Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Destek Projesi
TASLAK
Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Destek Projesi
Sözleşme No: EuropeAid/140562/IH/SER/TR
Faaliyet 1.1- Genel Değerlendirme Raporu
0
Aralık 2022
<.. image(metin, küçük resim içeren bir resim Açıklama otomatik olarak oluşturuldu) removed ..>
XXXXX XXXXX
Proje Adı: | Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Destek Projesi |
Sözleşme Numarası: | EuropeAid/140562/IH/SER/TR |
Proje Değeri: | Euro 3,198,250.00 |
Başlangıç Tarihi: | 07.02.2022 |
Bitiş Tarihi: | 06.02.2025 |
Süresi: | 36 ay |
Sözleşme Makamı: Daire Başkanı: Adres: Telefon: Fax: Sözleşme Yöneticisi: E-mail: | Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Avrupa Birliği Yatırımları Dairesi Dr. Xxxxxx Xxxx BAYER Xxxxxxx Xxxxx Xxx. Xxxxxxxxx Xxxxxx Xxxx 0.xx Xx: 000, Xxxxxx, Xxxxxxx + 90 312 474 03 50-51 + 90 312 474 03 52-53 xxxxx.xxxxx@xxx.xxx.xx Sn. Xxxxxxx XXXXX xxxxxxx.xxxxx@xxx.xxx.xx |
Faydalanıcı: Adres: Genel Müdür: Telefon: Xxxxx Xxxxxlanıcı : Proje Yöneticisi / OKB Koordinatörü: E-mail: | Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Xxxxxxx Xxxxx Xxx. Xxxxxxxxx Xxxxxx Xxxx 0.xx Xx: 000, Xxxxxx, Xxxxxxx Sn. Xxxxx XXXXXXX x00 000 000 00 00-00 Döngüsel Ekonomi ve Atık Yönetimi Dairesi Sn. Xxxxxx XXXXXX KARABULUT |
Yüklenici: Proje Direktörü: Adres: Telefon: E-mail: Proje Ofis Adresi: Proje Takım Lideri: E-mail: | DAI Global Austria GmbH & Co KG Sn. Xxxxx Xxxxxxx Xxxxxxxxxx Xxxxxxx 00, X-0000 Xxxx, Xxxxxxx x00 0 000 00 00 000 Xxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxxx, 0000 Xxxxx Xx 0/0, 00000, Xxxxxxx, Xxxxxx, Xxxxxxx Sn. Xxxxxx Xxxxxxxx |
Raporlama dönemi: | 07.08.2022 – 07.11.2022 |
Raporu Hazırlayanlar: | Xxxxxx Xxxxxxxx, Takım Lideri Xxxx Xxxxxxx, Teknik Bileşen Lideri Xxxxx Xxxxxx İşevi, Kilit Olmayan Kıdemli Uzman Xxxxx Xxxxxxxxxx Xxxx, Kilit Olmayan Kıdemli Uzman |
Raporu Kontrol Edenler: | Sn. Xxxxx Xxxxxxx, Proje Direktörü |
Taslak Rapor sunuş tarihi: | 12.12.2022 |
Nihai Rapor sunuş tarihi: | 29.05.2023 |
İÇİNDEKİLER
1.2.1. Masabaşı Araştırması 11
2. GÜNCEL AB DÖNGÜSEL EKONOMİ PAKETLERİ VE İLGİLİ POLİTİKALAR 16
2.2. Üye Devletlerin Çabaları 31
3. AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI VE İLGİLİ POLİTİKALARA YÖNELİK ULUSAL İLERLEME 50
3.1. İlgili Ulusal Stratejik Çerçeve 50
3.1.1. AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ile İlgili Olarak Türkiye Bağlamı 50
3.1.2. AB'nin Döngüsel Ekonomi Politikalarına Uyum 103
3.2. Xxxxxxx ve Seçilen Sektörlerin Döngüselliği 115
3.2.1. Ulusal Ölçekte Döngüsellik Değerlendirmesi 120
3.2.2. Sektörel Ölçekte Döngüsellik Değerlendirmesi 125
3.3. Kilit Paydaşların Çabaları 125
4. BOŞLUK ANALİZİ 151
4.1. Mevzuat Boşlukları 151
4.2. Altyapısal Boşluklar 153
4.3. Kurumsal Boşluklar 155
4.4. Finansal Boşluklar 157
5. İHTİYAÇ ANALİZİ 159
5.1. Mevzuat İhtiyaçları 159
5.2. Altyapısal İhtiyaçlar 162
5.3. Kurumsal İhtiyaçlar 164
5.4. Finansal İhtiyaçlar 165
6. DAHA FAZLA DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEMLERİNE YÖNELİK OLASI ÇÖZÜMLER/MÜDAHALELER VE SORUMLU KURUMLAR 168
6.1. Mevzuat Boşlukları ve İhtiyaçlar İçin Olası Çözümler 168
6.2. Altyapısal Boşluklar ve İhtiyaçlar için Olası Çözümler 169
6.3. Kurumsal Boşluklar ve İhtiyaçlar için Olası Çözümler 170
6.4. Finansal Boşluklar ve İhtiyaçlar için Olası Çözümler 171
6.5. Temel Müdahaleler için Öneriler 172
7. ETKİLER 178
8. EKLER 180
Ek 1 - AB Birinci Döngüsel Ekonomi Eylem Planı İlerlemeler ve Ulusal Bağlam 180
Ek 2 - Fransa Döngüsel Ekonomi Yol Haritası Eylemleri 204
Ek 3 - Finlandiya Döngüsel Ekonomi Yol Haritası Eylemleri 207
Ek 4 - Malzeme Akış Muhasebesinde Kullanılan Veriler 208
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1: AB'nin Hammaddelerde Kendi Kendine Yeterliliği 26
Şekil 2: AB'de Kişi Başına Belediye Atığı Üretimi (2020) 27
Şekil 3: AB27'de Farklı Atık Akışlarının Geri Dönüşüm Oranları 28
Şekil 4: AB'de Kullanım Ömrü Sonu Geri Dönüşüm Girdi Oranları 28
Şekil 5: AB’de Döngüsel Ekonomi Sektörlerine İlişkin İstihdam Edilen Kişiler 30
Şekil 6: AB Xxxxx Xxxx Xxxxxxx Hasılasına (GSYİH) Sağlanan Katma Değerin Yüzdesi 30
Şekil 7: AB ve Bazı Ülkelerde Geri Dönüşüm ve İkincil Hammaddelere İlişkin Patent Sayısı (2019) 31
Şekil 8: AB’de Döngüsel Ekonomiye İlişkin Ulusal Stratejiler ve Eylem Planları, 32
Şekil 9: AB'de Döngüsel Malzeme Kullanım Oranı, 2020 (%) 33
Şekil 10: Hollanda'daki Döngüsel Ekonomi Politikaları 34
Şekil 11: Hollanda Döngüsellik Stratejisine Göre Eylemlerin Payı 35
Şekil 12: Hollanda Ekonomisinin Kaynak Akışı (2018) 36
Şekil 13: Hollanda Atık Hedeflerine Yönelik Gerçekleşme 38
Şekil 14: Hollanda'daki Döngüsel İşletmeler (2020) 39
Şekil 15: Fransız Döngüsel Ekonomisinin Politika Alanları ve Bileşenleri 40
Şekil 16: Fransız Döngüsel Ekonomi Göstergelerindeki Genel Eğilimler 41
Şekil 17: Finlandiya 2016-2025 Döngüsel Ekonomi Yol Haritası 44
Şekil 18: Finlandiya Döngüsel Ekonomi Göstergeleri 45
Şekil 19: Finlandiya'daki Döngüsel Ekonomiyle İlgili Patentler 46
Şekil 20: Finlandiya'da Malzeme ve Malzeme Yoğunluğuna Göre Yurt İçi Malzeme Tüketimi
Şekil 21: Finlandiya'daki Döngüsel Ekonomi İşletmelerinin Sayısı, Ciroları ve Personeli 47
Şekil 22: Finlandiya'daki Döngüsel Ekonomi Sektörlerinde ve Tüm Sektörlerde Medyan Ücret 47
Şekil 23: Finlandiya'da Xxxx Xxxxxxx Yöntemlerine, Geri Dönüşüm Oranına ve AB Ortalamasına Göre Belediye Atığı Miktarı 48
Şekil 24:Finlandiya ve AB'de malzemeye göre ve toplamda döngüsel malzeme kullanım oranı
Şekil 25: 2021'de AB Ekonomisinde Malzeme Akışları (ton) 116
Şekil 26: Türkiye için MAM Xxxxxx Diyagramı (Alternatif 1) 123
Şekil 27: Türkiye için MAM Xxxxxx Diyagramı (Alternatif 2) 124
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Hollanda'nın Atıkla İlgili Kapsamlı Hedefleri 36
Tablo 2: Fransız Döngüsel Ekonomi Göstergelerindeki Eğilimler ve AB Karşılaştırması 42
Tablo 3: 2020 AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ile İlgili Türkiye Bağlamı 51
Tablo 4: AB Döngüsel Ekonomiye İlişkin Politikalara Göre Türk Yasal Çerçevesinin Mevcut Durumu 105
Tablo 5: TÜİK’in Atık Bertaraf ve Geri Kazanım Tesisleri İstatistikleri 120
Tablo 6: Türkiye’de Tahmini Geri Dönüştürülen Atık Miktarı 121
Tablo 7: Türkiye için Hesaplanan İkincil Hammadde Miktarı 121
Tablo 8: Türkiye için Malzeme Akış Hesapları (Alternatif 1) 122
Tablo 9: Türkiye Döngüsellik Oranı (2018) 124
Tablo 10: Türkiye için Malzeme Akış Hesapları (Alternatif 2) 124
Tablo 11: Türkiye’nin Döngüsellik Oranı (2018) 125
Tablo 12: Türkiye’deki Kilit Paydaşların Döngüsel Ekonomi ile İlgili Çabaları 126
Tablo 13: Türkiye’nin Döngüsel Ekonomiye Geçişine Yönelik Temel Müdahaleler için Öneriler 173
YÖNETİCİ ÖZETİ
Faaliyet 1.1 kapsamında üretilen Genel Değerlendirme Raporu, bu Faaliyetin ana çıktısıdır. Bu Rapor, masabaşı araştırması, pazar araştırması ve çalıştaylara dayanmaktadır ve projenin takip eden ikinci bileşeni kapsamında geliştirilecek Ulusal Strateji ve Eylem Planı için temel oluşturmak üzere bir başlangıç noktası olarak kullanılabilir. Rapor, AB'nin Döngüsel Ekonomi politikası amaç ve hedeflerini, ilgili Türkiye koşulları ve ulusal sistemlerle karşılaştırmayı ve amaç ve eylemlerin ulusal çerçeveye entegre edilebilirliğini ve kavram ve eylemlerin uygulanmasının uygunluğunu ortaya koymayı hedeflemektedir.
Rapor, amacın, kapsamın ve metodolojinin haritasını çıkaran giriş bölümü ile başlamaktadır (Bölüm 1). Genel Değerlendirme Raporu, aşağıdakileri kapsayan çok katmanlı bir analitik süreçle hazırlanmıştır; (i) AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planına yönelik ulusal Döngüsel Ekonomi ilerlemesini ortaya koyan bir masabaşı araştırması, (ii) Döngüsel Ekonomiye geçişe yönelik kilit paydaşların durumunu, boşlukları, ihtiyaçları ve olası çözümleri belirlemek ve ulusal ve sektörel döngüselliğin sistematik olarak hesaplanması için mevcut veri altyapısını toplamak üzere bir pazar araştırması ve (iii) tespit edilen boşlukların, ihtiyaçların ve ortadan kaldırılması gereken engellerin ve aynı zamanda altyapı, Ar-Ge, inovasyon, kapasite geliştirme alanlarındaki kamu finansmanı/yatırımlara göre özel ihtiyaçların doğrulanması için kamu ve özel sektöre yönelik iki adet Döngüsel Ekonomi çalıştayı.
Bölüm 2, Avrupa Birliği’nin,
• Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi Teklifi [COM(2022) 677 - 2022/0396 (COD)],
• Biyobazlı, Biyobozunur ve Kompostlanabilir Plastiklere ilişkin bir AB Politika Çerçevesi,
• Endüstriyel Emisyonlar Direktifinin Revizyonu Teklifi [COM(2022) 682],
• Avrupa Kirletici Salım ve Taşıma Kaydının (E-PRTR) Revizyonu Teklifi [COM(2022) 157 - 2022/0105 (COD)],
• Sürdürülebilir Ürünler için Eko-tasarım Tüzüğü [COM(2022) 142 - 2022/0095 (COD)],
• Sürdürülebilir ve Döngüsel Tekstil Ürünleri için AB Stratejisi Teklifi [COM(2022) 141],
• Revize Yapı Malzemeleri Tüzüğü Teklifi [COM(2022) 144 - 2022/0094 (COD)],
• Yeşil Geçişte Tüketicilerin Güçlendirilmesi Teklifi [COM(2022) 143 - 2022/0092 (COD)],
• Atık Sevkiyat Tüzüğü Teklifi [COM(2021) 709 - 2021/0367 (COD)],
• Atıktaki Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Kuralları Güncelleme Önerisi [COM(2021) 656 - 2021/0340 (COD)],
• Pil ve Atık Pil Tüzüğü Teklifi [COM(2020) 798 - 2020/0353 (COD)] ve
• Avrupa Sanayi Stratejisi [COM(2021) 350]
alanlarındaki son gelişmeleri özetlemektedir. Bununla birlikte 2023 yılı itibariyle yaklaşan eylemler ve girişimlerden Yeşil İddiaların Doğrulanmasına İlişkin Yasa Teklifi ve Mikroplastik Kirliliğinin Çevre Üzerindeki Etkisini Azaltmak için Önlemlere ilişkin de bilgi verilmiştir. Ayrıca, seçilen göstergelere dayalı olarak AB'nin döngüsel ekonomi konusundaki
genel ilerlemesi, Hollanda, Fransa ve Finlandiya gibi AB üye devletlerinin ayrıntılı çabaları da özetlenmektedir.
Bölüm 3, yeni döngüsel ekonomi eylem planı ve teknik düzenlemeleri doğrultusunda, ulusal kurum/kuruluşların geçmişte yürüttüğü mevcut faaliyetleri en son gelişmelerle birlikte haritalamaktadır. Bu bölüm, mevcut Döngüsel Ekonomi Stratejik/Eylem çerçevesiyle ilgili (veya buna tekabül eden) uygulanabilir ulusal stratejileri, politikaları ve eylem planlarını ele almaktadır. Türkiye'nin uyum durumunun değerlendirilmesi, Nisan 0000- Xxxxx 2021 döneminde Türkiye'de AB çevre mevzuatının iç hukuka aktarılması ve uygulanmasına ilişkin ilerlemeyi sunan AB İlerleme Raporuna dayalı olarak yapılmıştır. Aynı zamanda mevcut mevzuatın taranmasına dayanarak uyum seviyesi TDE analizi vasıtasıyla güncellenmiştir. Ayrıca, döngüsel ekonomi izleme çerçevesi kapsamında Eurostat tarafından sunulan (1) malzeme akışları için Xxxxxx Diyagramı ve (2) Döngüsellik oranı (döngüsel malzeme kullanım oranı) olmak üzere iki istatistiksel yönteme dayalı olarak ülke ve seçilen sektörlerin döngüselliği ortaya konmuştur.
Bölüm 4 ve 5, Döngüsel Ekonomiye geçiş sürecindeki dört boşluk ve ihtiyaç grubuna odaklanmaktadır: mevzuat, altyapı, kurumsal ve finansal. Özellikle AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planında öngörülen eylemler, amaçlar, hedefler ve ilgili AB müktesebatının uygulama gereklilikleri, bu mantıksal kümelerde gruplandırılmış ve masabaşı analizi, pazar araştırması ve çalıştaylar kapsamında sistematik olarak analiz edilmiştir. AB ve Türkiye sistemleri arasındaki farklar, boşlukların ve ihtiyaçların daha derinlemesine karşılaştırılmasıyla ortaya koyulmuştur. Türkiye'nin döngüsel ekonomiye geçişindeki bazı zorluklar; mevzuattaki eksiklikler, yetersiz finansman ve teşvikler, yetersiz kamu bilinci ve farkındalığı, iş birliği eksikliği ve doğrusal ekonomi yaklaşımının paydaşlar arasında hala yaygın olarak benimsenmesi olarak tespit edilmiştir.
Bölüm 6'da Bileşen 2 kapsamında geliştirilecek Ulusal Strateji ve Eylem Planı'nın temelini oluşturmak için belirlenen her ihtiyaca karşılık gelen bir veya daha fazla çözüm (müdahale) önerilmiştir. Her çözüm için sorumlu kurumlar tanımlanmış ve yeterliliklerin bir göstergesi ile kısaca değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme boşlukları, ihtiyaçları ve etkilerin çeşitli yönlerini göz önünde bulundurarak eylem çerçevesindeki önlemlerin kapsamına ve zaman çerçevelerine karar vermek için bir başlangıç noktası olacaktır.
Raporun son bölümü kapsamında (Bölüm 7), döngüsel ekonomiye geçişte Türkiye'nin önündeki başlıca çevresel, ekonomik ve sosyal faydalar, zorluklar ve fırsatlar sunulmuştur. Döngüsel ekonomiye geçiş yolunda, yeni yasal düzenleme gereksinimleri, kurumsal kapasite eksikliği, yetersiz finansman, farkındalık ve teknik altyapı eksiklikleri gibi zorlukların yanı sıra, deniz çöplerinin azaltılması ve alternatif ürünlerin kullanımının artmasıyla plastik kullanımının azaltılması, atıkların azaltılması ve önlenmesine yönelik gelişmelerin hızlandırılması gibi çevre açısından olumlu etkiler beklenmektedir. Döngüsel ekonomiye geçiş ile birlikte, iş ve insan kaynağı ihtiyaçları için yeni iş gücü ve fırsatlar oluşturulacak; tesisler, çevre yatırımları ve teknoloji açısından yenilik ve gelişmeyi hızlandıracak temiz üretim kaçınılmaz bir ihtiyaç olarak ortaya çıkacak ve toplum genelinde farkındalık artacaktır.
Bu raporun sonuçları, yalnızca Ulusal Strateji ve Eylem Planı'nın (Faaliyet 2.1) hazırlanması çalışmalarına değil, aynı zamanda ülkedeki Döngüsel Ekonomi Ağı'nın (Faaliyet 1.3)
derinlemesine analizine de katkı sağlayacaktır. Bu çalışma aynı zamanda, Türk makamlarının en verimli ve ilerici yaklaşımın seçimi konusunda bilinçli kararlar vermesini sağlamak için AB deneyimine ilişkin örnek anlayışlara dayanarak geliştirilecek yaygınlaştırma ve bilgi aktarım sürecinin tasarımı için bir giriş noktasıdır.
KISALTMALAR LİSTESİ
AB | Avrupa Birliği |
AEEE | Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar |
Ar-Ge | Araştırma ve Geliştirme |
BGUS | Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi |
BİT | Bilgi ve İletişim Teknolojileri |
CCRI | Döngüsel Şehirler & Bölgeler Girişimi |
CN | Birleşik Terminoloji |
CPC | Tüketiciyi Koruma İşbirliği |
CSRD | Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi |
ÇED | Çevresel Etki Değerlendirmesi |
ÇŞİDB | Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı |
DEEP | Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Destek Projesi |
EaSI | İstihdam ve Sosyal İnovasyon Programı |
EBRD | Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası |
ECHA | Avrupa Kimyasallar Ajansı |
EED | Endüstriyel Emisyonlar Direktifi |
EKÖK | Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü |
EMAS | Eko-Yönetim ve Denetim Şeması |
EoW | Atık Durumunun Sona Ermesi |
E-PRTR | Avrupa Kirletici Salım ve Taşıma Kaydı |
ESF | Avrupa Sosyal Fonu |
EW-MFA | Ekonomi Genelindeki Malzeme Akış Hesapları |
GACERE | Döngüsel Ekonomi ve Kaynak Verimliliği Konusunda Küresel İttifak |
GİG | Genç İstihdam Girişimi |
GSYİH | Xxxxx Xxxx Xxxxxxx Xxxxxx |
GÜS | Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu |
INCITE | Endüstriyel Dönüşüm ve Emisyonlar için İnovasyon Merkezi |
ITGS | Uluslararası Eşya Ticareti İstatistikleri |
JRC | Ortak Araştırma Merkezi |
JTM | Adil Geçiş Mekanizması |
KOBİ | Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler |
KOK | Kalıcı Organik Kirleticiler |
MAM | Malzeme Akış Muhasebesi |
NFRD | Finansal Olmayan Raporlama Direktifi |
OECD | Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü |
OSB | Organize Sanayi Bölgesi |
ÖTA | Ömrünü Tamamlamış Araçlar |
REACH | Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Tüzüğü |
SCIP | Eşyalardaki veya Karmaşık Nesnelerdeki (Ürünlerdeki) Tehlikeli Maddeler |
STB | Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı |
TDE | Teknik Destek Ekibi |
TMP | Türkiye Malzeme Pazarı |
TSE | Türk Standartları Enstitüsü |
TÜİK | Türkiye İstatistik Kurumu |
UAB | Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı |
UEİP | Ulusal Enerji ve İklim Planları |
UNEA | Birleşmiş Milletler Çevre Meclisi (Asamblesi) |
UNEP | Birleşmiş Milletler Çevre Programı |
UNGA | Birleşmiş Milletler Genel Kurulu |
UNIDO | Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü |
WstatR | Atık İstatistikleri Tüzüğü |
YSA | Yeşil Kamu Satın Alımları |
1. GİRİŞ
1.1. Amaç ve Kapsam
Bu rapor, AB'nin Döngüsel Ekonomi politikası amaç ve hedeflerini, ilgili Türkiye koşulları ve ulusal sistemlerle karşılaştırmayı ve amaç ve eylemlerin ulusal çerçeveye entegre edilebilirliğini ve kavram ve eylemlerin uygulanmasının uygunluğunu ortaya koymayı hedeflemektedir. Karşılaştırma ölçütleri, geçiş sürecinin hedefleri olduğu gibi, geçişin sağlanması için reform sürecinin de temel unsurları olarak görülmektedir. Karşılaştırma analizinde, mevcut durum ortaya koyulmuş, boşluklar ve ihtiyaçlar analiz edilmiş, boşlukları kapatmak için gerekli eylemler belirtilmiş ve bunların uygulanması için gerekenler ve bunların hangi paydaşlar tarafından yapılması gerektiği değerlendirilmiştir.
Rapor; yasal, altyapı, kurumsal ve finansal olmak üzere dört adet boşluk ve ihtiyaç grubuna odaklanmaktadır. Ayrıca, döngüsel ekonomiye geçişte Türkiye'nin önündeki başlıca çevresel, ekonomik ve sosyal faydalar, zorluklar ve fırsatlar da ortaya koyulmuştur.
Tespit edilen her ihtiyaç için, Bileşen 2 kapsamında geliştirilecek Ulusal Strateji ve Eylem Planına temel oluşturmak üzere bir veya daha fazla çözüm (müdahale) önerilmiştir. Her çözüm için sorumlu kurumlar tanımlanmıştır. Bu, boşlukları, ihtiyaçları ve etkilerin çeşitli yönlerini göz önünde bulundurarak eylem çerçevesindeki önlemlerin kapsamına ve zaman çerçevelerine karar vermek için bir başlangıç noktası olacaktır.
Bu çalışma aynı zamanda, ulusal idarelerin en verimli ve ilerici yaklaşımın seçimi konusunda bilinçli kararlar vermesini sağlamak için AB deneyimine ilişkin örnek anlayışlara dayanarak geliştirilecek yaygınlaştırma ve bilgi aktarım sürecinin tasarımı için bir giriş noktasıdır.
Bu raporun sonuçları, yalnızca Ulusal Strateji ve Eylem Planı'nın (Faaliyet 2.1) hazırlanması çalışmalarına değil, aynı zamanda ülkedeki Döngüsel Ekonomi Ağı'nın (Faaliyet 1.3) derinlemesine analizine de katkı sağlayacaktır.
1.2. Metodoloji
Genel Değerlendirme Raporu, aşağıdakileri kapsayan çok katmanlı bir analitik süreçle hazırlanmıştır;
- AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planına yönelik ulusal Döngüsel Ekonomi ilerlemesini ortaya koyan bir masabaşı araştırması,
- Döngüsel Ekonomiye geçişe yönelik kilit paydaşların durumunu, boşlukları, ihtiyaçları ve olası çözümlerin belirlenmesi ve ulusal ve sektörel döngüselliğin sistematik olarak hesaplanması için mevcut veri altyapısını toplamak üzere bir pazar araştırması,
- Ulusal mevzuatta tespit edilen boşlukların, ihtiyaçların ve ortadan kaldırılması gereken engellerin ve aynı zamanda altyapı, Ar-Ge, inovasyon, kapasite geliştirme alanlarındaki kamu finansmanı/yatırımlara göre özel ihtiyaçların doğrulanması için kamu ve özel sektöre yönelik Döngüsel Ekonomi çalıştayları.
1.2.1. Masabaşı Araştırması
Masabaşı araştırması, unsurları bu karşılaştırma analizine yansıtılan AB Döngüsel Ekonomi politikasının ve düzenleyici çerçevesinin kapsamlı bir değerlendirmesini içeren analitik bir süreçtir. Özellikle AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planında öngörülen eylemler, amaçlar, hedefler ve ilgili AB müktesebatının uygulama gereklilikleri, uygulama adımlarının mantıksal kümelerinde (mevzuat, altyapı, kurumsal ve finansal) gruplandırılmış ve masabaşı araştırması kapsamında sistematik olarak analiz edilmiştir.
AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planının yanı sıra, önceki tüm ilgili yasal müdahaleler, özellikle atık yönetimi ve kaynak verimliliği mevzuatı olmak üzere Nihai Faydalanıcı ile yakın iş birliği içinde analiz edilmiştir. Bu süreç boyunca, en iyi AB uygulamalarının haritası çıkarılmış ve analiz edilmiş; özellikle Türkiye'deki durumla karşılaştırılabilir ülkelere odaklanılmıştır.
1.2.2. Pazar Araştırması
Mevcut duruma ilişkin daha geniş bilgi edinmek için nicel (Malzeme Akış Muhasebesi - MAM- metodolojisi kullanılarak döngüsellik değerlendirmesi) analiz ve paydaşlardan ilave veri ve bilgi toplamak yoluyla nitel (kurumsal anketler ve ziyaretler) analizden oluşan bir pazar araştırması yapılmıştır.
Pazar araştırması kapsamındaki anket uygulaması ve kurumsal ziyaretler kapsamında 04.07.2022-22.08.2022 tarihleri arasında toplam 86 ziyaret gerçekleştirilmiş ve anketlere 133 adet kurum/kuruluş/birimden geri dönüş olmuştur.
Pazar araştırmasının amaçları ve çerçevesi aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
- Döngüsel ekonomi stratejileri ve uygulamaları açısından paydaş durumunun, mevcut ve potansiyel katkıların, ihtiyaçların vb. belirlenmesi
- Türkiye'nin döngüsel ekonomiye geçişi ve politikaları hakkında paydaşların görüş ve önerilerinin belirlenmesi
- Türkiye bağlamında döngüsel ekonomiye geçişin çevresel, ekonomik ve sosyal faydaları ve zorlukları, özellikle kaynak verimliliğine katkıları, atıkların önlenmesi ve azaltılması, yeni iş ve yatırım fırsatları, tek kullanımlık plastiklerin azaltılması, sıfır atık, endüstriyel simbiyoz vb. konularda paydaşların görüş ve önerilerinin alınması
- Eurostat MAM metodolojisine uygun olarak Türkiye'nin ulusal ve sektörel döngüselliğini hesaplamak için ilgili paydaşlardan mevcut verilerin toplanması, eksik verilerin belirlenmesi ve sonraki süreçte döngüselliğin sistematik olarak hesaplanması için altyapının oluşturulması.
MAM Metodolojisi
Eurostat’ın döngüsel ekonomi izleme çerçevesi kapsamında AB geneli ve üye devletler bazında sunduğu iki istatistiksel yöntem bulunmaktadır. Bunlar (1) Malzeme akışlarına ilişkin Xxxxxx Diyagramı ve (2) Döngüsellik oranıdır (döngüsel malzeme kullanım oranı).
Eurostat’ın Xxxxxx Diyagramı çıkartılan, ithal edilen, geri dönüştürülen ve bertaraf edilen malzemelerin ve bunlardan kaynaklanan emisyonların akış ve miktarlarını göstermektedir. Bu akışlar ve miktarlar 4 ana malzeme türü üzerinden analiz edilmekte ve hesaplanmaktadır:
- Biyokütle
- Metal
- Metalik olmayan mineraller
- Fosil yakıtlar ve malzemeler
Metodolojinin özüne bakıldığında amaç, ülke ekonomisine giren, işlenen tüm malzeme ve ürünlerin dahil edilerek hesaplamaların yapılmasıdır. Dolayısıyla tüm malzemelerin ve ürünlerin bu dört ana grup içinde kapsandığını düşünmek gerekir. Biyokütle ile hayvan ve bitki kaynaklı tüm malzeme ve ürünler bu başlık altında ele alınmaktadır. Fosil yakıtlar ve malzemeler ise hem fosil yakıtları hem de bu yakıt maddelerinden elde edilen malzeme ve ürünleri içermektedir. Örneğin bir petrol ürünü olması nedeniyle plastik bu grup altında yer almaktadır.
