Denetim, Muayene ve Kabul İşlemleri Satın alınan mal yüklenici tarafından sözleşmede belirtilen teslim yerine teslim edilmedikçe muayene ve kabul işlemleri yapılamaz. Ancak, satın alınması ve muayenesi aynı anda yapılarak depoya kaldırılacak mallar bunun dışındadır. Ancak ihale dokümanında hüküm bulunması halinde; imalat veya üretim süreci gerektiren işler, muayene ve kabul heyetlerinin yetki ve sorumluluğunu kaldırmaması şartıyla, ihale dokümanında belirtilen kalite ve özelliklere göre yapılıp yapılmadığı hususunda, idare tarafından belirli aşamalarda ve aralıklarla ara denetime tabi tutulabilir. İhale dokümanında belirtilmesi koşuluyla kısmi kabul yapılabilir. Muayene ve kabul işlemleri ile ara denetimlerde raporların düzenlenmesi sırasında, yüklenici yada vekilinin usulüne uygun olarak bildirim yapıldığı halde hazır bulunmaması veya hazır bulunmalarına rağmen imzadan imtina etmeleri halinde bu durum tutanak altına alınır. İdare yükleniciye ürün ile ilgili üretim verilerine yönelik uygun istatistiksel yöntem veya yöntemleri uygulatma hakkına sahiptir. Sözleşme konusu malın veya hizmetin niteliğine göre muayene ve kabul işlemleri, gerekli görüldüğünde uluslararası tanınmış bağımsız uzman kalite kontrol firmaları, üniversiteler ya da resmî kuruluşlara yaptırılır veya teslim eden firmanın test raporlarıyla yetinilebilir. Muayene ve kabul gideri yükleniciye aittir. İhale dokümanında hüküm bulunması halinde, imalat veya üretim süreci gerektiren alımlar için geri dönüşü olmayan hataların ortaya çıkmasını önlemek, teslim süresinde gecikmelere yol açmamak ve hataların zamanında giderilmesini sağlamak amacıyla imalat veya üretim tamamlandıktan sonra kontrol imkanı olmayan hususlarda malın ihale dokümanında belirtilen kalite ve özelliklere uygun olarak üretilip üretilmediğinin tespiti için İdare tarafından belirli aşamalarda ve aralıklarla denetleme yapılabilir. Malın niteliğinin üretim aşamasında denetim veya muayene gerektirmesi halinde bu mallar idarenin görevlendirdiği işin uzmanı kişi yada kişiler vasıtası ile üretimin yapıldığı yerde incelenebilir. İhale dokümanında yer alması koşulu ile denetim için görevlendirilenler üretici firmalara önceden haber vermeksizin üretim sırasında kontrol yapabilir. Üretim sırasında tespit edilen olumlu veya olumsuz hususlar rapor halinde düzenlenir ve denetim görevlisi ile ilgili firma yetkilisi/temsilcisi tarafından imzalanır. Firma yetkilisinin imzadan imtina etmesi halinde bu husus raporda belirtilir. Bu raporun olumlu veya olumsuz olması, malın kabul veya reddini bağlayıcı nitelikte olmamakla birlikte muayene ve kabul aşamasında yapılacak değerlendirmede dikkate alınır. İncelemede üretim şekli ve kalitesinin, malların ihale dokümanında yer alan hükümlere aykırı olarak imali sonucunu doğuracağının tespit edilmesi halinde, bu durum bir raporla tespit edilerek yükleniciye bildirilir. Üretim şeklinin idarenin uyarılarına rağmen değiştirilmemesi ve kalitenin arttırılmaması halinde idare, malın teslim aşamasında test ve muayeneye dahi tabi tutmaksızın reddetme hakkına sahiptir. Ancak son muayenede kontrol imkanı bulunan hususlar için imalat sürecinde denetim yapılmayabilir. Bu şekilde yapılan ara denetimler muayene ve kabul heyetlerinin yetki ve sorumluluğunu kaldırmaz. Yapılacak ara denetimler sonucu oluşturulan raporlar muayene ve kabul aşamasında değerlendirilmek üzere idareye sunulur. Yüklenici, idare tarafından yapılan ara denetimler ve denetim sonucunda hazırlanan raporları öne sürerek ihale dokümanlarında belirtilen teknik ve idari sorumluluklardan kurtulamaz. Denetimin idarenin personeli tarafından yapılması esastır. Ancak işin özelliğinin gerektirdiği durumlarda idareler bu konuda hizmet satın alabilir.
