KARŞILAŞTIRMALI HUKUK VE YEKNESAK HUKUKTA SÖZLEŞMENİN YORUMU
Yrd. Doç. Dr. AThmet Xxxxx XXXXXXXX
KARŞILAŞTIRMALI HUKUK VE YEKNESAK HUKUKTA SÖZLEŞMENİN YORUMU
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ VII
İÇİNDEKİLER XI
KISALTMALAR XIX
I. Giriş 1
A. Amaç ve Yöntem 1
B. Sözleşmenin Yorumunun Temel Sorunsalı 3
II. Sözleşmenin Yorumuna İlişkin İlkelerin Tarihi Gelişimi 8
A. Roma Hukuku 8
1. Arkaik Dönemde Yorumla İlgili Gelişmeler 8
2. Klasik Dönemde Sözleşmenin Yorumu ile İlgili
İlkelerin Ortaya Çıkışı 10
a. Genel Olarak 10
b. Klasik Dönemde Ortaya Çıkan Yorum İlkeleri 13
i. Günümüzdeki Sübjektif Yorum İlkelerinin Klasik Dönemdeki Kaynakları 13
ii. Günümüzdeki Objektif Yorum İlkelerinin Klasik Dönemdeki Kaynakları 15
3. Post-Klasik Dönemdeki Gelişmeler 21
B. Hümanist ve Doğal Hukuk Okulları ve Kıta Avrupası
Hukuk Sistemleri Arasındaki Yaklaşım Farkının Ortaya Çıkışı 24
III.Karşılaştırmalı Hukukta Sözleşmenin Yorumu 32
A. Genel Olarak 32
B. Latin Hukuk Çevresi 33
1. Fransız Hukuku 33
a. Genel Olarak 33
b. Yorum Türlerinin Tasnifi ve Sübjektif Yorum-
Objektif Yorum İlişkisi 34
c. Sözleşmenin Yorumuna İlişkin Kararların Denetimi 37
d. Diğer Denetim Araçları Olarak Sözleşmenin Nitelendirilmesi, Doğasının Değiştirilmesi ve
“Clauses Xxxxxxx et Précises” Tartışması 40
e. Fransız Medeni Kanunu’nun Sözleşmenin
Xxxxxxxx Xxxxxxx Maddeleri 43
i. CC. Fr. 1156. Maddesi 43
ii. CC. Fr. 1157. Maddesi 45
iii. CC. Fr. 1158. Maddesi 46
iv. CC. Fr. 1159. Maddesi 47
v. CC. Fr. 1160. Maddesi 48
vi. CC. Fr. 1161. maddesi 48
vii. CC. Fr. 1162. Maddesi 50
viii. CC. Fr. 1163. Maddesi 51
ix. CC. Fr. 1164. Maddesi 52
f. Sözleşmesel Yorum Kurallarına İlişkin Uygulamalar 52
2. İtalyan Hukuku 54
a. Genel Olarak 54
b. in claris non fit interpretatio Tartışması 57
c. Sözleşmenin Yorumuna İlişkin Kararların Denetimi 58
d. Sübjektif Yorumun Objektifliğine İlişkin Görüşler 59
e. İtalyan Medeni Kanunu’nun Sözleşmenin
Xxxxxxxx Xxxxxxx Maddelerinin Tasnifi 62
f. İtalyan Medeni Kanunu’nun Sözleşmenin
Xxxxxxxx Xxxxxxx Maddeleri 64
i. CC. It. 1362. Maddesi 64
ii. CC. It. 1363. Maddesi 67
iii. CC. It. 1364. ve 1365. Maddeleri 69
iv. CC. It. 1366. Maddesi 71
v. CC. It. 1367. Maddesi 72
vi. CC. It. 1368. Madde 74
vii. CC. It. 1369. Maddesi 75
viii. CC. It. 1370. Madde 76
ix. CC. It. 1371. maddesi 78
C. Roma-Germen Hukuk Çevresi 80
1. Alman Hukuku 80
a. Genel Olarak 80
b. Alman Hukukunda Yorumun Türleri ve Yöntemleri 83
c. Alman Medeni Kanunu’nun (BGB) Yoruma İlişkin Düzenlemeleri (BGB § 133 ve § 157) 85
i. İki Paragraf Arasındaki İlişki 86
ii. BGB § 133 87
iii. BGB § 157 91
iv. BGB § 133 ve § 157’nin (Geniş) Uygulama Alanı 94
2. İsviçre Hukuku 97
a. Genel Olarak 97
b. İrade Uyuşması Hakkındaki Uyuşmazlıklarda
Güven İlkesi ve Tam Yorum Uyuşmazlığı 101
c. Sübjektif ve Objektif Yorum Ayrımının Temyiz
Denetimi Bakımından Önemi 103
d. OR 18/1 Fıkrası 104
i. Sübjektif Yorum 106
ii. Objektif Yorum 110
e. İçtihatlar ile Gelişmiş İlkeler 111
3. Türk Hukuku 114
a. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye’de Sözleşmenin Yorumu 114
b. Günümüz Türk Hukukunda Sözleşmenin Yorumu 117
i. TBK 19/1 Fıkrası 117
ii. Xxxxx, Beyan ve Güven Teorilerine İlişkin Doktrindeki Görüşler ile Sübjektif ve Objektif
Yorumun Bağdaştırılması 123
iii. Metinsel Yorumun Önemi 126
iv. Örf-Âdetin Önemi 128
v. TBK’nun 23. Xxxxxxx, contra proferentem veya contra stipulatorem İlkesi 129
vi. Doktrin ve İçtihatlarda Dile Getirilen Diğer Yorum İlkeleri 133
D. Common Law Çevresi 138
1. İngiliz Hukuku 138
a. Genel Olarak 138
b. Objektif Yaklaşım 141
c. Parol Evidence Rule (Sözlü Xxxxx Xxxxxx) ve Merger Clauses (Birleştirme Şartları) 145
d. Diğer Yorum İlkeleri 148
e. Xxxx Xxxxxxx’xx Sözleşmenin Yorumu ile İlgili Beş İlkesi 151
2. A.B.D. Hukuku 155