Eurostat’ın 2018 yılında yayımladığı Ekonomi Geneli Malzeme Akış Hesapları El Kitabı Ek A bölümünde MF1 biyokütle altındaki MF4 ise fosil yakıtlar ve malzemeler altındaki sınıflandırmaları göstermektedir. “MF.1.1.9 İplikler” ve “MF.1.5.4 Hayvan bazlı ürünler (hayvan kıl ve yünleri, deriler, kürkler, vb.)” biyokütle grubuna örnek olarak verilebilir. Plastik ve sentetik elyaf gibi polimer bazlı ürün ve malzemelerin dahil olduğu “MF.4.3 Fosil bazlı ürünler” ise fosil yakıt ve malzemelere örnek verilebilir.1
Eurostat’ın Xxxxxx Diyagramı yöntemine su ve yenilenebilir kaynaklardan (güneş, rüzgar) elde edilen enerji dahil değildir. Fosil yakıt ve biyokütlenin yanması sonucu açığa çıkan emisyonlar ise dahildir.2,
Eurostat, döngüsellik ile ilgili durumu makroekonomik seviyede özetleyen tek bir gösterge ihtiyacına karşılık yeni bir gösterge geliştirmiştir. Bu yeni gösterge “Döngüsel Malzeme Kullanım Oranı” olarak belirlenmiş olup, kısaca “Döngüsellik Oranı” olarak ifade edilmektedir. Diğer bir deyişle, geri dönüşüm ile geri kazanılan ve bu şekilde kaynağından çıkarılması önlenen birincil hammadde miktarını yansıtır.
Gerek Xxxxxx Diyagramı gerekse Döngüsellik Oranı için gerekli olan veriler, üye devletlerin yasal yükümlülükler çerçevesinde Eurostat’a raporladıkları verilerdir. Kullanılan üç ana veri kaynağı şunlardır:
- Ekonomi genelindeki malzeme akış hesapları (EW-MFA)
- Atık İstatistikleri Tüzüğü (WstatR) verileri
- Uluslararası mal ticareti istatistikleri (ITGS)
Yapılan değerlendirmeler doğrultusunda, Türkiye geneli için Xxxxxx Diyagramı’nın oluşturulması ve Döngüsellik Oranı’nın Eurostat ile uyumlu olarak hesaplanmasına karar verilmiştir. Buna paralel olarak öncelikli değer zincirleri/sektörler bazında benzer çalışma ve hesaplamaların yapılabilmesine yönelik olarak yöntemin uyarlanması ve temin edilebilecek veriler ile sektörel çalışmaların da yürütülmesine karar verilmiştir. Metodoloji ve uygulama detayları Bölüm 3.2'de sunulacaktır.
Anketler
1 Eurostat (2018) Ekonomi Geneli Malzeme Akış Hesapları El Kitabı. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxx/xxxxxxxx-xxxxxxx-xxx-xxxxxxxxxx/-/xx-xx-00-000
2 Avrupa Komisyonu (2022) Döngüsel ekonomi - malzeme akışları. Şu adreste mevcuttur:. xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx-xxxxxxxxx/xxxxx.xxx?xxxxxxXxxxxxxx_xxxxxxx_-
_material_flows#Circularity_rate_.E2.80.93_methodology
Pazar araştırması kapsamındaki 04.07.2022-09.09.2022 tarihleri arasında gerçekleştirilen anket uygulamasına toplam 133 adet kurum/kuruluş/birimden geri dönüş olmuştur. Bunların 37’si kamu kurumu, 35’i diğer kurum/kuruluşlar (uluslararası kuruluşlar, üniversiteler, özel sektör temsilcisi kurumlar ve diğer STK’lar), 61’i ise elektrik/elektronik, bilişim, makine, pil/akü, otomotiv, enerji, çimento, kâğıt, tekstil/deri ve atık yönetimi sektörlerinden firmalardır.
Pazar araştırmasının amaç ve kapsamı dikkate alınarak tüm paydaşlara sorulacak genel sorular ve belirli paydaşlara sorulacak özel sorular belirlenmiş ve buna göre beş farklı anket grubu oluşturulmuştur:
1. MAM çalışması için veri talebinde bulunulacak kamu kurumları için anket
2. Firma üyesi olan özel sektör temsilcisi kuruluşlar için anket
3. Firma üyesi olmayan özel sektör temsilcisi kuruluşlar için anket
4. Firmalar için anket
5. Genel anket (yukarıdaki 4 grubun dışında kalan tüm kurum/kuruluşlar)
“Firmalar için anket” olarak tanımlanan anket, firma üyesi olan özel sektör kuruluşlarına ek olarak ve üyelerine iletmeleri amacıyla gönderilmek üzere oluşturulmuştur. Ayrıca, özel sektör ile ilgili tüm kuruluşların anketlerine özellikle döngüsel iş modelleri ile ilgili açıklama ve sorular da eklenmiştir. Hazırlanan tüm anketlerde döngüsel ekonomi, Proje ve anketin amacıyla ilgili kısa bir bilgilendirme de yer almıştır.
1.2.3. Çalıştaylar
Faaliyet 1.2.2 kapsamındaki Döngüsel Ekonomi Eğitim Çalıştayları 3-6 Ekim 2022 tarihleri arasında Ankara'da tamamlanmıştır. İlk çalıştay 3-4 Ekim tarihlerinde özel sektör temsilcilerine, ikinci çalıştay 5-6 Ekim tarihlerinde merkezi kamu kurumları ve belediyelerden hedef gruplara yönelik gerçekleştirilmiştir. Çalıştaylara, kamu ve özel sektör kurum/kuruluşlarından 198 kişilik fiziki katılıma ek olarak, uzaktan bağlantı yolu ile de 175 katılım sağlanmıştır.
Çalıştaylar, karşılaştırma süreci için ara çıktılar üretmek ve karşılaştırmaların katılımcı doğrulamasının sunumu için kapsamlı bir şekilde kullanılmıştır. Her iki çalıştayın konusu, Faaliyet 1.1 kapsamındaki temel değerlendirme ve karşılaştırma sürecini ve ayrıca Bileşen 2 kapsamında geliştirilecek stratejik ve eylem planlamasını desteklemek üzere, Döngüsel Ekonomiye geçişteki boşlukların ve ihtiyaçların, faydaların ve zorlukların detaylandırılması ve tartışılması olmuştur.
Çalıştayların amacı, boşlukların ve ihtiyaçların daha derinlemesine karşılaştırılmasıyla AB ve Türkiye sistemleri arasındaki farkların anlaşılmasında bir adım daha ileri gitmek olmuştur. Karşılaştırma sürecinin bir parçası olan çalıştaylar, katılımcıların analitik sürecin amacı ve kapsamı hakkında bilgi sahibi olmalarını, boşluk/ihtiyaç analizi bulgularının tartışılmasını ve doğrulanmasını sağlamış ve nihai olarak, politika yapıcılara sunmak üzere ulusal strateji ve eylem planı için somut önerilerde bulunma şansı da vermiştir.
Katılımcıların döngüsel ekonomi anlayışını ve boşluklar, ihtiyaçlar, faydalar, zorluklar ve olası çözümler hakkındaki algılarını araştırmak için bir çalışma formu sunulmuş ve çalıştaylar
sırasında tartışılmıştır. Bahsi geçen form, farklı sektörlerden veya kamu kurumlarından gelen profesyonellere önceden belirlenmiş konuları doğrulatma bölümü ile tartışma ve çözümler önerme şansı veren açık bir bölümü içermektedir.
Faaliyet 1.2 kapsamında düzenlenen Çalıştaylara ilişkin çıktı niteliğindeki Çalıştay Değerlendirme Raporu 26.10.2022 tarihinde resmi olarak sunulmuş ve 24.11.2022 tarihinde resmi olarak onaylanmıştır.
2. GÜNCEL AB DÖNGÜSEL EKONOMİ PAKETLERİ VE İLGİLİ POLİTİKALAR
Raporlama dönemi içerisinde, AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı kapsamında benimsenen güncel politika ve önerileri ve diğer ilgili politikalar ters kronolojik sırayla bu bölümde özetlenmektedir.
30 Kasım 2022 tarihinde Komisyon, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifinin revize edilmesini önermiştir. Bu revizyon, “AB pazarındaki tüm ambalajların 2030 yılına kadar ekonomik olarak uygulanabilir bir şekilde yeniden kullanılabilir veya geri dönüştürülebilir" olmasını sağlamaya yönelik Avrupa Yeşil Mutabakatı ve yeni döngüsel ekonomi eylem planının hedefine ulaşılmasına katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, 2030 yılına kadar piyasaya sürülen tüm plastik ambalajların uygun maliyetli bir şekilde yeniden kullanılabilmesini veya geri dönüştürülebilmesini sağlamaya yönelik 2018 Plastik Stratejisi taahhüdüne de katkıda bulunacaktır. Xxx xxxxx, 2018 yılına kıyasla 2040 yılına kadar her Üye Devletteki kişi başına ambalaj atıklarını %15 azaltmaktır. Bu, AB genelinde toplamda %37'lik bir atık azaltımına yol açacaktır. Bu hedef hem yeniden kullanım hem de geri dönüşüm yoluyla gerçekleşecektir.
Bu revizyon şunları amaçlamaktadır:
• Ambalaj atığı oluşumunu önlemek, miktarını azaltmak ve yeniden kullanımı ve yeniden doldurmayı teşvik etmek
• AB pazarındaki tüm ambalajların 2030 yılına kadar ekonomik açıdan uygun bir şekilde geri dönüştürülebilir olmasını sağlamak
• Ambalajlarda geri dönüştürülmüş plastik kullanımını artırmak, böylece daha yüksek kalitede ("kapalı döngü") geri dönüşümü mümkün kılmak ve işlenmemiş malzemeleri ikame etmek
Sahada değişim oluşturmak için temel önlemler şunları içermektedir:
• Üye Devlet düzeyinde ambalaj atığı azaltma hedefleri ve ekonomik operatörlere yönelik seçilen ambalaj grupları için zorunlu yeniden kullanım hedefleri
• Fazla ambalajlamanın ve belirli gereksiz ambalajlama biçimlerinin kısıtlanması ve yeniden kullanım ve yeniden doldurma sistemlerinin desteklenmesi
• Tüm ambalajlara uygulanacak geri dönüşüm için tasarım kriterlerinin oluşturulması
• Plastik ambalajlarda asgari geri dönüştürülmüş malzeme içerme oranları
• Plastik şişeler ve alüminyum kutular için zorunlu depozito iade sistemleri
• Ambalaj atıklarının tüketici tarafından doğru şekilde atılmasını kolaylaştırmak için ambalaj ve biriktirme ekipmanlarının etiketlenmesinin uyumlaştırılması3
Komisyon ayrıca tüketiciler ve endüstri için biyobazlı, kompostlanabilir ve biyobozunur plastikler konusunda, bu tür plastiklerin hangi uygulamalar için çevresel açıdan faydalı olduğunu ve nasıl tasarlanması, bertaraf edilmesi ve geri dönüştürülmesi gerektiğini ortaya koyan biyobazlı, biyobozunur ve kompostlanabilir plastiklere ilişkin bir AB politika çerçevesine yönelik 30 Kasım 2022’de yayımladığı Bilgilendirme ile açıklık getirmektedir. Bu plastiklerin plastik kirliliğini, iklim değişikliğini ve biyoçeşitlilik kaybını artırmak yerine
3 Avrupa Komisyonu (2022) Ambalaj Atıkları. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxxxxxxxxxx.xx.xxxxxx.xx/xxxxxx/xxxxx-xxx-xxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxx_xx#xxxxxx
olumlu çevresel etkilere sahip olması için bir dizi koşulu karşılaması gerekmektedir. Bu Bilgilendirme, yasal olarak bağlayıcı değildir ve şu anda biyobazlı, biyobozunur ve kompostlanabilir plastiklere kapsamlı bir şekilde uygulanan bir AB yasası bulunmamaktadır.4
5 Nisan 2022 tarihinde Avrupa Komisyonu, aşağıdakiler de dahil olmak üzere büyük endüstriyel tesislerden kaynaklanan kirliliği ele almak için revize edilmiş AB önlemlerine yönelik teklifleri kabul etmiştir:
- Endüstriyel Emisyonlar Direktifinin Revizyonu
- Avrupa Kirletici Salım ve Taşıma Kaydının (E-PRTR) Revizyonu
Bu tekliflerin genel amacı, AB'nin zehirsiz bir çevre için sıfır kirlilik hedefine doğru ilerlemek ve iklim, enerji ve döngüsel ekonomi politikalarını desteklemektir.
Endüstriyel Emisyonlar Direktifinin (EED) Revizyonu Teklifi şunları amaçlamaktadır:
- Hava ve su emisyonları üzerinde daha sıkı izin kontrolleri ile EED'nin Üye Devletler genelinde tam ve tutarlı bir şekilde uygulanmasını sağlamak;
- Eski teknolojilere bağlı kalmaktan kaçınırken enerji kullanımını, kaynak verimliliğini ve suyun yeniden kullanımını dikkate alarak yeni, daha temiz teknolojilere yatırımları artırmak;
- Temiz, düşük karbonlu ve döngüsel bir ekonomi inşa etmenin anahtarı olan sektörlerin daha sürdürülebilir şekilde büyümesini desteklemek;
- Yüksek kaynak kullanımı veya kirlilik açısından önemli potansiyele sahip sektörlerin de Mevcut En İyi Teknikleri uygulayarak çevresel zararı kaynağında azaltmasını sağlayarak yoğun tarım ve endüstriyel faaliyetleri kapsamak;
- Endüstriyel Dönüşüm ve Emisyonlar için İnovasyon Merkezi (INCITE) kurmak;
- Gelecekteki kirlilik kontrol yatırımlarının xxxx xxxx emisyonlarını, kaynak verimliliğini ve suyun yeniden kullanımını daha iyi hesaba katması için, daha önce ayrı olan kirlilik giderme ve karbondan arındırma gerekliliklerini entegre etmek.
- İzin özetlerini çevrimiçi olarak erişilebilir hale getirerek ve izinlerin belirlenmesi ve gözden geçirilmesinde halkın katılımı için daha fazla fırsat sağlayarak veri şeffaflığını ve çevre ile ilgili bilgilere halkın erişimini artırmak.5
Avrupa Kirletici Salım ve Taşıma Kaydının (E-PRTR) Revizyonu Teklifi şunları amaçlamaktadır:
- Endüstriyel Emisyon Portalı aracılığıyla veri şeffaflığını ve çevre ile ilgili bilgilere halkın erişimini artırmak;
- EED uygulamasını daha iyi desteklemek için raporlamanın sektörel kapsamını ve ayrıntı düzeyini yeniden uyarlamak;
- Kirleticiler ve faaliyetlerle ilgili yeni raporlama taleplerine yanıt verme kabiliyetini geliştirmek;
- Enerji, su ve hammaddelerin endüstriyel kullanımı hakkında bilgi sağlamak.6
4 Avrupa Komisyonu (2022) Biyo Bazlı, Biyobozunur ve Kompostlanabilir Plastikler. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxxxxxxxxxx.xx.xxxxxx.xx/xxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx-xxx-xxxxxxxxxxx-xxxxxxxx_xx
5 Avrupa Komisyonu (2022) Endüstriyel Emisyonlar Direktifinin (EED) Revizyonu. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx/xxx/xxxxxxxxxx.xxx
30 Mart 2022 tarihinde Avrupa Komisyonu, Döngüsel Ekonomi Eylem Planında aşağıda önerilen önlemler paketini kabul etmiştir:
- Sürdürülebilir Ürünler için Eko-tasarım Tüzüğü teklifi dahil Sürdürülebilir Ürünler Girişimi
- Sürdürülebilir ve Döngüsel Tekstil Ürünleri için AB Stratejisi Teklifi
- Revize Yapı Malzemeleri Tüzüğü Teklifi
- Yeşil Geçişte Tüketicileri Güçlendirme Teklifi
Avrupa Komisyonu, AB pazarındaki neredeyse tüm fiziksel ürünleri, tasarım aşamasından günlük kullanıma, yeniden kullanıma ve kullanım ömrünün sonuna kadar tüm yaşam döngüleri boyunca çevre dostu, döngüsel ve enerji açısından daha verimli hale getirmek için yeni kurallar önermiştir.
Sürdürülebilir Ürünler için Eko-tasarım Tüzüğü teklifi, bir ürünün yaşam döngüsü çevresel etkisinin %80'e kadarını belirleyen ürün tasarımını ele almaktadır. Söz konusu teklif, ürünleri daha dayanıklı, güvenilir, yeniden kullanılabilir, yükseltilebilir, onarılabilir, bakımı kolay, yenilenebilir ve geri dönüştürülebilir, enerji ve kaynak açısından verimli hale getirmek için yeni gereklilikler ortaya koymaktadır. İlave olarak, ürüne özgü bilgilendirme gereklilikleri, tüketicilerin satın alma işlemlerinin çevresel etkilerini bilmelerini sağlayacaktır. Düzenlemeye tabi tüm ürünlerin Dijital Ürün Pasaportları olacaktır. Bu, ürünlerin tamirini veya geri dönüştürülmesini kolaylaştıracak ve tedarik zinciri boyunca endişe verici maddelerin izlenmesini kolaylaştıracaktır. Teklif aynı zamanda AB'nin, etiketleme gereklilikleri belirlemesi için gerekli mevzuat altyapısını oluşturacaktır (örneğin ürünlerin onarılabilirliğine yönelik yeni bir etiket). Teklif aynı zamanda satılmayan tüketim mallarının imha edilmesini sona erdirmek, yeşil kamu satın alımlarını genişletmek ve sürdürülebilir ürünler için teşvikler sağlamak üzere önlemler içermektedir.
Teklif, mevcut Eko-tasarım çerçevesini, birincisi, mümkün olan en geniş ürün yelpazesini kapsayacak şekilde ve ikincisi, ürünlerin uyması gereken gerekliliklerin kapsamını genişletecek şekilde olmak üzere iki şekilde genişletmektedir. Yalnızca enerji verimliliği için değil, aynı zamanda döngüsellik ve ürünlerin çevresel ve iklim ayak izinin genel olarak azaltılması için kriterler belirlemek, daha fazla enerji ve kaynak bağımsızlığına ve daha az kirliliğe yol açacaktır. Her Üye Devlette farklılaşan mevzuattan kaçınarak Tek Pazarı güçlendirecek ve özellikle yeniden üretim, bakım, geri dönüşüm ve onarımda yenilik ve iş oluşturma konusunda ekonomik fırsatlar sunacaktır. Teklif, Komisyonun ilgili tüm taraflarla yakın iş birliği içinde çalışarak her bir ürün veya ürün grubu için gereklilikleri kademeli olarak belirleyeceği bir çerçeve ve süreç oluşturacaktır.
Komisyon, bu teklifle birlikte, yeni düzenleme yürürlüğe girene kadar geçici bir önlem olarak, enerjiyle ilgili yeni ürünleri kapsayacak, halihazırda düzenlenmiş olan ürünlere yönelik hedefleri güncelleyecek ve artıracak bir 2022-2024 Eko-tasarım ve Enerji Etiketleme Çalışma Planını da benimsemiştir. Söz konusu Plan, en hızlı büyüyen atık akışı olan tüketici elektroniğini (akıllı telefonlar, tabletler, güneş panelleri) özellikle ele almaktadır.
6 Avrupa Komisyonu (2022) Avrupa Kirletici Salım ve Taşıma Kaydı (E-PRTR) Tüzüğünün Revizyonu. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx/x-xxxx/xxxxxxxxxx.xxx
Sürdürülebilir ve Döngüsel Tekstil Ürünleri için AB Stratejisi, 2030 yılına kadar AB pazarına sunulan tekstil ürünlerinin uzun ömürlü ve geri dönüştürülebilir, mümkün olduğunca geri dönüştürülmüş elyaftan yapılmış, tehlikeli maddelerden arındırılmış ve sosyal haklara ve çevreye saygı çerçevesinde üretilmiş olmasını sağlayacak vizyon ve somut eylemleri ortaya koymaktadır.
Komisyonun 2030 Tekstil Vizyonu aşağıdaki gibidir:
• AB pazarına sunulan tüm tekstil ürünleri dayanıklı, geri dönüştürülebilir ve büyük ölçüde geri dönüştürülmüş elyaftan üretilmiş, zararlı maddeler içermeyen, sosyal haklara ve çevreye saygılı ürünlerdir.
• "Hızlı modanın modası geçmiştir" ve tüketiciler, yüksek kaliteli ve uygun fiyatlı tekstil ürünlerinden daha uzun süre yararlanmaktadır.
• Kârlı yeniden kullanım ve onarım hizmetleri yaygın olarak mevcuttur.
• Tekstil endüstrisi rekabetçi, esnek ve yenilikçidir; üreticiler değer zinciri boyunca ürünlerinin sorumluluğunu üstlenmektedir ve geri dönüşüm için yeterli kapasite mevcuttur ve atık yakma ve düzenli depolama asgari düzeydedir.
Strateji, ileriye dönük bir dizi eylem ortaya koymaktadır. Komisyon:
• Tekstil ürünlerinin daha uzun süre dayanmasını sağlamak, onarımını ve geri dönüşümünü kolaylaştırmak için tasarım gerekliliklerini belirleyerek,
• Tekstil ve dijital ürün pasaportu hakkında daha net bilgi sağlayarak,
• Şirketlerin yeşil iddialarının doğru olmasını sağlayıp tüketicileri güçlendirerek ve yeşil badana ile mücadele ederek,
• Aşırı üretim ve tüketime son vererek ve satılmayan veya iade edilen tekstil ürünlerinin imhasını önleyerek,
• Ürünleri daha sürdürülebilir hale getirmek için AB Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu kurallarını ve ekonomik teşvikleri uyumlu hale getirerek,
• Sentetik tekstil ürünlerinden kasıtsız olarak salınan mikroplastikleri ele alarak,
• 2023 yılına kadar sahteciliğe karşı bir AB Kiti benimseyerek, tekstil atıklarının ihraç edilmesinden kaynaklanan zorlukları ele alarak
2022'nin sonuna kadar bir geçiş yolu- tekstil ekosistemindeki aktörlerin yeşil ve dijital geçişleri başarıyla gerçekleştirmesi ve dayanıklılığının artırılması için bir eylem planı- yayınlayacaktır.7
Yapı malzemeleri iç pazarını canlandırmak ve yürürlükteki düzenleyici çerçevenin, yapılı çevrenin sürdürülebilirlik ve iklim hedeflerimize ulaşmaya uygun olmasını sağlamak için Revize Yapı Malzemeleri Tüzüğü önerilmiştir.
Revizyon, 0000'xxx xxxx yürürlükte olan kuralları güçlendirecek ve modernize edecektir. Yapı malzemelerinin çevre ve iklim performansını değerlendirmek ve iletmek için uyumlu bir çerçeve oluşturacaktır. Yeni ürün gereklilikleri, yapı malzemelerinin tasarım ve üretiminin,
7 Avrupa Komisyonu (2022) Sürdürülebilir ve Döngüsel Tekstil Ürünleri için AB Stratejisi Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxxx_xx
bunları daha dayanıklı, onarılabilir, geri dönüştürülebilir ve yeniden üretilmesi daha kolay hale getirmek için en son teknolojiye dayalı olmasını sağlayacaktır.
Revizyon aynı zamanda standardizasyon kuruluşlarının ortak Avrupa standartları oluşturma işlerini yapmalarını da kolaylaştıracaktır. Bu, artırılmış piyasa gözetim kapasiteleri ve tedarik zinciri boyunca ekonomik aktörler için daha net kurallarla birlikte iç pazarın serbest dolaşımının önündeki engellerin kaldırılmasına yardımcı olacaktır. Son olarak, revize edilen bu Tüzük, özellikle KOBİ'ler üzerindeki idari yükleri azaltmak için yapı malzemeleri veri tabanı ve Dijital Ürün Pasaportu da dahil olmak üzere dijital çözümler sunacaktır.8
Tüketicilerin ürünlerin çevresel sürdürülebilirliği hakkında daha iyi bilgilendirilmesi ve yeşil badanaya karşı daha iyi korunması için yeşil geçişte tüketicileri güçlendirmeye yönelik yeni kurallar hakkında Yeşil Geçişte Tüketicilerin Güçlendirilmesi Teklifi benimsenmektedir.
Teklif, tüketicilerin bir ürünü satın almadan önce ürünlerin dayanıklılığı ve tamir edilebilirliği hakkında yeterli bilgi almalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Ayrıca, güvenilmez veya yanlış çevresel iddialara ve planlı eskitme uygulamalarına karşı tüketicinin korunmasını güçlendirecektir.
Teklif, mevcut iki tüketici kanunu Direktifini revize etmektedir. Bunlar; Tüketici Hakları Direktifi ve Haksız Ticari Uygulamalar Direktifi’dir.
AB tüketici hukukunda teklif edilen bu revizyonlar Yeni Tüketici Gündemi ve AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planında duyurulmuştur. Söz konusu revizyonlar, tüketicilerin ürünlerin dayanıklılığı ve onarılabilirliği hakkında daha iyi bilgi sahibi olmalarını sağlayarak ve tüketicileri daha sürdürülebilir alışveriş yapmaktan alıkoyan ticari uygulamalardan koruyarak, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamındaki iklim ve çevre hedeflerine ulaşmak için tüketici davranışında ihtiyaç duyulan değişiklikleri desteklemeyi amaçlamaktadır.
Örneğin, yeni kurallar, ticaretle uğraşanların ürünün onarılabilirlik puanı hakkında bilgi vermesini veya üretici tarafından sunulan diğer onarım bilgilerini (yedek parçaların mevcudiyeti, onarım kılavuzu vb.) sağlamasını gerektirecektir.
Yeni kurallar ayrıca 'üçüncü taraf' sarf malzemeleri veya yedek parçaların dayanıklılığı ve uyumluluğunu sınırlamak için getirilen özellikler (güncellemeler gibi) hakkında yanlış yönlendirici bilgi verilmesini engelleyecektir. Yani tüketiciyi bir ürünün sarf malzemelerini gereğinden erken değiştirmeye teşvik etmek ve yanlış bir şekilde ürünün tamir edilemese bile tamir edilebileceğini söylemek suretiyle yanlış bilgilendirme önlenmiş olacaktır.9
28 Ekim 2021 tarihinde Avrupa Komisyonu, Atıktaki Kalıcı Organik Kirleticilere (KOK) İlişkin Kuralların Güncellenmesi için bir tüzük teklifi sunmuştur. Teklifi takiben 23 Kasım 2022 tarihinde Kalıcı organik kirleticilere ilişkin 2019/1021 sayılı AB KOK Tüzüğü’nün Ek IV ve V'ini revize eden 2022/2400 sayılı Tüzük yayımlanmıştır.
8 Avrupa Komisyonu (2022) Yeşil Mutabakatı: Sürdürülebilir ürünleri norm haline getirmeye ve Avrupa'nın kaynak bağımsızlığını artırmaya yönelik yeni teklifler. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/xx_00_0000
9 Avrupa Komisyonu (2022) Döngüsel Ekonomi: Komisyon, yeni tüketici hakları ve yeşil badana konusunda yasak getirmeyi önermektedir. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/xx_00_0000
Teklif ile kapsam içindeki maddeler için, AB'nin Stockholm Sözleşmesi kapsamındaki uluslararası yükümlülüklerin ve AB KOK Tüzüğünden (2019/1021) gelen yükümlülüklerin uygulanması hedeflenmektedir. Teklifin temel amacı, insan sağlığını ve çevreyi KOK maddelerinin neden olduğu olumsuz etkilerden korumak ve atıklardan kaynaklanan KOK emisyonlarını ortadan kaldırmak veya en aza indirmektir. Bu girişimin genel hedefleri aynı zamanda, mümkün olduğu ölçüde, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın toksik olmayan malzeme döngüleri elde etme, geri dönüşümü ve döngüselliği artırma ve xxxx xxxx emisyonlarını azaltma hedefleriyle optimal bir denge sağlamaktır.
Daha somut olarak, bu girişimin amacı, belirli maddeler ve madde grupları için, KOK'ları içeren atıkların nasıl işlendiğini, özellikle de geri dönüştürülüp dönüştürülemeyeceğini veya bertaraf edilip edilmeyeceğini belirleyen KOK Tüzüğü Ek IV ve V'te belirlenen konsantrasyon limitlerini güncellemektir. Bu güncelleme, Tüzüğün Ek IV ve V'ini, Stockholm Sözleşmesi ve KOK Tüzüğü Ek I’inde listelenen maddelerle uyumlu hale getirmekte ve bunlar için konsantrasyon sınır değerleri getirmektedir. Aynı zamanda, hâlihazırda listelenmiş olan bazı maddeler için sınır değerleri bilimsel ve teknik ilerlemeye uyarlamaktadır. 10,11
17 Kasım 2021 tarihinde Avrupa Komisyonu, Atık Sevkiyatlarını yöneten AB kurallarının revize edilmesi için bir teklif sunmuştur.
Önerilen düzenleme, döngüsel bir ekonomiye geçişi destekleyerek AB'de yeniden kullanım ve geri dönüşüm için atık sevkiyatını kolaylaştırmayı; AB'den ihraç edilen atıkların hedef ülkelerde çevreye duyarlı bir şekilde yönetilmesinin sağlanmasını ve yasa dışı atık sevkiyatlarına karşı koymak için yaptırımları hızlandırmayı amaçlamaktadır. Paydaşlar, prosedürlerin şekillendirilmesi ve dijitalleştirilmesi teklifini desteklerken, yeni düzenlemenin özellikle atık ihracatıyla ilgili hedeflerini gerçekleştirmesini sağlamak için önemli iyileştirmeler yapılması gerektiğini vurgulamıştır.
Avrupa Komisyonu, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın bir parçası olan yeni Döngüsel Ekonomi Eylem Planında, AB'den yapılan atık ihracatını ele almaya kendini adamış ve çoğu durumda bu tür ihracatın hedef ülkelerde hem olumsuz çevre ve sağlık etkilerine hem de AB'nin geri dönüşüm endüstrisi için kaynak ve ekonomik fırsatların kaybına yol açtığına dikkat çekmiştir. Ayrıca özellikle Çin olmak üzere AB'den önemli miktarlarda atık alan bazı üçüncü ülkeler tarafından son yıllarda getirilen ithalat kısıtlamalarıyla ortaya çıkan, AB'nin bazı atık akışları için AB dışı ülkelerde atık işlemeye olan aşırı bağımlılığı da vurgulanmıştır.
