป วรรณะพราหมณทําเมื่อ

2.10 อุปานยัน พิธีเริ่มการศึกษาเพื่อเปนพราหมณดวยการคลองสายxxxxนที่เรียกวา ยัชโญปวีต ถาเปนพราหมณท ําเมื่ออายุ 5 ขวบ กษัตริย 6 ขวบ แพศย 8 ขวบ แตวรรณะศูทรหาม เขาพิธีนี้

2.11 สมาวรรตน พิธีกลบบานเมื่อเสร็จการศึกษาจากครู

2.12 วิวาหกรรม พิธีแตงงาน

3. พิธีxxxxx พิธีทําxxxxxxxxใหมารดา บิดาหรือxxxxxxxxxxxxลวงลับไปแลว จัดในเดือน 10 ตังแตวันแรม 1 ค่ํา ถึงวนแรม 15 ค่ํา การทําxxxxxxxxนัน้ เรียกอีกอยางหนึ่งวาทําบิณฑะ โดยมีความ เชื่อและวิธีปฏิบัติ ดังนี้

3.1 เช่ือวาคนท่ีตายไปแลววิญญาณไมมีรางอยูอาศัย เรรอนเปนเปรต ตองสังเวยดวย ขาวบิณฑ แลววิญญาณจึงจะไปสูสุคติ วิญญาณxxxxxรับการสังเวยจากบุตรชายxxxxxxชวยใหพน จากนรกขุมที่ชื่อวา “ปุตตะ” ได

3.2 ระยะเวลาทําพิธี ทํากอนวันxxxศพ 1 วัน และหลังวันตาย 10 วัน สําหรับพิธีทําใน xxxxxx 11 หลังวันตายนี่ถือเปนพิธีใหญ ญาติพี่นองท้ังฝายบิดามารดาสืบขึ้นไป 3 ชั่วคนตองมารวม พิธีทั้งหมด หลงจากนันการทําพิธีนี้จะเลือนไปทําเดือนละxxxxจนครบ 1 ป จึงเปลี่ยนไปทําปละครงั้

4. พิธีบูชาเทพเจา การทําพิธีนี้ตางกันไปตามวรรณะ ถาวรรณะสูงพออาจจะกําหนดลงได พิธีบูชาเทพเจาที่ควรทราบคือท่ีคนวรรณะสูงปฏิบัติกัน ดังน้ี

4.1 สวดมนตxxxxxประจําทุกเชา

4.2 พิธีบูชาในเทศกาลสําคัญ เชน xxxxxxxxx (พิธีลอยบาป) ในxxxxxxxเดือน 3 พิธี ไวศาชี (วันปใหม)

4.3 การไปนมสการบําเพ็ญxxxx x เทวสถาน ซึ่งมีทังท่ปฏิบต เพ่ือแสดงความเคารพเทพเจาที่ตนนับถือ

ิประจําและเปนครังคราว

จากขอความดังกลาวขางตนสรุปไดวาพิธีกรรมในศาสนาฮินดู แบงออกเปน 4 หมวดดังน

1. กฎปฏิบัติเกี่ยวกับวรรณะ 2. พิธีสมสการ 3. พิธีศราทร 4. พิธีบูชาเทพเจา

2.5 บทบาทของพิธีกรรมตอสงคม

xxxxxx มัลลิกะมาส เเละคณะ (2528: 760) กลาววา ประเพณีและพิธีกรรมเปนxxxxxx ของสังคมที่มีความสัมพันธกับชีวิตและสังคมมาโดยตลอด ประเพณีและxxxxxxxxxxxมีบทบาทตอ มนุษยหลายประการ ดังนี้

1. เปนเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจ คนเราไมวาจะอยูในยุคในสมัยใดเม่ือประสบกับปญหา อุปสรรคตางๆ ก็มักเกิดภาวะความเครียดและความกังวลใจ สภาวะจิตใจxxxxxมั่นคงเชนนี้โดยมาก จะมีผลตอภาวะรางxxx เปนเครื่องxxxxxxxสุขภาพxxxxxxทําใหเกิดความเจ็บปวยทางxxxหรือทาง จิตxxxxxxxx หากมีการทําพิธีกรรมบางอยางแลวก็xxxxxxใชพิธีเปนสื่อเปนxxxxxxxแกไขเรื่องราย ใหxxxxxxxxเปนxxxx อันจะทําใหจิตใจสบายขึนไดผอนคลายและxxxxxxxxxxxxxยิ่งขึ้น

2. เปนสิ่งควบคุมความประพฤติปฏิบัติของคนในสังคม การอยูรวมกันในสังคมไดอยาง เรียบรอยและเปนxxxxมีxxxxxxxxxxน้ัน หมายความวา สังคมนั้นๆ มีขอตกลงหรือxxxxxxxแบบแผน ของสังคมประการหนึ่งก็คือ ประเพณีและพิธีกรรม ซ่ึงประเพณีและพิธีกรรมจะเปนตัวกําหนดวาสิ่ง ใดผิดสิ่งใดถูก และอยางไรจึงควรประพฤติหรือไมควรประพฤติ ดังนั้นในสังคมจึงมีแบบแผนการ

ประพฤติปฏิบัติท่ีเปนไปตามที่สังคมกําหนดและxxxx xxมีใครประพฤติผิดหรือปฏิบัติออกนอกxxนอก

ทางจนทําใหสังคมเกิดความปนปวน วุนวายอนเปนเหตุxx xงคมไมเปนปกแผนม่ันคง

3. เปนเครื่องผูกพันความเปนพวกเดียวกัน ควรประพฤติปฏิบัติหรือกระทํากิจกรรม ใดๆ รวมกันเปนแบบแผนแนวเดียวกันน้ัน ยอมเปนสิ่งผูกพันใหคนในกลุมหรือสังคมมีความรูสึก

ใกลชิดกัน และxx xกวาเปนพวกพองเดยวกนัี ดังเชนชาวเหนือxxxxxxนักอาศัยอยูในกรุงเทพมหานคร

เม่ือถึงเทศกาลออกพรรษาก็จะรวมกนมาจัดประเพณีตานกวยสลาก ณ วดเบญจมบพิตรฯ เปนตน

4. เปนเครื่องมือผสมผสานความเชื่อตางๆ เขาดวยกัน จากประวัติความเปนมาของ ชาติไทยนนั้ เปxxxxยอมรับกนทั่วไปวาชนชาตไทยมีวัฒนธรรมที่วิวัฒนาการตอเน่ืองกันมาโดยตลอด ในแงของความเชื่อก็เชนกัน ตั้งแตดั้งเดิมคนไทยมีความเช่ือผีสางและวิญญาณสิ่งตางๆ เมื่อลัทธิ พราหมณแพรขยายเขามา คนไทยก็รับวัฒนธรรมตลอดจนความเชื่อเกี่ยวกับเทพเจาตางๆ ดวย เชนกัน และเมื่อศาสนาพุทธมีอิทธพลตอวัฒนธรรมของชนชาติไทย คนไทยก็ยอมรับและนับถือ ศาสนาพุทธเปนศาสนาประจําชาติไทย

5. เปนสัญลักษณช้ีนําใหเขาใจสาระสําคัญของชีวิต ประเพณีและพิธีกรรมแตละอยาง

ยอมมีแนวคิดที่แฝงอยูในพิธีการ หรือในแบบแผนการปฏิบ ิ ข ตอนตางๆในประเพณีและพธิ ีกรรม

จึงเปนสัญลักษณของแนวคิด และมีบทบาทช้ีนําใหเราเขาใจสาระสําคัญของชีวิตอยางลึกซึ้ง โดยเฉพาะ อยางยิ่งประเพณีและพิธีกรรมสวนบุคคลจะแฝงแนวคิดที่เปนสัญลักษณเกี่ยวกับสถานภาพของ บุคคลในแตละชวงไวอยางนาสนใจ เชนพิธีทําขวัญเดือน เปนสัญญลักษณแสดงวาเด็กซึ่งมีอายุครบ 1 เดือนแลว จัดวาพนเขตอันตรายอยางแนนอนจึงทําขวัญและต้ังชื่อเด็ก นอกจากนี้ยังเปน สัญลักษณของการบอกกลาววงศาคณาญาติดวยวา มีสมาชิกใหมเพิ่มขึนในครอบครัว

2.6 สาเหตุของความเชื่อ

สมปราชญ อัมมะพันธุ (2536: 7) กลาววา ความเชื่อเกิดจากสิ่งท่ีมีอํานาจเหนือ มนุษย เชน อํานาจของดินฟาอากาศ และเหตุการณท่ีเกิดขึ้นโดยไมทราบสาเหตุ มนุษยยอมเกลียด ทุกขและรักสุขเปนธรรมดา ฉะน้ัน เมื่อมีภัยพิบัติเกิดขึ้น ก็วิงวอนขอความชวยเหลือตอสิ่งที่ตนเชื่อ วาจะชวยได... ลัทธิความเช่ือแตเดิมนันยึดถอธรรมชาติ อนมีพระอาทิตย พระจันทร ดาว น้ํา ลม ไฟ เปนสรณะ ตอมาเมื่อมีศาสนาเกิดข้ึน ก็มุงยึดถือเหลาเทพเจา ภูตผีปศาจซึ่งคิดวามีตัวตนเปนสรณะ และเชื่อวาสิ่งท่ีนับถือนั้นยอมจะแสดงอิทธิฤทธ์ิปาฏิหาริย ชวยตนไดยามท่ีตนมีทุกข ตอมาเมื่อ วิทยาการตางๆ ไดพัฒนาการมากข้ึน ความเช่ือในสิ่งดังกลาวบางอยางก็ลดนอยลงและบางอยาง แปรเปล่ียนจากธรรมชาติมาเปนส่ิงประดิษฐ เชน ผายันต ตะกรุด ผาประเจียด เปนตน

ความเช่ือเกิดจากความกลัว และความไมรู ไมเขาใจ ไมสามารถควบคุมใหอยูใน อํานาจได มนุษยก็เช่ือวาสิ่งนันยอมมีอิทธิพลเหนือมนุษย ธรรมชาติบางอยางที่มีอํานาจเหนือมนุษย

จึงทําใหมนุษยกล ทําใหเกดความเช่ืิ อในสิ่งท่ีมอานาจเหนํี ือมนุษยน ั้น

ภิญโญ จิตตธรรม (2518: 2) กลาววา ความกลัวและความไมรูเปนเหตุใหเกิดความเชื่อ และความเช่ือก็เปนสวนหน่ึงท่ีทําใหเกิดศาสนาในสังคมมนุษยสมัยโบราณ อยางไรก็ตาม แมปจจุบัน นี้วิทยาศาสตรเจริญกาวหนาไปมากแตมนุษยก็ยังมีพฤติกรรมแสดงออกทางความเชื่อกันอยูใน

ชีวิตประจําวันแมในสหรฐอเมริกาซึ่งเปนประเทศทไี ด ื่อวามความกาี วหนาทางวิทยาศาสตรมาก แต

เม่ือมีความวุนวายเกิดขึ้น คนหาที่พ่ึงไมไดก็หนมาทางความเชื่ออีก

พูนพิสมัย ดิศกุล (ม.ป.ป.: 1) กลาววาความเชื่อเกิดจากการยอมรับในสิ่งที่มีอํานาจ เหนือมนุษย เชน อํานาจดินฟาอากาศ และเหตุการณที่เกิดข้ึนโดยไมเห็นเหตุตางๆ ดังนั้นเม่ือภัย พิบัติตางๆ เกิดขึ้นก็จะวิงวอนขอความชวยเหลือตอสิ่งที่ตนเชื่อวาจะชวยได และเมื่อพนภัยก็แสดง ความกตัญูรคู ุณตออํานาจเหลานั้น

สุวัฒน จันทรจํานง (2540: 357) กลาวถึงสาเหตุของความเชื่อของมนุษยเกิดขึ

เนื่องมาจากความตองการขนมูลฐาน 4 ประการ คือ

1. ความตองการทางรางกายเพื่อใหตนเองอยูรอด

2. ความตองการทางสงคมเพ่ือใหตนมีศกด์ิศรีและมีความหมายเปนท่ียอมรับ

3. ความตองการทางปญญาเพื่อการเรียนรู

4. ความตองการทางจิตวิญญาณ เพ่ือขจัดทุกขทางใจ

2.7 ประเภทของความเช่ือ

สมปราชญ อัมมะพันธุ (2536 : 8) กลาวถึงประเภทของความเช่ือวา ความเชื่อแบง ออกเปน 2 อยางคือ

1. ความเชื่ออยางงมงาย เปนความเชื่อที่ไมมีเหตุผล เนื่องจากความกลัวและความไม รู ทําใหมนุษยเกิดความเช่ือ และแสดงพฤติกรรมตอสิ่งน้ันๆ ตามความเชื่อที่คิดวาทําอยางน้ันแลว สิ่งนั้นจะดับทุกข และชวยบันดาลสุขใหเกิดขึ้นกับตน เชน การที่มนุษยกราบไหวบูชา พันผาให ตนไมใหญ ดวยเขาใจวาตนไมมีเทพเจาสิงสถิตอยู การเช่ือวาตนวานช่ือ “นางคุม” จะชวยคุมครอง ปองกันเภทภัยตาง ๆ เปนตน

2. ความเช่ืออยางมีเหตุผล เปนความเชื่อที่มีหลักการ มีเหตุผลท่ีนาเช่ือถือขึ้น เชื่อถือ

วา ถาทําอยางนีแลวจะเกิดผลอยางนั้นข เชน เช่ือวาปลูกตนไมใหญไวใกลบานไมดี เพราะรากของ

ตนไมจะชอนไชเขามาในบานหรือก่ิงของตนไมใหญจะหักลงมาทับบาน เชื่อวาสตรีมีครรภไมควรยืน ขวางบันได เพราะจะทําใหกีดขวางคนขึ้นลงบันได และคนทองอาจตกบันไดลงมาได

เสาวลักษณ อนันตศานต (2528: 20) ไดศึกษาเกี่ยวกับอิทธิพลตางๆ ท่ีมีตอกวี เชน ส่ิงแวดลอม เหตุการณทางประวตั ิวรรณคดีรุนเกา และอิทธิพลความเชื่อตางๆ และชี้ใหเห็นวาความ เช่ือของมนุษยจัดเปนคติชาวบานอยางหนึ่ง แบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญๆ คือ

ผีสาง เทวดา

1. ความเช่ือตามธรรมดา (Belief) ไดแก ความเชื่อทั่วไป เชน เช่ือวามีนรก สวรรค

2. ความเชื่อทางไสยศาสตร (Superstition) ไดแก ความเชื่อที่แฝงไวดวยความกลัว

เชน การเชื่อถือโชคลางตางๆ ความเชื่อในเวทมนตรคาถา ภูตผีปศาจ และปรากฏการณธรรมชาติ บางอยาง

สุวัฒน จันทรจํานง (2540: 7 - 8) กลาววามนุษยมีความเชื่ออยู 3 แบบ

1. ความเชื่อแบบศรัทธาปสาทะ (Faith) เชนความเชื่อความศรัทธาในศาสนา ในลัทธิ ความเช่ือในพระเจา ในสิ่งศกดิส์ ิทธ์ิ หรือความศรัทธาในตัวบุคคล ในองคศาสดาพยากรณ ในตัวเจา ลัทธิ ในวีรบุรุษ ในนักการเมืองการปกครองที่เขารูสึกช่ืนชอบ บางครั้งก็เปนความเชื่อที่ไมสามารถ จะหาคําตอบไดอยางเปนเหตุเปนผลมาอางอิงได เปนความเชื่อความศรัทธาเพราะวาอยากจะเช่ือ เปนความเชื่อที่เกิดจากอารมณแบบอัตวิสัย (Subjective) ที่เกิดจากความจงรักภักดี ความไวเน้ือ เชื่อใจหรือเกิดจากความหลงใหลมั่นใจดวยความกระตือรือรนเพราะอยากเชื่อ (Credulity) ความ เชื่อที่เกิดจากศรัทธาปสาทะเชนนี้ถือวาเปนสภาพจิตท่ีไมตองการใชเหตุผล ดังที่ John Scotus Revier นักปราชญทางศาสนาของยุโรปสมัยกลาง (1358-1420) กลาวไววา “ที่ใดมีเหตุผล ที่น่ันไมมี ศรัทธา”

2. ความเช่ือที่เกิดจากการยอมรับวาส่ิงหน่ึงมีอยูหรือเปนจริง (Belief) โดยอาศัยพยาน หลักฐานและขอมูลสนับสนุน เปนความเชื่อท่ีอาศัยเหตุผล แตเปนเหตุผลท่ียังแฝงอยูกับอารมณ ความรูสึกเปนความเชื่อแบบอัตวิสัย (Subjective) รวมกับความเช่ือในการยอมรับความจริงตาม สภาวะ หรือ ที่เรียกวา ภววิสัย (Objective) ผูที่มีความเช่ือแบบนี้ สวนใหญจะลดอคติลงไดเปน บางสวนและเพิ่มความมีเหตุผลมากขึ้นกวาเดิม St. Anseln (576-1652) นักเทววิทยายุโรปสมัย กลางผูที่ไดรับสมญานามใหเปน St. Augustine คนท่ี 2 กลาววา “ศรัทธาจะตองมีมากอนความ เขาใจทั้งมวล มิฉะน้ัน มนุษยจะไมเขาใจในพระเจาที่เปนอนันตะ” เขากลาววา “ขาพเจาจะมิ

ปรารถนาทีจะเขาใจเพื่อท

ะเชื่อ แตขาพเจาเช

เพ จะไดเขาใจ (Fldes quarens Intellectum)”

3. ความเชื่อที่เกิดจากองคกรความรู (Knowledge) เปนความเชื่อโดยอาศัยการมีพยาน หลักฐานท่ีสามารถพิสูจนไดดวยประสาทสัมผัส เปนความเชื่อท่ีเกิดจากการยอมรับในสิ่งใดสิ่งหน่ึง วามีอยูจริง (Objective) สามารถพิสูจนไดดวยประสบการณ จากพยานหลักฐานท่ีเชื่อถือได หรือเปน องคความรูสากลที่มีการยอมรับวาเปนความจริง ความเชื่อแบบนี้ไดแกความรูที่มีการพิสูจนแลววา เปนความจริงจากการสัมผัส เชน ความรูในทางวิทยาศาสตร

2.8 ความเช่ือศาสนาฮินดู

อารี วิชาชัย (2543: 10) กลาววา เกี่ยวกับเร่ืองความเช่ือ (Faith) หรือ ศรัทธาน้ี ในทางศาสนาประเภทเทวนิยมจะมีลักษณะความเชื่อท่ีเหมือนกันทุกๆ ศาสนา ศาสนาพราหมณ- ฮินดูก็ เปนอีกศาสนาหนึ่ง ซึ่งมีความเกาแกมีความสําคัญในแถบเอเชียและเปนศาสนาประเภท เทวนิยมท่ีมีความเชื่อตามแบบสากลใหญๆ อยูวา

