UNFAIR CONTRACT TERMS IN ACTOR’S CONTRACT

ขอสัญญาไมเปนธรรมในสัญญาจางนักแสดง

โดย

xxxxxxxxxxxxx xxxxxxx

xxxxxนิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร นิติศาสตรมหาบัณฑิต สาขากฎหมายธุรกิจ

คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ปการศึกษา 2558 ลิขสิทธิ์ของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร

ขอสัญญาไมเปนธรรมในสัญญาจางนักแสดง

โดย

xxxxxxxxxxxxx xxxxxxx

xxxxxนิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร นิติศาสตรมหาบัณฑิต สาขากฎหมายธุรกิจ

คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ปการศึกษา 2558 ลิขสิทธิ์ของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร

UNFAIR CONTRACT TERMS IN ACTOR’S CONTRACT

BY

MISS XXXXXXXXX XXXXXXXXX

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF LAW

BUSINESS LAW FACULTY OF LAW

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2015

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

หัวขอxxxxxนิพนธ	ขอสัญญาไมเปนธรรมในสญั ญาจางนักแสดง UNFAIR CONTRACT TERMS IN ACTOR’S CONTRACT
ชื่อผูเขียน	นางสาวแพรสลิน xxxxxxx Miss Xxxxxxxxx Xxxxxxxxx
xxxxxxxx/คณะ/xxxxxxxxxxx	xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxธรรมศาสตร
อาจารยที่ปรึกษาxxxxxนิพนธ	ผูชวยศาสตราจารย ดร. xxxวัฒน xxxxxxxx
ปการศึกษา	΅2558

บทคัดยอ

อาชีพนักแสดงนั้นมีลักษณะเปนวิชาชีพซ่ึงแตกตางจากลูกจางทั่วไป ซึ่งควรจะมีบท กฎหมายพิเศษมาคุมครองอาชีพนักแสดงเปนการเฉพาะ แตเมื่อไมมีบทกฎหมายพิเศษกําหนดไวเปน การเฉพาะแลวจึงตองนําบทกฎหมายที่มีxxxมาปรับใชเปนกรณีไป โดยสัญญาจางนักแสดงน้นอาจแบง ไดเปน 2 ประเภท คือสัญญาจางนักแสดงแบบสัญญาจางทําของและสัญญาจางนักแสดงแบบสัญญา จางแรงงาน โดยสวนใหญในการทําสัญญาระหวางผูผลิตหรือนายจางกับนักแสดงน้นจะนําสัญญา สําเร็จรูปมาใชทําสัญญาระหวางกันเพื่อใหเกิดความสะดวกรวดเร็วในการทําธุรกิจ โดยฝายนายจาง หรือผูผลิตซึ่งมีอํานาจการตอรองท่ีสูงกวาจะเปนผูกําหนดขอสัญญาตางๆเอาไวลวงหนากอนแลว นักแสดงมีเพียงxxxxxxxxจะเลือกเขาทําสัญญาสําเร็จรูปนั้นหรือไมเทานั้น จึงเปนเหตุใหเกิดขอสัญญาxxxxx เปนธรรมเกิดขึ้นในสัญญาสําเร็จรูปที่จัดทําขึ้นโดยฝายนายจางหรือผูผลิต โดยxxxxxนิพนธฉบับนี้ได

ทําการศึกษาขอส ญาที่ใชก ันอยจรงิู ในอุตสาหกรรมบันเทิง และพบความไมเปนธรรมในขอสัญญาใน

ปญหาดังตอไปนี้ คือ

1.) ปญหาการกําหนดใหโอนxxxxxทุกประการในxxxxxนักแสดงและxxxxxในทรัพยสินทาง ปญญาใหตกเปนของฝายนายจาง นายจางหรือผูผลิตมักจะกําหนดขอสัญญาใหนักแสดงนั้นโอนxxxxx ทุกประการในทรัพยสินทางปญญาใหนายจางหรือผูผลิตนั้นมีxxxxxแตเพียงผูเดียวในการที่จะใช ประโยชนหรือกระทําการอ่ืนใดกับงานแสดงของนักแสดง แตกลับมิไดกําหนดใหนักแสดงมีxxxxxxxรับ คาตอบแทนอยางใดบางจากการนําสิ่งบันทึกการแสดงไปใชประโยชนในเชิงพาณิชย การนําไปฉายซ้ํา หรือการนําไปขายยังตางประเทศสรางรายไดมหาศาลใหแกผูผลิตอยางไมมีที่สิ้นสุด นักแสดงนั้นมีxxxxx

เพียงไดรับคาตอบแทนขั้นตนเพียงเทานั้น จึงเปนประเด็นวา นักแสดงนั้นควรจะไดรับคาตอบแทนxxx xxxxxxxxxxเชนกันจากสิ่งบันทึกการแสดงที่นายจางนําไปหาประโยชนในเชิงพาณิชย

2.) ปญหาขอจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน จะมีขอสัญญาจํากัด ไมใหนักแสดงนั้นxxxxxxไปรับงานจากตางคายหรือจากผูจัดคนอื่นได เวนแตจะไดรับอนุญาตจากทาง คายxxxxxxxxxxxกอน แตในขณะเดียวกันทางคายหรือผูจัดนั้นก็มิไดกําหนดปริมาณงานและ คาตอบแทนเอาไวในสัญญา ทําใหนักแสดงนั้นไมxxxxxxxxxจะรูวาตนเองนั้นจะไดรับคาตอบแทน เทาใด จะมีงานมากนอยเพียงใด ดังนั้น หากมีขอสัญญาที่จํากัดxxxxxและเสรีภาพในการทํางานที่มาก เกินxxxxx กฎหมายขอสัญญาxxxxxเปนธรรมควรจะเขามาเยียวยาความไมเปนธรรมโดยใหศาล xxxxxxปรับลดขอสัญญานั้นใหมีผลเทาที่เปนธรรมและxxxxxแกกรณี

3.) ปญหาการเลิกและการตออายุสัญญา ในสัญญาจางนักแสดงแบบมีสังกัด มักมีขอ สัญญาที่กําหนดใหxxxxxxxxบอกเลิกสัญญาฝายเดียวโดยฝายนายจางหรือสังกัดไวเทานั้น และมี ขอกําหนดใหสัญญานั้นมีผลตออายุสัญญาไปโดยอัตโนมัติเมื่อส้ินสุดอายุสัญญาตามที่ระบุไว โดยหาก นักแสดงมีความประสงคตxxxxxxxใหมีการตอสัญญาโดยอัตโนมัติ เปนหนาที่ของนักแสดงที่จะตอง บอกกลาวทางคายใหทราบลวงหนาเอง มิเชนนั้นสัญญาจะมีผลผูกพันตอเนื่องไปโดยอัตโนมัติ ดังนั้น หากมีขอสัญญาที่มีการเลิกหรือตออายุสัญญาอันไมเปนธรรมเกิดขึ้น xxxxxxจะนํากฎหมายขอสัญญาxxx xxเปนธรรมเขามาปรับใชเยียวยาโดยใหเปนหนาท่ีของศาลท่ีจะxxxxxxปรับลดขอสัญญานั้นใหมีผล เทาที่เปนธรรมและเพียงพอ

4.) ปญหาการกําหนดxxxxxxxxxxxxสูงเกินสวน นายจางหรือผูผลิตมักกําหนดเบี้ยปรับ เอาไวเปนจํานวนที่สูงเกินสวน อาจเปนเพราะนายจางตxxxxxกําหนดใหเบี้ยปรับนั้นสูงเอาไวกอน เพื่อใหครอบคลุมความเสียหายxxxxxxจะเกิดขึ้น และตxxxxxใหนักแสดงน้ันเกรงxxxxxxกลาที่จะทํา การใดๆ ที่มีลักษณะเปนการผิดสัญญา แตอยางไรก็ตามเบี้ยปรับเหลานั้นก็เปนจํานวนที่มากเกิน ความxxxxxxxxxนักแสดงจะชําระได ดังนั้นหากเกิดขอพิพาทขึ้น กฎหมายขอสัญญาxxxxxเปนธรรมให อํานาจศาลxxxxxxปรับลดxxxxxxxxxxxxสูงเกินสวนใหมีจํานวนที่xxxxxและเพียงพอแกกรณี

5.) ปญหาขอสัญญาอื่นๆ ในสัญญานักแสดงแตละฉบับนั้นมีขอสัญญาxxxxxxxxสัญญากัน แตกตางกันไปแลวแตกรณี อาจมีขอสัญญาอื่นๆxxxxxxสรางความไมเปนธรรมใหแกนักแสดง ดังนั้น หากมีความไมเปนธรรมเกิดขึ้น กฎหมายขอสัญญาxxxxxเปนธรรมใหศาลxxxxxxปรับลดใหขอสัญญา นั้นมีผลเทาที่เปนธรรมและเพียงพอ

จากการศึกษาวิจัยในxxxxxนิพนธฉบับน้ี ผูเขียนพบวาวิธีหนึ่งxxxxxxใชในการแกไขความ เปนธรรมในการทําสัญญาของเหลานักแสดง นั่นก็คือ นักแสดงในตางประเทศไดรวมตัวกันขึ้นเปน สมาคมนักแสดงเพื่อสรางความคุมครองและสรางอํานาจการตอรองใหแกนักแสดง ใหนายจางทํา

ส ญาโดยใชขอกําหนดสัญญามาตรฐานจากสมาคมนักแสดงเขาไวในการทําสัญญา เปนมาตรฐานข้ัน

ตํ่าที่นายจางจะตองมอบใหนักแสดง นักแสดงจะตองไมยอมรับงานจากนายจางที่หยิบยื่นขอสัญญาที่ ต่ํากวาขอกําหนดสัญญามาตรฐาน พรอมทั้งจัดทําขอตกลงที่มีผลใหนักแสดงมีxxxxxxxรับคาตอบแทน อันเกิดจากการใชประโยชนเชิงพาณิชยในสิ่งบันทึกการแสดงและในดานอื่นๆ อยางxxxxxxxxxxยิ่งขึ้น ซึ่งหากนํามาเปนแนวทางดําเนินการสําหรับประเทศไทยนาจะเปนประโยชนอีกทางหนึ่ง

นอกจากนั้น ผูเขียนยังเห็นวาการสรางกลไกในการระงับขอพิพาทของนักแสดงกับ นายจางหรือผูผลิตแบบอนุญาโตตุลาการนาจะแกปญหาไดอยางมีประสิทธิภาพและทันทวงที เพราะ การฟองรองโดยใชกลไกของศาลตามxxxxนั้น ตองดําเนินไปตามข้ันตอนที่กฎหมายกําหนดไวและใช ระยะเวลานาน จึงอาจไมxxxxxxเยียวยาไดทันทวงที ดังนั้นการระงับขอพิพาทแบบอนุญาโตตุลาการ โดยใหนักแสดงและนายจาง ไดแตงต้ังบุคคลที่สามซึ่งอาจเปนบุคคลเพียงคนเดียวหรือหลายคนxxxxxxx สองฝายตกลงกันใหทําหนาที่พิจารณาวินิจฉัยชี้ขาดขอพิพาทตามที่ตกลงกันไวในสัญญา นาจะเปนวิธี ที่รวดเร็วและxxxxxxนําผูท่ีมีความรูหรือผูxxxxxxxxxxในxxxxxบันเทิง มาเปนผูตัดสินชี้ขาดขอพิพาท เพราะอาชีพนักแสดงนั้นเปนวิชาชีพอยางหนึ่ง ซึ่งหากผูxxxxxxไดทํางานหรือมีประสบการณในxxxxx บันเทิงนั้นจริงๆมาเปนผูพิจารณาและชี้ขาดขอพิพาทจึงนาจะเปนผลที่เหมาะสมและเปนธรรมไดเปน อยางดี

คําสําคญ

: ขอสัญญาxxxxxเปนธรรม, xxxxxxxxxxxx, xxxxxxxxxxxx, สญ

ญาสําเร็จรูป, นักแสดง

Thesis Title	UNFAIR CONTRACT TERMS IN ACTOR’S CONTRACT
Author	Miss Xxxxxxxxx Xxxxxxxxx
Degree	Master of Law
Department/Faculty/University	Business Law Faculty of Law Thammasat University
Thesis Advisor	Assistant Professor Dr. Viravat Chantachote
Academic Years	2015

ABSTRACT

Actors have some unique characters in their professions and such characters make them differ from other kinds of occupations and employees. Therefore, there should be a set of special law to protect their rights. Nonetheless, there is yet to enforce any special law to protect this profession, law enforcers thus resort to adopt some existing laws that are deemed suitable for each case. Contracts for hiring actors can be divided into two type, which are the Work Made for Hire Contract and the employment contract. Under normal circumstances, Xxxxxxxx contracts are used between the producers as the employers and the actors as the employees for both parties’ convenience. By using the adhesion Contract, the employers hold more bargaining powers, since they can predetermine and pre-regulate each term on the contracts as they satisfy. Whereas, the actors can only choose to accept or not to accept such a whole contract. This is finally posing to the unfair adhesion Contracts which are determined only by employers or producers. This thesis has studied some existing contracts which have been adopted in the media industry and this thesis has found out four unfair issues, as followed:

1.) The first problem is the assignments of all actors’ rights and their intellectual property rights solely to the employers. The employers or the producers usually determine the terms in the contract that the employees or the actors must assign all their rights and intellectual property rights to the employers. The employers

will solely hold the actors’ rights and can later exploit those rights of their own accord. The terms usually do not include any agreement on further payment to the actors despite the commercial exploitation of their works. Although, the recorded performed works are either rerun or resold in the International platforms, which can endlessly prompt a huge amount of income to the producers, the actors only receive their initial payments and consideration because of the determined terms. This poses to the issue that the actors should also receive some further emolument from the commercial exploitation of their rights and intellectual property rights by the employers.

2.) The second problem is on the limitation of rights and freedom in the career. There are agreements and terms that forbid the actors to be hired by other companies or producers without their original companies’ permission. However, the employers usually do not specify workloads and the amount of rewards that the actors would receive on the contracts, they thus cannot estimate their own incomes and workloads. Should there are contracts that irrationally limit the freedom and rights in careers, the Unfair Contract Terms should come into effect by the court’s adjustments of each case of the unfair contracts.

3.) The third problem is on the termination and renewal of contracts. Under employment contracts for some actors who are under control by their companies, there are usually terms reserving rights for employers to terminate the contracts. Moreover, under those contracts, there are also terms which automatically renew such contracts when they are expired. In the case that the actors do not wish to renew the contracts, they are required to inform the company in advance by themselves. Otherwise, the contracts will be automatically renewed. In this sense, should there are terms which unfairly terminate or renew contracts, the Unfair Contract Terms should come into effect by the court’s adjustments of each case of the unfair contracts.

4.) The forth problem is on the irrational high penalty. Employers or producers usually determine irrational high penalty on the contracts. This might be because, they wish to set exceeding penalty to cover the potential loss, as well as to prevent actors from breaching the contracts. Yet, such penalty is too high and beyond

actors’ abilities to pay. Thus, should there are disputes over the issues, the Unfair Contract Terms should come into effect by the court’s adjustments of the fees in each case of the unfair contracts.

5.) The last issue is on other miscellaneous problems on actors’ contracts. On each actors’ contract, there are different terms of obligations depending on each case and contract. Thus, there might be other kinds of terms which are unfair to actors. Should there is any term which unfairly treats actors, the Unfair Contract Terms should come into effect by the Court’s adjustments of each case of the unfair contracts.

This thesis has studied the phenomenon and found out that, one of the solutions for resolving the unfair contracts used with actors is the gathering of actors to establish the Association of Actors and Actresses in some other countries. Such association can help actors protect themselves and build their own bargaining power. The members in the association would unitedly determine the standard terms for dealing with employers and negotiate with the employers to be obliged to use the terms issued and agreed by the association as the basic terms and contracts for the whole industry. The actors, on the other hand, should not accept any job offered by the employers who provide the contracts that are under the association’ s standards. Moreover, the association should determine some agreements for actors to receive some further rational emolument from the commercial exploitation of their rights and intellectual property rights by the employers. Should the media industry in Thailand adopts this solution, the issue will be effectively resolved.

Furthermore, another solution which can be fruitfully and timely productive to the industry is to build a mechanism for settlement of disputes between actors and employers or producers by adopting the arbitration. This is because, filing cases to the Court might take longer time, thus it will not timely resolve and remedy the problems and disputes at play. By adopting the arbitral clause to settle the disputes, both parties can appoint their third-parties, who can be either the individuals or a group of people, to make a decision on and arbitrate for the case, as agreed on the contracts by both parties. This method can be timely done and it can be done by inviting honorable figures in the media industry to arbitrate for the cases. Inviting

honorable performing artists to arbitrate for the case can be one of the best, fairest and most effective solutions, since they have been highly experienced in the field.

Keywords: Unfair Contracts, Actors’ Rights, Actors’ Contracts, Adhesion Contracts, Actors

กิตติกรรมประกาศ

xxxxxนิพนธฉบับนี้สําเร็จลุลวงไปไดดวยดี เนื่องจากไดรับความxxxxxและการxxxxxxxxx เปนประโยชนจากกรรมาธิการxxxxxนิพนธทุกทาน ขอขอบพระคุณผูชวยศาสตราจารย ดร. xxxวัฒน xxxxxxxx ที่ใหเกียรติรับเปนอาจารยที่ปรึกษาxxxxxนิพนธ และไดใหความรู คําปรึกษา คําแนะนําและ ชี้แนะแนวทางแกไขปญหา รวมทั้งแกไขขอบกพรองตางๆ ซึ่งลวนเปนประโยชนตอการจัดทํา xxxxxนิพนธฉบับนี้

ขอขอบพระคุณผูชวยศาสตราจารย xx. xxxxxxxxx xxxxx ที่xxxxxรับเปนประธานกรรม การxxxxxนิพนธ โดยใหคําแนะนําและความรูที่เปนประโยชนอยางยิ่ง และขอขอบพระคุณ ดร. xxxx เรขา xxxxxxxราxxxx xxxxxxxxรับเปนกรรมการxxxxxนิพนธ และสละเวลาxxxxxคาใหคําปรึกษา คําแนะนํา และชี้แนวทางอันเปนประโยชนตอการจัดทําxxxxxนิพนธฉบับนี้

ขอขอบพระคุณผูชวยศาสตราจารย xx. xxxxxxxxx xxxxx ที่เปนผูจุดxxxxxxในการจัดทํา xxxxxนิพนธเรื่องนี้ พรอมทั้งใหคําแนะนําและชี้แนะแนวทางในการจัดทําxxxxxนิพนธรวมถึงxxxxxเปน ประธานกรรมการxxxxxนิพนธฉบับนี้ ขอขอบคุณคุณญาณิก xxxxxxxxx คุณชโรบล xxxxxxxxxxx คุณ สิริกานต ภูพงศ xxxxxxxxxxx xxxxxxงคณนา คุณxxxxxxxx อารตเนอร คุณxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxx คุณปุณยาพร พูลพิพัฒน xxxxxxxxxxx xxxxxxx รวมไปถึงคุณปยะxxx ตรียานันท เพื่อนรวมชั้น เรียนxxxxxxชวยเหลือ ทุกๆ ทานใหคําปรึกษาที่เปนประโยชนอยางย่ิงแกผูเขียน ตลอดจนxxxxx ชวยเหลือสนับสนุน และใหกําลังใจในการจัดทําxxxxxนิพนธฉบับนี้ ทายที่สุดขอขอบคุณครอบครัวxxx xxxสนับสนุนและสงเสริม รวมทั้งเปนกําลังใจในทุกๆดาน จนทําใหxxxxxนิพนธฉบับนี้สําเร็จลงได ดวยดี

สุดทายนี้ ผูเขียนxxxxเปนอยางยิ่งวาxxxxxนิพนธฉบับนี้จะเปนประโยชนตอการศึกษา และในทางวิชาการ หากxxxxxนิพนธฉบับนี้มีขอบกพรองประการใด ผูเขียนขอนอมรับไวเพ่ือปรับปรุง แกไขในการศึกษาครั้งตอไป

xxxxxxxxxxxxx xxxxxxx

สารบญ

หนา

บทคัดยอภาษาไทย (1)

บทคัดยอภาษาอังกฤษ (4)

กิตติกรรมประกาศ (8)

บทที่ 1 บทนํา 1

1.1 ความสําคัญของปญหา 1

1.2 วัตถุประสงคของการศึกษา 6

1.3 ขอบเขตของการศึกษา 6

1.4 วิธีการศึกษา 6

1.5 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 7

บทที่ 2 นักแสดงกับธุรกิจบันเทิงและสญญาจางนักแสดง 8

2.1 ลักษณะทวไปนักแสดงกับธุรกิจบันเทิง 8

2.2 การเขาสูxxxxxบันเทิงของนักแสดง 10

2.2.1 การเขาสูxxxxxบันเทิงดวยผูปนดาราหรือที่เรียกวา “แมวมอง” 12

2.2.2 การเขาสูxxxxxบันเทิงดวยเวทีการประกวด 12‌

2.2.3 การเขาสูxxxxxบันเทิงดวยสื่อ Social Media 13

2.3 นักแสดงในxxxxxบันเทิงไทยปจจุบัน 15

2.3.1 นักแสดงแบบมีสังกัด 15‌

2.3.2 นักแสดงแบบไมมีสังกัด 19

2.4 ลักษณะของสัญญาจางนักแสดงที่ใชในธุรกิจบันเทิง 21

2.4.1 ความทั่วไป 21

2.4.2 สญญาดวยวาจา 22‌

2.4.3 สัญญาลายลักษณxxxxx 23

2.4.3.1 xxxxxxxxxxxxxอกษรของคายหรือสังกัด 23

2.4.3.2 xxxxxxxxxxxxxอกษรเพื่อผลสําเร็จของงาน 31‌

2.4.4 ลักษณะพิเศษของการทํางานในฐานะนักแสดงและความเปนวิชาชีพ 31

2.4.4.1 ลักษณะพิเศษของการทํางานในฐานะนักแสดง 31

(1) เปาหมายของการทํางาน 32‌

(2) ลักษณะของงานที่ทํา 33

(3) เสรีภาพและอํานาจตดสินใจวิชาชีพ 33

(4) xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 34

2.4.4.2 การทํางานของนักแสดงแตกตางจากการทํางานของผูมีวิชาชีพ 34

บทที่ 3 xxxxxของนักแสดงและกฎหมายวาดวยขอสัญญาทไี่ มเปนธรรม 36

3.1 การคุมครองนักแสดงตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 36

3.1.1 ความทั่วไป 37

3.1.2 ความหมายของ “นักแสดง” ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 37‌

3.1.3 นักแสดงxxxxxรับความคุมครอง 38

3.1.4 xxxxxของนักแสดง 39

3.1.4.1 xxxxxในการแสดงของนักแสดงที่ยังไมไดถูกบันทึกไว 39

(1) กรณีงานแสดงสดหรืองานที่ยังมิไดมีผูใดบันทึกการแสดง 40

(2) กรณีบุคคลอื่นไดบันทึกการแสดงของนักแสดง 41

3.1.5 xxxxxในการไดรับคาตอบแทนจากการมีผูนําสิ่งบันทึกการแสดงไปแสวงหาประโยขน ในเชิงพาณิชย 42

3.1.6 xxxxxของนักแสดงในการอนุญาตใหผูอนใชxxxxx 43

3.1.7 xxxxxของนักแสดงในการโอนxxxxxxxxเกิดจากการแสดงของตน 43

3.1.7.1 การโอนโดยนิติกรรม 43‌

3.1.7.2 การโอนทางมรดก 44

3.1.8 อายุของการคุมครองxxxxxของนักแสดง 44

3.1.8.1 อายุการคุมครองxxxxxแตเพียงผูเดียวในงานแสดงตามมาตรา 44 44

3.1.8.2 อายุการคุมครองxxxxxxxรับคาตอบแทนตามมาตรา 45 44

3.1.9 การละเมิดxxxxxของนักแสดง 45

3.2 การคุมครองนักแสดงตามพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาxxxxxเปนธรรม พ.ศ.2540 45

3.2.1 ความทั่วไป

3.2.2 ความเปนมาและแนวคิดพื้นฐานของกฎหมาย

3.2.2.1 ความเปนมา

3.2.2.2 แนวคิดพื้นฐานของกฎหมาย

(1) หลักทั่วไปของสัญญา

(2) หลักความxxxxxxxxxxxxของการแสดงxxxxx

(3) หลักเสรีภาพในการทําสัญญา

(4) ทฤษฎีทางสังคมในการทําสัญญา

3.2.3 xxxxxรมณและหลักการพื้นฐานของกฎหมายขอสัญญาxxxxxเปนธรรม

3.2.3.1 หลักเสรีภาพในการทําสัญญา

3.2.3.2 หลักความยุติธรรม

3.2.3.3 หลักความเทาเทียมกัน

3.2.3.4 หลักความแนนอนของกฎหมาย

3.2.4 ขอบเขตของการบังคับใชกฎหมาย

3.2.5 การเกิดและความเปนผลของสัญญา

3.2.5.1 การเกิดของสัญญา

45

46

46

46‌

47

47

49

50

51

51

51

51

52

52

54

54

3.2.5.2 ความเปนผลของสัญญา 54

3.2.6 การตีความสัญญา 55

3.2.7 ลักษณะของขอสัญญาxxxxxเปนธรรม 56

3.2.8 การบังคับใชอํานาจของศาล 59‌

3.2.9 ความหมายและลักษณะของสัญญาสําเร็จรูป 60

3.2.9.1 ความหมายของสัญญาสําเร็จรูป 60

3.2.9.2 ลักษณะของสัญญาสําเร็จรูป 63

3.2.10 การเกิดของความไมเปนธรรมในสญญา 63

3.2.10.1 ความไมเปนธรรมในกระบวนการทําสัญญา 63

3.2.10.2 ความไมเปนธรรมในเนื้อหาของสัญญา 64

3.2.11 ขอตกลงเพื่อจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน 64

3.2.11.1 ขอตกลงเพื่อจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานโดย เด็ดขาด 64

3.2.11.2 ขอตกลงเพื่อจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานโดยไม เด็ดขาด 65

3.3 การคุมครองนักแสดงตามกฎหมายแรงงาน 65

3.3.1 ความทั่วไป 65

3.3.2 หลักการและแนวคิดพนฐานของสัญญาจางแรงงาน 66‌

3.3.3 ความสมพันธระหวางนายจางและลูกจางxxxxxxxxจางแรงงาน 67

3.3.3.1 อํานาจบังคับบัญชาของนายจาง 68

3.3.3.2 หนาที่แหงความซื่อสตยxxxxxxของลูกจาง

3.4 สัญญาจางนักแสดง 69

3.4.1 สถานภาพทางกฎหมายของสัญญาจางนักแสดง 70

3.4.2 ปญหาxxxxxxxxxxxxxของนักแสดง 73

บทที่ 4 การคุมครองxxxxxของนักแสดงในตางประเทศ 77

4.1 การคุมครองนักแสดงในประเทศสหรัฐอเมริกา 80

4.1.1 ความเปนมา 80

4.1.2 นักแสดงที่xxxในความคุมครองของกฎหมายลิขสิทธิ์ ค.ศ.1976 82‌

4.1.3 กลไกและวิธีการคุมครองxxxxxของนักแสดงดวยสมาคมนักแสดงภาพยนตร 88

4.1.4 วิธีเยียวยาความเสียหาย 93

4.2 การคุมครองนักแสดงในประเทศอังกฤษ 94

4.2.1 ความเปนมา 94

4.2.2 การคุมครองนักแสดงในประเทศอังกฤษตามกฎหมายลิขสิทธิ์ ค.ศ. 1988 96

4.2.2.1 นักแสดงที่xxxในความคุมครอง 96

4.2.2.2 xxxxxของนักแสดง 99

(1) xxxxxในการทําซ้ํา 102

(2) xxxxxในการจําหนาย 102

(3) xxxxxในการเชา 104

(4) xxxxxในการทําใหxxxxxตอสาธารณชนซึ่งการแสดง 105

(5) xxxxxของนักแสดงที่จะไดรับคาตอบแทนที่เปนธรรม 106

บทที่ 5 บทศึกษาเปรียบเทียบและบทวิเคราะห 110

5.1 ปญหาการกําหนดโอนxxxxxทุกประการในxxxxxนักแสดง 110

5.2 ปญหาขอจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการทํางาน 116

5.3 ปญหาการเลิกและการตออายุสัญญา 122

5.4 ปญหาการกําหนดxxxxxxxxxxxxสูงเกินสวน 125

5.5 ปญหาขอสัญญาอื่น 127

บทที่ 6 สรุปและขอเสนอแนะ 128

6.1 บทสรุป 128

6.2 ขอเสนอแนะ 132

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก	142
ภาคผนวก ข	149
ภาคผนวก ค	163
ภาคผนวก ง	166
ภาคผนวก จ	168
ภาคผนวก ฉ	172
ภาคผนวก ช	174
ภาคผนวก ซ	175
ภาคผนวก ฌ	177
ภาคผนวก ญ	178
ภาคผนวก ฎ	179
ภาคผนวก ฏ	189

ประวัติผูเขียน 194

บทที่ 1 บทนํา

1.1 ความสําคัญของปญหา

เมื่อเศรษฐกิจและสังคมไดเติบโตขึ้นอยางรวดเร็ว อุตสาหกรรมตางๆก็เติบโตขึ้นอยางรวดเร็ว ไปตามๆกันรวมถึงอุตสาหกรรมบันเทิงดวยเชนกัน อุตสาหกรรมบันเทิงนั้นเติบโตขึ้นเปนอยางมาก ในชวงxxxxxxxxxผานมาจะเห็นไดวาอุตสาหกรรมบันเทิงตางๆ ไมวาจะเปนสื่อทางโทรทัศน วิทยุ โรง ภาพยนตรหรือการติดตอแบบไรสารผานระบบ 3G หรือxxxxxอรเน็ต เรียกไดวาอุตสาหกรรมบันเทิง นั้นไดเขาไปแทรกแซงxxxตามสื่อตางๆเหลาน้ีแทบท้ังสิ้นและมีการไดรับการตอบรับมากขึ้นทุกวัน ดัง จะเห็นไดจากการขยายตัวและเติบโตของธุรกิจบันเทิงตางๆ ไมวาจะเปนละครโทรทัศน คลื่นวิทยุ บันเทิงตางๆ ภาพยนตร รวมไปxxxxxxเติบโตอยางมากของชองโทรทัศนแบบที่เรียกเก็บคาบริการ หรือที่เราเรียกวา เคเบิ้ลทีวี (Cable TV) จึงทําใหxxxxxบันเทิงน้ันxxxxxxxและเติบโตเปนอยางมาก นอกจากนี้เมื่อเศรษฐกิจขยายตัวพรอมดวยยุคพัฒนาเทคโนโลยีระบบดิจิตอลเเบบไรสาย ผลิตภัณฑ หรือสินคาจากธุรกิจตางๆ ยอมตxxxxxการxxxxxสัมพันธและการโฆษณาที่xxxxxมากขึ้น จึงสงผล มาถึงอาชีพท่ีเราเรียกวา "อาชีพดารานักแสดง" โดยจะประกอบไปดวย ดารา นักแสดง นักรอง นางแบบ นายแบบ นักแสดงประกอบ นักแสดงแทน (Stunt) หรือนาย/นางแบบโฆษณาเปนตน โดย ในรายงานฉบับนี้จะรวมเรียกอาชีพตางๆในxxxxxบันเทิงนี้วา "นักแสดง"

แตอยางไรก็ตามในทางปฏิบัตินั้น อุตสาหกรรมบันเทิงหรือxxxxxบันเทิงxxxxxxxxxเติบโตอยาง รวดเร็วและไดรับการตอบรับเปนอยางมาก อาชีพดารานักแสดงนั้นถือเปนอาชีพxxxxxรับการยอมรับใน วงสังคมอยางเห็นไดชัดในปจจุบัน แตในความเปนจริงนั้น อาชีพดารานักแสดงหรือxxxxxบันเทิงนั้น กลับไมไดรับการดูแลคุมครองเทาใดนัก อาจเปนเพราะอาชีพดารานักแสดงในประเทศไทยไมมีบท

กฎหมายที่จะใหความคุมครองอาชีพดาราน แสดงเปนการเฉพาะดงเั ชนอาชีพอ่ืนๆ xxxxxxxxอาชีพดารา

นักแสดงน้นถือเปนอาชีพวิชาชีพอยางหนึ่ง ซึ่งมีลักษณะพิเศษแตกตางจากวิชาชีพอื่นๆทั่วไป นั่น หมายความวาอาชีพดารานักแสดงนั้นหากเกิดปญหาขึ้น ก็ยอมตองนําบทกฎหมายที่มีxxxแลวมาปรับ ใชเพื่อแกไขปญหา xxxxxxxxในบางครั้งบทกฎหมายเหลานั้นอาจไมตรงกับxxxxx xxตรงกับทางปฏิบัติ หรือxxxxประเพณีที่แทจริงของอาชีพนักแสดงหรือไมตรงกับพฤติการณท่ีเกิดข้ึนจริง แตเมื่อไมมีบท กฎหมายเฉพาะสําหรับอาชีพนักแสดง ดังนั้นจึงตองเปนไปตามบทกฎหมายที่ใชบังคับxxxในปจจุบัน

นอกไปจากน้ี xxxxxบันเทิงนั้นเปนธุรกิจหรืออุตสาหกรรมอยางหนึ่ง จึงนํามาซึ่งชองทางของ การเอารัดเอาเปรียบจากผูที่มีอํานาจทางเศรษฐกิจที่เหนือกวา นักแสดงนั้นไมไดมีอํานาจในการ ตxxxxxxxนัก เพราะในการที่จะดํารงอาชีพนักแสดงไดนั้นก็ยอมขึ้นxxxกับผูวาจาง นายจาง หรือ เจาของคายหรือสังกัด นักแสดงจะมีงานอยางตอเนื่องหรือไมนั้นขึ้นxxxกับหลายปจจัย ไมวาจะเปน ชื่อเสียง ความxxxxจากผูชม นิสัยใจคอ ภาพลักษณ ฝมือและความรับผิดชอบในการทํางาน และรวม ไปxxxxxxเปxxxxรักของคายหรือสังกัด ดังนั้นนักแสดงจะมีงานอยางตอเนื่องหรือไมนั้นมิไดขึ้นxxxกับตัว นักแสดงเองเพียงอยางเดียว แตตองขึ้นxxxกับปจจัยแวดลอมอื่นๆดวย ซึ่งในความเปนจริงนั้นนักแสดง หนาใหมยอมเกิดขึ้นxxxxxxx xxxอาจกลาวไดวา ถึงแมอาชีพนักแสดงเปนอาชีพxxxxxรับความxxxx xxชอบ ไมตองงอใคร มีช่ือเสียงโดงดัง แตในทางความเปนจริงแลว นักแสดงนั้นจะตองเปนฝายที่งอ หรือตองอยูในxxxxxของสังกัดหรือคาย หรือนายจาง มิฉะนั้นแลวอาจจะไมไดรับงานซึ่งจะนํามาซึ่ง การลดลงของความxxxxxxชอบและหายไปจากxxxxxในที่สุด ดวยปจจัยเชนxxxxxxxxxเปxxxxมาของการ ที่นายจางหรือเจาของคายหรือสังกัดจึงมีอํานาจการตอรองที่เหนือกวาและทําใหนักแสดงนั้นxxxใน ฐานะที่ดอยกวาหรือมีอํานาจการตอรองที่ดอยกวาทําใหxxxxxxxทําสัญญาที่เรียกวา "สัญญาจํายอม" ขึ้นในรูปแบบของสัญญาสําเร็จรูป

สัญญาสําเร็จรูปที่ใชกันในxxxxxบันเทิงในปจจุบันนั้น คือสัญญาทั่วไปดังเชนสัญญาxxxx เมื่อ มีคําเสนอและคําxxxxถูกตองตรงกันสัญญาก็เกิดขึ้น แตสัญญาสําเร็จรูปนั้นมีความพิเศษตรงที่ สัญญา สําเร็จรูปนั้น เปนสัญญาลายลักษณxxxxxxxxคูสัญญาฝายใดฝายหนึ่งไดรางสัญญานั้นไวลวงหนาแลว และไดนํามาใชใหคูสัญญาอีกฝายหนึ่งทําสัญญา โดยเนื้อหาของสัญญาในสวนที่เปนเนื้อสาระสําคัญ นั้น คูสัญญาฝายที่รางสัญญาไดกําหนดไวลวงหนาแลว เหลือเพียงแคชองวางสําหรับใหคูสัญญาที่จะ เขาทําสัญญานั้นเติมรายละเอียดลงในชองวาง สัญญาก็มีผลxxxxxxxxสัญญาสมบูรณ ซึ่งสะดวก รวดเร็ว และงายตอการเขาทําสัญญา จึงxxxxนํามาใชกันในปจจุบันเพื่อความสะดวกรวดเร็วในการทําธุรกิจ รวมไปxxxxxxนํามาใชในการทําสัญญาจางนักแสดงดวยเชนกัน

นักแสดงนั้นอาจแบงได 2 ประเภท คือ นักแสดงแบบมีสังกัดหรือคาย และนักแสดงxxxxx แบบxxxxxไดมีสังกัดหรือคาย โดยในทางปฏิบัติน้ัน หากนักแสดงมีความประสงคที่จะเขาเปนนักแสดง ในสังกัดหรือคายไหน ก็ยอมตองเขาทําสัญญาเพ่ือผูกมัดวาตนเปนนักแสดงในสังกัดหรือคายนั้น โดย เมื่อxxxxxxxทั้งคําเสนอคําxxxxตรงกันทั้งทางคายหรือสังกัดกับนักแสดงแลว ก็เพียงแคเขาทําสัญญา สําเร็จรูปกันไดเลย โดยสัญญาที่ใชนั้น ทางคายจะเปนผูจัดเตรียมสัญญาไวเรียบรอยลวงแลว ซ่ึงมี เน้ือหาเหมือนกันทุกประการกับสัญญาของนักแสดงคนอื่นๆในคายเดียวกัน เรียกวาเปนลักษณะของ สัญญาสําเร็จรูป มีเนื้อหาเหมือนกันหมดทุกประการและใชสําหรับทุกคน เพียงแตเปลี่ยนชื่อผูที่ ตxxxxxจะเขาทําสัญญาในฐานะนักแสดงเทาเทานั้น เพียงแคนี้ก็สัญญาก็มีผล ดังน้ันจึงเห็นไดวา

นักแสดงน้ันไมไดมีอํานาจในการตอรองเนื้อหาหรือขอสัญญาใดๆ เลย xxxxxxxจริงแลวนักแสดงxxxxxx ตอรองได แตนักแสดงนองใหมในxxxxxxxxยังไมไดมี่ชื่อเสียงหรือนักแสดงหนาเกาxxxxxคอยมีผลงานแลว ก็มักจะไมใชxxxxxในการตอรองขอตกลงในสัญญาวาจางเน่ืองจากกลัววาทางสังกัด คาย หรือผูวาจาง จะไมxxxxและจะไมวาจางตน

นอกจากนี้ กรมทรัพยสินทางปญญา โดยคุณเศรษฐา ศิริฉายาและนักกฎหมายกลุมหนึ่งได เคยชวยกันรางสัญญาตนแบบที่เปนสัญญาจางนักแสดงมาตรฐานเอาไว แตตามขอเท็จจริงพบวา ไม คอยมีนักแสดงนําสัญญาตนฉบับนี้ไปใชในการตxxxxxxxนักเชนนี้จึงนํามาซึ่งขอสัญญาตางๆในเนื้อหา สัญญาซึ่งเขาลักษณะของสัญญาxxxxxเปนธรรมอันจะไดศึกษาตอไป

นอกจากนี้ ยังมีสัญญาอีกประเภทหนึ่งซึ่งเปนสัญญานักแสดงที่มีลักษณะการเขาทําสัญญา

เพื่อผลสําเร็จของงานเปนชิ ไปเรียกวา สัญญาจางนักแสดงแบบสัญญาจางทําของ ซึ่งเนื้อหาของงาน

นั้นจะเปนการทําสัญญาเพื่อผลสําเร็จของงานเปนชิ้นไป มีระยะเวลาที่สั้นหรืออาจเพียงเพื่อผลสําเร็จ ของงานชิ้นหนึ่งเทานั้น เชน สัญญาโฆษณา สัญญาจางงานอีเวนท (Event) สัญญาจางเพื่อการ แสดงละครเปนเรื่อง สัญญาจางเพื่อการเลนภาพยนตรเปนเรื่องๆไป เหลาน้ีเปนตน จัดxxxในกลุม ของสัญญาxxxxxxxมีผลผูกพันระยะยาว เพียงแตผูกพันกันในชวงระยะเวลาสั้นๆ ซ่ึงสัญญาเหลานี้ ในทางปฏิบัติแลว ทางฝายผูวาจางจะเปนผูรางสัญญาเชนกัน โดยกําหนดรายละเอียดไวแลว เรียบรอยออกมาเปนสัญญา นักแสดงเพียงแคกรอกขอความบางสวนลงไปเทานั้น สัญญาก็มีผล xxxxxxxxบูรณ ซึ่งสวนใหญแลวนักแสดงก็มิไดมีxxxxxเรียกรองตอรองในเนื้อหาสัญญาอีกเชนกัน เพราะกลัววาจะไมไดรับงานและจะถูกตําหนิวาเปนบุคคลxxxxxxxxxxxx อีกทั้งผวู าจางxxxxxxเปลี่ยนตัว นักแสดงที่จะวาจางไดทุกเมื่อหากยังมิไดมีการลงชื่อในสัญญา นํามาซึ่งการไมกลาตอรองอีกเชนเคย

