BOĞAZLAR REJİMİNE İLİŞKİN OLARAK, MONTREUX'DE 20 TEMMUZ 1936'DA İMZALANAN SÖZLEŞME
Montreux Boğazlar Sözleşmesi
BOĞAZLAR REJİMİNE İLİŞKİN OLARAK, MONTREUX'DE 20 TEMMUZ 1936'DA İMZALANAN SÖZLEŞME
• EKLER
MAJESTE BULGARLAR KRALI:
Doktor Xxxxxxx X.XXXXXXXX,
Tamyetkili Ortaelçi, DıĢiĢleri ve Mezhepler Bakanlığı Genel Sekreteri;
B. Xxxxxx XXXXXX,
Tamyetkili Ortaelçi, DıĢiĢleri ve Mezhepler Bakanlığı Siyasal İĢler Müdürü
FRANSA CUMHURİYETİ BAŞKANI:
B. XXXX-XXXXXXX,
Senatör, Milletler Cemiyeti'nde Fransa'nın Sürekli Temsilcisi, eski BaĢbakan, eski DıĢiĢleri Bakanı, Legion d'honneur niĢanının Chevalier rütbesi, SavaĢ Haçı niĢanı;
B. XXXXX XXXXXX,
Fransa Cumhuriyeti'nin Ankara'da Olağanüstü ve Tamyetkili Büyükelçisi, Legion d'honneur niĢanının Grand Officier rütbesi.
MAJESTE BÜYÜK-BRİTANYA, İRLANDA VE DENİZLER ÖTESİ BRİTANYA ÜLKELERİ KRALI, HİNDİSTAN İMPARATORU:
BÜYÜK-BRİTANYA, KUZEY İRLANDA VE
BRİTANYA İMPARATORLUĞUNUN BİREYSEL OLARAK MİLLETLER CEMİYETİ'NE ÜYE OLMAYAN BÜTÜN PARÇALARI İÇİN:
Çok Sayın Lord XXXXXXX,
P.C., M.C., M.P., Amirallik Dairesinde Parlamento Üyesi MüsteĢar;
AVUSTRALYA COMMONVVEALTH'İ İÇİN:
Çok Xxxxx Xxxxxxx Xxxxxxxxx XXXXX,
C.H., M.C., Avustralya Commenwealth'inin Londra'da Yüksek Komiseri.
MAJESTE ELENLER KRALI:
B.Xxxxxxx XXXXXXX,
Yunanistan'ın Paris'de Olağanüstü Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelçisi, eski DıĢiĢleri Bakanı;
B. Xxxxx XXXXXX-XXXXXXX,
Yunanistan'ın Milletler Cemiyeti'nde Sürekli Temsilcisi.
MAJESTE JAPONYA İMPARATORU:
B. Xxxxxxx XXXX,
Judammi, Doğan-GüneĢ niĢanının Büyük-Kordon rütbesi, Paris'de Olağanüstü Temsilci ve Tamyetkili Büyükelçi:
B. Xxxxx-aki HOTTA,
Jushii, Doğan-GüneĢ niĢanının İkinci Sınıf rütbesi, Bern'de Olağanüstü Temsilci ve Tamyetkili Ortaelçi.
MAJESTE ROMANYA KRALI:
B. Xxxxxxx XXXXXXXXX, DıĢiĢleri Bakanı;
B. Xxxxxxxxxx XXXXXXXXX, Xxxxxxxxxx Xxxxxxxx,
Tuna ve Avrupa Uluslararası Komisyonlarında Romanya Temsilcisi;
B. Vespasien XXXXX, La Hayc'de Olağanüstü Temsilci ve Tamyetkili Ortaelçi.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞKANI:
Dr.Xxxxxx XxXxx ARAS, DıĢiĢleri Bakanı, İzmir Milletvekili;
B. Xxxx XXXXX, Türkiye Cumhuriyeti'nin Paris'de Olağanüstü ve Tamyetkili Büyükelçisi;
B. Xxxxx XXXXXXXXXXXXX, Türkiye Büyükelçisi, DıĢiĢleri Bakanlığı Genel Sekreteri;
B. Xxxx XXXXXX, Korgeneral, Genelkurmay İkinci BaĢkanı;
B. Xxxxxxxxx XXXXX,
Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'nde Sürekli Temsilcisi, Sivas Milletvekili, DıĢiĢleri Komisyonu Raportörü.
SOVYET SOSYALÎST CUMHURİYETLERİ BİRLİĞİ MERKEZ YÜRÜTME KOMİTESİ:
B. Xxxxxx XXXXXXXXX, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Merkez Yürütme Komitesi Üyesi, DıĢiĢleri Halk Komiseri.
MAJESTE YUGOSLAVYA KRALI:
B. Xxxx SOVBBOTİTCH,
Yugoslavya'nın Milletler Cemiyeti'nde Sürekli Temsilcisi
BU TEMSİLCİLER, yetki belgelerini gösterdikten ve bu belgeler usulüne uygun ve geçerli kabul edildikten sonra, aĢağıdaki hükümler üzerinde anlaĢmaya
varmıĢlardır:
Birinci Madde
Bağıtlı Yüksek Taraflar, Boğazlar'da denizden geçiĢ ve gidiĢ-geliĢ (ulaĢım) özgürlüğü ilkesini kabul ederler ve doğrularlar.
Bu özgürlüğün kullanılıĢı bundan böyle iĢbu SözleĢme hükümleriyle düzenlenmiĢtir.
KESİM I. - TİCARET GEMİLERİ
Madde 2
BarıĢ zamanında, ticaret gemileri, gündüz ve gece, bayrak ve yük ne olursa olsun, aĢağıdaki 3. madde hükümleri saklı kalmak üzere, hiçbir iĢlem (formalite) olmaksızın, Boğazlardan geçiĢ ve gidiĢ-geliĢ (ulaĢım) tam özgürlüğünden
yararlanacaklardır. Bu gemiler, Boğazlar’ın bir limanına uğramaksızın transit geçerlerken, Türk makamlarınca, alınması iĢbu SözleĢmesinin I sayılı Ek'inde öngörülen vergilerden ve harçlardan baĢka, bu gemilerden hiçbir vergi ya da harç alınmayacaktır.
Bu vergilerin ya da harçların alınmasını kolaylaĢtırmak üzere, Boğazlar'dan geçecek ticaret gemileri, 3. maddede belirtilen istasyonun görevlilerine adlarını, uyrukluklarını, tonajlarını, gidecekleri yeri ve nereden geldiklerini bildireceklerdir.
Kılavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) isteğe bağlı kalmaktadır.
Madde 3
Ege Denizi'nden ya da Karadeniz'den Boğazlar'a giren her gemi, uluslararası sağlık kuralları çerçevesinde Türk yasalarıyla konulmuĢ olan sağlık denetimi için, Boğazlar'ın giriĢine yakın bir sağlık istasyonunda duracaktır. Bu denetim, bir temiz sağlık belgesi (patentesi) ya da iĢbu maddenin 2. fıkrasındaki hükümlerin kapsamına girmediklerini doğrulayan bir sağlık bildirisi gösteren gemiler için, gündüz ve gece, olabilen en büyük hızla yapılacak ve bu gemiler Boğazlar'dan geçiĢleri sırasında baĢka hiçbir duruĢ zorunda
bırakılmayacaklardır.
İçinde veba, kolera, sarı humma, lekeli humma (typhus exanlhematique) ya da çiçek hastalığı olayları bulunan ya da yedi günden az bir süre önce bu hastalıklar bulunmuĢ olan gemilerle, bulaĢık bir limandan beĢ kez yirmi-dört saatten az bir süreden beri ayrılmıĢ olan gemiler, Türk makamlarının
gösterebilecekleri sağlık koruma görevlilerini gemiye almak üzere, sağlık istasyonunda duracaklardır. Bu yüzden, hiçbir vergi ya da harç alınmayacaktır; sağlık koruma görevlileri Boğazlar'ın çıkıĢında bir sağlık istasyonunda gemiden indirileceklerdir.
Madde 4
SavaĢ zamanında, Türkiye savaĢan değilse, ticaret gemileri, bayrak ve yük ne olursa olsun, 2. ve 3. maddelerde öngörülen koĢullar içinde Boğazlar’dan geçiĢ ve gidiĢ-geliĢ (ulaĢım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
Kılavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) isteğe bağlı kalmaktadır. Madde 5
XxxxX zamanında, Türkiye savaĢmıĢa, Türkiye ile savaĢta olan bir ülkeye bağlı
olmayan ticaret gemileri, düĢmana hiçbir biçimde yardım etmemek koĢuluyla, Boğazlar'da geçiĢ ve gidiĢ-geliĢ (ulaĢım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
Bu gemiler Boğazlar'a gündüz girecekler ve geçiĢ, her seferinde, Türk makamlarınca gösterilecek yoldan yapılacaktır.
Madde 6
Türkiye'nin kendisini pek yakın bir savaĢ tehlikesi tehdidi karĢısında sayması durumunda, 2. madde hükümlerinin uygulanması yine de sürdürülecektir; ancak, gemilerin Boğazlar'a gündüz girmeleri ve geçiĢin, her seferinde, Türk makamlarınca gösterilen yoldan yapılması gerekecektir.
Kılavuzluk, bu durumda, zorunlu kılınabilecek, ancak ücrete bağlı olmayacaktır.
Madde 7
"Ticaret gemileri" terimi, iĢbu SözleXxxxxx XX. Kesiminin kapsamına girmeyen bütün gemilere uygulanır.
KESİM II. - SAVAŞ GEMİLERİ
Madde 8
İĢbu SözleĢme bakımından, savaĢ gemilerine ve bu gemilerin nitelikleriyle tonajlarının hesabı için uygulanacak tanımlama, iĢbu SözleĢmenin II sayılı Ek'inde yer alan tanımlamadır.
Madde 9
Deniz kuvvetlerinin, sıvı olsun ya da olmasın, yakıt taĢımak için özellikle
yapılmıĢ olan yardımcı gemileri, 13. maddede belirtilen ön-bildirim koĢuluna
bağlı tutulmayacaklar ve, Boğazlar'ı tek baĢlarına geçmek koĢuluyla, 14. ve 18., maddeler gereğince sınırlamaya bağlı tonajlar hesabına katılmayacaklardır.
Bununla birlikte, bu gemilerin, öteki geçiĢ koĢullan bakımından, savaĢ gemileriyle bir tutulmaları süregidecektir.
Bir önceki fıkrada belirtilen yardımcı gemiler, öngörülen kuraldıĢılıktan, ancak silâhları: yüzer hedeflere karĢı en çok 105 milimetre çapında iki toptan, hava hedeflerine karĢı en çok 75 milimetre çapında iki silâhtan çok değilse yararlanabileceklerdir.
Madde 10
BarıĢ zamanında, hafif su üstü gemileri, küçük savaĢ gemileri ve yardımcı gemiler, ister Karadeniz'e kıyıdaĢ olan ister olmayan Devletlere bağlı bulunsunlar, bayrakları ne olursa olsun, Boğazlar'a gündüz ve aĢağıdaki 13. ve sonraki maddelerde öngörülen koĢullar içinde girerlerse, hiçbir vergi ya da harç ödemeksizin, Boğazlar'dan geçiĢ özgürlüğünden yararlanacaklardır.
Yukarıdaki fıkrada belirtilen sınıflara giren gemiler dıĢında kalan savaĢ gemilerinin ancak 11. ve 12. maddelerde öngörülen özel koĢullar içinde geçiĢ haklan olacaktır.
Madde 11
Karadeniz'e kıyıdaĢ Devletler, 14. maddenin 1. fıkrasında öngörülen tonajdan
yüksek bir tonajda bulunan hattıharp gemilerinin3 Boğazlardan geçirebilirler; Ģu koĢulla ki, bu gemiler Boğazlar'ı ancak tek baĢlarına ve en çok iki torpido4 eĢliğinde geçerler.
3. Fransızca metinde ”bâtimeats de ligne”, İngilizce metinde "Capital Ships". 1936 Türkçe çevirisinde "hatlıharp gemileri". (Çevirenler)
4. Fransızca metinde "torpilleurs", İngilizce metinde “destroyer”, 1936 Türkçe çevirisinde "torpido". (Çevirenler)
Madde 12
Karadeniz'e kıyıdaĢ Devletler, bu deniz dıĢında yaptırdıkları ya da satın aldıkları denizaltılarını, tezgâha koyuĢtan ya da satın alıĢtan Türkiye'ye vaktinde haber verilmiĢse, deniz üslerine katılmak üzere Boğazlar'dan geçirme hakkına sahip
olacaklardır.
