SPOR HUKUKU DERS NOTU
SPOR HUKUKU DERS NOTU
TEMEL KONULAR
I. Profesyonel Futbolcu Sözleşmesinin Hukuki Niteliği
İş sözleşmesi: Uluslararası hukuk doktrini ve yargı içtihatlarında istikrarlı biçimde profesyonel futbolcu sözleşmesinin iş sözleşmesi (employment contract) niteliği taşıdığı vurgulanmıştır.
Uluslararası nitelik: Yabancılık Unsuru: Sözleşme taraflarının farklı tabiiyetlerde bulunması: Oyuncunun sözleşme imzaladığı kulübün mukim olduğu devletten farklı bir devletin vatandaşlığını taşıması durumunda, söz konusu oyuncu ve kulüp arasındaki sözleşmenin uluslararası niteliğe sahip olduğu (yabancılık unsuru taşıdığı), aksi durumda ulusal nitelikte olduğu kabul edilir.
II. FIFA Tüzüğü ve FIFA Şerhi
Yabancılık unsuru içermeyen profesyonel futbolcu sözleşmelerine ilişkin kurallara ulusal düzenlemelerde yer verilmiştir. Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Kanunu, TFF Statüsü, TFF Talimatları gibi. Buna karşılık, yabancılık unsuru ihtiva eden profesyonel futbolcu sözleşmelerine ilişkin kurallar ise FIFA Tüzüğü (Regulations for the Status and Transfer of Players) ve FIFA Şerhinde (Commentary on the Regulations for the Status and Transfer of Players) düzenlenmiştir.
III. Yargılama yetkisi: DRC ve CAS
Yabancılık unsuru içermeyen profesyonel futbolcu sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda yargılama yetkisi ulusal makamlara aittir. Bu noktada TFF Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (UÇK) ve Tahkim Kurulu yargılama yetkisine sahiptir1. Buna karşılık, yabancılık unsuru ihtiva eden sözleşmelere ilişkin uyuşmazlıklarda yargılama yetkisi ise FIFA Tüzüğünde ilk derecede FIFA Uyuşmazlık Çözüm Dairesi
1 Anayasa Mahkemesinin konuya ilişkin kararı vize sonrasında incelenecektir.
(Dispute Resolution Chamber-DRC) olarak belirlenmiş, DRC kararlarının CAS huzurunda temyiz edilebilir olması sağlanmıştır.
IV. Transfer Anlaşması ve Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi Farkı
Transfer anlaşması ve profesyonel futbolcu sözleşmesi,
t arafları ve konusu itibariyle
farklılıklar içermektedir. Transfer anlaşması kulüpler arasında; profesyonel futbolcu sözleşmesi ise oyuncu ile yeni kulüp arasında yapılır. Transfer anlaşması genellikle transferin idari ve (bonservis ücreti gibi) mali boyutlarına ilişkin hükümleri ihtiva eder. Profesyonel futbolcu sözleşmesi ise oyuncu ve kulüp arasında yapılan bir iş sözleşmesidir. Söz konusu anlaşma ve sözleşme birbirinden bağımsızdır ve yine
birbirinden bağımsız hukuki neticeler doğurur.
PROFESYONEL FUTBOLCU SÖZLEŞMESİ
I. Sözleşme Öncesi Dönem
A. Oyuncunun Hâlihazırda Bir Kulüple Sözleşmesinin Devam Edip Etmediği
B. Sözleşme Müzakereleri (Kulüp açısından düzenlenmiştir)
C. Sözleşme İmzalanması (Oyuncu açısından düzenlenmiştir)
A. Oyuncunun Hâlihazırda Bir Kulüple Sözleşmesinin Devam Edip Etmediğini Öğrenme: Bir oyuncuyla sözleşme imzalamak isteyen yeni kulübün yapması gereken
ilk şey, oyuncunun hâlihazırda bir başka kulüple sözleşmesinin devam edip etmediğini öğrenmektir. Bu noktada, yeni kulüp, sadece oyuncudan veya oyuncunun eski kulübünden aldığı bilgiye itimat edemez. FIFA kararlarında yeni kulübün, oyuncunun " eski kulübünün bağlı olduğu federasyondan" bilgi alması tavsiye edilmektedir (DRC 28.09.2007/ No. 9719). Bu araştırma neticesinde, oyuncunun herhangi bir kulüple sözleşmesi olmadığı tespit edilirse, oyuncu free agent (serbest statüde) konumdadır. Bu durumda yeni kulübün oyuncuyla sözleşme imzalaması önünde engel yoktur.