1. โลกมนุษยและสรรพสิ่งทงหลายในโลกนี้ถูกสรางโดยเทพเจา

2. กฎศีลธรรมและกฎหมาย พระเจาไดบัญญตั ิไวใหแกมวลมนุษย

3. ศาสนิกทุกคนจะตองมีความเช่ือ มีศรทธาตอพระเจาหรือเทพเจา โดยไมตองพิสูจน โดยไมตองมีความสงสัยหรือโตแยงใดๆ ทั้งสิ้น

ท 3 ประเด็นใหญๆ นี้ถือไดว าเปนหลักการแหงความเช่ือของศาสนาฮินดู

ศักดิ

2.9 ประโยชนของการบูชาเทพเจา

ดวงธิดา ราเมศวร (2537: 41 - 43) กลาววา พวกอารยนหรือฮินดูเชื่อในเรื่องความ

ิทธิของพระเจาและการพลีกรรมซึ่งหมายถึงการบําเพ็ญภาวนาเพื่อชําระกายใหบริสุทธิ์เพื่อ

เปนการบูชาตอเทพเจา พวกเขามีความเชื่ออยางเหนียวแนน 2 ประการในการบูชาตอเทพเจา

1. หากประกอบพิธีกรรมอยางถูกตองจนเปนท่ีพอใจตอเทพเจาแลว เทพเจาก ็จะเมตตา

และประทานพรลงมาใหสมปรารถนาตามท่ีขอความเช่ือในประการแรกนี้เองที่ทําใหเหลานักบูชาหรือ พราหมณกลายเปนผูม ีอํานาจสูงสุดในจิตใจของประชาชนซึ่งสูงกวากษตริยเสียอีกเนื่องจากเปนผู

ติดตอกับเทพเจาโดยตรง และเปนผูท

ี่กระทําพ

ีกรรมตางๆ ทังหมดเพ่ือบูชาตอเทพเจา

2. หากประกอบพิธีกรรมดวยมานะพากเพียรจนถึงที่สุดแลว อาจเปลี่ยนสถานภาพ จากมนุษยธรรมดาขึ้นเปนขั้นเทพได ความเชื่อประการแรกน้ีทําใหเกิดคานิยมวาผูประพฤติพรหมจรรย และกระทําตามหลักอาศรม 4 อยางครบถวน ยอมมีโอกาสท่ีจะยกฐานะของตนเทียบเทากษัตริย หรือสูงย่ิงกวาจนถึงขั้นเทพได และดวยประการหลังน้ีเองที่สงผลใหเกิดมีผูคนมากมายสละทรัพย สมบัติและครัวเรือนออกถือบวช และพยายามมุงแสวงหาสัจธรรมตางๆ เพื่อบรรลุสูจุดสูงสุดแหง คัมภีรพระเวท โดยหมายบรรลุใหถ ึงชน้ เทพ ชวงเวลายุคพระเวทตอนปลายนันเองท่ีทําใหเกิดมีลทธิ ใหมๆมากมาย

จากขอความดังกลาวขางตนสรุปไดวา ความเชื่อเกิดจากความกลว ส ที่มอานาจเหนอืํี

มนุษย เชน ภัยธรรมชาติหรือดินฟาอากาศ เน่ืองจากมนุษยไมสามารถหาคําตอบอธิบายสิ่งเหลานั้น ได

3. งานวิจยท่ีเก่ียวของกับศาสนาฮินดู

บํารุง คําเอก (2549:197-198) ศึกษาเร่ืองอิทธิพลของศาสนาพราหมณ-ฮินดู ตอประเพณี วัฒนธรรมไทยสมัยรัตนโกสินทรตอนตน พบวา ตามคติของพราหมณ เชื่อวาพระอิศวรจะเสด็จลงมา เยี่ยมโลกปละครั้ง ครั้งหน่ึงกําหนด 10 วัน วันขึ้น 7 คํ่า เดือนอาย เปนวันเสด็จลง แรม 1 ค่ํา เปน วันเสด็จกลับ และในระหวางที่เสด็จอยูในโลกนี้ พราหมณจึงทําพิธีตรียัมปวายตอนรับพระอิศวรมี เทพยดา เชน พระอาทิตยพระจันทร พระธรณี พระแมคงคา มาเฝาชุมนุมพรอมกัน ทําจําลองเปน แผนกระดาน ฝงไวหนาชมรมโลกบาลท้ังสี่ก็มาเลนโลชิงชาถวาย พญานาคมารําฟอนพนนํ้า สาดน้ํา ถวาย พิธีตรียัมปวายนี้ เปนพิธีปใหมของพราหมณ และเปนพิธีอัญเชิญเสด็จพระอิศวรลงมาสูโลก

10 วัน มีการอานโศลกสรรเสริญ ถวายขาวตอก ดอกไม ผลไมตางๆ เปนการสํานึกในพระคุณของ พระเปนเจาที่ทรงมีเมตตากรุณา ตํานานพระอิศวรตอนหนึ่งกลาววา เมื่อพระพรหมสรางโลกแลว และขอใหพระอิศวรไปรักษา และพระอิศวรทรงหวงใยและเกรงกลัววาโลกนี้อาจจะไมแข็งแรง จึง เสด็จลงมายังโลกดวยพระบาทเพียงขางเดียวแลวใหพญานาคมาโลยึดระหวางภูเขาทั้งสองฝงของ มหาสมุทร ปรากฏวาโลกยังแข็งแรงอยูดี พญานาคทั้งหลายก็ดีใจเปนอยางยิ่งลงเลนนํ้าเฉลิมฉลอง เปนการใหญ ดังนั้น เสาชิงชา จึงเปรียบเสมือนภูเขาท้ังสองฝงมหาสมุทร และขันสาคร เปรียบ เหมือนมหาสมุทรที่กวางใหญ ซึ่งเหลาพญานาคพากนลงเลนนํา้ รําเสนงสาดน้ํากัน

บํารุง คําเอก (2549: บทคัดยอ) ศึกษาเร่ืองอิทธิพลของศาสนาพราหมณ-ฮินดูในสมัย รัตนโกสินทรตอนตน พบวาหลักฐานที่บงช้ีถึงอิทธิพลของศาสนาพราหมณฮินดูมีอยูมากมายไมวาจะ เปนประติมากรรม จิตรกรรม หรือวรรณกรรมซึ่งยังคงสมบูรณ ในขณะที่พระราชพิธีสิบสองเดือน บางอยางไดเลิกปฏิบัติไปแลว เชน พระราชพิธีโลชิงชาและพิธีแรกนาขวัญ เปนตน ในสวนของ อิทธิพลทางดานประติมากรรม มีการวิเคราะหเก่ียวกับ ศิวลึงคสององคที่เทวสถานโบสถพราหมณ ซึ่งไมปรากฏวามีคติการสรางศิวลึงคในเทวาลัยในอินเดียเหนือจึง เปนไปไดวาเปนการไดรับอิทธิพล จากอินเดียใต เร่ืองการเร่ิมศักราชใหมของศาสนาพราหมณ-ฮินดูในยุคสรางกรุงรัตนโกสินทรใน งานวิจัยนี้กลาวถึงขอมูลตางๆอันอาจจะเปนท่ีมาของขอสนับสนุนสมมติฐานนี้ทางดานจิตรกรรมมี การ วิเคราะหตําราเทวรูปและเทวดานพเคราะหพบวาไทยไดรับอิทธิพลของศาสนาพราหมณ-ฮินดูตั้งแต ยุคฟนฟูในอาณาจักรศรีวิชัยนครซึ่งเปนยุคการฟนฟูวัฒนธรรมพราหมณ-ฮินดูในอินเดียใต เชนเดียวกันโดยผูเขียนบทความจะแสดงการเปรียบเทียบลักษณะสําคัญในตําราภาพเทวรูปบาง ภาพกบประติมากรรม

วรรณกรรมศาสนาพราหมณ-ฮินดูที่มีอิทธิพลตอวรรณกรรมไทย ไดแก รามเกียรติ์ เน้ือหา บางสวนไดรับอิทธิพลมาจากรามายณะของกัมบัร อันเปนรามายณะฉบับอินเดียใตเทวปาง

นารายณ ิบปาง นารายณยี่สิบปาง ซึ่งมีความสัมพันธกับตําราภาพเทวรปู และคัมภีรพระราชพิธีสิบ

สองเดือนตางๆ ก็แปลมาจากอักษรคฤนถ ซึ่งเปนอักษรของทมิฬ ทางอินเดียใต

จากการศึกษาเปรียบเทียบพบวาไทยรบอิทธิพลของศาสนาพราหมณ-ฮินดูโดยนํามาประยุกต ใหเขากับภูมิประเทศ วัฒนธรรม ประเพณี และความเชื่อดั้งเดิมไดอยางกลมกลืนมีการปฏิบัติพระ ราชพิธีทางศาสนาพรอมกันทังตามขนบศาสนาพราหมณและพุทธ จนเปนเอกลักษณของตนเอง

4. งานวิจยท่ีเก่ียวของกับพิธีกรรมและความเชื่อ

กาญจนา สวนประดิษฐ (2533: บทคัดยอ) ศึกษาเรื่อง ผีตาโขน : ศึกษากรณีเฉพาะ อําเภอดานซาย ผลการศึกษาวา ผีตาโขนเลนกันมานาน พรอมกับประเพณีบุญหลวง การเลนชนิดน้ี จะมีเฉพาะในประเพณีบุญหลวงเทานั้น จุดมุงหมายของการเลนผีตาโขน คือ เลนถวาย “เจานาย” ซึ่งเชื่อวาเปนดวงวิญญาณของบรรพบุรุษชาวดานซาย นอกจากนั้นยังมีจุดมุงหมายในการเลนเพื่อ ขอฝน เพื่อความสนุกสนานและเพ่ือประกอบขบวนแหพระเวสสันดรเขาเมือง

สุทัศนพงษ กุลบุตร (2536: บทคัดยอ) ศึกษาเรื่อง ประเพณีพิธีกรรมเกี่ยวกับพระธาตุ ศรีสองรัก อําเภอดานซาย จังหวัดเลย ผลการศึกษาสรุปไดวา ประเพณีพิธีกรรมท่ีเกี่ยวของกับพระ ธาตุศรีสองรักมีลักษณะเปนจารีตประเพณีเฉพาะทองถิ่นและเปนประเพณีท่ีมีประโยชนอยางชัดเจน ตอชาวดานซายโดยเฉพาะสวนการนับถือผีไดแสดงถึงรองรอยของการประกอบพิธีกรรมแบบดั้งเดิม ที่สืบทอดตอมาจากบรรพบุรุษ ของชนชาติไท – ลาว ที่มีมาตลอดระยะเวลายาวนาน

เรณู เหมือนจันทรเชย (2542: บทคัดยอ) ศึกษาเรื่องความเช่ือเรื่องผีของไทยโซงวามีพิธี เก่ียวกับผีประจําหมูบาน ซ่ึงจะจัดพิธีกรรมไหวศาลพอปู หรือศาลตาปูในวันที่ 14 เมษายน ของทุกป มีขะจํ้าเปนผูประกอบพิธีชาวบานจะนําเคร่ืองเซนมากราบไหวประกอบดวยขาวตมแดง ขาวตมมัด เหลา น้ําด่ืม ขนม ผลไม มะพราวปอกเปลือกเกลาใหเกล้ียง เพื่อเสริมความเปนสิริมงคล แกหมูบาน และชาวบานโดยขอใหผีตาปูคุมครองใหพนจากภัยธรรมชาติ และเพื่อการปลูกขาว และพืชพันธุ ตางๆ ไดผลดี หลังจากพิธีบายศรีสูขวัญ แลวผูเฒาผูแกจะเลนกลอนฟอนแคน ชาวไทยโซงไดสืบ ทอดความรู ความคิดและประสบการณ และวัฒนธรรม ของบรรพบุรุษมาในรูป ของประเพณีและ

พิธีกรรมที่ประพฤติปฏิบัติกันมาซึ่งประเพณีพ ีกรรมที่เกี่ยวกบผีลาวโซงมีผลมาจากความเช่ือดั้งเดิม

วดีพร จิตตสถาพร (2549: บทคัดยอ) ศึกษาพิธีกรรมรําผีมอญของชาวไทยรามัญ ผล การศึกษาพบวา การรําผีมอญมีความเปนมาจากความเชื่อเร่ือง “ผีบาน” หรือ “ผีบรรพบุรุษ” ของ ชาวไทยรามัญบานมวง ทําใหเกิดขอปฏิบัติ และขอหามตางๆ ซึ่งเมื่อทําผิดถือวาเปนการ “ผิดผี” ตองมีการขอขมาหรือรําผีมอญถวาย อีกสาเหตุหน่ึงที่ทําใหเกิดการรําผีคือ มีการบนบานเพ่ือใหได ในสิ่งที่ตนปรารถนา ซึ่งไมวาจะบรรลุตามความประสงคหรือไมก็ตองจัดพิธีกรรมรําผีมอญถวาย เชนกัน ซึ่งจะประกอบพิธีกรรมในเดือน 4 และเดือน 6 กอนเขาพรรษา โดยมีขั้นตอนพิธีกรรม คือ การไหวครู การเชิญผีบรรพบุรุษมารวมพิธี การเลี้ยงแมวตาฤาษี การปดเปาเสนียดจัญไร การ เปลี่ยนตนผี การบวชพระ การสึก การเลี้ยงผีประจําตระกูล การสงผี การเล้ียงผีภรรยานอย ตามลําดับ พิธีรําผีมอญมีบทบาทตอชาวไทยรามัญ ไดแก บทบาทหนาท่ีในการใหความรูแก บุคคลในสังคม บทบาทหนาที่ในการรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมของกลุมชน

บทบาทหนาท่ีในการรักษาแบบแผนและควบคุมพฤติกรรมของคนในสังคมและบทบาทหนาที่ในการ สรางความเปนน้ําหน่ึงใจเดียวกัน

สุริยา บรรพลา (2545: บทคัดยอ) ศึกษาพิธีกรรมเลี้ยงป อําเภอวังสะพุง จังหวัดเลย ผลการศึกษาพบวาหมูบานท่ีใชเปนพ้ืนท่ีทําการศึกษามีประวัติการกอตั้งชุมชนมาเปนเวลานานมี ขนบธรรมเนียมประเพณีดานความเช่ือความศรัทธาตอการนับถือผีเจานายและผีบรรพบุรุษอยาง แนนแฟนดังปรากฏวาเมื่อครบรอบวันเล้ียงประจําปผีเจานายและผีบรรพบุรุษสมาชิกในแตละ หมูบานท่ีมีหนาที่ตางๆ ดําเนินการจัดเตรียมงานดานสถานที่อุปกรณ เครื่องใชในพิธีกรรมเลี้ยงป อยางพรอมเพรียงโดยมีความเช่ือเร่ืองของผีเจานายและผีบรรพบุรุษวาจะชวยคุมครองชีวิตใหดําเนิน ไปอยางปกติสุขพิธีกรรมเลี้ยงปของชาวอําเภอวังสะพุงจะจัดข้ึนในชวงตนเดือนหกกอนฤดูทํานา สันนิษฐานวา ประเพณีนี้เกิดขึ้นมากอนที่พุทธศาสนาจะเผยแผเขามา พิธีกรรมเลี้ยงปสะทอนระบบ ความคิดของชาวบานที่มีตอบรรพบุรุษวาเมื่อตายไปแลวจะยังคุมครองลูกหลานใหอยูดีมีสุขเพ่ือให ขาวปลาอาหารบริบูรณ ชาวบานจึงจัดแตงอาหารคาว อาหารหวาน น้ํา หมากพลู บุหรี่ สุรา เทียน และดอกไมเซนสรวงและบูชาและออนวอนใหผีเจานายและผีบรรพบุรุษดลบันดาลใหฝนฟาตกตอง ตามฤดูกาลความเชื่อท่ีเกี่ยวของกับพิธีเลี้ยงปอําเภอวังสะพุง จากหมูบานกลุมตัวอยาง 5 หมูบาน พบวา ความเชื่อเรื่องผีท่ีประจําอยูศาลดอนหนอ หรือ ดอนคุมมีสองประเภทคือ หนึ่ง เรื่องผีเจานาย พบวาผีเจานายมีเฉพาะหมูบานที่เกาแกและมีลูกหลานสืบทอดสายตระกูลเนื่องจากเคยตั้งบานเรือน สมัยเมื่อยังมีชีวิตอยู หมูบานที่เคยมีเจานายระดับชั้นเจาฟา อันมีเชื้อสายเจาราชวงศ ไดแก บาน ทรายขาว จึงมีผีเจานาย คือ เจาฟารม (ฮม) ขาว ทาวหลาน้ํา บานวังสะพุง มีผีเจานายหลวงศรี สงคราม ซ่ึงเปนผีมเหศักด์ิหลักเมือง (ผีอาฮัก) ซึ่งเปนผูนําทางสังคมและวัฒนธรรมของชาวบาน ชาวเมืองแตโบราณ สองผีบรรพบุรุษที่ปรากฏพบจากหมูบานกลุมตัวอยาง 5 หมูบาน คือ บาน ทรายขาวมีผีบรรพบุรุษนามเจาพอราชวงศ เจาพออุปฮาดบานวัว มีเจาพอดิน บานโพงนาม มีเจา พอคําแหง บานปากปวน มีเจาพอราดทไซ บานวังสะพุง ทาวมหาแอ

ความสัมพันธของพิธีกรรมเลียงปกบโครงสรางทางสังคมพบวา การสืบทอดตําแหนงขะจ้ํา นางเทียน นางแตง สมุน มีการสืบทอดทางสายตระกูล โดยการมอบหมายใหบุตร ธิดา คนท่ีเหมาะสมที่ จะปฏิบัติหนาท่ีแทนไดกอนสิ้นชีวิตก็จะมอบหมายหนาที่ใหปฏิบัติสืบทอดหรือจะพาบุตรชายรวม พิธีกรรมตั้งแตยังเล็กๆโดยการเรียนรูวิธีการและกระบวนการจัดพิธีกรรมเลี้ยงปท่ีศักด์ิสิทธ์ิของ ชาวบานวามีความเกี่ยวของกับบุคคลฝายใดบาง เพื่อดํารงบทบาทหนาท่ีใหเกิดความสมบูรณของ พิธีกรรมจากการศึกษาพบวาพิธีกรรมเล้ียงปมีความสัมพันธกับโครงสรางทางสังคมระดับครอบครัว ระดับวงศตระกูล ระดับหมูบาน และระดับชุมชนเพราะความเชื่อเรื่องผีเจานายและผีบรรพบุรุษมี อิทธิพลตอชาวบานทําใหโครงสรางทางสังคมมีเอกภาพทางการคิด ความขัดแยงมีนอย เนื่องจากนับ ถือผีตนเดียวกันจึงพบวาระบบเครือญาติชวยใหชาวบานมีการประนีประนอมกันและพึ่งพาอาศัยกัน และกันสงผลใหสภาพสังคมและวัฒนธรรมของชาวอําเภอวังสะพุงมีความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน มีอัตลักษณเฉพาะตน