Eurostat verilerine göre, 2020 yılında AB'nin AB dışı ülkelere atık ihracatı 32,7 milyon tona ulaşmıştır (2004'ten beri +%75). Bu, küresel atık ticaretinin yaklaşık %16'sını temsil etmektedir. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nün (OECD) bir üyesi olan Xxxxxxx,
00 Xxxxxx Komisyonu (2021) Atıktaki Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Kuralların Güncellenmesi için tüzük teklifi, Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxx-xxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx.xxxx?xxxxxxxxxx:0x00000x-00xx-00xx-0xxx- 01aa75ed71a1.0007.02/DOC_1&format=PDF
11 Avrupa Komisyonu (2022) Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin Direktifin (2019/1021) Ek IV ve V'ini revize eden 2022/2400 sayılı Tüzük ,Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxx-xxx.xxxxxx.xx/xxxxx- content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022R2400&from=EN
2020'de yaklaşık 13,7 milyon ton atık alarak AB atık ihracatı için açık ara en büyük varış noktasıdır.12
Teklif, OECD ülkelerine yapılan atık ihracatının izlenmesi konusunda daha sıkı tedbirler getirecek ve bu ihracatın, atığın çevreye duyarlı bir şekilde yönetilmediği bir duruma yol açması halinde bir 'koruma prosedürü' getirecektir (Madde 42). Kısa bir süre içinde bu ülkelerden birine atık ihracatında önemli bir artış olması ve ülkenin atıkları uygun şekilde işleme yeteneğine sahip olduğuna dair yeterli kanıt bulunmaması durumunda, Komisyon ilgili ülkeden bilgi isteyecektir. Sağlanan bilgilerin tatmin edici olmaması halinde, Komisyon, devredilen yetkiler aracılığıyla o ülkeye atık ihracatını askıya alma yetkisine sahip olacaktır.
Teklif edilen düzenleme, ihracatçıların, atıkları ihraç etmeden önce, varış ülkesindeki atıkları yönetecek tesislerin bağımsız ve akredite bir üçüncü tarafça yürütülecek bir denetime tabi tutulduklarından emin olmalarını gerektirecektir (Madde 43). Belirlenen bir dizi kritere uygunluğu doğrulayacak olan bu denetim en az üç yılda bir tekrarlanmalıdır. Bir ihracatçı, tesisin artık uyumlu olmadığına dair makul bir bilgi alırsa, gecikmeden geçici bir denetim gerçekleştirmelidir. OECD ülkelerine atık ihracatı için teklif, ilgili ülke ile AB arasındaki uluslararası bir anlaşmanın o ülkedeki tesislerin atıkları çevreye duyarlı bir şekilde yöneteceğini kabul etmesi durumunda denetim gerekliliklerinden olası bir muafiyet öngörmektedir.13
22 Aralık 2020 tarihinde Avrupa Komisyonu, atık sevkiyatlarına ilişkin 1013/2006 sayılı Tüzüğü revize ederek plastik atıkların ihracatı, ithalatı ve AB içi sevkiyatına ilişkin yeni kurallar kabul etmiştir.
Bu yeni kurallar, geri dönüşüm için gönderilen temiz plastik atıklar dışında, plastik atıkların AB'den OECD üyesi olmayan ülkelere ihracatını yasaklamaktadır. AB'den OECD ülkelerine plastik atık ihracatı ve AB'deki ithalatlar da daha sıkı kontrol edilecektir. Tehlikeli plastik atıkların ve geri dönüşümü zor olan plastik atıkların AB'den OECD ülkelerine ihraç edilmesi “ön bildirim ve onay prosedürü”ne tabi olacaktır. Bu prosedür kapsamında hem ithalatçı hem de ihracatçı ülke sevkiyata izin vermelidir.
Bu yeni kurallar, AB'nin Atık Sevkiyat Tüzüğünü (AK) (1013/2006 sayılı Tüzük) revize etmekte ve 187 ülke tarafından Mayıs 2019'da Basel Sözleşmesi 14. Taraflar Konferansında alınan kararı uygulamaktadır. Bu karar, Sözleşme'nin Eklerine plastik atıklarla ilgili yeni girdiler ekleyerek, ilk kez uluslararası plastik atık ticaretini yöneten küresel bir rejim oluşturmuştur. Bu, çok taraflı kurumların plastik kirliliğine karşı giderek daha fazla bağlayıcı önlemler aldığını göstermektedir. AB, karışık veya kontamine plastikler gibi geri dönüştürülmesi zor olan plastik atıkların OECD dışına ihracatını yasaklayarak aslında Basel Sözleşmesi'nin gerekliliklerinin ötesine geçmektedir.
2019 yılında AB, çoğunluğu Türkiye ile Malezya, Endonezya, Vietnam, Hindistan ve Çin gibi Asya ülkelerine olmak üzere 1,5 milyon ton plastik atık ihraç etmiştir. Çin'e ihraç edilen
12 Avrupa Komisyonu (2022) Malzeme türü ve partnere göre atık ticareti. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx/XXX_XXXXXXXX custom_5005321/default/table?lang=en 13 Avrupa Parlamentosu (2022) AB'nin Atık Sevkiyat Tüzüğünün Revizyonu. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xxxxxx.xx/XxxXxxx/xxxxxx/XXXX/0000/000000/XXXX_XXX(0000)000000_XX.xxx
plastik atıkların payı, ülkenin 2018'de plastik atık ithalatına yönelik kısıtlamaları kabul etmesinden bu yana önemli ölçüde azalmıştır.14
10 Aralık 2020 tarihinde Komisyon yeni bir Pil Tüzüğü COM(2020) 798 - 2020/0353 (COD) önermiştir. Bu Tüzük, AB pazarına sunulan pillerin tüm yaşam döngüleri boyunca sürdürülebilir ve güvenli olmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Komisyon, AB pazarına sunulan tüm piller (yani endüstriyel, otomotiv, elektrikli araç ve taşınabilir) için zorunlu gereklilikler önermektedir. Tehlikeli maddelerin kısıtlı kullanımı, minimum geri dönüştürülmüş malzeme içeriği, karbon ayak izi, dijital pasaport, performans ve dayanıklılık ve etiketleme ile sorumlu bir şekilde tedarik edilen malzemelerin kullanımı ve toplama ve geri dönüşüm hedeflerinin karşılanması gibi gereklilikler, Avrupa ve dünya çapında daha sürdürülebilir ve rekabetçi bir pil endüstrisinin geliştirilmesi için son derece önemlidir.
Dünyada pil/batarya sistemlerine özellikle elektrikli araç bataryalarına olan talebin 2030 yılına kadar 14 kat artması ve bu talebin %17’sinin Avrupa’ya ait olacağı öngörülmektedir. Bu öngörü ile döngüsellik potansiyeli yüksek kritik değer zincirine sahip olan özellikle lityum esaslı yeni nesil pillere ilişkin; 2006/66/EC sayılı Direktifi yürürlükten kaldıran ve 2019/1020 sayılı Tüzüğü (AB) revize eden, piller ve atık pillerle ilgili 2020/0353/COD sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Tüzüğü önerisi hazırlanmıştır. Direktif ile AB pazarında herhangi bir kırılganlığa sebebiyet vermeden oluşturulacak yeni çevresel değer enstrümanları - vasıtasıyla, AB ülkelerinin ilerleyen yıllarda lityum ve nadir toprak elementlerine olan talebinin karşılanması ve pil üretiminde ve geri dönüşümünde rekabet ve sürdürülebilirliğin sağlanması amaçlanmıştır.
Yasal kesinlik sağlamak, ayrıca büyük ölçekli yatırımların önünü açmaya ve hızla büyüyen pazara yanıt vermek için Avrupa'da ve ötesinde yenilikçi ve sürdürülebilir pillere yönelik üretim kapasitesini artırmaya yardımcı olacaktır.
Bu teklifle Komisyon ayrıca pil değer zincirlerinin döngüsel ekonomisini artırmayı ve pillerin çevresel etkisini en aza indirmek amacıyla kaynakların daha verimli kullanılmasını teşvik etmeyi amaçlamaktadır. 1 Temmuz 2024 tarihinden itibaren, yalnızca karbon ayak izi beyannamesi oluşturulmuş şarj edilebilir endüstriyel ve elektrikli araç pilleri AB pazarına sürülebilecektir. Şarj edilemeyen pillerin ise 31 Aralık 2030 tarihinde AB pazarında piyasadan kaldırılması planlanmaktadır.
Döngüyü kapatmak ve pillerde kullanılan değerli malzemeleri Avrupa ekonomisinde mümkün olduğu kadar uzun süre korumak için Komisyon, geri dönüştürülmüş malzemelerin içeriği ve pillerin kullanım ömrü bittiğinde toplanması, işlenmesi ve geri dönüştürülmesiyle ilgili yeni gereklilikler ve hedefler belirlemeyi önermektedir. Bu, endüstriyel, otomotiv veya elektrikli araç pillerinin faydalı hizmet ömürlerinden sonra ekonomi için kaybolmamasını sağlayacaktır.
Taşınabilir pillerin toplanmasını ve geri dönüşümünü önemli ölçüde artırmak amacıyla, evde kullandığımız pillerin malzemelerinin ekonomi için kaybolmamasını sağlamak üzere mevcut
14 Avrupa Komisyonu (2020) Plastik atık sevkiyatları: plastik atık ithalatı ve ihracatına ilişkin yeni AB kuralları. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxxxxxxxxxx.xx.xxxxxx.xx/xxxx/xxxxxxx-xxxxx-xxxxxxxxx-xxx-xx-xxxxx-xxxxxxxxx- and-exporting-plastic-waste-2020-12-22_en
%45'lik toplama oranının 2025'te %65'e ve 2030'da %70'e çıkarılması gerekmektedir. Diğer piller - endüstriyel, otomotiv veya elektrikli araç pilleri - eksiksiz olarak toplanmalıdır. Toplanan tüm piller geri dönüştürülmeli ve özellikle kobalt, lityum, nikel ve kurşun gibi değerli malzemelerden yüksek düzeyde geri kazanım sağlanmalıdır. 1 Xxxx 2030 tarihinden itibaren geri kazanıma tabi tutulan pillerin; Kobalt %12, Kurşun %85, Lityum %4 ve Nikel % 4 oranında, 1 Xxxx 2035 tarihinden itibaren ise en az Kobalt %20, Kurşun %85, Lityum %10 ve Nikel %12 oranında olmak üzere asgari maddesel geri dönüşüm sağlanması hedeflenmektedir.
Önerilen tüzük, elektrikli araçlarda bir müddet kullanıldıktan sonra enerji depolama kapasitesi belirli oranda düşen ancak henüz atık olarak addedilmeyen pillerin, örneğin sabit enerji depolama sistemleri olarak veya enerji kaynakları şeklinde elektrik şebekelerine entegre olarak ikinci bir ömre sahip olabilmesi için yeniden kullanılmasını kolaylaştıracak bir çerçeve (ikincil kullanım) tanımlamaktadır.
Pil Pasaportu ve birbirine bağlı veri alanı başta olmak üzere yeni bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı, güvenli veri paylaşımı, pil pazarının şeffaflığının artması ve büyük pillerin kullanım ömürleri boyunca izlenebilirliği için anahtar olacaktır. Üreticilerin ikiz yeşil ve dijital geçişin bir parçası olarak yenilikçi ürünler ve hizmetler geliştirmelerini sağlayacaktır.
Yeni pil sürdürülebilirlik standartları ile Komisyon ayrıca küresel olarak yeşil geçişi teşvik edecek ve sürdürülebilir ürün politikası kapsamında daha fazla girişim için bir tasarı oluşturacaktır.15
10 Mart 2020'de Komisyon, yeşil ve dijital ekonomiye ikiz geçişi destekleyecek, AB endüstrisini küresel olarak daha rekabetçi hale getirecek ve Avrupa'nın açık stratejik özerkliğini artıracak bir endüstriyel stratejinin temellerini attı. Strateji, bürokrasiyi azaltmayı ve Avrupa'nın KOBİ'lerinin tek pazar ve ötesinde iş yapmasına, finansmana erişmesine ve dijital ve yeşil geçişlerde yol göstermesine yardımcı olmayı amaçlayan bir KOBİ stratejisini içermektedir. Strateji ayrıca, iyi işleyen bir tek pazarın önündeki engelleri aşmak için somut adımlar içermektedir.
AB endüstrisinin yeşil, dijital ve esnek bir ekonomiye geçişte yol gösterebilmesini sağlarken, AB'nin endüstriyel hedefinin COVID-19 krizini takip eden koşulları hesaba katmasını sağlamak için Mayıs 2021'de güncellenmiştir.
COVID-19 krizi AB ekonomisini güçlü bir şekilde etkilemiştir. Etkisi, ekosistemlere ve şirketlerin büyüklüğüne göre değişmektedir. Kriz, küresel değer zincirlerinin karşılıklı bağımlılığını ortaya çıkarmış ve küresel olarak bütünleşmiş ve iyi işleyen bir Xxx Xxxxx'xx kritik rolünü göstermiştir.
Krizin etkisi farklı ekosistemler ve şirketler arasında farklılık gösterse de öne çıkardığı temel konular şunlardır:
• İnsanların, malların ve hizmetlerin serbest dolaşımını kısıtlayan sınırlar
15 Avrupa Komisyonu (2020) Döngüsel ve iklim açısından nötr bir ekonomi için sürdürülebilir piller. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/xx_00_0000
• Temel ürünlerin mevcudiyetini etkileyen kesintiye uğramış küresel tedarik zincirleri
• Talep bozulması
Bu sorunları ele almak için güncellenen Sanayi Stratejisi, krizden çıkarılan dersleri dikkate almak ve yatırımı sürdürmek için yeni önlemler önermektedir. Bu önlemler özellikle, şunlara odaklanmaktadır:
• Tek Pazarın Direnci
• AB'nin Açık Stratejik Özerkliğinin Güçlendirilmesi
• İkiz Geçişin Hızlandırılması16
Yukarıdaki güncel gelişmeler dışında, 2023 yılı itibariyle yaklaşan eylemler ve girişimlerden Yeşil İddiaların Doğrulanmasına İlişkin Yasa Teklifi ve Mikroplastik Kirliliğinin Çevre Üzerindeki Etkisini Azaltmak için Önlemlere ilişkin bilgiler aşağıda sunulmaktadır.
Yeşil İddiaların Doğrulanmasına İlişkin Yasa Teklifi şirketlerin, ürünlerinin/hizmetlerinin çevresel ayak izi hakkında ileri sürdükleri iddiaları standart yöntemler kullanarak doğrulamalarını gerektirecektir. Amaç, iddiaları AB genelinde güvenilir, karşılaştırılabilir ve doğrulanabilir hale getirerek "yeşil badanayı" (şirketlerin çevresel etkileri hakkında yanlış bir izlenim bırakması) azaltmaktır. Bu, yatırımcıların daha sürdürülebilir kararlar almasına ve tüketicilerin yeşil etiketlere ve bilgilere olan güvenini artırmasına yardımcı olacaktır.
Yasa teklifi kapsamında kamuoyu istişaresi kapsamında geri bildirim süreci devam etmektedir. Başlangıç etki analizi tamamlanmıştır. Ancak, tam düzenleyici etki analizi ve “Yeşil badanayı” önlemeye yardımcı olacak finansal ürünler için AB eko-etiket kriterleri hazırlık aşamasındadır. Komisyon kabulü 2023 yılı içinde planlanmaktadır.17
Mikroplastik Kirliliğinin Çevre Üzerindeki Etkisini Azaltmak için Önlemler istemeden çevreye salınan mikroplastiklerle mücadele etmeyi amaçlamaktadır. Bu plastiklerin ana kaynakları için etiketleme, standardizasyon, belgelendirme ve düzenleyici önlemlere odaklanılacaktır. Çevre, içme suyu ve gıdada mikroplastiklerin riskleri ve oluşumuna ilişkin bilimsel gelişimi ve tek pazar ilkelerini muhafaza ederek, rekabetçiliği ve yeniliği teşvik ederek çevre kirliliğini ve potansiyel sağlık risklerini azaltmayı amaçlamaktadır.
Kamuoyu istişaresi kapsamında geri bildirim süreci devam etmektedir. Düzenleyici etki analizi kanıta dayalı görüş çağrısı ile başlamıştır.18
2.1. AB'de Genel İlerleme
Döngüsel ekonomideki ilerleme, Avrupa Komisyonu tarafından bazıları alt göstergelere ayrılmış 10 göstergeden oluşan bir çerçeve üzerinden izlenmektedir. Bu on gösterge, “üretim ve tüketim”, “atık yönetimi”, “ikincil ham maddeler”, “rekabet gücü ve yenilikçilik” olmak üzere dört tematik alana bölünmüştür.
16 xxxxx://xxxxxxxxxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx-xxx-xxxxxx/xxxxxxxxxx-0000-0000/xxxxxx-xxx-xxxxxxx-xxx/xxxxxxxx- industrial-strategy_en
17 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxx/xxx/xxxxxx-xxxxxxxxxx/xxxx-xxxx-xxx/xxxxxxxxxxx/00000-Xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxx- of-products-businesses-substantiating-claims_en
18 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxx/xxx/xxxxxx-xxxxxxxxxx/xxxx-xxxx-xxx/xxxxxxxxxxx/00000-Xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxx- measures-to-reduce-its-impact-on-the-environment_en
A. Üretim ve tüketim: Döngüsel ekonomiye doğru ilerlemeyi anlamak için üretim ve tüketim aşamasının izlenmesi son derece önemlidir. Evler ve ekonomik sektörler ürettikleri atık miktarını azaltmalıdır. Uzun vadede, bu davranış, AB'de üretim için seçilen hammaddelerin kendi kendine yeterliliğinin artmasına katkıda bulunabilir. Bu alan dört göstergeden oluşur:
1. AB'de üretim için hammaddelerin kendi kendine yeterliliği: Bu gösterge, AB'nin çeşitli hammaddeler için dünyanın geri kalanına ne kadar bağımlı olduğunu ölçmektedir.
Şekil 1: AB'nin Hammaddelerde Kendi Kendine Yeterliliği19
% 100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
94,3
62,3
30,2
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Kireç Bakır Demir Lityum Flüorit
Alüminyum Kobalt Doğal Grafit Bor Disporsiyum Evropiyum Molibden Neodim Tantal İtriyum
2. Yeşil kamu satın alımları (finansman yönleri için bir gösterge olarak): Bu gösterge, AB'de çevresel gereklilikleri içeren büyük kamu alımlarının payını takip edecektir.
Döngüsel ekonominin ana unsurlarını yakalayan mevcut verilere dayalı göstergelere ilaveten, yeşil kamu satın alımları, geliştirilmekte olan yeni göstergelerden biridir.
3. Atık üretimi (tüketim yönleri için bir gösterge olarak): Bu gösterge, kişi başına belediye atıkları üretimini ve GSYİH birimi başına ve evsel malzeme tüketimine oranla toplam atık üretimini (önemli mineral atıklar hariç) sunmaktadır.
AB'de kişi başına belediye atıkları üretimine ilişkin aşağıdaki şekil, tüketim açısından bir gösterge olarak örnek teşkil etmektedir.
19 Eurostat (2022) AB'nin Hammaddelerde Kendi Kendine Yeterliliği Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx/xxx_xx000/xxxxxxxx_0/xxxxx?xxxxxxx
kg/kişi
Şekil 2: AB'de Kişi Başına Belediye Atığı Üretimi (2020) 20
900
800
700
834
600
517
500
400
300
200
100
0
424
287
4. Gıda atığı: Bu gösterge, AB içinde üretilen gıda atığı miktarını tanımlamaktadır.
*2019
Döngüsel ekonominin ana unsurlarını yakalayan mevcut verilere dayalı göstergelere ilaveten, gıda atığı, geliştirilmekte olan yeni göstergelerden biridir.
B. Atık yönetimi: Geri dönüşüm oranının artırılması, döngüsel ekonomiye geçişin bir parçasıdır. Bu alan, geri dönüştürülen ve değer oluşturmaya devam etmek için fiilen ekonomik döngüye geri döndürülen atıkların payına odaklanmaktadır. İki göstergeden oluşur:
5. Geri dönüşüm oranları (geri dönüştürülen atık payı): Bu yerleşmiş gösterge, büyük maden atıkları hariç tüm atıklar ve belediye atıklarının geri dönüşüm oranını göstermektedir.
6. Belirli atık akışları (ambalaj atığı, biyoatık, e-atık vb.): Toplam ambalaj atığı, plastik ambalaj, ahşap ambalaj, atık elektrikli ve elektronik eşyalar, kişi başına geri dönüştürülmüş biyoatık geri dönüşüm oranları ile inşaat ve yıkıntı atıklarının geri kazanım oranı uzun yıllar Eurostat tarafından izlenmiştir.
Aşağıdaki şekil, AB'deki farklı atık akışlarının geri dönüşüm veya geri kazanım oranları hakkında kısa bir genel bakış sunmaktadır.
20 Eurostat (2022) Kişi Başına Belediye Atığı Üretimi. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx/xxx_xx000/xxxxxxx/xxxxx?xxxxxxx
Şekil 3: AB27'de Farklı Atık Akışlarının Geri Dönüşüm Oranları 21
58%
(Geri dönüşüm)
50%
(Geri dönüşüm)
64%
(Geri dönüşüm)
38%
(Geri dönüşüm)
39%
(Geri dönüşüm)
89%
(Geri kazanım)
Toplam atıklar (başlıca mineral atıklar hariç) (2020)
Belediye atığı (2021) Toplam ambalaj atığı (2020) Plastik ambalaj atığı (2020)
E-atık (2018) İnşaat ve yıkıntı atığı (2020)
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
C. İkincil ham maddeler: Döngüyü kapatmak için malzeme ve ürünlerin, örneğin yeni malzeme veya ürünler şeklinde ekonomiye yeniden kazandırılması gerekmektedir. Geri dönüştürülmüş malzemeler, yeni çıkarılan doğal kaynakların yerini alır, üretim ve tüketimin çevresel ayak izini azaltır ve gelecekteki ham madde tedarikinin güvenliğini artırır. Bu alan iki göstergeden oluşur:
7. Geri dönüştürülmüş malzemelerin ham madde talebine katkısı: Bu gösterge, belirli bir hammadde için, üretim sistemine girdisinin ne kadarının ömrünü tamamlamış ürünlerin geri dönüştürülmesinden geldiğini ölçmektedir.
Şekil 4: AB'de Kullanım Ömrü Sonu Geri Dönüşüm Girdi Oranları22
% 80
70
60
50
40
30
20
10
0
2013 2016 2019
Kurşun Demir
Itriyum Çinko
Molibden Paladyum
Platin Kobalt
Titanyum Kireçtaşı
Nikel Bakır
Magnezyum Alüminyum
Praseodim Agregalar
Tantal Germanyum
Vanadyum Neodim
Alçıtaşı Doğal kauçuk
Tellür İndiyum
Lityum Berilyum
Bizmut Disporsiyum Galyum
21 Eurostat (2023) Atık İstatistikleri Veritabanı. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxx/xxxxxxxx 22 Eurostat (2022) Geri dönüştürülmüş malzemelerin hammadde talebine katkısı - kullanım ömrü sonu geri dönüşüm girdi oranları (EOL-RIR). Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx/xxx_xxx000/xxxxxxx/xxxxx?xxxxxxx
8. AB Üye Devletleri ve dünyanın geri kalanı arasında geri dönüştürülebilir hammadde ticareti: Bu gösterge, AB Üye Devletleri arasında (AB içi) ve AB sınırları dışında (AB dışı) sevk edilen seçili geri dönüştürülebilir atık kategorilerinin ve yan ürünlerin miktarlarını ölçmektedir. Beş sınıf seçilmiştir: plastik; kağıt ve karton; değerli metal; demir ve çelik; bakır, alüminyum ve nikel. Gösterge aşağıdaki değişkenleri içermektedir:
• Seçilen geri dönüştürülebilir ham maddelerin AB içi ticareti (AB ülkelerinden yapılan ithalat olarak ölçülmüştür),
• AB üyesi olmayan ülkelerden yapılan ithalatlar ve
• Seçilen geri dönüştürülebilir ham maddelerin AB dışı ülkelere ihracatı (AB dışı ticaretle ilgili olarak).
Gösterge, Eurostat tarafından yayınlanan Uluslararası Eşya Ticareti İstatistiklerine (ITGS) dayanmaktadır. “Geri dönüştürülebilir hammadde” kapsamı, Uluslararası Eşya Ticareti İstatistiklerinde kullanılan Kombine Nomenklatürden ilgili ürün kodları açısından ölçülmektedir. Bu alan iki göstergeden oluşur:
D. Rekabet gücü ve yenilikçilik: Döngüsel ekonomi, aşağıda gösterildiği gibi istihdam yaratılmasına ve büyümeye katkıda bulunmaktadır. Yenilikçi teknolojilerin geliştirilmesi, daha kolay yeniden kullanım için ürün tasarımlarını iyileştirir ve yenilikçi endüstriyel süreçleri teşvik eder.
9. Özel yatırımlar, istihdam ve brüt katma değer: Bu gösterge, döngüsel ekonomi sektörlerinde özel yatırımları, istihdam edilen kişi sayısını ve brüt katma değeri ölçmektedir.
Gösterge, geri dönüşüm sektörü, onarım ve yeniden kullanım sektörü ve kiralama sektörü olmak üzere üç sektörde, “Maddi mallara yapılan brüt yatırımları”, “Çalıştırılan kişi sayısını” ve “Faktör maliyetindeki katma değeri”23 içermektedir. Örneğin, aşağıdaki rakamlar sırasıyla döngüsel ekonomi sektörlerine ilişkin olarak istihdam edilen kişi sayısını ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya (GSYİH) sağlanan katma değerin yüzdesini göstermektedir. Genel olarak, AB27 ülkeleri 2019 yılında yaklaşık 3,7 milyon Döngüsel Ekonomi ile ilgili iş ve toplam GSYİH içinde %1 Döngüsel Ekonomi ile ilgili pay oluşturmuştur.
23 Faktör maliyetindeki katma değer, işletme sübvansiyonları ve dolaylı vergiler için düzeltme yapıldıktan sonra işletme faaliyetlerinden elde edilen brüt gelirdir.
Şekil 5: AB’de Döngüsel Ekonomi Sektörlerine İlişkin İstihdam Edilen Kişiler24
800.000
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
Almanya
İtalya İngiltere
Fransa
İspanya
Polonya
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Almanya İtalya
Fransa İspanya
Polonya Romanya
Hollanda Portekiz
Macaristan İsveç
Yunanistan Avusturya
Bulgaristan Norveç
Belçika Hırvatistan
Finlandiya Slovakya
Danimarka Litvanya
Sırvistan Letonya
Slovenya Bos&Her
K. Mak. GKRK
İzlanda İngiltere
Şekil 6: AB Xxxxx Xxxx Xxxxxxx Hasılasına (GSYİH) Sağlanan Katma Değerin Yüzdesi25
%1,7
1,5
1,3
1,1
0,9
0,7
0,5
0,3
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Hırvatistan Litvanya
İzlanda Bulgaristan
İtalya Norveç
İspanya Almanya
Macaristan GKRK
Poland Bos&Her
AB27 Xxxxxxx
Xxxxxxxxx Finlandiya
Fransa İsveç
Danimarka Hollanda
Portekiz Slovakya
Romanya Sırbistan
Belçika Yunanistan
Estonya Slovenya İngiltere
10. Yenilik göstergesi olarak geri dönüşüm ve ikincil hammaddelerle ilgili patentler: Bu gösterge, atık yönetimi ve geri dönüşümle ilgili patent sayısını ölçmektedir.
Geri dönüşüm ve ikincil hammaddelere atıf, Ortak Patent Sınıflandırmasındaki ilgili kodlar kullanılarak yapılmıştır. "Patentler" terimi, farklı bir buluşla ilgili tüm belgeleri içeren ve
24 Eurostat (2022) Döngüsel ekonomi sektörleriyle ilgili özel yatırımlar, işler ve brüt katma değer. Şu adreste mevcuttur:
xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx/XXX_XXX000 custom_4084231/default/table?lang=en
25 Eurostat (2022) Döngüsel ekonomi sektörleriyle ilgili özel yatırımlar, işler ve brüt katma değer. Şu adreste mevcuttur:
xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx/XXX_XXX000 custom_4084231/default/table?lang=en
böylece mükerrer sayımı önleyen patent ailelerini ifade etmektedir. Ailenin bir kısmı her başvuru sahibine ve ilgili teknolojiye tahsis edilmektedir. 26
Şekil 7: AB ve Bazı Ülkelerde Geri Dönüşüm ve İkincil Hammaddelere İlişkin Patent Sayısı (2019) 27
Çin
ore nya B27 BD
nya sya nsa ada lya ere nda lya nya iya nya ika veç rya kya rka nda nya kya kiz nya tan urg
nya
3.975
607
509
295
222
86
39
39
37
31
26
21
19
17
16
15
11
10
10
10
7
7
6
4
2
1
1
1
1
Güney K Japo A
A
Alma Ru Fra Kan İta İngilt
Holla Avustra
İspa Finland Polo Belç
İs Avustu
Çe Danima İrla Roma Slova Porte
Slove Macaris Lüksemb
Litva
0 500
1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000
2.2. Üye Devletlerin Çabaları
Bazı üye devletler halihazırda Döngüsel Ekonomi stratejileri, yol haritaları ve eylem planları yayınlamıştır. AB içinde 16 ülke ulusal strateji ve eylem planlarını hazırlayarak uygulamaya başlamıştır. Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 6 ülke ulusal belgelerini hazırlama çabalarını sürdürmektedir (bk. aşağıdaki harita). Tüm stratejiler genel bir hedef içermekte olup temel olarak bir Döngüsel Ekonomi stratejisinin uygulanmasının ekonomik ve ekolojik nedenlerinden bahsetmektedir ve bunlar öncelikle uygulamaya yönelik üretimle ilgili eylemlere odaklanmaktadır. Bir sonraki bölümde, Hollanda, Fransa ve Finlandiya olmak üzere üç Üye Devletin çabaları ayrıntılı olarak incelenmektedir.