Sözü edilen Devletlerin denizaltıları, bu konuda Türkiye'ye ayrıntılı bilgiler
vaktinde verilmek koĢuluyla, bu deniz dıĢındaki tezgâhlarda onarılmak üzere de Boğazlar'dan geçebileceklerdir.
Gerek birinci gerek ikinci durumda, denizaltıların gündüz ve su üstünden gitmeleri ve Boğazlar'dan tek baĢlarına geçmeleri gerekecektir.
Madde 13
SavaĢ gemilerinin Boğazlar'dan geçmesi için, Türk Hükümetine diplomasi
yoluyla bir ön-bildirimde bulunulması gerekecektir. Bu ön-bildirimin olağan süresi sekiz gün olacaktır; ancak, Karadeniz kıyıdaĢı olmayan Devletler için bu sürenin onbeĢ güne çıkartılması istenmeğe değer sayılmaktadır. Bu ön- bildirimde gemilerin gidecekleri yer, adı, tipi, sayısı ile gidiĢ için ve, gerekirse, dönüĢ için geçiĢ tarihleri belirtilecektir. Her tarih değiĢikliğinin üç günlük bir ön- bildirim konusu olması gerekecektir.
GidiĢ için geçiĢte Boğazlar'a giriĢin, ilk ön-bildirimde belirtilen tarihten baĢlayarak beĢ günlük bir süre içinde yapılması gerekecektir. Bu sürenin bitiminden sonra, ilk ön-bildirim için olan aynı koĢullar içinde yeni bir ön-
bildirimde bulunulması gerekecektir.
GeçiĢ sırasında, deniz kuvvetinin komutanı, durmak zorunda olmaksızın,
Çanakkale Boğazı'nın ve Karadeniz Boğazı'nın giriĢindeki bir iĢaret istasyonuna, komutası altında bulunan kuvvetin lam kuruluĢunu bildirecektir.
Madde 14
İĢbu SözleXxxxxx XXX. maddesinde ve III sayılı Ek'inde öngörülen koĢullar dıĢında,
Boğazlar'da transit geçiĢte bulunabilecek bütün yabancı deniz kuvvetlerinin en yüksek (tavan) toplam tonajı 15.000 tonu aĢmayacaktır.
Bununla birlikte, bir önceki fıkrada belirtilen kuvvetler dokuz gemiden çok gemi iç ermeyeceklerdir.
Karadeniz'e kıyıdaĢ olan ya da olmayan Devletlerin, 17. madde hükümleri uyarınca Boğazlar'daki bir limanı ziyaret eden gemileri bu tonaja
katılmayacaktır.
GeçiĢ sırasında bir avaryaya uğramıĢ olan savaĢ gemileri de bu tonaja
katılmayacaktır; bu gemiler, onarım sırasında, Türkiye'ce yayımlanan özel güvenlik hükümlerine bağlı tutulacaklardır.
Madde 15
Boğazlar'da transit olarak bulunan savaĢ gemileri taĢımakla olabilecekleri uçakları5, hiçbir durumda, kullanamayacaklardır.
5. Fransızca metinde "aeronefs", ingilizce metinde "aircr.ıfts", 1936 Türkçe çevirisinde "hava sefineleri". (Çevirenler)
Madde 16
Boğazlarda transit olarak bulunan savaĢ gemileri, avarya6 ya da geminin teknik yönetimine bağlı olmayan bir aksaklık7 durumları dıĢında, geçiĢleri için gerekli süreden daha uzun süre Boğazlar'da kalamayacaklardır.
6. Fransızca metinde "avarie", ingilizce metinde "damage", 1936 Türkçe çevirisinde "hasar". (Çevirenler)
7. Fransızca metinde "ferlime de mer", ingilizce metinde "peril of the sea" 1936 Türkçe çevirisinde "denin arızası". (Çevirenler)
Madde 17
Yukarıdaki maddelerin hükümleri, herhangi bir tonajda ya da kuruluĢta olan bir deniz kuvvetinin, Türk Hükümetinin çağrısı üzerine, Boğazlar'daki bir limana sınırlı bir süre için bir nezaket ziyaretinde bulunmasına hiçbir biçimde engel
olamayacaktır. Bu kuvvet, 10., 14. ve 18. maddeler hükümleri uyarınca,
Boğazlardan transit olarak geçmek için istenilen koĢullar içinde bulunmuyorsa, Boğazlar'dan giriĢ için izlediği yoldan ayrılacaktır.
Madde 18
1. Karadeniz kıyıdaĢı olmayan Devletlerin barıĢ zamanında bu denizde bulundurabilecekleri toplam tonaj aĢağıdaki gibi sınırlandırılmıĢtır:
a) AĢağıda b) paragrafında öngörülen durum dıĢında, sözü geçen Devletlerin toplam tonajı 30.000 tonu aĢmayacaktır;
b) Herhangi bir anda, Karadeniz'in en güçlü donanmasının (filosunun) tonajı iĢbu SözleĢmenin imzalanması tarihinde bu
denizele en güçlü olan donanmanın (filonun) tonajını en az 10.000 ton aĢarsa, a) paragrafında belirtilmiĢ olan 30.000 tonluk toplam
tonaj aynı ölçüde ve en çok 45.000 tona varıncaya değin
arttırılacaktır. Bu amaçla, kıyıdaĢ her Devlet, iĢbu SözleĢmenin IV sayılı Ek'i uyarınca, Türk Hükümetine, her yılın 1 Xxxx ve 1 Temmuz tarihlerinde, Karadeniz'deki donanmasının (filosunun)
toplam tonajını bildirecektir; Türk Hükümeti de, bu bilgiyi, öteki Bağıtlı Yüksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine ulaĢtıracaktır.
c) Karadeniz'e kıyıdaĢ olmayan Devletlerden herhangi birinin bu denizde bulundurabileceği tonaj, yukarıdaki a) ve b) paragraflarında öngörülen toplam tonajın üçte ikisiyle sınırlandırılmıĢ olacaktır.
d) Bununla birlikte, Karadeniz kıyıdaĢı olmayan bir ya da birkaç Devlet, bu denize, insancıl bir amaçla deniz kuvvetleri göndermek isterlerse, toplamı hiçbir varsayımda 8.000 tonu aĢmaması gerekecek olan bu kuvvetler, iĢbu SözleĢmenin 13.maddesinde
öngörülen ön-bildirime gerek duyulmaksızın, aĢağıdaki koĢullar içinde Türk Hükümetinden alacakları izin üzerine, Karadeniz'e girebileceklerdir: Yukarıdaki a) ve b) paragraflarında öngörülen
toplam tonaj dolmamıĢsa ve gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj atılmayacaksa, Türk Hükümeti, kendisine yapılmıĢ
olan istemi aldıktan sonra en kısa süre içinde bu izni verecektir; sözü geçen toplam tonaj daha önce kullanılmıĢ bulunuyorsa ya da gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj açılacaksa, Türk Hükümeti, bu izin isteminden, Karadeniz kıyıdaĢı Devletleri hemen haberli kılacak ve bu Devletler, haberli kılındıklarından yirmi-dört saat sonra bir karĢı görüĢ öne sürmezlerse, ilgili Devletlere istemlerine iliĢkin olarak verdiği kararı en geç kırksekiz saat içinde bildirecektir.