B. Sözleşme Müzakereleri
Oyuncunun hâlihazırda bir başka kulüple sözleşmesi varsa yeni kulübün oyuncuyla sözleşme müzakerelerini yürütmesi ve sözleşmenin imzalanması bakımından takip edilmesi gereken farklı bir prosedür vardır. FIFA Tüzüğünde sözleşme müzakereleri sadece kulüp açısından düzenlenmiştir. Şöyle ki, FIFA Tüzüğü md. 18/3 ilk cümlesi uyarınca “Oyuncuyla sözleşme imzalama niyeti olan kulüp, sözleşme müzakerelerine
başlamadan önce, o oyuncunun mevcut kulübüne yazılı olarak bilgi vermelidir”. Tüzüğün bu cümlesinde, müzakerelere başlamak için herhangi bir süre sınırına yer verilmemiştir. Ancak yeni kulübün, belirtilen süre zarfında müzakereye başlayabilmesi için mevcut kulübe yazılı "bilgi vermesi" şarttır. Tüzüğün 18/3 maddesinin ilk cümlesinde, yeni kulübün oyuncuyla sözleşme müzakerelerine başlayabilmek için mevcut kulübe "bilgi vermesi" gerektiği ifade edilmiş, ancak mevcut kulübün "onayının" alınmasının gerekli olup olmadığı beyan edilmemiştir. F IFA Şerhinde ise mevcut kulübün, oyuncu ve yeni kulüp arasındaki müzakerelere "onay vermesinin" de şart olduğu açıkça ifade
edilmiştir. O halde, yeni kulüp, oyuncuyla, mevcut kulübün onayını almak kaydıyla, sözleşme müzakerelerini yürütebilir ve neticede yeni bir sözleşme imzalayabilirler.
C. Mevcut Kulübün Onayı Olmadan Sözleşme İmzalanabilir Mi?
FIFA Tüzüğünün 18/3 maddesinin ikinci cümlesinde “Oyuncu, sadece mevcut kulübüyle olan sözleşme süresi sona erince veya bu sürenin sona ermesine 6 aydan az zaman kala yeni bir kulüple s özleşme imzalayabilir.” hükmüne yer verilmiştir. Kulüpler genellikle bu hükümden yola çıkarak, sözleşmesinin bitimine 6 ay kalan bir oyuncuyla, mevcut
kulübünün onayı olmadan sözleşme imzalanabileceğini ve bunun hukuka uygun
olduğunu düşünmektedir. Oysa Tüzükteki bu cümle, mevcut kulübün onayı olmadan yeni kulüple sözleşme yapma imkânını, sadece oyuncuya sunmaktadır. Zira bu imkân, mesleki geleceğini düşünmek zorunda olan oyuncu için makul bir süreyi ortaya koymaktadır. Buna karşılık, oyuncuyla sözleşme imzalamak isteyen yeni kulüp, oyuncunun sözleşmesinin bitimine 6 altı ay kalmış olsa dahi mevcut kulübün
onayını almak zorundadır (DRC 27.11.2014/ No. 1114239, Para. 30). Özetle, oyuncuyla sözleşme imzalamak isteyen yeni kulüp, oyuncunun mevcut sözleşme süresinin "başından sonuna kadar" (oyuncunun mevcut sözleşme süresinin bitimine 6 ay kalmış olsa dahi) her ihtimalde, oyuncunun mevcut kulübüne yazılı bilgi vermek ve onun onayını almak zorundadır. Aksi takdirde, yeni kulüp tazminat ve sportif yaptırımlara muhatap olabilir. Buna karşılık mevcut sözleşme süresinin bitimine 6 ay kalan bir oyuncu ise mevcut kulübünün onayını almadan, yeni kulüple sözleşme imzalama hakkına sahiptir.
II. Sözleşme Dönemi
Esaslı Unsurlar (Essentialia Negotii):
Aşağıdaki şartlardan bir tanesinin dahi yokluğu, sözleşmenin geçersiz olmasına sebebiyet verir:
1. Tarafların İsmi
2. Tarafların İmzası
3. Sözleşmenin Süresi
4. Ücret Unsuru
5. Sözleşmenin Amacı
6. Tarafların Yükümlülükleri
7. İşçinin İşverene Bağımlılığı
1. Tarafların İsmi: Futbolcular, sadece "Futbol Kulüpleri" ile profesyonel futbolcu sözleşmesi akdedebilir. Şirketlerle profesyonel futbolcu sözleşmesi akdedilemez. Futbolcular, futbol kulübü olmayan şirketlerle akdettikleri sözleşmelerle bağlı kabul edilemez.
2. Tarafların İmzası: Sözleşmede her iki taraf da borç altına girdiği için profesyonel futbolcu sözleşmesinin geçerli sayılması bakımından "oyuncu" ve "kulüp" tarafından
imzalanması gerekli ve yeterlidir (DRC 26.10.2006/ No. 1061318). Tarafların imza atmadığı bir sözleşme geçerli ve bağlayıcı değildir (DRC 10.05.2012/ No. 512476) (DRC 25.09.2014/ No. 09142368).