26 Avrupa Komisyonu (2022) Döngüsel Ekonomi Göstergeleri. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxx/xxxxxxxx-xxxxxxx/xxxxxxxxxx
27 Eurostat (2022) Geri dönüşüm ve ikincil ham maddelerle ilgili patentler. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx/xxx_xxx000/xxxxxxx/xxxxx?xxxxxxx
Şekil 8: AB’de Döngüsel Ekonomiye İlişkin Ulusal Stratejiler ve Eylem Planları28,29
Döngüsellik oranı, geri dönüştürülmüş atık malzemelerden gelen ve böylece birincil hammaddelerin çıkarılmasından tasarruf edilen, kullanılmış malzeme kaynaklarının payıdır. Döngüsellik oranı, döngüsel ekonomiye ilişkin AB izleme çerçevesinin bir parçasıdır. 2020 yılında AB'nin döngüsel malzeme kullanım oranı (döngüsellik oranı olarak anılır) %12,8'e ulaşmıştır (lütfen bk. Xxxx! Başvuru kaynağı bulunamadı.). Bu, AB'de kullanılan malzeme kaynaklarının neredeyse %13'ünün geri dönüştürülmüş atık malzemelerden geldiğini ifade etmektedir. 2019 ile karşılaştırıldığında, döngüsellik oranı yüzde 0,8 puan artmıştır. Bu oran, verilerinin mevcut olduğu ilk yıl olan 2004'ten (%8,3) bu yana istikrarlı bir büyüme eğilimini korumuştur.
2020 yılında döngüsellik oranı en yüksek Hollanda'da (%31) görülürken bunu Belçika (%23) ve Fransa (%22) izlemiştir. En düşük oran Romanya'da (%1), ardından İrlanda ve Portekiz'de (her ikisi de %2) kaydedilmiştir. Üye Devletler arasındaki döngüsellik oranındaki farklılıklar,
28 BMAEK (2021) BMAEK Üye Devletlerinin Döngüsel Ekonomisine İlişkin Ulusal Eylem Planları. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxxxx.xxx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/0000- 06/National%20Action%20Plans%20of%20UNECE%20member%20States%20on%20the%20circular%20econ omy.pdf
29 Graz Üniversitesi (2021) AB ülkelerinin ulusal döngüsel ekonomi stratejileri ve yol haritalarının karşılaştırılması ve bunun sonucunda Avusturya için öğrenme potansiyeli. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxxxxx.xxx-xxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxx/xxx/0000000?xxxxxxxxXxxxxxxxxxxxx
yalnızca her ülkenin geri dönüşüm miktarına değil, aynı zamanda ulusal ekonomilerdeki yapısal faktörlere de dayanmaktadır.
Ana malzeme türüne bağlı olarak, döngüsellik oranı da bazı önemli farklılıklar göstermektedir, ancak 4 kategorinin hepsinde küçük artışlar kaydedilmiştir. 2020 yılında metaller için döngüsellik oranı %25 (2019'a kıyasla yüzde +0,7 puan), metalik olmayan mineraller (cam dahil) için %16 (yüzde +0,7 puan), biyokütle (kağıt, ahşap, kumaş vb. dahil) için %10 (yüzde +0,2 puan) ve fosil yakıtlar için %3 (yüzde +0,5 puan) olmuştur.30
Şekil 9: AB'de Döngüsel Malzeme Kullanım Oranı, 2020 (%)31
2.2.1. Hollanda
Hollanda Hükümeti 2050 yılına kadar tamamen döngüsel bir ekonomi elde etmeyi hedeflemektedir ve geçiş ilerlemesini değerlendirmek için izleme uygulamasını önemli bir araç olarak görmektedir. Hollanda'daki hükümet ve toplumsal paydaşlar, daha döngüsel bir ekonomiye ulaşmak için hedefler ve amaçlar belirlemiştir.
Nederland Circulair 2050, döngüsel ekonomi için hükümet çapındaki ilk programdır. Söz konusu program, 2050 yılına kadar Hollanda'da tamamen döngüsel bir ekonomiye ulaşma hedefini ifade etmektedir. Program, Hollanda'daki tüm malzeme kaynaklarını kapsamaktadır, ancak abiyotik kaynaklar (mineraller, metaller ve fosil yakıtlar) için özel bir hedefi vardır: 2030 yılına kadar birincil abiyotik kaynakların kullanımını yarıya indirmek. Bu, azami atık oluşumu ve belediye atıklarının ayrıştırılması hedefi gibi mevcut atık hedeflerinin üzerinde gelmektedir.
30 Eurostat (2021) AB'nin döngüsel malzeme kullanım oranı 2020 yılında arttı. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxx/xxxxxxxx-xxxxxxxx-xxxx/-/xxx-00000000-0
31 Eurostat (2021) AB'nin döngüsel malzeme kullanım oranı 2020 yılında arttı. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxx/xxxxxxxx-xxxxxxxx-xxxx/-/xxx-00000000-0
Şekil 10: Hollanda'daki Döngüsel Ekonomi Politikaları
Hükümet çapında döngüsel ekonomi programı, hükümetin kendi hedefini ifade ettiği ve döngüsel ekonomiye geçiş için planlar sunduğu, ancak Hammadde Anlaşmasının aksine, geçiş gündemlerinin sunulduğu ve uygulama programı, ilgili tarafların ortak hedefini belirgin bir şekilde ortaya koyan bir belge olmaya devam etmektedir. Uygulama programında yer alan geçiş konulu eylem ve projelerin hayata geçirilmesi bu nedenle ortak bir sorumluluktur. Uygulama programındaki kesişen temalar için sorumluluk hükümete aittir.
Şekil 11: Hollanda Döngüsellik Stratejisine Göre Eylemlerin Payı
Hollanda Çevresel Değerlendirme Ajansı (PBL)’na göre Hollanda atıklarının %80'ini geri dönüştürmektedir. Bu, Hollanda'yı Avrupa'nın en önde gelenlerden biri yapmaktadır, ancak bahsi geçen oran çoğunlukla düşük kaliteli geri dönüşümdür. Hollanda tüketimi için hammadde kullanımı da AB ortalamasının beşte birinden azdır. AB döngüsel ekonomi politikası, döngüsel ekonomiye doğru daha fazla adım atmak söz konusu olduğunda Hollanda için büyük önem taşımaktadır. Ürün tasarımında maddi kaynakların kullanımına veya ürünlerde zararlı maddelerin önlenmesine yönelik gerekliliklerin belirlenmesi, özellikle bir AB yaklaşımını gerektirmektedir. Avrupa Birliği, üretici sorumluluğu, ürün tasarımı ve onarımı için gerekliliklere ilişkin planlarını detaylandırırsa, bu, Üye Devletler arasında daha eşit şartlar sağlayacaktır. Hollanda, açık ekonomisi ve gitgide döngüselleşen son yıllardaki iddialı atık politikası sayesinde bu durumdan ortalamanın üzerinde fayda sağlayacaktır.
2018'de Hollanda ekonomisi yaklaşık 450 Mt malzeme kaynağı kullanmış ve ithal ettiği kaynağın 140 Mt'unu tekrar ihraç etmiştir (lütfen aşağıdaki şekle bakınız). Bu sayıya hammaddelerin yanı sıra parça ve ürünler de dahildir. Bu kaynakların üçte ikisinden fazlası ithal edilmektedir. Hollanda'da kullanılan tüm malzemelerin neredeyse yarısı yurtiçi kullanım içindir; diğer yarısı ihraç edilmektedir. Bu, Hollanda ekonomisinin yurtiçi kullanım için gerekenden çok daha fazla malzemeye ihtiyaç duyduğunu göstermektedir.
Şekil 12: Hollanda Ekonomisinin Kaynak Akışı (2018)
Hem atık oluşumunun önlenmesini hem de daha yüksek kaliteli atık işleme uygulamasını teşvik etmek amacıyla, Ulusal Atık Yönetim Planının (2017-2023)32 politika çerçevesi, belediye atıkları ve işletmeler, kuruluşlar ve kamu kurumları tarafından üretilen atıklar için Hollanda'daki genel atık tedarikine yönelik somut hedefler belirlemiştir (aşağıdaki tabloya bakınız). Bu hedefler, kirlenmiş toprak, dip tarama çamuru, gübre ve radyoaktif atık hariç, Hollanda'da üretilen atıklar (üretilen birincil atık) için geçerlidir. Bu kategori ithal atıkları içermez, ancak ihraç edilen Hollanda atığını içermektedir.
Tablo 1: Hollanda'nın Atıkla İlgili Kapsamlı Hedefleri
Temalar | Alt Temalar | Amaçlar |
Toplam Atık | Atık Oluşumu (toplam oluşan birincil atık) | 2023 yılında 61 Milyon tondan ve 2029 yılında 63 milyon tondan fazla olmaması |
Toplam Atık | Yakma ve düzenli depolama | 2012 ve 2022 yılların arasında yarıya indirilmesi |
Toplam Atık | Yeniden kullanım için hazırlama ve geri dönüşüm | 2023'te en az %85'e ulaşılması |
Belediye Atığı | Atık Oluşumu | 2020 yılında 400 kg/kişi/yıl'ı geçmemesi |
32 Hollanda Altyapı ve Su Yönetimi Bakanlığı (2023) Ulusal Atık Yönetimi Planı (2017-2023). Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxx-xxxxx-xxxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxx/
Belediye Atığı | Bakiye Atık Oluşumu | 2020 yılında 100 kg/kişi/yıl'I ve 2025 yılında 30 kg/kişi/yıl'ı geçmemesi |
Belediye Atığı | Ayrıştırma | 2020 yılında ayrıştırmada en az %75'eulaşılması |
İşletmeler, kuruluşlar ve kamu kurumlarından kaynaklanan atık | Belediye atığıyla karşılaştırılabilir bakiye atık oluşumu | 2012 ile 2022 yılları arasında yarıya indirilmesi |
Aşağıdaki şekil, son gelişmelere ve hedeflere genel bir bakış sunmaktadır. Bu hedeflerin çoğuna ulaşmak için hala önemli politika çabaları gerekmektedir. 2023 Yılında Hollanda'da üretilen atıkların azaltılması hedefine ulaşılması muhtemeldir. 2018 yılında Hollanda atık hacmi 61,2 megaton ile neredeyse hedef dahilinde olmuştur. Politika çabalarının yoğunlaştırılması durumunda atıkların yeniden kullanıma hazırlanması ve geri dönüşüm hedefi karşılanabilir. Son 10 yılda, geri dönüştürülen Hollanda atıklarının payı aynı yüzde civarında dalgalanma göstermiştir; 2018'de hedef %85 iken %77 olarak gerçekleşmiştir.
Beklentiler, diğer beş hedefin karşılanmayacağı yönündedir. Birincisi, 2018 yılında yakma tesislerine veya düzenli depolama alanlarına giden Hollanda atığı miktarı yaklaşık 9 Mt olarak gerçekleşmiştir. Bu, 2012'ye göre yaklaşık %8 daha az olsa da, 2012 ile 2022 arasında hacmi yarıya indirme hedefinden hala uzaktadır. Belediye atığı miktarı 2021 itibariyle 515 kg/kişi'dir, dolayısıyla 2020 yılının hedefi olan 400 kg'a ulaşılamamıştır. Üçüncüsü, bakiye belediye atığı miktarı (kaynakta ayrıştırma ve toplama sonrası ayırma akabinde) 2019 yılında kişi başına 180 kg'a düşmüştür. Bu, 2010 yılına kıyasla önemli bir azalmadır (kaynakta ayırmadan sonra 268 kg'dan 199 kg'a düşmüştür; toplama sonrası ayrıştırmaya ilişkin veriler 2010 için mevcut değildir), ancak yine de kişi başına 100 kg olan 2020 yılı hedefinin çok üzerindedir. Bu hedefe 2020'de değil, 2024 yılında ulaşılması beklenmektedir. Bu aynı zamanda kişi başına 30 kg olan daha zorlu 2025 yılı hedefine ulaşılamayacağı anlamına da gelmektedir. Dördüncü, kaynağında ayrıştırılan belediye atığı payı bulunmaktadır; bu pay yıllarca sabit kaldıktan sonra, 2014'ten bu yana istikrarlı bir şekilde yükselmiştir, ancak 2019 yılı için (toplama sonrası ayrıştırma akabinde) %63 oranı, %75 olan 2020 yılı hedefinin hala çok uzağındadır. Son olarak, 2018 yılında işletmeler, kuruluşlar ve kamu kurumlarından kaynaklanan atık miktarı, 2022 yılı hedefinin iki katı olmuştur. Atık miktarını dört yıl içinde yarıya indirmek mümkün görünmemektedir.
Şekil 13: Hollanda Atık Hedeflerine Yönelik Gerçekleşme
Yukarıdaki tabloda sunulanlara ek olarak, Hollanda'nın belirli atık akışları için hedefleri bulunmaktadır. Örneğin, Ulusal Atık Yönetim Planı, 2023 yılına kadar inşaat ve yıkıntı atıklarının %95'inin ve endüstriyel atıkların %85'inin yeniden kullanıma hazırlanması ve geri dönüşümü için başka hedefler belirlemiştir. Gıdaya gelince- tarladan sofraya tüm zincir boyunca- amaç, 2015 yılına kıyasla 2030'a kadar atık miktarını yarı yarıya azaltmaktır. Çeşitli ambalaj malzemeleri için de hedefler belirlenmiştir. Bunların çoğu zaten karşılanmıştır veya karşılanmak üzeredir. 2017 yılı için cam hariç tüm ambalaj hedeflerine ulaşılmıştır. 2020 yılında Avrupa Komisyonu yeni hedefler ve ölçüm yöntemleri getirmiştir. 2021 yılı için geçerli olan yeni hedeflere, ambalajın tamamı, ahşap, cam, kağıt ve karton ambalajlar açısından 2017 yılında çoktan ulaşılmıştır. İnşaat ve yıkıntı atıklarının %95'inin yeniden kullanıma hazırlanması ve geri dönüştürülmesine yönelik 2023 yılı hedefi, 2016'da %98 oran
ile programın ilerisinde gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte, gıda atıkları için hala önemli çabaların gösterilmesi gerekmektedir. 2015 ile 2018 yılları arasında gıda atıkları hacmi aşağı yukarı sabit kaldığından, ilgili hedefe yönelik ilerleme yetersizdir.
2018 yılında Hollanda'da 100.000'den fazla döngüsel işletme faaliyet göstermiştir. Bu, o yıl için toplam işletme sayısının yaklaşık %6'sına tekabül etmektedir. Döngüsel bir işletme, pratikte bir veya birkaç tane "R stratejisi" uygulayan herhangi bir işletmedir. Aşağıdaki şekil bunların bölgesel dağılımlarını göstermektedir.
Şekil 14: Hollanda'daki Döngüsel İşletmeler (2020)
Şimdiye kadar, geri dönüşüm, onarım ve yeniden kullanım gibi döngüsel işletme faaliyetleri ekonominin yalnızca küçük bir bölümünü kapsamaktadır. 2018 yılında döngüsel işletme faaliyetleri ekonomiye %4 değer katmış ve istihdamın %4'ü döngüsel faaliyetlerle eşleşmiştir. 2010-2018 yılları arasında döngüsel faaliyetlerde istihdam %5, bu faaliyetlerin katma değeri ise %23 artmıştır. Değişiklikler, aynı dönemde iş sayısında %7'lik bir artış ve GSYİH'da
%21'lik bir artış gören Hollanda ekonomisinin tamamı ile karşılaştırılabilir.33
2.2.2. Fransa
Nisan 2018'de yayınlanan Fransa Xxxxxxxx Xxxxxxx Xxx Xxxxxxxx (XXXX)00, "xx, yap, at" sistemine dayalı lineer (doğrusal) ekonomi modelinden; ürünlerin eko-tasarımlarından atık yönetimine ve tabii ki atıkları sınırlandırarak tüketimleri de dahil olmak üzere tüm yaşam döngülerini entegre edecek bir döngüsel modele yapılacak geçişin operasyonel ayrıntılarını
34 Fransa Ekolojik Geçiş Bakanlığı (2018) Fransa Döngüsel Ekonomi Yol Haritası. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxx_xxxxxxx.xxx
ortaya koymaktadır. Söz konusu Yol Haritası, daha iyi üretmek, daha iyi tüketmek, daha az atık üretmek ve paydaşların katılımını sağlamak için 50 önlem içermektedir (bkz. Ek 2).
10 Şubat 2020 tarihli Atığın Önlenmesi ve Döngüsel Ekonomi Hakkındaki Kanun, atığın sınırlandırılması ve doğal kaynakların, biyoçeşitliliğin ve iklimin korunması için üretim ve tüketim modelindeki değişimi hızlandırmayı hedeflemektedir. Kanun, beş ana alan etrafında yapılandırılmıştır: tek kullanımlık plastiklerin durdurulması, tüketicilerin daha iyi bilgilendirilmesi, atığın önlenmesi ve ortak yeniden kullanımın teşvik dilmesi, planlı eskitme ile mücadele edilmesi ve daha iyi üretim yapılması.
Fransız döngüsel ekonomi yaklaşımı, üç politika alanı ve yedi bileşen üzerinden açıklanmaktadır. Göstergelerin amacı, bu alanlar ve bileşenlerindeki ilerlemeleri ortaya koymaktır.
Şekil 15: Fransız Döngüsel Ekonomisinin Politika Alanları ve Bileşenleri
2015 xxxx Xxxxx Büyüme İçin Enerjiye Geçiş Yasası ile tanımlandığı şekliyle döngüsel ekonominin izlenmesi için 2017 yılında döngüsel ekonominin farklı yönlerini kapsayan 10 temel gösterge belirlenmiştir. Sayıları kasıtlı olarak sınırlandırılan bu göstergeler, kapsayıcı yapıları ve çoğunlukla Avrupa düzeyinde erişilebilir olmaları sebebiyle seçilmiştir. 2021 yılında bu göstergelerin zaman içinde nasıl geliştiğini görmek için bunların mümkün olduğunca korunmasına karar verilmiştir.
• Altı gösterge, ekonominin arz tarafına odaklanarak döngüsel ekonomi döngüsünün yukarı yöndeki kısmına ağırlık vermektedir (çıkarma/üretim ve sürdürülebilir tedarik zinciri, eko- tasarım, endüstriyel simbiyoz ve işlevsel ekonomi).
• İki gösterge, tüketici talebini ve davranışını (sorumlu tüketim ve ürün ömrünün uzatılması) vurgulamaktadır.
• İki gösterge, atık yönetimi (geri dönüşüm) ile ilgili olarak aşağı yöndeki döngüye odaklanmaktadır.
• Son gösterge işlerle ilgilidir ve iki bileşeni kapsamaktadır: ürün ömrünün uzatılması ve geri dönüşüm.
Şekil 16: Fransız Döngüsel Ekonomi Göstergelerindeki Genel Eğilimler
Genel olarak, döngüsel ekonomiye geçiş devam ediyor gibi görünmektedir. Bununla birlikte, bazı iyileştirmelerin hassas olduğu ve güçlendirilmesi gerektiği görülmektedir: malzeme tüketimine bağlı göstergeler, uzun vadede iyileşmektedir, ancak ekonomiye büyük ölçüde bağımlı olmaya devam etmektedir. Çin'in sınırlarının kapatılmasının düzenli depolama sahasına giden atık miktarını etkilemesi örneğinde görüldüğü gibi uluslararası bağlamın da büyük bir etkisi vardır. Daha sık onarım vakaları ortaya çıkıyor gibi görünse de, ev aleti ve ekipmanı onarımına yönelik hane halkı harcamaları, yeni eşya alımına yönelik harcamalardan daha yavaş artmaktadır. Bu hala önemli bir iş sahası olarak görünmektedir. İkincil hammaddelerin üretim süreçlerine dahil edilmesi genel olarak artmaktadır, ancak olumlu gelişmeler tüm malzemeler için geçerli değildir ve döngüsel malzeme kullanım oranı düşük seyretmektedir. Plastik ve yıkıntı atıkları, daha iyi geri kazanılması gereken malzeme kaynaklarıdır.35
35 Fransa Ekolojik Geçiş Bakanlığı (2021) Döngüsel ekonominin izlenmesi için temel göstergeler. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxx.xxxxxxxxxxxxx-xxxxxxx.xxxx.xx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/0000- 08/datalab_key_indicators_circular_economy_august2021.pdf
Tablo 2: Fransız Döngüsel Ekonomi Göstergelerindeki Eğilimler ve AB Karşılaştırması
2.2.3. Finlandiya
Finlandiya, ekonomik rekabet gücümüzün ve refahımızın artık doğal kaynakların savurgan kullanımına dayanamayacağı bir dünyada küresel bir öncü olmayı hedeflemektedir.
Finlandiya döngüsel ekonomiyi teşvik etmek için stratejik bir program hazırlamıştır. Amaç, 2035 yılına kadar ekonomiyi döngüsel ekonomi ilkelerine dayalı bir ekonomiye
dönüştürmektir. Bu programla Finlandiya Hükümeti, Finlandiya'nın döngüsel ekonomideki lider rolünü güçlendirmek istemektedir. Döngüsel ekonomiye geçiş, aynı zamanda Hükümetin 2035 yılına kadar karbon nötr olma hedefine ulaşma yolunda atılmış bir adımdır. Finlandiya Hükümeti, 8 Nisan 2021'de döngüsel ekonominin teşvik edilmesine ilişkin kararı kabul etmiştir.
Döngüsel ekonomiyi teşvik etmeye yönelik stratejik program, doğal kaynakların kullanımına ilişkin hedefler belirlemektedir. Söz konusu program, döngüsel ekonomiyi teşvik etmek ve sistemik değişimi gerçekleştirmek için amaçları ve göstergeleri belirlemekte, alınacak önlemleri belirtmekte ve gereken kaynakları tahsis etmektedir.
Döngüsel Ekonomi Programının vizyonu, "2035'te Finlandiya: Ekonomik başarımız, karbon nötr bir döngüsel ekonomi toplumu üzerine kuruludur" şeklindedir. Bu vizyonu gerçeğe dönüştürmek, doğal kaynakların sürdürülebilir ve verimli kullanılmasını gerektirmektedir. Bu, aşağıdaki adımlar ve hedeflerle yönlendirilecektir:
• Yenilenemeyen doğal kaynakların tüketimi azalacak ve yenilenebilir doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı, Finlandiya'da 2035 yılında toplam birincil hammadde tüketiminin 2015 yılındakini aşmayacağı ölçüde artabilecektir. İhracata yönelik ürünlerin üretiminde kullanılan doğal kaynaklar, hedef kapsamında değildir.
• Kaynakların verimliliği 2035 yılına kadar 2015 yılına göre iki katına çıkacaktır.
• Döngüsel malzeme kullanım oranı (CMU) 2035 yılına kadar ikiye katlanacaktır.36
Finlandiya, Finlandiya İnovasyon Fonu (SITRA) liderliğinde 2016 yılında döngüsel ekonomiye yönelik ulusal bir yol haritası hazırlayan dünyadaki ilk ülke olmuştur. Mart 2019'da yayınlanan güncellenmiş sürüm (Yol Haritası 2.0), tıpkı ilk yol haritası gibi, Finlandiyalı paydaşların halihazırda kendilerini adadıkları temel döngüsel ekonomi önlemlerinin tanımlarını da içermektedir. Devlet idaresinde, kasaba ve şehirlerde, iş hayatında ve Fin halkının günlük yaşamlarında önlemler alınmaktadır. Yol haritası yaklaşık 30 yeni eylem içermektedir (bkz. Ek 3). Buna ek olarak, yol haritası hala uygulanması gereken ancak henüz belirli bir kuruluşun sorumluluğuna girmeyen önlemleri sunmaktadır.
36 Finlandiya Çevre Bakanlığı (2022) Döngüsel ekonomiyi teşvik etmeye yönelik stratejik program. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xx.xx/xx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxx-xx-xxxxxxx-x-xxxxxxxx-xxxxxxx
Şekil 17: Finlandiya 2016-2025 Döngüsel Ekonomi Yol Haritası37
Döngüsel ekonomiye yönelik yol haritası, tüm ülke çapında yürütülen çabaların sonucudur. Yol haritası, kilit operatörlerin döngüsel ekonomiye geçiş için gerekli olan temel değişiklikler ve eylemler hakkındaki görüşlerini derlemektedir. Sitra, yol haritasının oluşturulmasından ve sonuçlarının derlenmesinden sorumludur.
Yol haritası, Finlandiya'nın iklim değişikliği, doğal kaynakların tükenmesi ve kentleşme sorunlarıyla mücadele etmek için önerdiği en etkili döngüsel ekonomi önlemlerini ve çözümlerini içermektedir. 2019 yılında güncellenen Yol Haritası 2.038, çözümleri güncellemekte ve vizyon ile stratejik hedefleri geliştirmektedir;
1. Rekabet gücümüzün ve canlılığımızın temellerinin yenilenmesi, döngüsel ekonomi çözümlerinin odak noktasının rekabet gücüne ve ekonomik büyüme stratejisine yerleştirilmesi.
2. Düşük karbonlu enerjiye geçiş; ayrıca, enerjinin verimli kullanımını teşvik etmemiz ve iklim ve enerji politikalarımızda daha iddialı hedefler belirlememiz gerekmektedir.
3. Doğal kaynakların kıtlık olarak kabul edilmesi, çünkü Paris Anlaşması'nın iklim hedeflerine ulaşmak için Finlandiya'da tüketim ve üretim artık doğal kaynakların sınırsız kullanımına dayandırılamaz.
4. Günlük kararların değişim için katalizör görevi görmesi. 2030 yılına kadar karbon ayak izimizi yarı yarıya azaltmak, kültür, vergilendirme ve gelir dağılımı açısından yeni bir mülkiyet yaklaşımının benimsenmesini gerektirmektedir.
Yol haritası önlemlerinin uygulanmasında iyi bir ilerleme kaydedilmiştir ve söz konusu yol haritası, öncü olmak için gerekli eylemleri ifade etmenin iyi bir yolu olarak görülmektedir.39
Göstergeler, hükümetin stratejik programının izlenmesini desteklemek için seçilmiştir ve düzenli olarak güncellenmektedir. Gösterge kümesi, toplam 15 gösterge içeren sekiz faaliyetten oluşmaktadır. Faaliyetlere ayırma, algılamaya yardımcı olmak için gerçekleştirilmiştir ve göstergelerin belirlenmesine izin veren öncelikle teorik bir referans çerçevesi olduğuna dikkat edilmelidir. Faaliyetlere ayırmanın amacı, farklı göstergeler arasında katı sınırlara yol açmak değildir.
Göstergelerin üretilmesinde, zaman serilerinin zaman içinde geriye doğru uzanmasını sağlayan mevcut veriler kullanılmıştır. Göstergelerin çoğunda zaman serileri 2013-2018 yıllarını, bazılarında ise bundan daha uzun yılları kapsamaktadır. Mevcut uzun zaman serileri, yeni olguların (döngüsel ekonomi gibi) bile sınırlı şekilde geriye dönük incelemesine izin vermektedir.
Göstergelerden bazıları, örneğin döngüsel ekonomi kuruluşlarının sayısı, ciro ve personel gibi bölgesel olarak da üretilmiştir. Bu göstergelerden bazı örnekler aşağıda sunulmuştur.
Şekil 18: Finlandiya Döngüsel Ekonomi Göstergeleri
Döngüsel ekonomi ile ilgili patentler: Gösterge, bir milyon nüfus başına döngüsel ekonomi patenti olarak sınıflandırılabilecek tescilli patentleri içermektedir.
İşletmeler döngüsel ekonomiye geçerken aynı zamanda yeni çalışma şekillerini benimsemeli ve yenilikler üretmelidir. Patent sayısı 2010 ve 2018 yılları arasında çok değişmiştir. Bununla birlikte, döngüsel ekonomi ile ilgili olarak her yıl Finlandiya'da Avrupa ortalamasından daha fazla patent tescil edilmiştir. AB referans değeri, Eurostat'ın patentlerle ilgili istatistikleri derlediği 2010-2016 yılları için ortalama olarak hesaplanmıştır. AB ortalaması bu yıllarda neredeyse hiç değişmemiştir.
39 SITRA (2016) Finlandiya 2016-2025 Döngüsel Ekonomi Yol Haritası. Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxx.xxxxx.xx/xx/xxxxxxxx/xxxxxxx-xxx-xxxxx-xxxxxxx-xxxx-xxx-xx-x-xxxxxxxx-xxxxxxx-0000-0000/#xxxx-xx- it-about
Şekil 19: Finlandiya'daki Döngüsel Ekonomiyle İlgili Patentler
Yurt içi malzeme tüketimi ve malzeme yoğunluğu: Yurt içi malzeme tüketimi, ithal malların ağırlığının eklendiği ve ihracatın ağırlığının çıkarıldığı Finlandiya doğasından kullanıma alınan malzemeleri içermektedir. Malzeme yoğunluğu, yurt içi malzeme tüketiminin GSYİH'ya oranı olarak elde edilmektedir.
Doğal kaynakların kullanımı, ileri işleme için doğadan alınan malzemeler de dahil olmak üzere yerli doğrudan girdilerin kullanılmasıdır. İthal malların ağırlığı doğrudan girdilere eklendiğinde ve buna uygun olarak ihraç malları çıkarıldığında, yurt içi malzeme tüketimi göstergesi veya yurt içi malzeme tüketimi elde edilmektedir. Finlandiya’da yurt içi malzeme tüketimi ton olarak ölçülmekte ve dört malzeme grubuna ayrılabilmektedir: metalik olmayan mineraller, metal cevherleri, biyokütle ve fosil enerji malzemeleri.
Şekil 20: Finlandiya'da Malzeme ve Malzeme Yoğunluğuna Göre Yurt İçi Malzeme Tüketimi
2010 ile 2018 yılları arasında yurt içi malzeme tüketimi 170 ila 200 Mt arasında değişiklik göstermiştir. İncelenen son yıllarda bu rakam biraz artmaktadır. Öte yandan, GSYİH da aynı zamanda büyümüş, bu da malzeme yoğunluğunun azalmasına yol açmıştır, yani malzemeler üretim hacmine göre daha az kullanılmıştır. Finlandiya'da malzeme yoğunluğu uzun süredir
düşmektedir, ancak 2013 yılında istisnai olarak aktif metal cevheri madenciliği bu oranı geçici olarak yükseltmiştir.