การที่นายจางหรือคายน้นไดกําหนดขอสัญญาเอาไวลวงหนา จึงทําใหจุดเริ่มตนของการไม เปนธรรมน้ันเนื่องมาจากการใชสัญญาสําเร็จรูป เพราะฝายผูรางสัญญาน้ันยอมตองกําหนดใหขอ สัญญานั้นเปนไปเพื่อประโยชนทางฝายผูรางเองมากที่สุด จึงนํามาซึ่งเนื้อหาของขอสัญญาxxxxxเปน ธรรม แตเม่ือขอกําหนดในเนื้อหานั้นมิไดฝาฝนตอกฎหมายและมิไดขัดตอศีลธรรมxxxxxและความสงบ สุขของประชาชน ดังน้ันหากเกิดกรณีพิพาทขึ้น จึงตองอาศัยอํานาจตามพระราชบัญญัติวาดวยขอ สัญญาxxxxxเปนธรรมเยียวยาความเสียหายxxxxxxเกิดขึ้น โดยอาศัยอํานาจาตามพระราชบัญญัติวาดวย ขอสัญญาxxxxxเปนธรรมใหอํานาจศาลในการวิเคราะหและวินิจฉัยความเปนธรรมของขอสัญญาและให มีผลเพียงเทาที่เปนธรรมและxxxxxแกกรณี

เมื่อสัญญาจางนักแสดงเปนสัญญาทางแพง จึงxxxในหมวดของเอกเทศสัญญา จึงเห็นไดวา คูสัญญาxxxxxxตกลงแตกตางจากที่กฎหมายxxxxxxxไวอยางไรก็ไดขึ้นxxxกับความสมัครใจของ

คูสัญญาตราบเทาที่ขอตกลงนั้นไมขัดตอกฎหมายวาดวยความสงบเรียบรอยและศีลธรรมxxxxxของ ประชาชน ดังน้นสวนที่นาหวงใยคือ หากเราปลอยใหเปนไปตามแนวปฏิบัติในxxxxxบันเทิงxxxxxxทํา กันมา นัยวานักแสดงหรือศิลปนอาจไมไดรับความคุมครองอยางเปนธรรมและxxxxxxx xxxบตองนํา หลักอีกสวนหนึ่งมาชวย นั่นคือ กฎหมายขอสัญญาxxxxxเปนธรรม

โดยปญหาที่ผูเขียนจะนํามาศึกษาถึงความไมเปนธรรมในสัญญาจางนักแสดงนั้น จะศึกษา ปญหาดังตอไปนี้

1. ปญหาการการกําหนดใหโอนxxxxxทุกประการในxxxxxนักแสดง

ปญหาการกําหนดใหโอนxxxxxทุกประการในxxxxxนักแสดงใหตกเปนของฝายนายจางหรือ ผูผลิต จากการรวบรวมตัวอยางสัญญานักแสดงที่ใชกันจริงในxxxxxบันเทิง พบวานายจางหรือผูผลิต จะกําหนดขอสัญญาใหนักแสดงนั้นโอนxxxxxทุกประการในทรัพยสินทางปญญาใหนายจางหรือผูผลิต นั้นมีxxxxxแตเพียงผูเดียวในการที่จะใชประโยชนหรือกระทําการอื่นใดกับงานแสดงของนักแสดงนั้น ซึ่ง ทําใหนักแสดงนั้นมิอาจเรียกรองหรืออาจxxxxxxxxxxxxxxxตนเองxxxxxxสงวนไวในxxxxxบางประการ รวมถึงมิไดกําหนดใหนักแสดงมีxxxxxxxรับคาตอบแทนจากการนําสิ่งบันทึกการแสดงการละครหรือ งานแสดงของนักแสดงอันนักแสดงนั้นไดมีสวนรวมในการสรางสรรคงานแสดงขึ้นมา ไปใชประโยชน ในเชิงพาณิชย การนําไปฉายซ้ํา หรือการนําไปขายใหแกตางประเทศ ซึ่งสรางมูลคาหรือรายได มหาศาลใหแกผูผลิตอยางไมมีที่สิ้นสุด แตมิไดมีขอกําหนดใหคาตอบแทนแกนักแสดงบางแตอยางใด จึงเปนประเด็นวาหากผูผลิตนั้นxxxxxxนําสิ่งบันทึกการแสดงไปใชหาประโยชนในเชิงพาณิชยไดอยาง ไมมีที่สิ้นสุด แตนักแสดงน้นมีxxxxxเพียงไดรับคาตอบแทนข้ึนตนเพียงเทานั้น รวมถึงเมื่อไมมีบท กฎหมายใดรองรับxxxxxของนักแสดงในเร่ืองนี้ จึงเปนเร่ืองที่ทําใหไมมีนายจางใดหยิบยื่นการมอบ คาตอบแทนเพิ่มเติมใหแกนักแสดง จึงเปxxxxนาคิดวา นักแสดงนั้นนาจะไดรับคาตอบแทนบางเชนกัน ในการหาประโยชนจากสิ่งบันทึกการแสดงที่นายจางนําไปหาประโยชนในเชิงพาณิชย และหากไมมี บทกฎหมายใดบังคับเอาไว นักแสดงจะตองทําเชนไรเพ่ืxxxxxxxxxxที่นักแสดงxxxxxในงานท่ีเขามีสวน ในการรวมสรางสรรคผลงานใหxxxxxสูสายตาประชาชน

2. ปญหาขอจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการทํางาน ปญหาขอจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานนั้น ในสัญญาจางนักแสดงจะมี

ขอสัญญากําหนดใหจํากัดxxxxxและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการxxx xxxจํากัดไมใหนักแสดงนั้น ไมxxxxxxไปรับงานจากตางคายหรือจากผูจัดคนอื่นได การจะรับงานใดจะตองไดรับอนุญาตจากทาง คายกอน แตในขณะเดียวกันขอเท็จจริงที่เกิดขึ้นนั้น ทางคายหรือผูจัดน้นก็มิไดกําหนดปริมาณงาน และคาตอบแทนเอาไวในสัญญา ทําใหนักแสดงนั้นไมxxxxxxxxxจะรูวาตนเองนั้นจะไดรับคาตอบแทน

เทาใด จะมีงานหรือไม มากนอยเพียงใด ดังนั้นหากมีขอสัญญาที่จํากัดxxxxxและเสรีภาพในการทํางาน ที่มากเกินxxxxxจนนักแสดงอาจเสียหายหรือไดรับความเดือนรอน นักแสดงควรทําเชนไรและมีบท กฎหมายใดคุมครองและใหความเปนธรรมแกนักแสดง

3. ปญหาการเลิกและการตออายุสัญญา ในสัญญาจางนักแสดงแบบมีสังกัดหรือสัญญาจางนักแสดงที่มีลักษณะเปนสัญญาจางแรงงาน

นั้น จะมีขอสัญญาxxxxxxxxxกันเปนระยะเวลาหลายป ทําใหนักแสดงตองเปนนักแสดงในสังกัดนั้นเปน เวลายาวนานและมักมีขอสัญญาที่กําหนดใหxxxxxxxxบอกเลิกสัญญาโดยฝายนายจางเอาไวหากเกิด เหตุการณตามที่ระบุไวในสัญญา แตมักมิไดระบุเหตุในการเลิกสัญญาโดยฝายนักแสดงเอาไว และสวน ใหญจะมีขอกําหนดใหสัญญาน้นมีผลตอสัญญาโดยอัตโนมัติเมื่อสิ้นสุดอายุสัญญาตามที่ระบุไว โดย หากนักแสดงมีความประสงคตxxxxxxxใหมีการตอสัญญาโดยอัตโนมัติ เปนหนาที่ของนักแสดงที่ จะตองบอกกลาวทางคายใหทราบลวงหนาเอง มิเชนนั้นสัญญาจะมีผลผูกพันตอสัญญาโดยอัตโนมัติ ดังน้นหากมีขอสัญญาที่มีการเลิกหรือตออายุสัญญาอันไมเปนธรรม หรือมีผลใหนักแสดงนั้นมีภาระ หนักขึ้นกวาที่ควรจะเปน นักแสดงจะทําเชนไรไดบาง และบทกฎหมายใดใหความคุมครองแกนักแสดง เพื่อเยียวยาขอสัญญาอันไมเปนธรรมนั้น

4. ปญหาการกําหนดxxxxxxxxxxxxสูงเกินสวน

ขอกําหนัดสัญญาในสัญญาจางนักแสดง นายจางหรือผูผลิตมักกําหนดเบี้ยปรับเอาไวเปน จํานวนที่สูงเกินสวนและมากเกินความเสียหายจริงxxxxxxเกิดขึ้น อาจเปนเพราะนายจางตxxxxx กําหนดใหเบี้ยปรับนั้นสูงเอาไวกอนเพื่อใหครอบคลุมความเสียหายxxxxxxจะเกิดขึ้นในxxxxxและ ตxxxxxใหนักแสดงนั้นเกรงxxxxxxxจะไมกระทําผิดสัญญา แตอยางไรก็ตามเบี้ยปรับเหลานั้นก็เปน จํานวนที่สูงเกินสวนและมากเกินความxxxxxxxxxนักแสดงจะชําระไดอยาง ดังนั้นหากเกิดขอพิพาทขึ้น นักแสดงผูมีนิติสัมพันธกับนายจางxxxxxxxxจางนักแสดงจะตองทําเชนไร นักแสดงตกเปนจําเลยที่ จะตองชําระเบี้ยปรับอันสูงเกินสวนxxxxxxxxนั้นหรือไม และมีบทกฎหมายใดจะxxxxxxเขามาชวย เยียวยานักแสดงได

5. ปญหาขอสัญญาอื่นๆ จากการคนควาและรวมรวมตัวอยางสัญญาจางนักแสดงที่ใชจริงใน ปจจุบัน ทําใหพบวามีขอกําหนดสัญญาอื่นๆอีกเชนxxxxxxพบลักษณะของความไมเปนธรรมดวย จึงเปน ประเด็นที่จะนํามาศึกษาวิเคราะหดวย xxxxxนิพนธฉบับนี้จะไดศึกษาปญหาในสัญญานักแสดงตาม ประเด็นที่กลาวไปแลวขางตน เพื่อหาความxxxxxxxในทางกฎหมายที่จะมอบความคุมครองใหแก นักแสดงในฐานะที่นักแสดงนั้นเปนสวนหนึ่งของการสรางสรรคผลงานxxxxxxคุณคาใหออกสูสายตา ประชาชน แตกฎหมายไทยมิไดมีบทบัญญัติคุมครองนักแสดงเปนการเฉพาะ ดังนั้นนักแสดงจะตองนํา บทกฎหมายใดมาปรบใชเพื่อใหเ กิดความเปนธรรมและเกิดประโยชนสูงสุดแกนักแสดง

1.2 วัตถุประสงคของการศึกษา

1. เพื่อศึกษาถึงรูปแบบและขอกําหนดในสัญญาจางนักแสดงที่ใชในxxxxxบันเทิงในปจจุบัน เพื่อใหชี้ใหเห็นถึงปญหาของการทําสัญญาจางนักแสดงที่เกิดขึ้นจริงในประเทศไทยและควรไดรับการ เยียวยาและควรไดรับการคุมครอง

2. เพื่อศึกษาความคุมครองที่กฎหมายมอบใหแกนักแสดงตามกฎหมายขอสัญญาไมเปนธรรม และศึกษาxxxxxของนักแสดงตามกฎหมายลิขสิทธิ์ นัยของการที่นักแสดงนั้นมีxxxxxxxxกฎหมายมอบให นักแสดงควรตระหนักถึงxxxxxxxxตนมีและxxxxxxxxxของนักแสดงไวในขณะทําสัญญาจางนักแสดง

3. เพื่อวิเคราะหวา ความคุมครองที่กฎหมายมอบใหนักแสดงน้นเพียงพอหรือไม และเกิด ปญหาอยางไรขึ้นในปจจุบัน และxxxxxสวนใดที่นักแสดงนั้นxxxxxหรือควรจะมีตามกฎหมายไทย

4. เพื่อศึกษากฎหมายตางประเทศเกี่ยวกับความคุมครองนักแสดงในตางประเทศ เพื่อให ทราบถึงกลไกความคุมครองที่กฎหมายตางประเทศมอบใหนักแสดง และเพื่อศึกษาวิธีการเยียวยาและ การคุมครองxxxxxของนักแสดง เพื่อวิเคราะหและศึกษาเปรียบเทียบและนํามาเปนแนวทางในการ เยียวยาการคุมครองนักแสดงในประเทศไทย

1.3 ขอบเขตของการศึกษา

xxxxxนิพนธฉบับนี้ ผูเขียนจะทําการศึกษาเฉพาะกรณีของสัญญาจางนักแสดงใน ธุรกิจบันเทิงโทรทัศนในดานภาพและเสียงเทานั้น ท้งนี้ไมรวมถึงพิธีกร รวมถึงสัญญาจางนักแสดงเพื่อ ผลสําเร็จของงาน รวมไปถึงเหตุการณหรือสภาพปญหาที่เกิดขึ้นจริงในอุตสาหกรรมบันเทิงไทย

1.4 วิธีการศึกษา

ในการศึกษาเพื่อจัดทําxxxxxนิพนธฉบับนี้ ผูเขียนไดทําการศึกษาสัญญาจาง นักแสดงจากคนควาตําราเอกสารตางๆ(documentary reserch) และทําการศึกษาภาคสนาม (field research) โดยสัมxxxxผูท่ีมีสวนเกี่ยวของกับการทําสัญญานักแสดง ไมวาจะเปนนักแสดง ผูจัดการ

ดาราหรือนักแสดง ผูดูแลนักแสดงของคาย และรวมไปถึงผูxxxxxxของนักแสดง ทั้งนี้เพื่อจะไดทราบ ขอเท็จจริงที่เกิดขึ้น เพื่อคนหาถึงสาเหตุแหงปญหาและเพื่อหาวิธีการแกไขตอไป

1.5 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ

จากการศึกษาวิจัยxxxxxxxxxxนิพนธฉบับนี้ ผูเขียนคาดวา การศึกษาเพื่อคนควาวิจัย ส ญาจางนักแสดงในการศึกษาครั้งนี้ จะเปนประโยชนตอนักแสดงไทยและxxxxxบันเทิงไทย เพื่อให

นักแสดงจะไดทราบxxxxxและความคุมครองที่กฎหมายมอบให มุงxxxxใหนักแสดงนั้นxxxxxxปกปกษ รักษาxxxxxของตนและคุมครองxxxxxในงานแสดงที่ตนเองนั้นรวมสรางสรรคข้ึนดวยใจและxxx ใหงาน อันเหลานักแสดงไดรวมสรางสรรคนั้นมีxxxอยางถือประโยชนสูงสุด โดยผูเขียนมุงxxxxวา การศึกษา xxxxxนิพนธฉบับนี้จะxxxxxxแกไขปญหาที่เกิดขึ้นไดจริงอยางเปนรูปธรรม มิใชเพียงขอความ ตัวxxxxxxxxมีxxxแตหานําไปปรับใชไดไม ผูเขียนในฐานะนักแสดงดวยเชนกัน xxxxจะมอบงานxxxxxxxแก นักแสดงทุกคนและนักแสดงรุนหลังสืบตอไป

บทที่ 2 นักแสดงกับธุรกิจบันเทิงและสญ

ญาจางนักแสดง

อาชีพนักแสดง เปนอาชีพที่เต็มไปดวยจินตนาการและการสรางฝนสรางความสุขใหแกผูชม นักแสดงจะตองทุมเทท้งแรงxxxและแรงใจในการสรางสรรคผลงานหรือถายทอดบทประพันธของผู สรางสรรคใหออกสูสายตาประชาชน เปxxxxรักและเปxxxxxxxxxxของผูชม ไดรับxxxxxxxxxอมxxxxxxรับ คาตอบแทนสูง ไดรับการยอมรับในวงสังคมเปนอยางมาก แตในความเปนจริงอาชีพนักแสดงนั้นไมได รับการดูแลคุมครองมากเทาใดนัก อาชีพนักแสดงน้นมีลักษณะเปนวิชาชีพอยางหน่ึงซึ่งแตกตางจาก การทํางานของลูกจางทั่วไปและมีลักษณะแตกตางจากวิชาชีพอื่น ซึ่งควรจะมีกฎหมายพิเศษตางหาก ออกมาดูแลคุมครองอาชีพนักแสดงโดยตรง แตในประเทศไทยนั้นยังมิไดมีบทกฎหมายพิเศษท่ีให ความคุมครองหรือดูแลอาชีพนักแสดงเปนการเฉพาะ ดังนั้นจึงตองนําบทกฎหมายที่มีxxxในปจจุบันมา บังคับใชใหความคุมครองแกอาชีพนักแสดง การพิจารณาวาสัญญานักแสดงแตละฉบับนั้น ไดรับความ คุมครองตามบทกฎหมายใด xxxxxxxxxจากลักษณะความเปนสัญญาจางทําของหรือสัญญาจาง แรงงานของสัญญานักแสดง โดยหากเปนสัญญาจางแรงงาน สัญญานักแสดงฉบับน้ันจะตกxxxภายใต ระบบกฎหมายแรงงานตองบังคับใหเปนไปตามพระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน แตหากสัญญา นักแสดงฉบับนั้นเปนสัญญาจางทําของ ก็จะตองบังคับใหเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวย เรื่องสัญญาจางทําของ ดังนั้นการจะพิจารณาถึงกฎหมายที่ใหความคุมครองแกสัญญานักแสดง จึงตอง พิจารณาจากตัวสัญญานักแสดงวาเปนสัญญาประเภทใดเสียกอน ซึ่งการพิจารณาวาสัญญานักแสดง ใดเปนจางแรงงานหรือสัญญาจางทําของ อาจพิจารณาโดยอาศัยขอเท็จจริงประกอบกับปจจัยตางๆ ดังตอไปนี้ คือ ลักษณะท่วไปของนักแสดงกับธุรกิจบันเทิง การเขาสูxxxxxบันเทิงของนักแสดง นักแสดงในxxxxxบันเทิงไทยปจจุบัน และลักษณะของสัญญาจางนักแสดงที่ใชในธุรกิจบันเทิง

2.1 ลักษณะทั่วไปของนักแสดงกับธุรกิจบันเทิง

1

อาชีพนักแสดงนั้น ในอดีตไมไดรับการยอมรับมากเทาที่ควรและไมไดรับการยอมรับมากเชน ในปจจุบัน xxxxxxxxxxมีxxxxxxxxxเรียกอาชีพดาราวาเปน “อาชีพที่เตนกินรํากิน”0 แตในปจจุบัน สภาพเศรษฐกิจและสังคมที่เปลี่ยนไป อาชีพดารานักแสดงเปนอีกอาชีพหนึ่งxxxxxxxxxxxxและไดรับคํา

1 xxxxเรขา xxxxxxxราวรรณ, “สถานภาพทางกฎหมายและการคุมครองสวัสดิภาพของ นักแสดง”, (xxxxxนิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2550). น. 35.

xxxxxและไดรับการยอมรับจากสังคม เนื่องจากอาชีพดารานักแสดง เปนอาชีพที่ใชความxxxxxxxxxx xxxและใจ ในการที่จะเอาความxxxxxxทั้งหมดที่ตนเองมีเขาไปไวในบทบาทxxxxxรับมอบหมายในงาน แสดงนั้นๆ เพื่อเลนหรือทําการแสดงใหคนดูผูชมไดรับรูถึงอารมณและความรูสึกของตัวละครในบท ละคร ถายทอดเรื่องราวของวรรณกรรมและบทประพันธของผูสรางสรรคออกมาใหผูชมไดรับชมงาน แสดง นักแสดงเปนผูถายทอดวรรณกรรมหรือศิลปกรรมออกมาใหผูชมไดชม นักแสดงถือเปนผูที่นํา งานของผูสรางสรรคถายทอดออกมาเพื่อใหผูชมไดชม เพื่อใหเผยแพรกวางขวางออกไปสูสาธารณชน ดังน้นนักแสดงจึงควรไดรับความคุมครองดังเชนผูสรางสรรค ซึ่งมีกฎหมายลิขสิทธิ์คุมครองxxx กฎหมายไทยจึงไดใหความคุมครองอาชีพนักแสดงมิใชดังเชนลิขสิทธิ์ แตเปนxxxxxขางเคียง นั่นคือ มิใช ผูสรางสรรคแตเปนผูถายทอดงานของผูสรางสรรคใหออกสูสายตาประชาชน ดังนั้น อาชีพนักแสดงจึง เปนอาชีพxxxxxxxxxxxxและไดรับการยกยองอยางมากในสังคมไทยปจจุบัน

2

นอกจากนั้นแลว ดารานักแสดงไมไดเพียงแตมีหนาxxxxxxจะตองทําการแสดงหรือทําการ ถายทอดบทบาทออกมาในจอหรือในการแสดงใหคนทั่วไปชมแลว ดารานักแสดงยังตองมีภาระหนาที่ ตอสังคม ดารานักแสดงยังxxตองเปนแบบอยางxxxxxใหกับสังคม การประพฤติปฏิบัติตัวของนักแสดง นั้น เรียกไดวาตองปฏิบัติทั้งในจอและนอกจอ จึงมีคําสอนของดารารุนพี่ตอๆกันมาวา ดารานั้นเม่ือ กาวเทาออกจากบาน ความเปนสวนตัวก็หายไป1 น่นคือบทบาทนึงท่ีเปนหนาที่ของนักแสดงที่จะมี หนาที่ตอบแทนตอสังคม เปนแบบอยางxxxxxใหกับเยาวชนเพื่อตอบแทนสิ่งดีคืนสูสังคม ตอบแทนสิ่ง ดีๆที่ประชาชนใหการชื่นชมตอตัวนักแสดงมา ดังน้น อาชีพดารานักแสดงจึงเปนอีกอาชีพหน่ึงท่ีมี บทบาทตอสังคมไทยมากเลยทีเดียวในยุคปจจุบัน

อุตสาหกรรมบันเทิงน้ันไดรับการยอมรับอยางมากในปจจุบัน เรียกไดวา ทุกอยางที่ทําหรือ เกือบทุกธุรกิจ ยอมตองมีอุตสาหกรรมบันเทิงเขามาเกี่ยวของเกือบทุกอยาง เพราะในปจจุบันนั้น เปนสังคมของการแขงขันทางธุรกิจ การตลาดหรือสื่อโฆษณาน้นยอมมีบทบาทอยางมากหรืออาจจะ เรียกวามากที่สุดเลยก็วาได ในการที่จะxxxxxสัมพันธหรือสื่อสารออกมาเพื่อใหประชาชนไดรับรูถึง xxxxx หนาที่หรือบริการที่มีxxx ไมวาจะเปนงานของรัฐหรืองานของเอกชน การxxxxxสัมพันธหรือการ โฆษณานั้นถือเปนชองทางหนึ่งในการที่จะบอกกลาวถึงสินคาหรือบริการที่มีออกสูประชาชน ดังน้น การxxxxxสัมพันธหรือการโฆษณาบอกกลาวใหถึงหูประชาชนหรือใหประชาชนรับรูนั้น จึงมีความ จําเปนอยางมากในยุคปจจุบัน ทั้งในงานของเอกชนหรือในงานของรัฐ ในงานของภาครัฐนั้น การ xxxxxสัมพันธxxxxxและหนาที่ของประชาชนใหประชาชนไดรับรูและเขาใจและปฏิบัติรวมกันดวย

2 เพิ่งอาง, น. 31.

ความรวมมือรวมxxxxxของประชาชนนั้นก็เปนสิ่งที่จําเปนอยางมาก เพราะหากการxxxxxสัมพันธหรือ การประกาศนั้นไมไดเขาถึงประชาชนหรือประชาชนไมไดรับรูกันอยางxxxxxxx xxอาจทําใหไมไดรับ ความรวมมือหรือไมไดรับการรวมมือรวมxxxxxเทาที่ควร เชน การเลือกต้ง การรวมกันรณรงคตาม โครงการตางๆ รวมไปxxxxxxรวมมือรวมxxxxxประหยัดพลังงาน การทิ้งขยะ การดูแลเรื่องโรคติดตxxxx ระบาดกันในแตฤดูการ หรือการปฏิบัติตามกฎจราจรหรือรวมไปxxxxxxปฏิบัติตามกฎหมายของ บานเมืองเพื่อการxxxรวมกันอยางxxxxxxxxxของประชนชน ก็ยอมตองพ่ึงพาการxxxxxสัมพันธและ การใหความรูแกประชาชนอยางxxxxxxxxxนกัน ดังน้น ดาราหรือนักแสดงก็ยอมเขามามีบทบาทในการ ชวยเหลืองานของรัฐเชนกัน ไมวาจะเปนงานของรัฐ ที่รัฐอยากจะขอความรวมมือจากประชาชน หาก งานหรือการxxxxxสัมพันธเหลานั้น มีดารานักแสดงไปรวมงานหรือมีดารานักแสดง ไดxxxxxสัมพันธ หรือขอความรวมมือจากประชาชน เรียกไดวา จะไดรับการตอบรับจากประชาชนเปนอยางxx xxวาจะ เปนกิจกรรมตางๆ เพื่อสังคม หรือเพื่อความรวมมือรวมแรงกันของทุกฝาย นั่นอาจจะเปนเพราะดารา หรือนักแสดงนั้น เรียกไดวา เปนแรงจูงใจอยางหนึ่ง xxxxxรับการยอมรับทางสังคม มีบุคคลที่รักและชื่น ชอบในตัวศิลปนเหลานั้น และอยากจะเอาเปนเยี่ยงอยาง ดังนั้นหนาที่ของนักแสดงนั้น ไมไดมีเพียง การแสดงหรือถายทอดอารมณ สื่อบทบาทของตัวละครออกมาใหผูชมไดชื่นชม แตดารานักแสดงยังมี ภาระหนาที่ตอสังคมอีกดวย ในการที่จะชวยเหลือสังคม เปนแบบอยางxxxxxใหกับเยาวชน และเเบงปน ความสุขใหกับประชาชนดวย ดังนั้น อาชีพนักแสดง จึงเปนอาชีพที่มีลักษณะเฉพาะตัว เปนวิชาชีพที่ เรียกไดวา ไมใชใครนึกอยากจะเปนก็เปนได แตตองมาดวยจังหวะ เวลา ความxxxxxx โอกาส ผูใหญ รักและใหโอกาส พรอมดวยฝมือ ผลงาน ความโดดเดน และการโฆษณาxxxxxสัมพันธxxxxxพรอมดวย นั่นเอง

2.2 การเขาสูxxxxxบันเทิงของนักแสดง

การเขาสูxxxxxบันเทิงของนักแสดงในปจจุxxxxxx xxเปลี่ยนแปลงไปอยางมากในชวง 30 ปที่ ผานมา เกิดจากxxxxxxxxxxxxxกาวล้ําของเทคโนโลยี เปลี่ยนแปลงเขาสูยุคทีวีดิจิตอล (Digital Broadcasting)3 มีการสงสัญญาณภาพและเสียงในระบบดิจิตอล ซึ่งคลื่นความถี่วิทยุโทรทัศน ถือเปน

3 โทรทัศนดิจิตอล (Digital Broadcasting) หมายxxx xxxสงผานภาพและเสียงโดยสัญญาณ ดิจิตอลที่มีประสิทธิภาพสูง ในหนึ่งชองสัญญาณ xxxxxxสงขxxxxxxมากกวาแบบอนาล็อก ทําให

ไดรับชมภาพและเสียงที่คมชดและดีกวาร ะบบอนาล็อก

4

5

ทรัพยากรส่ือสารของชาติที่กฎหมายกําหนดใหใชเพื่อประโยชนของเราทุกคน3 ท้ังทางดานการศึกษา วัฒนธรรม ความมั่นคงของรัฐ ฯลฯ โดยใหมีองคกรxxxxxมาจัดสรรดูแล และใหxxxxxxxแขงขันอยาง เปนธรรม โดยจะตองเปดใหเราทุกคนมีสวนรวมในการดําเนินการ4 ซึ่งการเปลี่ยนแปลงนั้น เปลี่ยนแปลงไปตามกระแสของโลก การติดตอส่ือสารเรียกไดวาไรขอบเขต การเขาถึงสัญญาณ โทรศัพทและxxxxxอรเน็ตทั้งแบบมีสายและแบบไรสายกาวหนาไปอยางรวดเร็ว จึงเกิดอุปกรณสื่อสาร ที่เรียกวา Smartphone หรือโทรศัพทxxxxxxxx และจุดนี้เอง เรียกไดวาเปนจุดเปลี่ยนแปลงของระบบ xxxxxบันเทิงอันจะไดกลาวในลําดับตอไป

การเขาสูxxxxxบันเทิงของนักแสดงในปจจุบัน อาจแบงไดเปน 3 แบบ ดงั ตอไปนี้ แบบท่ี 1 การเขาสูxxxxxบันเทิงดวยผูปนดาราหรือที่เรียกวา แมวมอง

แบบที่ 2 การเขาสูxxxxxดวยเวทีการประกวด แบบที่ 3 การเขาสูxxxxxดวยสื่อ Social Media

การเขาสูxxxxxบันเทิงของไทยนั้น ในอดีตมีเพียง 2 แบบเทานั้นคือ การเขาสูxxxxx บันเทิงดวยผูปนดาราหรือที่เรารูจักกันดีในนามแมวมอง และการเขาสูxxxxxบันเทิงดวยเวทีการ ประกวด

4 มาตรา 47 xxxxxxxxxxแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550

“มาตรา 47 คลื่นความถี่ที่ใชใ นการสงวิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน และโทรคมนาคมเปน ทรัพยากรสื่อสารของชาติเพื่อประโยชนสาธารณะใหมีองคกรของรัฐที่เปนxxxxxองคกรหนึ่งทําหนาที่ จัดสรรคลื่นความถี่ตามวรรคหนึ่ง และกํากับการประกอบกิจการวิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศนและ

กิจการโทรคมนาคม ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบญxxxxการดําเนินการตามวรรคสองตองคํานึงถึงประโยชน

สูงสุดของประชาชนในระดับชาติและระดับทองถิ่น ทั้งในดานการศึกษา วัฒนธรรม ความมั่นคงของรัฐ

ประโยชนสาธารณะอื่น และการแขงขันโดยxxxxอยางเปนธรรม รวมทั้งตอ รวมในการดําเนินการสื่อมวลชนสาธารณะ”

งจัดใหภาคประชาชนมีสวน

5 ใครเปนเจาของคลื่นความถี่วิทยุ-โทรทัศน ; สํานักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศนลํากิจการโทรคมนาคมแหงชาติ (กสทช.) สํานักคุมครองผูบริโภคในกิจการxxxxxx เสียงและโทรทัศน (บส.) สืบคนจาก <xxxx://xxx.xxxx.xx.xx/xxxxxxxxx/xxxxxx/000> เมื่อxxxxxx 1 กันยายน 2556.

2.2.1 การเขาสูxxxxxบันเทิงดวยผูปนดาราหรือที่เรียกวา”แมวมอง”

6

7

ในอดีตนั้นการเขาสูxxxxxบันเทิงนั้นเปนเรื่องที่ยาก5 เพราะการท่ีจะเขาไปสูxxxxx บันเทิงนั้น ชองทางในการเขาไปเพื่อใหถึงผูผลิตหรือผูจัดหรือเจาของสถานีนั้นเรียกไดวาเปนเรื่องที่ เปนไปไดยาก ในยุคกอนน้นสถานีโทรทัศนหรือชองน้นมีเพียงไมกี่ชอง ไมเหมือนดังเชนปจจุบันท่ีมี ชองหรือสถานีโทรทัศนxxxxxเกิดข้ึนอยางไมจํากัด ในอดีตมีเพียงชองใหญๆเทาน้xxxxจะผลิตละคร โทรทัศนใหประชาชนไดรับชม ละครโทรทัศนในสมัยกอนจึงเรียกไดวา ไดรับชื่อเสียงโดงดังมาก การที่ จะเขาสูxxxxxบันเทิงเพ่ือเปนนักแสดงน้ัน หากมิไดมีแมวมองหรือผูปนดารามาชักจูงใหเขาสูxxxxx บันเทิงหรือชักจูงใหไปทดสอบหนากลอง xxเปนเรื่องxxxxxxจะเปนไปไมได ซึ่งนักแสดงรุนกอนๆสวน ใหญแลวเขาสูxxxxxบันเทิงดวยการชักจูงของผูปนดารา ยกตัวอยางเชน คุณจินตหรา สุขพัฒน xxx xxxxxxxx xxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxxx คุณxxxxxx แยมนาม คุณxxxx xxxxxพฤกษ เปนตน6

2.2.2 การเขาสูxxxxxบันเทิงดวยเวทีการประกวด7 8

9

ในยุคตอมา ไดเร่ิมมีการจัดการประกวดเพ่ือคนหาหนุมสาวท่ีมีความรูความxxxxxx และมีรูปรางหนาตาที่เหมาะสมเพื่อเขาสูxxxxxบันเทิง ชองทางของการประกวดเวทีการประกวดตางๆ เปนชองทางสรางฝนของหนุมสาวที่อยากเขาสูxxxxxบันเทิงได โดยนักแสดงรุนใหญในปจจุบันสวน ใหญแลวลวนมาจากเวทีการประกวดแบบท้ังสิ้น ซ่ึงก็จะตองเปนเวทีการประกวดระดับใหญหรือ ระดับชาติเทานั้น ผูxxxxxxประกวดจึงจะxxxxxxเขาสูxxxxxบันเทิงได ซึ่งเวทีการประกวดใหญๆใน สมัยกอนนั้นมีเพียงไมกี่เวทีเทานั้น อาทิเชน เวทีการประกวดมิสไทยแลนดเวิลด8 เวทีการประกวดมิส

6 สัมxxxx ญานิก xxxxxxxxx, ผูจัดการนกแสดงและผูดูแลนักแสดงประจําสังกัด, xxxxxx 2558 และ สิริกานต ภูพงศ, ผูจัดการนักแสดง, 18 กุมภาพันธ 2558.

7 สืบคนจาก xxxxx://xx.xxxxxxxxx.xxx, พฤษภาคม 2559.

8 สัมxxxx สิริกานต ภูพงศ, ผูจัดการนักแสดง, 18 กุมภาพันธ 2558.

9 มิสไทยแลนดเวิลด (Miss Thailand World) เปนเวทีการประกวดนางงามในประเทศไทย เพื่อสงผูxxxxxxxเปนตัวแทนประเทศไทยเขาประกวดนางงามโลก(Miss World) จัดขึ้นเปนครั้งแรก เม่ือป พ.ศ. 2528 มีคําขวัญประจําการประกวดวา งามอยางมีคุณคา (Beauty with a Purpose) และเวทีการประกวดมิสไทยแลนดเวิลดยังไดรับxxxxxในการคัดเลือกสาวไทยเชื้อสายxxxบนเวทีเขารวม

10 11

ไทยแลนดxxนิเวิรส9 เวทีการประกวดxxxxxนไทยแลนด10 เวทีการประกวดนางสาวไทย การ ประกวดดัชชี่xxxxxxดเกิรล11 12 เวทีการประกวดโดมอนแมน การประกวดหนุมคลีโอ การประกวด สาวแฮ็คส เปนตน ยกตัวอยางเชน คุณอั้ม xxxxxxx xxxxxxxx จากการประกวดเวทีสาวแฮ็คส คุณ เขตต ฐานทัพ, คุณกระแต xxxxxxx, คุณยุย จีรนันท xxxแจม, คุณเปย xxxxxx xxxxx จากเวทีการ ประกวดดัชชี่xxxxxxดเกิรล xxxxxxxx xxxxxxxฐา จากเวทีการประกวดโดมอนแมน12 13 เปนตน

ประกวดเดียวกัน เพื่อเปนตัวแทนสาวไทยในการเขารวมประกวดมิสไชนิสxxxxxอรเนชั่นแนลพรอมกัน ดวย, สืบคนจาก <xxxxx://xx.xxxxxxxxx.xxx/xxxx/มิสไทยแลนดเวิลด> ,8 พฤษภาคม 2559.

10 xxxxxนิเวิรสไทยแลนด (Miss Universe Thailand) เปนเวทีการประกวดนางงามใน ประเทศไทย เพื่อสงผูxxxxxxxเปนผูแทนประเทศไทย เขาประกวดนางงามxxxxxxx (Miss Universe) จัดขึ้นเปนครั้งแรกเมื่อป พ.ศ. 2543, สืบคนจาก <xxxxx://xx.xxxxxxxxx.xxx/xxxx/xxxxxนิเวิรสไทย แลนด> ,8 พฤษภาคม 2559.

11 xxxxxนไทยแลนด (Miss Teen Thailand) เปนเวทีการประกวดระดับประเทศเพื่อคนหา เด็กสาววัยรุนอายุตั้งแต 15 - 18 ป เพื่อเขาสูxxxxxบันเทิง จัดขึ้นครั้งแรกเมื่อป พ.ศ. 2532 โดย สถานีโทรทัศนกองทัพบกชอง 7, สืบคนจาก <xxxxx://xx.xxxxxxxxx.xxx/xxxx/xxxxxนไทยแลนด> ,8

พฤษภาคม 2559.

12 ดัชชี่xxxxxxดเกิรล (Dutchie Boys & Girls) เปนเวทีการประกวดหนุมสาวโดย ผลิตภัณฑ โยเกิรตดัชชี่ ซึ่งจัดการประกวดขึ้นเพื่อคนหาหนุมสาวที่มีความxxxxxxเพื่อกาวไปเปนxxx xxxใหม โดยเปดโอกาสใหเยาชนทั้งชายและหญิงไดแสดงความxxxxxxของตนอยางเต็มที่ โดยผูที่ ผานเขารอบสุดทายจะไดรับการสนับสนุนจากบริษัทตางๆ และสื่อมวลชน ใหมีโอกาสเขาสูxxxxx บันเทิงในสาขาอาชีพตางๆ เชน นักแสดง นกรอง พิธีกร นายแบบ นางแบบ สําหรับผูxxxxxxxทั้งชาย และหญิงจะไดเ ปxxxxเซ็นเตอรคนใหมของ โยเกิรตดัชชี่ จัดการประกวดครั้งแรกเมื่อป พ.ศ. 2539, สืบคนจาก <xxxxx://xx.xxxxxxxxx.xxx/xxxx/ดัชชี่xxxxxxดเกิรล> ,8 พฤษภาคม 2559.

13 สืบคนจาก <xxxx://xxxxxxx.xxxxxxxx.xxx/000000.xxxx> ,8 พฤษภาคม 2559.

2.2.3 การเขาสูxxxxxบันเทิงดวยสื่อ Social Media

15

Social Media หมายถึง สื่อสังคมออนไลนที่มีการตอบxxxxทางสังคมไดหลาย ทิศทาง โดยผานเครือขายxxxxxอรเน็ต13 14 ซึ่งในปจจุบันนั้น สื่อxxxxxxลมีเดียนั้นเปนเรื่องท่ีใหมและเพ่ิง ไดรับความxxxxxxนาน มีสื่อxxxxxxลหลายสื่อกําลังไดรับความxxxxและประชาชนxxxxxxเขาถึงไดงาย เชน Facebook, Twitter, Instagram เปนตน ทําใหxxxxxxxปฏิสัมพันธกับคนในเครือขาย xxxxxอรเน็ต นอกจากนี้แลว เมื่อxxxxxxxติดตอปฏิสัมพันธกันบนสื่อxxxxxxลมีเดีย ทําใหxxxxxxxมี ผูติดตาม (Follower) ในสื่อxxxxxxลออนไลน ทําใหxxxxxxxโฆษณาของสินคาและผลิตภัณฑตางๆ โดย มีการติดตอใหเน็ตไอดอล (net idol) หรือคนxxxxxรับความสนใจบนโลกxxxxxxลมีเดีย หรือมีคนติดตาม มากลงโฆษณาภาพถายของตนเองกับสินคา ในลักษณะที่เปนการบอกวาตนเองนั้นใชหรือบริโภค สินคานั้น หรือเปนการลงภาพถายลักษณะบอกตอหรือบอกxxxxxxxของสินคา เปนตน ซึ่งลักษณะ การโฆษณาลักษณะน้ี ถือเปนการโฆษณาแบบใหม นํามาซึ่งการสรางรายไดใหกับบรรดาเน็ตไอดอล (net idol)คนที่มีผูติดตามสูงบนสื่อxxxxxxลออนไลน ตอมาไมนาน จึงมีผูชักจูงกลุมวัยรุนหรือผูที่มี ชื่อเสียงหรือไดรับความxxxxสูงในสื่อxxxxxxลออนไลนเขาสูxxxxxบันเทิง และคายหรือสังกัดก็เล็งเห็น xxxxxxที่กลุมเน็ตไอดอลเหลานี้ xxxxxxเขาถึงผูคนไดมากมายและไดรับความชอบจากประชาชนบน โลกxxxxxอรเน็ต ดังนั้นหากละครหรือการแสดงที่จะตองพึ่งพาการเผยแพรรวมไปxxxxxxโฆษณาบนสื่อ xxxxxอรเน็ตเปนสําคัญ การนําเน็ตไอดอลมาเปนสวนหนึ่งของงาน นาจะสงผลในการใหประชาชน เขาถึงบนxxxxxอรเน็ตไดxx xxxไดนํามารวมงานแสดงบางแลวเมื่อไมนานxxxxx xxxเปนคํากลาวของ ผูจัดการดาราหลายๆคนวา การเขาสูxxxxxบันเทิงxxxxxxxxxxxเปลี่ยนไปแลว เพราะไมจําเปนตองมีคน ชักชวนเขาสูxxxxx xxตองมีความxxxxxxรองเลนเตนแสดง หรือไมตองมีการประกวดจากเวทีตางๆ เพียงแคสรางตนเองใหเปxxxxรูจักบนสื่อxxxxxอรเน็ต ก็อาจเขาสูxxxxxบันเทิงไดแลวถาหากไดรับความ สนใจหรือเปนกระแสจากผูคนจํานวนมาก นี่จึงเปนจุดเปลี่ยนของการเขาสูxxxxxบันเทิงไทย14

14 สืบคนจาก <xxxx://xxxxx0000.xxxxxxxx.xxx/0000/00/00-xxxxxx-xxxxx.xxxx> , 14 Jun 2016.