Küçükler: Küçüklerle yapılan sözleşmenin, oyuncunun yanı sıra, onun yasal temsilcisi (veli/vasisi) (legal representative/guardian) tarafından da imzalanması bir geçerlilik şartıdır. FIFA Tüzüğünde "küçük" ifadesi 18 yaşına erişmemiş oyuncuyu ifade ederek tanımlanmıştır.
Menajer: Sözleşmede menajer oyuncu yerine imza atabilir mi? İmza, oyuncunun şahsına sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu itibarla, DRC ve CAS kararlarında, menajer imzasının oyuncu imzası yerine geçemeyeceği beyan edilmiştir (CAS 2007/A/1429) (DRC 28.09.2007/ No. 97938).
Sözleşmede oyuncu ve kulübün yanı sıra menajerin de imzasının bulunması gerekli midir? FIFA Tüzüğünün 18/1 maddesinde, sözleşmede varsa " aracıların isimlerinin" bulunması gerektiği ifade edilmiş, ancak aracıların " imzalarının bulunması" gerektiği
ifade edilmemiştir.
Çift İmza: Sözleşmenin kulüp yetkilileri tarafından çift veya üç imza ile imzalanması gerektiğine veya belirli bir kişinin imzaya yetkili olduğuna ilişkin şart, kulübün "iç vekâlet kuralıdır" (club-internal proxy rule). Böyle bir kuralın varlığı hakkında oyuncuya açıkça bilgi verilmediği müddetçe, oyuncunun, sözleşmenin kulüp tarafından sadece başkan veya başkan yardımcısı tarafından imzalanmasını yeterli sanması tabiidir. Böyle bir ihtimalde sözleşme geçerlidir (DRC 20.07.2012/ No. 7121848) (DRC 26.10.2006/ No. 106399) (DRC 26.10.2006/ No. 1061097.)
Sahte imza: Sahte imza konusunda DRC, kural olarak cezai konularda inceleme yetkisinin bulunmadığını ve sahtecilik iddiasında bulunan tarafın, bu iddiasını "kendi ulusal mahkemeleri" veya "t arafsız uzmanlarca" düzenlenmiş raporlarla ispatlaması
gerektiğini ifade etmektedir (DRC 11.03.2005/ No. 35239) (DRC 08.06.2007/ No. 67344). DRC kendi yetkisinin ise "s öz konusu raporların alınmamış olması" VE "imzalar
arasında belirgin bir farklılık bulunması" halinde gündeme gelebileceğini ifade
etmektedir. Nitekim son dönemde verilen kararlarda, DRC'nin sahte imza konusunda daha aktif rol aldığı ve önceki imzalarla mukayese yaparak, imzaların sahte olup olmadığı hususunda karar verdiği görülmektedir (DRC 02.07.2015/ No. 0715381) (DRC 17.01.2014, No. 0114844) (DRC 04.10.2013/ No. 1013417).
3. Sözleşmenin Süresi:
FIFA Tüzüğünün 18/2 maddesinde profesyonel futbolcu
sözleşmesinin asgari süresi, o sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihinden (effective date) sezonun sonuna kadar geçecek süre, azami süresi ise 5 yıl olarak belirlenmiştir. Belirtilenlerin dışında bir süreye tâbi tutulan sözleşmelere, ancak söz konusu sürelerin ilgili ulusal hukuk nizamına uygun olmaları durumunda izin verilir. Bunun yanında,
18 yaşın altındaki oyuncular 3 yıldan daha uzun süreli profesyonel sözleşme
imzalayamaz. Daha uzun bir süreye atıf yapan hükümler geçersiz kabul edilir. Bu kural, tek taraflı uzatma opsiyonları bakımından da geçerlidir. Yani bir küçükle yapılan sözleşmenin toplam süresi (asıl sözleşme süresi + uzatma süresi) 3 yılı geçemez. FIFA Tüzüğünde (md. 1/3/a), bu düzenlemelerin ulusal düzeyde de bağlayıcı olduğu ifade edilmiştir. Öte yandan FIFA Şerhine göre, küçüklerle olan sözleşmenin 3 yıldan uzun imzalanması halinde, sadece ilk 3 yıl geçerli olacak, sonrasında oyuncu serbest statü kazanacaktır.
4. Ücret: İşverenin sözleşmedeki en temel yükümlülüğü ücret ödeme borcudur.
Tüm Sözleşme Dönemi: Oyuncunun alacağı ücretin "t üm sözleşme dönemi" için belirlenmiş olması, sözleşmenin geçerlilik şartıdır. DRC 2012 yılında verdiği iki farklı kararda, sözleşmede oyuncu ücretinin 1. yıl için belirlendiğini, ancak 2. yıl için belirlenmediğini tespit etmiş; bu itibarla sözleşmenin, sadece ilk yılının geçerli olduğuna, 2. yıl için taraflar arasında geçerli bir sözleşme olmadığına karar vermiştir. (DRC 01.03.2012/ No. 3121034) (DRC 28.03.2012/ No. 3122702).