[Karadeniz’e] kıyıdaĢ olmayan Devletler deniz kuvvetlerinin,
Karadeniz'e bundan sonraki her giriĢi ancak yukarıdaki a) ve b) paragraflarında öngörülen kullanılabilir toplam tonajın sınırları içinde yapılacaktır.
2. Karadeniz'de bulunmalarının amacı ne olursa olsun, kıyıdaĢ olmayan Devletlerin savaĢ gemileri bu denizde yirmi-bir günden çok kalamayacaklardır.
Madde 19
SavaĢ zamanında, Türkiye savaĢan değilse, savaĢ gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen koĢullarla aynı koĢullar içinde,
Boğazlar'da tam bir geçiĢ ve gidiĢ-geliĢ (ulaĢım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
Bununla birlikte, savaĢan herhangi bir Devletin savaĢ gemilerinin Boğazlar'dan geçmesi yasak olacaktır; Ģu kadar ki, iĢbu SözleĢmenin 25. maddesinin uygulama alanına giren durumlarla, saldırıya uğramıĢ bir Devlete, Milletler
Cemiyeti Misakı çerçevesi içinde yapılmıĢ, bu Xxxxx'ın 18. maddesi hükümleri uyarınca kütüğe yazılmıĢ (tescil edilmiĢ) ve yayımlanmıĢ, Türkiye'yi bağlayan bir karĢılıklı yardım andlaĢması gereğince yapılan yardım durumları bunun dıĢında kalmaktadır.
Yukarıdaki fıkrada öngörülen kuraldıĢı durumlarda, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kısıtlamalar uygulanamayacaktır.
Yukarıdaki 2. fıkrada konulmuĢ geçiĢ yasağına karĢın, Karadeniz'e kıyıdaĢ olan ya da olmayan savaĢan Devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmıĢ bulunan savaĢ gemileri, bu limanlara dönebilirler.
SavaĢan Devletlerin savaĢ gemilerinin Boğazlar'da herhangi bir elkoymaya8 giriĢmeleri, denetleme (ziyaret) hakkı9 uygulamaları ve baĢka herhangi bir düĢmanca eylemde bulunmaları yasaktır.
8. Fransızca ve İngilizce metinlerde "caplure", 1936 Türkçe çevirisinde "zapt ve müsadere". (Çevirenler)
9. Fransızca metinde "droit de visite", İngilizce metinde "right of visit and search", 1936 Türkçe çevirisinde "muayene hakkı". (Çevirenler)
Madde 20
SavaĢ zamanında, Türkiye savaĢan ise, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerin hükümleri uygulanamayacaktır; savaĢ gemilerinin geçiĢi konusunda Türk Hükümeti tümüyle dilediği gibi davranabilecektir.
Madde 21
Türkiye kendisini pek yakın bir savaĢ tehlikesi tehdidi karĢısında sayarsa, Türkiye'nin, iĢbu SözleĢmenin 20. maddesi hükümlerini uygulamağa hakkı olacaktır.
Yukarıdaki fıkranın Türkiye'ye tanıdığı yetkinin Türkiye'ce kullanılmasından
önce Boğazlar'dan geçmiĢ olan, böylece bağlama limanlarından ayrılmıĢ bulunan savaĢ gemileri, bu limanlara dönebileceklerdir. Bununla birlikle, Ģu da kararlaĢtırılmıĢtır ki, Türkiye, davranıĢıyla iĢbu maddenin uygulanmasına yol açmıĢ olabilecek Devletin gemilerini bu haktan yararlandırmayabilecektir.
Türk Hükümeti, yukarıdaki birinci fıkranın kendisine verdiği yetkiyi kullanırsa,
Bağıtlı Yüksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine bu konuyla ilgili bir bildiri gönderecektir.
Milletler Cemiyeti Konseyi, üçte iki çoğunlukla, Türkiye'nin böylece almıĢ olduğu önlemlerin haklı olmadığına karar verirse, ve iĢbu SözleĢmenin imzacıları Bağıtlı Yüksek Tarafların çoğunluğu da aynı görüĢle olursa, Türk Hükümeti, söz konusu önlemlerle, iĢbu SözleĢmenin 6. maddesi uyarınca alınmıĢ olabilecek önlemleri kaldırmayı yükümlenir.
Madde 22
İçinde veba, kolera, sarı humma, lekeli humma (typhus exauthmatique) ya da çiçek hastalığı olayları bulunan, yada yedi günden az bir süre önce bu hastalıklar bulunmuĢ olan savaĢ gemileriyle, bulaĢık bir limandan beĢ kez yirmi dört saatten az bir süreden beri ayrılmıĢ olan savaĢ gemileri, Boğazlar'ı karantina altında geçecekler ve Boğazlar'ın bulaĢtırılmasına hiçbir olanak bırakmamak için gerekli korunma önlemlerini gemideki araçlarla uygulamak
zorunda olacaklardır.
KESİM III - UÇAKLAR10
10. Fransızca metinde "Aéronefs", İngilizce metinde "Aircrafts", 1930 Türkçe çevirisinde "Hava sefineleri". (Çevirenler)
Madde 23
Sivil uçakların Akdeniz ile Karadeniz arasında geçiĢini sağlamak amacıyla, Türk Hükümeti, Boğazların yasak bölgeleri dıĢında, bu geçiĢe ayrılmıĢ hava. yollarım gösterecektir; sivil uçaklar, Türk Hükümetine, ara sıra (tarifesiz) yapılan uçuĢlar için üç gün öncesinden bir ön-bildirim ile, düzenli (tarifeli) servis uçuĢları için geçiĢ tarihlerini belirten genel bir ön-bildirimde bulunarak, bu yolları kullanabileceklerdir.