15 สัมxxxx ญาณิก xxxxxxxxx, ผูจัดการนกแสดงและผูดูแลนักแสดงภายในสังกัด, 9

พฤษภาคม 2559. และ สิริกานต ภูพงศ, ผูจัดการนักแสดง, 10 พฤษภาคม 2559.

16

จากการสัมxxxxผูจัดการนักแสดงหลายทาน15 และผูxxxxxxxxxxในสถานีวิทยุ โทรทัศนการผลิตละครและสื่อบันเทิง16 17 ไดใหความเห็นคลายกันวา ในอดีตนั้น เสนทางการเขาสู xxxxxบันเทิงนั้นเปนเรื่องยากและเปนเรื่องไกลตัว การจะเขาสูxxxxxบันเทิงน้นไมใชเรื่องงาย นักแสดงหรือบุคคลที่ถูกคัดเลือกใหเขามาโลดแลนxxxบนจอโทรทัศนหรือฟลมภาพยนตรไดนั้น จะตอง ผานการฝกฝนอยางหนัก ท้ังประกอบไปดวยพรสวรรคของแตละคนและมีความxxxxxxพิเศษ เพียง แคไดรับการฝกฝนอยางถูกวิธี ก็จะxxxxxxเปนนักแสดงที่มีคุณภาพได สวนการจะไดรับความxxxx ความรักใครจากประชาชนนั้นxxxที่ผลงาน และการจะมีผลงานตอเนื่องหรือไมนั้นxxxที่การxxxxxxและ การปฏิบัติตัวทั้งในและนอกจอของนักแสดงผูนั้น มิใชเพียงแคxxxxxxเขาสูxxxxxบันเทิงแลวจะ xxxxxxใชชีวิตอยางxxxxxxเปนทําอยางxxxxxxทําน้นไมxxxxxxทําได เนื่องจากการเปxxxxรักของ ประชาชนxxxxxxพรอมกับความคาดxxxxของประชาชนดวยเชนกัน ดังนั้นนักแสดงจึงตองปฏิบัติตน เปนเยียงอยางของประชาชนดวย แตในปจจุบัน บางxxxxการเกิดขึ้นของกลุมเน็ตไอดอลนั้น มิไดเกิด จากการประพฤติในทางxxxxxเสมอไป บางxxxxxxxเกิดจากขาวหรือการพาดพิงในทางลบหรือเกิดจาก การโพสตหรือลงภาพถายในลักษณะที่เห็นเนื้อหนังมากเกินxxxxxxxxทําใหไดรับความสนใจจากผูชม บนxxxxxอรเน็ต แตเมื่อกลายเปนบุคคลที่มีช่ือเสียงบนxxxxxxลไดแลว ทําใหเน็ตไอดอลน้ันมีโอกาสเขา สูxxxxxบันเทิง ซึ่งผูจัดการดาราและผูมีคุณวุฒิรุนเกานั้นรูสึกเสียดายและxxxxxxxxxxxบันเทิงแหงนี้ เพราะอยากใหเปxxxxถายทอดศิลปะและวัฒนธรรมxxxxxงามของไทย และอยากใหเปนพื้นที่สําหรับผูมี ความxxxxxxและผูที่รักและอยากถายทอดบทประพันธของผูสรางสรรคใหออกสูสายตาประชาชน ดงั เชนวันเกา

2.3 นักแสดงในxxxxxบันเทิงปจจุบัน

ในปจจุบันนักแสดงอาจแบงไดออกเปน 2 ลักษณะ คือ นักแสดงแบบมีสังกัด และนักแสดง แบบไมมีสังกัดหรือที่เรียกวา Free-lance

16 เพิ่งอาง.

17 สัมxxxx ชโรบล xxxxxxxxxxx, ผูxxxxxxxxxxอดีตผูบริหารสถานีวิทยุและโทรทัศน

กองทัพบกชอง 7, 20 พฤศจิกายน 2558. และ สม

นักแสดงxxxxx, 5 พฤษภาคม 2559.

xxxx xxxxxxxx xxxxxxงคณนา, ผูจัดการ

2.3.1 นักแสดงแบบมีสังกัด

นักแสดงแบบมีสังกัด คือ นักแสดงที่ทําสัญญาตกลงผูกพันวาตนเองน้นจะทําการ แสดงภายใตเงื่อนไขของสังกัดใดสังกัดหนึ่ง เปนนักแสดงในสังกัดของคายหรือผูผลิตนั้นๆ โดยมี ขอตกลงวานักแสดงจะไมไปรับงานแสดงจากสังกัดหรือคายอื่นโดยไมไดรับอนุญาต หรือการท่ี นักแสดงจะไปรับงานจางงานแสดงใดๆน้ันจะตองไดรับอนุญาตจากทางคายหรือตนสังกัดที่ตนผูกพัน ดวยกอน โดยหากนักแสดงฝาฝนก็อาจไดรับโทษหรือตองชดเชยคาความxxxxxxxxxxจะเกิดขึ้นใหแก สังกัด โดยการผูกพันของนักแสดงแบบมีสังกัดน้น มักผูกพันกันเปนระยะเวลายาวนานหลายป คาย หรือสังกัดจะเปนผูปลุกปนนักแสดงใหมีชื่อเสียงในทางxxxxxและมีผลงานออกสูสายตาประชาชน โดย คายจะเปนผูผลักดันนักแสดง พรอมทั้งฝกฝนพัฒนาศักยภาพของนักแสดงใหมีมากขึ้นยิ่งๆขึ้นไป โดย ในบางคายหรือสังกัดน้น ทางคายนั้นมีอํานาจบังคับบัญชานักแสดงแบบครอบคลุม ไมวาจะเปนการ ตั้งชื่อหรือฉายาในxxxxxบันเทิง การสงเสริมนักแสดงไปในทางที่คายเล็งเห็นแลววานักแสดงมี พรสวรรคและมีศักยภาพ เชน การรxx xxxเลน การเตน การแสดง รวมไปถึงภาพลักษณของนักแสดง

ไมวาจะเปนการแตงxxx เสื้อผาหนาผม การแตงตัวรวมไปถึงบุคลิกภาพของน แสดงที่จะxxxxxออก

สูสายตาประชาชนด ย

18

สัญญานักแสดงแบบมีสังกัด จัดวาเปนสัญญาจางแรงงาน สังกัดคายหรือชองจะมี การทําสัญญาที่มีสาระสําคัญของขอสัญญาเปนการกําหนดใหนักแสดงหรือดาราผูนั้นเปนนักแสดงใน สังกัด โดยเนื้อหาของสัญญาจะมีการจํากัดขอบเขตของการรับงานของนักแสดงเอาไว โดยจะไมให นักแสดงไปรับงานจากตางคายหรือตางสังกัด หรือการจะรับงานใดจะตองไดรับการอนุญาตหรือไดรับ การพิจารณาจากทางคายหรือตนสังกัดกอน และการจะรับงานใดๆในระยะเวลาที่xxxในสังกัด จะตอง บอกกลาวและขออนุญาตจากทางคายกอนทุกครั้ง โดยจะไดรับการอนุญาตหรือไมนั้น เปนดุลยพินิจ ของทางคายเอง ดวยเนื่องจากเหตุผลการแขงขันกันทางธุรกิจของชองหรือคายตางๆ จากการ สัมxxxxผูมีประสบการณของสังกัดหนึ่ง17 ใหความเห็นวา การที่คายหรือชองน้ันไมอนุญาตให นักแสดง ดาราหรือศิลปนนั้นไปรับงานจากตางชองหรือตางคายนั้น เนื่องจากเปนเรื่องของการแขงขัน ทางธุรกิจประการหนึ่ง เพราะกอนที่จะมีผลงานออกสูสายตาประชาชน นักแสดง ศิลปน ดารานั้นๆ

จะตองไดรับการฝกฝนทางการแสดง xx xบการพัฒนาบุคคลิกภาพ ไดรับการเรียนการแสดง ไดรับการ

เรียนรองเพลง การสอนเตน คายหรือตนสังกัดจะตองลงทุนในเรื่องของการxxxxxสัมพันธ เสื้อผา

18 สัมxxxx ญาณิก xxxxxxxxx, ผูจัดการนกแสดงและผูดูแลนักแสดงประจําสังกัด, 3

มีนาคม 2559.

หนาผม การแตงตัวทุกอยาง อันเรียกไดวา ทุกอยางxxxxxทําใหดารานั้นสวยงาม หรือหลอเทห เปxxxxรัก ที่สะดุดตาของประชาชนลวนมีตนทุน เปนการลงทุนของทางคายอยางหนึ่ง เพราะในทางปฎิบัติแลว ดารานักแสดงนั้นเปรียบเสมือนสินคาอยางหนึ่งของคายหรือชอง คายหรือชองมีหนาxxxxxxจะสรางสรรค ดารานักแสดงนั้นๆ ใหมีประสิทธิภาพ ไมวาจะเปนผลงาน บุคลิกภาพ รูปลักษณภายนอก หนาตา รวมไปถึงจิตใจ ในปจจุบันนั้นจะมีการเรียนการสอนถึงบุคลิกภาพและปรับพื้นฐานทางจิตใจใหแก นักแสดงดวย ทันทีที่มีการตกลงที่จะวาจางหรือที่จะเซ็นสัญญานักแสดงกับบุคคลผูนั้น ภาระหนาที่ ของการปน หรือเรียกวา การลงทุนเพ่ือทําใหดาราหรือนักแสดงนั้นออกสูสายตาประชาชนเปน นักแสดงที่มีประสิทธิภาพ ใหประชาชนรักใครชื่นชมท้งในตัวผลงานและภาพลักษณ การลงทุนก็ เกิดขึ้น โดยถึงแมวาการทําสัญญาเขาเปนนักแสดงในสังกัด จะมีลักษณะของการจํากัดxxxxxในการรับ งานแสดงจากตางคายเอาไว นักแสดงสวนใหญก็พรอ มและxxxxxxเขารวมทําสัญญากับทางคาย โดยที่ ตัวนักแสดงเองนั้นก็xxxxxxxxxจะเขารับเอาการจํากัดxxxxxเสรีภาพในการรับงานxxxxxxxxนั้น พรอมกับ รับภาระหนาxxxxxxxxxxxขึ้นจากการเรียนการสอนและพัฒนาบุคคลิกภาพและฝมือน้ันๆ ไมวาจะเหนื่อย ยากแคไหน ดวยที่ผลทั้งหมดที่ผลลัพทนั้นก็จะตกxxxกับตัวนักแสดงเอง ดังนั้นเรียกไดวา นักแสดงจึง เปนเสมือนหนึ่งผลผลิตของคายหรือสังกัด เปนผลผลิตจากการลงทุนลงแรงลงใจของทางคายไดปน ขึ้นมา จนมีคําติดปากในปจจุบันวา คายหรือสังกัดนั้นเปนบุคคลที่ปนดินใหเปนดาว ดังนั้นการเขาทํา สัญญาจางนักแสดงของคายหรือสังกัด จึงเปนเครื่องมือในการผูกมัดตัวนักแสดงนั้นๆไวใหxxxกับทาง คาย โดยจะทําอะไรหรือจะไปไหนจะตองแจงใหทางคายไดทราบลวงหนาและจะตองไดรับการ อนุญาตจากทางคายกอนจึงจะxxxxxxทําได

จากการศึกษาขอกําหนดสัญญาในสัญญาจางนักแสดงซึ่งผูเขียนไดคนควาและ

รวบรวมเพื่อจัดทําxxxxxนิพนธฉบับนี้ มีขอสัญญากําหนดในสัญญาวา “...เพื่อxx xรพัฒนาบุคลิกภาพ

และรูปรางหนาตาของนักแสดงเกิดประโยชนสูงสุดแกนักแสดง นักแสดงตกลงยินยอมดําเนินการ ปรับเปลี่ยนบุคลิกภาพ และ/หรือ รูปรางหนาตาของนักแสดงตามแนวทางท่ี พิจารณาเห็นxxxxx

นอกจากนี้นักแสดงรับทราบวา ในกรณีที่นักแสดงจะทําการปรับเปลี่ยนรูปราง หนาตา และ/หรือ ทําศัลยกรรมตกแตงรางxxx นักแสดงจะตองแจงให....ทราบและจะตองไดรับความยินยอมจาก.....

19

กอนท่ีจะดําเนินการดังกลาว”18 จะเห็นไดวามีการจํากัดxxxxxเสรีภาพสวนบุคคลถึงในสวนของการ ทําศัลยกรรมตกแตง และการเปลี่ยนแปลงบุคคลิกภาพหนาตา รวมไปถึงทรงผมของดารานักแสดง โดยทางคายไดใหความเห็นวา ขอสัญญาดังกลาวนี้ ไดถูกจัดทําขึ้นใหมชวงไมกี่ปที่ผานมา โดยเหตุผล ที่วา ในปจจุบันวิวัฒนาการของการทําศัลยกรรมตกแตงไดกาวล้ําไปมาก เรียกไดวา เดินไปที่ไหน ก็

19 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 4.4 หนา 144

xxxxxxทําศัลยกรรมไดงายดาย ไมตองพ่ึงพาโรงพยาบาลใหวุนวายเหมือนแตกอน และการ ทําศัลยกรรมไมใชเรื่องใหญอีกตอไป ดวยเทคโนโลยีที่กาวล้ําของวิวัฒนาการทางการแพทย จนมี xxxxxxติดปากในปจจุบันที่วา สวยสั่งได เพราะเพียงแคฉีดก็xxxxxxปรับแกไขรูปหนาไดแลว ดังนั้น ในปจจุบัน จึงมีนักแสดงจํานวนมากที่เขารับการปรับแตงรูปหนาศัลยกรรมตกแตงแบบสวยสั่งไดใน ระยะเวลาไมนาน ไมเกิดความxxxxxxxและไมตองxxxงาน จึงนํามาxxxxxxไมแจงใหทางคายทราบ กอนที่จะเขารับการทําศัลยกรรมตกแตง แตผลกระทบที่ตามมาน้น เปนผลกระทบที่เกิดความ เสียหายตอทางคายในระยะเวลาตอมา เนื่องจากการทําศัลยกรรมตกแตงในปจจุบันที่มีลักษณะฉีด หรือเติมน้น ทําใหนักแสดงไมไดแจงใหทางคายทราบ ทางคายจะทราบเมื่อนักแสดงไดไป ทําศัลยกรรมมาแลวและxxxxxxxเปลี่ยนแปลงทําใหเกิดความxxxxxxxแตกตางไปจากเดิม ซึ่งทางคาย ชี้แจงวา อาชีพนักแสดงนั้น รูปรางหนาตาถือวาเปนสาระสําคัญอันดับตนๆ ของการเปนนักแสดง การที่ดาราหรือนักแสดงนั้นๆจะไดรับความชื่นชม ความสนใจหรือไดรับการยอมรับ สวนใหญแลว จะตองxxxxxxxxของหนาตาเขามาเกี่ยวของxxxx xxxที่นักแสดงไดรับความxxxx สวนใหญก็เปนเพราะ ความพึงxxxxของผูชมที่มีตอตัวนักแสดงในรูปรางหนาตาเชนนั้น เมื่อนักแสดงเหลานั้นไป ทําศัลยกรรมใหรูปรางหนาตาxxxxxxxไปจากเดิม จึงทําใหความxxxxในตัวนักแสดงเหลานั้นลดลง หรืออาจจะสรางความผิดหวังใหกับทางคายหรือสรางความผิดหวังใหกับผูชม เพราะหนาxxxxxxไมเปน เชนวันกอน เพราะอาชีพนักแสดงนั้นขึ้นxxxบนความชื่นชม ความชื่นชอบ ขึ้นxxxกับความคาดxxxx และความพึงxxxxของผูชม การที่ทางคายหรือทางชองนั้นเล็งเห็นวานักแสดงผูนั้นจะxxxxxxมีผลงาน อะไรออกสูสายตาประชาชนไดบาง ไมวาจะเปนการรองเพลง เตน หรือแสดงละคร ก็เพราะทางคาย ไดเล็งเห็นถึงรูปรางหนาตาของนักแสดงผูนั้นแลว วาเหมาะสมหรือควรจะไดรับบทบาทใด ดังนั้น การ ทําศัลยกรรมใหหนาตาผิดไปจากเดิม สวนใหญจะสรางความผิดหวังใหกับคายและผูชม จึงทําใหไมได รับความxxxxเทาที่ควรและยังสรางความผิดหวังใหทางคายและผูชม ทั้งนี้รูปรางหนาตาและรางxxx ของนักแสดงนั้น เปรียบเสมือนอุปกรณอยางหนึ่งของอาชีพนักแสดง ซึ่งเมื่อทําใหxxxxxxxแตกตาง ไปจากเดิม จึงคลายกับการสงมอบอุปกรณไมเปนไปxxxxxxxx ซึ่งเหตุผลนี้จะนํามาซึ่งความเสียหาย ของคายหรือสังกัดในการที่จะนํานักแสดงดังกลาวมารับบทบาทหรือแสดงผลงานตอๆไป ดังนั้นขอ สัญญานี้ ทางคายจึงเห็นควรวา ควรจะมีการระบุไวในสัญญาดวย เพื่อใหศิลปนเกรงกลัวและตระหนัก ถึงผลของการทําศัลยกรรม และตองขอนุญาตกอนการทําศัลยกรรมทุกกรณี

มีประเด็นวา นักแสดงแบบมีคายหรือมีสังกัดน้น จําเปนจะตองกระทําสัญญาใหตก xxxภายใตสัญญาจางแรงงานเสมอไปหรือไม หากตxxxxxจะผูกพันกันแบบสัญญาจางทําของนั้น xxxxxxกระทําไดหรือไม ซึ่งจากขอเท็จจริงxxxxxxxxxxxในxxxxxบันเทิง การที่นายจางนั้นเขาทํา สัญญากับนักแสดงเพื่อใหนักแสดงนั้นเปนนักแสดงในสังกัด xxxxxรมณของสัญญานักแสดงแบบมี

สังกัดน้นก็เปนไปเพื่อตxxxxxผูกมัดใหนักแสดงนั้นตองตกxxxภายใตอํานาจบังคับบัญชาของนายจาง หรือผูผลิต ตxxxxxควบคุมบริหารจัดการงานของนักแสดง ดังนั้นโดยxxxxxxxxของสัญญานักแสดง แบบมีคายหรือมีสังกัด ก็คือการที่คายจะตองมีอํานาจบังคับบัญชาเหนือตัวนักแสดง คายตxxxxx บริหารงานจางงานแสดงใหแกนักแสดง การที่คายจะขอความรวมมือในงานใดนั้น นักแสดงจะตองเขา รวมและใหความรวมมือกับทางคาย โดยในสัญญาจางนักแสดงแบบมีสังกัดจะกําหนดหนาที่และขอ สัญญานี้เอาไวอยางชัดเจน วาคายหรือสังกัดมีxxxxxxxxจะบริหารงานจางงานแสดงของนักแสดงทุก ประการ คายมีอํานาบังคับบัญชานักแสดงไดทั้งสิ้น รวมไปxxxxxxที่คายจัดการประชุมหรือจัดกิจกรรม ใด หากคายหรือสังกัดตxxxxxใหนักแสดงไปรวมงาน นักแสดงก็มีหนาxxxxxxจะตองเขารวมงานนั้นอยาง พรอมเพรียง นักแสดงยอมตองปฏิบัติใหเปนไปในทิศทางและกฎเดียวกันกับคายหรือองคกร มีการ ทํางานกันอยางพรอมเพียงเปนอันหนึ่งอันเดียวกันกับองคกร ยกตัวอยางขอสัญญาที่กําหนดวา “... โดยที่ศิลปนมีความประสงคที่จะเปนศิลปนในสังกัด เพื่อให...เปนผูดูแลจัดการ และบริหารงานจาง งานแสดงอันเกี่ยวกับธุรกิจดานบันเทิงทุกประเภทใหกับศิลปนแตเพียงผูเดียวตลอดอายุแหงสัญญา โดยท่ี... มีความประสงคท่ีจะรับศิลปนเขาเปนศิลปนในสังกัดของ... และทําหนาท่ีเปนผูจัดการ ผูดูแล ผูบริหารงานจางงานแสดงอันเก่ียวกับธุรกิจดานบันเทิงทุกประเภทใหกับศิลปน…”20 ดังนั้น หากเปน นักแสดงแบบมีสังกัด แตตxxxxxxxxจะผูกพันกันเปนสัญญาจางทําของซึ่งลักษณะของสัญญาจางทําของ คือ นายจางมิไดมีอํานาจบังคับบัญชา ตxxxxxแคผลสําเร็จของงานเทาน้ัน จึงขัดกับสภาพโดย xxxxxxxxสัญญาและxxxxxรมณของคูสัญญาจึงไมxxxxxxกระทําได แตหากนักแสดงแบบมีสังกัดน้ัน ตxxxxxไปทําสัญญาอื่นใดที่มีลักษณะจางทําของกับคูสัญญาอื่นหรือบุคคลที่สามนั้นก็xxxxxxทําได ตามหลักเสรีภาพในการทําสัญญา เอกชนxxxxxxxxxจะแสดงเจตจํานงคของตนไดอยางxxxx แตท้งนี้ หากนักแสดงแบบมีสังกัดตxxxxxxxxจะไปผูกพันตนเองกับบุคคลภายนอกแบบสัญญาจางทําของ นักแสดงก็จะตองไดรับอนุญาตจากทางคายหรือสังกัดกอน ตามขอสัญญาที่นักแสดงไดทําไวกับคาย นั้นๆ

2.3.2 นักแสดงแบบไมมีสังกัด

นักแสดงแบบไมมีสังกัดหรือไมมีคาย เรียกวา นักแสดงxxxxxหรือ Freelance นั้น คือนักแสดงxxxxxไดทําสัญญากับสังกัดใดสังกัดหนึ่งหรือคายใดคายหนึ่ง วาตนเองจะผูกพันเปน นักแสดงในสังกัดนั้น โดยการรับงานจางงานแสดงของนักแสดงxxxxxจะไมตองขึ้นxxxกับคาย ไมผูกพัน

20 โปรดดู ภาคผนวก ก หนา 142-147

xxxกับคายใดหรือสังกัดใด มีxxxxxในการดูแลภาพลักษณของตนเองและมีxxxxxในการรับงานจางงาน แสดง xxxxxxรวมงานหรือรับงานแสดงไดจากทุกคายทุกชองหรือทุกสังกัดตามแตนักแสดงเองสมัคร ใจอยากรวมงาน

สัญญาจางนักแสดงแบบไมมีสังกัด จัดเปนสัญญาแบบจางทําของ โดยผูกพันกันไว เปนงานๆไป โดยตxxxxxxxxผลสําเร็จของงาน xxxxxxxจางจะทําการวาจางกันเปนงานหรือเปนเรื่อง ไป โดยมีการจายคาตอบแทนหลังจากปฏิบัติงานxxxxxxxxเสร็จเรียบรอย หรือหลังจากไดทําการ แสดงหรือไดทําxxxxxxxxที่นายจาง คายหรือผูวาจางไดวาจางไปแลวxxxxxxxx โดยความรับผิด หรือความคุมครองตามกฎหมายน้ัน ยอมเปนไปตามกฎหมายวาดวยลักษณะของสัญญาจางทําของ ผูวาจางหรือคายไมจําตองปฏิบัติตามกฎหมายแรงงาน ทั้งนายจางและตัวนักแสดงนั้น มีหนาxxxxxx จะตองกระทําตxxxxxxxxxแคตามลักษณะของสัญญาจางทําของ มุงเพียงแคผลสําเร็จของงาน คือ นายจางจะวาจางหรือมอบหมายงานใหลูกจางกระทําและลูกจางมีหนาที่จะตองกระทําตามงานxxx xxรับมอบหมายน้ันใหแลวเสร็จสมบูรณลุลวงไปดวยดี ซึ่งหากเปนเรื่องของสัญญาจางทําของน้ัน ความรับผิดหรือความคุมครองตามกฎหมายนั้นมีนอยกวาสัญญาจางแรงงาน ทําใหคายหรือผูจัดสวน ใหญ จะxxxxxxรางหรือเขียนสัญญาใหเปนไปหรือxxxxxxxใหสัญญานั้น มีลักษณะเปนสัญญาจางทํา ของเพื่อจะไดไมตองรับxxxxxxxหนักขึ้นตามกฎหมายแรงงาน

แตกระนั้นเองมีประเด็นที่วา หากนักแสดงน้นเปนนักแสดงxxxxx xxxxสังกัดxxx ภายใตคายหรือสังกัดใด แตหากตxxxxxxxxจะเขาสัญญาแบบจางแรงงานนั้นxxxxxxทําไดหรือไม ซึ่ง จากขอเท็จจริงxxxxxxxx การที่นักแสดงน้นเปนนักแสดงxxxxx xxxxผูกพันตนเองกับสังกัดหรือคายใด คายหนึ่ง ก็เปนไปเพราะนักแสดงนั้นไมตxxxxxxxxจะผูกพันตนเองกับคายใดคายหนึ่ง นักแสดงตxxxxx มีxxxxxในการรับงาน ไมข้ึนxxxกับนายจางคนใดคนหนึ่ง แตโดยสภาพของสัญญาจางแรงงานกับความ ตxxxxxเปนxxxxxของนักแสดงxxxxxขึ้นxxxกับผูใดนั้นจึงขัดแยงกันโดยสิ้นเชิง เพราะสัญญาจางแรงงาน นั้น xxxxxรมณของสัญญานั้นตxxxxxxxxจะผูกพันนักแสดงใหตกxxxภายใตอํานาจบังคับบัญชาของ

นายจางโดยชัดเจน ซึ่งสัญญาxxxแรงงานนั้นเรียกได ามสี ภาพบังคับมากกวาสญั ญาจางทําของโดยตัว

ของสัญญาเองxxxแลว ดังนั้นการที่นักแสดงxxxxxตxxxxxxxxจะเปนxxxxxxxตกxxxภายใตคายใดหรือ สังกัดใดสังกัดหนึ่ง แตตxxxxxจะเขาทําสัญญาแบบจางแรงงานนั้นจึงไมxxxxxxทําได เพราะลักษณะ ของสัญญาขัดกับxxxxxรมณและสภาพของคูสัญญาอยางxxxxxx xxxไมxxxxxxกระทําได

2.4 ลักษณะของสัญญาจางนักแสดงที่ใชในธุรกิจบันเทิง

2.4.1 ความท่วไป

ในปจจุบันระบบธุรกิจบันเทิงไทยนั้น ยอมตองมีการตกลงหรือเจรจากันกอนที่จะรับ งานหรือตกปากรับคําใดๆกอนการทํางานทั้งส้ิน ท้ังนี้เพราะสภาพของงานนั้น ถือวาเปนสาระสําคัญ อยางยิ่งของการตกลงทํางานในแตละครั้ง เพราะเนื่องดวยนักแสดงเปนอาชีพที่จะตองใชรางxxxและ ความxxxxxxในลักษณะเฉพาะตัวในการที่จะสงมอบชิ้นงาน หรือรวมกันแสดงหรือรวมกันถายทอด วรรณกรรมศิลปกรรมออกมาใหแกผูชม และนอกจากนี้ ในบางลักษณะงาน หรือในการทํางานใน บางครั้ง ตัวบุคคลถือวาเปนสาระสําคัญของสัญญา เชน หากงานนี้หรือผลงานxxxxxxx นายจางนั้น ตxxxxxxxxจะจางนักแสดงคนน้ี มาทําการแสดงโดยระบุเปนตัวบุคคลวาตxxxxxใหบุคคลคนนี้มารวม ทํางานหรือทําการแสดงถายทอดผลงาน นั่นหมายถึงตัวบุคคลนักแสดงผูนั้นถือเปนสาระสําคัญของ การทํางานชิ้นนั้นๆ และนอกจากน้ี ยังมีการแสดงบางอยาง บางบทบาทที่ลักษณะของงานน้ันเปน สาระสําคัญ เชน บทบาทนี้จะตองเปนบทบู โดยนายจางนั้นไมไดมีการระบุหรืออยากจะใหใครมา แสดงหรือมารับบทเปนพิเศษ เพียงแตมีสาระสําคัญของการจางงานที่เปนการระบุเจาะจงวา ผูที่จะมา รับบทหรือทําการแสดงนี้ จะตองเปนผูที่xxxxxxรับบทบูหรือรับบทตอสูหรือมีความxxxxxxเฉพาะตัว ในการรูหรือมีความชํานาญในศิลปะการตอสู ดังเชนนี้ ถือวาเนื้อหาของลักษณะบทบาทหรือลักษณะ ของงานนั้นมีความสําคัญเปนสาระสําคัญของงาน หรืออาจจะเปนบทบาทที่กําหนดไววา บทบาทนี้ นักแสดงหรือผูท่ีจะมารับบทนั้น จะตองมีฉากรัก หรือฉากLove Scene หรือจะตองxxxxxxถอด เสื้อผา หรือxxxxxxเปลือยกายได โดยนายจางน้ัน ไมไดกําหนดวาจะตxxxxxผูใดมาเปนพิเศษ แต เฉพาะเจาะจงแตเนื้อหาของงานท่ีวานักแสดงผูที่จะมารับบทบาทน้ัน จะตองxxxxxxถอดเสื้อผา เปลือยกายไดตามxxxxxตกลงกันไวกอนเริ่มมีการแสดงหรือมีการถายทํา เชนนี้ ลักษณะหรือสภาพของ งานจึงเปนสาระสําคัญของสัญญาจางนักแสดงสําหรับงานนั้น

ในปจจุบัน สัญญาในระบบธุรกิจบันเทิงของไทยนั้น เปนสัญญาตางตอบแทน ประเภทหนึ่ง โดยทางฝายนักแสดงหรือดาราน้ันตกลงที่จะเขาทํางานใหแกนายจาง ตามเนื้อหาของ งานที่มีการตกลงกันเอาไว โดยนักแสดงจะตองทําการแสดงหรือทําการถายทอดงานแสดงหรืองาน วรรณกรรมนั้นใหแกนายจางอยางต้ังใจตลอดจนจบสัญญาหรือตลอดจนจบงานxxxxxxxxxxxxxตกลง กันไว สวนนายจางนั้น มีหนาxxxxxxจะตองดูแลและจัดหาอุปกรณ พรอมทั้งการดูแลนักแสดงในระหวาง การทํางาน และจายคาตอบแทนใหแกงานนั้นเมื่อการแสดงสําเร็จลุลวงแลว ดังนั้น สัญญาที่ใชใน ระบบธุรกิจบันเทิงของไทย จึงถือเปนสัญญาตางตอบแทนประเภทหนึ่ง เพราะคูสัญญาฝายหนึ่งนั้น มี

หนาxxxxxxจะตองสงมอบงานหรือบริการใหแกคูสัญญาอีกฝายหนึ่ง โดยคูสัญญาอีกฝายหน่ึง มีหนาxxxxxx จะตองจายคาตอบแทนใหแกผูที่สงมอบงานนั้น

สัญญาในระบบบันเทิงไทยนั้น ก็มีลักษณะของสัญญาตามxxxxแบบสัญญาท่วไป คือ มีคําเสนอและคําxxxxxxxถูกตองตรงกันและชัดเจน เมื่อฝายใดฝายหนึ่งไดสงคําเสนอแลว หาก คูสัญญาอีกฝายหนึ่งมีคําxxxxเขารับตามคําเสนอนั้น สัญญาก็เกิดขึ้นมีผลสมบูรณ โดยการเกิดของ สัญญานั้น มีไดทั้งทางวาจาและแบบมีลายลักษณxxxxx โดยสัญญาตางตอบแทนนี้มีผลสมบูรณทั้งสิ้น ไมวาจะเกิดขึ้นโดยทางวาจาหรือเกิดขึ้นแบบมีลายลักษณxxxxx ในทางกฎหมายนั้นก็ถือวามีผล สมบูรณแลว แตการที่มีลายลักษณxxxxxเอาไวนั้น จะทําใหงายตอการสืบคนหรืองายตอการปฏิบัติให เปนไปxxxxxxxx

ดังน้นในปจจุบัน สัญญาที่ใชในระบบธุรกิจบันเทิงไทยในปจจุบัน จึงมีxxxดวยกัน 2

แบบคือ สัญญาดวยวาจา และสัญญาลายลักษณxxxxx

2.4.2 สัญญาดวยวาจา

โดยxxxxในระบบธุรกิจบันเทิงในปจจุบันนั้น สวนใหญจะเปนการเขาทําสัญญาดวย ปากเปลา หรือเปนการทําสัญญากันแบบดวยวาจา ทั้งน้ีเพราะการทําสัญญาที่เปนลายลักษณxxxxx นั้น ตองใชเอกสารและใชระยะเวลาในการทําสัญญา จะตองมีการอานสัญญากันอยางละเอียดถี่ถวน รวมxxxxxxทําสัญญานั้นจําเปxxxxจะตองมีการลงนามสัญญาจากทางคายหรือผูมีอํานาจ โดยในความ เปนจริงที่เกิดขึ้น สวนใหญอาชีพนักแสดงน้ัน จะปฏิบัติงานหรือทําการแสดงในสถานที่อื่นๆ หรือ เรียกวาสถานที่กลางแจง นอยคร้ังที่จะไดทําการแสดงในที่สถานที่ทํางานหรือออฟฟตของบริษัทหรือ คาย ทําใหการทําสัญญาและการลงนามในสัญญาน้น คอนขางจะมีความยากลําบากxxxพอxxxxx สวนใหญเพื่อความสะดวกและความรวดเร็ว นักแสดงและผูจัดรวมไปถึงผูติดตอนักแสดงจะยึดเอา การทําสัญญาดวยวาจาเปนหลักและยึดหลักแหงความxxxxxxxเขาเปนสําคัญ เพื่อความสะดวกรวดเร็ว และนอกจากนี้ การทําสัญญาดวยวาจานั้น ทางผูจัดหรือนายจางยอมไดเปรียบกวานักแสดง เพราะ เม่ือเปนสัญญาดวยปากเปลาแลว ยอมพิสูจนไดยากหากมีความรับผิดเกิดขึ้น รวมถึงภาระหนาที่ตาม กฎหมายหรือภาระหนาxxxxxxxxxxxก็ยอมนอยลงไปดวยเชนกัน

ในการทําสัญญาดวยวาจานั้น เพียงแคมีคําเสนอและคําxxxxxxxตรงกัน ก็ถือวาเกิด สัญญาขึ้นอยางสมบูรณแลว โดยในxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxการปฏิบัติ คือ ทางคายหรือผูจัดหรือผู จัดหานักแสดง จะทําคําเสนอใหนักแสดงหรือผูจัดการดารา โดยนักแสดงบางรายนั้น ผูจัดการ นักแสดงหรือผูจัดการดารา มีสถานะเปนตัวแทนของนักแสดง โดยมีxxxxxเขาทําสัญญาหรือทํานิติกรรม

บางอยางแทนนักแสดงไดทันทีโดยมิตองรอความเห็นหรือความยินยอมของนักแสดง หากทั้งตัว นักแสดงหรือผูจัดการไดตกลงใหมีลักษณะเปนตัวแทนกันเชนนั้น เมื่อทางคายหรือผูจัดไดสงคําเสนอ ใหแกนักแสดงแลว หากนักแสดงตกลงท่ีจะเขารวมหรือทํางานนั้น ก็มีคําxxxxxxxxxxใหแกผูจัดหรือ คาย สัญญานั้นก็เกิดขึ้นสมบูรณแลว

2.4.3 สัญญาลายลักษณxxxxx

สัญญาลายลักษณxxxxxในระบบธุรกิจบันเทิงของไทยนั้น มีการนํามาใชดวยเชนกัน โดยในการเขาทําสัญญาลายลักษณxxxxxในธุรกิจบันเทิงไทยปจจุบัน อาจเเบงออกได 2 ลักษณะ คือ สัญญาลายลักษณxxxxxของคายหรือสังกัด หรือสัญญาลายลักษณxxxxxเพื่อผลสําเร็จของงาน

2.4.3.1 สัญญาลายลักษณxxxxxของคายหรือสังกัด

สัญญาลายลักษณxxxxxของคายหรือสังกัดนั้น จะมีข้ึนไวเพื่อใหคูสัญญา ฝายหนึ่ง คือ คายหรือตนสังกัด กับคูสัญญาอีกฝายหนึ่ง นั้นคือ นักแสดง ไดตกลงเขาทําสัญญากัน โดยสวนใหญแลวสัญญาของคายหรือสังกัดนั้นจะxxxxนําสัญญาสําเร็จรูปมาใชในการทําสัญญา ใชกับ ทุกนักแสดง ลักษณะเดียวกัน โดยสัญญาสําเร็จรูปนั้น เปนสัญญาที่มีรายละเอียดหรือมีการพิมพ

ข ความสวนใหญไวลวงหนาเรียบรอยแลว โดยมีเนื้อความสวนใหญเหมือนกันหมด คูสัญญาเพียงแต

เพิ่มเติมรายละเอียดเล็กนอยในการทําสัญญาแตละครั้ง ก็จะทําใหสัญญาดังกลาวมีผลสมบูรณ สัญญา สําเร็จรูปนั้นเปนสัญญาxxxxxรับความxxxxกันเปนอยางมาก เพราะเปนสัญญาxxxxxทําขอความสวนใหญ ไวลวงหนาแลวทําใหเกิดความรวดเร็วและประหยัดเวลาในการทําสัญญา เมื่อคูสัญญาตxxxxxจะเขา ทําสัญญา คูสัญญาก็xxxxxxนําสัญญาเหลานี้มาใชไดเลย ซ่ึงเปนการอํานวยความสะดวกในการ ติดตอทําธุรกิจในปจจุบัน แตขอเสียของสัญญาสําเร็จรูปประการหนึ่งอันเปนความเสียหายประการ ใหญ นั้นคือเปนสัญญาxxxxxxจะทําขึ้นโดยฝายที่มีอํานาจทางเศรษฐกิจเหนือกวา ก็คือ ทางคายหรือทาง สังกัด โดยทางคายหรือสังกัดจะเปนผูกําหนดเนื้อหาของสัญญาเอาไวลวงหนาเรียบรอยแลวแตเพียง ฝายเดียว โดยผูที่จะเขามาทําสัญญาหรือนักแสดงดังกลาว xxxxxxแสดงxxxxxเขาทําสัญญาตาม เนื้อหาดังกลาวไดทันที โดยไมตองมาเสียเวลาทําการตอรองหรือการเจรจาหรือทําการรางสัญญาใดๆ กันอีก ซึ่งสรางความสะดวกรวดเร็วและประหยัดเวลาในการทําธุรกิจก็จริง แตก็มีขอเสียตรงที่ฝายที่ เปนผูกําหนดขอสัญญาจะกําหนดขอสัญญาที่ใหผลประโยชนแกฝายตนมากเกินไปจนอาจxxxxxxxxx xxสัญญาอีกฝายหนึ่ง จึงทําใหเกิดเปนขอสัญญาxxxxxเปนธรรมเกิดขึ้น แตในทางปฏิบัติหรือ ขนบธรรมเนียมหรือประเพณีของxxxxxบันเทิงไทยน้น ก็ยังxxใชสัญญาสําเร็จรูปกันxxxเปนxxxxใน การทําสัญญาเขาเปนนักแสดงของคายหรือสังกัด โดยอาจมีเนื้อหาในบางสวนxxxxxxจะไมไดรับความ