Ücreti düşürme: Kulüpler, sözleşmelere, " oyuncunun düşük performans sergilemesi halinde", ücretin düşürülebileceğine ilişkin hükümler koymaktadır. DRC, kulüplerin
ücret ödeme borcunun, düşük performans sergileyen oyunculara yönelik bir yaptırım aracı olarak kullanılmayacağını vurgulamıştır (DRC 27.04.2006/ No. 46290) (DRC 11.03.2005/ No. 3542).
Kulüpler sözleşmelere, ücretin, " takım başarısının düşük olması halinde" düşürülebileceğine ilişkin hükümler koymaktadır. DRC kararına konu olayda taraflar arasındaki sözleşmede, takımın sportif başarısının düşük olması halinde oyuncu
ücretinin % 50 oranında düşürüleceği hükme bağlanmıştır. DRC bu sözleşme hükmünün geçersiz olduğuna ve ücreti "tam" ödemesi gerektiğine karar vermiştir. (DRC 14.09.2007/ No. 9729) (DRC 22.06.2007/ No. 671086).
Ücreti belirleme: Kulüpler sözleşmelere, ücretin, oyuncunun " görev aldığı müsabaka
sayısına" bakılarak belirleneceğine ilişkin hükümler koymaktadır. DRC, bu sözleşme
hükmünün geçerli kabul edilemeyeceğine karar vermiştir (DRC Decision 12.01.2006/ No. 16107).
Kulüpler sözleşmelere, ücretin, oyuncunun " müsabakalarda görev alma durumuna"
bakılarak belirleneceğine ilişkin hükümler koymaktadır. Buna karşılık DRC’ye göre bu tür sözleşme hükümleri de geçersizdir. 2014 yılındaki dava konusu olayda, sözleşmede oyuncunun ilk 11'de yer aldığı (activated as a holder) müsabakalar için aylık
ücretinin tamamını, yedek olduğu (activated as a substitute) müsabakalar için aylık
ü cretinin % 70’ini, kadroda olmadığı (not activating) müsabakalar içinse aylık ü cretinin
% 30’unu alması kararlaştırılmıştır. DRC oyuncunun müsabakalarda görev almasının
sadece kulübün inisiyatifinde olduğuna, dolayısıyla sözleşmedeki bu şartın geçersiz olduğuna, kulübün oyuncuya ücretini "tam" olarak ödemekle yükümlü olduğuna karar vermiştir. (DRC 18.12.2014/ No. 1214600).
Kulüpler sözleşmelere, ücretin, oyuncunun " müsabakalarda görev aldığı zamana" bakılarak belirleneceğine ilişkin hükümler koymaktadır. Buna karşılık DRC bu tür sözleşme hükümlerini de geçersiz saymıştır. 2015 yılında dava konusu olaya ilişkin sözleşmede, oyuncunun 90 dakikanın % 80’inden az (72 dakikadan az) görev alması
durumunda, aylık ücretinde % 20 oranında kesinti yapılacağı hükme bağlanmıştır.
DRC bu tür sözleşme hükümlerinin geçersiz olduğunu belirlemiştir (DRC 28.03.2015/ No. 0314132).
Para cezaları: Oyuncuya verilen " para cezaları, oyuncunun ücretinden mahsup edilebilir mi? DRC konuya ilişkin kararında, DRC’nin kulübün iç düzenlemeleri uyarınca oyuncuya verdiği para cezasını denetleme yetkisi olmadığını ve yetkinin "ulusal mercilerde" olduğunu belirtmiştir. Bununla birlikte DRC, para cezalarının, oyuncunun ücretinden mahsup edilebilir olmasının, kulüplerce kötü niyetle kullanılabileceğini (hatta kulübün ücret ödeme yükümlülüğünü ortadan kaldırabileceğini) beyan etmektedir. Bu itibarla DRC, muhtelif kararlarında, her şart altında, oyuncuya verilen para cezasının, oyuncunun ücretinden mahsup edilemeyeceğine karar vermiştir (DRC 27.08.2014/ No. 08143257) (DRC 28.08.2014/ No. 0814837) (DRC 20.08.2014/ No. 0814719) (DRC 17.08.2014/ No. 08143257) (DRC
25.04.2013/ No. 04132387) (DRC 27.04.2006/ No. 46290).