Öte yandan, Boğazların yeniden askerleĢtirilmiĢ olmasına bakılmaksızın, Türk Hükümeti, yine de Türkiye'de yürürlükte olan hava ulaĢımı yönetim kuralları uyarınca, Avrupa ile Asya arasında Türk ülkesi üzerinden uçmalarına izin
verilmiĢ olan sivil uçaklara, tam bir güvenlik içinde geçmeleri için gerekli
kolaylıkları sağlayacaktır. Bir uçuĢ izninin verilmiĢ olduğu durumlarda, Boğazlar bölgesinde izlenecek yol belirli dönemlerde gösterilecektir.
KESİM IV. - GENEL HÜKÜMLER
Madde 24
Boğazlar rejimine iliĢkin 24 Temmuz 1923 tarihli SözleĢme gereğince kurulmuĢ olan Uluslararası Komisyonun yetkileri Türk Hükümetine aktarılmıĢtır.
Türk Hükümeti, 11., 12., 14. ve 18. maddelerin uygulanmasına iliĢkin istatistikleri toplamağı ve gerekli bilgileri vermeği yükümlenir.
Türk Hükümeti, iĢbu SözleĢmenin, savaĢ gemilerinin Boğazlar'dan geçiĢine iliĢkin liri hükmünün yürütülmesine göz kulak olacaktır.
Türk Hükümeti, yabancı bir deniz kuvvetinin yakında Boğazlar'dan gereceği kendisine bildirilir bildirilmez, bu kuvvetin kuruluĢunu, tonajım, Boğazlar'a giriĢ için öngörülen tarihi ve, ve, gerekirse, olası dönüĢ tarihini, Bağıtlı Yüksek Tarafların Ankara'daki temsilcilerine bildirecektir.
Türk Hükümeti, Boğazlar'da yabancı savaĢ gemilerinin gidiĢ-geliĢini gösteren, ayrıca ticarete ve iĢbu SözleĢmede öngörülen deniz ve hava ulaĢımına yararlı bütün bilgileri kapsayan yıllık bir raporu Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine ve Bağılı Yüksek Tanıtlara sunacaktır.
Madde 25
İĢbu SözleĢmenin hiçbir hükmü, Türkiye için ya da Milletler Cemiyetimle üye herhangi bir baĢka Bağıtlı Yüksek Taraf için, Milletler Cemiyeti Misakından doğan haklara ve yükümlülüklere halel vermemektedir.
KESİM V. - SON HÜKÜMLER
Madde 26
İĢbu SözleĢme olabilen en kısa süre idinde onaylanacaktır.
Onama belgeleri, Paris’te Fransa Cumhuriyeti Hükümetinin arĢivlerine konulacaktır.
Japon Hükümeti, onamanın yapılmıĢ olduğunu, Paris'deki diplomatik temsilcisi aracılığıyla, Fransa Cumhuriyeti Hükümetine bildirmekle yetinebilecek ve, bu durumda, onama belgesini olabilen en kısa süre içinde gönderecektir.
Türkiye'nin onama belgesini de içermek üzere, altı onama belgesi sunulur sunulmaz, bir sunuĢ tutanağı (procés-verbal de dépôt) düzenlenecektir. Bundan önceki fıkrada öngörülen bildiri, bu bakımdan, onama belgesi sunuĢu ile eĢdeğerde olacaktır.
İĢbu SözleĢme, bu tutanak tarihinden baĢlayarak yürürlüğe girecektir.
Fransız Hükümeti, bundan önceki fıkrada öngörülen tutanakla, sonradan sunulacak onama belgelerinin sunuĢ tutanaklarının doğruluğu onaylanmıĢ birer örneğini bütün Bağıtlı Yüksek Taraflara verecektir.
Madde 27
İĢbu SözleĢme, yürürlüğe giriĢinden baĢlayarak, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan BarıĢ AndlaĢmasını imzalamıĢ her Devletin katılmasına açık olacaktır.
Her katılma, diplomasi yoluyla Fransa Cumhuriyeti Hükümetine, onun aracılığıyla da, bütün Bağıtlı Yüksek Taraflara bildirilecektir.
Katılma, Fransız Hükümetine yapılan bildiri tarihinden baĢlayarak geçerli olacaktır.
Madde 28
İĢbu SözleĢmenin süresi, yürürlüğe giriĢ tarihinden baĢlayarak, yirmi yıl olacaktır.
Bununla birlikte, iĢbu SözleĢmenin 1. maddesinde doğrulanan geçiĢ ve gidiĢ- geliĢ (ulaĢım) özgürlüğü ilkesinin sonsuz bir süresi olacaktır.
Sözü edilen yirmi yıllık sürenin bitiminden iki yıl önce, hiçbir Bağıtlı Yüksek Taraf, Fransız Hükümetine SözleĢmeyi sona erdirme ön-bildirimi vermemiĢse, iĢbu SözleĢme, bir sona erdirme ön-bildirimin gönderilmesinden baĢlayarak, iki yıl geçinceye kadar yürürlükte kalacaktır. Bu ön-bildirim, Fransız Hükümetince, Bağıtlı Yüksek Taraflara iletilecektir.
İĢbu SözleĢme, iĢbu madde hükümlerine uygun olarak sona erdirilmiĢ olursa, Bağıtlı Yüksek Taraflar, yeni bir SözleĢmenin hükümlerini saptamak üzere kendilerini bir konferansta temsil ettirmeği kabul etmektedirler.
Madde 29
İĢbu SözleĢmenin yürürlüğe girmesinden baĢlayarak her beĢ yıllık dönemin sona ermesinde, Bağıtlı Yüksek Taraflardan her biri, iĢbu SözleĢmenin bir ya da birkaç hükmünün değiĢtirilmesini önerme giriĢiminde bulunabilecektir.
Bağıtlı Yüksek Taraflardan birince yapılacak değiĢtirme isteminin kabul edilebilmesi için, bu istem 14. ya da 18. maddelerin değiĢtirilmesini
amaçlamaktaysa, baĢka bir Bağıtlı Yüksek Tarafça; baĢka herhangi bir maddenin değiĢtirilmesini amaçlamaktaysa, baĢka iki Bağıtlı Yüksek Tarafça desteklenmesi gerekir.