ยุติธรรมเทาที่ควร แตนักแสดงสวนใหญก็พรอมและยอมเขาทําสัญญาเนื่องดวยการไมมีความเขาใจxxx xxxxxxของกฎหมายและเนื่องจากกลัววาจะโดนตําหนิวาxxxxxxxxxหรืออาจจะไมไดรับการทําสัญญา เขาเปนนักแสดงในสังกัด ดังนั้นนักแสดงสวนใหญหรืออาจเรียกไดวาเกือบทั้งหมด ก็จะเขารับการเซ็น สัญญากับคายหรือสังกัดดวยสัญญาสําเร็จรูปที่ทางคายหรือสังกัดนั้นหยิบย่ืนใหเซ็นหรือทําสัญญากัน เกือบทั้งสิ้น

โดยสวนใหญแลวเนื้อหาในสัญญาของคายหรือสังกัดนั้น จะมีลักษณะ เนื้อหาคลายกันเกือบทุกฉบับ โดยสัญญาของทางคายหรือสังกัดจะประกอบไปดวยเนื้อหา ดังตอไปนี้ คือ

1. เนื้อหาในสวนของการกลาวอางถึงรายละเอียดของผูเขาทําสัญญาเอาไว อยางชัดเจน คือทางคาย ผูจัด หรือผูมีอํานาจจัดการของทางคาย นักแสดง และรวมไปถึงผูจัดการ นักแสดงและรวมไปxxxxxxกําหนดถึงอํานาจในการกระทําการแทนของผูจัดการนักแสดงดวยในกรณีที่ นักแสดงผูนั้นมีผูจัดการนักแสดง

“สัญญาฉบับนี้ทําข้ึนระหวางบริษัท…ซึ่งมีสํานักงานตั้งxxxเลขที่…..ซ่ึงตอไป ในสัญญานี้จะเรียกวา…ฝายหนึ่ง กับ...บานเลขท่ี…ซ่ึงตอไปในสัญญานี้จะเรียกวา “ศิลปน” อีกฝาย หนึ่ง”21

22

“ศิลปนตกลงวาในกรณีที่ศิลปนจะจัดใหมีผูจัดการสวนตัวหรือผูดูแล ผลประโยชน จะตองไดรับการรับรองและไดรับความยินยอมเปนลายลักษณxxxxx...ซึ่งผูจัดการสวนตัว หรือผูดูแลผลประโยชนของศิลปนนั้นจะตองไมกระทําการใด ๆ ที่ขัดแยงกับเงื่อนไขและขอตกลงที่ ศิลปนไดทําไว...”21

2. เนื้อหาในสวนของxxxxxและหนาที่ของคาย โดยสวนใหญทางคายหรือ สังกัดนั้น มักจะระบุxxxxxของทางคายที่xxxxxxมีเหนือตัวของนักแสดง เชน การท่ีคายมีxxxxxxxxจะ อนุญาตหรือไมอนุญาตใหนักแสดงรับงานใดๆ หรือคายxxxxxxxxจะจํากัดเสรีภาพสวนบุคคลในบางเรื่อง ได ไมวาจะเปนบุคลิกภาพ รูปรางหรือหนาตา รวมไปถึงทรงผม เครื่องแตงxxx การทําศัลยกรรม การ ใชชื่อจริงหรือการใหนักแสดงใชชื่อหรือนามแฝง หรือรวมไปถึงกิจการใดๆอื่นๆที่คายเห็นxxxxx หรือ งานใดๆที่คายเห็นxxxxx คายยอมมีxxxxxใชใหนักแสดงทําทั้งสิ้น

21 โปรดดู ภาคผนวก ก หนา 142-147

22 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 7.4 หนา 146

“....ตกลงรับศิลปนเขาเปนศิลปนในสังกัด...และศิลปนตกลงเปนศิลปนใน สังกัด...โดยศิลปนตกลงให เปนผูมีxxxxxแตเพียงผูเดียวในการบริหารงานจางงานแสดงอันเกี่ยวกับ

ธุรกิจดานบันเทิงประเภทตางๆ บริหารงานจางงานแสดงอันเกี่ยวกับการแสดงภาพยนตร การแสดง

ละครโทรทัศน งานพิธีกรรายการโทรทัศน xxxx การถายแบบ การเดินแบบ การโฆษณาหรือ xxxxxสัมพันธสินคา การโชวตัวในรายการโทรทัศน การขับรองเพลง การทํางานอันเกี่ยวกับงาน

เพลง งานxxxxxกรรม การเลนหรือการแสดงxxxxxของศิลปนทั้งหมด เปนผูจัดการ ผูดูแล สรรหา

คัดเลือกและพิจารณารับงานจางงานแสดงใหเหมาะสมกับบุคลิกภาพของศิลปนและสอดคลองกับ ธุรกิจบันเทิงในแตละประเภท…”23

“คายจะทําหนาที่ในการบริหารงานจางงานแสดงอันเกี่ยวกับธุรกิจดาน บันเทิงประเภทตางๆ xxxxxxxxฉบับนี้ใหกับศิลปนอยางxxxxxสุด โดยจะเปนศูนยกลางในการสรรหา คัดเลือก และพิจารณารับงานจางงานแสดงตางๆ ใหกับศิลปน จะคํานึงถึงอัตราคาจาง คาตอบแทนที่

24

เหมาะสมและเปนมาตรฐานของงานxxxงาน. ”23

25

“คายจะทําหนาที่เปนผูดูแล ใหคําปรึกษา ใหคําแนะนํา และกําหนดวิธีการ ขั้นตอนตางๆ อันเก่ียวกับการพัฒนาภาพลักษณ บุคคลิกภาพของศิลปนใหสอดคลองกับงานดาน บันเทิงในประเภทตางๆ ”24

“...จะสนับสนุนใหศิลปนเขาทํางานดานการขับรองเพลง เลนxxxxx งาน เพลงหรืองานxxxxxกรรมกับสังกัดเพลง คายเพลง. หรืองานxxxxxกรรมตามความเหมาะสมกับศิลปน

26

ตอไป”25

“…ทําการสงเสริมใหศิลปนเปxxxxรูจักกับประชาชนโดยทั่วไป โดยจะเปนผู กําหนดวิธีการ ขั้นตอนตางๆ เพื่อพัฒนาบุคลิกภาพ ภาพพจนของศิลปนใหมีความเหมาะสม หรือ สอดคลองกับธุรกิจดานบันเทิงในแตละประเภท”26 27

23 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 1 หนา 142

24 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 3.1 หนา 143

25 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 3.2 หนา 143

26 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 3.3 หนา 143

27 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 3.4 หนา 143

“ในกรณีที่ศิลปนถูกบุคคลภายนอกดําเนินการแจงความรองทุกข ฟองรอง หรือดําเนินการใด ๆ ทางกฎหมาย...จะเปนผูใหคําปรึกษา ใหคําแนะนําและxxxxxxงานกับหนวยงาน ที่เกี่ยวของเพื่อหาแนวทางแกไข หรือยุติปญหาดังกลาวนั้นใหกับศิลปน”28

29

“…เพื่อใหการพัฒนาบุคลิกภาพและรูปรางหนาตาของนักแสดงเกิด ประโยชนสูงสุดแกนักแสดง นักแสดงตกลงยินยอมดําเนินการปรับเปลี่ยนบุคลิกภาพ และ/หรือ รูปรางหนาตาของนักแสดงตามแนวทางที่....พิจารณาเห็นxxxxx ...ในกรณีที่นักแสดงจะทําการ ปรับเปลี่ยนรูปราง หนาตา และ/หรือ ทําศัลยกรรมตกแตงรางxxx นักแสดงจะตองแจงให...ทราบและ จะตองไดรับความยินยอมจาก. กอนที่จะดําเนินการดังกลาว”28

โดยสวนใหญทางคายมักจะกําหนดxxxxxของทางคายที่xxxxxxมีxxxเหนือ ตัวนักแสดงเอาไวอยางเต็มที่ แตมักจะไมคอยระบุถึงหนาที่ของทางคายที่จะตองปฏิบัติหรือจะตอง รับผิดชอบตอตัวนักแสดง ทั้งนี้เพื่อที่จะลดภาระหนาxxxxxxมีxxxxxxxxของทางคายนั่นเอง

3. เนื้อหาในสวนของxxxxxและหนาที่ของนักแสดง โดยในเนื้อหาของสัญญา มักจะระบุไมคอยระบุxxxxxxxxมีอยูของนักแสดง แตสวนใหญจะระบุหนาที่ของนักแสดงที่จะตองปฏิบัติ และจักตองมีตลอดอายุสัญญาที่นักแสดงตกลงเขาเปนนักแสดงของทางคายหรือสังกัดนั้นๆ โดยสวน ใหญจะระบุเนื้อหาที่สอดคลองและคลายกัน โดยจะระบุใหนักแสดงน้นมีหนาที่ที่จะตองปฏิบัติตาม คําสั่งของคายอยางเครงครัด และนักแสดงมีหนาที่ที่จะตองพัฒนาบุคลิกภาพและศักยภาพในตัวตนอยู ตลอดเวลา พรอมท้งยังตองใหความรวมมือกับทางคายหรือสังกัดในการที่จะฝกฝนความสามารถทั้ง ทางการแสดง รองเลนเตนพรอมทั้งตองใหความรวมมือในการที่จะเขารวมงานหรือการประชาสัมพันธ ตางๆของทางคายอีกดวย

“เพื่อใหการบริหารงานจางงานแสดง...ตามสัญญาฉบับนี้...ศิลปนจึงตกลง กบ...วาจะปฏิบัติตามหนาที่ดังตอไปนี้โดยเครงครัด

“ศิลปนมีหนาที่ไปทําการแสดง โชว…ตามกําหนดวันเวลาและสถานที่ที่....

30

ไดกําหนดหรือแจงใหทราบทุกครั้ง”29

28 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 3.5 หนา 143

29 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 4.4 หนา 144

30 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 4 หนา 144

31

“ศิลปนมีหนาที่ในการดูแลและรักษาสุขภาพของตนใหแข็งแรงและอยูใน สภาพที่มีความสามารถพรอมท่ีจะทํางานแสดงประเภทตางๆอยู...”30

32

“ศิลปนตกลงวาจะปฏิบัติตนตามระเบียบและวิธีการบริหารงานแสดงที่...ได กําหนดขึ้นทุกประการ รวมทั้งใหความรวมมือ...เพื่อการโฆษณา ประชาสัมพันธ เผยแพรภาพลักษณ ของศิลปน หรือเผยแพรผลงานของศิลปน....และศิลปนจะไมกระทําการใดๆ อันเปนผลใหเกิด ผลกระทบตอภาพพจนหรือชื่อเสียงของศิลปน...”31

4. เน้ือหาในสวนของคาตอบแทนที่นักแสดงจะไดรับตลอดอายุสัญญาที่เปน นักแสดงในสังกัด ในสวนของคาตอบแทนที่นักแสดงจะไดรับน้ัน สวนใหญมักจะไมมีการระบุเอาไวใน สัญญาของคายหรือของสังกัด เพราะในทางขนบธรรมเนียมปกติประเพณีของวงการบันเทิงนั้น มักจะ มีการจายคาตอบแทนหลังจากการแสดงหรือการถายทํานั้นไดสําเร็จไปแลว หรือมักจะจาย คาตอบแทนหลังจากผลงานนั้นไดมีการถายทอดกระจายออกไปสูสายตาประชาชนแลวหรือ ออกอากาศไปแลว(on air) ดังนั้นในทางปฏิบัติสวนใหญจึงมักไมระบุในเรื่องของคาตอบแทนเอาไวใน สัญญา และเนื่องจากคาตอบแทนของนักแสดงในวงการบันเทิงไทยนั้น ยอมข้ึนอยูกับชื่อเสียงของ นักแสดงดวย ดังนั้นจึงเปนการยากที่จะกําหนดคาตอบแทนเอาไวลวงหนาดวยนั่นเอง

33

“...ศิลปนไดตกลงกันให....จายเงินคาจาง หรือคาตัวสําหรับงานจางงาน แสดงใหกับศิลปนตามอัตราที่ไดตกลงกําหนดกันไว...โดยจะจายคาจาง หรือคาตัวดังกลาวนั้นใหกับ ศิลปนเมื่อ...ไดรับเงินคาจาง หรือคาตัวศิลปนสําหรับการแสดงจากบุคคลดังกลาวนั้นครบถวนแลว”32

“...ผูวาจางตกลงชําระคาจาง...รวมทั้งสิ้น...บาท...โดยแบงชําระเปน 2 งวด

...”33 34

31 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 4.2 หนา 144

32 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 4.4 หนา 144

33 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 5 หนา 145

34 โปรดดู ภาคผนวก ข หนา 148

35

“…บริษัทตกลงจายคาตอบแทนการทํางานตามสัญญาจางใหแกผูรับจาง เปนการเหมาจาย ในการสรางสรรคงานภาพยนตร ในราคารวมเปนเงินทั้งสิ้น 1,200,000 บาท ( หนึ่งลานสองแสนบาท) รวมภาษีหัก ณ ที่จาย โดยผูรับจางตกลงใหบริษัทชําระเงินดังกลาวใหแก...”34

“...“ผูวาจาง” ตกลงชําระคาตอบแทนให “ผูรับจาง” เปนจํานวนเงินทั้งสิ้น

…บาท...สวนการชําระเงินคาจางทั้งหมด 100% จะจายเปนเช็ค ในวันจัด...” 35 36

“…“ผูวาจาง” ไดตกลงจะจายคาจางให “ผูรับจาง” ในการจัดหาและดูแลผู แสดงแบบโฆษณาตามสัญญานี้รวมเปนเงินสุทธิท้งส้ิน…ซึ่งเปนราคาท่ีไมรวมภาษีมูลคาเพ่ิมและภาษี หัก ณ ที่จาย ตามที่กําหนด โดย “ผูวาจาง” ตกลงชําระคาจางใหแก “ผูรับจาง” เปน 2 งวด ดังนี้...”

37

36

5. เนื้อหาในสวนของการแกไขเพิ่มเติมสัญญา โดยสวนใหญมักจะกําหนดให

สิทธิในการแกไขเพิ่มเติมสัญญาโดยฝายผูทําสัญญาเอาไว

“การเพิ่มเติม ตัดทอน แกไข หรือเปลี่ยนแปลงสัญญานี้ จะกระทําไมไดเวน แตเปนกรณีที่คูสัญญาทั้งสองฝายไดตกลงและลงนามรวมกันไวเปนลายลักษณอักษร…”38

“กรณีที่คูสัญญาฝายใดฝายหนึ่งประสงคจะแกไข เปลี่ยนแปลง หรือเพิ่มเติม งาน คูสัญญาฝายนั้นตองทําการแจงเปนลายลักษณอักษรใหคูสัญญาอีกฝายหนึ่งทราบลวงหนาไมนอย กวา 7 วัน โดยจะตองไดรับความเห็นชอบรวมกันจากคูสัญญาทั้งสองฝายและไดจัดทําขึ้นเปนลาย ลักษณอักษรลงลายมือชื่อรวมกันทั้งสองฝาย”39

6. เนื้อหาในสวนของการบอกเลิกสัญญา ในสวนของการบอกเลิกสญั ญานั้น สวนใหญจะระบุถึงสาเหตุหรือเหตุแหงการผิดสัญญาเอาไว โดยมักกําหนดลักษณะของการกระทําที่ ผิดสัญญาโดยฝายนักแสดง และใหเหตุนั้นๆ เปนเหตุในการที่ทางคายหรือผูจัดนั้นเปนผูมีสิทธิบอกเลิก สัญญาไดโดยทันที โดยนักแสดงไมมีสิทธิเรียกรองใดๆทั้งสิ้น

35 โปรดดู ภาคผนวก ค หนา 163

36 โปรดดู ภาคผนวก ง หนา 167

37 โปรดดู ภาคผนวก จ ขอ 6 หนา 170

38 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 8 หนา 147

39 โปรดดู ภาคผนวก จ หนา 168

40

“ศิลปนขอรับรอง...วากอนและขณะทําสัญญาฉบับนี้ศิลปนไมเคยตกลงทํา นิติกรรมสัญญา หรือมีภาระผูกพันใดๆ กับบุคคลภายนอกในลักษณะเดียวกันกับสัญญาฉบับน้ีแต ประการใด รวมทั้งภายในอายุแหงสัญญาฉบับนี้ศิลปนจะไมไปตกลงกับบุคคลภายนอกเพื่อทํานิติกรรม สัญญาหรือไปกระทําการใด ๆ เพื่อใหตนมีนิติสัมพันธหรือมีภาระผูกพันในลักษณะเชนเดียวกันกับ สัญญาฉบับนี้โดยเด็ดขาด หากศิลปนมีนิติสัมพันธหรือเปนคูสัญญาหรือมีภาระผูกพันในลักษณะ สัญญาฉบับนี้ไมวาเมื่อใด ให....มีสิทธิบอกเลิกสัญญาฉบับนี้ไดโดยทันที...”39

“ผูวาจางมีสิทธิบอกเลิกสัญญา และ...ศิลปนจะตองคืนเงินคาวาจางใหแก ผูว าจางเต็มจํานวนที่ไดรับไปแลวในทันที รวมท้งรับผิดชอบในคาเสียหายที่เกิดขึ้นจริงท้งหมดแกผูวา จาง ยกเวนกรณีที่ศิลปนเกิดอุบัติเหตุรายแรง หรือ เกิดเหตุสุดวิสัย อาทิ ภัยธรรมชาติ, การกอการราย

41

, เหตุความไมสงบทางการเมือง”40

42

“…หากปรากฏเหตุการณ…จากการเรียกคาปรับตาม...ผูวาจางสามารถถือ เปนเหตุใหผูวาจางตองระงับการโฆษณาได ผูวาจางมีสิทธิ์ที่จะเลิกสัญญา และศิลปนจะตองคืนคา วาจางทั้งหมด...ใหแกผูวาจาง พรอมทั้งรับผิดชอบคาใชจายทั้งหมดที่จะ...”41

43

“...ในกรณีที่ปรากฎวาขอมูลหรือเอกสารใดๆ ที่ศิลปนแจงแกผูวาจางทั้ง กอนหนาและหลังการทําสัญญาฉบับนี้ ทั้งท่ีเปนลายลักษณอักษรและที่เปนการแจงโดยคําพูด เปน เท็จหรือไมครบถวนเพราะศิลปนปกปด ไมแจงใหผูวาจางทราบ ผูวาจางมีสิทธิบอกเลิกสัญญาฉบับน้ี และเรียกคืนเงินคาตอบแทนเต็มจํานวน ตลอดจนเรียกคาเสียหายจากศิลปนได”42

“หากผูวาจางยกเลิกการจางงาน โดยไมมีเหตุผลอันสมควร ผูวาจางยินยอม ชําระคาเสียเวลาเปนเงิน 50% ของราคาคาจางทั้งหมด ใหแก ผูรับจาง”44

“ในกรณีที่คูสัญญาฝายหนึ่งฝายใดปฏิบัติผิดสัญญาขอหนึ่งขอใด คูสัญญา อีกฝายหนึ่งมีสิทธิบอกเลิกสัญญาโดยแจงเปนลายลักษณอักษรลวงหนาไมนอยกวา 7 วัน ถามีความ

40 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 7.1 หนา 146

41 โปรดดู ภาคผนวก ข ขอ 14.3 หนา 152

42 โปรดดู ภาคผนวก ข ขอ 14.4 หนา 152

43 โปรดดู ภาคผนวก ข ขอ 14.5 หนา 152

44 โปรดดู ภาคผนวก ง หนา 167

เสียหายเกิดขึ้นคูสัญญาฝายที่ผิดสัญญายินยอมชดใชคาเสียหายที่เกิดขึ้นจริงใหแกคูสัญญาอีกฝาย หนึ่ง”45

“...ผูรับจางตกลงวาจะปฏิบัติตามคําสั่งของผูวาจาง รวมทั้งตัวแทนของผู วาจางในการกํากับการรวมรายการใหรายการเปนไปไดดวยความเรียบรอยและสามารถบันทึกรายการ ไดตามกําหนด หากผูรับจางไมปฏิบัติตามจนทําใหไมสามารถกํากับรายการ สงผลใหไมสามารถบันทึก รายการไดตามกําหนด ใหถือวาผูรับจางผิดสัญญาและไมมีสิทธิไดรับคาจางตามสัญญานี้”46

7. เนื้อหาในสวนของเบี้ยปรับ ในสวนของเบี้ยปรับนั้น ทางคายหรือผูจัด มักจะกําหนดเบี้ยปรับเอาไวเปนจํานวนท่ีสูงเกินสวน รวมถึงมักจะกําหนดในสวนของคาเสียหาย กําหนดในนักแสดงจะตองรับผิดชอบอยางครอบคลุมเอาไวหากนักแสดงนั้น กระทําผิดขอสัญญาและ เปนเหตุแหงการบอกเลิกสัญญา ซึ่งสวนใหญนั้น คาเสียหายและเบ้ียปรับนั้นมักจะมีสัดสวนหรือมี ลักษณะครอบคลุมมาก จนอาจจะสูงเกินกวาหรือทําใหเกิดภาระที่หนักเกินไป จึงนํามาซึ่งขอสัญญาท ไมเปนธรรม

47

“…ภายในกําหนดระยะเวลาแหงสัญญาฉบับนี้ศิลปนตกลงวาจะไมรับงาน จางงานแสดงอันเกี่ยวกับธุรกิจดานบันเทิง เพื่อทําการแสดง หรือทําการขับรองเพลงใหกับบุคคลอื่นใด โดยไมผานการพิจารณาหรือจัดการดูแลหรือบริหารงานจาก...หนาหากศิลปนไมปฏิบัติตามขอตกลง ดังกลาว ศิลปนใหถือวาศิลปนเปนฝายผิดสัญญาและตกลงชําระคาปรับ...เปนเงินจํานวน 10 (สิบ) เทา ของคาจางคาแสดงที่ศิลปนไดไปรับงานดังกลาว...”46

“…ในกรณีที่ศิลปนไมไปทําการแสดง หรือโชวตัว หรือทํางานจางงานแสดง

...โดยไมมีเหตุผลอันสมควร...ศิลปนตกลงวาจะเปนผูรับผิดชอบในบรรดาคาเสียหายที่เกิดขึ้น...เปน จํานวน 10 (สิบ)เทาของคาจางคาแสดงที่...ไดทําการตกลงไวกับบุคคลภายนอก...รวมทั้งบรรดา คาเสียหายอื่นใดที่เกิดขึ้น…”48

45 โปรดดู ภาคผนวก จ หนา 170

46 โปรดดู ภาคผนวก ซ หนา 175

47 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 7.2 หนา 146

48 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 7.3 หนา 146

“หากมีการกระทําอยางใดอยางหนึ่ง... ศิลปนยินดีที่จะชําระคาปรับใหแก ผูวาจางคร้งละ 200,000 บาท และจะตองทําการแกขาวทางหนังสือหรือส่ือตางๆ ใหแกผูวาจางดวย ภายในเวลา 15 วันนับแตวันเกิดเหตุการณดังกลาว”49

“หากผูรับจางผิดนัดผิดสัญญาขอใดขอหนึ่ง โดยไมมีเหตุผลอันสมควร ผูรับจางยินยอมชําระคาปรับเปนเงิน 100% ของราคาคาจางทั้งหมด ใหแกผูวาจาง”50

2.4.3.2 สัญญาลายลักษณอักษรเพื่อผลสําเร็จของงาน

นอกเหนือจากสัญญาสําเร็จรูปของทางคายหรือสังกัดที่จะมีเนื้อหาเพื่อ ผูกมัดตัวนักแสดงและจํากัดสิทธิเสรีภาพในการรับงานของนักแสดงไวในกรอบของขอสัญญาแลว นอกจากนั้น ยังมีสัญญาลายลักษณอักษรแบบที่ใชเพื่อผลสําเร็จของงานเปนงานไป เชน สัญญาเพื่อ เลนละครเรื่องน้นๆ หรือสัญญาเพื่อตกลงเขารับเลนภาพยนตรเรื่องนั้นๆ สัญญาวาจางถายแบบ สัญญาวาจางถายโฆษณา สัญญาวาจางในการรวมงานอีเวนท(event) หรือสัญญารับจางถายรูปคูกับ สินคาหรือผลิตภัณฑเปนตน สัญญาลายลักษณอักษรเหลานี้ ทางนายจางก็ทําสัญญาจางแบบมีลาย ลักษณอักษรเพื่อผลสําเร็จของงานโดยสวนใหญในสัญญาจะมีการระบุเนื้อหาของงานและคาตอบแทน ตลอดจนอายุของสัญญาที่มีผลบังคับใชเอาไวอยางชัดเจน โดยในบางสัญญานั้น ตอนทายสัญญามักจะ มีเอกสารแนบทายโดยมักมีรายละเอียดในเรื่องของการใหนักแสดงยินยอมใหโอนอํานาจในลิขสิทธ์ิ และโอนสิทธิเรียกรองทุกประการอันอาจเกิดขึ้นในอนาคตของงานแสดงนั้นๆใหแกนายจางเอาไวดวย

51

2.4.4 ลักษณะพิเศษของการทํางานในฐานะนักแสดงและความเปนวิชาชีพ50‌

2.4.4.1 ลักษณะพิเศษของการทํางานในฐานะนักแสดง

การทํางานของนักแสดงนั้น มีลักษณะพิเศษแตกตางจากงานของลูกจาง ท่ัวไป อาชีพนักแสดงน้ันเปนอาชีพท่ีตองใชทักษะและความสามารถอยางสูง เรียกไดวา เปน ความสามารถสวนบุคคล การแสดงของนักแสดงแตละบุคคลยอมแตกตางกันออกไปและการที่จะ แสดงออกซึ่งบทบางในงานแสดงตางๆ นักแสดงจะตองใชความคิด ใชแรงกายแรงใจถายทอดเรื่องราว จากบทประพันธในตัวอักษรออกมาเปนตัวละครที่ผูชมสามารถรับชมจับตองได ไดทราบเรื่องราวที่

49 โปรดดู ภาคผนวก ข ขอ 10 หนา 151

50 โปรดดู ภาคผนวก ง หนา 167

51 วิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ, อางแลว เชิงอรรถที่ 1, น. 29-36.

52

นักแสดงไดถายทอดผลงานวรรณกรรมผานงานแสดง ดังนั้นนักแสดงไมใชเพียงจะตองใชรูปราง หนาตาในการทํางานเทาน้น แตอาชีพนักแสดงยังตองใชทักษะวิชาชีพอีกดวย อาชีพนักแสดงนั้นเปน อาชีพที่มีลักษณะพิเศษ จากงานเขียนวิทยานิพนธของคุณวิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ คุณวิมลเรขาได สัมภาษณคุณพิสมัย วิไลศักดิ์ หรือคุณมี้ พิสมัย นักแสดงอาวุโส และคุณนันทวัน เมฆใหญ สุวรรณป ยะศิริ นักแสดงอาวุโส ซึ่งเปนที่รูจักกันดีในวงการบันเทิง ทานใหความเห็นวา การทํางานของนักแสดง นั้นมีลักษณะพิเศษแตกตางจากงานของลูกจางทั่วไปตรงที่งานของนักแสดงนั้น เปนงานที่ตองใช จินตนาการในการสรางความฝนและความหวังใหกับผูคน และตองใชพลังทั้งทางรางกายและทาง จิตใจในการที่จะสวมบทบาทถายทอดตัวละครออกสูสายตาประชาชน และนักแสดงนั้นยังมิใชมีเพียง หนาที่ของตนในการแสดงเพียงเทานั้น แตนักแสดงยังมีหนาที่ทางสังคมดวยเชนกัน ไมวาจะเปนงาน การกุศลที่นักแสดงจะตองใหความรวมมือเปนแกนนําเพื่อชวยประชาสัมพันธสูประชาชนหรือหนาที่ที่ จะตองปฏิบัติตัวตนเพื่อเปนแบบอยางที่ดีใหแกประชาชนท้งในและนอกจอ ไมวาจะบนเวทีหรือใน ชีวิตจริง ทั้งนี้เนื่องจากประชาชนจํานวนมากนั้นเฝาติดตามและวิพากษวิจารณทั้งผลงานของนักแสดง และชีวิตสวนตัวดวย ถึงขนาดมีคําพูดกันวา เมื่อใดที่นักแสดงกาวเทาออกจากประตูบาน เมื่อนั้น ความเปนตัวตนของนักแสดงจะหายไปในทันที51 ดังนั้น นักแสดงจึงเปนอาชีพที่มีเกียรติและตองใช ความสามารถทั้งกายและใจถายทอดบทบาทวรรณกรรมของผูสรางสรรคใหออกสูสายตาประชาชน และจะตองเปนแบบอยางที่ดีในการดําเนินชีวิตเปนกระจกสะทอนสังคมและศีลธรรมอันดีใหแก ประชาชนดวย ดังนั้นมิงายเลยในการที่นักแสดงจะตองรับความคาดหวังของประชาชนและประพฤติ ปฏิบัติตัวเปนแบบอยางที่ดีเรียกไดวา แทบตลอดเวลาไมวาจะในจอหรือนอกจอ ดังนั้นอาชีพนักแสดง จึงควรไดรับเกียรติและไดรับการยกยองและควรไดรับการคุมครองทางกฎหมาย

ลักษณะความแตกตางของอาชีพนักแสดงกับลูกจางทั่วไปนั้น อาจพิจารณา จากประเด็นสําคัญได ดังตอไปนี้

(1) เปาหมายของการทํางาน

ลูกจางตามสัญญาจางแรงงานนั้น ยอมตองตกอยูภายใตอํานาจบังคับบัญชา ของนายจาง ลูกจางจึงเปนเพียงผูกระทําการแทนนายจาง งานของลูกจางน้ันมิใชงานตามความ ประสงคของลูกจาง หากแตการทํางานนั้นเปนไปเพ่ือการทํางานท่ีนายจางส่ังและลูกจางจะไดเงิน คาจางเปนคาตอบแทนเทานั้น กฎหมายจึงกําหนดใหนายจางนั้นมีภาระที่จะตองรับผิดแทนลูกจาง หากเกิดความเสียหายใดๆเพราะลูกจางมิไดทํางานตามความตองการของตน แตเปนเพียงตัวแทน

52 เพิ่งอาง 1, น.31.

53

นายจาง ดังนั้นนายจางจึงผูกพันตองรับผิดตอการกระทําของลูกจ ง52 ในขณะที่งานของนักแสดงนั้น

ถือเปนสัญญาตางตอบแทนชนิดหนึ่ง ที่กอใหเกิดสิทธิและหนาที่ระหวางคูสัญญาตามหลักสัญญาทั่วไป ไมวาสัญญานักแสดงระหวางนายจางกับนักแสดงนั้นจะเปนสัญญาจางแรงงานหรือสัญญาจางทําของ สิ่งที่เหมือนกันนั้นคืองานที่ทํานั้นเพื่อคาตอบแทนหรือประโยชนอื่นใด

(2) ลักษณะของงานที่ทํา

54

55

งานของนักแสดงน้นปนการใหความบันเทิงแกผูชม53 เปนงานที่จะตองใช ทั้งแรงกายและแรงใจ ใชความรู (knowledge) และความสามารถเฉพาะตัว (skills) ท่ีจะถายทอด ผลงานออกสูสายตาประชาชน นักแสดงจะตองมีพรสวรรค (talent) และมีจิตนาการ (imagination) ที่จะถายทอดบทประพันธนั้นๆออกเปนงานแสดง ใหประชาชนเขาใจและไดรับความเพลิดเพลินใน การชมการแสดงเหลานั้น นักแสดงนั้นจะตองมีทักษะ ตองทองจําบทไดและตองมีความชํานาญพิเศษ ในกิจกรรมตางๆ เชน ขี่มา ยิงปน วายน้ํา ดําน้ํา เตนรํา รองเพลง พากยเสียง เลนดนตรีหรือมีความ ถนัดในศิลปะปองกันตัว เปนตน54

(3) เสรีภาพและอํานาจตัดสินใจทางวิชาชีพ

นักแสดงน้นมีอํานาจการตัดสินใจในการรับงานและมีเสรีภาพในการเลือก รับบทบาทหรือรับงานแสดง โดยกอนท่ีจะมีการวาจางการแสดงในเร่ืองใดๆ นักแสดงนั้นจะไดรับบท ยอหรือเคาโครงเร่ืองยอเพ่ืออานทําความเขาใจใหทราบถึงเรื่องราวของงานนั้นกอน ไมวาจะเปนหนัง ภาพยนตรหรือละคร หรือแมแตงานพากยเสียงหรือพิธีกร รวมไปถึงงานแสดงในลักษณะอื่นๆ นักแสดงจะไดรับการบอกกลาวถึงลักษณะของเนื้องานนั้นวาจะตองทําการแสดงงานใด เปนการแสดง แบบใด ประเภทใด และไดรับบทใดในละครหรืองานแสดงชิ้นนั้น ซึ่งนักแสดงนั้นจะมีเสรีภาพและการ ตัดสินใจวาจะรับงานหรือไมรับงานแสดงน้ันหรือไม หรือนักแสดงจะมีความสามารถเพียงพอตองาน แสดงชิ้นนั้นหรือไม ยอมเปนเสรีภาพและอํานาจการตัดสินใจของนักแสดง นอกจากนั้น นักแสดงเมื่อ ตกลงเขารับบทบาทหรือเขารับงานแสดงที่นายจางมอบหมายใหแลว นักแสดงจะตองทุมเททั้งแรงกาย แรงใจในการที่จะทํางานออกมาใหดีที่สุดในฝมือการแสดงของนักแสดง ซึ่งในบางครั้ง บทบาทหรือบท ละครในการแสดงนั้นอาจมีบทบาทที่นักแสดงจะตองเผชิญไมวาจะเปนบทบู มีบทตบตี หรือบทที่มี

53 นิคม จันทรวิทุร, กฎหมายแรงงานแนวคิดและปญหา, (กรุงเทพมหานคร: บริษัท สํานักพิมพวิญูชน จํากัด 2538), น.63.

54 วิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ, อางแลว เชิงอรรถที่ 1, น. 32.

55 เพิ่งอาง, น. 32.

56

การกอดจูบลูบคลําหรือปลุกปล้ํา ซึ่งในบางครั้งในเรื่องของเทคนิคการถายทําน้นอาจไมสามารถที่จะ ใชนักแสดงแทนได55 นักแสดงอาจมีความจําเปนท่ีจะตองเลนดวยตนเองเพ่ือใหสมบทบาทหรือคําใน วงการเรียกวา สปริตของนักแสดง(Spirit)57 ซึ่งการจะเลนหรือไมเลนในฉากนั้นๆดวยตนเอง นักแสดง จะตองใชอํานาจการตัดสินใจดวยตนเอง เพื่อใหผลงานออกมาดีที่สุด

(4) จริยธรรมในทางวิชาชีพ (Professional Ethics)

58

นักแสดงเปนอาชีพที่ถูกคาดหมายจากสังคมนักแสดงนั้นมีหนาที่ตอสังคมใน การที่จะตองประพฤติปฏิบัติเปนแบบอยางที่ดีตอสังคม (Value model) และสงผานคุณงามความดี เหลานั้น (Value barrier) ใหแกผูคนในสังคม57 ถึงแมนักแสดงน้นเปนอาชีพอิสระ แตนักแสดงน้น เรียกไดวาไมคอยมีอิสระในการดํารงชีวิตดังเชนวิชาชีพท่วั ไป เรียกไดวานักแสดงนั้นตองมีจริยธรรมใน วิชาชีพของตนเพื่อเปนแนวทางในการทํางานและในการดํารงชีวิตสวนตัวดวย

59

2.4.4.2 การทํางานของนักแสดงแตกตางจากการทํางานของผูมีวิชาชีพ58

60

ในวิทยานิพนธของคุณวิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ ไดสัมภาษณคุณจุรี โอศิริ นักแสดงอาวุโส ทานกลาววา อาชีพนักแสดงนั้นในอดีตถูกมองวาเปนอาชีพท่ีต่ําตอยดอยคุณคาถึง ขนาดมีประโยคที่พูดติดปากเสมอๆวาเปน “อาชีพเตนกินรํากิน”59 แตเมื่อเศรษฐกิจและสังคมได เปลี่ยนแปลงไป เกิดเทคโนโลยีในการบันทึกการแสดงใหสามารถนํามาฉายใหมไดแบบไมตองรับชม การแสดงสดและรับชมการแสดงไดเพียงคร้งเดียวอีกตอไป พรอมท้งวิวัฒนาการการทําซ้ําสิ่งบันทึก การแสดงทําใหเกิดการซื้อขายสรางรายไดมหาศาล อีกทั้งดารานักแสดงนั้น เปนอาชีพที่ไดรับความ นิยมชมชอบ ไดรับความไววางใจจากประชาชน นักแสดงจึงไดเขามามีบทบาทในการซื้อขายโดยเปน สวนประกอบหนึ่งของการตลาด ซึ่งยิ่งทําใหนักแสดงน้นมีมูลคามหาศาลเพราะนายทุนหรือเจาของ ผลิตภัณฑนั้น สามารถใชนักแสดงเปนแบบหรือเปนบุคคลในการโฆษณาสินคาตางๆของตนเอง เมื่อ ประชาชนเห็นหรือชอบนักแสดงผูใดก็มีสวนในการที่จะติดตามไปซื้อผลิตภัณฑนั้น รวมถึงหากสินคา

56 เพิ่งอาง, น. 34.

57 สัมภาษณ เบญจวรรณ อารตเนอร, นักแสดง, มีนาคม 2558.

58 วิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ, อางแลว เชิงอรรถที่ 1, น. 34.

59 เพิ่งอาง, น.34-36.

60 เพิ่งอาง, น. 35.

61

62

63

ใดมีนักแสดงเปนแบบโฆษณา สินคาหรือผลิตภัณฑนั้นก็จะดูมีความนาเชื่อถือและไดรับการตอบรับที่ดี ดังน้ันอาชีพนักแสดงจึงสรางรายไดมูลคามหาศาลภายในเวลาไมนาน ปจจุบันอาชีพนักแสดงจึงไดรับ การยกยองวามีเกียรติ พรอมท้ังไดรับคาตอบแทนท่ีสูงและไดรับกําลังใจและความนิยมชมชอบเปนท่ี รักใครของประชาชน ปจจุบันอาชีพนักแสดงจึงเปนอาชีพที่ไดรับการตอบรับเปนอยางยิ่ง เปนที่ ยอมรับแมกระทั่งคนในสังคมช้นสูง60 (Hight-society) นอกจากน้นนักแสดงเองยังตองฝกฝนและ พัฒนาฝมือการแสดงของตนเอง จะตองขนขวายที่จะสรางประสบการณเพิ่มเพื่อเพิ่มพูนสมรรถภาพใน ฐานะนักแสดงเพื่อรองรับงานแสดงที่ยากขึ้น ทาทายข้ึน พรอมทั้งนักแสดงรุนใหมที่จะเขามาสูวงการ บันเทิง จากการสัมภาษณผูสันทัดกลาววา61 นักแสดงนั้นเปนอาชีพที่ไมจีรังยั้งยืน การที่จะโลดแลนอยู บนจอนานหรือไมนานนั้นขึ้นอยูกับตัวนักแสดงเองเปนสวนใหญ นักแสดงที่รักในอาชีพและหม่น พัฒนาฝกฝนเทานั้นที่จะอยูบนจอไดนาน ดังนั้นอาชีพนักแสดงจึงนาจะจัดวาเปนวิชาชีพอิสระวิชาชีพ หน่ึง เพียงแตยังไมไดรับการยอมรับวาเปนผูมีวิชาชีพขั้นสูงเมื่อเปรียบเทียบกับทนายความ แพทย หรืออาจารยในมหาวิทยาลัย62

ดังนั้นจึงเห็นไดวา การกาวมาเปนนักแสดงไดนั้นมิใชเรื่องงายเลย นักแสดงจะตองมี ความสามารถในตนเอง และทุมเทใจและกายกวาจะสามารถโลดแลนเขาสูวงการบันเทิงได อีกทั้ง นักแสดงเองอันเปนผูที่ไดรับการยอมรับทางสังคมอยางสูง แตอาจมิไดมีอํานาจการตอรองที่มากเทาใด นักหากนักแสดงน้ันมิไดมีชื่อเสียงที่มากพอ ทําใหเกิดอํานาจการตอรองที่ไมเทาเทียมเกิดข้ึนนํามาซึ่ง การกําหนดขอสัญญาที่มีลักษณะริดรอนสิทธิหรือมีลักษณะไดเปรียบหรือเสียเปรียบมากเกินควรใน ขอกําหนดสัญญา ซึ่งในบางครั้งเมื่อกฎหมายมิไดบัญญัติไวเปนพิเศษหรือมิไดกําหนดคุมครองเอาไว นักแสดงในบางคร้งก็มิอาจที่จะสงวนสิทธิอันพึงมีของตนเอาไวไดเน่ืองจากการเขาทําสัญญาสําเร็จรูป ดังนั้นจึงมีประเด็นที่นาสนใจอีกหลายประเด็นที่ผูเขียนจะนํามาพิจารณาและศึกษาในบทตอไป

61 บริษัทไทเกอรแทคทีม จํากัด และ บริษัทเจ เอส แอล จํากัด (ผูผลิต), ดารากับไฮโซ. [ เทป บันทึกภาพรายการโทรทัศน “Share เธอ ถึง เธอ” ] (ออกอากาศทางสํานักขาวไทยโมเดิรนไนนทีวี, กุมภาพันธ 2550) : สัมภาษณ ดารุณี กฤตบุญญาลัย.