Net mi Gross mu? Ücrete ilişkin son konu, sözleşmede belirlenen ücretin net mi yoksa
brüt (gross) mü olduğudur. Bu konu, oyuncunun ücretinden, zorunlu ödemelerin (kulübün inisiyatifi dışında yüklenen; vergi, sosyal güvenlik ödemesi, trafik cezası
gibi) kesilip kesilemeyeceği sorusunu cevaplamaktadır. DRC’nin konuya ilişkin 2006 ve 2014 tarihli iki kararı aydınlatıcı niteliktedir. DRC söz konusu kararlarında, iki temel prensip belirlemiştir. Buna göre;
1. Sözleşmede özel olarak belirtilmediği müddetçe, oyuncuya yapılacak ücret ödemelerinin "nettir". 2. Ücretin brüt olduğunu ileri süren (kulüp), bunu ispat etmekle mükelleftir. (DRC 20.08.2014/ No. 08143653) (DRC 27.04.2006/ No. 46831).
Primler (Bonus)
Primler, ücrete ilave olarak ve oyuncunun "o bjektif" biçimde ölçülebilir "performans
şartlarına" göre belirlenir. Ücretin belirlenmesine ilişkin geçerli kabul edilmeyen pek
çok husus primlerin belirlenmesi bakımından geçerli kabul edilmiştir. DRC'ye göre primlerin;
- Takımın "k azandığı/ berabere kaldığı müsabaka sayısına" göre belirlenmesi
m ümkündür.
- Oyuncunun " attığı gol veya yaptığı asist" sayısına göre belirlenmesi mümkündür.
- Oyuncunun " görev aldığı müsabaka sayısına" göre belirlenmesi mümkündür.
- Ancak oyuncunun " görev aldığı dakika sayısına" göre belirlenmesi mümkün
değildir.
DRC, primlerin oyuncunun görev aldığı "müsabaka" sayısına göre belirlenebileceğini ifade etmiş, ancak primlerin oyuncunun görev aldığı "dakika" sayısına göre belirlenmesini uygun görmemiştir. Zira DRC'ye göre kulübün, oyuncuya prim ödemekten kaçınmak amacıyla, onu sahaya sürmemesi (yani böylesi bir riski üstlenmesi) muhtemel değildir. Burada taraftar baskısı da önemli bir etkendir. Buna karşılık, kulübün, oyuncuya prim ödemekten kaçınmak amacıyla, onun sahada görev aldığı dakika sayısını kontrol etmesi ve özellikle iyi skorla devam eden bir maçta onu oyundan alması söz konusu olabilir. Bu yönüyle primlerin dakika sayısına göre belirlenmesi makul değildir. (DRC 09.11.2004/ No. 114441) (DRC 26.11.2006/ No. 116336).
Kulüplerin uyanıklığı: Sözleşmede prim alınması için öngörülen performans şartları, nitelik itibariyle " sübjektif" ise k ulüp tüm primleri ödeme riskiyle karşı karşıya kalabilir. Örneğin, DRC kararına konu bir olayda, tarafların sözleşmede prim ödenmesi için belirlediği şartlar;
- Oyuncunun yükümlülüklerini yerine getirmesi,
- Takımın yüksek sportif neticeler alması,
- Oyuncunun sportif yeteneklerini sergilemesi,
- Takımın sportif başarılarına bireysel katkı sağlamasıdır.
DRC bu şartların "sübjektif" nitelikte olduğunu beyan etmiş ve neticede oyuncunun tüm primlere (toplam 110.000 Dolar) hak kazandığı sonucuna ulaşmıştır (DRC 30.11.2007/ No. 1171304). Özetle, kulüpler, uyanıklık yapıp prim ödenmesi şartlarını esnek belirlediklerinde, kararlaştırılan tüm primleri ödeme riskiyle karşı karşıya kalabilirler.
Performans şartlarının hiç bulunmaması: Buna karşılık sözleşmede prim alınması için h içbir performans şartına yer verilmemiş ise bu durumda da oyuncu hiç prim alamama riskiyle karşı karşıyadır. DRC kararına konu sözleşmede, el yazısıyla "Primler 1500$-2000$" ifadesine yer verilmiş ve bu ibare her iki tarafça imzalanmıştır. DRC, "primin amacının belirtilmemiş olmasını", oyuncuya prim ödenmesi için yeterli görmemiştir (DRC 29.11.2013/ No. 11133071).