Döngüsel ekonomi işletmelerinin sayısı, cirosu ve personeli: Gösterge, döngüsel ekonomi sektörleri olarak sınıflandırılan sektörlerdeki kuruluşların sayısını, cirosu ve personelini içermektedir.
Şekil 21: Finlandiya'daki Döngüsel Ekonomi İşletmelerinin Sayısı, Ciroları ve Personeli
Döngüsel ekonomi sektörlerinin cirosu, 2013'ten 2019'a kadar istikrarlı bir şekilde artmıştır. Personel sayısı da biraz artış göstermiştir. Buna karşılık, işletmelerin sayısı bir miktar düşmüştür. Gösterge verileri, işletmelerin verilerden derlenmiştir. Gösterge, ilgili sektörlerde faaliyet gösterdiği bildirilen tüm kuruluşları içermektedir. Dolayısıyla gösterge, faaliyetinin yalnızca bir kısmının döngüsel ekonomiye ait olduğu işletmeleri de kapsamaktadır.
Döngüsel ekonomi sektörlerindeki ücret düzeyi: Döngüsel ekonomi sektörlerindeki ücret düzeyi, döngüsel ekonomi sektörlerindeki medyan ücreti tüm ekonomideki ortalama ücretle karşılaştırarak ölçülebilir.
Şekil 22: Finlandiya'daki Döngüsel Ekonomi Sektörlerinde ve Tüm Sektörlerde Medyan Ücret
Döngüsel ekonomi sektörlerindeki maaş ödemeleri, 2010'dan 2018'e kadar olan genel maaş ödemeleri trendini büyük ölçüde takip etmiştir. Döngüsel ekonominin ortalama maaş seviyesi genel maaş seviyesinin altındadır. Geri dönüşümle ilgili sektörlerde ortalama maaşlar diğerlerine göre daha düşüktür. 2018 yılı verileri, döngüsel ekonomi sektörlerinin ortalama maaşlarında artış belirtileri gösterirken, genel maaş ortalamasındaki artışın durduğunu göstermektedir.
Belediye atığının geri kazanımı: Belediye atığı, konutlarda üretilen atığın yanı sıra ticaret ve hizmetlerden kaynaklanan benzer nitelikteki atıkları ve buna karşılık gelen imalat destek faaliyetlerinden kaynaklanan atıkları ifade eder. Belediye atığı miktarına ek olarak, gösterge için belediye atığının malzeme ve enerji geri kazanımı seçilmiştir.
Ürün artık onarılamaz veya yeniden kullanılamaz hale gelirse döngüsel ekonomi perspektifinden bir sonraki en iyi seçenek, malzeme olarak geri dönüştürülmesidir, yani geri dönüştürülmüş malzemeler ürünün malzemelerinden yapılır ve aynı zamanda işlenmemiş ham maddelere olan ihtiyaç azalır. Geri dönüşüm mümkün değilse, enerji geri kazanımı düzenli depolamadan daha iyi bir alternatiftir. Bu yöntem malzeme geri kazanımı olarak değil, düzenli depolama sahalarının yerine geçebilecek bir alternatif olarak görülmelidir.
Referans dönemde belediye atığı miktarı artmıştır. Belediye atıklarının geri kazanımı referans dönemde biraz artmıştır, ancak enerji geri kazanımı önemli ölçüde artarak tüm belediye atıklarının yaklaşık %57'sine ulaşmıştır. Bu kısmen, 2016 yılında yürürlüğe giren ve atıkları enerji geri kazanımına yönlendiren organik atıkların düzenli depolama yasağından kaynaklanmaktadır.
Belediye atıklarının geri dönüşüm oranı göstergesi, toplam atıktaki malzeme geri kazanımının payını tanımlamaktadır. Referans dönemde geri dönüşüm oranı da artmıştır. Finlandiya'nın geri dönüşüm oranı AB ortalamasının biraz altındadır.
Döngüsel malzeme kullanım oranı: Döngüsel malzeme kullanım oranı (CMU), malzemelerin sisteme geri kazandırılarak döngüsel şekilde kullanımının genel malzeme kullanımına oranını
ölçmektedir. Hesaplama geri dönüştürülmek üzere ithal ve ihraç edilen atık malzemeleri de kapsamaktadır.
Şekil 24:Finlandiya ve AB'de malzemeye göre ve toplamda döngüsel malzeme kullanım oranı
Döngüsel malzeme kullanım oranı ne kadar yüksek olursa, o kadar çok geri dönüştürülmüş malzeme işlenmemiş hammadde ihtiyacının yerini alabilmiş ve çevre üzerindeki yük o kadar az olmuştur. İşlenmemiş hammadde kullanımının azaltılması, döngüsel ekonominin temel unsurlarından biridir.
Gösterge, 2013-2018 yılları için bir zaman serisi olarak derlenmiş ve ayrıca yurt içi malzeme tüketimine göre şu malzemelere ayrılmıştır: biyokütle, metal cevherleri, metalik olmayan mineraller ve fosil enerji malzemeleri. Finlandiya'da döngüsel malzeme kullanım oranı 2018 yılında %7 civarında iken bu sayı önceki yıllara göre biraz artış göstermiştir. Malzeme bazında incelendiğinde, döngüsel malzeme kullanım oranı metalik olmayan minerallerde en yüksektir.
Finlandiya döngüsel malzeme kullanım oranı, AB ortalamasının altındadır. Bununla birlikte, farklı ülkelerin ekonomik yapılarının karşılaştırılabilirlik üzerinde önemli bir etkisi vardır - Finlandiya, büyük hacimli madencilik ve taş ocakçılığı nedeniyle diğer AB ülkelerine kıyasla yüksek bir yurt içi malzeme tüketimine sahiptir.40
3. AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI VE İLGİLİ POLİTİKALARA YÖNELİK ULUSAL İLERLEME
3.1. İlgili Ulusal Stratejik Çerçeve
3.1.1. AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ile İlgili Olarak Türkiye Bağlamı
Bu bölüm, mevcut Döngüsel Ekonomi Stratejik/Eylem çerçevesiyle ilgili (veya buna tekabül eden) uygulanabilir ulusal stratejileri, politikaları ve eylem planlarını ele almaktadır. Bu analitik aşama, Döngüsel Ekonomi hedeflerine öncülük edecek ulusal politika gündeminde halihazırda planlanmış eylemleri veya hedefleri ortaya koymaktadır.
2020 tarihli ikinci AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı'nın eylemleri, ilgili Türkiye bağlamının değerlendirilmesinde temel alınmıştır. Her eylem için önce AB bağlamı ve mevcut durum özetlenmekte ve ardından Türkiye bağlamı değerlendirilmektedir. 2015 tarihli birinci AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı eylemlerinin AB’deki ilerleme durumu ve Türkiye bağlamı ayrıca Ek-1’de sunulmaktadır.
Aşağıdaki tablodan da görülebileceği gibi, bu değerlendirme ağırlıklı olarak Türkiye'deki ilgili mevzuatı ve ilgili AB uyum sürecini hedefleyen hükümet projelerini içermektedir. Bu değerlendirmenin bir parçası olarak Türkiye'nin Yeşil Mutabakat Eylem Planı (Bölüm 2-A Yeşil ve Döngüsel Ekonomi) da gözden geçirilmiş ve varsa ilgili eylemler Türkiye bağlamına eklenmiştir.
TASLAK
Tablo 3: 2020 AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ile İlgili Türkiye Bağlamı
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRÜN POLİTİKASI ÇERÇEVESİ | ||
Sürdürülebilir bir ürün politikası girişimi için yasa teklifi Takvim: 2021 | Bağlam: - Eko-Tasarım Direktifinin kapsamını enerji ile ilgili ürünlerin ötesine genişleten bir revizyonu - Uygun şekilde ilave yasama önlemlerinin teklif edilmesi. - Elektronik ve BİT ekipmanı, tekstil ürünleri, mobilya, çelik, çimento ve kimyasallar gibi ürünlerde zararlı kimyasalların varlığının ele alınması.42 Durum: - Sürdürülebilir Ürünler için Eko-tasarım Tüzüğü teklifi 30 Mart 2022 tarihinde yayınlanmıştır. Teklif, Eko-tasarım çerçevesinin kapsamını mümkün olan en geniş ürün yelpazesini kapsayacak şekilde genişletmektedir. Sadece enerji verimliliği için değil döngüsellik için de minimum kriterlerin belirlenmesini öngörmektedir. Çerçeve, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çok çeşitli gerekliliklerin belirlenmesine olanak tanıyacaktır: - Ürün dayanıklılığı, yeniden kullanılabilirlik, yükseltilebilirlik ve onarılabilirlik - Döngüselliği engelleyen maddelerin varlığı - Enerji ve kaynak verimliliği - Geri dönüştürülmüş içerik - Yeniden üretim ve geri dönüşüm - Karbon ve çevresel ayak izleri | - Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayımlanan Enerji ile ilgili ürünlerin eko-tasarım gereklilikleri hakkında “Enerji ile İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik” ilk olarak 7.10.2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yakın zamanda bahse konu Yönetmelik yürürlükten kaldırılarak 05.02.2022 tarihli ve 31741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Enerji ile İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik” Cumhurbaşkanlığı Kararı ile yürürlüğe konulmuştur. Bu Yönetmelik, “Enerji ile İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yasalarının Uyumlaştırılması Hakkında 21/10/2009 tarihli ve 2009/125/AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi” esas alınarak AB mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır. Mevcut AB Eko-tasarım Direktifi doğrultusunda, kapsamı enerji ile ilgili ürünlerle sınırlıdır. Şu anda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan 24 farklı ürün/parça grubu için uygulama tedbirleri (toplam 31 tebliğ) mevcuttur. Bunlar, lambalar gibi elektrikli eşyalar, çeşitli beyaz eşyalar, televizyonlar, bilgisayarlar ve sunucular, oda klima cihazları, elektrik motorları, harici güç kaynakları vb. içermektedir.44 - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan 31/12/2021 tarihli ve 2595501 sayılı Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar doğrultusunda, kullanılmayan ürün veya bileşenlerin uygunsa onarılarak yeniden |
41 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxx-xxxxxx-xxxx_xx
44 xxxxx://xxx.xxxxxx.xxx.xx/xxxxxxx/xxxxxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
- Dijital Ürün Pasaportu dahil olmak üzere bilgilendirme gereklilikleri43 | kullanılmasına öncelik verilmekte ve ürün ömrü uzatılarak atık oluşumu azaltılmaktadır. - Ticaret Bakanlığı tarafından 22.08.2020 tarihinde yayımlanan 31221 sayılı Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik kullanılmış cep telefonu ve tabletlerin yenilenmesi, sertifikalandırılması ve tekrar satışa sunulmasına ilişkin faaliyetleri düzenlemektir. İkinci el cep telefonu ve tabletler, yetkilendirilmiş yenileme merkezleri tarafından, Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen düzenleme veya Türk Standartları Enstitüsünün belirlediği standartlara uygun şekilde yenilenebilir. Yenilenen ürünler, sertifikalandırıldıktan ve ambalajlandıktan sonra yenilenmiş ürün olarak tekrar satışa sunulabilir.45 Ayrıca Yenilenmiş Ürünlerin satışı Hakkında Yönetmelikte değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 18.04.2023 tarih ve 32167 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yönetmelik ile yenilenmiş ürünler arasında akıllı saatler, bilgisayarlar (dizüstü, masaüstü), oyun konsolları ve modemler dahil edilmiştir.46 - 2872 sayılı Çevre Kanunu’na göre tehlikeli kimyasalların belirlenmesi, üretimi, ithalatı, atık konumuna gelinceye kadar geçen süreçte kullanım alanları ve miktarları, etiketlenmesi, ambalajlanması, sınıflandırılması, depolanması, risk değerlendirilmesi, taşınması ile ihracatına ilişkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak ÇŞİDB tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Tehlikeli kimyasallar ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı olarak piyasaya arz edildiği tespit edilen tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyalar, bunları satış ve kullanım için piyasaya sunan kurum, kuruluş ve işletmeler tarafından geri alınmakta ve imha edilmektedir. Ayrıca Ticaret Bakanlığı, ÇŞİDB’nin görüşünü alarak bazı yakıtların, |
43 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxxx-xxxxxx-xxxxxxxxxxx-xxxxxxxx-xxxx_xx
45 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxx/0000/00/00000000-0.xxx
46 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxx/0000/00/00000000-0.xxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
maddelerin, atıkların, tehlikeli kimyasalların ve bu kimyasalları içeren eşyaların ithalatını yasaklayabilir veya kontrol edebilir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik (REACH) (23.06.2017) Türkiye'de yürürlüktedir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan 26.12.2022 tarihli ve 32055 sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların (AEEE) Yönetimi Hakkında Yönetmeliğine göre; EEE’lerin ve bileşenlerinin tasarım ve üretiminde, ürünlerin kullanım ömrü uzatılarak atık haline gelmeden uzun süreli kullanılabilen, tamir ve onarım ile yeniden kullanımına imkân sağlayan, atık olduktan sonra ise yeniden kullanıma hazırlanmasını, geri dönüştürülmesini veya geri kazanımını kolaylaştıran eko tasarım gerekliliklerinin uygulanması için gerekli önlemler alınması, yine doğal kaynak ve hammadde kullanımının azaltılması ve geri kazanımın artırılması amacıyla özellikle yeni tasarım ürünlerde, teknik açıdan uygun olması durumunda geri dönüştürülmüş malzeme kullanımına öncelik verilmesi gerekmektedir. AEEE Yönetmeliğinde toplama, yeniden kullanıma hazırlama, geri dönüşüm ve geri kazanım hedefleri belirlenmiş olup AEEE’lerin yönetimi konusunda bu Yönetmelikte yükümlülüğü bulunan tüm taraflar ile birlikte “ülke hedefi” olan hedeflere ulaşılması sağlanacaktır. Yine AEEE Yönetmeliğinde atık haline gelmiş AEEE’lerin temizleme, onarım veya kontrol işlemleri ile tasarlandığı hale getirildiği yeniden kullanıma hazırlama faaliyetlerini gerçekleştirilecek tesislere yönelik düzenlemeler yer almaktadır. Atık haline gelmiş AEEE’ler (endüstriyel izleme ve kontrol aletleri, tıbbi cihaz/vücuda yerleştirilebilir aktif tıbbi cihazlar/in vitro tanı cihazı hariç), TS EN 50614 standartlarında belirlenen standartlara uygun şekilde yenilenebilir ve yenilenen ürünler yeniden |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
kullanılabilir elektrikli ve elektronik eşya (YKEEE) olarak tekrar satışa sunulabilecektir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan 26.12.2022 tarih ve 32055 sayılı “Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Kısıtlanmasına İlişkin Yönetmelik”in Ek-2’sinde Kurşun (Pb), Cıva (Hg), Kadmiyum (Cd), Krom (Cr+6), Polibromürlü Bifeniller (PBB) ve Polibromürlü Difenil Eterler (PBDE) kullanımına ilişkin homojen malzemelerde ağırlık olarak müsaade edilen azami konsantrasyon değerlerine yer verilmiş olup fitalatların (DEHP, BBP, DBP ve DIBP) kısıtlanmasına ilişkin geçiş sürelerine yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Yine anılan Yönetmeliğin EK-3’nde Kısıtlamadan Muaf Uygulamaların “uygulama kapsamı ve tarihlerine”, EK-4’ünde ise Tıbbi Cihazları ve İzleme ve Kontrol Cihazlarına Özgü Kısıtlamadan Muaf Tutulan Uygulamalara yer verilmiştir. EEE’lerin piyasa gözetimi ve denetimi 9/7/2021 tarihli ve 4269 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Çerçeve Yönetmelik hükümleri doğrultusunda gerçekleştirileceği ve bu Yönetmelik kapsamında yer alan EEE’lerin piyasa gözetimi ve denetiminin hangi Bakanlıklar tarafından yapılacağı da hüküm altına alınmıştır. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan ve Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu Prensipleri esas alınarak hazırlanan Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik, Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği de ilgili ürün gruplarındaki belirli kimyasallar için kısıtlama ve/veya yasaklamalar getirmektedir. - Geri dönüştürülmüş içerik kullanımına yönelik olarak, 24.12.2020 tarihinde Çevre Kanunu’na “Atıkların, doğal kaynak ve hammadde kullanımının azaltılması ve geri kazanımın artırılması amacıyla kullanılması esastır. Atıkların veya atıklardan elde edilen geri |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
dönüştürülmüş malzemelerin kullanımına yönelik düzenlemeler ile zorunlu kullanıma ilişkin esaslar Bakanlıkça (ÇŞİDB) çıkarılan yönetmelikle belirlenir.” şeklinde bir hüküm eklenmiştir. | ||
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı:47 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması kapsamında “Geri kazanılmış ikincil ürün ve malzeme kullanımı için teknik kriterlerin belirlenmesi” (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.5.1. AB Sürdürülebilir Ürün Girişimi'nin yeni yasal çerçevesinin uyumlaştırılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Ticaret Bakanlığı) 2.5.2. Sürdürülebilir Ürün Girişimi ve AB mevzuat çerçevesinin duyurulmasının ardından sektör bazlı bilgilendirme çalışmalarının yürütülmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Ticaret Bakanlığı) 2.6.1. AB kimyasallar mevzuatındaki revizyonların takibi ve AB mevzuatına uyum sürecinin tamamlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) | ||
Yeşil geçişte tüketicileri güçlendiren yasa teklifi Takvim: 2020 | Bağlam: - Tüketicilerin satış noktasında ürünler hakkında kullanım ömrü, onarım hizmetlerinin mevcudiyeti, yedek parçalar ve onarım kılavuzları dahil olmak üzere güvenilir ve ilgili bilgiler almasını sağlamak için AB tüketici yasasının gözden geçirilmesinin teklif edilmesi; - Yeni bir 'onarım hakkı' oluşturulması üzerine çalışılması ve tüketiciler için yedek parça bulunabilirliği veya onarıma erişim ve BİT ve | - Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna (6502-28/11/2013) göre, malların kullanım, kurulum, bakım ve basit onarım talimatlarını içeren kılavuzlarla piyasaya arz edilmesi gerekmektedir. Sağlık ve çevre açısından herhangi bir risk varsa ilgili bilgi ve uyarılar sağlanmalıdır. Üreticilerin/ithalatçıların belirli mallar için garanti belgesi düzenlemeleri gerekmektedir. Garanti süresi en az iki yıl olmalıdır. Satıcılar, üreticiler veya ithalatçılar, yasal garantilerin yanı sıra ürün değişikliği, onarım, bakım vb. konularda gönüllü garantiler verebilirler. Üreticiler/ithalatçılar, malın ömrü boyunca bakım ve onarım için satış sonrası hizmetleri sağlamakla |
47 xxxxx://xxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxx-xxxxxxxxx-xxxxx-xxxxx-xxxxxxxxxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
elektronik eşyalar söz konusu olduğunda hizmetlerin yükseltilmesi gibi yeni yatay hakların değerlendirilmesi; - Yeşil badana ve zamanından önce eskimeye karşı tüketici korumasının olası daha fazla güçlendirilmesi yollarının araştırılması ve sürdürülebilirlik etiketleri, logolar ve bilgilendirme araçları için asgari gerekliliklerin belirlenmesi; - 2019 Mal Satış Direktifinin gözden geçirilmesi bağlamında garantilerdeki olası değişikliklerin araştırılması; - Yasal garantinin bir ürünün tahmini ömrü ile nasıl daha uyumlu hale getirileceğinin değerlendirilmesi. - Dayanıklılık, geri dönüştürülebilirlik ve geri dönüştürülmüş içeriğin AB Eko-etiket kriterlerine daha sistematik olarak dahil edilmesi ve Ürün ve Kuruluş Çevresel Ayak İzi yöntemlerini AB Eko-etiketine entegre etme olasılığının araştırılması. - Olası gönüllü etiketleme yolu da dahil olmak üzere, ürünlerin dayanıklılığı ve onarılabilirliği hakkında tüketiciler için bilgilendirmenin iyileştirilmesi; - Belirli ürün kategorileri için tek tip bir onarım puanı ve kullanım sayaçlarının geliştirilmesinin yanı sıra bir dijital ürün pasaportunun tanıtılması. 48 Durum: - Komisyon, 30 Mart 2022'de Yeşil Geçişte Tüketicilerin Güçlendirilmesine ilişkin direktif önerisini kabul etmiştir. Bu, yukarıda listelenen ögelerin çoğunu içerir ve şunları vurgular: - Her türlü mal için üreticinin ticari dayanıklılık garantisi veya enerji kullanan mallar söz konusu olduğunda bu garantinin bulunmaması hakkında bilgi verilmesi. - Dijital unsurlar, dijital içerik ve dijital hizmetler içeren tüm ürünler için ücretsiz yazılım güncellemelerinin mevcudiyeti hakkında bilgi verilmesi. | yükümlüdürler. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun tüketiciyi bilinçlendirme ve reklamlara yönelik maddelere yer vermektedir. Kanuna göre tüketici bilinçlendirme konusunda Milli Eğitim Bakanlığı'nın eğitim kurumlarının ders programlarına gerekli eklemeleri yapması gerekmektedir. Kanun yanlış ve yanıltıcı reklamları yasaklamakta olup reklamlarda yer alan iddiaların doğruluğunu reklam verenler ispatlamakla yükümlüdür. - Çevre Kanunu’na göre, sürdürülebilir çevre hedefleri doğrultusunda, ürün veya hizmetlerin doğal kaynak kullanımı ve hammadde temini aşamasından başlamak üzere yaşam döngüsünün bütün süreçlerinde, türlerin ve habitatların zarar görmesini ve ekosistemlerin bozulmasını önlemek, çevre, insan, sağlık, iklim ve doğal yaşamın üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak amacıyla gönüllülük esaslı çevre etiket sistemi oluşturulur. Çevre etiket sisteminin oluşturulması ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ÇŞİDB tarafından belirlenir. ÇŞİDB haricinde çevre etiketi adı altında herhangi bir faaliyet yürütülemez. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Çevre Etiketi Yönetmeliği (19.10.2018), çevresel etkisi azaltılmış ürün ve hizmetlerin kullanımını teşvik etmeyi ve bu tür etiketleme mekanizmalarının halihazırda yürürlükte olduğu dış pazarlarda böyle yerli ürünlerin payını artırmayı amaçlamaktadır. Genel AB entegrasyon sürecinin bir parçası olarak, AB'ye uyumlu çevresel etiket standartlarının Türk endüstrisinde uygulanması amaçlanmaktadır. Bu yönetmelik, AB Ekoetiketi hakkında 25 Kasım 2009 tarihli ve 66/2010 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi (Avrupa Komisyonu) Tüzüğüne uygun olacak şekilde geliştirilmiştir. Çevre etiketleme sistemi şirketler için isteğe bağlıdır. Çevre etiketi, tüketicileri ürünlerin çevresel etkileri (enerji tüketimi, su tüketimi, atık üretimi, karbon emisyonu, tehlikeli |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
- Ürünlerin onarılabilirliği hakkında, varsa, tüm mal türleri için bir onarılabilirlik puanı veya diğer ilgili onarım bilgileri aracılığıyla bilgi sağlanması. - Malların zamanından önce eskimesi ile ilgili belirli uygulamaların yasaklanması.49 | kimyasal kullanımı) hakkında bilgilendirir ve ürünlerin tehlikeli madde içermediğini belirtir. Çevre etiketleme kriterleri Çevre Etiketleme Komitesi tarafından belirlenir. Halihazırda seramik kaplama, tekstil, temizlik kağıdı, çamaşır deterjanı, bulaşık makinesi deterjanı, elde yıkama bulaşık deterjanı, kişisel bakım ve kozmetik, cam ürünleri, sert yüzey temizleyiciler, doğal taş, ve turistik konaklama hizmetlerinde etiketleme kriterleri mevcuttur. Tekstil, seramik kaplama, temizlik kağıdı ve elde yıkama bulaşık deterjanı gruplarında bugüne kadar 9 firma çevre etiketi kullanıcısı olmuştur.50 - 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’ne dayanılarak hazırlanan “Çevreye İlişkin Beyanlar İçeren Reklamlar Hakkında Kılavuz” Reklam Kurulu’nun 13.12.2022 tarihli ve 328 sayılı toplantısında 2022/2 numaralı ilke kararı olarak kabul edilmiştir. Kılavuzun amacı reklam verenler, reklam ajansları, mecra kuruluşları tarafından gerçekleştirilen ticari reklam ve ticari uygulamalarda yer verilen çevreye ilişkin beyan ve görsellerin ilgili mevzuata uyumlu olmaları konusunda reklamcılık ile ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara yol göstermektir.51 | |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.4. Türkiye Çevre Etiketleme Sisteminin Yaygınlaştırılması (yeni kriterler ve uygulama kılavuzu hazırlanması) (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin |
49 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/xx_00_0000
50 xxxxx://xxxxxxxxxxxx.xxx.xxx.xx/
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı | ||
Yeni bir “onarım hakkı” oluşturan yasama ve yasama dışı önlemler Takvim: 2021 | Bağlam: - Onarım hakkı ile ilgili kanun teklifinde bulunulması - Mal Satışı Direktifinde hedeflenen değişikliklerin ve direktif dahilinde veya ayrı bir belgede yeni bir onarım hakkının zorunlu kılınması - (Şu anda, Mal Satışı Direktifi, ürünlerin hatalı çıkması durumunda iki yıllık yasal garanti süresi içinde onarılmasını sağlar, ancak örneğin, üreticilerin veya satıcıların yasal garanti sona erdikten sonra veya ürünler garanti kapsamında olmayan nedenlerle (örn. yanlış kullanım nedeniyle) bozulursa ürünleri onarmasını zorunlu kılmamaktadır).52 Durum: - Komisyon tarafından 30 Mart 2022'de kabul edilen teklif, satıcıların onarılabilirlik puanı (varsa) veya yedek parçaların mevcudiyeti, onarım kılavuzu vb. gibi onarımlarla ilgili bilgileri sağlamaları gerektiğinin altını çizmektedir. - Yasa teklifinin 2022 yılının üçüncü çeyreğinde yapılması beklenmektedir.53 | - Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna tüketici, yalnızca satın alınan ürün arızalıysa ücretsiz onarım talebinde bulunma hakkına sahiptir. Diğer durumlar için bu zorunlu değildir. AB Mal Satış Direktifine benzer şekilde, garanti süresi boyunca ücretsiz onarım sağlanmaktadır. Ürün ömrünün geri kalan kısmında ise satış sonrası hizmetlerin bir parçası olarak bakım ve onarım hizmetlerinin verilmesi gerekmektedir. |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.3.3. Ulusal Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Eylem Planının hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı |
52 xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx-xxxxx/xxxxx-x-xxxxxxxx-xxxxx-xxxx/xxxx-xxxxx-xx-xxxxxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Yeşil iddiaların doğrulanmasına ilişkin yasa teklifi Takvim: 2020 | Bağlam: - Şirketlerin, çevre üzerindeki etkilerini değerlendirmek için ürünleri hakkındaki çevresel iddialarını standart bir metodoloji ile doğrulamalarının zorunlu kılınması. (Bu, tüketicilere ve diğer alıcılara, ürünlerin çevresel etkileri hakkında güvenilir, karşılaştırılabilir ve doğrulanabilir bilgiler sağlayacaktır.) - Komisyonun Ortak Araştırma Merkezi tarafından geliştirilen AB Ürün ve Kuruluş Çevresel Ayak İzi (PEF ve PEO) yöntemleri kullanılarak çevresel iddiaların doğrulanmasını zorunlu kılan bir yasa teklifinin sunulması54 Durum: - 20 Temmuz 2020'de Komisyon, yeşil iddiaların doğrulanmasına ilişkin bir yasa teklifi için bir başlangıç etki değerlendirmesi yayınlamıştır. - Komisyon, 30 Mart 2022'de Yeşil Geçişte Tüketicilerin Güçlendirilmesine ilişkin direktif önerisini kabul etmiştir. Bu, yukarıda listelenen ögelerin çoğunu içerir ve şunları vurgular: - Tüccarların, ürünlerin çevresel ve sosyal etkileri, dayanıklılığı ve tamir edilebilirliği konusunda tüketicileri yanıltmamasının sağlanması. - Tüccarların, gelecekteki çevresel performansla ilgili bir çevresel iddiada (yalnızca açık taahhütler içerdiğinde) bulunabilmesinin sağlanması. - Tüccarların, ilgili pazarda yaygın bir uygulama olarak kabul edilen tüketiciler için faydaların reklamını yapamamasının sağlanması. - Tüccarların, sürdürülebilirlik bilgi aracı da dahil olmak üzere, yalnızca karşılaştırma yöntemi, kapsanan ürünler ve tedarikçiler ve bilgileri güncel tutmaya yönelik önlemler hakkında bilgi sağlaması durumunda ürünleri karşılaştırabilmesinin sağlanması. | - Çevre Kanununa göre ürün veya hizmetlerin sürdürülebilir çevre hedefleri doğrultusunda, doğal kaynakların kullanımından ve hammadde temininden başlayarak yaşam döngüsünün tüm süreçlerinde türlerin ve habitatların tahribatının ve ekosistemlerin bozulmasının önlenmesi ve çevre, insan, sağlık, iklim ve doğal yaşam üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması amacıyla gönüllü bir çevre etiketi sistemi kurulmuştur. Çevre etiketi sisteminin kurulmasına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ÇŞİDB tarafından belirlemektedir. ÇŞİDB dışında çevre etiketi adı kapsamında hiçbir faaliyet yürütülmemektedir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Çevre Etiketi Yönetmeliği yürürlüktedir. TS EN ISO 14024 Çevre etiketleri ve beyanları -Tip I çevre etiketi ilke ve prosedürleri standardına uygundur. - Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun yanlış ve yanıltıcı reklamları yasaklamakta olup reklamlarda yer alan iddiaların doğruluğunu reklam verenler ispatlamakla yükümlüdür. - 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’ne dayanılarak hazırlanan “Çevreye İlişkin Beyanlar İçeren Reklamlar Hakkında Kılavuz” Reklam Kurulu’nun 13.12.2022 tarihli ve 328 sayılı toplantısında 2022/2 numaralı ilke kararı olarak kabul edilmiştir. Kılavuzun amacı reklam verenler, reklam ajansları, mecra kuruluşları tarafından gerçekleştirilen ticari reklam ve ticari uygulamalarda yer verilen çevreye ilişkin beyan ve görsellerin ilgili mevzuata uyumlu olmaları konusunda reklamcılık ile ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara yol göstermektir.56 |