62 สัมภาษณ ญานิก โรจนาวรรณ, ผูจัดการนกแสดงและผูดูแลนักแสดงประจําสังกด, มีนาคม

2558.

63 วิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ, อางแลว เชิงอรรถที่ 1, น. 35.

สิทธิของน

บทที่ 3

แสดงและกฎหมายวาดวยขอ สัญญาที่ไมเปนธรรม

กฏหมายไทยน้ัน มิไดมีบทกฎหมายคุมครองนักแสดงเปนการเฉพาะ เมื่อไมมีบท กฎหมายเฉพาะจึงตองบังคับใชบทกฎหมายท่ีมีอยู ดังน้นในประเทศไทย สัญญาจางนักแสดงจึง สามารถแบงออกตามลักษณะของสัญญาเปน 2 ชนิด คือ สัญญาจางแรงงาน และสัญญาจางทําของ โดยหากสัญญาจางนักแสดงนั้น มีลักษณะเปนสัญญาจางแรงงาน สัญญานักแสดงฉบับนั้นก็จะตองตก อยูภายใตระบบกฎหมายแรงงาน ไดรับความคุมครองภายใตพระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 เปนบทกฎหมายพิเศษ สัญญานักแสดงฉบับนั้นเปนสัญญาจางทํา ก็จะตองบังคับใหเปนไปตาม กฎหมายวาดวยเรื่องสัญญาจางทําของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย นอกจากน้ัน กฎหมายไทย ไดบัญญัติใหความคุมครองในเรื่องของสิทธินักแสดงเอาไวในกฎหมายลิขสิทธิ์ พระราชบัญญัติลิขสิทธ์ิ พ.ศ.2537 ไวในหมวดท่ี 2 ในเรื่อง สิทธินักแสดง โดยกฎหมายลิขสิทธิ์ของไทยไดใหความคุมครอง สิทธินักแสดงในฐานะสิทธิขางเคียง แตมิใชลิขสิทธิ์ดังเชนงานของผูสรางสรรค และหากเกิดขอสัญญา ที่มีลักษณะที่ไมเปนธรรมขึ้น สัญญาจางนักแสดงก็จะไดรับความคุมครองตามกฎหมายวาดวยขอ สัญญาที่ไมเปนธรรม

3.1 การคุมครองนกแสดงตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 1

3.1.1 ความท่ัวไป

ระบบกฎหมายไทยในปจจุบันนี้ ยังไมไดมีการกําหนดบทบัญญัติของกฎหมายท่ีเปน พระราชบัญญัติหรือบทกฎหมายที่ใชสําหรับอาชีพนักแสดงโดยเฉพาะ ประเทศไทยเรายังไมไดให ความสําคัญถึงความ แตกตางและลักษณะเฉพาะของลักษณะงานของนักแสดงไทย จึงยังไมไดมี บทบัญญัติกฎหมายออกมาเฉพาะ เพื่ออาชีพนักแสดง ดังนั้นหากเกิดขอพิพาทเกิดขึ้น เราจึงตองนํา บทบัญญัติของกฎหมายที่มีอยูในปจุบันมา ปรับใชเพื่อใหเหมาะสมกับสถานการณที่เกิดขึ้นใหมาก

1 กรมทรัพยสินทางปญญา, กระทรวงพาณิชย, คูมือสิทธิของนักแสดง (กรุงเทพมหานคร:

กรมทรัพยสินทางปญญา กระทรวงพาณิชย, 2557), น.5, “นักแสดงมีสิทธิอะไรบาง,” สืบคนจาก

<xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx.xx/xxxxx.xxx?xxxxxxxxxx_xxxxxxx&xxxxxxxxxxxx&xxx000: 2014-04-24-07-52-39&catid=99&Itemid=408> (สืบคนเมื่อ 3 มกราคม 2559).

ท่ีสุด โดยสวนใหญจะนําบทบัญญัติของกฎหมาย แรงงาน และกฎหมายนิติกรรมสัญญาในเรื่องของ การจางแรงงานและการจางทําของมาปรับใช เพราะใน สัญญาที่เกิดขึ้นระหวางนายจางและนักแสดง นั้น เปนลักษณะสําคัญของสัญญาตางตอบแทน คือ คูสัญญาฝาย หนึ่งมีหนาท่ีตองสงมอบงานใหกับ คูสัญญาอีกฝายหนึ่ง และคูสัญญาฝายหนึ่ง ตองจายคาตอบแทนเพื่อความ สําเร็จของงานนั้น นี่เปน ลักษณะสําคัญของสัญญานักแสดงประการหนึ่ง ซึ่งมีลักษณะของสัญญาตางตอบแทน เราจึงนํา กฎหมายในเรื่องของนิติกรรมสัญญามาปรับใชใหเขากับสถานการณที่เกิดขึ้น

ในปจจุบันกฎหมายไทยที่ใชอยูในปจจุบันที่กลาวถึงสิทธิของนักแสดงและการ คุมครอง สิทธิของนักแสดงอยางชัดเจนนั้น จะถูกระบุไวอยูในพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 โดย พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 จะไดกลาวถึงลิขสิทธิ์และสิทธิของนักแสดงเอาไว โดยเหตุผล ประการหนึ่งของการใหความ คุมครองแกนักแสดงน้ัน คือ โดยทั่วไปแลวนักแสดงเปนอาชีพที่ไดรับ การยกยองและมีเกียรติ พรอมทั้งมีความ สามารถพิเศษ เปนความสามารถโดยเฉพาะตัว นักแสดงจะ เปนผูถายทอดงานวรรณกรรมหรือศิลปกรรม เชน นักรองจะเปนผูนํางานดนตรีกรรม คํารองเนื้อรอง ทํานอง มาขับรองใหผูชมฟง ซึ่งถือเปนงานนํางานของผู สรางสรรค คือผูแตงคํารองเนื้อรองและ ทํานอง มาขับรองเพื่อใหเผยแพรออกไปสูสาธารณชน ดังนั้นนักแสดง จึงควรไดรับการคุมครอง เชนเดียวกัน

3.1.2 ความหมายของ “นักแสดง” ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537

2

ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 มาตรา 4 ไดใหความหมายของคําวานักแสดง ไว โดยไดบัญญัติวา คําวา “นักแสดง” หมายถึง “ผูแสดง นักดนตรี นักรอง นักเตน นักรํา และผูซึ่ง แสดงทาทาง รอง กลาว พากย แสดงตาม บทหรือในลักษณะอื่นใด” หากพิจารณาคําจํากัดความของ คําวา “นักแสดง” ตามมาตรา 4 ของพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ อาจแยกนักแสดงไดเปนสองกลุม คือ กลุมแรกคือ ผูแสดง นักรอง นักเตน นักรํา และกลุมที่สอง คือ ผูอื่นซึ่งมิใชนักแสดง นักดนตรี นักรอง นักเตน หรือนักรํา แตเปนผูแสดงทาทาง รองกลาว พากย แสดงตามบทหรือกระทําในลักษณะอื่น64 ซึ่งหากพิจารณาจากําจัดกัดความตามมาตรา 4 แลว จะเห็นไดวา กฎหมายลิขสิทธิ์ของไทยน้น มิได บัญญัติวา นักแสดงในคําจัดกัดความนี้ ไมวาจะเปน ผูแสดง นักดนตรี นักรอง นักเตน นักรํา และผูซึ่ง

2 จิดาภา ลิกขนานนท, “การคุมครองสิทธิของนักแสดงภายใตสนธิสัญญาปกกิ่งวาดวยการ แสดงดานภาพและเสียง”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2556) น. 197.

3

แสดงทาทาง รอง กลาว พากย แสดงตาม บทหรือในลักษณะอื่นใดนั้น จะตองแสดงหรือกระทําการ ตองานวรรณกรรมหรือศิลปรรม ดังนั้นในความหมายของพระราชบัญญัติลิขสิทธิจึงเปนขอบเขตที่ กวาง เนื่องจากการกระทําใดๆก็อาจอยูภายใตความหมายของคําวานักแสดงอันไดรับความคุมครอง ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์น้ี ซึ่งอาจหมายรวมถึงนักแสดงกายกรรมหรือนักแสดงในการแสดง หลากหลาย(นักแสดงวาไรตี้) ก็อาจไดรับความคุมครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์ของไทยดวยเชนกัน65

3.1.3 นักแสดงที่ไดรับความคุมครอง

นักแสดงที่จะไดรับความคุมครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 น้นนอกจาก จะตองเปนนักแสดงที่อยูในคําจํากัดความของมาตรา 45 แลว นักแสดงนั้นจะตองเขาเงื่อนไขของการ ที่จะไดรับความคุมครองตามมาตรา 47 แหงพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ดวยเชนกัน นั่นคือ มาตรา 47 ได กําหนดใหนักแสดงที่จะไดรับความคุมครองนั้น จะตองเขาเงื่อนไขดังตอไปนี้

(1) นักแสดงที่มีสัญชาติไทยหรือมีถิ่นที่อยูในประเทศไทยหรือมีถิ่นที่อยูในประเทศ ไทยในขณะที่มีการบันทึกเสียงการแสดง หรือในขณะที่เรียกรองสิทธิ หรือ

(2) การแสดง หรือสวนใหญของการแสดงเกิดขึ้นในประเทศไทย หรือการบันทึกเสียง การแสดงหรือ สวนใหญของการบันทึกเสียงการแสดงเกิดขึ้นในประเทศไทย หรือในประเทศที่เปน ภาคีแหงอนุสัญญาวาดวย การคุมครองสิทธิของนักแสดงซึ่งประเทศไทยเปนภาคีอยูดวย

หมายความวา นักแสดงท่ีมีสัญชาติไทยหรือมีถิ่นที่อยูในประเทศไทยในขณะท่ีมีการ บันทึกการแสดงหรือในขณะใชสิทธิเรียกรองน้น นักแสดงจะมีสิทธิแตเพียงผูเดียวในงานแสดงสดของ ตนทันที ไมวาจะเปนสิทธิในการแพรเสียงแพรภาพ หรือเผยแพรตอสาธารณชนในงานแสดงสดของ คน สิทธิในการบันทึกการแสดงท่ียังมิไดมีการบันทึก หรือการทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดงที่มีผูบันทึกไว โดยไมไดรับอนุญาตหรือสิ่งบันทึกการแสดงที่ไดรับอนุญาตเพื่อวัตถุประสงคอื่น หรือสิ่งบันทึกการ แสดงที่เขาขอยกเวนการละเมิดลิขสิทธิ์ของนักแสดง แตหากเปนกรณีของนักแสดงชาวตางชาติที่มิได มีสัญชาติไทยหรือมิไดมีถิ่นที่อยูในประเทศไทย แตหากการแสดงหรือสวนใหญของการแสดงนั้น เกิดขึ้นในประเทศไทยหรือประเทศที่เปนภาคีอนุสัญญาวาดวยการคุมครองสิทธิของนักแสดงซึ่ง ประเทศไทยเปนภาคีอยู นักแสดงนั้นไดรับความคุมครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์ของไทย นักแสดง ดังกลาวไดรับสิทธิแตเพียงผูเดียวตามมาตรา 44 เชนกัน

3 เพิง่ อาง, น. 196-199.

3.1.4 สิทธิของนักแสดง

3.1.4.1 สิทธิในการแสดงของนักแสดงที่ยังไมไดถูกบันทึกไว

4

กฎหมายลิขสิทธ์ิ พ.ศ.2537 ไดใหสิทธิแตนักแสดงในการบันทึกการแสดงที่ ยังไมมีการบันทึก (unfixed performances) หรือหากผูใดตองการบันทึกการแสดงสดของนักแสดง จะตองไดรับอนุญาตจากนักแสดงกอน โดยคําวา การบันทึก (fixation) หากเปนความหมายตาม กฎหมายระหวางประเทศตามอนุสัญญาโรมนั้น หมายถึงการทําใหปรากฏขึ้นซึ่งภาพ เสียง หรือทั้ง เสียงและภาพ บนวัสดุที่มีความคงทนเพียงพอที่จะใชรับชมและรับฟงไดและสามารถทําซ้ํา หรือ สื่อสารนานกวาเพียงชั่วขณะหนึ่ง66

นักแสดงมีสิทธิในการแสดงที่ยังมิไดถูกบันทึกไวของตนเองหรือการแสดงสด (Live performance) โดยกฎหมายรองรับใหนักแสดงมีสิทธิแตเพียงผูเดียวในงานแสดงสดของตน นักแสดงมีสิทธิที่จะแพรเสียงแพรภาพหรือเผยเเพรตอสาธารณชนในการแสดงของตนที่ยังมิไดถูก บันทึกไวนั้น แตไมรวมถึงการแพรเสียงแพรภาพหรือเผยแพรตอสาธารณชนซึ่งงานแสดงที่มีการบันทึก ไวแลว นอกจากน้ี นักแสดงยังมีสิทธิที่จะบันทึกการแสดงของตนเองอันเปนการแสดงที่ไมเคยไดมีการ บันทึกไวกอน หรือเรียกวา งานตนฉบับ (Original) โดยการบันทึกงานแสดงสดของตนเองนี้ นักแสดง ถือวามีลิขสิทธิ์เหนืองานของตนเองโดยชอบธรรมและลิขสิทธ์ิน้นเกิดขึ้นทันทีที่นักแสดงสรางสรรค ผลงาน สิทธิดังกลาวถูกบัญญัติรับรองไวในมาตรา 44 ดังตอไปนี้

“มาตรา 44 นักแสดงยอมมีสิทธิแตผูเดียวในการกระทําอันเกี่ยวกับการ

แสดงของตน ดังตอไปนี้

(1) แพรเสียงแพรภาพหรือเผยแพรตอสาธารณชนซึ่งการแสดงเวนแตจะ

เปนการแพรเสียงแพรภาพ หรือเผยแพรตอสาธารณชนจากสิ่งบันทึกการแสดงที่มีการบันทึก ไวแลว

(2) บันทึกการแสดงที่ยังไมมีการบันทึกไวแลว

(3) ทําซ้ําซึ่งสิ่งบันทึกการแสดงที่มีผูบันทึกไวโดยไมไดรับอนุญาตจาก นักแสดงหรือสิ่งบันทึกการแสดง ท่ีไดรับอนุญาตเพื่อวัตถุประสงคอื่น หรือสิ่งบันทึกการแสดงที่เขา ขอยกเวนการละเมิดลิขสิทธิ์ของนักแสดงตาม มาตรา 53”

4 Stephen M. Stewart, “International Copyright and Neighbouring Rights”, P.233-234.

จากมาตรา 44 อาจเเบงไดเปน 2 กรณี คือ กรณีการแสดงสดของ นักแสดงหรืองานที่ยังมิไดมีผูใดบันทึกไว และ กรณีที่บุคคลอื่นไดบันทึกการแสดงของนักแสดงเอาไว

(1) กรณีงานแสดงสดหรืองานที่ยังมิไดมีผูใดบันทึกการแสดงไว

การแสดงสด คือ

ในการแสดงสดหรืองานท่ียังมิไดมีผูใดบันทักการแสดงไว นักแสดงจะมี สิทธิแตเพียงผูเดียวในการแสดงของตน ตามมาตรา 44 พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 ดังตอไป นี้

ก. สิทธิในการแพรเสียงแพรภาพและสิทธิในการเผยแพรตอสาธารณชน

นักแสดงมิสิทธิแตเพียงผูเดียวในการนําการแสดงของตน หรืองานที่ยังมิได มีการบันทึกไวเอาไวออกเผยแพรตอสาธารณชน หากมีผูใดตองการจะเผยแพรการแสดงดังกลาวไม วาทั้งหมดหรือบางสวน เชน ถายทอดการแสดงละครเวทีหรือถายทอดการแสดงคอนเสิรต จะตอง ไดรับอนุญาตจากนักแสดงกอน หรือหากผูใดตองการที่จะทําใหการแสดงนั้นปรากฏตอสาธารณชน เชน การจัดใหคนเขาชมการแสดงคอนเสิรต เปนตน ตองไดรับอนุญาตจากนักแสดงกอนมิฉะนั้นถือ เปนการละเมิดสิทธิของนักแสดง โดยพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ ไดใหคํานิยามของคําวา งานแพรเสียง แพรภาพ และคําวา เผยแพรตอสาธารณชน ไวในมาตรา 4 โดยบัญญัติวา “งานแพรเสียงแพรภาพ หมายความวา งานที่นําออกสูสาธารณชนโดยการแพรเสียงทางวิทยุกระจายเสียง การแพรเสียงหรือ ภาพทางวิทยุโทรทัศนหรือโดยวิธีอยางอื่นอันคลายคลึงกัน” และ คําวา “เผยแพรตอสาธารณชน หมายความวา ทําใหปรากฎตอสาธารณชนโดยการแสดง การบรรยาย การสวด การบรรเลง การทําให ปรากฏดานเสียงหรือภาพ การกอสราง การจําหนายหรือโดยวิธีอื่นใดซึ่งงานที่ไดจัดทําขึ้น”

(ข) สิทธิในการบันทึกการแสดง นักแสดงมีสิทธิแตเพียงผูเดียวในการบันทึก

การแสดงของตน

ในงานแสดงสดของนักแสดงและงานนั้นยังมิไดมีผูใดบันทึกงานแสดงสดของ

นักแสดงดังกลาว หากมีผูใดตองการที่จะบันทึกการแสดงดังกลาวไมวาท้งหมดหรือบางสวน ไมวาใน รูปแบบใดๆ ก็ตาม ผูนั้นตองไดรับอนุญาตจากนักแสดงกอน มิฉะนั้นจะถือเปนการละเมิดสิทธิของ นักแสดง แตในพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์มิไดใหคําจํากัดความของคําวา “การบันทึก”เปนการเฉพาะวา ใหหมายถึงการบันทึกภาพหรือการบันทึกเสียง ดังน้ันการบันทึกการแสดงตามมาตรา44 นั้น จึง หมายถึงการบันทึกทุกรูปแบบ ไมวาจะเปนการบันทึกเสียง หรือการบันทึกภาพและเสียง โดยที่การ บันทึกนั้นจะตองสามารถถูกนํากลับมาเลน ทําซํ้า หรือสื่อสารได ดังนั้นหากเปนการแสดงที่แมมิใช การแสดงสด แตหากเปนการแสดงที่ยังไมถูกบันทึก เชนการบันทึกการแสดงที่ถูกแพรเสียงแพรภาพ ทางโทรทัศน ณ เวลาที่นักแสดงทําการแสดง ก็อยูภายใตความคุมครองของมาตรา 44(2) ดังนั้นการ

5

บันทึกการแสดงสดจากการถายทอดทางโทรทัศนก็ไมสามารถกระทําได เวนแตจะไดรับความยินยอม จากนักแสดงกอน67

(2) กรณีบุคคลอื่นไดบันทึกการแสดงของนักแสดง

โดยปกติแลวในกรณีที่บุคคลอื่นไดบันทึกการแสดงของนักแสดงเอาไว นักแสดงถึงแมจะมีสวนรวมในงานแสดงนั้น นักแสดงก็มิไดมิสิทธิในการทําซํ้าส่ิงบันทึกการแสดง ดงกลาว แตกฎหมายไดกําหนดลักษณะยกเวน ใหนักแสดงมีสิทธิในการทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดงที่มี ผูอื่นบันทึกไวในเฉพาะกรณียกเวน ดังตอไปนี้

(ก) กรณีสิ่งบันทึกการแสดงที่ไดบันทึกไวโดยไมไดรับอนุญาตจากนักแสดง หากเปนกรณีมผูบันทึกการแสดงของนักแสดงโดยไมไดรับอนุญาตจาก

นักแสดง กฎหมายบัญญัติใหนักแสดงเปนผูมีสิทธิแตเพียงผูเ ดียวในการทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดงน้นไม

วาทั้งหมดหรือบางสวนจากตนฉบับหรือสําเนาสิ่งบันทึกการแสดงที่บันทึกไวโดยไมไดรับอนุญาตนั้น และหากมีผูใดตองการที่จะทําซ้ําส่ิงบันทึกการแสดงดังกลาว ตองไดรับอนุญาตจากนักแสดงกอน มิฉะนั้นจะถือวาละเมิดสิทธินักแสดง

(ข) กรณีทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดงที่ไดรับอนุญาตเพื่อวัตถุประสงคอื่น ในกรณีนักแสดงไดอนุญาตใหผูอื่นบันทึกการแสดงของตนเพื่อวัตถุประสงค

อยางหนึ่งแลว ผูไดรับอนุญาตจะมีสิทธิทําซ้ําส่ิงบันทึกการแสดงเพื่อวัตถุประสงคตามที่นักแสดง

อนุญาตเทานั้น ผูไดรับอนุญาตจะทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดงเพื่อวัตถุประสงคอื่นนอกจากวัตถุประสงค ที่ไดรับอนุญาตจากนักแสดงนั้นไมได หากผูไดรับอนุญาตทําซําสิ่งบันทึกการแสดงนอกเหนือ วัตถุประสงคที่ไดรับอนุญาต จะถือวาละเมิดสิทธิของนักแสดง

(ค) กรณีทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดงที่เขาขอยกเวนการละเมิดสิทธิของ

นักแสดง

มีกรณีการบันทึกการแสดงสดของนักแสดงบางกรณี ที่กฏหมายกําหนด

ยกเวนใหการบันทึกการแสดงสดของนักแสดงนั้น สามารถกระทําได และไมจําตองขออนุญาตจากนัก สดงกอน นั่นคือ กรณีของการบันทึกการแสดงสดของนักแสดงไวโดยไมไดรับอนุญาต แตการบันทึก การแสดงเพ่ือเปนการสวนตัว หรือเพื่อประโยชนในการศึกษาโดยไมไดใชในการแสวงหากําไรเปนตน เชนนี้ผูบันทึกการแสดงดังกลาวสามารถกระทําไดโดยไมตองไดรับอนุญาตจากนักแสดง แตการทําซํา

5 จิดาภา ลิกขนานนท, อางแลว เชิงอรรถที่ 2, น. 202.

6

สิ่งบันทึกการแสดงดังกลาวเปนสิทธิของนักแสดง ผูทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดงดังกลาว จึงตองไดรับ อนุญาตจากนักแสดงกอน มิฉะนั้นจะถือเปนการละเมิดสิทธิของนักแสดง68

3.1.5 สิทธิในการไดรับคาตอบแทนจากการมีผูนําสิ่งบันทึกการแสดงไปแสวงหา ประโยชนในเชิงพาณิชย

มาตรา 45 พระราชบัญญัติลิขสิทธ์ิ พ.ศ.2537 ไดบัญญัติใหนักแสดงมีสิทธิไดรับ คาตอบแทนจากจากนําสิ่งบันทึกการแสดงไปแสวงหาผลประโยชนในเชิงพาณิชย โดยมาตรา 45 บัญญตั ิวา “ ผูใดนําสิ่งบันทึกเสียงการแสดงซึ่งไดนําออกเผยแพรเพื่อวัตถุประสงคทางการคาแลว หรือ นําสําเนาของงานนั้นไปแพรเสียงหรือเผยแพรตอสาธารณชนโดยตรง ใหผูน้นจายคาตอบแทนที่เปน ธรรมแกนักแสดง ในกรณีที่ตกลงคาตอบแทนไมได ใหอธิบดีเปนผูมีคําส่งกําหนดคาตอบแทน ทั้งนี้ โดยใหคํานึงถึงอัตราคาตอบแทนปกติในธุรกิจประเภทนั้น”

นักแสดงจะมีสิทธิไดรับคาตอบแทนจากผูที่นําสิ่งบันทึกการแสดง ไปใชเพื่อ วัตถุประสงคทางการคา ผูนําสิ่งบันทึกการแสดงไปใชจะตองจายคาตอบแทนใหแกนักแสดง เพื่อการ ใชประโยชนนั้น ไมวาจะเปนการแพรเสียงสิ่งบันทึกการแสดงทางวิทยุกระจายเสียง หรือการเปดสิ่ง บันทึกเสียงการแสดงในสถานประกอบกิจการธุรกิจการคา เชน รานอาหาร โรงแรม หรือสถานบันเทิง

เปนตน ในกรณีที่หากไมสามารถตกลงคาตอบแทนกันได พรบ ลิขสิทธ ไดใหอํานาจอธิบดีกรม

7

ทรัพยสินทางปญญา กําหนดคาตอบแทนโดยคํานึงถึงอัตราคาตอบแทนปกติในทางธุรกิจ ซึ่งคูกรณี สามารถอุทธรณคําส่ังของอธิบดีตอคณะกรรมการลิขสิทธิ์ไดภายใน 90 วัน โดยคําสั่งของ คณะกรรมการลิขสิทธิ์ถือเปนที่สุด69

แตอยางไรก็ตาม มาตรานี้คุมครองเฉพาะกรณีของการนําสิ่งบันทึกเสียงการแสดง เชน เทป หรือซีดี ออกเผยแพรตอสาธารณชนโดยตรงเทานั้น โดยไมรวมถึงการนําสิ่งบันทึกการแสดง ที่มีภาพการแสดงปรากฏอยูดวย คือ งานโสตทัศนวัสดุ (วีซีดี ดีวีดี) จึงกลาวไดวา นักแสดงโทรทัศนใน ปจจุบัน นั้น มิไดมีบทกฎหมายใหความคุมครองแตอยางใด เพราะมาตรา 45 นี้คุมครองเฉพาะกรณี ของสิ่งบันทึกเสียงการแสดงเทานั้น ไมรวมถึงสิ่งบันทึกการแสดงภาพประกอบดวย ซ่ึงอนุมาณไดวา

6 สืบคนจาก

<xxxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xx.xx/xxxxx.xxx?xxxxxxxxxx_xxxxxxx&xxxxxxxxxxxx&xxx000: 2014-04-24-07-52-39&catid=99&Itemid=408> มีนาคม 2558.

7 กรมทรัพยสินทางปญญา, อางแลว เชิงอรรถที่ 1, (สืบคนเมื่อ 3 มกราคม 2559).

นักแสดงโทรทัศนหรือนักแสดงละครทีวีของไทยเราปจจุบัน มิไดมีบทกฎหมายใดคุมครองใหสิทธิไดรับ คาตอบแทนจากการใชสิ่งบันทึกการแสดง ดังเชนในปจจุบันทีมีการรีรัน หรือการฉายออกอากาศซ้ํา ในลักษณะที่วนเวียนอยางไมมีที่สิ้นสุด

แตอยางไรก็ตาม สิทธิของนักแสดงตามมาตรา 44 และสิทธิไดรับคาตอบแทนตาม มาตรา 45 พรบ ลิขสิทธิ์นั้น เปนสิทธิที่นักแสดงจะพึงไดรับตามกฎหมาย เปนมาตรฐานขั้นต่ําที่ กฎหมายไดตระหนักถึงความสําคัญของการคุมครองสิทธิของนักแสดง นักแสดงและผูผลิตหรือนาจาง สามารถตกลงใหนักแสดงไดรับคาตอบแทนหรือประโยชนอื่นใดนอกเหนือจากที่กฎหมายกําหนดได โดยหลักความศักดิ์สิทธิ์ของการแสดงเจตนาและหลักเสรีในการทําสัญญา

3.1.6 สิทธิของนักแสดงในการอนุญาตใหผูอื่นใชสิทธิ

8

นักแสดงสามารถโอนสิทธิของนักแสดงตามมาตรา 44 และมาตรา 45 พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 ใหผูอื่นไดไมวาท้ังหมดหรือบางสวน เชน อนุญาตใหแพรเสียง แพรภาพการแสดง บันทึกการแสดง หรือทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดง รวมทั้งอนุญาตใหผูอื่นจัดเก็บ คาตอบแทนจากผูที่นําสิ่งบันทึกเสียงการแสดงไปแพรเสียงหรือเผยแพรตอสาธารณชนโดยตรง เปน ตน โดยการอนุญาตนั้นจะทําเปนหนังสือหรืออนุญาตดวยวาจาก็ได การอนุญาตจะกําหนดระยะเวลา หรือไมกําหนดระยะเวลาก็ไดเชนกัน แตเพื่อการปองกันขอสงสัยในภายหลัง นักแสดงควรจะกําหนด ระยะเวลาและทําเปนหนังสือใหชัดเจน ครบถวน เพื่อท่ีจะปองกันการเกิดขอสงสัยในภายหลังเพราะ ระยะเวลาในการโอนสิทธินั้นสวนใหญแลวจะมีระยะเวลาเปนชวงยาวนาน อาจทําใหหลงลืมได และ นํามาซึ่งขอสงสัยเกิดขึ้น70

3.1.7 สิทธิของนักแสดงในการโอนสิทธิที่เกิดจากการแสดงของตน

น แสดงสามารถโอนสิทธิที่เกิดจากการแสดงของตนตามมาตรา 44 และมาตรา 45

ใหแกบุคคลอื่นไดไมวาทั้งหมดหรือบางสวน การโอนสิทธิของนักแสดงสามารถแบงได 2 กรณี ดังนี้

(1) การโอนโดยนิติกรรม

นักแสดงสามารถทําสัญญาโอนสิทธิทั้งหมดหรือบางสวนของตนใหแกบุคคล ธรรมดาหรือนิติบุคคลก็ได โดยแบบการโอนนั้น จะตองทําเปนหนังสือลงลายมือชื่อท้ัง 2 ฝาย คือ ผ

8 เพิ่งอาง

โอนและผูรับโอน โดยในการโอนนั้น จะกําหนดระยะเวลา หรือกําหนดตลอดอายุการคุมครองสิทธิ ของนักแสดงก็ได ทั้งน้ี หากโอนสิทธิของนักแสดงไปโดยไมไดกําหนดระยะเวลาไวจะถือวาโอน 3 ป เมื่อโอนสิทธิของนักแสดงไปแลว นักแสดงจะไมมีสิทธิใช หรืออนุญาต หรือโอนสิทธิดังกลาวใหแก ผูอื่นไดอีก เวนแตระยะเวลาการโอนที่ตกลงไวไดสิ้นสุดลง หรือครบกําหนด 3 ป ในกรณีโอนโดยไมได กําหนดระยะเวลาเอาไว

(2) การโอนทางมรดก

เมื่อนักแสดงถึงแกความตาย สิทธิของนักแสดงอันไดแก สิทธิทําซ้ําสิ่งบันทึก การแสดงท่ีไดบันทึกไวโดยไมไดรับอนุญาตจากนักแสดง หรือไดรับอนุญาตเพ่ือวัตถุประสงคอื่น หรือ ทําซําสิ่งบันทึกการแสดงที่เขาขอยกเวนการละเมิดสิทธิของนักแสดงตามมาตรา 44 และสิทธิไดรับ คาตอบแทนจากผูท่ีนําส่ิงบันทึกเสียงการแสดงไปแพรเสียงหรือเผยแพรตอสาธารณชนโดยตรงตาม มาตรา 45 จะตกทอดแกทายาทตามลําดับช้ัน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย โดยทายาท จะมีสิทธิอันเกิดจากการแสดงดังกลาวเชนเดียวกับนักแสดง ภายในกําหนดอายุการคุมครองสิทธิของ นักแสดง

3.1.8 อายุของการคุมครองสิทธิของนักแสดง

สิทธิของนักแสดงนั้น นักแสดงจะมีสิทธิในการแสวงหาประโยชนจากการแสดงของ ตนภายในกําหนดอายุการคุมครองสิทธิของนักแสดง ซึ่งแบงออกเปน 2 กรณี ดังนี้

3.1.8.1 อายุการคุมครองสิทธิแตผูเดียวในงานแสดงตามมาตรา 44

ในกรณีที่ไมมีการบันทึกการแสดงของนักแสดง สิทธิแตเพียงผูเดียวในงาน แสดงตามมาตรา 44 ของนักแสดงจะมีอายุ 50 ปนับแตวันสิ้นปปฏิทินของปที่มีการแสดง แตหากเปน กรณีที่มีการบันทึกการแสดง งานอันถูกบันทึกการแสดงนั้นจะมีอายุ 50 ปนับแตวันสิ้นปปฏิทินของป ที่มีการบันทึกการแสดง

3.1.8.2 อายุการคุมครองสิทธิไดรับคาตอบแทนจากผูที่แพรเสียงการแสดงตอ สาธารณชน ตามมาตรา 45

อายุการคุมครองสิทธิไดรับคาตอบแทนจากผูที่แพรเสียงการแสดงตอ สาธารณชน ตามมาตรา 45 จะมีอายุ 50 ปนับแตวันสิ้นปปฏิทินของปที่มีการบันทึกการแสดง ใน กรณีอายุการคุมครองสิทธิของนักแสดงไดสิ้นสุดลงแลว ผูหนึ่งผูในประสงคจะทําซ้ําสิ่งบันทึกการ แสดง แพรเสียงแพรภาพการแสดง หรือแพรเสียงจากสิ่งบันทึกการแสดงตอสาธารณชนโดยตรง สามารถกระทําไดโดยไมตองขออนุญาตและจายคาตอบแทนใหแกนักแสดง

3.1.9 การละเมิดสิทธิของนักแสดง

การกระทําที่ถือเปนการละเมิดสิทธิของนักแสดง ไดแก การกระทําอยางหนึ่งอยาง ใดตามมาตรา 44 โดยไมไดรับอนุญาตจากนักแสดง เชน การแพรเสียงแพรภาพการแสดง การบันทึก แสดง และการทําซ้ําสิ่งบันทึกการแสดง รวมทั้งการแพรเสียงจากส่ิงบันทึกเสียงการแสดงตอ สาธารณชนโดยตรงตามมาตรา 45 โดยไมไดเสียคาตอบแทนใหแกนักแสดง เปนตน

3.2 การคุมครองนักแสดงตามพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ.2540

3.2.1 ความท่ัวไป

กฎหมายขอสัญญาที่ไมเปนธรรม ถือไดวาเปนกฎหมายใหมที่เพิ่งเกิดขึ้น โดยมีผลมา จากการเติบโตของระบบเศรษฐกิจ จึงนํามาซึ่งความไมเทาเทียมกันในอํานาจการตอรอง การไมเทา เทียมกันของอํานาจการตอรอง เมื่อมีการเขาทําสัญญากันเกิดขึ้น ยอมนํามาซึ่งการตอรองที่เกิดจาก อํานาจการตอรองที่ไมเทากัน ฝายที่มีอํานาจการตอรองที่นอยกวา อาจมิไดมีสวนในการกําหนดขอ

ส ญา หรืออาจมีสวนในการกําหนดขอสัญญานอย หรือการตองรับยอมเอาสภาพหรือขอกําหนดบาง

9

ประการในสัญญาอันที่คูส้ญญาฝายที่มีอํานาจนอยกวา อาจรูหรือควรจะรูหรืออาจคาดหมายไดวา ตนเองนั้นอาจตองเสียเปรียบหรือตองรับภาระหนักกวาที่ควรจะเปน แตก็จําตองยอมเขาทําสัญญา ดวยเหตุนี้เอง รัฐจึงตองยื่นมาเขามาชวยเพื่อใหเกิดความเปนธรรมขึ้น เพราะโดยปกติแลวนั้น เอกชน มีสิทธิเสรีภาพในการเขาทําสั้ญญากันอยางอิสระและเต็มที่ตราบเทาที่การแสดงเจตนาอันน้นไมเปน การขัดหรือฝาฝนตอกฎหมาย ไมเปนการขัดตอศีลธรรมอันดีและไมขัดตอความสงบเรียบรอยของ ประชาชน เมื่อบุคคลใดแสดงเจตนาโดยสมัครใจเขาทําสั้ญญาและไมมีความบกพรองของการแสดง เจตนาแลว ยอมกอใหเกิดความรับผิดตามสัญญาขึ้น สัญญาที่สมบูรณยอมมีผลบังคับ71

แตเดิมในสมั้ยกอนน้ัน หากมี ขอสัญญาที่ไมเปนธรรม ก็จะนํากฎหมายแพงและ พาณิชยเขามาใชบังคับ โดยกําหนดใหมีผลเพียงแคประการเดียว อันไดแกใหขอสัญญาที่ไมเปนธรรม มีผลโมฆะไมสามารถบังคับใชมาตั้งแตแรก แตตอมา การทําธุรกิจหรือขอตกลงที่เติบโตและ กวางขวางมากขึ้นตามระบบเศรษฐกิจที่เติบโต จึงทําใหขอตกลงหรือเงื่อนไขที่เอกชนตกลงทําสัญญา กันนั้น ไมไดมีความรายแรงถึงขนาดจะตกเปนโมฆะหรือไมมีผลบังคับใชมาต้งแตแรก แตเปนขอตกลง ที่มีลักษณะใหคูสัญญาอีกฝายหนึ่งรับสภาพที่เสียเปรียบมากเกินไปหรือรับภาระที่หนักเกินควรจะ

9 ดาราพร เตชะกําพุ (ถิระวัฒน), “ขอกําหนดที่ไมเปนธรรมในสญ เลม 3, ปที่ 16, น. 134 (กันยายน 2529).

ญา,” วารสารนิติศาสตร,

10

คาดหมายได อันเปนไปตามกลไกของระบบเศรษฐกิจ ดังนั้นจึงมีความจําเปนตองบัญัติกฎหมายขอ สัญญาที่ไมเปนธรรม เพื่อใหศาลสามารถเชามาชวย แกไขปญหาความไมเปนธรรมดังกลาว ใหขอ สัญญาอันไมเปนธรรมนั้น มีผลไดเทาที่เปนธรรม เพื่อใหเกิดความสมดุลกันในการใชสิทธิและเสรีภาพ ของปจเจกชนในการทําสัญญา เพื่อรักษาความสงบสุขของสังคมสวนรวม72

พระราชบัญญัติขอสัญญาที่ไมเปนธรรม 2540 ไดใหอํานาจศาลสามารถปรับลด ขอกําหนดหรือขอสัญญาที่ไมเปนธรรมใหมีผลเพียงเทาที่เปนธรรมในขอสัญญาขอนั้น

3.2.2 ความเปนมาและแนวคิดพื้นฐานของกฎหมาย

3.2.2.1 ความเปนมา

11

แตเดิมนั้นปจเจกชนมีเสรีภาพในการแสดงเจตนาและเขาทําสัญญาตอกันได อยางอิสระ สัญญาท่ีเกิดขึ้นจากความสมัครใจของคูสัญญาทุกฝาย จะเกิดหนี้ที่จะตองปฏิบัติตอกัน ตามสัญญาอยางเครงครัด73 การไดเปรียบเสียบเปรียบตามของระบบเศรษฐกิจนั้น เปนกลไกอยาง หนึ่งที่จะทําใหระบบเศรษฐกิจเดินไปได การไดเปรียบเสียบเปรียบในทางการคาอันเปนปกติของ การคา นั้นมิใชขอสัญญาที่ไมเปนธรรม เปนเพียงกลไกอยางหนึ่งในการคาขายเทานั้น การไดเปรียบ เสียบเปรียบอันคาดหมายไดหรือเพียงเล็กนอย มิทําใหขอสัญญาหรือขอกําหนดนั้นเปนขอสัญญาที่ไม เปนธรรม แตเมื่อเศรษฐกิจเติบโตขึ้นอยางรวดเร็ว เกิดควรามไมเสมอภาคในอํานาจการต่ํารองและ เกิดความไมเสมอภาคในการทําส้ญญา จนบางคร้งเกิดการเอารัดเอาเปรียบอันเกินที่จะคาดหมายได กฎหมายขอสัญญาไมเปนธรรมจึงจําเปนที่จะตองเขามาเปนกรอบคุมครองแกผูที่มีอํานาจนอยกวา

3.2.2.1 แนวคิดพื้นฐานของกฎหมาย

การทําสัญญาของเอกชนนั้น คูสัญญามีเสรีภาพในการทําสัญญาตามหลักปจเจกชน รัฐไมสามารถเขาไปแทรกแซงการกระทําของปจเจกชนได แตหากไมมีการควมคุมหรือไมมีการ คุมครองดวยกรอบอํานาจของรัฐ อาจกอใหเกิดความไมเปนธรรมได กฎหมายขอสัญญาที่ไมเปนธรรม เปนกฎหมายซึ่งเกิดขึ้นเพื่อรักษาความสงบสุขของสังคม เกิดจากแนวคิดพื้นฐานตามหลักความ

10 สุทธาวัลย ออนนอม, “ผลของสัญญาที่ไมเปนธรรม”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต นิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2557), น. 13.

11 จรัญ ภักดีธนากุล, พระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ.2540, (กรุงเทพมหานคร : พิมพอักษร, 2541), น. 7.