วิริยา ประสพธนกิจ (2538: บทคัดยอ) ศึกษาความแตกตางของกลุมคนที่มากราบไหว บูชาองคเทพในศาสนาพราหมณ-ฮินดูที่วัดแขก (สีลม) และโบสถพราหมณ(เสาชิงชา) และพิธีกรรม ในศาสนาพราหมณฮินดูที่ปฏิบัติเปนประจําทุกปทั้งที่วัดแขก (สีลม) และโบสถพราหมณ (เสาชิงชา) รวมทั้งศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงของสังคม

ผลของการศึกษาพบวาถึงแมเทวสถานทั้ง 2 แหงจะเปนของศาสนาพราหมณ-ฮินดู แตก็ ยังมีสวนที่แตกตางกัน ดังเชน พิธีกรรม พราหมณ และกลุมคนที่มาสักการบูชา โดยมีปจจัยที่ทําให เกิดความแตกตางกันหลายดานเปนตนวา ความเชื่อ ความเคารพนับถือในองคเทพท่ีแตกตางกัน และรูปแบบของพิธีกรรม

จากการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของกับความเชื่อเรื่องเทพเจาในศาสนาพราหมณ-ฮินดู สรุปไดวาประเทศไทยไดรับอิทธิพลจากศาสนาพราหมณ-ฮินดูอยูมากมายไมวาจะเปนวัฒนธรรม ประเพณีและความเชื่อซึ่งมีอิทธิพลตอวิถีชีวิตคนไทย และผูวิจัยจะนํามาใชเปนแนวทางการศึกษา พิธีกรรมและความเชื่อเทศกาลนวราตรีวัดพระศรีมหาอุมาเทวี

บทที่ 3

ศาสนาฮินดูและศาสนสถานในประเทศไทย

การศึกษาเรื่องศาสนาฮินดูและศาสนสถานในประเทศไทย ผูวิจัยไดศึกษาโดยมีเนื้อหา ตางๆ ตามลําดบดังนี้

1. ประวตั ิของศาสนาฮินดูในประเทศไทย

1.1 สมัยกอนรัตนโกสินทร

จากรองรอย หลักฐานทางประวัติศาสตรทําใหสรุปไดวา ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เขา สูดินแดนสุวรรณภูมิโดยพอคาชาวอินเดีย 3 ทางดวยกัน คือ

1. เขามาคาขายทางภาคใต โดยเฉพาะจังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งมีรองรอยหลักฐาน คือ โบสถพราหมณ หอพระอิศวร เสาชิงชา และเทวรูปตางๆ

2. เดินทางออมหมูเกาะชวามาขึนท่ีประเทศเวียดนาม ทางตอนใตแถบเขมร แลวแผ อิทธิพลมายังภาคตะวนออกเฉียงเหนือของไทย

3. เมื่อ พ.ศ.303 พระโสณเถระกับพระอุตรเถระศาสนาฑูตของพระเจาอโศกมหาราช เขามาแถบจังหวัด นครปฐม กาญจนบุรี ราชบุรี และเพชรบุรี เพราะมีหลักฐานปรากฏอยู คือ พระ

ปรางค เทวรูป เทวสถาน เสาชิงช ศิวลึงค

ในสมัยกรุงสุโขทัย กษัตริยไทยไดฟนฟูพระพุทธศาสนาในขณะเดียวกัน ก็ทรงเอา ธุระในศาสนาพราหมณดวย ในราชสํานักมีพราหมณพระศรีมโหสถ พระมหาราชครูเปนปุโรหิต ถวายความรูศิลปวิชาการตางๆ แกโอรสกษัตริยและบุตรขุนนาง มีการประกอบพิธีกรรมตามพระเวท จึงสืบเนื่องมาเปนพระราชพิธี จนถึงปจจุบัน โดยคูกันไปกับพระพุทธศาสนา และเปนอุบาสกบํารุง พระพุทธศาสนา เหตุนี้พุทธกับพราหมณจึงสัมพันธกันมาตั้งแตสมัยโบราณ ปจจุบันพิธีพราหมณ บางพิธีมีพิธีพุทธเจือปน เชน มีพระสงฆสวดมนตในพระราชพิธีพืชมงคล แลวตอดวยพระราชพิธี จรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ซึ่งเปนพิธีพราหมณและในเรื่องของพุทธก็มีพิธีพราหมณแทรก เชน การ เดินประทักษิณรอบวัตถุสถานมงคล การเจิมลูกนิมิต เปนตน

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา พราหมณ มีสัมพันธภาพกับไทยโดยพระนารายณรามาธิบดี แหงรามนคร (พาราณสี) ในอินเดีย ไดสงเทวรูปพระนารายณ พระลักษมี พระมเหศวร พรมหงส และชิงชาทองแดงใหราชทูตนําลงเรือมาถวายยงกรุงศรีอยุธยา แตพายุพัดพาเขายังปากน้ําเมืองตรัง เจาเมืองนครศรีธรรมราชพรอมดวยคณะไดไปรับมาไวท่ีเมืองนครศรีธรรมราช แลวสงไปยังกรุงศรี อยุธยา แตเกิดพายุจัดอยู 7 วัน สมเด็จพระนารายณจึงมีพระบรมราชโองการใหเจาเมืองหาที่ให เหมาะสมเพื่อประดิษฐานเทวรูป และจัดงานสมโภชแบบพราหมณเปนประจํา สมเด็จพระนารายณ ทรงโปรดใหออกกฎหมายคุมครองพราหมณท่ีเขามาเผยแพรศาสนา สั่งสอนพระเวทและวิชาการ

ตาง ๆ หนังสือจินดามณี ตนตําราการเรียนภาษาไทย สมเด็จพระนารายณมหาราชทรงโปรดใหพระ ยาโหราธิบดี (พราหมณ) แตงขึนและใชสอนกันมาจนถึงสมัยรตนโกสินทร

จากขอความขางตนสรุปไดวา ศาสนาพราหมณ-ฮินดู เขาสูดินแดนสุวรรณภูมิกอนสมัย ทวารวดี แตไมมีบันทึกแนชัดวาตรงกับชวง พ.ศ.ใด สวนที่มีหลักฐานปรากฏแนชัดคือ เมื่อ พ.ศ.303 โดยมีคณาจารยพราหมณที่ติดตามพระโสณเถระกับพระอุตรเถระศาสนทูตของพระเจาอโศมหาราช เขามาในดินแดนสุวรรณภูมิ เพื่อเผยแพรศาสนาพุทธและพราหมณควบคูกันไป และเช่ือกันวากอน หนานี้ก็มีชาวอินเดียตอนใตแลนเรือมาขึ้นฝงในภาคใตของไทย รวมทั้งชาวอินเดียที่อพยพจากทาง ใตของพมาเขามาในดินแดนของไทยในตนคริสศักราชอีกดวย

1.2 สมัยรัตนโกสินทร

พราหมณในราชสํานักสมัยกรุงรัตนโกสินทรตอนตนสวนใหญมาจากภาคใตของไทย คือ จากเมืองนครศรีธรรมราช โดย คนเผาทมิฬไดอพยพมาสูประเทศไทยซ่ึงเขามาอาศัยอยูในหลาย จังหวัดแถบภาคใต เชน ภูเก็ต นครศีธรรมราช ฯลฯ บางกลุม ไดเดินทางเขามาอยูใน กรุงเทพมหานคร และตั้งหลักแหลงอยูท่ีสีลม ดังที่ บํารุง คําเอก (2549: 205) กลาวถึงศาสนา พราหมณ - ฮินดูวา พราหมณใน ราชสํานักสมัยกรุงรัตนโกสินทรตอนตน สวนใหญมาจากภาคใตของ ไทยคือจากเมือง นครศรีธรรมราชโดยมีหลักฐานวาเปนพราหมณ ที่มาจากรัฐทมิฬนาดูซึ่งเปนแหลง อารยธรรมที่ยิ่งใหญและสมบูรณแบบมากที่สุดทั้งในอดีตและปจจุบันจากการสํารวจในรัฐทมิฬนาดู อินเดียใต พบสถานที่เกี่ยวของทางศาสนาท่ีสามารถใชทํากิจกรรมทาง ศาสนา แมจะมีอายุหลาย รอยศตวรรษ แตยังอยูในสภาพที่สมบูรณ และต้ังหลักแหลงอยูที่สีลม ป พ.ศ.2422 ขุนนางอินเดีย ทานหน่ึงชื่อ หลวงโยเซ (สันนิษฐานวาเปน หลวงยศเสเสาวราช ”ซิน”) ไดซ้ือท่ีดินแถวหัวลําโพงไว และจัดสรางเทวสถานเพื่อเปนท่ีสถิตของเจาแมอุมาเทวี ซึ่งพวกแขกเรียกกันวา ศาลศรีมารีอันนัม หรือ มารีอนมะ (หมายถึงศาลของเจาแมอุมาเทวี)

พราหมณไดปฏิบัติพระราชพิธีสําหรับกษัตริย และถือปฏิบัติมาทุกรัชกาล จนถึง รัชกาลที่ 7 หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองก็ใหเลิกพิธีพราหมณ ตอมาในราชกาลปจจุบันทรงมี พระมหากรุณาโปรกเกลาฯ ใหพราหมณปฏิบัติพระราชพิธีสําหรับพระองคและประเทศชาติตอไป โดยใหขึ้นตรงตอสํานักพระราชวัง

จากขอความดังกลาวขางตนสรุปไดวา ศาสนาพราหมณ-ฮินดูมีตนกําเนิดมาจากประเทศ อินเดีย และเผยแพรเขามาสูประเทศไทยทางตอนใต โดยมีอิทธิพลตอพิธีกรรมและประเพณีของไทย มาตังแตสมัยสุโขทัย สมัยอยุธยา จนกระทั่งถึงสมัยรัตนโกสินทร

2. สมาคมฮินดูและศาสนสถานฮินดู

2.1 สมาคมฮินดู

2.1.1 สมาคม-ฮินดู ในกรุงเทพมหานคร มีอยู 5 สมาคมดวยกัน

2.1.1.1 สมาคมอารยสมาช

ตังอยูเลขที่ 9 ซอยดอนกุศล 3 แขวงทุงวัดดอน เขตยานนาวา สมาคมน

นับถือคัมภีรพระเวท

2.1.1.2 คีตาอาศรมแหงประเทศไทย

ตังอยูเลขที่ 145 ซอยพรอมศรี 1 ซอยท่ี 39 ถนนสุขุมวิท สมาคมน้ีนับถือ

พระกฤษณะและถือพระคัมภีรศรีมทภควทคีตาเปนหลกปฏิบ

2.1.1.3 สมาคมสงเสริมวฒนธรรมพราหมณ - ฮินดู

ตั้งอยูท่ี ซอยสมประสงค ถนนเพชรบุรี สมาคมนีพ้ ิมพเอกสารทางศาสนวิทยา จําหนายและเผยแพรธรรม

2.1.1.4 สมาคมฮินดูธรรมสภา

ตั้งอยูในซอยวดปรก แขวงทุงวัดดอน เขตยานนาวา โดยกอสรางสํานักงาน เมื่อ พ.ศ.2458 นอกจากน้ียังเรี่ยไรเงินสมทบจากชาวฮินดูในประเทศไทย จัดสรางโบสถวิษณุขึ้น แลวเสร็จในป พ.ศ.2463 และเรียกวา วัดวิษณุ หลังจากนั้น ไดอัญเชิญเทวรูปตางๆจากประเทศ อินเดียมาประดิษฐานในป พ.ศ.2465 ไดสรางศาลาวัดวิษณุ งานของสมาคมคือบริการสังคม สงเสริมการศึกษาและเผยแพรศาสนา

2.1.1.5 สมาคมฮินดูสมาช

ตังอยูเลขที่ 136/2 ถนนศิริพงษ เสาชิงชา แตเดิมเรียกวา สมาคมฮินดูสภา

กอต เม่ือ พ.ศ. 2468 ตอมาในป พ.ศ 2482 ไดก อตั้งโรงเรียนชื่อ ภารตวทยาลิ

2.2 ศาสนสถานฮินดู

ในกรุงเทพมหานครที่สําคญมี 3 แหง

2.2.1 วัดเทพมณเฑียร

ตังอยูถนนศิริพงษ เสาชิงชา ซึ่งเปนสถานที่ของสมาคมฮินดูสมาช สรางขึ้น เพื่อ ใชในการประกอบศาสนกิจ และประดิษฐานเทวรูปสําคัญไดแก พระพุทธเจา พระศิวะหรืออิศวร พระนารายณ พระราม พระพิฆเณศวร หนุมาน พระแมทุรคา พระแมสตี สําคัญคือใชประกอบ กิจกรรมทางศาสนาและในงานเทศกาลตางๆ รวมทั้งมีพราหมณมาเผยแพรศาสนา

2.2.2 วัดวิษณุ

ตังอยูเลขที่ 50 ซอยวดปรก ตําบลทุงวัดดอน เขตยานนาวา กรุงเทพมหานคร

สรางขึ้นในป พ.ศ.2463 ท นี้เนองจากศาส่ื นิกชนที่ไปวัดพระศรมหาอมามีุี จํานวนมากทําใหพ้ื นท่ีไม

เพียงพอตอความตองการของประชาชนจึงไดมีการซื้อที่ดินและสรางวัดวิษณุขึ้นในโบสถใหญของวัด มีรูป พระราม นางสีดา พระภรต พระแมทุรคา พระนารายณ พระศิวะ พระกฤษณะ พระแมลักษมี พระแมปารพตี พระนางราธา พระพิฆเณศวร พระศาลิคราม พระลักษมัน พระศัตรุฆน หนุมาน ศิวลึงค สวนภายในโบสถย อย คือโบสถพระแมทุรคา โบสถศิวลึงค โบสถพระหนุมานและโบสถ ศิวนาฏ นอกมณฑป มีรูปพระพุทธเจาปางตางๆ และพระคัมภีรพระเวท

2.2.3 วัดพระศรีมหาอุมาเทวี

ตั้งอยูเลขที่ 2 ถนนสีลม 15 หรือถนนปน แขวงสีลม เขตบางรักกรุงเทพมหานคร วัดพระศรีมหาอุมาเทวี หรือเรียกกันวาวัดแขกสีลม สรางขึ้นในป พ.ศ 2454 และจดทะเบียนเปน “มูลนิธิวัดพระมหาศรีมหาอุมาเทวี” เม่ือวันที่ 8 พฤษภาคม 2458

3 วดพระศรีมหาอุมาเทวี

3.1 ที่ตงั้

วัดพระศรีมหาอุมาเทวี หรือ วัดแขก (สีลม) ต แขวงสีลม เขตบางรัก กรุงเทพมหานคร

ภายในเทวาลัย

อยูเลขที่ 2 ถนนสีลม 15 หรือถนนปน

ดานในสุดเทวาลัยแบงเปนหองเล็กๆ 3 หองเรียงกัน

หองขวามือ เปนที่ประดิษฐาน พระพิฆเณศวร ซึ่งเรียกกันวาพระพิฆเนศ เปนโอรส ของพระศรีมหาอุมาเทวีและพระศิวะ มีศีรษะเปนชาง เปนเทพเจาที่ไดรับการยกยองวา เปนเทพผูมี ปญญาปราดเปรื่องในศิลปวิทยาทุกแขนง ดังนั้น ไมวาจะประกอบพิธีบูชาใดๆ จะตองบูชาพระพิฆ เณศวรกอน เพื่อขอพรและเปนการคารวะ มีผูนิยมบูชาพระพิฆเณศวรเพ่ือขอประทานความสําเร็จใน ดานการเรียน การปฏิบัติงาน ศิลปน นกแสดงก็นิยมบูชาพระพิฆเณศวร

หองกลาง เปนที่ประดิษฐานพระศรีมหาอุมาเทวีซ่ึงเปนองคประธานของเทวลัย เจา

แมเปนพระชายา ของพระศิวะ มีพระกายปรากฏเปน 3 รูปคือ

1. ภาคปาราวตี หรือ บรรพตี หรือ อุมาเทวี เปนภาคแหงความเมตตากรุณา และทรง

สิริโฉมงดงาม

2. ภาคนางภัทรากาลี หรือ เจาแมกาลี เปนภาคแหงความดุรายและนากลัว รูปท่ีทํา

มักสรางหรือเขียนเปนลักษณะอวนล่ําแข็งแรง ผิวเนื้อดํา หนาตาดุราย สยายผมประบา มี สิบกร

(บางแหงมี ส กร ) ถืออาวุธครบทุกมือ บางแหงวาดโลหตไหลตามปิ ากและตัว มีงูเปนสงวาลั บาง

แหงก็ทําเปนหัวกระโหลกหรือหัวยักษที่ถูกตัดมาใหม ๆ ถือชูอยูในมือ ไมก็ทําทรงยืนเหยียบมหิงสา อสูร

3. ภาคทุรคาเทวี หรือ เจาแมทุรคา ทรงเชี่ยวชาญในการสงครามและสามารถปราบ ศัตรูไดทั่วทิศเปนภาคท่ีดุรายอีกภาคหนึ่ง มักเขียนใหมีรูปรางนากลัว โดยใชศพเปนตุมหูสรอยคอ รอยดวยกะโหลกผี ใชซี่โครงมนุษยมาผูกตอกันแทนเข็มขัดนัยนตาทั้งสองถลนโปนแดงเปน สายเลือด แลบล้ินยาวจรดทรวงอก ถันยาวถึงสะเอว เล็บมือเล็บเทายาวดุจคมเล็บสิงห และมีอาวุธ ประจํากายถึง 12 อยาง

หองซายมือ เปนท่ีประดิษฐานพระขันธกุมาร ซึ่งพระองคทรงประทับบนมยุร (นกยูง)

พระขนธกุมารเปนโอรสของพระศรีมหาอุมาเทวีและพระศิวะ พระองคทรงเปนนักรบผูเกรียงไกร มัก แสดงอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย ผูที่นิยมบูชาจึงมักเปนผูที่รับราชการ เพ่ือใหมีความกาวหนาในหนาท่ี ราชการ