İlgili Planlanan Eylemler/ |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
- Belgelendirme şemasına dayanmayan veya kamu makamları tarafından oluşturulmayan bir sürdürülebilirlik etiketinin sergilenmesine yönelik yasak. - Ürünün veya tüccarın üst düzey çevresel performansının (Avrupa Komisyonu) 66/2010 (AB Eko etiketi) sayılı Tüzük, iddiayla ilgili olarak Üye Devletlerde veya diğer ilgili Birlik yasalarında resmi olarak tanınan eko-etiketleme programları uyarınca gösterilemediği, tüketicilere yönelik pazarlamada kullanılan genel çevresel iddiaların yasaklanması. - Ürünün yalnızca belirli bir yönüyle ilgili olduğunda, ürünün tamamı hakkında çevresel bir iddiada bulunma yasağı.55 | Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.3.3. Ulusal Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Eylem Planının hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı) | |
Sektörel mevzuattaki zorunlu Yeşil Kamu Satın Alımları (YSA) kriterleri ve hedefleri ve YSA'ya ilişkin aşamalı zorunlu raporlama Takvim: 2021 itibariyle | Bağlam: - Rehberlik, eğitim ve iyi uygulamaların yaygınlaştırılması yoluyla kapasite gelişiminin desteklenmesi ve kamu alıcılarının YSA uygulamasını benimseyen alıcılar arasındaki alışverişi kolaylaştıracak “İklim ve Çevre için Kamu Alıcıları” girişiminde yer almaya teşvik edilmesi.57 Durum: - AB YSA kriterleri, yeşil gerekliliklerin kamu ihale belgelerine dahil edilmesini kolaylaştırmak için geliştirilmiştir. Kabul edilen AB YSA kriterleri, çevresel performans, maliyet hususları, pazar mevcudiyeti ve doğrulama kolaylığı arasında iyi bir dengeye ulaşmayı amaçlarken, tedarik makamları, ihtiyaçlarına ve istek düzeylerine göre, ihale belgelerine tüm veya yalnızca belirli gereklilikleri dahil etmeyi seçebilir. - Mevcut durumda YSA kriterleri şunlar için mevcuttur: temizlik | - Kamu İhale Kurumu, AB uyum sürecinin bir parçası olarak 2011 yılında yeşil bir ihale projesi başlatmıştır. Planlama ve eğitim faaliyetleri uygulanmış ve ulusal eylem planı taslağı hazırlanmıştır. Ancak 4734 sayılı Türk Kamu İhale Kanunu'nda herhangi bir değişiklik yapılmamış ve herhangi bir adım atılmamıştır.59 - Kamu İhale Kanunu’nda çevreye yapılan tek atıf, ilgili mevzuatın bir inşaat projesi için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporu gerektirmesi durumunda, ihale işlemlerine başlanmadan önce ÇED olumlu raporunun alınması gerektiğidir.60 - 2011-2013 yılları arasında Kamu İhale Kurumu’nun faydalanıcısı olduğu İngiltere Büyükelçiliği Refah Fonu tarafından desteklenen Yeşil Satın Alım Projesi gerçekleştirilmiştir. Projenin amacı Kamu İhale Kurumu’nun kamu ve özel sektörde, satın alım yaklaşımının çevre dostu ve sürdürülebilir bir anlayışla yeniden belirlenmesidir. Proje kapsamında Ulusal Yeşil Satın Alım Eylem Planı taslağı ve Yeşil Satın Alım Genelgesi taslağı oluşturulmuştur. Kamu kurumlarına yönelik bir “Yeşil Satın Alım Komisyonu” ve özel |
55 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/xx_00_0000
57 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxx/xxxxx_xx.xxx
59 xxxxx://xxx.xxxxx.xxx.xx/xxxxx_xxxx_xxxxxxx-000-0.xxxx
60 xxxxx://xxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxXxxxx/xxx/0000xxx0.XXX
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
ürünleri ve hizmetleri, bilgisayarlar, monitörler, tabletler ve akıllı telefonlar, elektrik, veri merkezleri, sunucu odaları ve bulut hizmetleri, yemek hizmetleri ve otomatlar, mobilya, görüntüleme Ekipmanı, sarf malzemeleri ve baskı hizmetleri, ofis binası tasarımı, inşaatı ve yönetimi, boyalar, vernikler ve yol işaretleri, kamusal alan bakımı, yol tasarımı, yapımı ve bakımı, yol aydınlatması ve trafik işaretleri, tekstil ürünleri ve karayolu taşımacılığı.58 | sektöre yönelik bir “Yeşil Satın Alım Girişimi” yapısının ilk adımları atılmıştır.61 | |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.4. Türkiye Çevre Etiketi Sisteminin yaygınlaştırarak, AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı kapsamında uyum çalışmalarının yürütülmesi, AB ile iş birliği olanaklarının araştırılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.3.3. Ulusal Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Eylem Planının hazırlanması(Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı |
58 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxx/xx_xxx_xxxxxxxx_xx.xxx
61 xxxxx://xxx.xxxxx.xxx.xx/xxxxx_xxxx_xxxxxxx-000-0.xxxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Yakında çıkacak olan Mevcut En İyi Teknikler referans dokümanlarına (MET-Ref'ler) döngüsel ekonomi uygulamalarının entegrasyonu da dahil olmak üzere Endüstriyel Emisyonlar Direktifinin (EED) gözden geçirilmesi Takvim: 2021 itibariyle | Bağlam: - Endüstriyel tesislerden kaynaklanan kirletici emisyonları düzenleyen ana AB aracı olan direktifin gözden geçirilmesi bağlamında endüstriyel süreçlerde döngüselliği daha fazla teşvik etmeye yönelik seçeneklerin değerlendirilmesi - Gelecekteki Mevcut En İyi Teknikler referans dokümanlarına döngüsel ekonomi uygulamalarının entegre edilmesi - Direktifin sıfır kirlilik hedefine olan katkısını ve iklim, enerji ve döngüsel ekonomi politikalarıyla tutarlılığının artırılmasının hedeflenmesi Durum: - 5 Nisan 2022'de Avrupa Komisyonu tarafından Endüstriyel Emisyonlar Direktifinin revizyonu için bir teklif yayınlanmıştır. Güncellemelerde, endüstriyel yatırımların, Avrupa'nın 2050 yılına kadar rekabetçi ve iklim açısından nötr bir ekonomiye geçiş yapmasıyla sıfır kirlilik hedefine yönlendirilmesi amaçlanmaktadır. - EED revizyonu ile, Komisyonun Avrupa Kirletici Salım ve Taşıma Kaydına (E-PRTR) ilişkin Tüzüğün revizyonu için bir teklif sunması beklenmektedir. - (Kamuya açık olan kayıt, Avrupa'nın en büyük endüstriyel tesislerine ilişkin kirletici emisyon ve atık verilerini sağlar.)62, 63 | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği (10.09.2014) yürürlüktedir. Yönetmeliğe göre, endüstriyel tesislerin faaliyet konularına göre şunları ibraz etmesi zorunludur: emisyon ölçüm raporu, akustik raporu, atıksu deşarjına ilişkin teknik bilgiler, atıksu arıtma tesisi proje onayı ile varsa derin deniz deşarjı teknik bilgileri ve proje onayı. İzin ve lisanslar bu belgelerin değerlendirilmesine göre verilmektedir. - ÇŞİDB tarafından AB EKÖK ve EED Direktiflerinin uyumlaştırılması sürecini desteklemek için çeşitli projeler uygulanmıştır: o EKÖK (DIES) (2020-2023) Uyarınca Türkiye'nin Endüstriyel Emisyon Stratejisinin Belirlenmesi o EKÖK-Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Teknik Yardım Projesi (2012-2014) o EKÖK-Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Twinning Projesi (2010-2013) o EKÖK (EKÖK-Atık Yönetimi) Projesi Kapsamında Atık İşleme Tesislerinin Uygunluk Şartlarının ve Gerekliliklerinin Belirlenmesi64 o Metal, çimento ve otomotiv sektörlerinin uygunluk durumu ve gerekliliklerinin değerlendirilmesine yönelik sektörel projeler yürütülmüştür. - AB'ye uyum sürecinin bir parçası olarak ve yukarıdaki projelerin çıktılarına dayalı olarak otomotiv sanayinde çimento, tekstil, büyük yakma tesisleri, deri işleme ve yüzey işleme tesislerine ilişkin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından EKÖK Tüzüğü ve EKÖK Tebliğlerine ilişkin taslaklar hazırlanmıştır.65 |
62 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx/xxx/xxxxxxxxxx.xxx
64 xxxxx://xxxxxxxx.xxx.xxx.xx/xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxx/xxx_xx_00_xxxxx_0000-00000000000000.xxx
65 xxxxx://xxxx.xxx.xxx.xx/xx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.3.1. AB Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol (EKÖK) mevzuatının uygulanması için ulusal eylem planı ve uygulama takviminin hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.3.2. AB Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol (EKÖK) mevzuatını ve Mevcut En İyi Teknikler referans dokümanlarını içeren hem genel hem de sektörel ulusal mevzuatın hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.3.3. Ulusal sürdürülebilir tüketim ve üretim eylem planının hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı | ||
Endüstri liderliğindeki bir endüstriyel simbiyoz raporlama ve belgelendirme sisteminin başlatılması Takvim: 2022 | Bağlam: - Endüstri liderliğindeki bir raporlama ve belgelendirme sistemi geliştirerek ve endüstriyel simbiyozun uygulanmasını sağlayarak endüstriyel simbiyozun kolaylaştırılması Durum: - 2022'de başlaması planlanmaktadır. | - Türkiye'de son on yıldır sanayi bölgesi, bölgesel ve ulusal düzeyde endüstriyel simbiyoz programları ve projeleri uygulanmaktadır. - Sektör liderliğindeki en önemli endüstriyel simbiyoz programı İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD) Türkiye Malzeme Pazarı'dır (TMP).66 - Endüstri liderliğinde olmasa da, endüstriyel simbiyoz üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Bu kavram özellikle son 10 yıldır Türkiye'nin gündemindedir. Bu kapsamda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen Yeşil OSB Projesi'nin yanı sıra, çeşitli Bölgesel Kalkınma Ajansları tarafından desteklenen/yürütülen, endüstriyel simbiyoz fırsatlarının belirlenmesi ve gerçekleştirilmesine yönelik projeler de hayata |
66 xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx/xxx.xxxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
geçirilmiştir. | ||
İlgili Planlanan Eylemler Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.3. Yeşil OSB ve Yeşil Sanayi Bölgesi Belgelendirme sisteminin hayata geçirilmesine yönelik teknik ve idari çalışmaların tamamlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Döngüsel Ekonomi Ağı Fırsatları Raporu | ||
KİLİT ÜRÜN DEĞER ZİNCİRLERİ | ||
Elektronik ve BİT Döngüsel Elektronik Girişimi, ortak şarj çözümü ve eski cihazları iade etmek için ödül sistemleri Takvim: 2020/2021 | Bağlam: - Cep telefonları ve benzeri cihazlar için şarj cihazlarına ilişkin düzenleyici tedbirlerin önerilmesi (ortak bir şarj cihazının getirilmesi dahil); - Eko-tasarım Direktifi kapsamında cep telefonları, tabletler ve dizüstü bilgisayarlar dahil olmak üzere elektronik ve Bilgi ve İletişim Teknolojilerine (BİT) yönelik düzenleyici önlemlerin önerilmesi - Eski yazılımları güncelleme hakkı da dahil olmak üzere 'onarım hakkı'nın uygulanması - Atık elektrikli ve elektronik eşyaların toplanması ve işlenmesinin iyileştirilmesi (eski cep telefonları, tabletler ve şarj cihazlarını iade etmek veya geri satmak için AB çapında bir geri alma planına ilişkin seçeneklerin araştırılması). - Etkili malzeme geri kazanımı ve çevre korumasını sağlamak için elektronik atık geri dönüştürücüler için zorunlu bir belgelendirme programın geliştirilmesi | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan 26.12.2022 tarihli ve 32055 sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların (AEEE) Yönetimi Hakkında Yönetmeliği, AB AEEE Direktifi (2012/19/AB) dikkate alınarak AB mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır. AEEE Yönetmeliğine göre; EEE’lerin ve bileşenlerinin tasarım ve üretiminde, ürünlerin kullanım ömrü uzatılarak atık haline gelmeden uzun süreli kullanılabilen, tamir ve onarım ile yeniden kullanımına imkân sağlayan, atık olduktan sonra ise yeniden kullanıma hazırlanmasını, geri dönüştürülmesini veya geri kazanımını kolaylaştıran eko tasarım gerekliliklerinin uygulanması için gerekli önlemler alınması, yine doğal kaynak ve hammadde kullanımının azaltılması ve geri kazanımın artırılması amacıyla özellikle yeni tasarım ürünlerde, teknik açıdan uygun olması durumunda geri dönüştürülmüş malzeme kullanımına öncelik verilmesi gerekmektedir. AEEE Yönetmeliğinde toplama, yeniden kullanıma hazırlama, geri dönüşüm ve geri kazanım hedefleri belirlenmiş olup AEEE’lerin |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Durum: - Komisyon, 23 Eylül 2021'de elektronik cihazlar için ortak bir şarj cihazı teklifinde bulundu. 23 Kasım 2022'de imzalanan ve AB Resmi Gazetesinde Direktif (AB) 2022/2380 olarak yayınlanan nihai düzenleme ile yasama süreci tamamlandı. - 22 Mart 2023'te Komisyon, malların onarımını ("onarım hakkı") teşvik eden ortak kurallara ilişkin bir direktif teklifini masaya yatırdı.,67 | yönetimi konusunda bu Yönetmelikte yükümlülüğü bulunan tüm taraflar ile birlikte “ülke hedefi” olan hedeflere ulaşılması sağlanacaktır. Yine AEEE Yönetmeliğinde atık haline gelmiş AEEE’lerin temizleme, onarım veya kontrol işlemleri ile tasarlandığı hale getirildiği yeniden kullanıma hazırlama faaliyetlerini gerçekleştirilecek tesislere yönelik düzenlemeler yer almaktadır. Atık haline gelmiş AEEE’ler (endüstriyel izleme ve kontrol aletleri, tıbbi cihaz/vücuda yerleştirilebilir aktif tıbbi cihazlar/in vitro tanı cihazı hariç), TS EN 50614 standartlarında belirlenen standartlara uygun şekilde yenilenebilir ve yenilenen ürünler yeniden kullanılabilir elektrikli ve elektronik eşya (YKEEE) olarak tekrar satışa sunulabilecektir.68 - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Sıfır Atık Yönetmeliğine göre atık elektrikli ve elektronik eşyalar mahalli idarelerin toplama planına uygun olarak toplanarak yetkili idareye teslim edilir veya bu atıklar için kurulmuş toplama noktalarına, atık toplama merkezlerine ve/veya atık işleme tesislerine teslim edilir. Belediyelerin toplanan atıklarının öncelikle azami ölçekte malzeme geri dönüşümü ve diğer geri kazanım olanakları için değerlendirilmesi beklenmektedir. Ayrıca, AEEE Yönetmeliği gereğince EEE üreticileri depozito vb. gibi toplama sistemleri oluşturarak AEEE’leri toplayabilir aynı zamanda AEEE işleme tesislerine de toplama yetkisi verilmiştir. - Ticaret Bakanlığı tarafından 22.08.2020 tarihinde yayımlanan 31221 sayılı Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik kullanılmış cep telefonu ve tabletlerin yenilenmesi, sertifikalandırılması ve tekrar satışa sunulmasına ilişkin faaliyetleri düzenlemektir. İkinci el cep telefonu ve tabletler, yetkilendirilmiş yenileme merkezleri tarafından, Ticaret Bakanlığı tarafından |
67 xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx-xxxxx/xxxxx-x-xxxxxxxx-xxxxx-xxxx/xxxx-xxxxxxxx-xxxxxxxxxxx/00-0000
68 xxxxx://xxxxxx.xxx/xx/xxxxxxxx/xxxxxxxx/xxxx/00000-xxxxxx-xxxxx-xxxxxxxxxx-xxxxxxxx-xxxxxxx-xxxxx-xxxxx-xxxx-xx-xxxxxxxxx-xxxxx-xxxxxxxxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
belirlenen düzenleme veya Türk Standartları Enstitüsünün belirlediği standartlara uygun şekilde yenilenebilir. Yenilenen ürünler, sertifikalandırıldıktan ve ambalajlandıktan sonra yenilenmiş ürün olarak tekrar satışa sunulabilir.69 Ayrıca Yenilenmiş Ürünlerin satışı Hakkında Yönetmelikte değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 18.04.2023 tarih ve 32167 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yönetmelikte ile yenilenmiş ürünler arasında akıllı saatler, bilgisayarlar (dizüstü, masaüstü), oyun konsolları ve modemler dahil edilmiştir.70 | ||
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.3.3. Ulusal Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Eylem Planının hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı) | ||
Elektronik ve Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Elektrikli ve | Bağlam: - Elektronikte tehlikeli maddelerin kullanımına ilişkin AB kurallarının revizyonu. - Bir etki değerlendirmesi ile birlikte mevzuat teklifinin geliştirilmesi Durum: | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan 32055 sayı ve 26.12.2022 tarihli Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Kısıtlanmasına ilişkin Yönetmelik, AB ROHS Direktifi (2011/65/AB) dikkate alınarak AB mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır. Pb, Hg, Cd, Cr6+, PBB, PBDE, DEHP, BBP, DBP ve DİBP’nin homojen malzemelerde ağırlık itibarıyla azami |
69 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxx/0000/00/00000000-0.xxx
70 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxx/0000/00/00000000-0.xxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
elektronik eşyalarda belirli tehlikeli maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin Direktifin gözden geçirilmesi ve REACH ve Eko- tasarım gereklilikleri ile bağlantılarının açıklığa kavuşturulmasına ilişkin rehberlik Takvim: 2021 | - 2022'nin dördüncü çeyreğinde beklenmektedir71 | yönetmelikte belirlenen konsantrasyon değerini aşmayacak miktarlarda bulunmasına izin verilir.72 - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik (REACH) (23.06.2017) Türkiye'de yürürlüktedir. |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.6.1. AB kimyasallar mevzuatındaki revizyonların takibi ve AB mevzuatına uyum sürecinin tamamlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) | ||
Piller Piller için yeni bir düzenleyici çerçeve önerisi Takvim: 2020 | Bağlam: - Tüm pillerin toplanma ve geri dönüşüm oranlarını iyileştirmeye yönelik önlemler ve geri dönüştürülmüş içerikle ilgili kurallar oluşturulması, değerli malzemelerin geri kazanılmasının sağlanması ve tüketicilere rehberlik edilmesi hedeflenmektedir. Durum: - 10 Aralık 2020'de Komisyon, mevcut Direktifi yürürlükten kaldıran bir düzenleme için bir teklif sunmuştur. Teklif şu hususları içermektedir: - AB pazarına sunulan tüm piller için zorunlu gereklilikler | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (APAK) 31.08.2004 tarihli ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.01.2005 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik, 91/157/EEC sayılı Tehlikeli Maddeler İçeren Pil ve Akümülatörlere İlişkin Direktif esas alınarak hazırlanmıştır. Avrupa Birliği tarafından 2006 yılında yayımlanan ve halen yürürlükte bulunan 2006/66/EEC sayılı direktif ile 91/157/EEC Direktifi yürürlükten kaldırılmıştır. Söz konusu yönetmelik ile pil ve akümülatör ürünlerinin işaretlenmesine, etiketlenmesine, üretiminde ve ithalatında yasaklama ve sınırlamalar getirilmekte olup, pillerin ithalatı ve üretimi hususunda civa ve kadmiyum gibi tehlikeli madde |
71 xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx-xxxxx/xxxxx-x-xxxxxxxx-xxxxx-xxxx/xxxx-xxxxxxxx-xx-xx-xxxxx-xxxxxxxxxxx-xxx-xxx-xx-xxxxxxxxx-xxxxxxxxxx-xx-xxxxxxxxxxx/00-0000
72 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxx/0000/00/00000000-0.xxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
- Sürdürülebilirlik ve güvenlikle ilgili gereklilikler (özellikle cıva ve kadmiyum olmak üzere tehlikeli maddelerin kullanımına ilişkin kısıtlamalar; karbon ayak izi kuralları; kobalt, kurşun, lityum ve nikel için zorunlu geri dönüştürülmüş içerik hedefleri; performans ve dayanıklılık parametreleri; taşınabilir pillerin çıkarılabilirliği ve değiştirilebilirliği dahil; sabit pil enerji depolama sistemlerinin güvenliği) ve ayrıca etiketleme ve bilgi - Alternatiflerin olduğu yerlerde kullanımlarını kademeli olarak ortadan kaldırmak amacıyla şarj edilemeyen pillerin ele alınması - Genişletilmiş üretici sorumluluklarına (GÜS) ilişkin yükümlülüklerinin uygulanması için gerekliliklerin değiştirilmesi - Pillerin kullanım ömrü sonu yönetimi gereklilikleri, atık taşınabilir piller için yeni toplama hedefleri belirleme (2025'te %65 ve 2030'da %70) ve endüstriyel ve elektrikli araç pillerinin sabit enerji depolama pilleri olarak yeniden kullanılmasının kolaylaştırılması gerekliliği. - Operatörlerin ürün gereklilikleri ve durum tespiti programlarıyla bağlantılı yükümlülükleri; 'Pil Pasaportu' oluşturulması ile pil bilgileri için bir elektronik değişim sisteminin kurulması. - Zorunlu yeşil kamu satın alımları, uygunluk değerlendirmesi, uygunluk değerlendirme kuruluşlarının bildirimi, piyasa gözetimi ve ekonomik araçlara ilişkin hükümler. - 09.12.2022 tarihinde pillerle ilgili yeni kurallar konusunda Avrupa Parlamentosu ve Konsey arasında geçici siyasi anlaşmaya varılmıştır. Yeni yasa yürürlüğe girdiğinde, karbon ayak izi, geri dönüştürülmüş içerik ve performans ve dayanıklılık ile ilgili sürdürülebilirlik gereklilikleri 2024'ten itibaren kademeli olarak uygulamaya koyulacaktır. 73, 74, 75 | seviyelerine göre kısıtlamalar getirilmektedir. Bunun yanı sıra söz konusu yönetmelikte akümülatör üreticilerinin ürettikleri veya ithal ettikleri akümülatörlerde zararlı madde miktarlarını en aza indirecek tedbirleri almakla yükümlü oldukları belirtilmektedir. Atık pil ve akümülatörlerin toplanmasından, taşınmasından ve bertarafından pil ve akümülatör üreticileri ve bunları piyasa sürenler sorumlu oldukları yer almaktadır. - 2014 yılında yapılan değişiklik ile APAK Yönetmeliği kapsamında piyasaya ilk defa arz edilecek pil ve akümülatör ürünlerinin piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında veya ürün piyasada iken ilgili teknik düzenlemeye uygun olarak üretilip üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının denetlenmesi gibi pil ve akümülatörlerin piyasa gözetimi ve denetimi (PGD) 4703 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından gerçekleştirilir hükmüne yer verilmiştir. - Pil üreticileri, piyasaya arz edilen belirli yüzdelerde ürün miktarının toplamak ve bertaraf etmekle yükümlüdür. Bu doğrultuda, Türkiye’de atık pillerin toplanması için piyasaya sürülen pil miktarına karşılık gelen bir oranda atık pillerin toplanması kota uygulaması ile, akümülatörlerin toplanması ise depozito uygulaması ile gerçekleştirilmektedir. - Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği'nin konsolide AB mevzuatı olan 2006/66/EC Direktifi ile uyumunun sağlanması için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Taslak Yönetmelik (Atık Pil ve Akümülatörlerin Yönetimi Hakkında Yönetmelik Taslağı) kurum görüşlerine açılmış olup, 2023 yılı içerisinde yayımlanması planlanmaktadır. Ayrıca bu konuya ilişkin 10.12.2020 tarih ve 2020/0353/COD sayılı, |
74 xxxxx://xxx.xxxxxxxx.xxxxxx.xx/XxxXxxx/xxxxxx/XXXX/0000/000000/XXXX_XXX(0000)000000_XX.xxx
75 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/xx_00_0000
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
2006/66/EC sayılı Direktifi yürürlükten kaldıran ve 2019/1020 sayılı Tüzüğü (AB) değiştiren, piller ve atık pillerle ilgili Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Tüzüğü Teklifinin AB’de yasallaşması sonrasında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı görev ve yetkileri kapsamındaki mevzuatıyla uyumunun irdelenerek ulusal mevzuata aktarılması değerlendirilecektir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Sıfır Atık Yönetmeliği ile ağırlıklı olarak atık pillerin toplanmasına ve toplama merkezlerine teslimine odaklanmaktadır. Buna göre, atık piller mahalli idarelerin toplama planına uygun olarak toplanarak yetkili idareye teslim edilmekte veya bu atıklar için kurulmuş toplama noktalarına, atık toplama merkezlerine ve/veya atık işleme tesislerine teslim edilmektedir. Belediyelerin toplanan atıklarının öncelikle azami ölçekte malzeme geri dönüşümü ve diğer geri kazanım olanakları için değerlendirilmesi beklenmektedir. | ||
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı | ||
Ömrünü tamamlamış araçlar Ömrünü tamamlamış araçlara ilişkin kuralların gözden | Bağlam: - Ömrünü tamamlamış araçlara ve motorlu taşıtların tip onayına ilişkin mevcut direktiflerin yeniden kullanılabilirlik, geri dönüştürülebilirlik ve geri kazanılabilirlik açısından revize edilmesi. - Bileşenlerin belirli malzemeleri için zorunlu geri dönüştürülmüş içerikle ilgili kurallar göz önünde bulundurularak ve geri dönüşüm verimlilik artırılarak, tasarım sorunları kullanım ömrü sonundaki | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Ömrünü Tamamlamış Araçların (ÖTA) Kontrolü Hakkında Yönetmelik (30.12.2009) yürürlüktedir. Yönetmeliğin amacı, ÖTA'ların ortalama araç ağırlığının en az %95'inin yeniden kullanılması-geri kazanılması ve ÖTA'ların ortalama araç ağırlığının en az %85'inin yeniden kullanılması-geri dönüştürülmesidir. Bu yönetmelik, ömrünü tamamlamış araçlara ilişkin 2000/53/AK sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi ile uyumlu olacak şekilde geliştirilmiştir. |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
geçirilmesi Takvim: 2021 | işlemlere bağlanarak döngüselliğin daha fazla teşvik edilmesi. Durum: - Etki değerlendirmesi ile birlikte yasa teklifinin 2022'nin dördüncü çeyreğinde çıkması beklenmektedir.76 | İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) |
Atık Yağlar Atık yağların uygun şekilde işlenmesine ilişkin kuralların gözden geçirilmesi Takvim: 2022 | Bağlam: - Atık yağların doğru yönetilmesinin sağlanması, çevreyi kirletmekten kaçınılması ve yüksek geri kazanım potansiyelinden faydalanmanın hedeflenmesi - Atık yağları insan sağlığını ve çevreyi korumak için atık hiyerarşisine uygun olarak işlenmesi, atık yağların ayrı toplanması ve farklı özelliktekilerin karıştırılmaması, diğer atık türleri veya arıtılmasına engel olacak maddeler ile karıştırılmamasının sağlanması. Durum: - Atık yağların işlenmesine yönelik tedbirlere ilişkin yasa teklifinin sunulması için son tarih 31 Aralık 2022 olarak belirlenmiştir.77 | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Yağların Yönetimi Yönetmeliği (21.12.2019) yürürlüktedir. Atık yağın geçici olarak depolanması, toplanması, taşınması, rafine edilmesi, enerji geri kazanımı ve bertarafı ile ilgili prosedürleri içermektedir. - 2020 yılında yapılan değişiklik gereği, rafinasyon (işleme) tesislerinin atık yağları teslim almadan önce rafinasyon tesislerin tarafından analiz etmesi zorunludur. Atık yağlar, PCB ve klor içeriğine bağlı olarak rafinasyon tesislerinde işlenmekte veya yakılmaktadır. Rafinasyon sürecinde daha temiz üretim teknolojileri kullanılmalıdır. |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği) 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu |
77 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xxxxx-xxx-xxxxxxxxx/xxxxx-xxx_xx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği) | ||