a. Genel Olarak 155
b. Sözleşmenin Yorumunda Objektif Yaklaşım ve Restatement (First) of Contracts 159
c. Sözleşmenin Yorumunun Sübjektifleşmesi, UCC ve Restatement (Second) of Contracts 162
d. İçtihatlar ve Doktrin ile Gelişen İlkeler 170
i. Yorum(lamama) İlkeleri: Parol Evidence Rule, Plain Meaning Rule ve Four Corners Rule 170
ii. Doktrinde Dile Getirilen Diğer Yorum İlkeleri 178
IV. Yeknesak Hukukta Sözleşmenin Yorumu 182
A. Genel Olarak 182
B. CISG’nin 8. Maddesi 183
1. Genel Olarak 183
2. CISG’nin 8. Maddesi’nin Uygulama Alanı ve Tek
Xxxxxxx İradesinin Xxxx Xxınması Sorunu 190
3. İrade Uyuşmasının Yokluğu (Dissent) ve Hata 193
4. CISG’nin 8. Maddesinin hükümleri 196
a. CISG 8/1 Fıkrası – Sübjektif Yorum 196
b. CISG 8/2 Fıkrası – Objektif Yorum 199
c. CISG 8/3 Fıkrası – Dikkate Alınacak Diğer Yorum
Araçları 202
5. CISG’de Yer Almayan Yorum Kuralları 205
6. Parol Evidence Rule, Xxxxxx Xxxxxxx ve CISG m. 8/3 208
C. UNIDROIT İlkeleri’nin 4. Bölümü 211
1. Genel Olarak 211
2. UNIDROIT İlkeleri’nin 4. Bölümünün Düzenlemeleri 217
a. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.1 217
b. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.2 220
c. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.3 222
d. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.4 225
e. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.5 226
f. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.6 227
g. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.7 229
h. UNIDROIT İlkeleri Madde 4.8 230
D. Avrupa Birliği’nin Yeknesak Hukuk Metinlerindeki
Düzenlemeler 232
1. Avrupa Sözleşme Hukuku İlkeleri (Principles of
European Contract Law - PECL) 232
a. Genel Olarak 232
b. PECL’in 5. Bölümünün Düzenlemeleri 233
i. PECL Madde 5:101 233
ii. PECL Madde 5:102 235
iii. PECL Madde 5:103 237
iv. PECL Madde 5:104 238
v. PECL Madde 5:105 239
vi. PECL Madde 5:106 240
vii. PECL Madde 5:107 240
2. Ortak Referans Çerçevesi Taslağı’nın (Draft Common
Frame of Reference - DCFR) 241
a. Genel Olarak 241
b. DCFR’ın II.-8 Bölümünün Düzenlemeleri 242
i. DCFR Madde II.-8:101 242
ii. DCFR Madde II.-8:102 244
iii. DCFR Madde II.-8:103 247
iv. DCFR Madde II.-8:104 248
v. DCFR Madde II.-8:105 248
vi. DCFR Madde II.-8:106 249
vii. DCFR Madde II.-8:107 249
3. Ortak Avrupa Satış Hukuku (Common European Sales
Law – CESL) 250
a. Genel Olarak 250
b. CESL’in Sözleşmenin Yorumuna İlişkin Maddeleri 251
i. CESL Madde 58 251
ii. CESL Madde 59 253
iii. CESL Madde 60 255
iv. CESL Madde 61 256
v. CESL Madde 62 257
vi. CESL Madde 63 258
vii. CESL Madde 64 259
viii. CESL Madde 65 260
E. Trans-Lex İlkeleri 261
1. Genel Olarak 261
2. Trans-Lex İlkeleri’nin Sözleşmenin Yorumuna İlişkin Düzenlemeleri 262
a. Trans-Lex İlkesi No. IV.5.1 262
b. Trans-Lex İlkesi No. IV.5.2 263
c. Trans-Lex İlkesi No. IV.5.3 264
d. Trans-Lex İlkesi No. IV.5.4 264
e. Trans-Lex İlkesi No. IV.5.5 265
f. Trans-Lex İlkesi No. IV.5.6 266
g. Trans-Lex İlkesi No. IV.5.7 267
V. Sonuç - Sözleşmenin Yorumu ile İlgili Temel Tartışmalarda Karşılaştırmalı Hukuktaki Eğilimlere İlişkin Tespitler 269
A. Münferit Konulardaki Tartışmalar 269
1. Yoruma İlişkin Kodifikasyon Çalışmalarının Kapsamı 269
2. Yoruma İlişkin Kararların Denetimi 270
3. Yoruma İlişkin Kuralların Uygulama Alanı 270
4. Sözleşmenin Yorumunda İyiniyet ve Dürüstlük
Kuralının Yeri 271
5. Yorum(lamama) İlkeleri ile İlgili Tartışmalar 272
6. contra proferentem İlkesinin Uygulama Alanı 274
B. Sübjektif ve Objektif Yorum Arasındaki Denge Arayışı ve Uygulamaya İlişkin Tespitler: Yorum Kurallarının
Uygulamasındaki Dört Aşama 275
1. Genel Olarak 275
2. Yorumun Dört Aşaması 277
a. Birinci Objektif Aşama 277
b. Birinci Sübjektif Aşama 279
c. İkinci Objektif Aşama 280
d. İkinci Sübjektif Aşama 281
C. Genel Değerlendirme 284