นอกจาก 3 หองแลว ภายในเทวาลัย ดานขวาของเทวาลัยประดิษฐานเทวรูปตาง ๆ ตามลําดับดงนี้

1. พระแมสุรัสวดี

2. เจาแมกาลี

3. พระศรีมหาอุมาเทวี

4. พระขันธกุมาร

5. พระแมลกษมี

6. พระวิษณุ

7. พระนารายณ

8. พระศิวะ

9. พระพิฆเณศวร

10. พระพุทธรูป (พระพุทธศรีชินราช) หรือเรียกวา หลวงพอชินราชวดแขกภายใน เทวาลัยดานซายมีเทวรูปของพระนาฏรายา (พระศิวะ) และพระแมศิวะกามี่ (พระแมศรีมหาอุมาเทวี)

สวนหนา ของเทวาลัยทางดานขวาของเทวาลัยมีการจําหนายธูป เทียน เครื่องบูชา

ตาง ๆ ซึ่งไดแก กลวย นม ดอกไม น้ํามัน โดยทางวัดจะจัดเตรียมไวเปนชุด ๆ และทางดานซาย ของเทวาลัยมีใหบูชาองคเทพตาง ๆ เพื่อนําไปบูชามีทั้งแบบเปนรูปภาพ เหรียญพระ องคพระ สําหรับตั้งบูชา

บริเวณหนาลานเทวาลยั

พระศิวะประดิษฐานอยูหนาลานเทวาลัย ขมวดผมเปนรูปพระจันทรครึ่งซีก มีวัวนนทิ เปนเทพพาหนะ สัญลักษณอันเปนที่สักการะแทนพระองคคือ “ศิวลึงค” เปนเครื่องหมายแหงพลัง การสรางสรรค และบริเวณนีจะเปนที่สําหรับจุดธูป เทียนบูชาโดยนําเคร่ืองบูชาถวายดานในเทวาลัย

ซึ่งพราหมณจะเปนผ ําไปถวายตอเจาแมศรมหาอี ุมาเทวีที่หองตรงกลาง

พระกัตตวรายัน ประดิษฐานอยูดานขวานอกเทวาลัย เปนเทพท่ีมีนิสัยรักการผจญภัย และตอสู ทั้งยังนิยมการพนันขันตอและนักเลงคอสุรา-นารี ชอบทองเท่ียว และอาศัยอยูตามปาเขา เทพองคนี้ผูมีใจนักเลงนิยมนับถือมาก และดวยเหตุที่เปนเทพที่มีนิสัยมุทะลุดุดัน จึงตองอัญเชิญไว นอกอุโบสถ และไมนิยมเขาทรงเพราะหากเขาแลวจะรุนแรง อาจเปนอันตรายได และทางดานขวา ของพระกัตตวรายันจะมีเทพองคอื่นๆ ประดิษฐานอยู ไดแก พระอัยยนาร พระซับทระกรรณี พระเปชา ยี พระอัศนีวีรั่น พระเปรียาจี พระมาดูไรวีรั่น ตามลําดับ ทางซายมือของพระกัตตวรายันเปนตึกที่ พักของพราหมณ และเก็บของใชตางๆ

3.2 ประวติความเปนมาการกอตั้งวัดพระศรีมหาอมาเทวุ

วัดพระศรีมหาอุมาเทวีหรือที่เรียกกันโดยทั่วไปวา วัดแขกสีลม เปนวัดฮินดู ใน ประเทศไทย โดยสรางขึ้นในป พ.ศ.2454 ในรชสมยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว โดยชาวทมิฬซึ่งเดินทางจากอินเดียเขามาอาศัยอยูในบริเวณภาคใตของประเทศไทย ซึ่งในป 2422

ชาวทมิฬทยอยเขาสูบางกอก และต รกรากหาเลี้ยงชีพตามท่ีตนถนัด ซ่ึงในระยะแรกๆ มการตี ั้งรูป

เคารพมารีอามัน หรือ พระศรีมหาอุมาเทวี ประดิษฐานอยูในศาลาเล็กๆ ริมทางในเขตสีลม

ในรชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวเสด็จประพาสอินเดียเม่ือเสด็จ กลับเมืองไทย ไดรับส่ังกับชาวทราวิฑนาดูวา ทางประเทศอินเดียไดฝากเอาไว หากมีสิ่งใดให ชวยเหลือก็ใหแจงพระองคทราบ ซึ่งชาวอินเดียเช้ือสายทมิฬ มิไดทูลขอสิ่งใด นอกจากขอสราง

เทวาล

เพื่อไวบูชา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวก็ทรงมีพระบรมราชานุญาต

เทวาลัยแหงแรกของวัดสรางขึ้นบริเวณหัวลําโพงโดยสรางเปนศาลาไมธรรมดา

ตอมาเมื่อทรุดโทรมลงจึงยายไปสรางเทวาลัยที่สีลม บริเวณวัดพระศรีมหาอุมาเทวีปจจุบันโดยมีพระ ศรีมหาอุมาเทวี ประดิษฐานเปนประธาน และมีเทวรูปตางๆ ที่นํามาจากอินเดียประดิษฐานอยูดวย วันที่ 8 พฤษภาคม 2458 ไดจดทะเบียนเปน” มูลนิธิวัดพระศรีมหาอุมาเทวี”

ใน พ.ศ.2498 คณะกรรมการรุนหลังไดสรางพระพุทธศรีชินราชขึ้นประดิษฐานไวภายใน เทวาลัย ชาวบานเรียกวา หลวงพอชินราชวัดแขก และใชวัดนี้เปนที่เวียนเทียนในวันสําคัญทาง พระพุทธศาสนาดวยศิลปะการกอสรางเทวสถานของวัดนี้สรางตามแบบศิลปะของเผาฑราวิท ชาวฮินดูกลาววาวัดนี้มีลักษณะคลายกับเทวาลัย มหาวิมานในเมืองตันจอร (Tanjore) และคลายกับ

มหาเทวาลัยโคปุรัม เมืองมทุรา (Madura) ในภาคใตของอินเดีย (สมพร สุขเกษม 2532 : 169 - 170)

3.3 งานพิธีประจําป กําหนดการจัดงานพิธีบูชา ประจําป 2550 วัดพระศรีมหาอุมาเทวี (วดแขก สีลม)

24-8-2550 วันบูชาพระแมวาลา ลกษมี

พิธีบูชาเริ่มเวลา 17.00 น

4-9-2550 วันคลายวันประสูติ องคพระกฤษณะ

พิธีบูชาเริ่มเวลา 17.00 น

15-9-2550 วันคลายวันประสูติ องคพระพิฆเณศวร พิธีบูชาเชาเริ่มเวลา 09.00 น

พิธีบูชาเย็นเริ่มเวลา 09.00 น

11-10-2550 พิธีบูชาองคบรมครู พระพิฆเณศวร พิธีบูชาเชาเริ่มเวลา 09.30 น.

พิธีบูชาเย็นเริ่มเวลา 17.30 น. เสร็จแลวอัญเชิญองคพระพิฆเณศวรออกแหรอบโบสถว

ัดพระศรีมหาอุมาเทว

12-10-2550 วันเร่ิมพิธีนวราตรี และอัญเชิญธงข สูยอดเสา และพธบีิ ูชาองค

พระแมศรีมหาอุมาเทวีเปนกรณีพิเศษ พิธีเร่ิมเวลา 17.00 น เปนตนไป

12-10-2550 - 20-10-2550 พิธีบูชาองคพระแมศรีมหาอุมาเทวีในภาคบูชา ตางๆ กัน รวม 9 คืน พิธีบูชาเริ่มเวลา 19.30 น ของทุกวัน

21-10-2550 งานแหประจําปองคพระศรีมหาอุมาและองคเทวะตางๆ

23-10-2550 พิธีอัญเชิญธงลงและอาบน คนทรงและพราหมณเพอจบพธิื่ ีงานแห

ประจําป 2550 (คณะพราหมณจะผูกสายสิญจนใหทุกทานที่มา รวมงานฟรี)

8-11-2550 พิธีบูชาองคพระแมลักษมี เทพเจาแหงโชคลาภและความมั่งคั่ง

พิธีบูชาเชาเริ่มเวลา 9.30 น. พิธีบูชาเย็นเริ่มเวลา 17.30 น.

24-11-2550 วนบูชาองคพระขันธกุมารเนื่องในวนเผาใบลาน พิธีบูชาเริ่ม เวลา 17.30 น.

จากขอความดังกลาวจะเห็นวาวัดพระศรีมหาอุมาเทวี เปนวัดเกาแกของชาวฮินดู ซึ่งมี ประวัติความเปนมาอันยาวนานและสะทอนใหเห็นวาชาวอินเดียเมื่อเขามาต้ังหลักปกฐานในประเทศ ไทย มิไดเขามาเพื่อประกอบอาชีพอยางเดียว แตไดนําเอาวัฒนธรรมของตนมาดวย ดวยเหตุนี้จึง ไดสรางวัดพระศรีมหาอุมาเทวีข้ึน เพ่ือเปนสถานที่เคารพสักการบูชา โดยนําเทวรูปตางๆมาจาก ประเทศอินเดีย ทั้งยังนับไดวาเปนสถานที่ชุมชนของชาวอินเดีย เพื่อประกอบพิธีกรรมทางศาสนา และจัดงานเทศกาลประจําปของชาวฮินดู

บทที่ 4

การศึกษาพิธีกรรมและความเชื่อ

พิธีกรรมและความเช่ือมีมาแตโบราณกาลซึ่งมีอิทธิพลตอแนวความคิด อํานาจจิตใจ และ วิถีชีวิตของมวลมนุษยชาติมานานนับพันป ท้ังยังคงหยั่งฝงลึกอยูภายในจิตใจ การท่ีมนุษยมีความเชื่อ จึงกอใหเกิดพิธีกรรมเพ่ือตอบสนองตอความเชื่อ ซึ่งความเชื่อบางเรื่องเปนขอเท็จจริง บางเรื่องถูก สรางขึ้นเพ่ือเปนเคร่ืองมือในการสรางขวัญและกําลงใจ เปนเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจเตือนสติ พรอมทงั้ ยังเปนการสั่งสอนมนุษยทางออม เพ่ือไมใหปฏิบัติตนขัดตอกรอบประเพณีและศีลธรรมอันดีงามและ ยังอาจกลาวไดวาพิธีกรรมและความเช่ือเปนกลไกในการจัดระเบียบสังคมไดอีกดวย ทั้งนี้เนื่องจาก พิธีกรรมและความเช่ือเปนผลอันเนื่องมาจากศาสนาดังที่ จิรวรรณ บัวเผียน (2538 : 50) ไดแสดง ทรรศนะเกี่ยวกับพิธีกรรมและความเชื่อวาความเชื่อเปนส่ิงที่เกิดขึ้นกับมนุษยทุกคนและเปนส่ิงที่มี อิทธิพลตอพฤติกรรมของมนุษยเปนอยางมากเม่ือมนุษยมีความเชื่ออยางไรก็จะมีการปฏิบัติตาม ความเช่ือนั้นจึงทําใหเกิดแนวปฏิบัติและพิธีกรรมตางๆ ขึนมากมาย

สมฤทธี บัวระมวล (2537 : 1) ไดกลาวถึงความเชื่อวาเปนส่ิงที่มีบทบาทตอการดํารงชีวิต ของมนุษย โดยเฉพาะความเชื่อในสิ่งเหนือธรรมชาติที่ถูกเลาขานสืบตอมาในรูปของตํานาน และ ลัทธิความเช่ือตางๆ ทุกตํานานทุกเร่ืองราวลวนมีที่มาจากความเชื่อและความศรัทธาของมนุษยทั้งสิ้น ส่ิงเหลานี้กลายเปนแบบอยางและส่ังสอนใหมนุษยไดรูจักตัวเองมากย่ิงขึ้นและชวยใหสามารถ ดํารงชีวิตอยูในสังคมของตนเองไดอยางมีความสุข

การจัดงานเทศกาลนวราตรีเปนการสะทอนความเชื่อและความศรทธาในองคพระศรีมหาอุมา เทวีใหปรากฏเปนรูปธรรม การประกอบพิธีน้ีเปนการบูชาพระศรีมหาอุมาเทวีในปางตางๆ ของชาว ฮินดู ซ่ึงตรงกับวันขึ้น 1-9 ค่ําของเดือนอัศวิน หรือ อาสวยุช (คือเดือน11) ซึ่งจัดข้ึนเพื่อเปนการ เฉลิมฉลองการท่ีเจาแมทุรคาประทานพรใหพระรามปราบทศกัณฑไดสําเร็จ ซึ่งเทศกาลนี้ไดจัด

ขึ้นมาชานานและในปจจุบันน งคงมีการสืบทอดอยางไมขาดสาย

ในการศึกษาพิธีกรรมและความเชื่อเทศกาลนวราตรีวัดพระศรีมหาอุมาเทวี แบงออกเปน

3 ประเด็นหลกคือ

1. พิธีกรรมเทศกาลนวราตรี

2. ความเช่ือในพิธีกรรมเทศกาลนวราตรี

3. บทบาทของพิธีกรรมเทศกาลนวราตรีท่ีมีตอสังคม

1. พิธีกรรมเทศกาลนวราตรี

พิธีกรรมหมายถึง การปฏิบัติตามความเช่ือ โดยมีขั้นตอนเพื่อใหเกิดความสบายใจ และ บรรลุวัตถุประสงคตามความตองการ ในการศึกษาพิธีกรรมเทศกาลนวราตรีวัดพระศรีมหาอุมาเทวี ผูวิจัยแบงออกเปนหัวขอยอย ๆ ดังนี้

1.1 พิธีบูชาพระศรีมหาอุมาเทวี

1.2 พิธีแหพระศรีมหาอุมาเทวีหรือพิธีแหเจาแมวัดแขก

1.1 พิธีบูชาพระศรีมหาอุมาเทวี เปนพิธีกรรมท่ีจัดข้ึนเพ่ือบูชาพระศรีมหาอุมาทวีในภาค ตางๆ กลาวกนวาในรัฐเบงคอลเรียกเทศกาลนี้วา ทุรคาปูชา ซึ่งในการประกอบพิธีมีองคประกอบของพิธีที่ สําคัญดังนี้

1.1.1 ผูประกอบพิธี

ผูประกอบพิธีคือ พราหมณ ที่มีความสงบ ความชํานาญ และมีความรูในพระเวท เปนอยางดี ผูที่มีความชํานาญในพิธีกรรมการกราบไหวบูชาตอพระแมเพ่ือใหเปนมงคลเปนที่โปรด ปรานแหงพระแม ทุรคา - อุมา

1.1.2 ผูเขารวมพิธี

ผูเขารวมพิธีนวราตรีวัดพระศรีมหาอุมาเทวี ประกอบไปดวยผูนับถือศาสนาฮินดู และผูนับถือศาสนาอื่นๆ ท่ีมีความเล่ือมใสและศรัทธาในพระศรีมหาอุมาเทวี ผูเขารวมพิธีจะแตงกาย ดวยชุดขาวซึ่งมีทุกเพศทุกวยแตสวนใหญแลวจะเปนวัยกลางคนโดยจะนําของบูชามาถวายท่ีกระทํา เชนนี้เพราะมีความเชื่อวาตลอดระยะเวลาแหงนวราตรีพระศรีมหาอุมาเทวีและบรรดาทวยเทพจะมา สถิตอยู ณ วัดพระศรีมหาอุมาเทวี ผูที่บูชาจะเปนที่โปรดปรานของพระศรีมหาอุมาเทวีและพระองค จะประทานพรใหสมความปรารถนาในส่ิงที่ตองการ ผูบูชาจะตองกลาวคําสรรเสริญตอพระแมอุมาวา “ขาแตพระมารดาพระแมแหงจักรวาลขาพระพุทธเจาจะเริ่มประกอบพิธีนวราตรีที่ย่ิงใหญขึ้นขอ ทรงโปรดชวยเหลือตอขาพุทธเจา ในทุกดานใหสําเร็จลงดวยดีทุกประการเถิด พระเจาขา” (อุษณีย เกษมสันต. 2546 : 121)

ผูเขารวมพิธีจะกราบไหวต จําหนายโดยใสถาดเตรียมไวเปนชุด

1.1.3 สถานที่

อพระแมและถวายของบูชาซึ่งทางวัดจะมีจัดเตรียม

พิธีกรรมนวราตรีวัดพระศรีมหาอุมาเทวีจะจัดข้ึนภายในวัดพระศรีมหาอุมาเทวี โดย จัดเวทีบูชาหรือบัลลังก ซึ่งคณะกรรมการวัดจะชวยกันจัดสรางปะรําพิธีบูชาชั่วคราวข้ึน โดยมีความ กวาง 24 ฟุต บนพื้นดิน และในระหวางกลางปะรํานั้นจะตองจัดเวทีใหสูงข้ึนจากพ้ืนดินสูงหนึ่งฟุต คร่ึง กวางและยาว 6 ฟุต เพื่อเปนบัลลังกประทับของพระแมทุรคา - อุมา และบริเวณประตูเขาออก ของวัดไดมีการจัดประดับประดาอยางงดงาม

1.1.4 วันและเวลา

กําหนดการในการประกอบพิธีนวราตรีวดพระศรีมหาอุมาเทวีจะจัดทั้งหมด 9 วัน

9 คืนดวยก

โดยเริ่มตนตง

แตวันขึ้น 1-9 ค่ํา เดือน 11 โดยทุกวนจะมีพิธีบูชาไฟ และสวดปลุกเสก

รายพระเวท ตลอดเชา กลางวัน เย็น ซึ่งทางวัดจะจดใหบุคคลท่เขารวมพิธีมาสักการบูชาตั้งแตเชา จนถึง 23.00 น.