Ambalaj Ambalaj için temel gerekliliklerin güçlendirilmesi ve (fazla) ambalaj ve ambalaj atıklarının azaltılmasının gözden geçirilmesi Takvim: 2021 | Bağlam: - Yeniden kullanımlarını ve geri dönüşümlerini sağlamak, geri dönüştürülmüş içeriğin alınmasını sağlamak ve uygulanabilirliklerini artırmak için ambalajlamanın temel gerekliliklerini güçlendirmek üzere 94/62/EC27 sayılı Direktifin gözden geçirilmesi. - Hedeflerin belirlenmesi ve diğer atık önleme tedbirleri dahil olmak üzere, fazla ambalajlama ve ambalaj atıklarının (e-ticarette de) azaltılmasına yönelik önlemlerin öngörülmesi - 2030 yılına kadar tüm ambalajların yeniden kullanılabilir veya ekonomik olarak uygun bir şekilde geri dönüştürülebilir hale getirilmesi, geri dönüştürülebilirliğin iyileştirilmesi ve ambalajın karmaşıklığının en aza indirilmesi, geri dönüştürülmüş içeriğin işlenmesi, tehlikeli ve zararlı maddelerin aşamalı olarak ortadan kaldırılması ve yeniden kullanımının teşvik edilmesi. - İyileştirilmiş YDD kriterlerine göre ambalajlama çözümlerini yeniden tasarlama ihtiyacı da dahil olmak üzere, daha iyi bir eko-ambalaj tasarımı ile birlikte modern ve verimli ayırma ekipmanı ve ayırma teknolojilerinin kullanılması Durum78: 30 Kasım 2022 tarihinde AB Ambalaj ve Ambalaj Atıkları ile ilgili AB mevzuatının revize edilmesi teklifi sunulmuştur. Ambalaj ve Ambalaj Atıkları ile ilgili AB mevzuatının önerilen revizyonu aşağıda belirtilen hedeflere sahiptir; • 2018 yılına kıyasla 2040 yılına kadar her Üye Devlette kişi başına ambalaj atıklarını %15 azaltmak. • Son 20 yılda hızla azalan ambalajların yeniden kullanımını veya | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (26.06.2021), 2017 tarihli bir önceki yönetmeliği yürürlükten kaldırarak 2021 yılında yürürlüğe girmiştir. 2021 yılında yapılan tüm değişiklikler AB Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifine uygun olacak şekilde geliştirilmiştir. Yeni yönetmelikte vurgulanan başlıca hususlar, ambalaj için geri dönüşüm ve geri kazanım hedefleri ile içecek ambalajları için öncelikli olarak uygulanacak depozito sistemi uygulamalarıdır. Altı çizilen en çarpıcı kavramlar sıfır atık ve döngüsel ekonomidir. - Ambalaj ve ambalaj atıklarının, döngüsel ekonomi ve kaynak verimliliği ilkelerine uygun olarak, depozito ve sıfır atık sistemlerini içeren bir yönetim sistemi kapsamında yönetilmesi gerekmektedir. - Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin bir parçası olarak Türkiye, ülke çapında yeni yıllık geri dönüşüm ve geri kazanım hedefleri belirlemiştir ve bu hedefler doğrultusunda Türkiye, atıkları, ambalaj atıklarını azaltmak ve geri dönüşüm oranını artırmak için önemli ölçüde çaba göstermektedir. Örneğin 2026 ile 2030 arasında (her yıl için) Türkiye %65 geri dönüşüm oranına ulaşmayı hedeflemektedir. - 2017 yılı mülga Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ndeki en önemli hükümlerden biri, plastik poşetlerin ücretlendirilmesi uygulaması ve Türkiye pazarlarında kullanılan ambalajların en azından kısmen geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılmış olması gerektiğidir. Bu yönetmelik, ambalaj atıklarını ve özellikle plastik ambalajları AB standartlarına uygun olarak ele aldığı için önemlidir. 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda 2018 yılında yapılan değişiklik ile kaynakların verimli yönetimi ve plastik poşetlerden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla plastik |
78 Ambalaj ve Ambalaj Atığı Önerisi (xxxxxx.xx)
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
yeniden doldurulmasını teşvik etmek için şirketler, ürünlerinin belirli bir yüzdesini yeniden kullanılabilir veya yeniden doldurulabilir ambalajlarda tüketicilere sunmak zorunda kalacaktır. Ayrıca, ambalaj formatlarında belirli standardizasyon ve yeniden kullanılabilir ambalajların açık bir şekilde etiketlenmesi de gerçekleştirilecektir. • Gereksiz olduğu açıkça görülen ambalajlama sorununu çözmek için, belirli ambalaj biçimleri yasaklanacaktır (ör. Tek kullanımlık) • Pek çok önlem ile birlikte, ambalajların 2030 yılına kadar tamamen geri dönüştürülebilir hale getirilmesi hedeflenmektedir. Bu hedef şunları içerir: ambalajlama için tasarım kriterlerinin belirlenmesi, plastik şişeler ve alüminyum kutular için zorunlu depozito iade sistemlerinin oluşturulması ve tüketicilerin bunları biyolojik atık olarak atabilmeleri için hangi çok sınırlı ambalaj türlerinin kompostlanabilir olması gerektiğinin netleştirilmesi. • Üreticilerin yeni plastik ambalajlara dahil etmesi gereken zorunlu geri dönüştürülmüş içerik oranları da belirlenecektir. Bu, Tek Kullanımlık Plastikler Direktifi bağlamında PET şişe örneğinde gösterildiği gibi, geri dönüştürülmüş plastiğin değerli bir ham maddeye dönüştürülmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca aynı tarihte “biyobazlı, biyobozunur ve kompostlanabilir plastiklere ilişkin bir AB politika çerçevesi”ne yönelik bir Bilgilendirme yayımlanmıştır. Bu politika dokümanı yasal olarak bağlayıcı değildir. Biyobazlı, biyobozunur ve kompostlanabilir plastikler hakkında açıklamalar getirmekte ve bunların üretim ve tüketiminin genel çevresel etkisinin olumlu olmasını sağlayacak koşulları ortaya koymaktadır. Sonraki adımlar Ambalaj ve ambalaj atıkları ile ilgili teklif mevcut durumda olağan yasama prosedüründe Avrupa Parlamentosu ve Konsey tarafından değerlendirilecektir. | poşetlerin satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücret karşılığı verilmesi hükmü eklenmiştir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Sıfır Atık Yönetmeliğine göre benzer içerik veya yapıdaki konutlardan veya ticari, endüstriyel işletme ve kurumlardan kaynaklanan tehlikesiz geri dönüştürülebilir kağıt, cam, metal, plastik atıklar, diğer atıklardan farklı toplama ekipmanlarında ve ayrı olarak toplanmaktadır. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar doğrultusunda tek kullanımlık bardak ve içecek tedariğini yapan kafeterya, restoran ve lokanta gibi yerler, müşterilere öncelikle çok kullanımlık (tekrar kullanılabilir) bardak seçeneğini sunmakta ve bu uygulamayı özendirici düzenlemeler getirmektedir. Benzer şekilde kafeterya, restoran gibi mekanlar da tek kullanımlık tabak, çatal, bıçak, kaşık için çoklu kullanım seçeneklerinin tercih edilmesini sağlamaktadır. Pipet, ıslak mendil gibi malzemelerin sadece müşteriler tarafından talep edildiğinde temin edilmesini, müşteri talep etmedikçe bu malzemelerin paket servislerde gönderilmemesini sağlamaktadır. Öte yandan, kargo şirketleri ve ambalajlı ürün satan yerler, gerekli güvenlik ve sağlık seviyesini sağlayacak hacim ve ağırlıktan fazla ambalaj kullanmamalı, ambalajda kullanılan malzemeler yeniden kullanıma ve/veya geri dönüşüme uygun olmalı ve plastik kullanımının azaltılması için gerekli önlemler alınmalıdır. | |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği) |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) | ||
Plastikler Ambalaj, yapı malzemeleri ve araçlar gibi temel ürünler için geri dönüştürülmüş plastik içeriği ve plastik atık azaltma önlemlerine ilişkin zorunlu gereklilikler Takvim: 2021/2022 | Bağlam: - Tek pazarı korurken denizlerdeki plastik kirliliği sorununu çözmek için Tek Kullanımlık Plastik Ürünler ve balıkçı ağlarına ilişkin yeni Direktifin uygulanması: - Direktif kapsamındaki ürünlerin uyumlu hale getirilmiş açıklamaları - Tütün, meşrubat bardakları ve ıslak mendil gibi ürünlerin etiketlenmesi ve çöpe atılmasını önlemek için kapakların şişelere bağlı şekilde üretilmesi - Ürünlerde geri dönüştürülmüş içeriğin ölçülmesine ilişkin ilk kez uygulama kurallarının geliştirilmesi - Temel gereklilikleri şart koşarak Döngüsel Ekonomide Plastikler için AB Stratejisinin güçlendirilmesi - Plastiklerin geri dönüştürülebilirliğini iyileştirmek ve geri dönüştürülmüş plastik içeriğine olan talebi artırmak için ambalajlama konusunda yeni kurallar - Plastik atıkların ayrı toplanmasının iyileştirilmesi Durum: - Komisyon, AB plastik stratejisini kabul etmiş ve 2018'de tek kullanımlık plastiklere ilişkin Direktif teklifini hazırlamıştır. Tek kullanımlık plastiklere ilişkin direktif 2019 yılında yürürlüğe | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (26.06.2021) yukarıda belirtildiği gibi plastik ambalajlara özel maddeler içermektedir. Yönetmelikte plastik poşetleri de içeren tüm plastik ambalajlar için %55 geri dönüşüm hedefi yer almaktadır. Yönetmelikte ayrıca, ÇŞİDB'nin plastik poşetler olmak üzere tek kullanımlık ambalajları azaltmak için ek tedbirler uygulayabileceğinin altı çizilmektedir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Sıfır Atık Yönetmeliği, plastik atıklar da dahil olmak üzere farklı malzeme türlerindeki atıkların ayrı ayrı toplanmasını zorunlu kılmaktadır. Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar uyarınca, tek kullanımlık bardak tedarik edilen kafeterya, restoran gibi yerler öncelikle tekrar kullanılabilir (yeniden kullanılabilir) bardak seçeneğini müşterilere sunmakta ve bu uygulamayı özendirici düzenlemeler getirmektedir. Benzer şekilde kafeterya, restoran gibi mekanlar da tek kullanımlık tabak, çatal, bıçak, kaşık için çoklu kullanım seçeneklerinin tercih edilmesini sağlamaktadır. Pipet, ıslak mendil gibi malzemelerin sadece müşteriler tarafından talep edildiğinde temin edilmesini, müşteri talep etmedikçe bu malzemelerin paket servislerde gönderilmemesini sağlamaktadır. |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
girmiştir. - 2020 yılında yeni döngüsel ekonomi eylem planı ile atık konusunda revize edilen mevzuat teklifleri gündeme getirilmiştir. - Direktif kapsamında kısıtlama getirilecek tek kullanımlık plastik ürünler arasında (tıbbi kullanım istisnaları dışında), çatal-bıçak, tabak, pipet, karıştırıcı ve balon çubuklarının piyasa satışı 3 Temmuz 2021'den itibaren yasaklanmıştır. - Plastik içecek şişelerinin %77'sinin 2025'e kadar ve %90'ının 2029'a kadar geri dönüşüm için ayrı toplanması gerekmektedir. Tüm PET içecek şişeleri, 2025 yılına kadar %25 geri dönüştürülmüş içerik içermelidir ve tüm plastik şişeler, 2030 yılına kadar %30 geri dönüştürülmüş içerik içermelidir. Tüm ürünün geri dönüştürülebilmesini ve tüketim sırasında hiçbir malzemenin kaybolmamasını sağlamak için tüm tek kullanımlık plastik içecek kabı kapakları ve kapakları içecek kabına takılmalıdır (2024'e kadar). 79 | İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması kapsamında “Geri kazanılmış ikincil ürün ve malzeme kullanımı için teknik kriterlerin belirlenmesi” (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek AB Tek Kullanımlık Plastikler Direktifi Düzenleyici Etki Analizi Çalışması | |
Plastikler Kasıtlı olarak eklenen mikroplastiklerin kısıtlanması ve mikroplastiklerin kasıtsız salımına ilişkin önlemler Takvim: 2021 | Bağlam: - Avrupa Kimyasallar Ajansı'nın görüşünü dikkate alarak kasıtlı olarak eklenen mikroplastiklerin kısıtlanması ve plastik peletlerle (plastik talaş) mücadele edilmesi; - Ürünlerin yaşam döngüsünün ilgili tüm aşamalarında mikroplastiklerin yakalanmasını artırmaya yönelik önlemler de dahil olmak üzere, mikroplastiklerin kasıtsız salınımına ilişkin etiketleme, standardizasyon, belgelendirme ve düzenleyici önlemlerin geliştirilmesi; - Özellikle lastiklerden ve tekstil ürünlerinden istenmeden salınan mikroplastikleri ölçmek ve deniz suyundaki mikroplastik konsantrasyonları hakkında uyumlaştırılmış veriler sağlamak için daha fazla geliştirme ve uyumlaştırma yöntemleri; | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre, plastik malzemelerin mikro parçacıklara ayrışmasını katalize eden katkı maddeleri içeren plastik malzemelerden yapılmış Okso- bozunur plastik ambalajlar, biyobozunur ambalajlar olarak kabul edilmemektedir. - Mevcut durumda mikroplastiklerin kısıtlanmasına ilişkin başka özel düzenlemeler bulunmamaktadır. - Tarım ve Orman Bakanlığı, 2020 yılında Yerüstü Sularındaki Mikroplastikler, Etkileri ve Kontrol Yöntemleri Projesi'ni başlatmıştır. Proje 2022'de tamamlanacaktır. |
İlgili Planlanan Eylemler/ |
79xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxxx_xx#:x:xxxxxXxx%00XX'x%00xxxxxxxx%00xxxxxxxx%00xxxx,xxx%00xxxxxxxxxxx%00xxx%00xxxxx%00xxxxxx.
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
- Mikroplastiklerin çevrede, içme sularında ve gıdalarda bulunma riski ve oluşumuna ilişkin bilimsel bilgi boşluklarının giderilmesi. Durum: - Etki değerlendirmesinin yapılmasını içeren girişimde, mevcut Avrupa bağlamında mikroplastiklere en fazla katkıda bulunan maddeler (toplam emisyonların yaklaşık üçte ikisini oluşturmaktadır), yani tüm yaşam döngüleri boyunca lastik aşınması, üretim öncesi plastik topaklar ve tüm yaşam döngüleri boyunca sentetik tekstil ürünleri ele alınacaktır. - 12 Mayıs 2021'de ortaya konan hava, su ve toprak için Sıfır Kirlilik Eylem Planı'nda belirlenen 2030 kilit hedeflerinden biri, çevreye salınan mikroplastikleri %30 oranında azaltmaktır. - Kasıtsız olarak çevreye salınan mikroplastiklerle mücadele önerisinin 2022'nin dördüncü çeyreğinde sunulması beklenmektedir.80 | Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Tek Kullanımlık Plastikler ve Deniz Çöpü Yol Haritası | |
Plastikler Biyo-bazlı plastikler ve biyobozunur veya kompostlanabilir plastiklere ilişkin politika çerçevesi Takvim: 2021 | Bağlam: - Aşağıdaki konularda bir politika çerçevesi geliştirerek ortaya çıkan sürdürülebilirlik sorunlarının ele alınması: - Fosil kaynakların kullanımındaki azalmanın ötesine geçerek, biyo- bazlı hammadde kullanımının gerçek çevresel faydalar sağladığı yerlerin değerlendirilmesine dayalı olarak, biyo-bazlı plastiklerin tedarik edilmesi, etiketlenmesi ve kullanılması - Çevreye faydalı olabilecek uygulamaların ve bu tür uygulamalara yönelik kriterlerin değerlendirilmesine dayalı olarak biyobozunur veya kompostlanabilir plastiklerin kullanımı. (Bir ürünün 'biyobozunur' veya 'kompostlanabilir' olarak etiketlenmesinin; uygun olmayan çevre koşulları veya bozunma için yetersiz süre nedeniyle plastik atıklara veya kirliliğe neden olacak şekilde imha etme konusunda tüketicileri yanıltmamasını sağlamayı amaçlayacaktır.) Durum: | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin (26.06.2021) 5. ve 6. maddesinde biyobozunur malzemelere ilişkin olarak aşağıdaki hükümler yer almaktadır: Plastik malzemelerin mikro parçalara parçalanmasını katalize eden katkı maddeleri içeren plastik malzemelerden yapılmış olan okso- bozunur plastik ambalajlar biyobozunur ambalaj olarak kabul edilmezler ÇŞİDB, biyobozunur ambalaj atıklarının ayrı toplanması, işlenmesi ve geri kazanılmasının sağlanması ve düzenli depolama alanlarında bertaraf edilecek atık miktarının azaltılmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesinden sorumludur. |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
30 Kasım 2022 tarihinde “Biyobazlı, biyobozunur ve kompostlanabilir plastiklere ilişkin bir AB politika çerçevesi”ne yönelik Bilgilendirme yayımlanmıştır. | sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) | |
Bu politika dokümanı yasal olarak bağlayıcı değildir. Biyobazlı, biyobozunur ve kompostlanabilir plastikler hakkında açıklamalar getirmekte ve bunların üretim ve tüketiminin genel çevresel etkisinin olumlu olmasını sağlayacak koşulları ortaya koymaktadır. | 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) | |
Tekstil ürünleri | Bağlam: | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Tebliği (14 Aralık 2011) yürürlüktedir. 2015 yılında değiştirilmiştir. Yıkama, ağartma, iplik veya kumaş boyama işlemlerini yapan ve kapasitesi 10 ton/gün'ün üzerinde olan tekstil üretim tesisleri bu Yönetmeliğe tabidir. Burada, kaynak ve enerji verimli süreçler ve temiz üretim teknolojileri kullanarak tekstil üretimindeki çevresel etkilerin en aza indirilmesi amaçlanmaktadır. Tebliğ, ilgili üretim süreçlerinde uygulanabilen mevcut en iyi tekniklerin (MET) bir listesini içerir ve şirketlerin, listeden seçecekleri uygulanabilir MET'lere göre temiz üretim planlarını hazırlamaları gerekir. Bu yönetmelik esas olarak üretim aşamasına odaklanmakta ve döngüsellik yaklaşımını bir bütün olarak kapsamamaktadır. - 30.12.2022 tarihinde ÇŞİDB tarafından, tekstil sektörü faaliyetlerinin çevreye olabilecek olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi, hava ve su kirliliğinin önlenmesi, su ve enerji tüketiminin azaltılmasına yönelik olarak temiz üretim teknolojilerinin uygulanması amacıyla “Tekstil Sektöründe Temiz Üretim Uygulamaları Genelgesi” yayımlanmıştır. Ayrıca genelge ile su tüketiminin yoğun olduğu sektörde, su tüketimi azaltımı ve bilinçsiz yer altı suyu tüketimini engellenmesi amaçlanmaktadır. 82 - Tekstil ürünleri, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Çevre Etiketi Yönetmeliği gereğince çevre |
AB Tekstil Stratejisi Takvim: 2021 | - Eko-tasarım önlemleri geliştirmek için yeni sürdürülebilir ürün çerçevesinin uygulanması, tekstil ürünlerinin döngüselliğe uygun olmasının sağlanması, ikincil ham maddelerin alımının sağlanması, tehlikeli kimyasalların varlığıyla mücadele edilmesi ve işletmeler ve özel tüketicilerin, sürdürülebilir tekstil ürünlerini seçmeleri ve yeniden kullanım ve onarım hizmetlerine kolay erişimleri için güçlendirilmeleri; - Özellikle hizmet olarak ürün modellerine, döngüsel malzemelere ve üretim süreçlerine teşvik ve destek sağlanarak ve uluslararası iş birliği yoluyla şeffaflık artırılarak AB'de sürdürülebilir ve döngüsel tekstiller için iş ortamı ve düzenleyici ortamın iyileştirilmesi; - Üye Devletlerin 2025 yılına kadar ulaşmak zorunda olduğu, tekstil atıklarının yüksek düzeyde ayrı toplanmasını sağlamak için rehberlik sağlanması; - İnovasyon, endüstriyel uygulamaları teşvik etme ve genişletilmiş üretici sorumluluğu gibi düzenleyici önlemler dahil olmak üzere tekstil ürünlerinin sınıflandırılması, yeniden kullanılması ve geri dönüştürülmesinin artırılması Durum: | |
Komisyon, sürdürülebilir ve döngüsel tekstil ürünleri için AB |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
stratejisini 30 Mart 2022'de kabul etmiştir. Strateji aşağıdaki eylemleri ortaya koymaktadır: - Tekstil ürünlerinin daha uzun süre dayanmasını, daha kolay onarılmasını ve geri dönüştürülmesini sağlamak için tasarım gerekliliklerinin belirlenmesi - Tekstil ürünleri ve dijital ürün pasaportu hakkında daha net bilgi verilmesi - Şirketlerin yeşil iddialarının doğru olmasını sağlayarak tüketicilerin güçlendirilmesi ve yeşil badana ile mücadele edilmesi - Aşırı üretim ve aşırı tüketimin durdurulması ve satılmayan veya iade edilen tekstil ürünlerinin imhasının caydırılması - Ürünleri daha sürdürülebilir hale getirmek için tekstil ürünleri ve ekonomik teşvikler için AB Genişletici Üretici Sorumluluğu kurallarının uyumlu hale getirilmesi - Sentetik tekstil ürünlerinden kasıtsız olarak salınan mikroplastiklerin ele alınması - Tekstil atıklarının ihracatından kaynaklanan zorlukların ele alınması, 2023 yılına kadar sahteciliğe karşı AB Aracının benimsenmesi - 2022'nin sonuna kadar yöntemin yayınlanması - tekstil ekosistemindeki aktörlerin yeşil ve dijital geçişleri başarıyla gerçekleştirmesi ve direncini artırmasına ilişkin eylem planı 81 | etiket kriterleri bulunan ürün grupları arasında yer almaktadır. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar doğrultusunda, kullanılmayan ürün veya bileşenlerin uygunsa onarılarak yeniden kullanılmasına öncelik verilmekte ve ürün yaşam döngüsü uzatılarak atık oluşumu azaltılmaktadır. Kullanılmış tekstil ürünlerinin ömürlerinin uzatılması, ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması ve yeniden kullanımlarının sağlanması için toplanması esastır. Atıkların ayrı toplanması kapsamında yerel yönetimler, tekstil ürünlerinin/giysilerin toplanması için toplama ekipmanlarının yerleştirilmesini sağlar. | |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.5. Su tüketimi yüksek olan tekstil sektörünün temiz üretim mevzuatının güncellenmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.6. Su tüketimi yüksek olan deri sektörü için temiz üretim mevzuatının geliştirilmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.7. Tekstil ve deri sektörlerinde temiz üretim uygulamaları konusunda temiz üretim eğitimlerinin düzenlenmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
İnşaat ve binalar Sürdürülebilir Yapılı Çevre Stratejisi Takvim: 2021 | Bağlam: - Güvenlik ve işlevselliklerini göz önünde bulundurarak, belirli yapı malzemeleri için geri dönüştürülmüş içerik gerekliliklerinin getirilmesi de dahil olmak üzere, Yapı Malzemeleri Tüzüğünün revizyonu bağlamında yapı malzemelerinin sürdürülebilirlik performansının ele alınması; - Bina tasarımı için döngüsel ekonomi ilkeleri doğrultusunda inşa edilen varlıkların dayanıklılığını ve uyarlanabilirliğini geliştirmeye yönelik önlemlerin teşvik edilmesi ve binalar için dijital kayıt defterlerinin geliştirilmesi; - Yaşam döngüsü değerlendirmesini kamu alımlarına ve AB sürdürülebilir finans çerçevesine entegre etmek için Seviye(ler) kullanılması ve karbon azaltma hedefleri belirlemenin uygunluğu ve karbon depolama potansiyelinin araştırılması; - İnşaat ve yıkıntı atıkları ve bunun malzemeye özgü fraksiyonlarına ilişkin AB mevzuatında belirlenen malzeme geri kazanım hedeflerinin revizyonunun göz önünde bulundurulması; (Atık Çerçeve Direktifi'nde tehlikesiz inşaat ve yıkıntı atıklarının 2020 yılına kadar ağırlıkça en az %70'e çıkarılması, seçici yıkımın teşvik edilerek tehlikeli maddelerin güvenli yönetiminin sağlanması, yeniden kullanımın kolaylaştırılması ve yüksek kaliteli ayırma sistemleri kurarak geri dönüşüm uygulanması; atık oluşumunun azaltılması).83 - Toprak sızdırmazlığının azaltılması, terk edilmiş veya kirlenmiş endüstriyel sahaların ıslah edilmesi ve kazılan toprakların güvenli, sürdürülebilir ve döngüsel kullanımını artırmaya yönelik girişimlerin teşvik edilmesi Durum: | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (18.03.2004) yürürlüktedir. Yönetmelik, hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının çevre dostu bir şekilde azaltılması, toplanması, geçici depolanması, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertarafı ile ilgili genel kurallar ile teknik ve idari hususları düzenlemeyi amaçlamaktadır. Yönetmelik, atıkların kaynağında azaltılması, ayrı toplanması, atıkların yeniden kullanımı ve geri kazanımını temel prensipler olarak belirlemektedir. Ayrıca, atıkların kaynağında ayrıştırılmasının, yüksek kaliteli ikincil hammadde elde etmenin anahtarı olduğu belirtilmektedir. - Öte yandan, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelikte (13.10.2021), binalarda asbest ve benzeri tehlikeli kimyasallar içeren üretimler uzaklaştırılmadan ve Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre seçici yıkım yapılmadan ana yıkıma başlanamayacağı belirtilmektedir. Geri dönüştürülebilir malzemeden başlayarak her türlü atığın kaynağında uygun işlemlerle ayrıştırılması ve geçici olarak biriktirilmesi, öncelikle yeniden kullanılması, mümkün değilse geri kazanımının sağlanması gerektiği belirtilmektedir. - Yukarıdaki iki düzenleme, AB Atık Çerçeve Direktifi'nin inşaat ve yıkıntı atıkları için atık oluşumunun azaltılması, seçici yıkım, yeniden kullanım ve geri dönüşüm hedeflerine uygundur. Ayrıca, Avrupa Komisyonu tarafından yayınlanan bağlayıcı olmayan İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Protokolü ve Kılavuzu, atık tanımlama, ayırma ve toplama, atık lojistiği, atık işleme ve kalite yönetimi gibi alanların iyileştirilmesine odaklanmaktadır. Binaların Yıkılması |
83 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xxxxx-xxx-xxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxx-xxx-xxxxxxxxxx-xxxxx_xx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
- Komisyon, 2020'de bir başlangıç etki değerlendirmesi yayınlamış ve halkın katılımı 25 Aralık 2020'de sona ermiştir. - 30 Mart 2022'de Komisyon, yapı malzemelerinin pazarlanması için uyumlaştırılmış koşullar belirleyen, (EU) 2019/1020 sayılı Tüzüğü değiştiren ve (EU) 305/2011 sayılı Tüzüğü yürürlükten kaldıran Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü Önerisini kabul etmiştir. Bu teklif, yukarıda verilen bağlama uygundur ve yapı malzemelerine ilişkin olarak iç pazarı canlandırmayı ve yürürlükteki düzenleyici çerçevenin, yapılı çevrenin sürdürülebilirlik ve iklim hedeflerini karşılamasını amaçlamaktadır.84 | Hakkında Yönetmelik yukarıda belirtilen hususlarla bu belgeye uygundur.85 - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar uyarınca, Asbest İçeren Yalıtım Malzemeleri (17 01 06) hariç inşaat ve yıkıntı atıkları atık getirme merkezlerine kabul edilir. - Avrupa Komisyonunun 305/2011/EU sayılı mevcut Yapı Malzemeleri Tüzüğüne paralel olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği, yapı işlerinin doğal kaynakların kullanımının sürdürülebilirliği ve aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak tasarlanması, yapılması ve yıkılmasını amaçlamaktadır; a) Yapı işlerinin malzemeleri ve bölümleri yıkımdan sonra yeniden kullanılabilir veya geri dönüştürülebilir olmalıdır. b) Yapı işleri dayanıklı olmalıdır. c) Yapı işlerinde çevreye uyumlu ham madde ve ikincil maddeler kullanılmalıdır. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik alıcı ortam olarak toprağın kirlenmesinin önlenmesi, kirlenmenin mevcut olduğu veya olması muhtemel sahaların tespit edilmesi, kirlenmiş toprakların ve sahaların temizlenmesi ve izlenmesini amaçlamaktadır. Kirlenmiş sahalarda kirletenler kirlenmeyi durdurmak, kirlenme boyutunu tespit etmek, kirlenmenin etkilerini gidermek için gerekli çalışmaları yapmak gibi harcamaları karşılamakla yükümlüdürler. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Madencilik Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği ve Tarım ve Orman Bakanlığı |
84 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxx/00000
85 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxx/xxxx/xx-xxxxxxxxxxxx-xxx-xxxxxxxxxx-xxxxx-xxxxxxxx-0000-00-00
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Bakanlığı tarafından yayımlanan Orman Kanununun 16. Maddesinin Uygulama Yönetmeliği madencilik faaliyetleri sona eren veya terk edilen doğal yapısı bozulmuş maden sahalarının rehabilitasyonuna ilişkin usul ve esasları belirlemektedir. | ||
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı | ||
Gıda: Gıda hizmetlerinde tek kullanımlık ambalaj, sofra takımı ve çatal- bıçak takımlarının yerine yeniden kullanılabilir ürünlerin ikame edilmesi girişimi Tarladan Sofraya Stratejisinin bir | Bağlam: - Gıda hizmetlerinde tek kullanımlık ambalaj, sofra takımı ve çatal- bıçak takımlarının yeniden kullanılabilir ürünlerle değiştirilmesi Durum: - Tek kullanımlık plastiklere ilişkin Direktif 2 Temmuz 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve Komisyon, 31 Mayıs 2021 tarihinde tek kullanımlık plastik ürünlere ilişkin kılavuzları kabul etmiştir. - Direktif kapsamında kısıtlama getirilecek tek kullanımlık plastik ürünler arasında (tıbbi kullanım istisnaları dışında), çatal-bıçak, tabak, pipet, karıştırıcı ve balon çubuklarının piyasa satışı 3 Temmuz 2021'den itibaren yasaklanmıştır. - Komisyon, en son Uygulama Kararını 4 Şubat 2022 tarihinde kabul etmiştir. Tek kullanımlık plastik gıda kapları ve içecek kaplarının | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (26.06.2021), plastik ambalajlara ilişkin maddeler içermektedir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın tek kullanımlık plastiklerin üretimi, tedariki, piyasaya sürülmesi ve azaltılması ile ilgili politika, yönetmelik, prosedür ve ilkelerin geliştirilmesinden sorumlu ve yetkili olduğunun altı çizilmiştir. Yönetmeliğe göre, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tek kullanımlık ambalajları azaltmak için ek önlemler uygulayabilir. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar doğrultusunda tek kullanımlık bardak ve içecek tedariğini yapan kafeterya ve lokanta gibi yerler, müşterilere öncelikle çok kullanımlık (tekrar kullanılabilir) bardak seçeneğini sunmakta ve bu uygulamayı |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