ศักด์ิสิทธ์ิของการแสดงเจตนา และหลักเสรีภาพในการทําสัญญาประกอบกับหลักทฤษฎีทางสังคมใน การทําสัญญา

(1) หลักทั่วไปของสัญญา

"สัญญา" คือ นิติกรรมสองฝายหรือหลายฝายที่เกิดจากการแสดงเจตนา เสนอและสนองตองตรงกันของบุคคลตั้งแตสองฝายขึ้นไปที่มุงจะกอใหเกิดนิติสัมพันธซ่ึงกันและกัน โดยฝายหนึ่งแสดงเจตนาเปนคําเสนอและอีกฝายแสดงเจตนาเปนคําสนอง เมื่อคําเสนอและคําสนอง ถูกตองตรงกันสัญญาก็เกิดข้ึน ซึ่งการกอใหเกิดคําเสนอและคําสนองที่จะตรงกันไดนั้น จะตองมีการ แสดงเจตนาออกมาใหปรากฎไมวาจะเปนเจตนาท่ี แสดงออกมาโดยชัดแจงหรืออาจจะเปนเจตนาท่ี แสดงออกมาโดยปริยายก็ได ซึ่งอยูกับประเภทของสัญญานั้นๆ เมื่อเจตนาที่แสดงออกมาไมวาทางตรง หรือทางออมนั้นไดถูกตองตรงกันแลวสัญญาก็เกิดขึ้นแลว อยางไรก็ตาม เจตนาที่แสดงออกมานั้น จะตองเกิดจากความสมัครใจของผูแสดงเจตนาและตองเปนความสมัครใจอยาง แทจริง กลาวคือไมได เกิดจากความผิดพลาดหรือความบกพรองของเจตนา เชน การสําคัญผิด การถูกขมขู การถูกกลฉอฉล ซึ่งจะทําใหเจตนาที่แสดงออกมาน้ันเสียไป หลักท่วไปของสัญญา คือ หลักความศักดิ์สิทธิ์ของการ แสดงเจตนา ( Autonomy of the Will) และหลักเสรีภาพของสัญญา ( Freedom of Contract)

(2) หลักความศักดิ์สิทธิ์ของการแสดงเจตนา (Autonomy of the Will) หลักความศักดิ์สิทธิ์ของการแสดงเจตนานั้น เปนหลักพื้นฐานทางแพงที่ กฎหมายมอบใหแกปจเจกชน เอกชนนั้นมีสิทธิท่ีจะแสดงเจตนาของตนไดอยางอิสระตราบเทาท่ีมิได ขัดตอบทบัญญัติของกฎหมาย ไมเปนอันขัดตอศีลธรรมอันดีและความสงบเรียบรอยของประชาชน เอกชนยอมมีสิทธิที่จะกระทําไดทั้งสิ้น รัฐไมมีสิทธิแทรกแซงเจตนาของปจเจกชนยกเวนจะมีกฎหมาย ใหอํานาจเอาไว ปจเจกชนมีสิทธิและเสรีภาพในการท่ีจะแสดงเจตนาของตนออกมาใหปรากฎอยาง เต็มที่ตรงเทาที่เจตนาน้นไดเกิดขึ้นโดยสมัครใจของบุคคลผูแสดงเจตนา และจะตองไมมีความ บกพรองในการแสดงเจตนาและกฎหมายมิไดกําหนดหามไว การแสดงเจตนาดังกลาวมีความ

12

ศักดิ์สิทธิ์ในตนเองและไดรับความคุมครอง74

เจตนาเปนแหลงกําเนิดและเปนมาตรการของสิทธิ บุคคลทุกคนมีความ เปนอิสระที่จะผูกพันตนเองกับผูอื่นตามความประสงคของเขาเอง เจตนาเปนตัวกอใหเกิดสัญญา เปน

12 ศักดิ์ สนองชาติ, คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยนิติกรรมและสัญญา

(พรอมทั้งระยะเวลาและอายุความ) ขอสญญาที่ไมเปนธรรม (พระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปน

ธรรม พ.ศ.2540)และธุรกรรมทางอิเล็คทรอนิกส (พระราชบัญญัติวาดวยธุรกรรมอิเล็คทรอนิกส พ.ศ.

254), พิมพิ์ครั้งที่ 11 แกเพิ่มเติม, (กรุงเทพมหานคร: นิติบรรณการ, 2557) น. 342.

13

ตัวกําหนดเนื้อหาของสัญญา และเปนตัวกําหนดผลบังคับของสัญญา75 ในกรณีที่มีขอพิพาทเกิดขึ้น ศาลก็จักตองพิจารณาตามเจตนาที่แทจริงของคูสัญญาเปนสําคัญมากกวาถอยคําสํานวนตามตัวอักษร ในสัญญา

14

เจตนาเปนตัวกอใหเกิดสัญญา ตามความหมายของสัญญาท่ีวา สัญญาเปน นิติกรรมหลายฝายที่เกิดขึ้นโดยการแสดงเจตนาของบุคคลตั้งแตสองฝายขึ้นไป โดยฝายหนึ่งแสดง เจตนาเปนคําเสนอ และอีกฝายหนึ่งแสดงเจตนาเปนคําสนอง เมื่อคําเสนอและคําสนองถูกตอง ตรงกัน สัญญาก็เกิดขึ้น76

15

การกอใหเกิดสัญญาตามหลักของคําเสนอคําสนองตองตรงกันดังกลาว จะตองมีการแสดงเจตนาออกมาใหปรากฎภายนอก อาจเปนการแสดงเจตนาโดยชัดแจงหรือโดย ปริยาย ขึ้นอยูกับประเภทของสัญญานั้นๆ เจตนาที่แสดงออกมาจะตองเกิดจากความสมัครใจและ ตองเปนความสมัครใจอยางแทจริง กลาวคือ ไมไดเกิดจากความผิดพลาดหรือความบกพรองของ เจตนา เชน การสําคัญผิด การถูกขมขู ถูกกลฉอฉล ซึ่งจะทําใหเจตนาที่แสดงออกมานั้นเสียไป77

16

เจตนาเปนตัวกําหนดเนื้อหาของสัญญา บุคคลจะแสดงเจตนาใหเกิดผล ผูกพันระหวางกันไดอยางไรก็ได กลาวคือ บุคคลอาจแสดงเจตนาทําสัญญาอยางใดอยางหนึ่งตามที่ กฎหมายวาดวยสัญญากําหนดไว หรืออาจแสดงเจตนาใหผิดแผกแตกตางไปจากที่กฎหมายบัญญัติไวก็ ได หากการแสดงเจตนาน้นไมขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน กฎหมาย ยอมบังคับใหทั้งสิ้น78

เจตนาเปนตัวกําหนดผลของสัญญา กลาวคือ เมื่อสัญญาเกิดขึ้นแลวยอมมี ผลผูกพันคูสัญญา หากกรณีมีขอสงสัยวาสัญญาน้นมีผลผูกพันอยางไร ก็ตองใชการตีความสัญญา ตามหลักการตีความการแสดงเจตนาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 17117 ที่ใหแพง

13 ดาราพร ถิระวัฒน, หลักความศักดิ์สิทธิ์ของเจตนาในสัญญา, โครงการวิจัยเสริมหลกสูตร คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2530, น.2-4.

14 ศักดิ์ สนองชาติ, คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย วาดวยนิติกรรมและสัญญา, พิมพครั้งที่ 9 แกไขเพิ่มเติม, (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพนิติบรรณาการ, 2549), น. 342.

15 นุชรี แกวยาว, “ขอสญญาทไี่ มเปนธรรมในสัญญาจางแรงงาน”, (วิทยานิพนมหาบัณฑิต

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2552), น.9.

16 เข็มชัย ชุติวงศ และบวรศักดิ์ อุวรรณโณ, คําบรรยายกฎหมายวาดวยนิติกรรม-สัญญา, เอกสารอัดสําเนา, น.9.

17 มาตรา 171 ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

19

เล็งเจตนาอันแทจริงยิ่งกวาถอยคําสํานวนตามอักษร และการตีความสัญญาตามมาตรา 36818 ที่ให ตีความไปตามความประสงคในทางสุจริต โดยพิเคราะหถึงปกติประเพณี ความผูกพันตามสัญญานี้จะ ไมถูกระทบดวยการเปล่ียนเเปลงของกฎหมายใหม แมกฎหมายน้ันจะมีหลักเกณฑจํากัดหรือขัดกับ สัญญาที่ไดเกิดขึ้นกอนแลวก็ตาม เวนแตกฎหมายดังกลาวเปนกฎหมายเกี่ยวกับหลักความสงบ เรียบรอยและศีลธรรมอันดีของประชาชน สัญญานั้นก็จะตองถูกบังคับตามกฎหมายที่ออกมา ภายหลังดวย81

20

เสรีภาพในการทําสัญญาและความศักดิ์สิทธ์ิของการเจตนายอมใชบังคับได ภายในขอบเขตที่ไมขัดตอประโยชนสวนไดสวนเสียของประชาชน เมื่อใดที่การแสดงเจตนาทํานิติ กรรมสัญญานั้นไดกาวลวงเเดนแหงประโยชนสวนไดเสียของประชาชนแลว การแสดงเจตนานั้นยอม ไมเกิดผลในทางกฎหมาย หรือมีผลบังคับไดเพียงเทาที่เปนธรรมแลวแตกรณี82

21

(3) หลกั เสรีภาพในการทําสญั ญา (Freedom of Contract) สัญญาน้นเกิดขึ้นดวยการแสดงเจตนา เมื่อคําเสนอและคําสนองถูกตองตรงกัน สัญญาก็เกิดขึ้น เมื่อ คูสัญญาฝายหนึ่งไดทําคําเสนอใหแกคูสัญญาอีกฝายหนึ่ง และคูสัญญาอีกฝายไดรับคําเสนอเชนวานั้น แลว และไดทําคําสนองกลับสูคูสัญญาผูทําคําเสนอ สัญญาก็มีผลสมบูรณ ผูกพันคูสัญญาทั้งสองฝาย ใหมีหนาที่ที่จะตองปฎิบัติตามสัญญา หลักเสรีภาพในการทําสัญญาน้นเปนสวนหนึ่งของหลักอิสระ ทางแพง83 หลักนี้เปดโอกาสใหปจเจกชนสามารถใชสิทธิเสรีภาพของตนกําหนดขอบเขตทางกฎหมาย บุคคลสามารถเลือกคูสัญญาที่จะเขาทําสัญญาได สามารถกําหนดเงื่อนไข รูปแบบ รายละเอียด ขอกําหนด เนื้อหาของสัญญา ตลอดจนเงื่อนไขในการระงับสัญญา ซึ่งสาระสําคัญนั้นคือการที่

22

คูสัญญาเขาใจสาระสําคัญของสัญญาถูกตองตรงกัน ไมบกพรองในการแสดงเจตนา เชนนี้ส สมบูรณ รัฐไมสามารถเขาไปแทรกแซงได84

ญามีผล

18 มาตรา 368 ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

19 นุชรี แกวยาว, อางแล เชิงอรรถที่ 15, น. 10.

20 พวงผกา บุญโสภาคย, คําบรรยายวิชากฎหมายแพงและพาณิชย วาดวยนิติกรรมและ สัญญา, (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพมหาวิทยาลัยรามคําแหง, 2520) , น. 12-14.

21 ศนันทกรณ (จําป) โสตถิพันธุ, คําอธิบายนิติกรรม-สญญา, พิมพครั้งที่ 18 (กรุงเทพมหานคร: วิญูชน, 2557), น. 499.

22 สุทธาวัลย ออนนอม, อางแล เชิงอรรถที่ 10, น. 15.

23

เสรีภาพในการทําสัญญามีอยู 2 ความหมาย85 กลาวคือ เสรีภาพท่ีจะเขา มาตกลงทําสัญญาและเสรีภาพที่จะไมถูกแทรกแซงเมื่อสัญญาเกิดแลว

24

เสรีภาพที่จะเขามาตกลงทําสัญญานั้น หมายถึง86 เสรีภาพในการเริ่มตน ดําเนินตอไปหรือระงับกระบวนการในการกอใหเกิดสัญญา ซึ่งอาจพิจารณาได 2 ดาน87 25 ไดแก ดาน กระทํา (Positive Sense) คือ การเริ่มตน ดําเนินตอไปและการตกลงเชาทําสัญญา และดานไม กระทํา (Negative Sense) คือ การไมเขาทําสัญญาหรือการระงับกระบวนการใดๆท่ีจะกอใหเกิดเปน สัญญาขึ้น

26

สวนเสรีภาพที่จะไมถูกแทรกแซงเมื่อสัญญาเกิดขึ้นแลว หมายถึงการไมถูก แทรกแซงจากรัฐตามทฤษฎีปจเจกชนนิยม88 ซึ่งยืนยันหลักที่วารัฐจะตองรับรูสิทธิสวนบุคคลซึ่ง มนุษยทุกคนมีอยูตามธรรมชาติ รัฐจะตองไมทําลายสิทธิพื้นฐานของบุคคล บุคคลทุกคนมีเสรีภาพ เวนแตเปนกรณีที่สมควรจึงจะมีขอจํากัดเสรีภาพได ดังนั้น เจตนาของบุคคลจึงมีความศักดิ์สิทธิ์และ เปนอิสระ บุคคลจะไมถูกผูกพันในหนี้ที่ไมไดตกลงยินยอมดวยและในทางกลับกัน หนี้ที่เกิดขึ้นจาก เจตนาของบุคคลนั้นจะถูกผูกพันบังคับแกผูที่แสดงเจตนาตกลงนั้นดวย

(4) ทฤษฎีทางสังคมในการทําสัญญาหรือสังคมพิทักษ

เมื่อสังคมเปลี่ยนแปลงไป การแสดงเจตนาของปจเจกชนมิไดตั้งอยูบน พื้นฐานของความเทาเทียมกัน จึงเกิดหลักโตแยงหลักความศักดิ์สิทธิ์ของการแสดงเจตนา ซึ่งมี หลักการวา สิทธิของปจเจกชนนั้นมิใชสิทธิเด็ดขาด แตตองอยูภายใตการควบคุมของกฎหมาย ปจเจกชนนั้นมีอิสระในการทําสัญญาก็จริงอยู แตมิไดมีอิสระอยางไรขอบเขต อิสระของประชาชนที่ จะแสดงเจตนาของตนน้ัน ยังตองอยูภายใตขอบเขตของกฎหมาย หลักนี้ถูกกําเนิดมาเพื่อควบคุม

23 Wilson N.S., “Freedom of Contract and adhesion Contracts” in The International and Comparative Law Quality, vol.14, 1965, p.172 ss.

24 ศนันทกรณ (จําป) โสตถิพันธุ, คําอธิบาย นิติกรรม-สญญา, พิมพครั้งที่ 11 ปรับปรุงใหม

(กรุงเทพมหานคร : บริษัท สํานักพิมพวิญูชน จํากัด, 2549), น. 235.

25 Beatson J.& Friedmnn D., Good Faith and Fault in Contract Law. (Oxford : Clarendon press, 1997). p.14.

26 ดาราพร ถิระวัฒน, กฎหมายสัญญา : สถานะใหมของสัญญาในปจจุบันและปญหาขอ สัญญาที่ไมเปนธรรม, พิมพครั้งที่ 2 แกไขเพิ่มเติม (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2542), น. 15.

27

การใชสิทธิของบุคคลเพื่อใหสังคมสามารถอยูรวมกันไดอยางสงบสุข ซึ่งกฎหมายขอสัญญาที่ไมเปน ธรรมนั้นไดรับอิทธิพลมาจากหลักการนี้89

3.2.3 เจตนารมณและหลักการพื้นฐานของกฎหมายขอสัญญาที่ไมเปนธรรม

การคุมครองตามพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ. 2540 นั้น เปนการคุมครองเมื่อการทําสัญญาไดเกิดขึ้นแลว นั่นหมายถึงเปนการคุมครองภายหลังการทําสัญญา โดยใหความคุมครองคูสัญญาฝายที่ออนแอกวาไมใหตองไดรับผลที่ไมเปนธรรมที่เกิดจากการทําสัญญา โดยใหอํานาจศาลสามารถใชดุลยพินิจปรับลดขอสัญญาที่ไมเปนธรรมในสัญญาท่ีไดเกิดขึ้นแลวเพื่อให เกิดความเปนธรรมไดเทาที่เปนธรรมและสมควรแกกรณีเทานั้น

หลักการพื้นฐานที่อยูเบื้องหลังการออกพระราชบัญญัติฉบับนี้ ไดแก

3.2.3.1 หลักเสรีภาพในการทําสญั ญา (freedom of Contract)

หลักเสรีภาพในการทําสัญญาดังที่กลาวไปแลว คือ เสรีภาพในการท่ีจะเขา มาตกลงทําสัญญาและเสรีภาพที่จะไมถูกแทรกแซงจากรัฐภายหลังจากการที่สัญญาเกิดขึ้นแลว

3.2.3.2 หลักความยุติธรรม (equity)

หลักความยุติธรรมนั้น เปนหลักการที่มีอยูโดยท่ัวไปซึ่งจะเขามามีบทบาท เสมอในเวลาที่ศาลจะตัดสิน พิพากษาคดีพิพาทใดๆ ศาลจะตองคํานึงถึงความยุติธรรม เพราะใน บางครั้งบทกฎหมายที่บัญญัติไวนั้นอาจขัด ตอความรูสึกของความยุติธรรมได ดังนั้นศาลจึงจําเปนตอง ใชหลักความยุติธรรมควบคูไปกับการใชกฎหมายใน การพิจารณาคดีดวย

3.2.3.3 หลักความเทาเทียมกัน

หลักความเทาเทียมกันนั้นเปนหลักการพื้นฐานประการหนึ่งของกฎหมาย รัฐธรรมนูญ จึงถือเปนหลักสําคัญของกฎหมายลักษณะสัญญาดวย โดยปกติแลวคูสัญญาที่เขาทํา สัญญาดวยความเทาเทียมกัน เปนหลัก การที่ไดรับการยอมรับกันเสมอวาในการที่คูสัญญาจะใช เสรีภาพในการทําสัญญาไดก็ตอเมื่อมีความเทาเทียมกันทางเศรษฐกิจ หากคูสัญญาไมมีความเทาเทียม กันในทางเศรษฐกิจและสังคมแลว คูสัญญาฝายที่เขมแข็งกวาเทาน้นที่จะมีอิสระที่จะกําหนดเนื้อหา ของสัญญาทําใหเกิดความไมเปนธรรมขึ้น

27 สุทธาวัลย ออนนอม, อางแล เชิงอรรถที่ 10,

3.2.3.4 หล ความแนนอนของกฎหมาย (Principle of certainty of law)

ความคิดพ้ืนฐานของหลักความแนนอนของกฎหมายน้ันอยูที่วากฎหมายที่ จะบังคับใชกับประชาชนนั้น ตองเปนกฎหมายที่ประชาชนไดรับรูวามีอยู ท้ังไดรับรูดวยวาผลของการ ไมทําตามกฎหมายคืออะไร ทั้งนี้เพื่อความยุติธรรม เพราะจะนําสิ่งที่เขาไมรูไปปรับใชกับเขาก็เทากับ สรางความไมยุติธรรมแกเขานั่นเอง

3.2.4 ขอบเขตของการบังคับใชกฎหมาย

28

กฎหมายขอสัญญาที่ไมเปนธรรมเปนกฎหมายที่เกี่ยวกับความสงบเรียบรอยและ ศีลธรรมอันดีของประชาชน มาตรา 11 พระราชบัญญัติขอสัญญาที่ไมเปนธรรมไดบัญญัติวา ขอสัญญา ใดที่มิใหนําบทบัญญัติแหงพระราชบัญญัติฉบับนี้ไปใชบังคับไมวาท้ังหมดหรือบางสวน ขอสัญญานั้น เปนโมฆะ”90 กฎหมายขอสัญญาที่ไมเปนธรรมเปนบทกฎหมายเครงครัดท่ีมิอาจตกลงยกเวนหรือตก ลงใหแตกตางได ดังนั้นหากสัญญาใดๆจะทําขอกําหนดในสัญญาใหหามนําพระราชบัญญัตินี้มาปรับใช นั้นมิอาจทําให ใหขอสัญญานั้นตกเปนโมฆะคือไมมีผลบังคับใชมาตั้งแตแรก

พระราชบัญญัติขอสัญญาท่ีไมเปนธรรมนั้นไดถูกตราขึ้นเพื่อแกไขปญหาและเยียวยา การถูกเอารัดเอาเปรียบของคูสัญญาเนื่องจากอํานาจการตอรองทางการคาที่ไมเทาเทียม ทําใหเกิดขอ สญั ญาหรือขอกําหนดในสัญญาอันไมเปนธรรมาขึ้น โดยใหมีผลบังคับใชไดทั้งคูสัญญาระหวางเอกชน กันเองหรือเปนสัญญาที่ทําขึ้นระหวางหนวยงานของรัฐกับเอกชน โดยสัญญาที่จะไดรับความคุม ภายใตพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรมนี้ จะตองเปนสัญญาท่ีมีลักษณะตามที่กฎหมายกําหนดไวเทาน้ัน จึงจะอยูภายใตพระราชบัญญัติวาดวย ขอสัญญาที่ไมเปนธรรม มิใชสัญญาทุกประเภท หากเปนสัญญาที่มีความไดเปรียบเสียบเปรียบกัน ตามปกติของการคาขายหรือความไดเปรียบเสียเปรียบแบบปกติประเพณีนั้น ไมไดอยูภายใต

พระราชบัญญ ิฉบับนี้ ซึ่งลักษณะของสัญญาที่อยภาู ยใตความคมครองุ ของพระราชบัญญัตวิ าดวยขอ

สัญญาที่ไมเปนธรรมไดบัญญัติไวในมาตรา 4 ถึงมาตรา 9 เทานั้น โดยสัญญาที่อยูภายใตมาตรา 4 ถึง

มาตรา 9 กฎหมายไดใหอํานาจศาลในการเขาไปตรวจสอบความเปนธรรมและสามารถปรับลดขอ สัญญานั้นใหมีผลเทาที่เปนธรรมและสมควรแกกรณีได แตหากเปนสัญญาประเภทอื่นนอกเหนือจาก ที่บัญญัติไว ศาลยอมไมมีอํานาจในการที่จะเขาไปตรวจสอบความไมเปนธรรมตามพระราชบัญญัติ ฉบับนี้ได หากเกิดความไมเปนธรรม จะตองนํากฎหมายอื่นมาพิจารณา

28 มาตรา 11 พระราชบัญญัติขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ.2540

29

30

แตอยางไรก็ตาม มาตรา 12 พระราชบัญญัติขอสัญญาที่ไมเปนธรรมไดบัญญัติให พระราชบัญญัติฉบับนี้ ไมใชบังคับแกนิติกรรมสัญญาที่ไดทําขึ้นกอนวันท่ีพระราชบัญญัตินี้ใชบังคับ91 นั่นคือ มิอาจนํามาใชกับขอสัญญาที่ทําข้ึนกอนวันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2541 ซึ่งเปนวันเริ่มตนการ บังคับใชพระราชบัญญัติฉบับน92ี้

ลักษณะของสัญญาที่อยูภายใตบังคับของพระราชบัญญัติฉบับนี้ตามมาตรา 4 ถึง

มาตรา 9 นั้นไดแก

(ก) สัญญาระหวางผูบริโภคกับผูประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ

(ข) สัญญาสําเร็จรูป

(ค) สัญญาขายฝาก

(ง) ขอตกลงจํากัดสิทธิในการประกอบอาชีพการงานและขอตกลงจํากัดเสรีภาพในการทํานิติ กรรมที่เกี่ยวกับการประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ

(จ) ขอตกลงยกเวนหรือจํากัดความรับผิดของผูประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพเพื่อความชํารุด บกพรองหรือเพื่อการรอนสิทธิในทรัพยสินที่สงมอบใหแกผูบริโภคตามสัญญาที่ทําระหวาง ผูบริโภคกับผูประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ

(ฉ) ขอสัญญาที่ใหสิ่งใดไวเปนมัดจํา

(ช) ขอตกลง ประกาศหรือคําแจงความที่ไดทําไวลวงหนาเพื่อยกเวนหรือจํากัดความรับผิดเพื่อ ละเมิดหรือผิดสัญญา

(ซ) ความตกลงหรือความยินยอมของผูเสียหายในคดีละเมิด

แตวิทยานิพนธฉบับนี้จะศึกษาเฉพาะกรณีขอสัญญาที่ไมเปนธรรมในสัญญาจาง นักแสดงซึ่งจะเกี่ยวกับขอสัญญาที่ไมเปนธรรมในสัญญาสําเร็จรูป ขอตกลงจํากัดสิทธิในการประกอบ อาชีพการงานและขอตกลงจํากัดเสรีภาพในการทํานิติกรรมที่เกี่ยวกับการประกอบธุรกิจการคาหรือ วิชาชีพเทานั้น

29 สุพิศ ปราณีตพลกรัง, หลักและขอสังเกตพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ.2540, (กรุงเทพมหานคร: ศาลแพงกรุงเทพใต, 2541), น. 5.

30 พรพิศุทธิ์ ไฉนศิริยุทธ, “ขอสัญญาที่ไมเปนธรรมในสญญาซื้อขายระหวางหนวยงานของรัฐ

กับเอกชน”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2557), น. 45.

3.2.5 การเกิดและความเปนผลของสัญญา

3.2.5.1 การเกิดของสญญา

สัญญาตามพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรมนี้ ยอมเกิดขึ้นใน ลักษณะเดียวกับการเกิดสัญญาทั่วไป สัญญาเกิดขึ้นเมื่อมีคําเสนอและคําสนองที่ตองตรงกัน สัญญา ยอมเกิดขึ้นแลวตามเจตนาที่คูสัญญาตองการกอนิติสัมพันธนั้นดวยกัน

3.2.5.2 ความเปนผลของสัญญา

สัญญาที่เกิดขึ้นหรือขอสัญญาที่คูสัญญาไดทําขึ้นและอยูในขอบเขตบังคับใช ของพระราชบัญญัติวาดวย ขอสัญญาที่ไมเปนธรรมนี้ยอมเปนสัญญาที่สมบูรณมีผลบังคับใชกัน ระหวางคูสัญญาแลว แมจะมีความไมเปนธรรมในเนื้อหาสาระของสัญญาก็ตาม เวนแตจะมีลักษณะ ดังที่กําหนดไวในพระราชบัญญัติฉบับนี้วาใหมีผลตกเปนโมฆะ สัญญานั้นจึงจะตกเปนโมฆะ คือไมมีผล มาตั้งแตขณะท่ีทําสัญญาตามหลักโมฆะกรรม ยอมเปนสัญญาที่เสียเปลามาต้ังแตแรก แตหากขอ

ส ญานั้นอยูในกรอบบังคับของพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรมนี้ พระราชบ ญัติฉบับ

นี้จึงใหอํานาจแกศาลที่จะสามารถพิจารณาใหสัญญาหรือขอสัญญาที่ไมเปนธรรมดังกลาวมีผลไดเพียง เทาที่เปนธรรมและพอสมควรแกกรณี ซึ่งจะมีผลแคไหนเพียงไรนั้นยอมขึ้นอยูกับดุลยพินิจของศาล

ขอสัญญาที่ไมเปนธรรมน้ัน อาจแบงลักษณะของขอสัญญาที่ไมเปนธรรม

ออกไดเปน 2 ลักษณะ คือ

1. ขอสัญญาที่มีลักษณะไมเปนธรรมอยางร ายแรง คือขอสัญญาที่คสัญู ญา

ฝายหนึ่งไดเปรียบในขอสัญญาเพียงฝายเดียว คูสัญญาอีกฝายหนึ่งถูกเอารัดเอาเปรียบใหตองรับภาระ ท่ีมากเกินจนสงผลตอประโยชนและความสงบเรียบรอยของสวนรวม ขอสัญญาน้ีศาสสามารถมีคําสั่ง ใหไมมีผลโดยเด็ดขาด

2. ขอสัญญาที่มีลักษณะของขอสัญญาที่ไมเปนธรรมอันมิไดมีความรายแรง ถึงขนาดขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน แตเปนขอสัญญาที่ไมเปนธรรมใน

ล ษณะที่อาจทําใหคูสัญญาอีกฝายเสียเปรียบคูสัญญาอีกฝายหนึ่ง หรือเปนขอสัญญาที่ทําใหคูสัญญา

31

อีกฝายตองรับภาระหนักกวาที่ควรจะเปน ในกรณีนี้ ศาลสามารถใชอํานาจดุลยพินิจตามความใน พระราชบัญญัติขอสัญญาที่ไมเปนธรมปรับลดใหขอสัญญานั้นมีสภาพเทาที่เปนธรรมและสําควรแก กรณีได93

31 สุธาวัลย ออนนอม, อางแลว เชิงอรรถที่ 10, น. 27.

32

ความไดเปรียบเกินสมควรนั้น จะตองพิจารณาจากลักษณะเนื้อหาของ ขอสั้ญญารวมทั้งผลของขอสัญญาดวยวามีความไมเปนธรรมหรือไม94 โดยมาตรา 4 พระราชบัญญัติ วาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม ไดบัญญัติไววา “ขอตกลงในสัญญาระหวางผูบริโภคกับผูประกอบ ธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ หรือในสัญญาสําเร็จรูป หรือในสัญญาขายฝาก ที่ทําใหผูประกอบธุรกิจ การคาหรือวิชาชีพ หรือผูกําหนดสัญญาสําเร็จารูป หรือผูซื้อฝากไดเปรียบคูสัญญาอีกฝายหนึ่งเกิน สมควร เปนขอสัญญาที่ไมเปนธรรมและใหมีผลบังคับเพียงเทาที่เปนธรรมและพอสมควรแกกรณี เทานั้น”

3.2.6 การตีความสัญญา

ในการตีความสัญญาตามพระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม มาตรา 4 วรรคสองได วางหลักไววา ในกรณีที่มีขอสงสัย ใหตีความสัญญาสําเร็จรูปไปในทางที่เปนคุณแกฝายซึ่ง มิไดเปนผูกําหนดสัญญาสําเร็จรูป เพราะยอมสันนิษฐานไวกอนวา คูสัญญาฝายที่เปนผูกําหนดสัญญา นั้นยอมจะตองกําหนดขอสัญญาใหเปนประโยชนแกตน ดังนั้นวิธีนี้จึงเปนวิธีหนึ่งที่จะคุมครองคูสัญญา ฝายที่ออนแอกวาใหไดรับความยุติธรรม นอกจากนี้ศาลจะตองพิจารณาพฤติการณทั้งปวงรวมถึงสิ่ง ตางๆรวมดวย เพื่อจะไดทราบวาแคไหน เพียงไรถึงจะเรียกวาเปนธรรมและพอสมควรแกกรณี เพราะ ขอสัญญาที่เปนขอพิพาทขึ้นสูศาลนี้ จะเปนขอสัญญาที่สมบูรณและมีผลบังคับใชไดแลว เพียงแต เนื้อหาหรือขอสัญญานั้นมีความไมเปนธรรมหรือเรียกวา ไมยุติธรรม ดังน้นพระราชบัญญัตินี้จึงให อํานาจศาลที่จะสามารถปรับลดขอสัญญาที่ไมเปนธรรมเหลานั้นเพื่อให เกิดความเปนธรรมแกผูที่ดอย อํานาจหรือถูกเอารัดเอาเปรียบ แตทั้งนี้ หากเปนกรณีของสัญญาหรือขอสัญญาที่ไมสมบูรณ นั่น หมายความวา เปนขอสัญญาที่ไมสมบูรณมาตั้งแตตน เปนโมฆะมาตั้งแตขณะทําสัญญา ซึ่งหากเปน เชนนี้จึงเปนขอสัญญาที่ไมสามารถกอใหเกิดผลในทางกฎหมายไดเลย ศาลจึงไมมีประเด็นที่จะตอง พิจารณาเรื่องการใชดุลพินิจปรับลด ซึ่งจะมีกรณีดัง ตอไปนี้ คือ

(1) ขอตกลงยกเวนหรือจํากัดความรับผิดของผูประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพเพื่อ ความชํารุด บกพรองหรือเพื่อการรอนสิทธิในทรัพยสินที่สงมอบใหแกผูบริโภค โดยผูบริโภคมิไดรูถึง ความชํารุดบกพรอง หรือเหตุแหงการรอนสิทธินั้นในขณะทําสัญญาตามมาตรา 6

32 วิไลพร เจียรกิตติวงศ.,”ความไมเหมาะสมของหลักเกณฑในการพิจารณาขอสัญญาทม ธรรมตามกฎหมายวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2551), น. 84.

ื่เปน

(2) ขอตกลง ประกาศ หรือคําแจงความที่ไดทําไวลวงหนาเพื่อยกเวนหรือจํากัดความ รับผิดในความเสีย หายตอชีวิต รางกายหรืออนามัยของผูอ่ืน อันเกิดจากการกระทําโดยจงใจหรือ ประมาทเลินเลอของผูตกลง ผูประกาศ ผูแจงความหรือบุคคลอื่นใดซึ่งเปนผูตกลง ผูประกาศหรือผู แจง ความตองรับผิดดวยตามมาตรา 8 วรรคหนึ่ง

(3) ความตกลงหรือความยินยอมของผูเสียหายในคดีละเมิดซึ่งมีลักษณะตองหามชัด แจงโดยกฎหมาย หรือขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศิลธรรมอันดีของประชาชน ตามมาตรา 9

3.2.7 ลักษณะของขอสัญญาที่ไมเปนธรรม

ในปจจุบันน้ันสภาพของการทําสัญญานั้นเปลี่ยนแปลงไปมากตามการเจริญเติบโต ของสังคมและ เศรษฐกิจ คูสัญญาฝายที่เปนผูประกอบวิชาชีพหรือผูที่มีอํานาจมากกวาจะเปนผู กําหนดขอสัญญาตางๆพิมพไวลวงหนาซึ่งเรียกวา "สัญญาสําเร็จรูป" โดยทําเปนขอสัญญาตายตัวซึ่งจะ นํามาซึ่งขอสัญญาตางๆที่ทําใหฝายของผูรางสัญญาไดประโยชนกวามาก จนบางครั้งอาจทําใหเกิด ความไมเปนธรรมแกผูท่ีออนแอกวาซึ่งขอสัญญาที่ไมเปนธรรม ในการพิจารณาวา ขอสัญญานั้นมี ลักษณะที่ไมเปนธรรมหรือไมนั้น อาจพิจารณาไดจากลักษณะของขอสัญญาที่ทําใหคูสัญญาอีกฝาย ไดเปรียบจนเกินสมควรหรือเปนขอสัญญาที่มีขอกําหนดที่มีลักษณะใหคูสัญญาอีกฝายตองรับภาระ หนักเกินควรจะคาดหมายได โดยการพิจารณาวา คูสัญญานั้นไดเปรียบเกินสมควรหรือไม อาจ พิจารณาไดจากลักษณะของขอสัญญาดังตอไปนี้

(1) ขอตกลงยกเวนหรือจํากัดความรับผิดที่เกิดจากการผิดสัญญา

(2) ขอตกลงใหตองรับผิดหรือรับภาระมากกวาที่กฎหมายกําหนด

(3) ขอตกลงใหสัญญาสิ้นสุดลงโดยไมมีเหตุอันควร หรือใหสิทธบอกเลิกสัญญาไดโดย อีกฝายหนึ่งมิไดผิดสัญญาในขอสาระสําคัญ

(4) ขอตกลงใหสิทธิที่จะไมปฏิบัติตามสัญญาขอหนึ่งขอใด หรือใหปฏิบัติตามสัญญา ในระยะเวลาที่ลาชาโดยไมมีเหตุผลอันสมควร

(5) ขอตกลงใหสิทธิคูสัญญาฝายหนึ่งเรียกรองหรือกําหนดใหอีกฝายหนึ่งตอง รับภาระเพิ่มขึ้นมากกวาภาระที่เปนอยูในเวลาทําสัญญา

(6) ขอตกลงในสัญญาขายฝากที่ผูซื้อฝากกําหนดราคาสินไถสูงกวาราคาขายบวก อัตราดอกเบี้ยเกินกวารอยละสิบหาตอป

(7) ขอตกลงสัญญาเชาซื้อที่กําหนดราคาคาเชาซื้อหรือกําหนดใหผูเชาซื้อตอง รับภาระสูงเกินกวาที่ควร

(8) ขอตกลงในสัญญาบัตรเครดิตที่กําหนดใหผูบริโภคตองชําระดอกเบี้ย เบี้ยปรับ คาใชจายหรือประโยชนอื่นสูงเกินกวาที่ควรในกรณีผิดนดั หรือที่เกี่ยวเนื่องกับการผิดนัดชําระ หนี้

ดังนั้น สัญญาที่ไมเปนธรรมนั้นอาจมีลักษณะดังตอไปนี้

1. เปนขอสัญญาที่กําหนดภาระหนาที่ของคูสัญญาอีกฝายหน่ึงมากจนเกินไป ทําให คูสัญญาฝายหนึ่งตอง แบกรับภาระหนาที่ที่มากเกินความสมควร

2. เปนขอสัญญาท่ีมีขอตกลงหรือขอจํากัดยกเวนความรับผิดของคูสัญญาท่ีเปนฝาย

จัดทําสัญญา

3. เปนขอสัญญาที่ใหระยะเวลานานเกินสมควรแกคสัญู ญาฝายท่ไดจัดที ําสัญญาไว

ลวงหนาในการตัดสินใจ สนองรับตอขอเสนอของคูสัญญาอีกฝาย หรือการกําหนดระยะเวลาที่นาน เกินควรหรือไมกําหนดเวลาในการ ปฏิบัติการชําระหนี้ของคูสัญญาฝายที่จัดทําสัญญาไวลวงหนา

4. เปนขอสัญญาในการใชสิทธิบอกเลิกสัญญาของคูสัญญาฝายที่จัดทําสัญญาไว ลวงหนาโดยไมมีเหตุอัน สมควร หรือใหสิทธิบอกเลิกสัญญาไดงายกวาปกติ

5. เปนขอสัญญาที่ใหสิทธิแกฝายผูที่รางกฎหมายมากกวาที่กฎหมายกําหนด

6. เปนขอสัญญาที่เปนการตัดสิทธิของคูสัญญาอีกฝายที่จะไดรับความคุมครองบาง ประการตามกฎหมาย

สําหรับสัญญานักแสดงนั้น จากการศึกษาขอสัญญาที่กําหนดขึ้นไวกันจริงในตัวอยาง สัญญาจากการคนควาสอบถามและเก็บรวมรวมขอมูลรวมไปถึงตัวอยางสัญญาที่นักแสดงเขาทํา สัญญากับนายจาง ผูวาจางหรือผูผลิตนั้น อาจพบลักษณะของขอสัญญาที่มีลักษณะของความไมเปน ธรรม ยกตัวอยางเชน

33

“ศิลปนตกลงให....เปนผูมีอํานาจในการทํานิติกรรมสัญญาใดๆ...อันเกี่ยวกับการ บริหารงานศิลปนภายใตสัญญาฉบับนี้ไดโดยชอบดวยกฎหมายทุกประการ โดยศิลปนใหถือวา...มีผล ผูกพันกับศิลปนทั้งหมด”95

34

“นักแสดงตกลงยินยอมดําเนินการปรับเปลี่ยน...รูปรางหนาตาของนักแสดงตาม แนวทางที่...พิจารณาเห็นสมควร...” 96

33 โปรดดูภาคผนวก ก หนา 142

34 โปรดดูภาคผนวก ก ขอ 4.4 หนา 144

35

“...ในกรณีที่งานอันมีลิขสิทธิ์....ศิลปนตกลงให...เปนผูมีสิทธิโดยชอบในการพิจารณา และทําการตกลงเรื่องความเปนเจาของลิขสิทธ์ิ... และใหถือวาสัญญาฉบับนี้เปนหนังสือยินยอมจาก ศิลปนใหกระทําการดังกลาวนั้นไดโดยชอบ....รวมทั้งใหมีผลผูกพันกับศิลปนทั้งหมด...”97

“...ศิลปนตกลงวาจะไมรับงานจางงานแสดงอันเก่ียวกับธุรกิจดานบันเทิง โดยไม

ผานการพิจารณาหรือจัดการดูแล.....เวนแตจะไดรับความยินยอม หากศิลปนไมปฏิบัติตาม ใหถือวา

ศิลปนเปนฝายผิดสัญญาและตกลงชําระคาปรับ จํานวน 10 (สิบ) เทาของคาจางคาแสดงท่ี…รวมท้ง

คาเสียหาย ทั้งหมด”98 36

“ ศิลปนขอรับรองวาการใดที่ผูจัดการสวนตัวหรือผูดูแลผลประโยชนไดกระทําไป

ใหถือเสมือนวาศิลปนเปนผูกระทําการเองทั้งสิ้น หากมีความเสียหายเกิดขึ้นศิลปนจะเปนผูรับผิดชอบ ทั้งสิ้น”37

38

โฆษณา”100

“ภายในระยะเวลา…ศิลปน ตองไมเปลี่ยนทรงใหแตกตางจากภาพที่ปรากฎในงาน

“ในกรณีที่ศิลปนใชหรือกลาวถึงสินคาชนิดอื่นที่มีลักษณะเดียวกับ “ผลิตภัณฑ”

....ไมวาจะเปนการใชสอยเพื่อการสวนตัวหรือในทางการงาน ศิลปนใหคําสัญญาวาจะไมเปดเผย หรือกลาวถึงหรือแสดงกิริยาอาการเปนนัย เพื่อบงบอกถึงยี่หอ ตรา คุณสมบัติ หรือสโลแกนของสินคา ดังกลาวตอบุคคลที่ 3”39