KULÜPLER AÇISINDAN HAKLI NEDENLE FESİH HALLERİ
I. Oyuncunun Devamsızlığı
II. Uyuşturucu Madde veya Doping Kullanımı
III. Oyuncunun Kötü/ Uygunsuz Davranışları
I. Oyuncunun Devamsızlığı
DRC kararlarında, oyuncunun devamsızlığının
u zun süreli olması ve (meşru bir
gerekçe bulunsa bile) izinsiz olması halinde, kulübün haklı nedenle sözleşmeyi feshedebileceği kabul edilmektedir. Bu noktada devamsızlığın süresi önem taşımaktadır. Muhtelif DRC kararlarında oyuncunun 2 gün, 5 gün, 1 hafta, 10 gün ve
2 haftalık (Şerh) devamsızlığının kulübe sözleşmeyi haklı nedenle feshetme hakkı
vermeyeceği tespit edilmiştir. DRC 2007 tarihli bir kararında, oyuncunun 1 ay 1
haftalık devamsızlığının, kulübe sözleşmeyi haklı nedenle feshetme hakkı verdiğini ifade etmiştir. Söz konusu dönemde, sezon ve dolayısıyla kulübün resmi müsabakaları başlamıştır (DRC 14.09.2007/ No. 97280). Buna karşılık, DRC'nin 2004 yılında verdiği bir kararda ise, oyuncunun devamsızlık yaptığı 1 aylık sürede " kulübün herhangi bir
resmi müsabakasının bulunmadığını" ve dolayısıyla bu devamsızlığın kulüp
açısından ciddi bir problem oluşturmadığını dikkate alarak, sözleşmenin haklı nedenle feshedilmeyeceğine hükmetmiştir. (DRC 10.06.2004/ No. 6400276). O halde,
DRC’nin 2004 ve 2007 yıllarında verdiği söz konusu kararların birlikte değerlendirilmesi neticesinde, 1 aydan fazla izinsiz devamsızlıkların, resmi
m üsabakaların olduğu döneme denk gelmek kaydıyla, kulübün sözleşmeyi haklı
nedenle feshine imkân tanıdığını söylemek mümkün hale gelmektedir. Bunun yanında devamsızlık için meşru gerekçeler (tedavi, ailevi) bulunsa bile, kulüpten izin almak şarttır.
II. Uyuşturucu Madde veya Doping Kullanımı
Uyuşturucu madde veya doping kullanımına ilişkin olarak DRC huzuruna getirilen çok fazla uyuşmazlık bulunmamaktadır. Bununla birlikte DRC tarafından çözüme kavuşturulan az sayıdaki uyuşmazlıkta, oyuncunun doping veya uyuşturucu madde testlerinin pozitif çıkması halinde, kulübün haklı nedenle sözleşmeyi feshetme hakkına sahip olduğu tespit edilmiştir
CAS Mutu Davası: Chelsea'nin, Temmuz-2004 tarihinde oyuncularına yaptırdığı test sonucunda, Xxxxxx Xxxx'xxx kokain kullandığı tespit edilmiştir. Bunun üzerine Xxxxxxx, oyuncuya para cezası vermiş ve oyuncuyu ikaz etmiştir. Kısa süre sonra, Ekim-2004 tarihinde bu defa İngiltere FA tarafından yaptırılan testte de Mutu'nun kokain kullandığı tespit edilmiştir. Bu tespit ve Xxxx'xxx ikrarı üzerine Chelsea, 28 Ekim 2004 tarihinde oyuncunun sözleşmesini feshetmiştir. CAS kararı çerçevesinde söylenemese de, FIFA yalnız bir defa uyuşturucu veya doping kullanımını sözleşmenin feshinde haklı nedenin doğumu bakımından yeterli görmüştür.
III. Oyuncunun Kötü/ Uygunsuz Davranışları
DRC ve CAS kararları uyarınca, oyuncunun kötü/uygunsuz davranışlar sergilemesi halinde, sözleşme kulüp tarafından haklı nedenle feshedilebilir.
Ancak DRC ve CAS bu konuda bazı sıkı ön şartlar getirmiştir:
- Oyuncunun sadece bir kötü davranışı, sözleşmenin haklı nedenle feshine yol açmaz.
- Kulüp fesih öncesinde oyuncuyu, davranışın tekrarı halinde doğacak sonuçlar için ikaz etmeli.
- Oyuncunun sözleşmeden doğan yükümlülüklerine uygun davranmasını temin
edecek daha hafif (lenient) nitelikte tedbirler varsa, öncelikle bu tedbirlere başvurulmalıdır.
- Sözleşmenin feshine ancak "son çare" (ultima ratio) olarak başvurulmalıdır.
D RC ve CAS kararlarında oyuncunun;
- Takım arkadaşına sözlü/ fiziksel olarak sadece bir defa saldırmasının, (DRC)
- Takımın kamp döneminde özel odasında bir kadınla yakalanmasının, (DRC)
- Müsabakada profesyonellik dışı davranış sergilemiş olmasının, (DRC)
- Önemli bir derbi maçının bir gece öncesinde aşırı alkol almış olmasının (CAS Club Tofta)
sözleşmenin kulüp tarafından haklı nedenle feshine imkân tanımayacağı ifade edilmiştir.