Genel olarak Türk Borçlar Kanununun İkinci Bölümünün (Borç İlişkisinin Hükümleri) Bi- rinci Ayrımında (Borçların İfası) “Şahsen İfa Zorunluluğunun Olmaması” başlığını taşıyan TBK m. 83’te borcun, hangi durumda borçlu tarafından şahsen ifasının zo- * Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. runlu olmadığı düzenlenmektedir. Borcun bizzat borçlu tarafından ifa edilmesinde alacaklının menfaati bulunmadıkça borçlu, borcunu şahsen ifa etmekle yükümlü değildir. Borçlunun borcunu şahsen ifa etme yükümlülüğünün olmamasına “ifanın gayri şahsiliği” kuralı denir1. Bu kural uyarınca borçlu yerine üçüncü bir kişi ifada bulunabilir. Her türlü borç açısından bu kural uygulanabilir. Bu kuralın karşısında borcun borçlu tarafından şahsen ifası zorunluluğu yer alır. Borçlunun kişisel nitelik- lerinin ve özelliklerinin alacaklı için önem taşıdığı borç ilişkilerinde borcun borçlu tarafından şahsen ifası yükümlülüğü ile karşılaşılır. Borçlunun kişisel bilgisinin, bece- risinin ve tecrübesinin ön planda olduğu iş görme sözleşmelerinde borçlunun, kural olarak borcunu şahsen ifa etmesi gerekir2. İş görme sözleşmeleri kural olarak borcun borçlu tarafından ifa edilmesinde ala- caklının menfaatinin bulunduğu borç ilişkileridir. Burada, borçlunun şahsına göre niteliği değişen bir borç ve taraflar arasında karşılıklı itimat ve güven söz konusudur3. Hizmet sözleşmesine ilişkin TBK m. 395’de kural olarak, işçinin yüklendiği işi bizzat yapmakla yükümlü olduğu kabul edilmekle birlikte, sözleşmenin taraflarının aksine bir düzenleme getirebilecekleri ya da durumun gereğinden işçinin yüklendiği işi biz- zat yapmakla yükümlü olmadığının anlaşılabileceği belirtilmiştir. Vekalet sözleşmesinde güven unsurunun taşıdığı önem sebebiyle vekil, sözleşme konusu işi görmeyi bizzat kendisi yerine getirmekle yükümlüdür. Ancak TBK m. 506’da yer alan durumlardan birinin varlığı halinde vekilin sözleşme konusu işi baş- kasına yaptırma imkanı bulunmaktadır. Müvekkil, sözleşme konusu işin başkasına yaptırılması konusunda vekile yetki vermiş ise veya durumun zorunlu ya da teamü- lün mümkün kıldığı hallerde vekil işi başkasına yaptırabilir4. Yayım sözleşmesinin “kişisel sebeplerle sona ermesi” başlığını taşıyan TBK m. 1 Xxxxx, R. H., Xxxxxx Kommentar Band VI Das Obligationrecht 1. Abteilung, Allgemeine Bes- timmungen, 4. Teilband, Artikel 68-96, 2. Auflage, Bern 2005, Art. 68, N. 4; BSK OR I-Leu, Art. 68, N.1; Xxxx, X., Xxxxxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxxxx, 00. Xxxxx, Xxxxxx 2013, s. 924; Teki- nay, S. S./Xxxxx, X. /Xxxxxxxxx, X./Altop, A., Tekinay Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 7. Bası, İstanbul 1993, s. 767. Alman Borçlar Kanunu’nda da aynı kural benimsenmiştir., BGB § 267. 2 BSK OR I-Leu, Art. 68, N. 3; Xxxxxxx M. K,/Öz, T., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş 11. Bası, İstanbul 2013, s. 258; Xxxxxxxxx, A. M., Yüklenicinin Eseri Şahsen Yapma veya Kendi İdaresi Altında Yaptırma Borcu, C. 32, AHFD 1975, s. 185; Xxxxxx, Ö., İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin Sorumluluğu, İstanbul 1978, s. 23; Eren, s. 925. 3 von Tuhr, A., Borçlar Hukuku, Çeviren: Xxxxx Xxxxx, Ankara 1983, s. 483; Xxxxxxxxx, s. 185; Kocayusufpaşaoğlu, N./Xxxxxx, X./Xxxxxxx, X./Arpacı, A., Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Üçüncü Cilt, İfa-İfa Engelleri-Haksız Zenginleşme, Gözden geçirilip genişletilmiş 5. bası, İstan- bul 2009, § 2, N. 1.