“….ศิลปนยินดีที่จะชําระคาปรับใหแกผูวาจางครั้งละ 200,000 บาท...”102 40

35 โปรดดูภาคผนวก ก ขอ 6 หนา 145

36 โปรดดูภาคผนวก ก ขอ 7.2 หนา 146

37 โปรดดูภาคผนวก ก ขอ 7.4 หนา 146

38 โปรดดู ภาคผนวก ข ขอ 9.2 หนา 151

39 โปรดดูภาคผนวก ข ขอ 9.3 หนา 151

40 โปรดดูภาคผนวก ข ขอ 10 หนา 151

“ ในกรณีที่ผ าจางจะนํางาน…ตามสัญญาฉบบั น้ี บางตอน หรือสวนหนึ่ง...ประกอบ

41

หรือจัดทํางานโฆษณาชุดตอ ๆ ไป...ศิลปนตกลงใหผูวาจางนําออกเผยแพรไดโดยไมคิดคาตอบแทน ใดๆทั้งสิ้น...”103

42

“...ปรากฎวาขอมูลหรือเอกสารใดๆ ที่ศิลปนแจง...ท้งกอนหนาและหลังการทํา สัญญาฉบับนี้...เปนเท็จหรือไมครบถวนเพราะศิลปนปกปด ไมแจง...ผูวาจางมีสิทธิบอกเลิกสัญญา... และเรียกคืนเงินคาตอบแทนเต็มจํานวน...เรียกคาเสียหายจากศิลปนได”104

“ขาพเจาไดตกลง....ใหลิขสิทธ สิทธินักแสดง สิทธิในงานภาพถาย สิทธิในการ

กระทําเกี่ยวกับการแสดง และสิทธิในทางทรัพยสินทางปญญาตางๆ ในสิ่งบันทึกภาพส่ิง บันทึกเสียง สิ่งบันทึกภาพและเสียงที่เกิดขึ้นจากการแสดงหรือจากการกระทําเกี่ยวกับการแสดงของ ขาพเจา...ทั้งหมดตกเปนของ....แตเพียงผูเดียวเปนเวลาหาสิบป….โดย..(นายจาง)...มีสิทธิโดยชอบดวย กฎหมายในการทําซ้ํา ดัดแปลง แกไข ตอเติม โอน ขาย จําหนาย ใหเชา จัดทําเปนสินคานํา ออกจําหนาย โฆษณาประชาสัมพันธ แพรเสียงแพรภาพและเผยแพรตอสาธารณชน ไมวาใน รูปแบบหรือระบบหรือทางส่ืออ่ืนใดไดทุกชองทาง….โดย…ไมตองจายคาตอบแทนอ่ืนใดเพิ่มเติม นอกเหนือจากคาจางคาตอบแทนที่ขาพเจาไดรับจากผูรับจางผลิตไวครบถวนเรียบรอยแลวอีกทั้งสิ้น”

43

105

“ในกรณศี ิลปนจะเดินทางไปตางประเทศ….ศิลปนจะตองแจงใหบริษัททราบกอน

ลวงหนา….อยางนอย 3 เดือนกอนการเดินทางและบริษัทจะดําเนินการพิจารณาอนุญาตโดยพิจารณา

44

ถึงเหตุผลอันสมควรเปนกรณีไป”106

3.2.8 การบังคับใชอํานาจของศาล

ในการทําสัญญานั้น คูสัญญานั้นมีอิสระในการกําหนดขอสั้ญญาใหเปนไปตามเจตนา ของคูสัญญาทั้งสองฝาย โดยรัฐไมสามารถเขาไปแทรกแซงได โดยสวนใหญแลวในสัญญาในทางธุรกิจ นั้น มักจะมีการกําหนดเงื่อนไขของการรับผิดหรือการรับผิดเนื่องจากการผิดสัญญาเอาไวเกือบทุก

41 โปรดดูภาคผนวก ข ขอ 11 หนา 151

42 โปรดดูภาคผนวก ข ขอ 14.5 หนา 152

43 โปรดดู ภาคผนวก ฉ หนา 172-173

44 โปรดดู ภาคผนวก ฎ หนา 179-188

45

ฉบับ และรวมไปถึงการกําหนดยกเวนหรือจํากัดความรับผิดเอาไวดวยเชนกัน โดยคูสัญญาสามารถ ตกลงยกเวนหรือจํากัดความรับผิดได และสามารถกําหนดเนื้อหาของสัญญาใหแตกตางไปจากที่ กฎหมายกําหนดได แตขอตกลงน้นจะตองไมเปนการตองหามโดยกฎหมาย107 โดยขอตกลงในการ ยกเวนหรือจํากัดความรับผิดนั้น จะตองไมมีลักษณะอันเปนการขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรม อันดีของประชาชน ซึ่งจะสงผลใหขอสัญญานั้นเปนโมฆะคือไมมีผลใชบังคับ แตหากเปนขอยกเวน หรือจํากัดความรับผิดที่มีลักษณะทําใหคูสัญญาอีกฝายไดรับภาระท่ีหนักเกินจะคาดหมายได ศาล สามารถใชดุลยพินิจปรับลดใหมีผลบังคับใชไดเทาที่จําเปน

ในขอส ญาที่ไมเปนธรรมน้นั พระราชบัญญัติขอสัญญาที่ไมเปนธรรม ไดใหอํานาจ

ศาลสามารถใชดุลยพินิจในการที่จะพิจารณาความเปนธรรมและการพอสมควรแกกรณี โดยในการ พิจารณาความเปนธรรมและพอสมควรแกกรณีนั้น จะตองพิเคราะหถึงพฤติการณทั้งปวง โดยการใช ดุลยพินิจของศาลนั้นจะตองพิจารณาถึงเกณฑตามมาตรา 10 ของพระราชบัญญัติขอสัญญาท่ีไมเปน ธรรม โดยไดบัญญัติไววา ใหศาลนั้นใชดุลพินิจใหพิเคราะหถึงพฤติการณทั้งปวงรวมถึง

(1) ความสุจริต อํานาจตอรอง ฐานะทางเศรษฐกิจ ความรูความเขาใจ ความสันทัด ชัดเจน ความ คาดหมาย แนวทางท่ีเคยปฏิบัติ ทางเลือกอยางอื่นและทางไดเสียทุกอยางของ คูสัญญาตามสภาพที่เปนจริง

(2) ปกติประเพณีของสัญญาชนิดนั้น

(3) เวลาและสถานที่ในการทําสัญญาหรือในการปฏิบัติตามสัญญา

46

(4) การรับภาระที่หนักกวามากของคูสัญญาฝายหนึ่งเมื่อเปรียบเทียบกับคูสัญญาอีก ฝายหนึ่ง” นั่นหมายความวา ศาลจะตองนําเอาทุกปจจัยที่เกี่ยวของกับคูสัญญาทุกฝายมา พิจารณาประกอบดวย เพื่อเปรียบเทียบขอสัญญานั้นๆตามแตกรณี เพื่อหาผลของขอสัญญา ที่เหมาะสมและเปนธรรมชอบดวยกฎหมายมากที่สุด108

3.2.9 ความหมายและล ษณะของสัญญาสําเร็จรูป‌

3.2.9.1 ความหมายของสัญญาสําเร็จรูป

พระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ.2540 ไดบัญญัติ ความหมายของคําวาสัญญาสําเร็จรูปไวในมาตรา 3 โดยบัญญัติวา “"สัญญาสําเร็จรูปหมายความ "

45 สุพิศ ปราณีตพลกรัง, อางแลว เชิงอรรถที่ 29, น.19.

46 สุธาวัลย ออนนอม, อางแลว เชิงอรรถที่ 10, น. 71.

47

วาสัญญาที่ทําเปนลายลักษณอักษรโดยมีการกําหนดขอสัญญาที่เปนสาระสําคัญไวลวงหนา ไมวาจะ ทําในรูปแบบใด ซึ่งคูสัญญาฝายหนึ่งฝายใดนํามาใชในการประกอบกิจการของตน”109

สัญญาสําเร็จรูป หมายถึง สัญญามาตรฐานที่คูสัญญาฝายใดฝายหนึ่งจัดทํา ขึ้นเพื่อใชในการทําสัญญากับคูสัญญาอีกฝายที่มีสถานะดอยกวา เชน ผูบริโภคซ่ึงเขาทําสัญญาโดยมี ทางเลือกเกี่ยวกับขอกําหนดในสัญญาไมมากนัก”48

49

การใชสัญญาสําเร็จรูปจะทําโดยการพิมพสัญญาไวลวงหนาเปนจํานวนมาก ซ่ึงจะมีเงื่อนไขเหมือนกันและใชกับบุคคลทุกคนที่เขาไปติดตอซื้อขาย จึงชวยใหการทําธุรกิจเปนไปได โดยสะดวกรวดเร็ว111

สวนสัญญามาตรฐานนั้น พจนานุกรมกฎหมาย Black’s Dictionary 8th Edition50 ไดใหความหมายของคําวาสัญญามาตรฐานไววา “สัญญามาตรฐาน” หมายถึง “สัญญาที่ คูสัญญาฝายใดฝายหนึ่งไดจัดเตรียมขอกําหนดและเงื่อนไขในสัญญาไวลวงหนา เพื่อใชในธุรกิจหรือ กิจการของตน โดยจะมีการแกไขหรือเพิ่มเติมเพื่อใหเหมาะสมกับสถานการณตางๆ เพียงเล็กนอย”51

ดังนั้นจึงอาจกลาวไดวา สัญญาสําเร็จรูปจะเปนสัญญามาตรฐานเสมอ แต สัญญามาตรฐานไมจําเปนตองเปนสัญญาสําเร็จรูปก็ได114 52 โดยสัญญามาตรฐานหรือสัญญาสําเร็จรูป นั้น จะเปนลักษณะของรางสัญญาหรือสัญญาที่มีขอความเนื้อหาของสัญญาทุกอยางไวครบถวน

47 มาตรา 3 พระราชบัญญัติวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ.2540

48 “A standard-form contract prepared by one party, to be signed by the party in a weaker position, usu. a consumer, who adheres to the contract with little choice about the terms.”

49 Sinai Deutch, Unfair Contract: The doctrine of Unconscionability,

(Massachusetts: D.C. Health and Company, 1977), p.1.

50 พจนานุกรม Black’s Dictionary 8th Edition คือพจนานุกรมกฎหมายของสหรัฐอเมริกา สืบคนจาก xxxxx://xx.xxxxxxxxx.xxx/xxxx/Xxxxx%00x_Xxx_Xxxxxxxxxx

51 “A usu. preprinted contract containing set clauses, used repeatedly by a business or within a particular industry with only slight or modifications to meet the specific situation.”

52 Sinai Deutch, supra note 65, p.2.

เรียบรอยสมบูรณแลว เมื่อคูสัญญาตองการทําสัญญา ก็สามารถนํามาใชไดเลย โดยเพียงแตลง ลายมือชื่อเขาไว สัญญานั้นก็มีผลผูกพันสมบูรณ โดยสวนใหญแลว สัญญามาตรฐานหรือสัญญา สําเร็จรูปนั้น จะมีเนื้อหาของสัญญาเหมือนกันเกือบทุกฉบับ คูสัญญาเพียงแตนํามากรอกขอมูลสวนตัว ของผูท่ีเขาทําสัญญาลงในชองกรอกขอความที่เวนวางเอาไว เพียงเทาน้ีสัญญาก็มีผลสมบูรณ ซึ่ง ปจจุบันนิยมใชกันเปนอยางมากเพราะสรางความรวดเร็ว ประหยัดเวลา และมีเนื้อหาสัญญาที่ ครอบคลุม แตก็มีขอเสียบางประการเชนกัน ผูรางสัญญามาตรฐานหรือผูที่ทําสัญญาสําเร็จรูปสวน ใหญจะเปนผูที่มีอํานาจการตอรองในทางเศรษฐกิจท่ีสูงกวา ดังนั้นจึงทําใหเนื้อหาสาระของสัญญา ยอมเปนประโยชนใหแกฝายผูรางสัญญา ผูที่ตองการทําสัญญาอาจขาดไมสามารถตกลงตอรองเนื้อหา ของสัญญาใหผิดแปลกไปจากสัญญามาตรฐานหรือสัญญาสําเร็จรูปนั้นๆ อาจดวยความไมเทาเทียมกัน ของสถานะทางเศรษฐกิจ หรืออํานาจการตอรองในการทําสัญญาที่ไมเทาเทียมกัน

ในมาตรา 3 บัญญัติวา “สัญญาสําเร็จรูป… ซึ่งคูสัญญาฝายหนึ่งฝายใด นํามาใชในการประกอบกิจการของตน” ซึ่งคําวาการนํามาใชในการประกอบกิจการของตน อาจเกิด ความสับสนกับคําวา “การประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ” ซึ่งหากพิจารณาจากคําท่ีกฎหมาย บัญญัติไว

กฎหมายใชคําวา “ในการประกอบกิจการของตน” มิไดใชคําวา “การ ประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ” ในการตีความกฎหมาย คําวา “ในการประกอบกิจการของตน” อาจหมายถึง การประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพก็ได หรืออาจจะมิใชการประกอบธุรกิจการคาหรือ วิชาชีพก็ได คําวา “การประกอบกิจการ” มีความหมายกวางกวา คําวา “การประกอบธุรกิจการคา หรือวิชาชีพ” การประกอบกิจการ อาจหมายถึง การประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ หรืออาจจะ ประกอบธุรกิจอยางอื่นก็ไดแตจะตอ งเปนเรื่องงาน เชนการประกอบกิจการมูลนิธหรือสมาคม เปนตน

53

115

คําวา การประกอบกจิ การของตน จึงมีความหมายกวางกวา คําวา การประกอบธุรกิจ

การคาหรือวิชาชีพ ดังน้นความหมายของคําวา “การประกอบกิจการของตน” จึงครอบคลุมคําวา “การประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ” มีความหมายกวางกวา ดังน้ันสัญญาระหวางผูบริโภคกับผู ประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพ จึงไมจําเปนที่จะตองใชสัญญาสําเร็จรูปเสมอไป สัญญาสําเร็จรูป อาจเปนสัญญาระหวางผูบริโภคกับผูประกอบธุรกิจการคาหรือวิชาชีพหรือไมก็ได

53 ศักดิ์ สนองชาติ, คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยนิติกรรมและสัญญา, พิมพครั้งที่ 11, (กรุงเทพมหานคร: นิติบรรณาการ, 2557), น, 731.

3.2.9.2 ลกั ษณะของสญญาสําเร็จรูป

54

สัญญามาตรฐานหรือสัญญาสําเร็จรูป เปนจุดกําเนิดของความไมเปนธรรม ในสญญา โดยสัญญามาตรฐานและสญั ญาสําเร็จรูปจะมีลักษณะดังตอไปน116

1. เปนสัญญาที่มีคูสัญญาฝายหนึ่งที่มีอํานาจทางเศรษฐกิจหรือมีความรู ทางเทคโนโลยีเหนือกวาหรือไดเปรียบกวา ซึ่งอาจจะมีลักษณะของการผูกขาดในทางขอเท็จจริงหรือ การผูกขาดในทางกฎหมายก็ได

2. คูสัญญาฝายที่มีอํานาจทางเศรษฐกิจเหนือกวาน้ีเปนผูกําหนดขอสัญญา ไวลวงหนาท่ีมีลักษณะเปนเงื่อนไขทั่วไป โดยจะมีการทําสัญญาเอาไวจํานวนมาก เพื่อใชกับบุคคลไม จํากัดจํานวนและไมจํากัดความแตกตางของตัวผูเขาทําสัญญา

3. การกําหนดขอสัญญาตางๆนี้เปนการกระทําฝายเดียว คูสัญญาอีกฝาย หนึ่งที่เขามาภายหลัง จะตองยอมรับขอสัญญาที่ไดกําหนดไวแลวนั้นหรือปฏิเสธไมตองการทําสัญญา ดวยเลย เพราะไมมีสิทธิที่จะแกไขเปล่ียนแปลงขอกําหนดในสัญญานั้นได ซึ่งอาจกลาวไดวาเนื้อหา ของสัญญานี้ไมไดเกิดจากเจตนาที่แทจริงของคูสัญญาทั้งสองฝาย ไมไดเกิดจากการเจรจาตอรองหรือ ตกลงกันอยางเเทจริง

3.2.10 การเกิดของความไมเปนธรรมในสัญญา

55

ความไมเปนธรรมที่เกิดจากการทําสัญญานั้น อาจเเบงไดออกเปน 2 ประการคือ ความไมเปนธรรมในกระบวนการทําสัญญา และความไมเปนธรรมในเนื้อหาของสัญญา117

3.2.10.1 ความไมเปนธรรมในกระบวนการทําสัญญา (Procedural

Unfairness)

ความไมเปนธรรมในกระบวนการทําสัญญา หมายถงึ การท่คสูี ัญญาไดทํา

สัญญาขึ้นโดยมีสิ่งผิดปกติเกิดขึ้นในลักษณะท่ีกระทบตอเจตนาของคูสัญญา เชน การขมขู กลฉอฉล หรือการสําคัญผิด รวมถึงการใชขอสัญญาในลักษณะที่ซอนเรน ไมอาจมองเห็นไดอยางชัดเจน อาน ไมเขาใจ หรือคูสัญญาอีกฝายไมมีโอกาสตรวจพิเคราะหเนื้อหาของขอสัญญาอยางแทจริง

54 ดาราพร ถิระวัฒน, กฎหมายสัญญา: สถานะใหมของสัญญาปจจุบันและปญหาขอสัญญาที่ ไมเปนธรรม, พิมพครั้งที่ 2, (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2541), น. 38.

55 พินัย ณ นคร, “กฎหมายวาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม: แนววิเคราะหใหมเชิง เปรียบเทียบ,” วารสารนิติศาสตร, ปที่ 30, ฉบับที่ 4, น.555 (ธันวาคม 2543).

3.2.10.2 ความไมเปนธรรมในเนื หาของสัญญา (Substantive Unfairness)

56

ความไมเปนธรรมในเน้ือหาของสัญญา หมายถึง ขอสัญญาที่มีผลให คูสัญญาฝายหนึ่งไดรับประโยชนมากกวาอีกฝายหนึ่งอยางมาก จึงทําใหเกิดความไมเปนธรรมข้ึน ระหวางคูสัญญา เชน ขอสัญญาท่ีใหประโยชนแกคูสัญญาฝายใดฝายหนึ่งมากกวาอีกฝายอยาง มหาศาล ขอสัญญาที่มีการกําหนดราคาสินคาหรือบริการในราคาที่แตกตางจากราคาสินคาหรือ บริการประเภทเดียวกันท่ีหาไดจากแหลงอื่นในลักษณะที่เปนการเอาเปรียบคูสัญญาอีกฝายหรือขอ สัญญาที่มีการยกเวนหรือจํากัดความรับผิดอยางไมเปนธรรม เปนตน118

3.2.11 ขอตกลงเพื่อจํากัดสิทธิและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน

ขอตกลงจํากัดสิทธิเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน โดยสามารถแบงขอตกลง จํากัดสิทธิและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานไดเปน 2 ลักษณะ คือ

3.2.11.1 ขอตกลงเพื่อจํากัดสิทธิและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานโดย

เด็ดขาด

ขอตกลงจํากัดสิทธิเสรีภาพในการประกอบอาชีพที่มีลักษณะไมเด็ดขาด คือ

มิไดตกลงจํากัดหามอยางสิ้นเชิง แตอาจเปนการหามเปนชวงระยะเวลาหน่ึงหรือในเขตพื้นที่หนึ่ง เทานั้น จึงไมมีผลเปนโมฆะตามมาตรา 150 ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย แตอาจเปนขอตกลงที่ ทําใหผูถูกจํากัดสิทธิหรือเสรีภาพน้ัน ตองรับภาระมากกวาที่จะพึงคาดหมายไดตามปกติ ซึ่งหากเปน ขอตกลงที่จํากัดสิทธิหรือเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานเหลานั้นทําใหผูถูกจํากัดสิทธินั้นตอง รับภาระมากกวาท่ีจะพึงคาดหมายไดตามปกติแลวก็เปนขอสัญญาที่ไมเปนธรรม มาตรา 5 ไดให อํานาจศาลสามารถพิจารณาใหขอตกลงนั้นมีผลบังคบั ใชไดเพียงเทาที่เปนธรรมและพอสมควรเทานั้น โดยศาลจะพิจารณาวาขอตกลงเหลานั้นเปนการจํากัดสิทธิหรือเสรีภาพตองรับภาระมากเกินกวาจะ คาดหมายไดหรือไมนั้น ศาลจะตองพิจารณาจากประเด็นดังตอไปน้ี คือ ขอบเขตในดานพื้นที่และ ระยะเวลาของการจํากัดสิทธิหรือเสรีภาพวาเปนระยะเวลายาวนานเกินไปหรือไม จํากัดสิทธิในพื้นที่ที่ กวางเกินไปหรือไม รวมถึงการพิจารณาวา ผูถูกจํากัดสิทธิน้นมีความสามารถหรือมีหนทางหรือโอกาส ที่จะประกอบอาชีพอยางอื่นหรือมีความสามารถที่จะทํานิติกรรมอื่นกับบุคลลอื่นไดหรือไม รวมถึงตอง พิจารณาจากทางไดเสียทุกอยางอันชอบดวยกฎหมายของคูสัญญาดวย

56 Sinai Deutch, supra note 65, p. 279.

ไมเด็ดขาด‌

3.2.11.2 ขอตกลงเพื่อจํากัดสิทธิและเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานโดย

ขอตกลงจํากัดสิทธิเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงานท่ีเปนการตกลง

จํากัดโดยเด็ดขาดจะเขาลักษณะของการทําขอตกลงหรือสัญญาที่มีวัตถุประสงคขัดตอความสงบ เรียบรอยและศีลธรรมอันดีของประชาชน ดังนั้นขอตกลงดังกลาวจึงตกเปนโมฆะตามมาตรา 150 ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ซึ่งหมายความวาเปนขอสัญญาที่ใชบังคับไมไดอยางสิ้นเชิง ไมมีผล ผูกพันมาตั้งแตแรกตามหลักของโมฆะกรรม

3.3 การคุมครองนักแสดงดวยกฎหมายแรงงาน

3.3.1 ความท่ัวไป

57

ระบบกฎหมายของไทยน้ัน เปนระบบกฎหมายแบบซีวิลลอว (Civil Law) หรือเรียก อีกอยางวา ระบบกฎหมายแบบลายลักษณอักษร โดยเปนระบบกฎหมายที่มีจุดกําเนิดในภาคพื้น ยุโรปและไดรับอิทธิพลจากนิติศาสตรโรมัน โดยเกิดจากการรวบรวมกฎหมายประเพณีนํามาเขียไว เปนลายลักษณอักษรละคอยๆเจริญเติบโตขึ้นโดยความเห็นของนักกฎหมาย119

สัญญาเปนเรื่องของปจเจกชน โดยเอกชนสามารถที่จะเขาทําสัญญากันไดตามแต สมัครใจหรือตามความตองการตามหลักความศักดิ์สิทธิของการแสดงเจตนา โดยเจตนาจะมีผล สมบูรณทันทีเมื่อมีคําเสนอและคําสนองที่ตรงกัน โดยสัญญานั้นจะผูกพันคูสัญญาทั้งสองฝายใหมีสิทธิ หรือหนาที่ที่จะตองปฏิบัติตอกันใหเปนไปตามสัญญานั้น โดยสัญญาสวนใหญจะกําหนดวิธีการ เนื้อหา ขอกําหนดของสัญญาเอาไววาใหคูสัญญามีหนาท่ีที่จะตองปฏิบัติตอกันอยางไรบาง และรวมไปถึงการ กําหนดโทษหรือบทลงโทษหรือผลของการกระทําผิดสัญญาหรือคูสัญญาฝายใดฝายหนึ่งไดกระทําผิด ขอกําหนดในสัญญาหรือไมกระทําตามขอกําหนดในสัญญา ดังนั้น หากวัตถุประสงคของสัญญา ระหวางเอกชนนั้นเปนสิ่งที่ไมเปนการขัดตอความสงบเรียบรอยและไมขัดตอหลักศีลธรรมอันดีของ ประชาชนแลว เอกชนสามารถทําได รัฐไมมีสิทธิเขาไปยุงเกี่ยวในสัญญาของเอกชนเหลานั้น

ในสัญญาบางฉบับนั้น จะไดมีการกําหนดลงไวในสัญญาอยางชัดเจนในเรื่องชนิดของ สัญญา เชนใหสัญญาฉบับดังกลาวท่ีทําขึ้นระหวางคูสัญญานั้น ใหอยูหรือใหจัดอยูในลักษณะของ

57 วินัย ลูวิโรจน, การศึกษาเปรียบเทียบประวัติแนวความคิดเรื่องสัญญาจางแรงงาน, (กรุงเทพมหานคร: กรมสวัสดิการและคุมครอง กระทรวงแรงงาน), น.13.

สัญญาประเภทใด เชน สัญญาเชาซื้อ สัญญาขายฝาก สัญญากูยืมเงิน สัญญาค้ําประกัน เปนตน แต ในทางปฏิบัติที่เกิดขึ้นแลว มีสัญญาอีกมากมายหลายชนิดที่เรียกไดวา คูสัญญานั้นมิไดระบุเอาไวใน สัญญาวาใหสัญญาฉบับที่ทําขึ้นนั้น เปนสัญญาประเภทใด ซึ่งหากคูสัญญาปฏิบัติตามหนาที่ที่มีตอ กันตามสัญญา มิไดมีฝายใดฝายหน่ึงผิดสัญญาหรือเกิดขอพิพาทข้ึน สัญญาฉบับน้ันก็มิไดมีปญหาอัน ใดที่จะตองพิจารณาถึงประเภทหรือชนิดของสัญญา แตในกรณีที่เกิดขอพิพาทเกิดข้ึน ระหวาง คูสัญญา สัญญาฉบับดังกลาว จะตองไดรับการพิจารณากอนวาเปนสัญญาประเภทใด เพื่อจะไดทราบ ถึงสิทธิหรือความคุมครองท่ีกฎหมายมีให เพราะการที่จะสืบหาหรือคนหาควรามคุมครองที่กฎหมาย ไดบัญญัติเอาไวให หรือสิทธิท่ีกฎหมายมีใหหรือคมครองให เราจะตองทราบกอนวาสัญญานั้นเปน สัญญาประเภทใด แลวจึงจะทราบสิทธิและความคุมครองที่กฎหมายบัญญัติเอาไวใ ห

3.3.2 หลักการและแนวคิดพื้นฐานของสัญญาจางแรงงาน

สัญญาจ งแรงงานเปนสัญญาทางแพงประเภทหนึ่ง เกิดจากการแสดงเจตนาระหวาง

คูสัญญาฝายหนึ่งเรียกวา นายจาง โดยวาจางใหคูสัญญาอีกฝายหนึ่งเรียกวา ลูกจาง เพื่อทํางานใหแก นายจาง โดยนายจางจะใหคาตอบแทนเพื่อการทํางานนั้น ซึ่งกฎหมายใหอิสระในการที่เอกชนจะเขา ทําสัญญากันอยางไรก็ไดตราบเทาที่วัตถุประสงคแหงสัญญานั้นไมเปนการพนวิสัย ไมเปนการตองหาม ดวยกฎหมาย ไมเปนการอันขัดตอความสงบเรียบรอยและศีลธรรมอันดีของประชาชน สัญญานั้น ยอมมีผลสมบูรณผูกพันคูสัญญาใหมีภาระหนาที่ที่จะตองปฎิบัติตอกันตามขอกําหนดแหงสัญญา ซึ่ง แนวคิดและหลักการพ้ืนฐานของสัญญาจางแรงงานนั้น คือหลักเสรีภาพในการทําสัญญา และหลัก ความศักดิ์สิทธิ์ของการแสดงเจตนาซึ่งไดอธิบายไปแลวในหัวขอ 3.2.3

3.3.3 ความสัมพันธระหวางนายจางและลูกจางตามสัญญาจางแรงงาน

58

ความสัมพันธระหวางนายจางและลูกจางตามสัญญาจางแรงงานนั้น เปนสิ่งสําคัญ อยางยิ่งในการที่จะกําหนดขอบเขตความคุมครองที่กฎหมายมอบให เพราะหากสัญญาที่ทําข้ึน ระหวางคูสัญญานั้นเปนสัญญาจางแรงงาน นอกจากสัญญานั้นจะตกอยูในหลักกฎหมายสัญญาทั่วไป แลว สัญญาจางแรงงานนั้นยังตองตกอยูภายใตอํานาจความคุมครองของกฎหมายแรงงานอีกดวย120 ซึ่งกอใหเกิดสิทธิและหนาที่ของคูสัญญาที่จะตองปฎิบัติตามกฎหมาย หรือจะตองปฎิบัติตามมาตรการ ข้นต่ําที่กฎหมายกําหนดดวย โดยกฎหมายแรงงานไดกําหนดใหนายจางตองปฎิบัติตอลูกจางให

58 นุชรี แกวยาว, อางแลว เชิงอรรถที่ 15, น. 42.

59

ถูกตองตามสิทธิและหนาที่ท่ีกําหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย เวนแตกรณีท่ีมีกฎหมาย กําหนดไวเปนอยางอื่น121

เมื่อบทกฎหมายแรงงานเปนบทกฎหมายเฉพาะ จะตองนํามาพิจารณากอนบท กฎหมายทั่วไป ดังนั้น จึงเกิดการหลีกเลี่ยงกฎหมายหรือการพยายามท่ีจะบายเบ่ียงในการทําสัญญา

เพื่อไมใหสัญญาน เปนสัญญาจางแรงงานและไมตองตกอยูภายใตบังคับของกฎหมายแรงงาน ดังนั้น

สัญญาที่เกิดขึ้นระหวางคูสัญญานายจางและลูกจาง จึงจําเปนอยางยิ่งที่จะตองพิจารณาถึงลักษณะ ของสัญญานั้น วาเปนสัญญาจางแรงงานหรือไม หากเปนสัญญาจางแรงงานก็จะตกอยูภายใตบังคับ ของกฎหมายแรงงาน แตหากเปนเพียงสัญญาจางทําของ ความคุมครองท่ีกฎหมายมอบใหยอมนอย กวาสัญญาจางแรงงาน ตกอยูภายใตกฎหมายแพงและพาณิชยเพียงเทานั้น ดังนั้นการพิจารณาวา สัญญาระหวางลูกจางและนายจางดังกลาวนั้นเปนสัญญาจางแรงงานหรือไม จึงอาจพิจารณาไดจาก ปจจัยที่สําคัญดังตอไปนี้

3.3.3.1 อํานาจบังคับบัญชาของนายจาง

การพิจารณาวาสัญญาจางใดเปนสัญญาจางแรงงานหรือไมนั้น อาจ พิจารณาไดจากอํานาจบังคับบัญชาของนายจางหรืออํานาจในการบริหารงานบุคคลของนายจาง หาก นายจางมีอํานาจบังคับบัญชาและอํานาจบริหารงานบุคคลเหนือลูกจางแลว สัญญานั้นเปนสัญญาจาง แรงงาน

60

อํานาจบังคับบัญชาของนายจางอาจปรากฎในรูปของประกาศ คําสั่ง ระเบียบหรือขอบังคับเกี่ยวกับการทํางานที่ลูกจางจะตองปฎิบัติตาม ซึ่งขอบเขตอํานาจบังคับบัญชา ของนายจางนั้น จะตองเปนไปภายใตบังคับแหงสัญญาจางแรงงานหรือสภาพการจางนั้นเอง หากเปน เรื่องนอกสัญญาจางแรงงานนั้นอํานาจบังคับบัญชานั้นไมมีผลผูกพันลูกจาง นายจางไมสามารถบังคับ บัญชานอกเหนือจากสัญญาได122

อํานาจการบริหารงานบุคคลของนายจางคือ กระบวนการตางๆท่ีเก่ียวกับ บุคคลในองคกรนับตั้งแตการสรรหาบุคคลมาทํางาน การปกครองและควบคุมดูแลลูกจางใหทํางาน อยางมี่ประสิทธิภาพ รวมไปถึงการฝกอบรม พัฒนาฝมือและความรู ประเมิณผลการทํางานตลอดถึง

59 มาตรา 14 พระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ.2541

60 วิชัย เอื้ออังคณากุล, “อํานาจบังคับบัญชาของนายจาง”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะ นิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2523), น. 36.

61

62

63

64

การใหลูกจางพนจากสภาพการจาง123 อํานาจบังคับบัญชาของนายจางน้นจะตองอยูภายใตขอบเขต ของลักษณะและประเภทของงานจาง ระยะเวลา สถานท่ี สภาพการจางและเงื่อนไขอื่นๆตามสัญญา จางแรงงานที่ตกลงกันตามสัญญาดวยดวย มิเชนนั้นจะไมมีผลบังคับใหลูกจางตองผูกพันตามอํานาจ การควบคุมน้น124 นอกจากน้น อํานาจการบังคับบัญชาของนายจางจะตองเปนไปตามที่กฎหมาย แรงงานกําหนดไว โดยเปนมาตรฐานขั้นต่ําที่นายจางพึงมีใหแกลูกจาง นายจางไมสามารถที่จะ กําหนดใหต่ํากวาที่กฎหมายแรงงานกําหนดไว แตหากนายจางจะใชอํานาจบังคับบัญชาที่มีมาตรฐาน สูงกวาที่กฎหมายกําหนดนั้นนายจางสามารถทําได125 นอกจากน้ีอํานาจบังคับบัญชาของนายจางยัง รวมไปถึงอํานาจการกําหนดโทษทางวินัยใหแกลูกจางดวย แตวินัยและโทษน้นจะตองเหมาะสมกับ ลักษณะของการกระทําผิดและประเภทกิจการของนายจางดวย วินัยและโทษนั้นจึงจะมีผลผูกพัน ลูกจาง126

3.3.3.2 หนาที่แหงความซื่อสัตยสุจริตของลูกจาง

ลูกจางตามสัญญาจางแรงงานนั้น นอกจากลูกจางมีหนาท่ีที่จะตองปฎิบัติ ตามคําส่ังภายในอํานาจบังคับบัญชาของนายจางแลว ลูกจางนั้นยังมีหนาที่ที่จะตองทํางานใหแก นายจางดวยหลักแหงความซื่อสัตยสุจริต ลูกจางจะตองไมปฎิบัติหรือกระทําการอันไมสมควรแกการ ทํางานใหแกนายจาง ไมวาจะเปนการปฎิบัติหรือการกระทําอันไมเหมาะสม การไมเปดเผยความาลับ ทางการคา การทําใหทรัพยสินของนายจางเสียหาย การประกอบกิจการท่ีมีลักษณะเปนการคาขาย แขงกับนายจาง เปนตน หากลูกจางกระทําการอันใดอันเปนการทําใหเสียหายงานของนายจางหรือ

61 วิภาดา สามะสุทธิ, “การโยกยายตําแหนงของลูกจางในลักษณะที่เปนการเปลี่ยนแปง สภาพการจางในสาระสําคัญ”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2534), น. 2.

62 นุชรี แกวยาว, อางแลว เชิงอรรถที่ 15, น. 43.

63 วิลาสินี ปานใจ, “ลักษณะของสัญญาจางแรงงาน”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะ นิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2549), น.22-23.

64 เกษมสันต วิลาวัลย, “วินัยในการทํางาน”, วารสารศาลแรงงาน, ปที่ 7 ฉบับที่ 7

(กรกฏาคม 2530), น. 3-21.

65

กระทําการอันไมสมควรแกการปฎิบัติหนาที่ของลูกจาง ถือวาลูกจางผิดสัญญาจางแรงงาน นายจางม สิทธิเลิกจางลูกจางไดทันทีโดยไมตองแจงใหทราบลวงหนา127

3.4 สัญญาจางนักแสดง

สัญญาจางนักแสดง เปนสัญญาตางตอบแทนประเภทหนึ่งท่ีคูสัญญาฝายหนึ่งหรือเรียกวา ฝายผูผลิตหรือผูวาจาง มีหนาที่ที่จะจายคาตอบแทนแกคูสัญญาฝายหนึ่ง ซึ่งก็คือ นักแสดง โดย นักแสดงมีหนาที่ที่จะตองทํางานหรือสงมอบงานใหแกผูผลิตหรือผูจางที่จายคาตอบแทนใหแก

นักแสดงเพื่อการนั้น แตการทราบเพียงแคส ญาน้นเปนสัญญาตางตอบแทน ไมสามารถคนหาความ

คุมครองที่กฎหมายมอบใหได เพราะสัญญาตางตอบแทนมีหลายชนิด เราจึงตองคนหาลงไปใหลึกวา สัญญาจางนักแสดงฉบับตางๆนั้น จัดเปนสัญญาจางทําของหรือสัญญาจางแรงงาน เพื่อที่จะคนหาสิทธิ และทราบถึงความคุมครองที่กฎหมายมอบให

เหตุใดเราจึงตองคนหาเจตนาของสัญญาที่แทจริง วาสัญญานักแสดงเปนสัญญาจางแรงงาน หรือสัญญาจางทําของ เพราะกฎหมายไดบัญญัติใหความคุมครองของสัญญาสองชนิดนี้แตกตางกัน โดยหากเราตองการจะทราบถึงความสิทธิและความคุมครองท่ีกฎหมายมีใหสัญญาแตละฉบับ วา กฎหมายคุมครองสิทธิอยางไรบาง คุมครองแบบไหน อยางไร และนักแสดงมีสิทธิท่ีสิทธิเรียกรอง อยางไร เราตองทราบถึงประเภทของสัญญากอน เพราะการใชสิทธิมีไดเทาท่ีกฎหมายรองบัญญัติ รับรองเอาไว และในกรณีเกิดขอพิพาทกันจะตองนําขึ้นสูศาลใด เขตอํานาจของศาลที่นักแสดงจะใชก็ จะตองกระทําไดภายใตขอบเขตอํานาจศาลที่กฎหมายที่ใหความคุมครอง โดยสิทธิและหนาที่ท่ี กฎหมายบัญญัติไวในเรื่องสัญญาแรงงานและสัญญาจางทําของนั้นแตกตางกัน หากเปนสัญญาจาง แรงงาน คูสัญญาจะตองผูกพันภายใตบังคับของสัญญาจางแรงงาน เกิดสิทธิและหนาท่ีกันตาม กฎหมายแรงงาน ตามพระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ทําใหนายจางหรือผูผลิตเกิดหนาที่ ที่จะตองปฏิบัติมากกวาการสัญญานักแสดงแบบจางทําของ ซึ่งมิไดมีบทกฎหมายพิเศษบังคับเอาไว ทําใหไมตองรับภาระหนักขึ้น

การบังคับสัญญาตามกฎหมายแรงงาน จะเกิดภาระหนาที่ของนายจางมากกวาการบังคับตาม สัญญาจางทําของ เชน เรื่องของคาจาง คาลวงเวลา คาทํางานในวันหยุด คาลวงเวลาในวันหยุด การ ใชแรงงานในวันหยุด วันชดเชย คาจางขั้นต่ํา หรือสวัสดิการท่ีนายจางจะตองมอบใหแกลูกจาง ทําให

65 มาตรา 583 ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

นายจางหรือผูผลิตจึงมักหลีกเลี่ยงที่จะทําสัญญานักแสดงใหเปนสัญญาจางแรงงาน เพื่อมิตองรับภาระ ที่หนักขึ้นตามกฎหมาย

สัญญานักแสดงอาจแบงไดเปน 2 แบบ คือสัญญาจางแรงงานและสัญญาจางทําของ ซึ่ง สัญญาในเร่ืองสถานะภาพของนักแสดง มีผูไดเขียนวิทยานิพนธเอาไวแลวและเขียนอธิบายได ครอบคลุมเปนอยางดี ผูเขียนจะมินํามาเขียนซ้ําอีก เพียงแตจะยกมาเพียงเน้ือหาบางสวน เพื่อความ สมบูรณของวิทยานิพนฉบับนี้เทานั้น

66

3.4.1 สถานภาพทางกฎหมายของนักแสดง128

สัญญาจางทําของและสัญญาจางแรงงานน้ันมีความคลายคลึงกัน ซึ่งการที่จะคนหา วาสัญญานักแสดงฉบับตางๆ เปนสัญญาประเภทใด ศาลไทยไดวางหลักในการพิจารณาความเปน สัญญาจางแรงงานและสัญญาจางทําของไดจากหลักเกณฑ 2 ประการคือ เรื่องของอํานาจบังคับ บัญชาของนายจาง และ เรื่องผลสําเร็จของงาน

67

สัญญาจางนักแสดงแบบมีสังกัด กฎหมายมิไดกําหนดแบบเอาไว การเขาทําสัญญา ของนายจางและนักแสดงสามาราถทําไดโดยวาจา หรือโดยลายลักษณอักษร แตสวนใหญจะทําแบบ ลายลักษณอักษรโดยมีผลผูกพันกันเปนระยะเวลายาวหลายป ซึ่งตลอดอายุสัญญานักแสดงจะตองอยู ภายใตอํานาจการควบคุมของนายจางหรือผูผลิตตลอดระยะเวลาสัญญา นักแสดงมีหนาที่ที่จะตอง ปฏิบัติตามคําสั่งของผูกํากับ นายจางมีสิทธิที่จะดูแลภาพลักษณของนักแสดง รวมไปถึงรูปรางหนาตา การแตงการ การแตงหนา การใชชื่อเรียกที่นายจางคิดวาเปนไปเพื่อประโยชนของงาน นักแสดงตอง ปฏิบัติตาม รวมถึงการไปรวมงานและรับจางรวมงานตางๆตามที่ผูผลิตหรือคายไดตกลงรับงานไว และ จะตองปฏิบัติตามกฎระเบียบอยางเครงครัด หากนักแสดงไมปฏิบัติตาม คายสามารถที่จะลงโทษ นักแสดงได ไมวาจะเปนการวากลาวตักเตือน อาจพักงาน หรืออาจโดนถอดออกจากการวางตัวในงาน แสดงตางๆ หรือรายแรงถึงขนาดใหสิทธิคายเลิกสัญญาและนักแสดงแบบมีสังกัดน้นมีลักษณะเปน อันหนึ่งอันเดียวกันกับงานขององคกร สัญญานักแสดงแบบมีสังกัดนี้จึงเปนสัญญาจางแรงงาน129 ยกตัวอยางเชน

66 วิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ, “สถานภาพทางกฎหมายและการคุมครองสวัสดิภาพของ นักแสดง”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2550). น.29-44.