DRC ve CAS’ın alkol kullanımına, doping veya uyuşturucu madde kullanımından farklı yaklaştığı hususunda tereddüt yoktur. DRC’nin 2006 tarihli kararında doping veya uyuşturucu maddenin tek seferlik kullanımda dahi, sözleşmenin haklı nedenle feshi bakımından yeterli görülmüştür. Buna karşılık gerek DRC gerekse CAS, oyuncunun tek sefer alkol kullanımını haklı fesih nedeni olarak görmemiştir.
SÖZLEŞMELERDE YER VERİLEN HAKLI NEDENLE FESİH KAYITLARI
I. Tıbbi Test Kaydı
Kulüpler tıbbi testleri genellikle sözleşmenin imzalanmasından önce yaptırmakta ve bu testlerin sonucuna göre oyuncuyla sözleşme imzalayıp imzalamamaya karar vermektedir. Ancak bazen kulüpler ve oyuncuların uymakla yükümlü oldukları
zaman kısıtları sebebiyle (transfer döneminin kapanmak üzere olması gibi) tıbbi testlerin yapılması sözleşmenin imzalanmasından sonraki safhaya bırakılabilmektedir. Böylesi durumlarda kulüpler önlem olarak, sözleşmeye,
sözleşmenin geçerliliğinin tıbbi testlerin olumlu çıkmasına bağlı olduğu kaydını koymaktadır.
FIFA Tüzüğü md. 18/4’te, sözleşmenin geçerliliğini, tıbbi testlerin olumlu çıkmasına
bağlayan sözleşme hükümlerinin geçersiz olduğu ve fakat sözleşmenin geçerli olacağı (kısmi butlan) ifade edilmiştir. O halde, sözleşme imzalandıktan sonraki testler sonucunda oyuncunun sakat olduğu tespit edilse dahi, kulüp, oyuncunun ücretini
ödemeye devam etmek ve tedavi giderlerini karşılamak zorundadır.
Örneğin, 2006 yılında DRC kararına konu bir olayda, kulüp ve oyuncu arasında imzalanan sözleşmede, tıbbi testlerin olumsuz çıkması halinde sözleşmenin geçersiz sayılacağı kararlaştırılmıştır. Oyuncu, sözleşmenin imzalanmasından sonra ilk idmanına çıkmış, beş dakika içinde antrenman sahasında ısınma turu atarken dizinde
ağrı hissetmiş ve idmanı yarıda bırakmıştır. Kulüp oyuncunun sakatlığının ciddi olduğunun tespiti üzerine, sözleşmedeki ilgili hükme dayanarak sözleşmeyi feshettiğini oyuncuya bildirmiştir. Oyuncunun açtığı davada DRC, FIFA Tüzüğü md. 18/4 çerçevesinde; sözleşmedeki tıbbi test kaydının geçersiz, ancak sözleşmenin geçerli olduğunu belirleyerek, kulübün oyuncuya sözleşme ücretini ödemekle yükümlü olduğuna karar vermiştir.
II. Sakatlık Kaydı
Sözleşmelere "Oyuncunun s akatlanması veya bu s akatlığın belirli bir süreden fazla devam
etmesi halinde, kulübe sözleşmeyi haklı nedenle feshetme hakkı veren" hükümler konmaktadır. FIFA Tüzüğünde konuya ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. FIFA içtihadında ise bu hükümlerin geçersiz olduğu ve kulübün, sakatlık halinde,
oyuncunun ücretini ve tedavi giderlerini karşılaması gerektiği ifade edilmiştir.
III. Küme Düşme Kaydı
Sözleşmelere, "Kulübün bir sonraki sezon veya sözleşme dönemi içinde küme düşmesi halinde sözleşmenin sona ereceğine" ilişkin hükümler konmaktadır. FIFA Tüzüğünde konuya ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. FIFA ve CAS içtihadında; bu tür şartların geçerli sayılabilmesi için, (1) Şartın tesadüfi (casual) olması gerektiği ve (2) Sözleşmede
karşılıklılık unsuruna yer verilmiş olması gerekmektedir. Casual şart, taraflardan
birinin iradesine terkedilmemiş olan şarttır. Karşılıklılık unsuru ise şartın gerçekleşmesi halinde, sözleşmenin her iki tarafça sonlandırılabiliyor olmasını ifade eder. Küme düşme kaydı tabiatı itibariyle casual bir şarttır. Sorun karşılıklılık unsurunda ortaya çıkar. Bu noktada sözleşmenin yazım biçimi son derece önemlidir:
Xxxxx xxxxxx: Sözleşmede, küme düşme halinde sözleşmenin otomatikman/
kendiliğinden sona ereceği düzenlenmişse, küme düşme kaydı geçerlidir. Buna karşılık, sözleşmede küme düşme halinde kulübün sözleşmeyi haklı nedenle feshedeceği düzenlenmişse, küme düşme kaydı geçersizdir.