1.1.5 เคร่ืองประกอบพิธี

- แปงจันทน

- ไมหอม

- การบูร

- ดอกไม 5 ชนิด 5 สีไดแก ดาวเรือง กุหลาบ กลวยไม ดอกรัก บานไมรูโรย

- ธูปหอมอยางดี 5 ดอก

- ใบพลู

- มะพราว

- ผลทับทิม

- กลวย

- สม

- ขาวสุก

- น้ําตาลหมอ

- นํามันเนย

เครื่องประกอบพิธีดังกลาว นํามาเพื่อใชดังน้ี ผงหอมจันทรใชเจิมผูเขารวมพิธีให เกิดสวัสดิมงคล ไมหอมและการบูรนํามาถวายไฟ โดยมีความเชื่อวาไฟนั้นจะเปนสื่อผานการติดตอ กับองคเทพได สวนดอกไมและผลไมนั้นเพื่อนํามาบูชาใหเกิดมงคล เชน ดอกดาวเรืองจะทําใหชีวิต รุงเรือง หรือ กลวย จะทําใหทําอะไรแลวประสบความสําเร็จไดงาย สวนธูปที่จุดบูชาถือวาควันธูปนั้น เปนพลังที่สื่อในการนําเครื่องสักการและคําภาวนาไปถวายตอเทพเจา จะเห็นวาเคร่ืองประกอบพิธี นั้นมีสวนทําใหผูเขารวมพิธีมีขวัญและกําลังใจในการที่จะทําส่ิงใดส่ิงหน่ึง เพราะมีความสัมพันธกับ ความเชื่อ

1.1.6 วัสดุ – อุปกรณ

- พระศรีมหาอุมาเทวีปางตางๆ หรือเทวรูปของพระแม

- เวทีบูชา

- ผาไหม

- หมอดิน

- ภาชนะบูชาไฟ

1.1.7 ดนตรี

ดนตรีท่ีใชประกอบพิธีนวราตรี ไดแก การบรรเลงดนตรีและตีกลอง โดยสวน ใหญแลวจะเปนการเปดเพลงดนตรีบรรเลงซึ่งเปนเพลงแขกวตถุประสงคของการใชดนตรีในการ

ประกอบพิธีนน

เพ่ือใหพิธีกรรมดูศักด

ิทธิ์และเปนการกลอมเกลาจิตใจผูเขารวมพิธ

1.1.8 ขนั ตอนพิธีกรรมนวราตรีวัดพระศรีมหาอุมาเทวี พิธีกรรมนวราตรีมีทงั หมด 9

วัน 9 คืน ดวยกัน ซ่ึงมีขนั ตอน ตางๆ ดังน้ี

1.1.8.1 วันเตรียมพิธี

- รวบรวมของบูชา

- สรางปะรําพิธีบูชาช่วคราว

- จดประดับธงทิวดวยสีสนตางๆ

- จดสรางเวททีใหสูงขึนจากพนื ดินกวาง 6 ฟุต สูง 1 ฟุตครึ่ง

- จดทําที่สําหรับเปนบลลังกที่ประทบของพระแมทุรคา-อุมา

- จัดทําประตูเขาออกใหสวยงามโดยประดบส่ิงของตางๆ

1.1.8.2 วนประกอบพิธี พิธีบูชานวราตรีในชวงนี้ถือวาเปนชวงท่ีถือวาองคเทพเทวะและเจาแมศรี

มหาอุมาเทวีจะเสด็จมารับการคารวะบูชา 9 วัน 9 คืน ซึ่งทุกวันจะมีการปลุกเสกรายพระเวทตลอด เชา กลางวัน เย็น โดยจะมีการสวดมนตและส่ันกระด่ิงเชิญองคเทพพรอมถวายเครื่องบูชาตางๆ โดย แตละคืนจะมีการเปลี่ยนเครื่องทรงขององคพระศรีมหาอุมาเทวีในปางตางๆ และบริเวณดานหนา เทวรูปจะมีแทนบูชาไฟซ่ึงจะมีไฟลุกสวางตลอดเวลาในขณะเดียวกันก็จะมีผูเขามาถวายเครื่องสักการ และนั่งฟงพระเวท

1.2 พิธีแหพระศรีมหาอุมาเทวีหรือแหเจาแมวัดแขก

1.2.1 องคประกอบของพิธีแหพระศรีมหาอุมาเทวีหรือแหเจาแมวดแขก พิธีนี้มี องคประกอบ ไดแก ผูประกอบพิธีกรรม ผเู ขารวม พิธีกรรม สถานที่ เวลา

1.2.1.1ผูประกอบพิธี

ผูประกอบพิธี คือ พราหมณ รางทรง ซึ่งรางทรงน

- รางทรง พระศรีมหาอุมาเทวี

- รางทรง พระแมมหากาลี

- รางทรง พระขนธกุมาร

1.2.1.2 ผูเขารวมพิธี

มี 3 คน ดวยกัน คือ

ผูเขารวมพิธีงานแหนวราตรีจะมีทังผ ี่นับถือศาสนาฮนดิ ู ผูนบถือศาสนาอนๆ่ื

ท่ีมีความศรทธาในพระแมศรีมหาอุมาเทวีซึ่งผ นที่มารวมพิธีมมากมายโดยเฉพาะผูที่เปนรางทรงจะ

มาเปดซุมตําหนักทรงหลายรอยซุมและทุกคนจะแตงกายดวยชุดขาว

1.2.1.3 สถานท่ี

ขบวนแหจะต้ังขบวนที่บริเวณหนาวัดพระศรีมหาอุมาเทวี ฝงถนนปนเพ่ือ จะ เล้ียวขวาออกไปยังถนนสีลมกลับเขาแยกเดโช ถนนปน ถนนสาทรเหนือ ถนน สุรศักด์ิ ถนนสีลม และกลับเขาสูพระอุโบสถตามลําดับแตเดิมขบวนแหจะเร่ิมที่สามแยกเดโชทั้งนี้เนื่องจากสถานที่ ดังกลาวเปนสุสานเกาของชาวอินเดียการไปเริ่มขบวนที่น่ันเพื่อใหวิญญาณบรรพบุรุษไดมีโอกาสเคารพ บูชาพระศรีมหาอุมาเทวีตลอดเสนทางที่ขบวนแหผานจะมีผูคนมารอรับขอพรกันมากมายพรอมทั้งมี การต้ังเทวรูปและจัดซุมอยางสวยงาม กลิ่นรูปและเครื่องหอมฟุงกระจายไปท่ัว ประกอบกับเสียงสวด มนตที่ดังกระหึ่ม

โดยเริ่มต

1.2.1.4 วนและเวลา

พิธีแหพระศรีมหาอุมาเทวีหรือเจาแมวัดแขกจะมีในวนสุดทายของงานนวราตรี แตเวลาประมาณ 15.00 น. จนกระท่งถึงเวลาประมาณ 1 นาฬิกา

1.2.1.5 เครื่องประกอบพิธี(วัสดุ-อุปกรณ)

- รางทรงพระศรีมหาอุมาเทวี, รางทรงพระแมกาลีและรางทรงพระขันธกุมาร

- หมอกลาฮัม

- เหล็กแหลม

- ตรีศูล

- นํา้

- ไฟ

เหรียญบาท เครื่องบูชา

- ตะขอ

- มะนาว

- กาวาดี

- หางนกยูง

- มะพราว

- ฟก

- เครื่องบูชา เชน กลวย หมาก ธูป กํายาน การบูร เครื่องประกอบพิธี ดังกลาวขางตนนํามาใชดังนี้ หมอใชทูนอยูบนศีรษะ เหล็กแหลม ตรีศูลใชแทงปาก น้ํา เหรียญใสไว ในหมอ ไฟใชจุดนําทาง ตะขอใชเก่ียวผลมะนาว และนํามาเกี่ยวตามรางกาย ฟกและมะพราว นํามาใชถวายการบูชาแทนหัวแพะ(พิธีกรรมเดิมในอินเดียใชมนุษยบูชายัญ) สวนกลวย หมากเพื่อ บูชาธูปกํายานและการบูรนํามาจุดบูชา(กลาวกันวากลิ่นของกํายานจะขับกระแสความชั่วรายออกไป ได) กาวดีและหางนกยูงนํามาแบกจะเห็นวาสิ่งตางๆนั้น สื่อใหเห็นวารางทรงมีจิตเขาฌานจึงไมรับรู ถึงความเจ็บปวดใดๆสวนการปามะพราวเปนการสื่อเพื่อสอนทางออมวา มนุษยเราควรตัดความไมดี อัตตาในตัวตนออกไปเสียเพื่อถวายแดพระแมอุมา

1.2.2 พิธีแห

พิธีแหพระศรีมหาอุมาเทวี หรือเจาแมวัดแขกประกอบไปดวย

1.2.2.1 พราหมณอาบน้ํารางทรงและทําพิธีอัญเชิญเทพ ซึ่งไดแก พระศรีมหา อุมาเทวี, พระแมมหากาลี และพระขันธกุมาร มาประทบราง

1.2.2.2 ตั้งขบวนแหโดยจะตั้งขบวนที่บริเวณหนาวัดพระศรีมหาอุมาเทวี ฝง ถนนปนเพ่ือ จะเลี้ยวขวาออกไปยังถนนสีลมกลับเขาแยกเดโช ถนนปน ถนนสาทรเหนือ ถนนสุร ศักดิ์ ถนนสีลม และกลับเขาสูพระอุโบสถตามลําดับ

1.2.2.3 ขนวนแหนี้จะมีโคมไฟซ่ึงเปนตะเกียงนําทางมา 1 คู ดวยกันวัตถุประสงค ในการใชโคมไฟตะเกียงนําทางนั้นเพื่อใหแสงสวางของไฟนําทางบรรดา องคเทพตาง ๆ ที่เสด็จมาใน ขบวนพิธี

1.2.2.4 การจัดขบวนนั้นเริ่มตนดวยตะเกียงซึ่งมีแสงไฟนําทางและตามดวย รางทรงพระศรีมหาอุมาเทวี โดยรางทรง จะทูนหมอกลาฮัมที่ทําดวยทองเหลือง ภายใน บรรจุน้ํา เหรียญ และเคร่ืองบูชา รางทรงของพระศรีมหาอุมาเทวี จะไมใชของแหลมทิ่มแทงตามรางกาย ขณะ เดินอยูในขบวนแหบางชวงรางทรงจะทําการรายรําไปดวย สวนบรรดาศาสนิกชนผูนับถือศาสนา ฮินดู ผูเปดตําหนักทรง หรือประชาชน ผูมีศรัทธาในพระศรีมหาอุมาเทวีน้ัน จะจัดซุมและนําเทวรูป มาตั้งโตะบูชาเพื่อรอรับการประทานพรจากพระศรีมหาอุมาเทวีและบรรดาเทพตางๆ กอนที่รางทรง พระศรีมหาอุมาเทวีจะมาถึงยงโตะบูชาของแตละคน เจาหนาท่ีของวัดจะมาเฉาะมะพราวให ซึ่งแตละ ซุมท่ีต้ังโตะบูชาจะเตรียมไวลวงหนาแลว จากนั้นเจาของโตะบูชาจะนําน้ํามะพราวมาลางหนาโตะ บูชา โปรยดอกไม โรยผงขมิ้น หรือผงไมจันทรนอยางใดอยางหนึ่งหรือท้ังสองอยาง แลวรอรับการ ประทานพรจากพระศรีมหาอุมาเทวี

ภาพประกอบ 1 มะพราวเพื่อนํามาลางบริเวณหนาโตะบูชา

“พระกตตวราย

ภาพประกอบ 2 รางทรงพระศรีมหาอุมาเทวี

Phithan (2008). Newindexphithan. (online)

1.2.2.5 เม่ือขบวนของพระแมศรีมหาอุมาเทวีผานไปจะเปนขบวนของราชรถ

” ซ่ึงพระกัตตวรายันเกี่ยวของกบพระศรีมหาอุมาเทวีคอทานเปนโอรสแตบางตํานาน

กลาววาเปนทหารหรือองครักษของพระศรีมหาอุมาเทวี เมื่อขนวนของพระกัตตวรายันผานศาสนิก ชนที่จัดซุมตั้งโตะบูชาจะนําของบูชาซ่ึงเตรียมใสพานไวแลวน้ันไปถวายโดยประกอบดวย ผลไม ดอกไม สม มะพราว ฯลฯ เครื่องบูชาที่นําไปถวายนั้น ส่ิงสําคัญที่สุดที่จะขาดไมไดคือมะพราว มะพราวที่นํามานั้นจะ เปนมะพราวที่เฉาะไวแลวดังที่กลาวไวขางตน (มะพราวที่เฉาะนําน้ําไปลาง บริเวณหนาโตะบูชากอนท่ีพระศรีมหาอุมาเทวีจะเสด็จผานในรางทรง) โดยมะพราวที่เฉาะนั้นมีสอง ซีกจะนําซีกหนึ่งไปใสการบูร กํายาน และเครื่องหอมตางๆ จากนั้นจึงจุดไฟ วิธีการถวายเครื่องบูชา ใหกับ พระกัตตวรายันทําโดยพราหมณเปนผูทูนถวายให จากน้ันก็จะดับไฟในมะพราวและผูถวาย เครื่องบูชาก็จะรับกลับมา

1.2.2.6 เมื่อขบวนของราชรถ “พระกัตตวรายัน” ผานไป จะเปนขบวนของรางทรงพระ ขันธกุมาร โดยรางทรงของพระขันธกุมารจะใชเหล็กแหลมแทงทะลุแกม สวนบริเวณรางกายนั้นจะมี ตะขอเกี่ยวหนังบริเวณปลายตะขอจะรอยดวยผลมะนาว แบกกาวาดี ทําดวยโครงเหล็กประดับหาง นกยูงดอกไมนานาชนิด และมีตรีศูลเมื่อเขามายังซุมท่ีจัดโตะบูชาทานจะถอดออก และใหพรพรอม กับโปรยผงสีเหลือง สีแดง หรือตบลงบนศีรษะ

ภาพประกอบ 3 รางทรงพระขนธกุมาร

Phithan (2008). Newindexphithan. (online)

1.2.2.7 เม่ือขบวนของรางทรงพระขันธกุมารผานไปจะเปนขบวนของราชรถ พระ ขันธกุมาร ซึ่งเปนเทวรูป เม่ือขบวนผานผูท่ีจัดซุมตั้งโตะบูชาจะบูชาโดยนําเครื่องบูชาใสพาน ประกอบดวย ผลไม ดอกไม สม ฯลฯ เปนตน และนํามะพราวหนึ่งซีกใสการบูร กํายาน และเครื่อง หอมตางๆ จากน้ันจึงจุดไฟวิธีถวายเครื่องบูชาทําโดย พราหมณเปนผูทูลถวายใหจากนั้นดับไฟใน มะพราวและผูถวายเครื่องบูชาจะรับกลับมา ซึ่งวิธีการถวายบูชานี้กระทําเชนเดียวกับการถวายบูชา “พระกัตตรายัน”

1.2.2.8 เมื่อขบวนของพระราชรถพระขันธกุมารผานไป จะตามดวยรางทรงของ พระแมมหากาลี โดยรางทรงจะใชเหล็กแหลมแทงที่ปลายล้ิน มือขางหนึ่งถือภาชนะลักษณะคลาย กะลาภายในภาชนะนั้นมีไปลุกโชติชวง บางชวงของการรวมขบวนนั้นจะรายรําเมื่อรางทรงของพระ แมมหากาลีผานผูบูชาจะใชผลมะพราวทุมลงกับพ้ืนและรางทรงของพระแมมหากาลีจะมายังซุมที่จัด โตะบูชาเพื่อประทานพร พรอมท้ังโปรยผงสีแดง สีเหลือง (ผงขมิ้น หรือผงไมจันทนอยางใดอยาง หนึ่งผสมกัน) และถัดจากรางทรงของพระแมมหากาลีจะเปนบุษบกของพระศรีมหาอุมาเทวี

ภาพประกอบ 4 รางทรงพระแมมหากาลี

Phithan (2008). Newindexphithan. (online)

ภาพประกอบ 5 บุษบกของพระศรีมหาอุมาเทว

1.2.2.9 ขบวนกลับเขาสูเทวาล เวียนรอบอโบสถุ 3 รอบ จากนั้นจึงตีระฆังเพ่ือ

สงเทพกลับไปยังท่ีประทับพรอมกันน้ันรางทรงจึงหมดสติลง ตลอดระยะเสนทางที่ขบวนเทพผาน นับต้ังแตถนนปน แยกถนนเดโช ถนนสาทรเหนือ ถนนสุรศักดิ์ และถนนสีลม จะมีผูศรัทธาอัน ประกอบดวยชาวฮินดู รางทรงตําหนักทรงตางๆ จะมาจัดซุมตั้งโตะ-บูชาโดยนําเทวรูปของพระศรีมหา อุมาเทวีทุรคา และกาลี มาตั้งและจัดแตงดวยดอกไมอันงดงาม เพื่อรอรับการประทานพรจากบรรดา องคเทพ ซุมองคเทพ ซุมโตะบูชาน้ันมีมากมายหลายรอยซุมดวยกัน โดยผูรวมพิธีทุกคนจะแตงชุด

ขาว โตะบูชาบางโตะจะเปดเพลงแขก หรือโตะบูชาบางโตะท่ีแตงกายดวยชุดสาหรี จะรองเพลง ภาษาฮินดี และนอกจากนี้ยังมีประชาชนนับพันคนมารวมพิธีเพื่อรอรับการประทานพรจากบรรดา องคเทพตางๆ ซึ่งประชาชนดังกลาวแตงกายดวยชุดขาวเชนกัน

ภาพประกอบ 6 ซุมโตะบูชา

ภาพประกอบ 7 ซุมโตะบูชา

ภาพประกอบ 8 บรรดาผูเขารวมพิธีนวราตร

2. ความเชื่อในพิธีกรรมเทศกาลนวราตรี

2.1 ความเช่ือของบุคคลที่เขารวมพิธี

ผ ี่เขารวมพิธีมีความเช่ือวาชวงของงานนวราตรีหรือดูเซรา 9 วัน 9 คืนนั้น เปนชวงที่

เทพทั้งหลายมาสถิตยังวัดแขกตลอดเวลา 9 วัน 9 คืน ซ่ึงถามาขอพรในชวงดังกลาวจะทําใหสม ความปรารถนาทุกประการ และการเขารวมขบวนแหวันวิชัยทัสมิ หรือแหเจาแมวัดแขกอาจจะเปน

การ รวมขบวนหรือการรอตอนรับสักการบูชาก็ตามจะทําใหผ วมพิธีมชี ยชนะตอศัตรตลอดทู ้งป

2.1.1 สาเหตุของความเชื่อท่ีประชาชนเคารพ ศรัทธาเจาแมกาลี

โหรอโยธยา. (ม.ป.ป. : 219 - 220) กลาวถึงสาเหตุที่ประชาชนศรัทธาเจาแมกาลีวา เนื่องจากพระนางเปนผูปราบอสูรและนําความสงบมาสูโลก ตามตํานานกลาววา ครั้งหนึ่งพวกอสูร ไดรับพรวิเศษจากพระพรหมใหเปนอมตะ ดวยความหลงอํานาจพวกอสูรจึงระราน และเก้ียวพาราสี บรรดานางฟาอยางไมเกรงใจเทวดา และทําใหเทวดาเดือดรอน พระพรหมจึงใหพระศิวะไปปราบ อสูร แตชายาของพระศิวะอาสาปราบอสูรแทน โดยอวตารเปนเจาแมกาลีทําสงครามกับอสูรเปน เวลานาน เพราะขณะสูรบกนถาเลือดของอสูรหยดลงพืนดินเพียงหยดเดียวจะเกิดอสูรขึ้นหนึ่งตน ใน ที่สุดพระนางจึงตัดสินใจแลบลิ้นรับเลือดเหลาอสูรตลอดเวลาที่ทําสงครามกับอสูร และวิธีนี้เองที่ทํา ใหพระนางปราบอสูรไดสําเร็จ

2.1.2 ความเชื่อในการลางบาป ในงานแหพระศรีมหาอุมาเทวีน้ันจะมีรางทรงซึ่งแบกกาวาดี และใชเหล็กแหลม