67 เพิ่งอาง, น. 143

“ศิลปนตกลงวาจะไมรับงานจางงานแสดงอันเกี่ยวกับธุรกิจดาน...โดยไมผานการ พิจารณาหรือจัดการดูแลหรือบริหารงานจาก. ทั้งสิ้น”68

“…ศิลปน…ให....เปนผูมีอํานาจและหนาที่ในการบริหารจัดการสิทธิของ สิทธิในการ

กระทําอันเกี่ยวกับการแสดงของศิลปน...สิทธิในการไดรับคาตอบแทนจากสิ่งบันทึกเสียงการ สิ่ง

69

บันทึกการแสดงอื่นใดของศิลปนทั้งหมด ”131

“...ศิลปนจึงตกลงให....เปนผูมีอํานาจในการทํานิติกรรมสัญญาใดๆ โดยศิลปนให

ถือวานิติกรรมสัญญา มีผลผูกพันกับศิลปนทั้งหมด”

“...นักแสดงจะทําการปรับเปลี่ยนรูปราง หนาตา...ทําศัลยกรรมตกแตง นักแสดง

จะตอง...ไดรับความยินยอม กอนที่จะดําเนินการดังกลาว”132 70

“...(คาย)จะทําการสงเสริมใหศิลปนเปนท่ีรูจักกับประชาชนโดยท่ัวไป โดยจะเปนผู กําหนดวิธีการ ขั้นตอนตางๆ เพื่อพัฒนาบุคลิกภาพ ภาพพจนของศิลปนใหมีความเหมาะสม ”133 71

“ในกรณีที่ศิลปนถูกบุคคลภายนอกดําเนินการแจงความรองทุกข ฟองรอง หรือ ดําเนินการใด ๆ ทางกฎหมาย จะเปนผูใหคําปรึกษา ใหคําแนะนําและประสานงานกับหนวยงานที่

เกี่ยวของเพื่อหาแนวทางแกไข หรือยุติปญหาดังกลาวนั้นใหกับศิลปน”

“...ศิลปนจะปฏิบัติตามขอตกลงและเงื่อนไขตางๆ ในสัญญานี้โดยเครงครัด หาก ศิลปน...ไมปฏิบัติตามขอตกลง...ที่ไดตกลงไวในสัญญาน ศิลปนตกลงรับผิดชอบ”72

จากตัวอยางขอสัญญานักแสดงขางตน แสดงใหเห็นไดอยางชัดแจงวามีลักษณะเปน สัญญาจางแรงงาน เนื้อหาในขอสัญญาเปนการกําหนดอํานาจบังคับบัญชาของคายหรือสังกัดไวอยาง ชัดแจง มีขอสัญญาระบุใหนักแสดงนั้นตองเชื่อฟง ปฏิบัติตามคําสั่งของคายหรือสังกัด รวมถึงตองให ความรวมมือในองคกรและการทํางานตองผานการอนุญาตจากคายหรือสังกัด รวมถึงเรื่องสวนบุคคล

68 โปรดดู ภาคผนวก ก หนา 142

69 โปรดดู ภาคผนวก ก หนา 143

70 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 4.4 หนา 144

71 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 3 หนา 143

72 โปรดดู ภาคผนวก ก ขอ 4 หนา 144

หรือเสรีภาพในบางประการที่จะกระทําไดจะตองผานการไดรับการอนุญาตจากคายหรือสังกัดกอน แสดงใหเห็นไดวา การท่ีคายหรือสังกัดนั้นเขาทําสัญญากับนักแสดงก็เพื่อตองการที่จะทําการ บริหารงานจางงานแสดงใหแกนักแสดง รวมถึงการควบคุมมีอํานาจบังคับบัญชาเหนือตัวนักแสดง การ บริหารงานจางงานแสดงของนักแสดงนั้นจึงเปนไปในลักษณะจางแรงงาน

73

สวนนักแสดงแบบไมมีสังกัดหรือนักแสดงอิสระ เปนการตกลงทํางานใหกับนายจาง หรือผูผลิตเปนเรื่องๆไป ทําสัญญากันเปนเรื่อง มิไดผูกพันกันเปนระยะเวลาที่ยาวนาน นายจางหรือ ผูผลิตไมมีอํานาจในการควบคุมบังคับบัญชานักแสดง นายจางมีหนาที่ท่ีจะจายคาตอบแทนใหแก นักแสดงเมื่องานเสร็จสมบูรณเทานั้น และงานของนักแสดงแบบไมมีสังกัดหรือทําสัญญารับงานแสดง กันเปนเรื่องๆน้น มิไดเปนอันหนึ่งอันเดียวกับองคกร เปนเพียงสวนเสริมกิจการของสังกัดหรือคาย เทานั้น ดังนั้นสัญญาจางนักแสดงอิสระจึงเปนสัญญาจางทําของ135

3.4.2 ปญหาสิทธิตามสัญญานักแสดงในประเทศไทย136 74

ปญหาของสิทธินักแสดงในประเทศไทย คือนักแสดงของไทยไมไดรับความคุมครอง อยางครอบคลุม ความคุมครองที่กฎหมายมอบใหนักแสดงคือ ความคุมครองมิใชสิทธิในลิขสิทธิ์ แต เปนสิทธิของนักแสดงในฐานะสิทธิขางเคียง (neightbouring right) คือ สิทธิของนักแสดงมิใชในฐานะ ของผูสรางสรรคงาน แตในฐานะเปนผูที่ถายทอดงานของผูสรางสรรค โดยถือวานักแสดง แมมิใช ผูสรางสรรคงานหรือวรรณกรรมศิลปกรรม แตนักแสดงเปนหนึ่งในผูที่ถายทอดอารมณสื่องาน วรรณกรรมของผูสรางสรรคออกมาใหผูชมไดดูไดชมการแสดง นักแสดงตองใชทักษะ ความรูและ ความสามารถ ใชแรงกายแรงใจในการที่การที่สรางสรรคผลงานใหปรากฎ ดังนั้นงานของนักแสดงจึง ไดรับการคุมครองใหมีสิทธิขางเคียงลิขสิทธิ์ ซึ่งแมจะมิไดมีลิขสิทธิ์ในงานแสดง แตยังคงไดรับการ คุมครองในฐานะสิทธิขางเคียง

73 วิมลเรขา ศิริชัยราวรรณ, อางแลว เชิงอรรถที่ 66, น. 143.

74 ตวงรัก เพ็ชรกุล, “การคุมครองสิทธิในการแสดงและบุคลิกลักษณะของนักแสดงกับ

กฎหมายไทย: เนนการแสดงที่มีการบันทึกภาพและเสียงไวแลวและการแสดงที่มีการบนทึกภาพแต

เพียงอยางเดียวไวแลว”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต นิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2550), น.

94-98.

สิทธิของนักแสดงของไทยถูกบัญญัติไวในมาตรา 44 และมาตรา 45 พระราชบัญญัติ ลิขสิทธิ์ โดยมาตรา 44 บัญญัติวา

“มาตรา 44 นักแสดงยอมมีสิทธิแตผูเดียวในการกระทําอันเกี่ยวกับการแสดงของตน

ดังตอไปนี้

(1) แพรเสียงแพรภาพ หรือเผยแพรตอสาธารณชนซ่ึงการแสดงเวนแตจะเปนการ

แพรเสียงแพรภาพ หรือเผยแพรตอสาธารณชนจากสิ่งบันทึกการแสดงที่มีการบันทึกไวแลว

(2) บันทึกการแสดงที่ยังไมมีการบันทึกไวแลว

(3) ทําซําซึ่งสิ่งบันทึกการแสดงที่มีผูบันทึกไวโดยไมไดรับอนุญาตจากนักแสดงหรือ สิ่งบันทึกการแสดงที่ไดรับอนุญาต เพื่อวัตถุประสงคอื่น หรือสิ่งบันทึกการแสดงที่เขาขอยกเวนการ ละเมิดสิทธิของนักแสดงตามมาตรา 53”

75

แตสิทธิของนักแสดงตามมาตรา 44 (1) และ (2)จะสิ้นสุดลง สภาพของการแสดงที่ ตองถูกบันทึกทันทีที่แสดง แตถึงกระนั้น มาตรา 44(3) ก็ยังคงคุมครองใหสิทธินักแสดงในการทําซ้ําสิ่ง บันทึกการแสดงที่ไดกระทําไวโดยมิไดรับอนุญาต สิ่งบันทึกการแสดงที่ไดรับอนุญาตเพื่อวัตถุประสงค อื่นและสิ่งบันทึกการแสดงที่ถูกบันทึกขึ้นโดยมิไดมีวัตถุประสงคแสวงหากําไร137

แตมีประเด็นปญหาท่ีควรนํามาพิจารณาคือ การที่นักแสดงไดยินยอมใหทําการ บันทึกการแสดง การบันทึกการแสดงของนักแสดงจึงเปนการบันทึกโดยชอบดวยกฎหมาย เมื่อ นักแสดงไดใหความยินยอมในการที่จะใหสิทธิผูอ่ืนผูใดทําการบันทึกการแสดงของตนแลว นักแสดง จะสิ้นสิทธิตามมาตรานี้ทันที ยกตัวอยางเชน การที่นักแสดงนั้นรวมทําการแสดงในการแสดงละคร หมายความวา นักแสดงไดอนุญาตหรือไดใหความยินยอมในการบันทึกการแสดง เพราะการแสดง ละครของนักแสดงละครโทรทัศน การบันทึกการแสดงจะเกิดขึ้นทันทีท่ีมีการแสดงเกิดขึ้น เพราะการ แสดงละครจะตองมีการบันทึกเทปกอนที่จะออกฉายในทางโทรทัศน ดังนั้นจึงเปนการที่นักแสดงได อนุญาตใหมีการบันทึกการแสดงของนักแสดงโดยปริยาย

ตอมา ดวยเทคโนโลยีและการเปลี่ยนแปลงของสังคม การบันทึกการแสดงของ นักแสดงละครโทรทัศนเพื่อนําไปออกอากาศทางชองโทรทัศนตามชวงเวลาตางๆที่ทางสถานีโทรทัศน กําหนด ในยุคกอนอาจเรียกไดวา ออนแอรเปนเวลา หากผูใดมิสามารถรับชมในเวลาดังกลาวที่มีการ ออกอากาศ ผูน้นจะพลาดการรับชม ไมสามารถดดูละครหรือรายการนั้นๆเลย แตดวยโลกยุคดิจิตอล

75 เพิ่งอาง

ที่กาวลําภายในเวลาไมกี่ปท่ีผานมา ทําใหการรับชมไมเปนเชนดังกอน ปจจุบัน ผูชมสามารถรับชม รายการโทรทัศนหรือละครโทรทัศนไดจากที่ใด เมือไหร และจากสถานที่ใดไดตามความตองการของ ผูชม ดวยเทคโนโลยีของสมารทโฟน หรือโทรทัศนอัจฉริยะที่สามารถติดตั้ง Application เพื่อสามารถ รับชมการถายทอดสด (live) ทางสมาทโฟนได หรือ การเขาถึงอินเตอรเน็ตในรูปแบบตางๆ ไมวาจะ เปนApplication programme หรือเวปไซต ในการรับชมยอนหลัง (Youtube) รวมไปถึงการทํา VCD DVD จัดจําหนาย รวมไปถึงการดาวนโหลดหนังภาพยนตร หรือละครแบบเสียคาบริการก็ สามารถทําได

นอกไปจากน้ี เจาของสถานีและผูผลิต มักนําละครไปออกอากาศซ้ํา(Rerun) ในชวง เวลาตางๆ เชน ละครออกอากาศในชวงเวลาหลังขาว และนํามาออกอากาศซ้ําแบบรีรันในวันเดียวกัน ในเวลาเที่ยงคืนและชวงเวลาสิบโมงเชา และหลังจากละครออกอากาศจบก็จะนําไปออกอากาศซ้ําอีก ภายในเวลา 3 เดือน ซึ่งจะเห็นไดวา เปนการนําสิ่งบันทึกการแสดงที่ไดรับการบันทึกโดยไดรับอนุญาต จากนักแสดงไปออกอากาศในเชิงพาณิชยในรูปแบบไมมีขอจํากัดและไมมีท่ีส้ินสุด โดยมิไดมี บทบัญญัติของกฎหมายใดคุมครองนักแสดงในเรื่องนี้

ประเทศในกลุมอาเซียน อาทิเชนประเทศจีน กําลังไดรับความนิยมมากในปจจุบัน เรียกไดวา มีการซื้อลิขสิทธิ์ละครโทยเพื่อไปออกอากาศฉายที่ประเทศจีนทางชอง CCTV876 ชอง Anhui TV77 ของประเทศจีน140 78 สรางชื่อเส่ียงโดงดังในประเทศจีน สรางรายไดเขาสูประเทศไทย

76 CCTV-8 เปนชองรายการทางสถานีวิทยุโทรทัศนกลางแหงประเทศจีน ออกอากาศวันแรก วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2537 สถานีโทรทัศนนี้ออกอากาศประเภทละครโทรทัศน เครือขายในประเทศ สาธารณรัฐประชาชนจีน, สืบคนจาก

<https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E 0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B8%A7%E0%B8%B5_8> 12 มิถุนายน 2559.

77 สถานีโทรทศนทองถิ่น ประจํามณฑลอานฮุย

78 สถานีวิทยุโทรทัศนกลางแหงสาธารณรัฐประชาชนจีน เปนสถานีวิทยุโทรทัศนรายใหญของ สาธารณรัฐประชาชนจีน มีจํานวนทั้งหมด 20 ชอง รูปแบบรายการสวนมากจะผสมผสานกัน ประกอบดวย สารคดีโทรทัศน, ละครเบาสมอง, บันเทิง, กีฬา, ละครชุด ที่สวนมากจะเปนแนวชีวิต และแนวประวัติศาสตรของประเทศตางๆ รวมถึงรายการบันเทิง สถานีโทรทัศนแหงนี้ มีสถานะเปน รัฐวิสาหกิจ สังกัดสํานักงานโฆษกรัฐบาลแหงสาธารณรัฐประชาชนจีน, สืบคนจาก

<xxxxx://xx.xxxxxxxxx.xxx/xxxx/สถานีวิทยุโทรทัศนกลางแหงประเทศจีน> 10 มิถุนายน 2559.

มูลคามหาศาล ถึงแมนักแสดงจะไดรวมกันสรางผลงานอันมีชื่อเสียงเปนที่รูจักกันไปทั่วโลก และสราง รายไดมหาศาลใหแกผูผลิต แตกระนั้นเอง นักแสดงไมไดรับคาตอบแทนจากการนําสิ่งบันทึกการ แสดงเหลานั้นออกเผยแพรสูสาธารณชน เพราะไมมีบทกฎหมายใดบังคับใหผูผลิตตองจาย คาตอบแทนจากการใชสิ่งบันทึกการแสดงประเภทสิ่งบันทึกการแสดงดานภาพและเสียงทําให นักแสดงไมไดรับคาตอบแทนจากการใชสิ่งบันทึกการแสดงในการพาณิชยนี้ ไมเหมือนดังนักแสดงใน ดานเสียง ที่กฎหมายไดบัญญัติคุมครองใหสิทธิเอาไว วานักแสดงในดานเสียงมีสิทธิไดรับคาตอบแทน จากการใชสิ่งบันทึกการแสดงเสียงในเชิงพาณิชย

จากการสัมภาษณนักแสดงเคยไดรวมงานในงานแสดงที่ไดนําไปเผยแพรออกอากาศ ในตางประเทศ หรืองานแสดงท่ีไดทําการบันทึกการแสดงออกเปนวีซีดีหรือดีวีดีออกจําหนาย สวน ใหญแลวทางคายหรือผูผลิต จะมิไดแจงใหนักแสดงทราบลวงหนา วาละครหรือการแสดง จะไดถูก นําไปทําเปนสิ่งบันทึกการแสดงออกจําหนาย หรือนําไปออกอากาศฉายในตางประเทศ โดยจากการ สัมภาษณผูดูแลนักแสดงในสังกัดหน่ึง กลาววา ที่มิไดบอกกลาวนักแสดงกอนวาจะนําสิ่งบันทึกการ แสดงไปออกฉายในตางประเทศหรือนําออกขายในเชิงพาณิชย โดยปกติแลว แมแตทางคายเองก็ไม สามารถท่ีจะทราบลวงหนาหรือคาดเดาไดวา ละครเรื่องใดจะไดรับความนิยมหรือ โดงดังมีกระแส ตอบรับสูง ซึ่งสวนใหญผลงานที่นําไปออกอากาศในตางประเทศ หรือผลงานที่มีการทําซ้ํารูปแบบ วีซีดีหรือดีวีดีออกจําหนาย (box set) คือละครที่ไดรับความนิยมสูงเทานั้น ซึ่งทั้งนี้การที่ละครนั้นจะ ไดรับความนิยมหรือไมขึ้นอยูกับประชาชน เรียกไดวา ประชาชนเปนผูกําหนดมากกวา วาละครเรื่อง ใดจะไดรับความนิยมหรือไมไดรับความนิยม ถาหากละครเรื่องไหนไดรับความนิยม ละครเรื่องนั้นก็ จะไดรับการทําซ้ําและนําไปออกอากาศในตางประเทศ และจัดทําเปนวีซีดีจําหนาย แตหากละครเรื่อง ไหนไมไดรับการตอบรับ ละครเรื่องนั้นก็จะไมไดนําไปทําซ้ําและไมจัดจําหนาย

แตอาจมีบางกรณี สําหรับนักแสดงที่มีประสบการณมายาวนาน หรือนักแสดงที่มี่ ชื่อเสียงโดงดัง อาจมีกรณีท่ีคายและนักแสดงไดมีการตกลงในเรื่องของการจายคาตอบแทนจากการ ทําซ้ําและจําหนายส่ิงบันทึกการแสดง ซึ่งเปนการเจรจาเปนรายไป (case by case) สวนใหญ นักแสดงที่จะตอรองในเรื่องนี้และมีอํานาจการตอรองที่ถึงขนาดคายตองยอมรับที่จะจายคาตอบแทน ในการจําหนายสิ่งบันทึกการแสดงละครให จะมีเฉพาะนักแสดงที่มีชื่อเสียงโดงดังเทานั้นและนอยกรณี

ในกรณีของการออกอากาศซํ้าทางชองหรือสถานีโทรทัศนทั่วไปของประเทศไทย หรือ การทําใหผูชมเขาถึงงานแสดงไดจากชองทางใดก็ตามที่ประชาชนสะดวก เปนเรื่องของคายที่ สามารถนําผลงานอันมีลิขสิทธิ์ไปออกอากาศหรือสรางรายได ซึ่งปกติแลวจะไมไดแจงใหนักแสดง ทราบ เพราะถือเปนเรื่องภายในของบริษัท เปนไปเพื่อการแขงขันทางธุรกิจและแผนผังการ

ออกอากาศจะเปล่ียนแปลงไปตามปจจัยหลายๆประการ เนื่องจากการแขงขันทางสื่อโทรทัศน ดังนั้น จึงเปนการยากที่จะแจงใหนักแสดงทราบลวงหนากอน วาจะออกอากาศซ้ําหรือไม หรือจะออกอากาศ เมื่อไหร

เมื่อกฎหมายไมไดบัญญัติบังคับใหคายหรือผูจัดมีหนาที่ตามกฎหมายที่จะตองจาย คาตอบแทนในการที่ไดจําหนายสิ่งบันทึกการแสดงหรือการนําส่ิงบันทึกการแสดงดานภาพและเสียง ไปจําหนายหรือหาประโยชนในเชิงพาณิชย จึงทําใหเกิดชองวางของกฎหมาย คายหรือผูผลิตไม จําเปนท่ีจะตองมอบสิทธิในการจายคาตอบแทนเพื่อการหาประโยชนเชิงพาณิชยจากการกระทํา ดังกลาว ดังนั้นนายจางจึงไมหยิบยื่นการที่จะจายเงินคาตอบแทนเพิ่มเติมหรือประโยชนจากกําไรที่ได นําสิ่งบันทึกการแสดงไปหารายไดอยางไมมีที่สิ้นสุด มีเพียงแตคาตอบแทนขั้นตนที่จายใหแกนักแสดง จากการทํางานการแสดง ซ่ึงเปนสิ่งที่สามารถระบุหรือตกลงกันต้ังแตแรกและมีลักษณะเปนตัวเลขที่ ตายตัว(fix cost) ไมตองมีการผันแปรตามผลกําไร เพียงแตตกลงกันแควา จะจายคาตอบแทนใหแก นักแสดงผูนั้นเปนราคาตอนละเทาใด และเปนจํานวนกี่ตอน คาตอบแทนไมไดตอบแทนตามผลกําไรที่ เกิดขึ้น ซ่ึงเปนส่ิงที่ปฏิบัติกันมาชานานจนกลายเปนแบบแผนการปฏิบัติหรือเปนธรรมเนียมของ วงการบันเทิงในบานเราไปเสียแลว

กฎหมายลิขสิทธิ์ของไทยท่ีมีอยูตามมาตรา 44 (3) ไมสามารถใหความคุมครองหรือ

ใหความชวยเหลือแกนักแสดงได กฎหมายไดบัญญัติใหสิทธิในงานแตเพียงผูเดียวตกไปเปนของผ ลิต

แลวตั้งแตมีการยินยอมใหบันทึกการแสดงจากนักแสด งและกฎหมายก็มิไดมีการบัญญัติหนาที่ให ผูผลิตตองจายคาตอบแทนใหแกนักแสดง นักแสดงไทยจึงไมไดรับการจายคาตอบแทนจากการทําซ้ํา สิ่งบันทึกการแสดง และไมไดรับคาตอบแทนจากการออกอากาศซ้ํา เวนแตนักแสดงและผูผลิตหรือ นายจางจะตกลงกันเอง ซึ่งจะตกลงกันเปนคนๆไป แตในทางปฏิบัตินั้นแทบเปนไปไมไดเลย

จะเห็นไดวาในปจจุบัน นักแสดงไทยยังคงประสบปญหาการไมมีกฎหมายพิเศษ คุมครองไวเปนกาลเฉพาะ จึงตองนําบทกฎหมายที่มีอยูมาปรับใช โดยหากเปนนักแสดงแบบสัญญา จางแรงงาน ก็ตองนําบทกฎหมายแรงงานมาบังคับใชเนื่องจากเปนบทกฎหมายเฉพาะตองนํามา พิจารณากอนแตหากเปนนักแสดงตามกฎหมายจางทําของก็ตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณิชย วาดวยเรื่องลักษณะของการจางทําของ สวนขอสัญญาอ่ืนๆที่มีอยูในสัญญาจางนักแสดง ไมวาจะเปน นักแสดงแบบมีสังกัด หรือแบบไมมีสังกัด หากเกิดความไมเปนธรรมในขอสัญญาแลว กฎหมายขอ สัญญาที่ไมเปนธรรมจะสามารถเขามาเยียวยาความเสียหายใหแกนักแสดงได โดยการใหอํานาจศาล สามารถปรับลดขอสัญญาที่ไมเปนธรรมนั้น ใหมีผลเทาที่เปนธรรมและสมควรแกกรณี

บทที่ 4 การคุมครองสิทธิของนักแสดงในตางประเทศ

หากกลาวถึงอุตสาหกรรมบันเทิงไมวาจะเปนภาพยนต ละครโทรทัศน รายการโทรทัศน วิทยุ งานดนตรีกรรม การแสดงละครเวทีรวมไปถึงเหลานักแสดง ดาราหรือคนดัง (celebrities) ทั้งหลาย ในระดับระหวางประเทศหรือ international แลว คงจะหลีกเลี่ยงไมไดที่จะตองนึกถึงสหรัฐอเมริกา เพราะสหรัฐอเมริกานั้นเรียกไดวาเปนผูนําในดานเทคโนโลยีตางๆ ไมวาจะเปนเทคโนโลยีดานภาพ หรือเสียง หรือดานภาพและเสียง รวมไปถึงความเปนประเทศผูนําที่มีอิทธิพลทั่วโลก ทําใหงานแสดง ของสหรัฐอเมริกาน้นเรียกไดวา มีความเปนสากล ผลงานการแสดงตางๆของสหรัฐอเมริกานั้นไดรับ การเผยแพรทั่วทุกมุมโลก รวมไปถึงการเปนประเทศมหาอํานาจและมีผลงานโดดเดนออกมาสูสายตา ผูชมทั่วโลกอยางสม่ําเสมอ อีกทั้งสหรัฐอเมริกานั้นมีระบบกฎหมายเชนเดียวกับประเทศไทย คือเปน ระบบกฎหมายลายลักษณอักษร มีประมวลกฎหมายและมีการใชกฎหมายโดยผานระบบของศาล ดังเชนประเทศไทย ดังนั้นผูเขียนจึงจะศึกษากฎหมายของสหรัฐอเมริกาในฐานะที่มีความกาวหนากาว ล้ําเปนผูนําในดานสื่อเทคโนโลยีและการผลิตผลงานการแสดง รวมไปถึงการมีระบบกฎหมายลาย ลักษณอักษรเชนเดียวกับประเทศไทย และอีกประเทศหน่ึงที่ควรคาแกการศึกษาดวยเชนกัน คือ สหราชอาณาจักรอังกฤษ อังกฤษมิไดมีระบบกฎหมายเหมือนกับประเทศไทย มิไดใชระบบกฎหมาย ลายลักษณอักษร แตใชคําพิพากษาของศาลเปนแนวทางในการพิจารณาคดี กฎหมายของสหราช อาณาจักรอังกฤษ จึงมิไดเกิดจากการบัญญัติเปนกฎหมายลายลักษณอักษรแตเกิดจากคําพิพากษา ของศาลใชและตีความกันตอๆมา แตเนื่องจากอังกฤษ มีความโดดเดนอยางยิ่งเชนกันในเรื่องของ วรรณกรรมและการละครที่มีมายาวนาน พรอมทั้งเปนประเทศเกาแกและเปนตนแบบของการแสดง ละคร วรรณกรรมและดนตรีกรรม หากจะกลาวถึงละครเวที Boardway จึงหลีกเลี่ยงไมไดที่จะตอง นึกถึงของสหราชอาณาจักรกอนเสมอ ดังนั้นในวิทยานิพนธฉบับนี้ผูเขียนจะนํากฎหมายของ สหราชอาณาจักรอังกฤษมาศึกษาดวยเชนกัน ในฐานะที่เปนประเทศเกาแกและเปนตนแบบของการ ละคร วรรณกรรมและดนตรีกรรมของนักแสดง

1

4.1 การคุมครองนักแสดงในประเทศสหรัฐอเมริกา141

นักแสดงในดานภาพและเสียงของสหรัฐอเมริกานั้น ไมไดมีบทบัญญัติกฎหมายใดใหความ คุมครองนักแสดงในดานภาพและเสียงเอาไว กฎหมายของสหรัฐอเมริกาไดบัญญัติใหความคุมครอง สิทธิของนักแสดงเฉพาะนักแสดงในดานเสียงเทานั้น ซึ่งกฎหมายสหรัฐอเมริกาไดบัญญัติสิทธิของ นักแสดงเอาไวในกฎหมายลิขสิทธิ ค.ศ. 1976 ดังน้ันนกแสดงในดานเสียงเทาน้นจึงไดรับการคุมครอง จากการที่ไมมีบทกฎหมายใดๆใหความคุมครองนักแสดงในดานภาพและเสียง จึงเกิดการรวมตัวกันขึ้น เพ่ือเปนสรางความคุมครองนักแสดงในดานภาพและเสียง พรอมทั้งเปนกลไกในการคุมครองสิทธิของ นักแสดงและเปนอํานาจการตอรองของนักแสดง นักแสดงในดานภาพและเสียงของสหรัฐอเมริกาจึง มีสิทธิไดรับคาตอบแทนอันเกิดจากการใชประโยชนจากการบันทึกการแสดงของตนจากสิ่งบันทึกการ แสดงดวยอํานาจการตอรองของสมาคมนักแสดงภาพยนตร ซึ่งเปนการคุมครองนักแสดงที่มี ประสิทธิภาพและมีสภาพบังคับใชไดจริงในปจจุบัน

4.1.1 ความเปนมา

เดิมนักแสดงของสหรัฐอเมริกาอยูภายใตระบบสตูดิโอ (studio) คือนักแสดงนั้นจะ อยูภายใตการควบคุมของบริษัทผลิตภาพยนตรหรือที่เรียกวา Studios ซ่ึงในสมัยกอนหากเปน นักแสดงภายใตบริษัทผลิตภาพยนตรหรือสตูดิโอใด นักแสดงยอมตองผูกขาดการแสดงกับสตูดิโอน้ัน ไมสามารถทําการแสดงกับบริษัทผลิตภาพยนตรรายอื่นๆหรือสตูดิโออื่นได ตองอยูภายใตการควบคุม ของสตูดิโอน้ัน ทําใหนักแสดงมิไดมีอิสระในการทํางานอยางที่ตนตองการ เวนแตหากเปนนักแสดง ในระดับดารา(Star) หรือนักแสดงที่มีชื่อเสียงเทานั้น ถึงจะมีอํานาจการตอรองที่มากกวา แตหาก เปนนักแสดงที่มิไดมีชื่อเส่ียงมากเทาใดนัก มักจะถูกควบคุมจากระบบสตูดิโอที่นักแสดงสังกัดอยู คอนขางมากและอาจถึงขึ้นไมมีอํานาจในการเลือกบทบาทในการแสดงใหเหมาะสมกับตัวนักแสดงเอง

1 จิดาภา ลิกขนานนท, “การคุมครองสิทธิของนักแสดงภายใตสนธิสัญญาปกกิ่งวาดวยการ แสดงดานภาพและเสียง”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2556) น. 179-195. และ ตวงรัก เพ็ชรกุล, “การคุมครองสิทธิในการแสดงและบุคลิกลกษณะของ

นักแสดงกับกฎหมายไทย: เนนการแสดงทมีการบันทึกภาพและเสียงเอาไวแลวและการแสดงที่มีการ

บันทึกภาพแตเพียงอยางเดียวไวแลว”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2550) น. 43-64.

2

หากนายจางหรือสตูดิโอตนสังกัดตองการใหรับบทบาทใด นักแสดงก็จําตองแสดงรับบทบาทนั้น ดวย เกรงกลัววาจะไมไดรับการวาจาง นักแสดงในระบบสตูดิโอของสหรัฐอเมริกาในยุคนั้น ถูกผูกมัดดวย การทําสัญญาแตละฉบับเปนเวลานานหลายป นักแสดงไมสามารถเลือกที่จะรับงานแสดงหรือไมรับ งานแสดงภาพยนตรนั้นๆ ถูกควบคุมแนวทางในการทํางาน ไมสามารถเลือกเสนทางชีวิตของอาชีพ ตนเอง และนักแสดงบางรายอาจถึงขนาดไมสามารถที่จะเลือกมีชีวิตสวนตัวในแบบที่ตัวนักแสดง ตองการไดเลย นักแสดงผูใดที่ตอตานหรือไมยอมทําตามคําสั่งของสตูดิโอ ก็จะถูกพักงานเปนการ ลงโทษ142 การถูกจํากัดสิทธิเสรีภาพในการรับงานแสดงในลักษณะเชนนี้ เปนที่มาของการเกิดการ

เรียกรองสิทธิของนักแสดงจากนักแสดง 2 ทานซึ่งมีบทบาทสําคัญอยางย่ิงในการผลักดันความ คุมครองของนักแสดงในสหรัฐอเมริกานั่นคือ Bette Davis และ Olivia de Havilland

Bette Davis และ Olivia de Havilland นักแสดงทั้งสองประสบปญหาการไดรับ บทบาทที่ไมเหมาะสมกับตัวเธอและเธอไมประสงคจะรับเลนงานแสดงน้ัน จึงประทวงตอสตูดิโอและ ไมยอมรับเลนงานแสดงน้ัน ถือไดวา การกระทําดังกลาวเปนความกลาหาญที่ลุกขึ้นสูกับระบบสตูดิโอ โดยตองเอาชีวิตหนาที่การงานที่กําลังรุงเรืองและกําลังไดรับความนิยมเขาเสี่ยงตอสูสิทธิของนักแสดง ที่พึงมีอยูไวของเธอ การลุกขึ้นตอสูของนักแสดงท้งสองเปนแรงผลักดันอยางยิ่งใหกับวงการบันเทิง ของสหรัฐอเมริกา Bette Davis ไดลุกขึ้นตอสูกับบริษัทผลิตภาพยนตรรายใหญ Warners และถูก ระงับงานชั่วคราวพรอมทั้งไมไดรับการจายเงินคาตอบแทน การกระทําดังกลาว Warners ไดตีแผเรื่อง ของเธอตอบริษัทอื่นๆเพื่อคว่ําบาตรใหเธอไมสามารถรับงานจากที่อ่ืนได ทําใหBette นําขึ้นฟองรอง ตอศาลและแพคดี แตการแพคดีมิไดเปนการดับความหวังของการเรียกรองสิทธินักแสดง แตกลับ เปนตัวอยางอันกลาหาญใหนักแสดงไดเห็นและตระหนักถึงสิทธิเสรีภาพของนักแสดงท่ีควรมีและควร ลุกขึ้นเรียกรองสิทธิอันชอบธรรมที่ควรมีอยู Olivia de Havilland เปนนักแสดงอีกทานหนึ่ง ไดลุก ขึ้นประทวงคาย Warners เชนกันหลังการไดรับความชื่นชมยินดีจากผลงานอันมีชื่อเสียงโดงดังเรื่อง Gone with the wind เธอไดเรียกรองใหตวั เธอไดรับบทบาทท่ีดีกวาเดิม Olivia ถูกพักงานเปนเวลา

2 Gilbert Cruz, “The Screen Actors Guild,” Time, xxxx://xxxxxxx.xxxx.xxx/xxxx/xxxxxxxx/0,0000,0000000,00.xxxx#, (Accessed January 12, 2016).

3

4

6 เดือน143 Olivia de Havilland ไดยื่นฟองคดีตอศาล ดวยเหตุท่ีบริษัทผลิตภาพยนตรไมยินยอมให สัญญาระหวางบริษัทผูผลิตภาพยนตรกับนักแสดงสิ้นสุดลงภายหลังจากครบกําหนดระยะเวลาที่ กําหนดไวในสัญญาจาง โดยอางวาระยะเวลาเดิมในสัญญาจางควรขยายออกโดยรวมระยะเวลาพัก งานดวย ศาลตัดสินให Olivia de Havilland ชนะคดี144

5

ระบบสตูดิโอนั้นเปนระบบที่เขมแข็ง มีมายืนยาวและผูกขาดในธุรกิจภาพยนตรของ สหรัฐอเมริกา เพราะในยุคกอน บริษัทที่ผลิตภาพยนตรรายใหญน้ัน นอกจากจะผลิตภาพยนตรแลว ยังเปนเจาของโรงภาพยนตร ซึ่งโรงภาพยนตรของบริษัทภาพยนตรจะฉายภาพยนตรเฉพาะภาพยนตร ที่บริษัทตนเปนผูผลิตหรือรวมผลิตเทานั้น ย่ิงทําใหเกิดการผูกขาดในธุรกิจภาพยนตรเปนอยางมาก ในป ค.ศ.1948 ระบบสตูดิโอนั้นไดถูกทําลายลง เมื่อศาลมีคําพิพากษา ในคดี United State v. Paramount Pictures, Inc. วากระบวนการจัดจําหนายภาพยนตรในขณะนั้น เปนการละเมิด กฎหมายจํากัดการแขงขัน คําพิพากษานี้ จึงเปนจุดเปลี่ยนในการทําลายระบสตูดิโอ145

4.1.2 นักแสดงที่อยูในความคุมครองของกฎหมายลิขสิทธิ์ ค.ศ.1976

ในกฎหมายของประเทศสหรัฐอเมริกานั้น นักแสดงในงานดานภาพและเสียงนั้น ไมไดรับความคุมครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์ของสหรัฐอเมริกา กฎหมายลิขสิทธิ์ของสหรัฐอเมริกาไมได บัญญัติใหความคุมครองนักแสดงดานภาพและเสียง แตกฎหมายลิขสิทธิ์ไดบัญญัติใหความคุมครอง นักแสดงในสิ่งบันทึกเสียงหรืองานดานดนตรีกรรม หรือ Musical Performance โดยกฎหมาย ลิขสิทธิ์ของสหรัฐอเมริกาไดบัญญัติใหความคุมครองสิทธิของนักแสดงคร้งแรก ไวในพระราชบัญญัติ ลิขสิทธิ์ ค.ศ. 1976 Chapter 11 Section 1101 มีผลบังคับใชเมื่อวันที่ 8 ธันวาคม ค.ศ. 1994 อัน เปนผลจากพันธกรณีจากสนธิสัญญาระหวางประเทศ TRIPS หรือความตกลงวาดวยสิทธิในทรัพยสิน

3 Ken Orsatti, “How SAG was founded,” Sagaftra, xxxx://xxx.xxxxxxxx.xxx/xxxxxxx/xxx-xxx-xxx-xxxxxxx/xxx-xxx-xxx-xxxxxxx (Acessed Jan 18, 2016).

4 จิดาภา ลิกขนานนท, อางแลว เชิงอรรถที่ 1, น. 187.

5 เพิ่งอาง.

6

ทางปญญาเกี่ยวกับการคา146 ที่กําหนดใหการคุมครองสิทธิของนักแสดงนั้น สมาชิกอาจกําหนดเงื่อนไข ขอจํากัด ขอยกเวนและขอสงวนเทาที่ไดรับอนุญาตตามอนุสัญญาโรม147 7 มาตรา 1101 โดยมาตรา

1101 ไดใหสิทธินักแสดงในการที่จะใหความยินยอมในการกระทําการตางๆ โดยนักแสดงในงานดนตรี กรรม โดยหากบุคคลอ่ืนจะตองการกระทําดังตอไปน้ี จะตองไดรับความยินยอมจากนักแสดงกอน อันไดแกการกระทําดังตอไปนี้ คือ

(1) บันทึกเสียงหรือภาพและเสียงของการแสดงดนตรีสด ในสิ่งบันทึกหรือสิ่ง บันทึกเสียง รวมไปถึงการทําสําเนาของสิ่งบันทึกหรือสิ่งบันทึกเสียง จากการบันทึกที่ไมไดรับอนุญาต

(2) สงสัญญาณหรือเผยแพรตอสาธารณชน ซึ่งการแสดงตอสาธารณชนซึ่งเสียง หรือภาพและเสียง ของการแสดงดนตรีสดนั้น หรือจําหนายหรือเสนอเพื่อจําหนาย ขายหรือเพื่อเสนอ ขาย ใหเชาหรือเสนอใหเชา หรือแลกเปลี่ยนเพื่อการคา ซ่ึงสิ่งบันทึกหรือสิ่งบันทึกเสียงที่บันทึกไว โดยไมไดรับอนุญาตตามขอ 18

6 ตวงรัก เพ็ชรกุล, “การคุมครองสิทธิในการแสดงและบุคลิกลักษณะของนักแสดงกับ

กฎหมายไทย: เนนการแสดงที่มีการบันทึกภาพและเสียงไวแลวและการแสดงที่มีการบนทึกภาพแต

เพียงอยางเดียวไวแลว”, (วิทยานิพนธมหาบัณฑิต นิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2550), น.

47.

7 TRIPS, Article 14 Protection of Performers, Producers of Phonograms (Sound Recordings) and Broadcasting Organizations

“ (6) Any Member may, in relation to the rights conferred under paragraphs 1, 2 and 3, provide for conditions, limitations, exceptions and reservations to the extent permitted by the Rome Convention. However, the provisions of Article 18 of the Berne Convention (1971) shall also apply, mutatis mutandis, to the rights of performers and producers of phonograms in phonograms.”

8 Section 1101 U.S. Copyright Act 1976

“ (a) UNAUTHORIZED ACTS.—Anyone who, without the consent of the performer or performers involved—