IV. Deneme Süresi Kaydı
Deneme süresi, taraflarca sözleşmede, genellikle 1-2 ay olarak belirlenen süreler içinde, taraflardan birine veya her ikisine, gerekçe göstermeksizin ve tazminat ödemeksizin sözleşmeyi sona erdirme imkânı veren bir kayıttır. Taraflar bu sürede birbirini gözlemekte ve sözleşmeyi sona erdirip erdirmeyeceklerine karar vermektedir. FIFA Tüzüğünde konuya ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. FIFA ve CAS içtihadında; bu tür şartların geçerli sayılabilmesi için, (1) Şartın tesadüfi
(casual) olması gerektiği ve (2) Sözleşmede
karşılıklılık unsuruna yer verilmiş olması
gerekmektedir.
Küme düşme kaydından farklı olarak deneme süresi kaydı tesadüfi (casual) nitelikte değildir. Bu itibarla, FIFA içtihadında, sözleşmede karşılıklılık şartına yer verilmiş olsa bile, deneme süresi kayıtları (casual nitelikte olmadığı için) geçersiz kabul edilmektedir. DRC’nin deneme süresi kaydına ilişkin yaklaşımının, küme düşme
kaydına nispetle çok daha katı olduğu ifade edilebilir (küme düşme kaydı, karşılıklı olmak şartıyla, geçerli olabilir).
Deneme süresi kayıtları geçersiz kabul edilince, kulüpler sözleşmeyi haklı neden olmaksızın feshetmiş sayıldıkları için tazminat ödemek zorunda kalmaktadırlar. Bu sebeple; kulüp tazminat ödemek istemiyorsa, sözleşmeyi sonlandırırken mutual termination agreement yapmalı veya oyuncuya kulüpten alacağı kalmadığına ilişkin
waiver veya declaration alınmalıdır.
V. Düşük Performans Kaydı
DRC’nin yerleşik içtihadı uyarınca, sözleşmelerde yer verilen "oyuncunun bireysel
performans düşüklüğü halinde, kulübe sözleşmeyi haklı nedenle feshetme hakkı veren” maddeler potestative niteliktedir ve dolayısıyla geçersizdir. DRC’ye göre
oyuncunun bireysel olarak düşük performans sergilemesi sübjektiftir ve ötesinde performans düşüklüğünün "objektif kriterler" etrafında değerlendirilmesi mümkün değildir.
Buna karşılık, sözleşmelerde yer verilen "takımın kolektif performans düşüklüğü halinde, sözleşmenin otomatikman sona ereceğini düzenleyen" kayıtlar ise g eçerlidir. DRC’nin 2007 yılında verdiği karara konu bir olayda, oyuncu ve kulüp arasındaki sözleşmede "Takımın final turnuvasına katılamaması halinde, sözleşmenin otomatikman sona ereceği" düzenlenmiştir. Xxxxx, 01.10.2006 tarihinde (sözleşmenin
akdinden 5 ay sonra) takımın finale katılmayacağının belli olması üzerine sözleşmenin otomatikman sona erdiğini ifade etmiştir. DRC, sözleşmedeki hükmün geçerli olduğunu ve sözleşmenin 01.10.2006 tarihi itibariyle sona erdiğini kabul etmiştir.
VI. Görev Sayısı Kaydı
DRC’nin yerleşik içtihadı uyarınca, sözleşmelerde yer verilen "oyuncunun görev
aldığı müsabaka sayısı,
dakika sayısı veya g ol sayısının sözleşmede belirlenenden az
olması halinde, kulübe sözleşmeyi haklı nedenle feshetme hakkı veren" maddeler
potestative ve dolayısıyla
g eçersizdir.
DRC, 2006 yılında verdiği kararda, sözleşmede yer verilen "oyuncunun müsabaka zamanlarının % 85’inden azında görev alması ve attığı gol sayısının ilk sezon için 7’den, ikinci sezon için 15’ten az olması halinde, kulübün sözleşmeyi haklı nedenle feshetme hakkı doğacağına" ilişkin madde geçersiz sayılmıştır. DRC oyuncunun görev aldığı "müsabaka zamanına" ilişkin olarak, bahse konu sözleşme maddesinin keyfi nitelikte olduğunu, zira oyuncunun müsabakalarda hangi sürede görev alacağının doğrudan kulübün tasarrufunda bulunduğunu ifade etmiştir. DRC "gol sayısı" kriterine ilişkin olarak ise, futbolun bir takım oyunu olduğunu, bu oyunda başarıya ulaşmanın ancak takım olarak sağlanabileceğini, bu itibarla "gol sayısı" kriterinin futbolun ruhuyla bağdaşık olmadığını belirtmiştir (DRC 28.09.2006/ No. 96391).