ทิ่มแทงตามรางกายในการกระทําดังกลาว พอจะอนุมานไดวา เพื่อเปนการแสดงอิทธิฤทธ แสง

จันทรงาม (2537 : 65 - 66) กลาววา เหตุผลในการทรมานตนมีตางๆ กัน บางคนทําเพราะเลื่อมใส อยางจริงใจ บางคนทําแกบนเพราะรอดตาย ไดงาน หรือไดบุตรหรือทําเพื่อลบลางบาปกลาวกันวาผู

ลางบาปมกตกอยูในภาวะจิตเขาฌาณแตเขาใจวาคงจะอยูในภาวะบังคับตัวเองไดถึงขั้นสงความรูสึก นึกคิดไปที่อื่นมากกวา ไมมีความรูสึกกลัวหรืออารมณใดๆ บนใบหนาเขาเลยท้ังๆ ที่ถูกเบ็ดเสียบ เกาะแผนหลัง การจองมองของเขาดูคลายกับมองเขาภายในเขาอาจรูเห็นเหตุการณรอบตัว แตไม ยอมใหมีอิทธิพลเหนือจิตใจ

2.1.3 การบูชาเจาแมกาลีดวยมะพราวและฟก กลาวกันวาการบูชาเจาแมกาลีในยุคแรกๆมีการนําหญิงพรหมจารีไปพลีกรรม

โดยนําเลือดบริสุทธิ์ไปบูชา เจาแมกาลี

โหรอโยธยา. (ม.ป.ป. : 221) กลาวถึงการนําหญิงพรหมจารีไปทําพลีกรรมตอ เจาแมกาลีวาเกิดจากตํานานที่เจาแมกาลีปราบอสูรแลวด่ืมเลือดอสูร และมีชัยชนะตออสูรประชาชน จึงจัดงานเฉลิมฉลองเพื่อรําลึกถึง พระคุณของพระนาง โดยนําเลือดสดๆไปบูชา ตอมาเมื่ออังกฤษ เขาปกครองอินเดียไดส่ังไมใหนํามนุษยมาใชในการบูชาจึงทําใหเหลือเพียงการนําแพะมาบูชาแทน ในระยะหลังเห็นวาการนําแพะมาบูชายัญเปนเรื่องโหดเหี้ยม เนื่องจากตองนําแพะมาบั่นคอจึงใชฟก เปนสัญลักษณแทนสําหรับพิธีที่ทํากันในประเทศไทยเขาใชฟกเปนสัญลักษณแทนหัวแพะ

กลาวโดยสรุปคือการบูชาเจาแมกาลีแตเดิมใชหญิงพรหมจรรยตอมาเม่ืออังกฤษเขา ปกครองอินเดียจึงหามไมใหนํามนุษยมาบูชา จึงใชแพะบูชาแทน จากนนั อังกฤษไมยอมใหทําพิธีนี้

อีกเพราะเห็นวาเปนการทารุณสัตว วนในประเทศไทยใชฟกเป นสัญลักษณแทนแพะ

พิธีแหพระศรีมหาอุมาเทวี มีการขวางมะพราว ขณะขบวนเสด็จผานเพื่อเปนการ บูชายญใหกับพระศรีมหาอุมาเทวีในรางราย คือ เจาแมกาลีโดยใชลูกมะพราวแทนหัวกะโหลกมนุษย

นํามะพราวใชแทนเลือดท่ีจะนํามาบูชาย

2.1.4 การจุดไฟประทีป

เพื่อแทนการฆามนุษยในการประกอบพิธีกรรม

ในพิธีแหนวราตรีจะมีผ ําถือไฟประทีปนําขบวนเสดจบรรดาเทพเทวาต็ างๆ ซง่ึ

การจุดประทีปดังกลาวเปนการบูชาและตอนรับบรรดาเทพเทวา บํารุง คําเอก (มปป.: 192) กลาววา เทศกาลทีปาวลี (ระหวางเดือนตุลาคม และพฤศจิกายน) เวลาเย็นมีการบูชาพระลักษมี และ พระ คเณศ บูชาประทีปแกเทวดาทั้งหลายประทีปจะวางหรือปกไว ท่ีเทวาลัย บอนํ้า ทุงนา พ้ืนดิน และ จุดประทีปดวยถวยดิน ตามระเบียงบาน กําแพงบาน เลากันวาการจุดประทีปเวลากลางคืน เปนการ ตอนรับพระรามหลังจากไดชัยชนะพระราวณะและเดินทางกลับมายังเมืองอโยธยา เวลากลางคืนทํา การเปดประตูเพื่อตอนรบพระลักษมีและจุดประทัด ดอกไมไฟ

2.1.5 การบูชาไฟ

การบูชาไฟในพิธีนวราตรีนั้นเพื่อเปนการบูชาพระศรีมหาอุมาเทวีในปางตางๆ และเปนสื่อกลางระหวางเทพกับมนุษย (คณปติ. 2543 : 196) ไฟและแสงสวาง จากดวงประทีป เสมือนธาตุไฟ เชื่อกันวาเปนพลังบริสุทธิ์ชวยเผาผลาญสิ่งช่ัวรายและทําลายความมืดเปรียบประดุจ ดั่งดวงปญญาที่สามารถขจัดส้ินซึ่งความโงเขลาการจุดประทีปยังเปนการเชื่อมโยงกับพลังรัศมีอัน รุงโรจนระหวางทวยเทพกับมนุษยอีกดวยซึ่งสอดคลองกับ สมฤทธี บัวระมวล ( 2537 : 210) กลาว วาไฟหรือพระอัคนีเปนประธานในการทําพิธีสักการบูชาในยุคโบราณ แทนบูชาไฟน้ันจะถูกตั้งขึ้น

และหันหนาไปทางทิศตะวันออก ซึ่งเปนทิศท่ีดวงอาทิตยทอแสงในยามเชาซึ่งถือกันวาการปรากฏ ของพระอาทิตยในวันใหม เปนการเริ่มตนใหม นอกจากนี้พระองคยังอยูในฐานะผูมอบความเปน อมตะและเปนผูทําหนาท่ีชําระบาปใหแกมนุษยหลังจากที่ตายไปแลว เทพอัคนี จะทําหนาที่เปน สื่อกลางระหวางเทพเจาและมนุษย กลาวกันวาเทพแหงไฟองคน้ีถือกําเนิดข้ึนมาจากดอกบัวที่พระ พรหมสราง

2.1.6 การจดซุมเทวรูปรอรบขบวนแหพระศรีมหาอุมาเทวี

การจดซุมบูชานันมีวตถุประสงคคือ เพื่อเปนการสักการะตอพระศรีมหาอุมาเทวี

และเทวรูปบางองคท่ีไดมาอาจยังไมผานการเบิกเนตรหรือเบิกเนตรแลวก็เพื่อเสริมพลังเทวรูป (ส.พลายนอย. 2544 : 111 - 113) กลาววา การเบิกพระเนตรนั้นถือเปนพิธีสําคัญในงานฉลองรูป ปฏิมามาแตโบราณ เพราะรูปนั้นจะเปนที่ถือบูชาไมได นอกจากเปนรูปท่ีมีชีวิตโดยมีเทวดาเขามาสิง อยู หรือเชิญวิญญาณของผูวายชนมมาสิงในรูปนั้น ดังนั้นจะเห็นวาหลังจากไดเชิญเทวดาเขาสิงแลว รูปปฏิมาก็จะมีชีวิตขึ้นน่ันคือ การที่รูปถูกเบิกเนตร ก็เทากับรูปนั้นมีชีวิตขึ้นเอง คือลืมตาได

2.1.7 การแตงชุดขาวในการรวมพิธี

การแตงชุดขาวในการเขารวมพิธีนั้น อนุมานไดวาชุดขาวหรือสีขาวเปน เครื่องหมายของความบริสุทธ เหมาะท่ีจะใชสวมใสในพิธีกรรม เชน บวงสรวงเทพยดา (แปลงนาม. 2549 : 25 - 26) ชวงเทศกาลกินเจท้ังในกรุงเทพฯ และภูเก็ต จะพบคนแตงชุดขาว และหามมิใหคน แตงชุดสีเขารวมพิธีกรรม เอกสารเกี่ยวกับพิธีกินเจลวนใหคําอธิบายวาชุดขาวเปนเครื่องหมายของ ความบริสุทธ

พิธีวา

2.2 สญลกษณของความเช่ือของเครื่องประกอบพิธี

โหรอโยธยา (ม.ป.ป. : 311-312) กลาวถึง สัญลักษณของความเช่ือของเคร่ืองประกอบ

มะนาว ชาวอินเดียถือวา เปนผลไมที่เปนสัญลักษณระหวางพระเจากับวิญญาณ

ฉะนันวัดพระศรีมหาอุมาเทวีแตกตางจากเทวาลัยอื่นตรงที่มาลัยที่บรรจงรอยเรียงเปนอยางดีน้ัน จะ มีผลมะนาวอยูดวย เชื่อกันวามะนาวสามารถขจัดภูตผีปศาจและส่ิงช่ัวรายทังหลายได

กลวย-มะพราว เปนผลไม

ี่มีประโยชนและเปนของที่บริสุทธ

ตนกลวยแตละตนจะ

ใหผลเพียงครง

เดียวเทานั้น หรือบางทีเมื่อคนโบราณนํามาเปนสวน “กลวยๆ”น

แปลวา งายเขา

การส่ิงใดซึ่งยาก จึงนิยมบูชากลวยเพื่อใหงายเขา โดยเฉพาะมะพราว จัดวาเปนผลไมชนิดเดียวที่มี น้ําเกิดกลางหาว จึงนิยมนํามาเพื่อบูชาพระเจา

ฟก เปนสิ่งที่นํามาใชบูชายัญแทนแพะ เพราะในสมัยกอน การบูชาเจาแมกาลีน้ัน ตองนําแพะมาปนคอเพื่อบูชายัญแกองคเจาแม มาในระยะหลังเห็นวาเปนเรื่องที่เหี้ยมโหด จึงใชฟก เปนสัญลักษณแทน

การบูร คือส่ิงท่ีจะเผาผลาญเพ่ือใหเกิดความบริสุทธิ์

ษรวัฒน. (2550 : 103) กลาวถึง สญลักษณของความเช่ือของเครื่องประกอบพิธีวา

ธง สีธงของพระแมเจาน้ัน เปนสีแดง สีแดงเปนสัญลักษณของความรุงเรืองและความ ประเสริฐยิ่ง เปนความสูงสงของธง คุณสมบัติของความประเสริฐหรือความรุงเรืองเราคนพบวามีอยู ในบุคคลเหลานี้ ผูมีคุณลักษณะอันบริสุทธ์ิ ชีวิตของเขาเปยมลนไปดวยความภักดี และผูพิจารณา เห็นวา หนาท่ีสําคัญของเขาก็เพื่อเผยแพรช่ือเสียงของพระเปนเจาและผูมีศรัทธาอันมั่นคงในพระ เปนเจา การปรับคุณสมบัติของพระเปนเจาเหลานี้ใหเขาไปอยูในตนก็หมายถึงการยกธงของพระแม เจาศรีทุรคาเทานัน้

ใบพลู และหมาก มีคุณสมบัติท่ีจะทําการยอยอาหาร และสิ่งเหลาน้ีสอนเราใหรูวา ความรูนั้นบรรจุไวในคัมภีรอันศักดิ์สิทธ์ิ และไดใหไวในคําสอนของบุคคลผูยิ่งใหญซึ่งเราควรรับ เอาไวอยางเหมาะสม และทําใหมันยอยออกมา และเราควรหลอหลอมชีวิตของเรา ตามคําสอน เหลาน้ี ดังน้ันเราตองมอบชีวิตที่หลอหลอมแลวของเรา คือ ใบพลูและหมากเทานั้น ควรถวายแด พระแมเจาศรีทุรคา

3. บทบาทของพิธีกรรมนวราตรีท่ีมีตอสังคม

ความเชื่อและความศรัทธาในส่ิงศักดิ์สิทธิ์เหนือธรรมชาติเปนสิ่งท่ีมีอิทธิพลตอการดําเนิน ชีวิตของมนุษยแตละบุคคลหรือแตละชุมชนเปนอยางย่ิง นอกจากน้ีความเชื่อและความศรัทธานั้น ยังสงผลใหเกิดพิธีกรรมเพื่อเปนการแสดงความเคารพตอสิ่งศักดิ์สิทธิ์นั้นอีกดวย และเม่ือพิธีกรรม ไดรับการยอมรับและปฏิบัติสืบทอดกันตลอดอยางตอเน่ือง พิธีกรรมจากความเช่ือน้ันก็จะไดรับผล ตอการยอมรับในฐานะเปนประเพณีของสังคม ซ่ึงมีผลตอการสงเสริมใหความเช่ือน้ันมีความหนัก แนน นาเชื่อถือเพิ่มขึ้นอีกดวย

เทศกาลนวราตรี เปนเทศกาลหนึ่งที่สามารถสะทอนใหเห็นถึงความสัมพันธระหวางพิธีกรรม ความเชื่อ และการดําเนินชีวิตของผูนับถือศาสนาฮินดูในประเทศไทยรวมท้ังชาวพุทธที่เล่ือมใสใน พระศรีมหาอุมาเทวีผูว ิจัยไดศึกษาบทบาทของพิธีกรรมนวราตรีท่ีมีตอสังคมโดยใชแนวทางของ กุหลาบ มลลิกะมาส เเละคณะ (2528 : 760) ดังตอไปนี้

3.1 เปนเคร่ืองยึดเหนี่ยวจิตใจ

พิธีกรรมจากเทศกาลนวราตรีสามารถแสดงไดวาความเชื่อและความศรัทธาเปนส่ิงที่มี อิทธิพลตอจิตใจในฐานะเปนเคร่ืองยึดเหนี่ยวจิตใจในยามที่มีความทุกข ตองการกําลังใจหรือยามที่มี ความปรารถนาสิ่งใดสิ่งหนึ่ง อยางแรงกลา แตเดิมพิธีกรรมนี้ถูกจัดขึ้นเพ่ือบูชาพระศรีมหาอุมาเทวี ในปางพระแมทุรคาปราบอสูรที่ระรานเหลานางฟาและเทวดาบนสวรรค ดังนั้นชาวฮินดูจึงมีความ เช่ือและศรัทธาพระศรีมหาอุมาเทวีปางพระแมทุรคาและเชื่อวาใน 9 วันท่ีจัดพิธีศักด์ิสิทธิ์นี้เหลาทวย เทพทั้งหลายจะมาสถิต ณ ที่แหงน้ีดวย ดังน้ันผูใดมีความทุกขรอนหรือปรารถนาสิ่งใดหากไดมา

สักการะและอธิษฐานขอพรเทพเจาท้ังหลายในชวงนี้ จะประสบความสําเร็จดังปรารถนา ซึ่งความเชื่อ และการปฏิบัติเชนน้ี เปนการกระทําที่เคารพศรัทธาเทพเจาของฮินดูทําใหมีท่ียึดเหนี่ยวจิตใจ และ

เสริมสรางกําลังใจให ีมากยิ่งขึนไปอกี

3.2 เปนสิ่งที่ควบคุมความประพฤติปฏิบติของคนในสังคม

จากการศึกษาพิธีกรรมในเทศกาลนวราตรีพบวาความเช่ือเปนสิ่งควบคุมความ ประพฤติและการปฏิบัติตนของคนในสังคมไดเปนอยางดีดังเห็นไดจากเงื่อนไขในการสราง ความสําเร็จจากคําอธิษฐานตางๆ กลาวคือ หากผูใด ตองการใหคําอธิษฐานนั้นเปนจริงสมความ ปรารถนาตองงดจากการทําชั่วทําบาปท้ังปวง ไมประทุษรายตอชีวิตของผูอ่ืนและควรจะถือศีลกินเจ ดวย ซึ่งการสรางเงื่อนไขตามพื้นฐานความเชื่อน้ี มีอิทธิพลตอการควบคุมความประพฤติของคนใน สังคม ใหอยูกันอยางสงบสุข และเปนผูมีศีลธรรมจรรยา

3.3 เปนเคร่ืองผูกพันความเปนพวกเดียวกัน

นอกจากเทศกาลนวราตรีจะมีอิทธิพลตอความคิดความเช่ือและแนวทางปฏิบัติตนตอ ผูเลื่อมใสศรัทธาแลว เทศกาลนวราตรียังสงผลตอการสรางความผูกพันความเปนอนหนึ่งอันเดียวกัน ตอผูที่นับถือศาสนาฮินดู และผูที่นับถือพระศรีมหาอุมาเทวี และเทพเจาท้ังหลายของฮินดูดวย เนื่องจากคนเหลานี้มีความเชื่อความศรัทธาในส่ิงเดียวกันและยังไดรวมพิธีกรรมศักด์ิสิทธิ์รวมกัน ความผูกพันในฐานะผูนับถือศาสนาเดียวกัน ทั้งน้ีคนเหลาน้ันไดรูจักและใกลชิดกัน ซ่ึงผลจาก ความรูสึกใกลชิดเปนพวกเดียวกันนั้น ก็สงผลใหกลุมชนผูมีศรัทธาน้ี รวมกันสืบทอดความเช่ือและ พิธีกรรมนก้ี ันตอไปอีกดวย

3.4 เปนเคร่ืองมือผสมผสานความเชื่อ

ศาสนาพราหมณ-ฮินดู แมมิใชศาสนาหลักที่ชาวไทยนิยมนับถือ แตก็ไมอาจปฏิเสธได วาความเชื่อและพิธีกรรมบางประการของชาวพุทธมีความเชื่อมโยงมาจากศาสนาพรามหณ-ฮินดู เชน การต้ังศาลพระภูมิ การรดน้ําสังขในพิธีแตงงาน เปนตน ในเทศกาลนวราตรีมีขอสังเกตอยูประการ หน่ึงวา นอกจากจะมีผูที่นับถือศาสนาฮินดูเขารวมพิธีกรรมแลวยังมีชาวพุทธจํานวนไมนอยที่ใหความ สนใจและเขารวมพิธีกรรมดวย โดยไมรูสึกถึงความขดแยง หรือความแตกตาง แตอยางใด

3.5 เปนสญลักษณชี้นําใหเขาใจสาระสําคญของชีวิต

แนวคิดที่แฝงในพิธีกรรมจากเทศกาลนวราตรีมี 2 ประการ ดวยกันดังน้ี

3.5.1 ผูกระทําความดียอมไดรับการยกยอง ดังเห็นไดจากการคงอยูของเทศกาลนว ราตรี กลาวคือ ตามตํานานกลาววา พระแมทุรคา คือปางหน่ึงของพระแมอุมาเทวีที่ไดลงมาปราบ