Böylece desteklenmiĢ değiĢiklik istemi, içinde bulunulan beĢ yıllık dönemin sona ermesinden üç ay önce, Bağıtlı Yüksek Taraflardan her birine bildirilecektir. Bu bildiri, Önerilen değiĢikliğin niteliğini ve gerekçesini kapsayacaktır.
Bu öneriler üzerinde diplomasi yoluyla bir sonuca varmak olanağı bulunamazsa, Bağıtlı Yüksek Taraflar, bu konuda toplanacak bir konferansta kendilerini temsil ettireceklerdir.
Bu konferans, ancak oybirliğiyle karar alabilecektir; 14. ve 18. maddelere iliĢkin değiĢiklik durumları bu hükmün dıĢında kalmaktadır; bu durumlar için Bağıtlı
Yüksek Tarafların dörtte üçünden oluĢan bir çoğunluk yeterli olacaktır.
Bu çoğunluk, Türkiye'yi de içine alarak Karadeniz kıyıdaĢı Bağıtlı Yüksek Tarafların dörtte üçünü kapsamak üzere hesaplanacaktır.
BU HÜKÜMLERE OLAN İNANÇLA, aĢağıda adları yazılı Tamyetkili Temsilciler, iĢbu SözleĢmeyi imzalamıĢlardır.
MONTREUX’de, yirmi Temmuz bin dokuz yüz otuz altı tarihinde onbir nüsha olarak düzenlenmiĢtir; bu nüshalardan, Temsilcilerce mühürlenmiĢ olan
birincisi, Fransa Cumhuriyeti Hükümeti arĢivlerine konulacak, öteki nüshalar da imzacı Devletlere teslim olunacaktır.
N. P. XXXXXXXX Xxxxxx XXXXXX
J. XXXX-XXXXXXX
H. XXXXXX XXXXXXX
S. M. XXXXX
N. XXXXXXX
Xxxxx XXXXXX-XXXXXXX
AĢağıda imzaları bulunan Japonya Temsilcileri, iĢbu SözleĢme hükümlerinin, Milletler Cemiyeti üyesi olmayan bir Devlet sıfatıyla, Japonya'nın durumunu, gerek Milletler Cemiyeti Misakına göre, gerek bu Xxxxx çerçevesi içinde yapılmıĢ karĢılıklı yardım andlaĢmalarına göre, hiçbir biçimde değiĢtirmediğini ve Japonya'nın özellikle 19. ve 20. maddeler hükümleri içinde bu Xxxxx ve bu andlaĢmalar konusunda tam bir değerlendirme özgürlüğünü elinde tuttuğunu, Hükümetleri adına bildirirler.
N. ŞATO
Xxxxx-aki HOTTA
N. TİTULESCO Cons. CONTZESCO
V. V. XXXXX Dr. R. XXXX Xxxx DAVAZ
N. MENEMENCİOĞLU Xxxx XXXXXX
N. SADAK
Xxxxxx XXXXXXXXX
Dr. I. V. SOUBBOTİTCH EK I.
1. İĢbu SözleĢmenin 2. maddesi uyarınca alınabilecek olan vergiler ve harçlar aĢağıdaki çizelgede gösterilenler olacaktır. Türk Hükümetinin bu vergilerde ve harçlarda kabul edebileceği indirimler, bayrak ayırımı gözetilmeksizin uygulanacaktır.
Yapılan Hizmetin Niteliği | Altın Xxxxx* | |
a. | Sağlık denetimi | 0.075 |
b. | Fenerler, ıĢıklı fenerler ve geçit Ģamandıraları, ya da baĢka Ģamandıralar: 800 tona kadar 800 tonun üstünde | 0.420 0.210 |
c. | Kurtarma sandallarını, palamar taĢıyan füze istasyonlarını, sis düdüklerini, radyofarları ve b. paragrafına girmeyen ıĢıklı Ģamandıralarla, aynı türden baĢka döĢemleri (tesisleri) kapsamak üzere. | 0,10 |
Kütüğe yazılı darasız tonajın (jauge netle,net register tonnage)
her bir tonu üzerinden alınacak vergi ya da harçlar tutarı Altın-Xxxxx*
* Şimdiki durumda, 100 kuruş, yaklaşık olarak 2 altın-Xxxxx 20 santim değerindedir.
2. İĢbu Ek'in, 1. paragrafına ekli çizelgede belirtilen vergiler ve harçlar,
Boğazlar'dan bir gidiĢ-dönüĢ geçiĢine uygulanacaktır (baĢka bir deyimle, Ege Denizinden Karadeniz'e bir geçiĢ ve Ege Denizi'ne doğru dönüĢ yolculuğu ya da
Karadeniz'den Ege Denizi'ne Boğazlar'dan bir geçiĢ, bunun ardından da
Karadeniz'e dönüĢ); bununla birlikte, bir ticaret gemisi, gidiĢ yolculuğu için Boğazlar'a girdiği tarihten baĢlayarak altı aydan çok bir süre sonra, duruma göre, Ege Denizi’ne ya da Karadeniz'e dönmek üzere Boğazlar'dan yeniden geçerse, bu gemi, bayrak ayırımı yapılmaksızın, bu vergileri ve harçları ikinci kez ödemekle yükümlü tutulabilecektir.
3. Bir ticaret gemisi, gidiĢ geçiĢinde, dönmeyeceğini bildirirse, iĢbu Ek'in birinci paragrafının b) ve c) fıkralarında öngörülen vergiler ve harçlar bakımından
yalnız tarifenin yansını ödemesi gerekecektir.
4. İĢbu Ek'in birinci paragrafına ekli çizelgede tanımlanan ve söz konusu hizmetlerin gerektirdiği giderlerin karĢılanmasına ve yedek akçe ya da aĢırı olmayan bir döner sermaye fonu elde etmek için gerekli miktardan yüksek olmayacak olan vergiler ve harçlar, ancak iĢbu SözleĢmenin 29. maddesi
hükümleri uygulanarak arttırılabilecek ya da tamamlanabilecektir. Bunlar altın-
Xxxxx ya da ödeme tarihindeki kambio değerine göre Türk parası olarak ödenecektir.
5. Ticaret gemileri, kılavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) gibi isteğe bağlı hizmetler karĢılığı vergileri ve harçları, böyle bir hizmet, söz konusu geminin acentasının ya da kaptanının istemesi üzerine, Türk makamlarınca gereği gibi yerine getirilmiĢse, ödemek zorunda tutulabileceklerdir. Türk Hükümeti, isteğe bağlı bu hizmetler için alınacak vergilerin ve harçların tarifesini vakit vakit
yayınlayacaktır.