อสูรรายเพ่ือดับทุกขเข็ญของบรรดาทวยเทพ พฤติกรรมดังกลาวเปนการเสียสละ และทําใหเห็นวา ในท่ีสุดแลวความดีก็ชนะความช่ัวผูที่เคารพนบถอพระศรีมหาอุมาเทวีหรือพระแมทุรคาก็ยังคงนับถือ และสืบทอดความศรัทธานี้ตอๆ กันมา

3.5.2 ในการปราบคนช่ัวบางครั้งตองใชความรุนแรง เปนที่นาสังเกตวาพระศรีมหาอุมา เทวีน้ันเปนผูท่ีรูปโฉมงดงามและมีน้ําพระทัยดีแตในปางที่เปนพระแมทุรคาและกาลีนั้นจะมีความดุราย โหดเหี้ยม ซึ่งเปนไปเพื่อปราบอสูรรายจึงสะทอนใหเห็นแนวคิดที่วา ในการปราบคนชั่วที่ไมสามารถ จะกลับใจเปนคนดีไดนั้น ในบางครั้งตองใชความรุนแรง ความเด็ดขาดเพื่อแกไขปญหา

บทที่ 5

สรุปผล อภิปรายผล และขอเสนอแนะ

การศึกษาครั้งนี้มีจุดมุงหมายเพื่อศึกษาพิธีกรรมและความเชื่อในเทศกาลนวราตรี ณ วัด พระศรีมหาอุมาเทวีโดยใชระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพและนําเสนอผลการศึกษาแบบพรรณนา วิเคราะหขอมูลที่ใชในการศึกษาเปนขอมูลท่ีไดจากการศึกษาเอกสาร งานวิจัย และ เก็บขอมูล ภาคสนามจากแหลงขอมูลพื้นท่ีศึกษาโดยการสังเกตและมีสวนรวมในพิธีกรรม ชวงเดือน กันยายน 2550 ถึง มีนาคม 2551

สรุปผล

เทศกาลนวราตรี หรือ “ดูเซรา” เปนประเพณีที่สืบเนื่องมาจากชาวอินเดียผูนับถือศาสนา

ฮินดู ที่เขามาตั้งถ่ินฐานอยูในประเทศไทยเพ่ือนําอารยธรรมของอินเดีย ออกไปเผยแพรในภาคพื้น เอเชียเทศกาลนี้ถือวาเปนเทศกาล เฉลิมฉลองที่พระศรีมหาอุมาเทวี ในภาคทุรคา มีชัยชนะตออสูร โดยประเพณีนี้จัดขึ้น ต้ังแตวันข้ึน 1-9 ค่ําเดือน 11 เพื่อเปนการระลึกถึงวันแหงชัยชนะของพระศรี มหาอุมาเทวี ที่มีตออสูร โดยในแตละวันจะมีพิธีบูชาพระศรีมหาอุมาเทวีในปางตางๆ สวนในวัน สุดทายเรียกวา “วันวิชัยทัสมิ” หรือวันแหงชัยชนะ จะมีการนําพระศรีมหาอุมาเทวีและบรรดาเทพ เทวะตางๆ ออกไปแหนอกวัด หรือท่ีชาวบานเรียกกันวางานแหเจาแมวัดแขก ผูเขารวมพิธีนวราตรี มีความเชื่อวาในเวลา 9 วนั 9 คืน ดังกลาว เหลาทวยเทพจะพรอมกันมาสถิตอยู ณ วัดพระศรีมหาอุ มาเทวี และหากใครเขารวมพิธีนี้จะมีชัยชนะไปตลอดป

พิธีกรรมนวราตรีมีบทบาทตอสังคมกลาวคือความเชื่อในสิ่งเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลตอ การดําเนินชีวิตของบุคคลหลายประการดวยกัน ประการที่หน่ึงเปนเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจในยามที่มี ความทุกข ประการท่ีสอง ควบคุมความประพฤติของคนในสังคม ทั้งนี้เพราะเงื่อนไขในการขอ ประทานพรจากบรรดาเทพเจาใหสมความปราถนานั้นตองตั้งมั่นอยูในความดีงาม ประการที่สาม เปนเครื่องผูกพันความเปนพวกเดียวกันกลาวคือผูเขารวมพิธีกรรมดวยกันจะใกลชิดกันและรูสึกเปน พวกเดียวกัน และประการสุดทายเปนเครื่องผสมผสานความเชื่อโดยเชื่อมโยงศาสนาฮินดู เขากับ ศาสนาพุทธดงเห็นไดจากผูเขารวมพิธีมีชาวพุทธอยูไมนอยแตบุคคลดังกลาวมิไดแสดงออกถึงความ ขัดแยงแตประการใด

51

อภิปราย

พิธีนวราตรีวัดพระศรีมหาอุมาเทวีเปนผลมาจากความเชื่อในเรื่องเทพเจาในศาสนา ฮินดู ซึ่งสะทอนใหเห็นถึงระบบความสัมพันธระหวาง ศาสนาและวิถีการดํารงชีวิตของมนุษยวามี การประกอบพิธีกรรมผูเขารวมพิธียังรูสึกถึงความเปนพวกพองเดียวกัน พรอมทั้งแสดง อัตลักษณ ทางวัฒนธรรมในสังคมของชาวฮินดูที่อาศัยอยู ณ กรุงเทพมหานคร พิธีนวราตรีนี้สะทอนใหเห็นวา ความเช่ือในศาสนาฮินดูมีอิทธิพลตอการดําเนินชีวิต หรือวิถีชีวิตของคนไทยอยูไมนอย แมพิธีกรรม

ทางพุทธศาสนาก็ไดรับอิทธิพลของศาสนาฮินดูดวยเชนก และในพิธีกรรมนไี ดส ื่อใหเหนว็ า ความดี

ยอมชนะความชั่ว บุคคลผูสรางความดีใหกับสังคมยอมไดรับการยกยองเสมอ ดังพระศรีมหาอุมา เทวีซึ่งทานไดสละตนเองตอสูกับอสูร เพื่อความสงบสุขของเหลาทวยเทพแมเวลาผานไปนาน พระองคยังคงไดรับการยกยองเสมอ และพิธีกรรมดังกลาวจะยังคงดํารงอยูในสังคมไทยสืบไปหาก ยงมีชาวฮินดูอาศัยอยูในประเทศไทย

ขอเสนอแนะ

การศึกษานี้นาจะเปนแนวทางให

ีผูศึกษาเปรียบเทียบการแพรกระจายพิธีกรรมและความ

เชื่อในศาสนาฮินดูดานตางๆตลอดจนการศึกษาเปรียบเทียบพิธีกรรมและความเชื่อศาสนาฮินดู ระหวางทองถิ่น

บรรณานุกรม

53

บรรณานุกรม

กาญจนา สวนประดิษฐ. (2533). ผีตาโขน ศึกษาเฉพาะกรณี อําเภอดานซาย จังหวดเลย

ปริญญานิพนธศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาไทยศึกษา.

บัณฑิตวิทยาลย มหาวทยาลยศรีนครินทรวิโรฒ มหาสารคราม.

กิ่งแกว อัตถากร. (2525). ลักษณะพิธีกรรมในสงคมไทย, ในเอกสารการสอนชุด วิชา ภาษาไทย ศึกษา : อารยธรรม. กรุงเทพฯ :โอเดียนสโตร.

กิตติ วัฒนะมหาตม

(2549). คูมือบูชาเทพ. กรุงเทพฯ: สรางสรรคบ

ุคส.

กีรติ บุญเจือ. (2530). ศาสนศาสตรเบื้องตน. กรุงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณิชย.

กุหลาบ มัลลิกะมาส และคณะ. (2528). ความเปนมาของประเพณีและพิธีกรรมในเอกสาร การสอนชุดวิชาภาษาไทย 8. (คติชนวิทยาสําหรับครู). หนวยที่ 8-15. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.

คณปติ. (2543). 108 เทพแหงสรวงสวรรค. พิมพคร้งที่ 2. กรุงเทพฯ: เซเวนพรินต .

จินดา จันทรแกว และคณะ. (2546).ความรู

มหาวิทยาลยธรรมศาสตร.

ืนฐานทางศาสนา. พิมพคร

ที่ 4.กรุงเทพฯ :

จิรวรรณ บวเผียน. (2538). ความเชื่อและพิธีกรรมเก่ียวกับศาลพระภูมิของชาวบานอําเภอ นาสาร จังหวัดสุราษฎรธานี. ปริญญานิพนธ ศป.ม. (ไทยคดีศึกษา) มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.ถายเอกสาร.

เจริญ ตันมหาพราน. (2541). พิธีกรรมพิสดาร. กรุงเทพฯ : แสงแดด.

ดวงธิดา ราเมศวร.

เคล็ดไทย.

(2537). 2 อารยธรรมอันยิ่งใหญแหงเอเชีย อินเดีย-จีน. กรุงเทพฯ :

ธนเดช เดชสวสด์ิ. (2549). 108 เทพแหงสวรรค. กรุงเทพฯ : คลังวิทยา. ธนู แกวโอภาส. (2542). ศาสนาโลก. พิมพครังที่ 2. กรุงเทพฯ : สุขภาพใจ.

ธวัช ปุณโณทก. (2528). ความเชื่อพืนบานอันสัมพันธกับชีวิตในสังคมอีสาน ในวัฒนธรรม พ้ืนบาน : คติความเชื่อ. กรุงเทพฯ : ฝายวิจัยจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.

นงเยาว ชาญณรงค. (2545). วฒนธรรมและศาสนา. พิมพคร มหาวิทยาลัยรามคําแหง.

ที่ 5. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ

นันทา ขุนภักดี. (2535). การวิเคราะหความเช่ือของชายไทยในสวัสดิรักษา. กรุงเทพฯ :

คุรุสภาลาดพราว.

นิคม วงเวียน.(2533).บทวิเคราะหวฒนธรรมทีเกี่ยวกับความเชื่อของชาวสวย. ในวัฒนธรรม ลุมแมน้ํามูล : กรณีเขมรลาวสวยสุรินทร , หนา 181 – 197. กรุงเทพฯ :

สารมวลชน.

บํารุง คําเอก. (2549) กรกฎาคม - ธันวาคม). อิทธิพลของศาสนาพราหมณ – ฮินดูตอประเพณ

และวฒนธรรมไทยสมัยรตนโกสินทรตอนต . วารสารดารงวชาการิํ . 5 (2) : 189.

   . (2549). การศึกษาวิเคราะหอิทธิพลของศาสนาพราหมณ-ฮินดูตอวัฒนธรรม ประเพณีรูปแบบศิลปะและวรรณกรรมไทยสมัยรตนโกสินทรตอนตน. วารสารดํารง วิชาการ ชวงป พ.ศ.2549. งานวิจัยคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.

ประทีป สาวาโย. (ม.ป.ป). สิบเอ็ดศาสนาของโลก. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร.

ประมวล ดิคคินสัน. (2521). คติชาวบาน : การศึกษาในดานมนุษยวิทยา. กรุงเทพฯ :

แพรวิทยา.

ประสาร สมพงษ. (2544). ศาสนาเปรียบเทียบ พุทธ - ฮินดู. นครราชสีมา : สถาบันเทคโนโลยี ราชมงคลวิทยาเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ นครราชสีมา.

แปลงนาม. (2549). ความเขาใจเรื่องการกินเจ. กรุงเทพฯ : สมาคมเผยแพรคุณธรรม.

พูนพิสมัย ดิศกุล (ม.ป.ป). พิธีของทุกคน. กรุงเทพฯ : พรานนกการพิมพ.

พวงนิล คําปงสุ (2547). อนเดีิ ย. กรุงเทพฯ : หนาตางสูโลกกวาง.

พวงผกา คุโรวาท. (2549). ศิลปะและวฒนธรรมไทย. พิมพครังที่ 4. กรุงเทพฯ : รวมสาสน.

ภัทรพร สิริกาญจน (2546). ความรูพืนฐานทางศาสนา. พมพิ ครง้ ท่ี 4. กรุงเทพฯ :

มหาวิทยาลยธรรมศาสตร.

ภิญโญ จิตตธรรม. (2518). ความเชื่อ, ใน วารสารรามคําแหง. กรุงเทพ : มหาวิทยาลยรามคําแหง. เรณู เหมือนจันทรเชย.(2542) .ความเชื่อเร่ืองผีไทยโซง. กรุงเทพฯ : สหธรรมมิกา.

วดีพร จิตตสถาพร. (2549). การศึกษาการรําผีมอญของชาวไทยรามัญ ตําบลบานมวง อําเภอ บานโปง จังหวัดราชบุรี. สารนิพนธ กศ.ม. (ภาษาไทย). กรุงเทพฯ : บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. ถายเอกสาร.

วนิดา ขําเขียว. (2543). ศาสนาเปรียบเทียบ. กรุงเทพฯ : พรานนกการพิมพ.

วิทยา ศักยาภินันท

(2549). ประว

ิศาสนาฮินดู. กรุงเทพฯ : รวมสาสน.

วิริยา ประสพธนกิจ. (2538). ศึกษาเปรียบเทียบความแตกตางระหวางกลุมคนที่เขามา

สักการบูชาที่วัดแขก (สีลม) และโบสถพราหมณ (เสาชิงช ). สารนิพนธ

มานุษยวิทยา คณะโบราณคดี. บัณฑิตวิทยาลัยมหาวิทยาลัยศิลปากร.

ศิราพร ณ ถลาง. (2548). ทฤษฎีคติชนวิทยา : วิธีวิทยาในการวิเคราะหตํานาน - นิทาน พื้นบาน. กรุงเทพฯ : โครงการเผยแพรผลงานทางวิชาการคณะอกษรศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.

ศิลปากร, กรม. (2519) ลัทธิธรรมเนียมตางๆ. พระนคร : คลังวิทยา.

ษรวัฒน. (2550). เทพบูชาอยางไรใหใจเปนสุข. กรุงเทพฯ : คณะบุคคลประกายพฤกษ.

ส. พลายนอย. (2544). เกร็ดโบราณคดีประเพณีไทย. พิมพคร้งที่ 5. กรุงเทพฯ : รวมสาสน.

สมปราชญ อมมะพนธุ. (2536). ประเพณีและพิธีกรรมในวรรณคดีไทย. กรุงเทพฯ :

โอเดียนสโตร.

สมพร สุขเกษม. (2532). ศาสนาพราหมณ - ฮินดู. กรุงเทพฯ : ภาควิชาปรชญาและศาสนา

คณะวิชามนุษยศาสตร และสังคมศาสตรวิทยาลัยครบู านสมเดจเจ็ าพระยา.

สมฤทธี บัวระมวล. (2537). ตํานานแหงศาสนาลัทธินิยมและความเชื่อปรัมปรา. กรุงเทพฯ :

คุมคํา.

สุชีพ ปุญญานุภาพ. (2540). ประวัติศาสตรศาสนา. พิมพคร วิทยาลัย.

ท่ี 8. กรุงเทพฯ : มหามกุฏราช

  . (2541). ประวติศาสตรศาสนา. พมพครงัิ ที่ 10. กรุงเทพฯ : อกษรพทยา.ิั

   . (2545). ศาสนาเปรียบเทียบ. พิมพคร ที่ 4. กรุงเทพฯ : ภาควชาปริ ัชญา

คณะมนุษยศาสตร มหาวิทยาลยรามคําแหง.

สุทัศนพงษ กุลบุตร (2536). ประเพณีพิธีกรรมท่ีเกี่ยวกับพระธาตุศรีสองรักอําเภอดานซาย จังหวัดเลย. ปริญญานิพนธศิลปศาสตรมหาบัณฑิตสาขาไทยคดีศึกษาบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒมหาสารคาม.

สุริยา บรรพลา.(2545).พิธีกรรมเล งปอาเภอวํ งสะพงจงุ หวดเลย วิทยานิพนธศลปศาสตริ

มหาบัณฑิตสาขาไทยศึกษาเพ่ือพัฒนาสํานกงานบัณฑิตวิทยาลย สถาบันราชภฏเลย.

สุริยา รัตนกุล. (2549). พิธีกรรมในศาสนา. นนทบุรี : เพชรรุงการพิมพ.

สุวัฒน จนทรจํานง. (2540). ความเชือของมนุษยเก่ียวกับปรัชญาศาสนา. กรุงเทพฯ :

สุขภาพใจ.

สุเมธ เมธาวิทยกุล. (2532). สังกปพิธีกรรม. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร. เสรี วุฒิธรรมวงศ. (2540). ผาปมปญหาพุทธ-ฮินดู. ม.ป.ท.

เสาวลักษณ อนันตศานต. (2528). วรรณกรรมเอกของไทย. กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร.

แสง จนทรงาม (2537). ความเช่ือพิสดารของคน. พิมพครงั ที่ 3. เชียงใหม: โรงพิมพดาว. โหรอโยธยา. (ม.ป.ป). พระแมศรีมหาอุมาเทวี. กรุงเทพฯ : ยอดมาลา.

อุษณีย เกษมสันต ณ อยุธยา. (2546). ประวัติศาสนาพราหมณและมหาเทพ 7 พระองค.

กรุงเทพฯ : โอ.เอส.พรินติ้งเฮาส.

อารี วิชาชัย. (2543). ปรชญาธรรมของศาสนาพราหมณ-ฮินดู. ภาควิชาปรัชญาและศาสนา คณะมนุษยศาสตร มหาวิทยาลยศรีนครินทรวิโรฒ.