6. Bu tarifeler, söz konusu hizmetler ö. maddenin uygulanmasıyla zorunlu kılındığı durumlarda arttırılmayacaktır.
EK. II11
11. İşbu Ek'in metinleri, 25 Mart 1936 tarihli Londra Deniz Kuvvetleri Andlaşmasından alınmıştır.
A. STANDARD SUTAŞIRIMI (MAİMAHREC)12
12. Fransızca metinde "deplacemcnt - type", İngilizce metinde "standard displacement", 1936 Türkçe çevirisinde "maimahreç esası". (Çevirenler)
1. Bir su üstü gemisinin Standard sutaĢınmı [mâimahreci], bütün gemi adamlarıyla, makineleri ve kazanlarıyla, denize açılmağa hazır olan ve “makinelerinin ve kazanlarının beslenmesine özgü yakıtla yedek yakıt dıĢında” bütün silâhlarım ve her türlü cephanesini, döĢemlerini [tesisatını], donatımını, gemi adamlarının komanyasını, tatlı suyunu, çeĢitli yiyeceklerini ve savaĢ sırasında taĢıyacağı her çeĢit araç ve gereçlerini ve yedek parçalarını bulunduran, yapımı tamamlanmıĢ bir geminin sutaĢırımıdır.
2. Bir denizaltının Standard sutaĢırımı, bütün gemi adamlarıyla, yürütücü makineleriyle, denize açılmağa hazır olan ve “yakıtı, yağlama yağı, tatlı suyu ve her çeĢit balast suyu dıĢında” bütün silâhlarını, her türlü cephanesini, döĢemlerini [tesisatını], donatımını, gemi adamlarının komanyasını ve savaĢ sırasında taĢıyacağı çeĢitli araç ve gereçleri ve her çeĢit yedek parçalarını
taĢıyan (dalma sarnıçlarının suyu dıĢında) yapımı tamamlanmıĢ geminin su üstündeki sutaĢırımıdır.
3. "Ton" (tonne) sözcüğü, "metrik ton" (tonnes metriques) teriminde kullanılıĢı dıĢında, 1.016 kilogramlık (2.240 litrelik) bir ton anlamına gelmektedir.
B. SINIFLAR
1. Hattıharp gemileri13, aĢağıdaki iki alt-sınıftan birine giren su üstü savaĢ gemileridir:
13. Fransızca metinde "Bâtiments de ligne", ingilizce metinde "Capital Ships", 1936 Türkçe çevirisinde "Hattıharp gemileri". (Çevirenler)
a) Uçak-gemileri, yardımcı gemiler ya da b) alt-sınıfına giren hattıharp gemileri dıĢında, Standard sutaĢırımı [mâimahreci]
10.000 tonun (10.160 metrik tonun) üstünde olan ya da 203 milimetre (8 pus) çapından büyük raptı bir top taĢıyan, su üstü gemileri;
b) Uçak-gemileri dıĢında, Standard sutaĢırımı [mâimahreci] 8.000 tonun (8.128 metrik tonun) üstünde olmayan ve 203 milimetre (8 pus) çapından büyük çaplı bir top taĢıyan su üstü savaĢ gemileri.
2. Uçak-gemileri14 sutaĢırımı [mâimahreci] ne olursa olsun, baĢlıca uçak
taĢımak ve bu uçakları denizde harekete getirmek için yapılmıĢ ya da buna göre düzenlenmiĢ su üstü savaĢ gemileridir. Bir savaĢ gemisi baĢlıca uçak taĢımak ve bunları denizde harekete getirmek için yapılmamıĢsa ya ela buna göre düzenlenmemiĢse, bu gemiye bir inme ya da havalanma güvertesinin konulması, bu geminin, uçak-gemisi sınıfına sokulması sonucunu vermez.
14. Fransızca metinde "bâtiments porte-aeronefs", İngilizce metinde "Aircraft- Carriers", 1936 Türkçe çevirinde "Tayyare ana gemileri". (Çevirenler)
Uçak-gemileri sınıfı iki alt-sınıfa ayrılır; Ģöylece:
a) Uçakların havalanabilecekleri ya da konabilecekleri bir güverte ile donatılmıĢ olan gemiler;
b) Yukarıda a) paragrafında tanımlanan bir güverteyle donatılmamıĢ olan gemiler.
3. Hafif sn üstü gemileri15 uçak-gemileri, küçük savaĢ gemileri ya da yardımcı gemiler dıĢında, standard sutaĢırımı [mâimahreci] 10.000 tonu (10.160 metrik tonu) geçmemek üzere, 100 tonun (102 metrik tonun) üstünde olan ve 203
milimetre (8 pus) çapından büyük çaplı top taĢımayan su üstü savaĢ gemileridir.
15. Fransızca metinde "bâtiments legers de surface", İngilizce metinde "Light Surface Vessels", 1936 Türkçe çevirisinde "hafif su üstü gemileri". (Çevirenler).
Hafif su üstü savaĢ gemileri üç alt-sınıfa ayrılır; Ģöylece;
a) 155 milimetre (6.1 pus) çapından büyük çaplı bir top taĢıyan gemiler;
b) 155 milimetre (6.1 pus) çapından büyük çaplı top taĢımayan ve Standard sutaĢırımı [mâimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik
tonun) üstünde olan gemiler;
c) 155 milimetre (6.1 pus) çapından büyük çaplı top taĢımayan ve standard sutaĢırımı [mâimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik
tonun) üstünde olmayan gemiler.
4. Denizaltılar16 denizin yüzeyi altında gidip-gelmek üzere yapılmıĢ bütün gemilerdir.
16. Fransızca metinde "sous-marins", İngilizce metinde "Submarines", 1936 Türkçe çevirisinde "denizaltı gemileri". (Çevirenler).
5. Küçük savaĢ gemileri17 , yardımcı gemiler dıĢında, standard sutaĢırımı [mâimahreci] 2.000 tonu (2.023 metrik tonu) geçmemek üzere, 100 tondan (102 metrik tondan) büyük olan, ancak aĢağıdaki niteliklerden hiçbirini kendilerinde bulundurmayan su üstü savaĢ gemilerdir:
17. Fransızca metinde "petits navires de combat", İngilizce metinde "Minör War Vessels", 1936 Türkçe çevirisinde "küçük muharebe gemileri". (Çevirenler).
a) 155 milimetre (6.1 pus) çapında büyük çaplı bir topla donatılmıĢ olmak;
b) Torpil atmak için yapılmıĢ ya da donatılmıĢ bulunmak;
c) 20 milden çok hız sağlamak üzere yapılmıĢ olmak;
6. Yardımcı gemiler18, askerî donanmaya bağlı olup, Standard sutaĢırımı [mâimahreci] 100 tondan (102 metrik tondan) büyük olan, olağanlıkla donanma hizmetinden ya da asker taĢıma ya da savaĢan gemilerin kullanıldıkları hizmetten baĢka herhangi bir hizmette kullanılan, savaĢan gemi olmak üzere
yapılmamıĢ olan ve aĢağıdaki niteliklerden hiçbirini kendinde bulundurmayan su üstü gemileridir;
18. Fransızca metinde "bâtiments auxilliaires", İngilizce metinde "Auxilary Vessels", 1936 Türkçe çevirisinde "Muavin gemiler". (Çevirenler)
a) 155 milimetre (6.1 pus) çapından büyük çaplı bir lopla donatılmıĢ olmak;
b) 76 milimetreden (3 pustan) büyük çapta sekiz toptan çok lopla donatılmıĢ olmak;
c) Torpil atmak üzere yapılmıĢ ya da donatılmıĢ olmak;
d) Zırhlı kaplamalarla korunmak üzere yapılmıĢ olmak;
e) 28 mili aĢan bir hıza eriĢmek üzere yapılmıĢ olmak;
f) Uçakları denizde harekete geçirmek üzere özellikle yapılmıĢ ya da düzenlenmiĢ olmak;
g) Uçak fırlatmak için, ikiden çok araçla donatılmıĢ bulunmak.
C. YAŞINI DOLDURMUŞ GEMİLER.
AĢağıdaki sınıflara ve alt-sınıflara giren gemiler, yapımlarından baĢlayarak, aĢağıda sayıları gösterilen yıllar geçince, "yaĢını doldurmuĢ"19 sayılacaklardır:
19. Fransızca metinde "hors d'âge", İngilizce metinde "over-age" 1936 Türkçe çevirisinde "yaşını doldurmuş". (Çevirenler)
a) Bir hattıharp gemisi için 26 yıl;
b) Bir uçak-gemisi için 20 yıl;
c) a) ve b) alt-sınıflarından bir hafif su üstü gemisi için:
(i) l Xxxx 1920 den önce kızağa konulmuĢsa 16 yıl;
(ii) 31 Aralık 1919 dan sonra kızağa konulmuĢsa .. 20 yıl;
d) c) alt-sınıfından bir hafif su üstü gemisi için 16 yıl;
e) Bir denizaltı için 13 yıl;
EK III
Japon donanmasının aĢağıda belirtilen, yaĢını doldurmuĢ üç okul gemisinden ikisinin Boğazlardaki limanları birlikte ziyaretine izin verilmesi kararlaĢtırılmıĢtır.
Bu iki geminin toplam tonajı, bu durumda, 15.000 tona eĢdeğerde sayılacaktır.
Kızağa KonuĢ Tarihi | Hizmete GiriĢ Tarihi | Standard SutaĢırımı | Silahlar | |||
Asama | 20.10.1896 | 18.03.1899 | 9.240 ton | 4 12 | x x | 200 mm 150 mm |
Yakumo | 01.11.1898 | 20.06.1900 | 9.010 ton | 4 12 | x x | 200 mm 150 mm |
Iwate | 11.11.1898 | 18.03.1901 | 9.180 ton | 4 14 | x x | 200 mm 150 mm |
EK IV
1. İĢbu SözleĢmenin 18. maddesinde öngörülen, Karadeniz kıyıdaĢı Devletlere bağlı donanmaların toplam tonajı hesabına katılacak gemilerin sınıfları ve alt- sınıfları Ģunlardır:
Hattıharp gemileri:
Alt-sınıf a); Alt-sınıf b); Uçak-gemileri:
Alt-sınıf a); Alt-sınıf b);
Hafif su üstü gemileri:
Alt-sınıf a); Alt-sınıf b); Alt-sınıf c); Denizaltılar:
İĢbu SözleĢmenin II sayılı Ek'indeki tanımlamalara göre.
Tonaj toplamının hesaplanmasında göz önünde tutulması gereken sutaĢırımı [mâimahreç], III sayılı Ek'de tanımlanan standard
sutaĢırımıdır. Sözü edilen Ek'te tanımlanmıĢ oldukları biçimde, ancak "yaĢını doldurmuĢ" olmayan gemiler göz önünde
tutulacaktır.
2. 18. maddenin b) fıkrasında öngörülen bildirinin ayrıca iĢbu Ek'in birinci paragrafında belirtilen sınıflarla alt-sınıflardaki gemilerin tonaj toplamını kapsaması gerekir.
PROTOKOL
Bugünkü tarihli sözleĢmeyi imza ettikleri sırada, aĢağıda imzalan bulunan Tamyetkili Temsilciler, her biri kendi hükümetlerini bağlamak üzere, aĢağıdaki hükümleri kabul ettiklerini bildirirler:
1. Türkiye, iĢbu SözleĢmenin BaĢlangıç; (Préambule) kesiminde tanımlandığı biçimde Boğazlar bölgesini hemen yeniden askerleĢtirebilecektir.
2. Türk Hükümeti, 15 Ağustos 1936 tarihinden baĢlayarak iĢbu SözleĢmede belirlenen rejimi geçici olarak uygulayacaktır.
3. İĢbu Protokol bugünkü tarihten baĢlayarak geçerli olacaktır.
MONTREUX'de, yirmi Temmuz bin dokuz yüz otuz altı tarihinde düzenlenmiĢtir.
N. B. XXXXXXXX Xxxxxx XXXXXX
J. XXXX-XXXXXXX
H. XXXXXX XXXXXXX
S.M. XXXXX
N. XXXXXXX
Xxxxx XXXXXX-XXXXXXX
N. XXXX (ad referendum)
Xxxxx-aki HOTTA (ad referendum)
N. TİTULESCÜ Cons. CONTZESCO
V. V. XXXXX Dr. R. XXXX Xxxx DAVAZ
N. MENEMENCİOĞLU Xxxx XXXXXX
N. SADAK
Xxxxxx XXXXXXXXX
Dr. I. V. SOUBBOTİTCH