ภาคผนวก

57

ภาคผนวก ก

ภาพประกอบพิธีนวราตรี วดพระศรีมหาอุมาเทวี สีลม กรุงเทพมหานคร

ภาพประกอบ 9

วัดพระศรีมหาอุมาเทว

ภาพประกอบ 10

พระพรหมซ่ึงประดิษฐานภายในวัดพระศรีมหาอุมาเทวี

ภาพประกอบ 11 เครื่องบูชาพระศรีมหาอุมาเทวี

phithan. (2008). Newindexphithan. (online)

ภาพประกอบ 12

ดอกไมซึ่งใชในการถวายการบูชาพระศรีมหาอุมาเทวี

ภาพประกอบ 13

ซุมบูชา

ภาพประกอบ 14

ซุมบูชา

61

ภาคผนวก ข

เทพเจา และประวัติ

ภาพประกอบ 15 พระพรหม

ษรวัฒน. (2550). เทพบูชาอยางไรใหใจเปนสุข. 14

พระพรหม (Brahma)

พระพรหมทรงเปนผูสรางโลกและสวรรคถือเปนเทพผูสราง ลิขิต และควบคุมสรรพสิ่ง มีพระมเหสีพระ นามวา สรัสวดี พระพรหมมีพระวรกายสีแดง ฉลองพระองคขาว มี สี่ พักตร หรือ สี่ เศียร สี่ กร แตละกรถือสิ่งใด ส่ิงหนึ่งใน 5 สิ่งคือ คนโท หรือคัมภีรพระเวท สังวาลลูกประคํา ลูกศร ฉลองพระหัตถชอน และคทา ประดับพระศอ ดวยสังวาลลูกประคํา ทรงหงสเปนพาหนะ ในบางตํานานกลาววา เดิมพระพรหมทรงมี หา เศียร แตเนื่องจาก กลาววาจาสบประมาทพระศิวะทําใหทานโกรธ พระศิวะจึงใชพระเนตรดวงที่ สาม แลดูเศียรหนึ่งของพระพรหมทํา ใหเกิดไฟเผาผลาญเศียรท่ี หา ของพระพรหมไหมเปนจุณไป พระพรหมจึงเหลือเพียง ส่ี เศียร และบางตํานาน กลาววาเนื่องจากพระพรหม พูดจาดูหมิ่นพระแมปารพตี(พระอุมาเทวี) มเหสีของพระศิวะ พระองคทราบเรื่องจึง บันดาลโทษะและเกิดการสูรบกันขึ้นในที่สุดพระพรหมเปนฝายพายแพจึงถูกพระศิวะตัดเศียรไปหนึ่งเศียร

พระพรหมเปนผูมีน้ําพระทัยดี จึงมีแตผูนับถือแตไมเกรงกลัวเหมือนพระศิวะและพระนารายณ ปจจุบัน ในประเทศอินเดีย พระพรหมไมไดเปนท่ีเคารพบูชาอยางแพรหลายเหมือนในประเทศไทย สวนใหญจะนับถือ พระ วิษณุและอวตารปางตาง ๆ ของพระวิษณุ พระศิวะและชายาพระศิวะ เคร่ืองสังเวยคือ ขนมทุกชนิดมีสีขาวเปน หลัก หรือเปนธัญพืช เชน ถั่ว งา เผือก มัน การขอพรตอพระองคผูบูชาตองทําความดี ตั้งมั่นอยูในพรหมวิหาร 4 จึงจะสมปรารถนา

ภาพประกอบ 16 พระศิวะ

พระศิวะ (Siva)

ษรวัฒน. (2550). เทพบูชาอยางไรใหใจเปนสุข. 16

พระศิวะหรือพระอิศวรเปนเทพเจาแหงการทําลาย มีพระเหสีชื่อพระศรีมหาอุมาเทวี พระศิวะมีพระ วรกายสีแดงบางคัมภีรกลาววาสีขาวมีพระเกศาสีแดง เกลาเปนมวยสูง มีรูปรางงดงาม มี ส่ี กร สี่ พักตร มีพระ เนตร สามดวง ดวงที่สาม อยูก่ึงกลางพระนลาฎ ซึ่งลุกเปนไฟตลอดเวลา หากพระองคมองไปยังสิ่งใด ส่ิงนั้นจะติด ไฟทันที สังวาลเปนงู พระหัตถถือไมเทา ธนู หนังกวาง ลูกปด กะโหลกศีรษะหรือกลองฑามรู มีดวงจันทร และ พระนางคงคาอยูตรงพระเมาลีทรงหนังเสือ มีโคเปนพาหนะ พระศิวะจะทรงประทานพรวิเศษใหแกผูหมั่นทําความ ดี โดยเฉพาะเหลาโยคี และผูอุทิศตัวเพื่อความหลุดพน พระองคจะคุมครอง บันดาล ความสามารถในการบําเพ็ญ เพียรการฝกจิต การใชเวทมนตร และการประกอบพิธีกรรม ผูท่ีไดรับพรของพระศิวะ หากสมความปรารถนาแลว ไมยึดมั่นในศีลธรรม กระทําผิดจากความดีงาม พระศิวะจะกลายเปนเทพผูทําลายทันที

ภาพประกอบ 17 พระวิษณุ

ษรวฒน. (2550). เทพบูชาอยางไรใหใจเปนสุข. 15

พระวิษณุ (Visnu)

พระวิษณุ หรือพระนารายณทรงเปนเทพเจาผูรักษาโลก มีพระมเหสีช่ือพระลักษมี พระวิษณุมีพระ วรกายสีดํา บางตํานานกลาววาพระองคมีพระวรกายสีนํ้าเงินหรือสีฟาเขม สวมอาภรณหรือเครื่องประดับอยาง

กษัตริย พาหนะประจําพระองคคือพญาครุฑ มี ส กร แตละกรถือ สังข จักร ดอกบัวและคทาและเม่ือใดท่ีโลกเกิด

ยุคเข็ญ พระวิษณุหรือพระนารายณจะทําหนาที่ไปปราบปรามทําลายอธรรม ซึ่งไดรับโองการจากพระศิวะบาง หรือ ถูกเชิญจากเทวดาท้งหลายบาง พระวิษณุหรือพระนารายณ ทรงแสดงพลังอํานาจหลายรูปแบบ ซึ่งเรียกวา อวตาร หรือ แบงภาคมาจุติ กลาวกันวา พระวิษณุมีปางอวตารถึง 28 ปาง แตมีอยู 10 ปางที่มีอยูในตํานานของชาวฮินดู อวตาร 10 ปาง ของพระวิษณุหรือพระนารายณม ีลําดับดังนี้

1. ปางมตสยา ลงมาเกิดเปนปลา ชวยเหลือมนุษยใหพ นความตาย เมื่อเกิดน้ําทวมโลกครั้งใหญ

2. ปางกุรมะ ลงมาเกิดเปนเตาใชหลังรองรับภูเขาไวเพื่อใหกวนนําในสมุทรใหสําเร็จ เปนน้ําเปนอมฤต

3. ปางวราหะ ลงมาเกิดเปนหมูปา ปราบยักษที่กดโลกใหจมลงใตบาดาล

4. ปางนรสิง ลงมาเกิดเปนนรสิง (คร่ึงคนคร่ึงสิง) เพื่อปราบยักษ

5. ปางวมานะ ลงมาเกิดเปนคนแคระ เพ่ือนปราบยักษใหอยูใตบาดาลและปองกนั มิใหกษตริยท่ีไมมีศีลธรรมไดครองบานเมือง

6. ปางภาราสูราม ลงมาเกิดเปนพราหมณท ําลายพวกกษัตริยไรอธรรม

7. ปางทศราชาราม ลงมาเกิดเปนพระรามปราบทศกัณฑ

8. ปางกฤษณะ ลงมาเกิดเปน พระกฤษณะ ปราบคนช่ัวในสงครามมหาภารตะ

9. ปางพุทธเจา ลงมาเกิดเปนพระพุทธเจา เพื่อชวยเหลื่อมนุษยใหพนทุกข

10. ปางกลกี ลงมาเกิดเปนพระกัลกี บุรุษขี่มาขาว เพื่อนปราบคนชั่วหรืออธรรม พระองคจะทําลายโลกซึ่ง เต็มไปดวยความช่วราย และสรางโลกขึ้นใหมและยุคแหงความสมบูรณพูนสุข จะเร่ิมขึ้นอีกครั้ง

ภาพประกอบ 18 พระศรีมหาอุมาเทวี โหรอโยธยา. (ม.ป.ป.). พระแมศรีมหาอุมาเทวี. 4

พระศรีมหาอุมาเทวี (UMA)

พระศรีมหาอุมาเทวีเปนชายาของพระศิวะ มีพระวรกายปรากฏเปน 3 รูปคือ

1. ภาคปาราวตี หรือ บรรพตี หรือ อุมาเทวี เปนภาคแหงความเมตตากรุณา และทรงสิริโฉมงดงาม

2. ภาคนางภทรากาลี หรือ เจาแมกาลี เปนภาคแหงความดุรายและนากลัว รูปที่ทํามักสรางหรือเขียน เปนลักษณะอวนล่ําแข็งแรง ผิวเนื้อดํา หนาตาดุราย สยายผมประบา มี 10 แขน (บางแหงมี 4 แขน) ถืออาวุธครบ ทุกมือ บางแหงวาดโลหิตไหลตามปากและตัว มีงูเปนสังวาล บางแหงทําเปนหัวกระโหลกหรือหัวยักษที่ถูกตัดมา ใหมๆ ถือชูอยูในมือ ไมก็ทําทรงยืนเหยียบอสูร

3. ภาคทุรคาเทวี หรือ เจาแมทุรคา ทรงเชี่ยวชาญในการสงครามและสามารถปราบศัตรูไดทั่วทิศเปน ภาคท่ีดุรายอีกภาคหนึ่ง มักเขียนใหมีรูปรางนากลัว โดยใชศพเปนตุมหูสรอยคอรอยดวยกะโหลกผี ใชซี่โครง มนุษยมาผูกตอกันแทนเข็มขัดนัยนตาท้งสองถลนโปนแดงเปนสายเลือด แลบลิ้นยาวจรดทรวงอก ถันยาวถึงสะเอว เล็บมือเล็บเทายาวดุจคมเล็บสิงห และมีอาวุธประจํากายถึง 12 อยาง

ภาพประกอบ 19 พระแมกาลี โหรอโยธยา. (ม.ป.ป.). พระแมศรีมหาอุมาเทวี. 10

พระแมกาลี

พระแมมหากาลีทรงอยูในฐานะเทพแหงความตาย ความหมายของคําวากาลีหมายถึง สีดํา ดังนั้น พระ แมกาลีเปนปางหนึ่งของพระศรีมหาอุมาเทวี ซึ่งเปนปางท่ีดุรายท่ีสุด ชั่วราย มีพระวรกายสีดํา ลิ้นสีแดงหอยยาว ออกมานอกปาก สวมสรอยที่รอยดวยกระโหลกมนุษย มักเปลือยกายมีพระเนตร สามดวง เชนเดียวกับพระศิวะ ประดับพระวรกาย ดวยกะโหลกศีรษะ หรือแขนขาอสูร บางพระรูป พระนางเหยีบบนพระอุระของพระศิวะซึ่งนอน ทอดพระวรกายพระแมกาลีทรงมีอานุภาพสูงสุดในการปราบส่ิงช่ัวราย ดวยพลังและวิธีการท่ีรุนแรงบางตํานานได กลาวไววาพระแมกาลี ไดตอสูกับอสูรซึ่งอสูรไดรับพร จากพระศิวะ ใหมีชีวิตเปนอมตะ อสูรนั้นฮึกเหิมในความ เกงกาจของตนกลั้นแกลงผูคนและเทวดาและคิดที่จะครอบครองโลกทั้งสามเทวดาทั้งหลายจึงขอใหพระศิวะหาทาง ปราบอสูร แตไมมีเทวดาองคใดอาสาสูรบพระแมอุมาจึงอาสาปราบอสูรพรอมทั้งขอบารมีพระศิวะประทานพรให พระองคมีชัยชนะและไปบําเพ็ญตบะหลงจากนันจึงเขาเผชิญหนากับอสูรตอสูกันยาว นานเนื่องจากพระองคทรงใช ดาบฟนคออสูรเลือดแตละหยดท่ีตกลงสูพื้นดินกลายเปนอสูรเพ่ิมขึ้นเรื่อยๆ ดังนั้นพระแมกาลีจึงทรงดูดเลือดอสูร กอนท่ีเลือดจะตกพื้นดิน อสูรตนนั้นจึงสิ้นฤทธ์ิลงดวยความดีพระทัยพระองคจึงเตนรําและยกเทาสูงจะกระทืบพ้ืน โลก พระอิศวรจึงทรงลงไปนอนขวางพื้นโลกไวพระแมกาลีจึงชะงัก ดังจะเห็นไดจากรูปเคารพของพระแมกาลี ผูที่ บูชาพระแมกาลีจะบังเกิดสันติสุข พระองคจะประทาน ความสุขในระดับโลกียะแกผูครองเรียน แตหากผูท่ีขอ ประทานพรจากพระองค ประพฤติตนไมอยูในศีลธรรม เอารัดเอาเปรียบทํารายบุคคลอื่นดวยเวทมนตร จะไมไดรับ พรสมดงปรารถนา หากแตจะถูกพระองคทํารายโดยไมละเวนอีกดวย

ภาพประกอบ 20 ทุรคา

โหรอโยธยา. (ม.ป.ป.). พระแมศรีมหาอุมาเทวี. 29

ทุรคา

เปนปางหนึ่งของพระศรีมหาอุมาเทวี ในปางที่อยูในฐานะนักรบหญิงและเปนปางที่มีความใกลเคียงกับ

ปางกาลีมากที่สุด สวนคําวาทุรคาแปลวาไปไมถึงหรือเขาถึงมิได ทรงสิงโตเปนพาหนะ ในยามที่ตองออกสูรบ ปาง

ทุรคาน้นมีทั้งดานของความเมตตา งดงามและนากล และในยามปกติพระองคจะปรากฏอยบนดอกบวหรืัู อกระบอื

และปางนี้เองจึงไดรับการยกยองใหเปนเทพสูงสุด สวนรูปของ พระนางนั้นมีหลายรูปดวยกัน บางปางมีสี่กรหรือ แปดกร สิบกร, สิบแปดกร และ ยี่สิบกรฉลองพระองคสีแดงมีพระเนตร สามดวง รูปรางของพระองคนากลัวมีศพ เปนตุมหู กะโหลกผีเปนสังวาลซี่โครงมนุษยเปนเข็มขัด นัยนตาโปนแดงผมยาวถึงสนนมยาวถึงสะเอวและลิ้นยาว เล็บมือเล็บเทายาวบางตํานานกลาววา พระแมทุรคามีพระวรกายสีเหลืองรูปรางงดงาม ใชเสือเปนพาหนะ ในกรท้ังแปดของพระองคมีดังนี้ จักร ตัลวาร(ดาบ) ลูกศร อาชีรวาท(ทาทางของการใหพร) พวงมาลัย สังข คทา (ไมพลอง) ดอกบัว พระนางเปนตัวแทนของอํานาจและพลังของเทพเจา พระองคทรงปราบอสูร ซึ่งทําใหโลกไดรับ ความเดือดรอน ผูบูชาพระองคจะมีชัยชนะ เหนือบุคคลทั้งหลายผูภักดีในพระองคควรกระทําแตความดี ละเวน ความชั่ว ตัดความโกรธ ความหยิ่งยโสออกใหหมดเพื่อถวายแดพระแมทุรคา

ภาพประกอบ 21 พระคเณศ

ษรวัฒน. (2550). เทพบูชาอยางไรใหใจเปนสุข. 14

พระคเณศ (Ganesa)

คเณศหรือคนไทยเรียกวาพิฆเณศ หรือพระพิฆเณศวร เปนโอรสของพระศิวะ และพระนางปารวตี (พระ แมอุมา) พระคเณศมีเศียรเปนชาง งาหักขางหนึ่ง มีหนูเปนพาหนะ ฉลองพระองศสีเหลือง พระองศไดรับการยก ยองวา เปนเทพผูมีปญญาปราดเปรื่องในศิลปวิทยาการ ทุกแขนง ทรงโปรดงานศิลปะและดนตรีผูบูชาพระองคจะ สามารถผานพนอุปสรรค ไปสูความสําเร็จได จะพนความทุกขไปสูความสุข ความอุดมสมบูรณ พระองคจะปกปอง จากอํานาจลี้ลับภูตผีปศาจ ขจัดภัยตางๆ ในการบูชาพระองคน้ัน ตองไมยอทอตออุปสรรคไมเบียดเบียนผูอ่ืน และ เสียสละตน เพื่อประโยชนสวนรวม

การติเกยะ (Kantikaya)

เปนโอรสของพระศิวะ บางทีเรียก สกันทะ แตคนไทยเรียกวา พระขันธกุมาร ซ่ึงเปน เทพเจา แหง สงครามและการสูรบ พระหัตถถือคทา และคณโท มีพระวรกายสีขาวนวล เปนเทพบุตรเยาววัย สวนในคําภีร รา

มายณะ กลาววาพระองคมี พระวรกายสีแดง หนึ่งพักตร ส่ีกร เครื่องฉลองพระองค ีแดงสด

พระกัตตวรายนั (Lord kathavarajan)

มีนิสัยรักการผจญภัยและตอสู ทั้งยังนิยมการพนันขันตอและนักเลงคอสุรา นารี ชอบทองเที่ยว และ อาศัยอยูตามปาเขา เทพองคน้ีผูมีใจนักเลงนิยมนับถือมาก และดวยเหตุที่เปนเทพที่มีนิสัยมุทะลุดุดัน จึงตอง อัญเชิญไวนอกอุโบสถ และไมนิยมเขาทรง เพราะหากเขาทรงแลวจะรุนแรง อาจเปนอันตรายได วิริยา ประสพธน กิจ.(2538:3)กลาววาพระกัตตวรายันเปนโอรสพระศรีมหาอุมาเทวีและพระศิวะซึ่งสอดคลองกับ เจริญ ตันมหา พราน(2536:70)ไดกลาววาพระกัตตวรายันเปนโอรสพระศรีมหาอุมาเทวีและพระศิวะสวนเอกสารอื่นๆที่ผูวิจัยได

ศึกษาคนควาสวนใหญกลาววาพระศรีมหาอุมาเทวีมีโอรสสององค ือพระขันธกุมารและพระพฆเณศวริ

พระกฤษณะ (Krishna)

ทรงเปนภาคหนึ่งของพระวิษณุตามทฤษฏี อวตาร (avatar) พระกฤษณะเปนพระสหาย ที่ปรึกษาของ พวก ปาณฑพ เปนสารถีใหอรชุนและพี่นองปาณฑพทําสงครามจนมีชัยเหนือพวกเการพ พระกฤษณะมีรูปเปน บุรุษงามฉลองพระองคดวยผาสีเหลือง ไมประดับตกแตงพระวรกายมากทรง โปรดศิลปะการแสดง ดนตรี และ นาฏศิลป

ภาพประกอบ 22 สัญลักษณ “โอม”

ษรวฒน. (2550). เทพบูชาอยางไรใหใจเปนสุข. 16

ประวัติยอผูทําสารนิพนธ

ประว ิยอผทู ําสารนิพนธ

ช่ือ ชื่อสกุล นางสาวสุกัญญา ประเสริฐศรี

วันเดือนปเกิด 13 พฤษภาคม 2520

สถานที่เกิด อําเภอสรรคบุรี จงหวัดชัยนาท

สถานที่อยูปจจุบนั 824 ถนนอุดมสุข แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพมหานคร 10260

ตําแหนงหนาที่การงานในปจจุบัน ครูผูชวย

สถานท่ีทํางานปจจุบนั โรงเรียนสิริรัตนาธร สงกัดคณะกรรมการการศึกษา ขนั พื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ เขตพื้นที่การศึกษา กรุงเทพมหานคร แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพมหานคร

ประวต

ิการศึกษา

พ.ศ. 2539 มัธยมศึกษาตอนปลาย จากโรงเรียนคุรุประชาสรรค

พ.ศ. 2543 คบ. วิชาภาษาไทย

จากสถาบนราชภัฏสวนสุนนทา

พ.ศ. 2551 กศ.ม. วิชาเอกภาษาไทย จากมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