parçası olarak, sırasıyla 2022'nin son çeyreğinde ve 2023'te sunulacak olan gıda israfını azaltmaya yönelik 'kullanım tarihi'ne ilişkin AB kurallarının ve AB düzeyindeki hedeflerin gözden geçirilmesine ilişkin bir teklif sunulacaktır. Takvim: 2021 | tüketimindeki azalmanın hesaplanması, doğrulanması ve raporlanmasına ilişkin kuralları belirler.86,87 | özendirici düzenlemeler getirmektedir. Benzer şekilde kafeterya, restoran gibi mekanlar da tek kullanımlık tabak, çatal, bıçak, kaşık için çoklu kullanım seçeneklerinin tercih edilmesini sağlamaktadır. Pipet, ıslak mendil gibi malzemelerin sadece müşteriler tarafından talep edildiğinde temin edilmesini, müşteri talep etmedikçe bu malzemelerin paket servislerde gönderilmemesini sağlamaktadır. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Sıfır Atık Yönetmeliğine göre, gıda israfının oluşumunu önlemek için gıdaların üretimi, tedarik zinciri ve kullanımı boyunca ilgili taraflarca gerekli önlemlerin alınması ve gıda israfını önleme planlarının hazırlanması esastır. Ayrıca gıda bağışı ve insan tüketimi için gıdaların yeniden dağıtımını özendirici uygulamaların tercih edilmesi ve gıdaların hayvan yemlerinde kullanılması veya işlenerek gıda dışı ürünlere dönüştürülmesi yerine öncelikle insan tüketimi için kullanılmasını sağlayacak tedbirlerin alınması elzemdir. - Tarım ve Orman Bakanlığı 2020 yılında Türkiye’nin Gıda Kayıpları ve İsrafının Önlenmesi, Azaltılması ve Yönetimine İlişkin Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planını yayımlamıştır. Strateji ve Eylem Planı ile gıda kayıpları ve israfını önleyerek, azaltarak ve yöneterek, hem tüketim hem üretim bakımından sürdürülebilir gıda sistemlerine katkıda bulunan bir Türkiye hedeflenmektedir. Politika dokümanı hedefleri; Sürdürülebilir Gıda Sistemlerine Doğru Türkiye'nin Ulusal Yol Haritası, Otel, Restoran ve Diğer Toplu Tüketim Yerlerinde Gıda İsrafı İle Mücadele Kılavuzu, Lojistik Sektöründe Gıda Kaybını Azaltmaya Yönelik Rehber ve Gıda Artık ve Atıklarından Kompost Yapımı Kılavuzu gibi -Tarım ve Orman Bakanlığının yayımlamış olduğu diğer araçlarla desteklenmektedir. |
İlgili Planlanan Eylemler/ |
86 xxxxx://xxx-xxx.xxxxxx.xx/xxx/xxx/0000/000/xx
87 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxx-xxx-xxxxxxxx_xx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Türkiye'nin Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2.1.1. Döngüsel ekonomi çerçevesinde öncelikli sektörlerin belirlenerek sektörlere yönelik detaylı etki ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) | ||
DAHA AZ ATIK, DAHA ÇOK DEĞER | ||
Spesifik akışlar için atık azaltma hedefleri ve atık önleme ile ilgili diğer önlemler Takvim: 2022 | Bağlam: - Atığın önlenmesi, geri dönüştürülen içeriğin artırılması, daha güvenli ve temiz atık akışlarının teşvik edilmesi ve yüksek kaliteli geri dönüşümün sağlanması amacıyla piller, ambalajlar, ömrünü tamamlamış araçlar ve elektronik eşyalardaki zararlı maddelere ilişkin AB mevzuatının gözden geçirilmesi önerilecektir. - Genişletilmiş üretici sorumluluğu (GÜS) planlarının geliştirilmesi Durum: - Komisyon, 2008/98/AK sayılı Direktifin gözden geçirilmesi bağlamında atık önleme konusunda daha geniş bir dizi önlemin bir parçası olarak belirli akışlar için atık azaltma hedefleri ortaya koyacaktır. - Döngüsel Ekonomi Eylem Planında, toplam atık üretiminin önemli ölçüde azaltması taahhüt edilmektedir: 2030 yılına kadar artık (geri dönüştürülmemiş) kentsel atık miktarının yarıya indirilmesi, daha güvenli ve temiz atık akışlarının teşvik edilmesi ve yüksek kaliteli geri dönüşümün sağlanması amaçlanmaktadır. Bu girişim, belediye | Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği Genel İlkeler, Görev, Yetki ve Yükümlülükleri arasında atık azaltımına ilişkin aşağıdaki hususlar yer almaktadır; Daha dayanıklı, yeniden kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir ürünlere odaklanan teknolojiler ile atık üretimine ve atık içerisinde bulunan zararlı maddelere yönelik, ürün çevresel tasarım yaklaşımının oluşturulması, suretiyle önlenmesi ve azaltılması esastır. Belediye atıklarının hacminin azaltılması, kısmen enerji veya maddesel geri kazanımının sağlanması ve nihai bertarafı amacıyla çevre ile uyumlu fiziksel, kimyasal, biyolojik veya termal teknolojilerin kullanılması esastır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Sıfır Atık Yönetmeliği ile desteklenen Sıfır Atık Programında, belirli hedefler belirlenmekte ve sağlanan iyileştirmeler takip edilmektedir. |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
atıklarının önemli bir bölümünü oluşturan gıda atıklarının azaltılması girişimini entegre edecektir.88 | Yönetmelik kapsamında atık oluşumunu önlemek ve azaltmak için asgari olarak; a) Kaynakların verimli kullanılması için sürdürülebilir üretim ve tüketim modelleri geliştirilerek dayanıklı, tamir edilebilir, yeniden kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir ürünlerin tasarlanması, üretilmesi ve kullanılması esastır. b) Alternatifi varsa tek kullanımlık/kullanıp atılabilir ürünler yerine yeniden kullanılabilir ürünlerin tercih edilmesi esastır. c) Tüketici ve ambalajlanan ürün için gerekli güvenlik ve sağlık düzeyini sağlamaya yetecek hacim ve ağırlıkta ambalaj kullanılmaması esastır. ç) Başta elektrikli ve elektronik eşya, tekstil, mobilya, ambalaj ve yapı malzemeleri olmak üzere ürünlerin onarılması ve yeniden kullanılması esastır. d) Gıda israfının oluşumunu önlemek için gıdanın üretimi, tedarik zinciri ve kullanımı boyunca ilgili taraflarca gerekli önlemlerin alınması ve gıda israfını önleme planlarının hazırlanması esastır. e) Gıda bağışı ve insan tüketimi için gıdaların yeniden dağıtımını özendirici uygulamaların tercih edilmesi ve gıdaların hayvan yemlerinde kullanılması veya işlenerek gıda dışı ürünlere dönüştürülmesi yerine öncelikle insan tüketimi için kullanılmasını sağlayacak tedbirlerin alınması esastır. f) Ürün ve malzemelere ilişkin mevzuat saklı kalmak kaydıyla, ürün ve malzemelerde tehlikeli madde kullanımını azaltıcı tedbirlerin alınması esastır. g) Yeniden kullanıma veya geri dönüşüme uygun olmayan atıkların oluşumunun azaltılması esastır. |
88 xxxxx://xxxx.xxxxx.xxx/0000/00/XXXXX_Xxxxxxxx_Xxxxxxx_Xxxxxx_Xxxx_0000%X0%00%00Xxxxxxx_xxx_xxxxxxxx.xxx
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.8. Başta KOBİ'ler olmak üzere şirketlere çevre etiketi ve atık yönetimi hakkında bilgi verilmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) | ||
Ayrı toplamayı kolaylaştırmak için atıkların ayrı toplanması ve etiketlenmesi için AB çapında uyumlaştırılmış model Takvim: 2022 | Bağlam: - Ayrı toplama modellerinin en etkili kombinasyonlarının, kentsel alanlardan en uzak bölgelere kadar değişen bölgesel ve yerel koşullar dikkate alınarak, kamusal alanlar da dahil olmak üzere ayrı toplama noktalarının yoğunluğunun ve erişilebilirliğinin ele alınması. - Ortak biriktirme ekipmanlarının renkleri, temel atık türleri için uyumlaştırılmış semboller, ürün etiketleri, bilgilendirme kampanyaları ve ekonomik araçlar gibi farklı yollarla tüketici katılımının kolaylaştırılması. - Ürünlerde ve özellikle gıda ile temas eden malzeme olarak kullanılmak üzere toplanan atıkların kalitesini güvence altına almak için standardizasyon ve kalite yönetim sistemlerinin kullanılmasının araştırılması. - Belediye atıklarının ayrı toplanması için rehberlik sağlanması Durum: - Komisyon, belediye atık geri dönüşüm hedeflerine uyulmama riskini göz önünde bulundurarak, döngüsel ekonomi ve atık konusunda üst düzey alışverişler gerçekleştirmeyi ve AB fonlarından en iyi şekilde yararlanmak için Üye Devletler, bölgeler ve şehirlerle iş birliğini artırmayı planlamıştır. - Eylem planına göre modelin geliştirilmesi 2022 yılı için planlanmıştır.89 | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Sıfır Atık Yönetmeliği ile desteklenen Sıfır Atık Programında, kaynakların daha verimli kullanılması, depolama alanlarının azaltılması, geri dönüşüm ve yeniden kullanımın artırılması hedeflenmektedir. Söz konusu Program, Sıfır Atık Yönetim Sistemi kurulması esasına dayanır ve atığın kaynağında türüne göre ayrı toplanması ile başlar. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar uyarınca kaynağında ayrı toplanan atıkların yerel yönetimler tarafından birbirine karıştırılmadan toplanması sağlanmaktadır. Bu kapsamda cadde ve toplu kullanım alanlarında ikili/üçlü toplama sistemleri kurulmakta, geri dönüştürülebilir atıklar, diğer atıklar ve biyobozunur atıklar ayrı ayrı üçlü sistemlerde toplanmaktadır. Cam atıkları ve tekstil atıkları, yeniden kullanım veya geri dönüşüm için ayrı ayrı toplanmaktadır. Toptancı ve pazar yerlerinde geri dönüştürülebilir atıkların, diğer atıkların ve biyobozunur atıkların üçlü sistem ile ayrı toplanması sağlanmaktadır. Ayrıca toplama/taşıma araçlarında sıfır atık logosu ve “Sıfır Atık Toplama Aracı” ibaresi kullanılmakta, ilgili internet sitesinde belirtilen renk ve etiketlere uyulmaktadır. - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar doğrultusunda, |
89 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xx/xxxxxxxxxxx-xxxxxx/-/xxxxxxxxxxx/xx000000-00xx-00xx-xxx0-00xx00xx00x0/xxxxxxxx-xx/xxxxxx-XXX/xxxxxx-000000000
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
400 m2 ve üzeri kapalı satış alanı olan zincir marketler ve satış noktalarında tüketiciler tarafından getirilen tehlikesiz kağıt, cam, metal, plastik atıklarla satış yapılması durumunda, küçük ev aletleri veya tekstil atıklarının ayrı toplanması için kolay görülebilen ve erişilebilir yerlere atık miktarına ve atık özelliklerine göre toplama ekipmanları yerleştirilerek pil, elektrik, set toplama noktaları. Tüketicilerin getirdiği küçük elektrikli ev aletleri ve tekstil atıkları için toplama ekipmanları konulabilir veya bu atıklar zincir market tarafından alınarak toplama noktası oluşturulabilir. Satış noktaları, uygun iletişim kanalları aracılığıyla oluşturdukları tahsilat noktaları konusunda tüketicileri (mağaza içi duyurular, sosyal medya hesapları gibi) teşvik etmektedir. Çevresel önlemler alınmış ve mevzuata uygun ekipman tercih edilmiş ise, bitkisel atık yağların toplanması için toplama noktasına toplama ekipmanı konulabilir. | ||
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.8. Başta KOBİ'ler olmak üzere şirketlere çevre etiketi ve atık yönetimi hakkında bilgi verilmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Kapsamında Geliştirilecek Döngüsel ekonomi konseptine uygun olarak geri dönüştürülebilir atıkların toplanmasına ilişkin kılavuz | ||
Geri dönüştürülmüş malzemelerde ve bunlardan yapılmış eşyalarda endişe verici maddelerin | Bağlam: - Tesadüfi kontaminasyondan kaynaklananlar da dahil olmak üzere atıktan yüksek kaliteli ayırma ve kirletici maddelerin çıkarılması için çözümlerin geliştirilmesinin desteklenmesi; - Geri dönüştürülmüş malzemelerde ve bunlardan yapılan eşyalarda sağlık veya çevre için sorun teşkil eden maddelerin varlığını en aza indirmek için metodolojiler geliştirilmesi; | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Kimyasalların yönetimi ile ilgili olarak Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanmasına İlişkin Yönetmelik (REACH) (23.06.2017) ve Zararlı Madde ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik (13.12.2014) yürürlüktedir. - Özellikle Kalıcı Organik Kirleticiler (KOK'lar) ile ilgili olarak |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
varlığını takip etmeye ve en aza indirmeye yönelik metodolojiler Takvim: 2021 | - Yüksek önem arz ettiği belirlenen maddeler ve diğer ilgili maddeler, özellikle kronik etkileri olanlar ve tedarik zincirleri boyunca bulunan geri kazanım işlemleri için teknik sorunlar oluşturan maddeler hakkındaki bilgilerin izlenmesi ve yönetmek için uyumlaştırılmış sistemleri aşamalı olarak geliştirmek için endüstri ile iş birliği yapılması; sürdürülebilir ürünler politikası çerçevesi kapsamındaki önlemlerle ve çok yüksek önem arz eden maddeler içeren eşyalara ilişkin ECHA Veri Tabanı ile birlikte atıktaki bu maddelerin belirlenmesi; - Kalıcı Organik Kirleticiler Hakkında Tüzük eklerinin bilimsel ve teknik gelişmeler ve Stockholm Sözleşmesi kapsamındaki uluslararası yükümlülükler doğrultusunda değiştirilmesinin teklif edilmesi; - Gerektiğinde kimyasal maddelerin ve karışımların sınıflandırılmasına daha fazla uyum sağlamak da dahil olmak üzere, temiz geri dönüşüm akışlarını sürdürmek için tehlikeli atıkların sınıflandırılması ve yönetiminin iyileştirilmesi. Durum: - 28 Ekim 2021 tarihinde Avrupa Komisyonu, Atıktaki Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Kuralların Güncellenmesi için bir tüzük teklifi sunmuştur. Teklifi takiben 23 Kasım 2022 tarihinde Kalıcı organik kirleticilere ilişkin 2019/1021 sayılı AB KOK Tüzüğü’nün Ek IV ve V'ini revize eden 2022/2400 sayılı Tüzük yayımlanmıştır. - Bu girişim mümkün olduğu ölçüde, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın toksik olmayan malzeme döngüleri elde etme, geri dönüşümü ve döngüselliği artırma ve xxxx xxxx emisyonlarını azaltma hedefleriyle optimal bir denge sağlamayı hedeflemektedir. - Tüzük belirli maddeler ve madde grupları için, KOK'ları içeren atıkların nasıl işlendiğini, özellikle de geri dönüştürülüp dönüştürülemeyeceğini veya bertaraf edilip edilmeyeceğini belirleyen KOK Tüzüğü Ek IV ve V'te belirlenen konsantrasyon limitlerini | Türkiye, KOK'lara ilişkin Stockholm ve Basel sözleşmelerini onaylamıştır. Buna göre Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Kalıcı Organik Kirleticiler Hakkında Yönetmelik (14.11.2018) 2018 yılından itibaren yürürlüktedir. PCB içeren eşyaların bertarafına ilişkin usul ve esasları belirleyen PCB ve PCT Kontrolü Hakkında Yönetmelik (27.12.2007) de bu alandaki ilgili diğer bir yönetmeliktir. - Kalıcı Organik Kirleticilere (KOK'lar) ilişkin Stockholm Sözleşmesi Ulusal Uygulama Planları ilk ulusal plan olarak 2010 yılında hazırlanmıştır. Daha sonra 2015 yılında Türkiye'de Kalıcı Organik Kirleticilerin (KOK'lar) Yönetimine İlişkin Ulusal Uygulama Planı taslağı hazırlanmıştır. Bu tür ulusal plan geliştirme projelerine ek olarak, çeşitli teknik yardım projeleri de uygulanmıştır. 92,93 |
92 xxxxx://xxxx.xxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxxx-x-000
93 xxxxx://xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx.xxx.xx/xxxxxx-xxxxxxxx-xxxxx-x-0000
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
güncellemektir. - Bu güncelleme, Tüzüğün Ek IV ve V'ini, Stockholm Sözleşmesi ve KOK Tüzüğü Ek I’inde listelenen maddelerle uyumlu hale getirmekte ve bunlar için konsantrasyon sınır değerleri getirmektedir. Aynı zamanda, hâlihazırda listelenmiş olan bazı maddeler için sınır değerleri bilimsel ve teknik ilerlemeye uyarlamaktadır. 90,91 | ||
Endişe verici maddelerin mevcudiyetine ilişkin uyumlaştırılmış bilgi sistemleri Takvim: 2021 | Bağlam: - Yeni ECHA'nın SCIP veri tabanına başvurulması - “Dijital Ürün Pasaportlarının” Geliştirilmesi94,95 | |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.6.1. AB kimyasallar mevzuatındaki değişikliklerin takibi ve AB mevzuatına uyum çalışmalarını tamamlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) |
90 Avrupa Komisyonu (2021) Atıktaki Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Kuralların Güncellenmesi için tüzük teklifi, Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxx- xxx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx.xxxx?xxxxxxxxxx:0x00000x-00xx-00xx-0xxx-00xx00xx00x0.0000.00/XXX_0&xxxxxxxXXX
91 Avrupa Komisyonu (2022) Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin Direktifin (2019/1021) Ek IV ve V'ini revize eden 2022/2400 sayılı Tüzük ,Şu adreste mevcuttur: xxxxx://xxx- xxx.xxxxxx.xx/xxxxx-xxxxxxx/XX/XXX/XXX/?xxxxXXXXX:00000X0000&xxxxxXX
94 xxxxx://xxxx.xxxxxx.xx/xxxx
95 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/XX_00_0000
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
AB çapında daha fazla atık durumunun sona ermesi ve yan ürün kriterlerinin geliştirilmesinin kapsamının belirlenmesi Takvim: 2021 | Bağlam: - Üye Devletlerin atığın sonu durumu ve yan ürünlerle ilgili revize edilmiş kuralları uygulamalarının izlenmesine dayalı olarak belirli atık akışlarına ilişkin AB çapında daha fazla atık sonu kriterleri geliştirme kapsamının değerlendirilmesi ve ulusal atık durumunun sona ermesi ve yan ürün kriterlerini uyumlu hale getirmek için sınır ötesi iş birliği girişimlerinin desteklenmesi; Durum: - 2008/98/AK sayılı Direktifi revize eden, 30 Mayıs 2018 tarihli ve (AB) 2018/851 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey'inin Atık Direktifi, atığın ne zaman atık olmaktan çıkıp ikincil bir ham madde haline geldiğini (sözde atık durumunun sona ermesi kriterleri) ve atık ile yan ürünlerin nasıl ayırt edileceğini açıklamaktadır. - Konuyla ilgili bir çalışma Mart 2022'de Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi (JRC) tarafından yayınlanmıştır. Çalışmanın amacı, Atık Durumunun Sona Ermesi ve yan ürün kriterlerinin geliştirileceği öncelikli atık veya yan ürün akışlarını belirlemek ve | - Atık Durumunun Sona Ermesi (EoW) Kriteri ve İkincil Hammadde Kavramının Türk Atık Mevzuatına Uyumlaştırılması Projesi, 2017 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile EBRD işbirliğiyle hayata geçirilmiştir. AB Çerçeve Atık Direktifi'nin “atık durumunun sona ermesi” durumunu düzenleyen 6. maddesi ve halihazırda demir, çelik ve alüminyum hurdaları, cam kırıntısı ve bakır hurdaları için geliştirilmiş olan EoW kriterleri esas alınarak EoW kavramına uyum sağlanması planlanmıştır. Söz konusu projede, EoW yaklaşımının Türkiye'de uygulanmasına yönelik kriterler ve şartlar ilgili sektör temsilcilerinin katılımıyla araştırılmıştır. AB mevzuatının incelenmesi ve Türkiye için bir yol haritası hazırlanması amaçlanmıştır. 97 |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
bunun için bir kısa liste oluşturmaktır. Buna göre öncelikli atık/yan ürün listesinde plastik, tekstil, lastik, inşaat ve yıkıntı molozlarının mineral fraksiyonları, kağıt ve karton başlıkları altında toplam 12 atık akışı yer almıştır. Burada kısa listeye alınan atık akışları aşağıdaki gibidir: - Plastik atıklardan geri kazanılan/geri dönüştürülen polietilen tereftalat - Geri dönüştürülmüş/plastik atıklardan geri kazanılmış düşük ve yüksek yoğunluklu polietilen - Geri dönüştürülmüş / plastik atıklardan geri kazanılmış karışık plastik - Plastik atıklardan geri kazanılmış/geri dönüştürülmüş polistiren ve genleştirilmiş polistiren - Plastik atıklardan geri dönüştürülmüş/geri dönüştürülmüş polipropilen96 | İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.2. Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.3.3. Ulusal Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Eylem Planının hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı) IPA II fonu destekli “Türkiye’de Atık Olma Durumunun Sona Ermesi Konseptinin Geliştirilmesi Projesi” 26.04.2023 tarihinde resmi olarak başlamıştır. Projeyle Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/EC) doğrultusunda Türkiye'deki belirli atık akışları için atık olma durumu sonu kriterlerinin (EoW) belirlenmesi ve etkili bir şekilde uygulanması için teknik ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesini hedeflenmektedir. Proje kapsamında Metal (Demir, çelik ve alüminyum) hurdası, Cam kırığı, Bakır hurdasının yanı sıra Ortak Araştırma Merkezi (JRC) tarafından hazırlanan Atık kağıt, Biyobozunur atık (kompost ve sindirilmiş ürün), Atık plastik ve Atık Çerçeve Direktifi'nde belirtilen diğer 4 diğer (tekstil, agrega, lastik, atıktan türetilmiş yakıt (ATY)) atık türleri için hazırlanan teknik teklifler de değerlendirilecektir. Projenin ikincil hammaddelerin kullanımını teşvik ederek yüksek kaliteli geri dönüştürülmüş maddeler için pazarın geliştirilmesine, doğal kaynak kullanımı ve atık oluşumunun azaltılmasına katkı vermesi beklenmektedir. | |
Atık sevkiyatları ile ilgili kuralların | Bağlam: - Yasadışı atık sevkiyatının bir endişe kaynağı olmaya devam ettiği göz | - Çevre Kanunu’nun 13. Maddesi uyarınca tehlikeli atıkların ithalatı yasaklanmıştır. Ticaret Bakanlığı bazı yakıtların, maddelerin, atıkların, tehlikeli kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşyaların |
96 xxxxx://xxxxxxxxxxxx.xxx.xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxx/XXX000000
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
revize edilmesi Takvim: 2021 | önünde bulundurularak, AB'nin atık sorunlarını üçüncü ülkelere ihraç etmemesini sağlamak, - Ürün tasarımı, ikincil malzemelerin kalitesi ve güvenliği konusunda harekete geçilmesi ve "AB'de geri dönüştürülmüş" ifadesini nitelikli ikincil malzemelere yönelik bir ölçüt haline getirmek için pazarların geliştirilmesi - Atık sevkiyatlarına ilişkin AB kurallarının kapsamlı bir şekilde gözden geçirilmesi yoluyla AB'de atıkların yeniden kullanımı ve geri dönüşümünün geliştirilmesi - Hedef ülkelere, sorunlu atık akışlarına, endişe kaynağı olan atık operasyonlarının türlerine ve yasa dışı sevkiyatlara karşı yaptırımlara odaklanılarak üçüncü ülkelerde zararlı çevresel ve sağlık etkileri olan veya AB içinde yerel olarak işlenebilen atıkların ihracatının kısıtlanması. - Özellikle yasa dışı ihracat ve kaçakçılık alanlarındaki çevresel suçlarla mücadele etmek için çok taraflı, bölgesel ve ikili düzeylerde önlemlerin desteklenmesi, atık sevkiyatlarının kontrollerinin güçlendirilmesi ve bu ülkelerde sürdürülebilir atık yönetiminin iyileştirilmesi. Durum: - 17 Mart 2022'de Avrupa Komisyonu, atık sevkiyatlarıyla ilgili yeni kurallar önerisini kabul etmiştir - Tüm atık türlerini kapsayan önerilen tüzük aşağıdaki önlemleri içermektedir: - Atık ihracatını düzenleyen kuralların güçlendirilmesi. - Yasadışı atık ihracatının daha etkili bir şekilde ele alınması. - AB iç pazarında atık sevkiyatlarının kolaylaştırılması. - Atıkların sınıflandırılması uyumlaştırılacaktır. Yakma ve depolamaya ilişkin atık sevkiyatları kapsamında daha sıkı koşullar getirilecektir.98 | ithalini, ÇŞİDB’nin görüşünü alarak yasaklayabilir veya kontrole tâbi tutabilmektedir.99 - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği'ne göre sektör itibari ile ekonomik değeri olan atıkların ithalatına denetime tabi olarak izin verilebilmektedir. Bu izinlere ilişkin esaslar ÇŞİDB'nın görüşü doğrultusunda Ticaret Bakanlığınca yapılan düzenlemelerle (Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıkların İthalat Denetimi Tebliği) belirlenir. - Aralık 2021'de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ithaline izin verilen bazı tehlikesiz atıkları ithal edecek atık geri kazanım/geri dönüşüm tesislerine verilecek belgelerin yanı sıra ithal edilecek atıkların özelliklerine ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla Atık İthalat Uygulamaları Genelgesini yayınlamıştır. Genelgeye göre; - Ekonomiye katkı sağlamak ve nihai bertarafa gidecek atık miktarını azaltmak için ithal edilecek malzemelerin/atıkların geri kazanım/geri dönüşüm etkinliğinin yüksek olması esastır. - İthal edilecek atıkların ithalat yapan tesislerinde işlenmesi zorunludur. İthalat tesislerinde işlenmeden başka bir tesise gönderilmesi ve/veya başka bir gerçek/tüzel kişiye devri yasaktır. - Plastik atık ithalatında sadece termoplastik atıklara izin verilmektedir. Termoset plastik atıkların ithalatı yasaktır. - PET atıkları hariç, plastik atıkların ithalatı için sadece ısıl işlem tesislerine izin verilmektedir. - İthal edilen atıkların ağırlıkça %1'den fazla yabancı madde içermemesi için gerekli tedbirlerin alınması zorunludur. 100 |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
DÖNGÜSEL EKONOMİNİN İNSANLAR, BÖLGELER VE ŞEHİRLER İÇİN UYGUN HALE GETİRİLMESİ | ||
Beceri Gündemi, gelecekteki Sosyal Ekonomi Eylem Planı, Beceri Anlaşması ve Avrupa Sosyal Fonu + aracılığıyla döngüsel ekonomiye geçişin desteklenmesi Takvim: 2020 itibariyle | Bağlam: Avrupa Beceri Gündemi101 Avrupa Beceri Gündemi, bireylerin ve işletmelerin daha fazla ve daha iyi beceriler geliştirmelerine ve bunları aşağıdaki yollarla kullanmalarına yardımcı olmayı amaçlayan beş yıllık bir plandır: • Avrupa Yeşil Mutabakatı'nda belirtildiği gibi sürdürülebilir rekabet edebilirliğin güçlendirilmesi • Sosyal adaletin sağlanması, Avrupa Sosyal Haklar Sütununun birinci ilkesinin uygulamaya konulması: AB'nin her yerinde, herkes için eğitime, öğretime ve yaşam boyu öğrenmeye erişim • COVID-19 salgını sırasında öğrenilen derslere göre, krizlere tepki vermek için dirençliliğin geliştirilmesi Beceri Anlaşması102 Avrupa Komisyonu, Kasım 2020'de Avrupa'da beceri geliştirmeye yönelik ortak bir katılım modeli olan Beceri Anlaşmasını hayata geçirmiştir. Anlaşma, Avrupa Beceri Gündemi kapsamındaki en önemli eylemlerden | - KOSGEB, AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ile KOBİ'lerin yeşil dönüşüm konusundaki mevcut durumlarının belirlenmesi, sorun ve ihtiyaçlarının tespit edilmesi, bu konuda gerekli stratejilerin oluşturulması, bu stratejiler doğrultusunda kapasitelerinin artırılması ve öncelikli ihtiyaçlarının karşılanmasını amaçlamıştır. Ar-Ge, Ür-Ge ve İnovasyon Destek Programları da bu konuları içermektedir ve yeni programların oluşturulması için ön hazırlıklar yapılmıştır.106 |
99 xxxxx://xxx.xxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxx/0.0.0000.xxx
100 xxxxx://xxxxxxxx.xxx.xxx.xx/xx/xxx/xxxxxxxxx/0000-00-xxxxxx-xxxxxxx-00000000000000.xxx
101 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxx/xxxx.xxx?xxxXxx0000
102 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxx/xxxx.xxx?xxxXxx0000&xxxxXxxxx
106 Faaliyet 1.1 – Kurumsal Ziyaretler ve Pazar Araştırması Raporu, Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesine Yönelik Teknik Yardım Sözleşme No EuropeAid/140562/IH/SER/TR, Tarih: 16 Eylül 2022, Rapor Sürümü No. 1
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
ilkidir ve Avrupa Sosyal Haklar Sütununa sıkı sıkıya bağlıdır. Avrupa Sosyal Haklar Sütunu Eylem Planı103 Eylem Planında, Avrupa Sosyal Haklar Sütununu gerçeğe dönüştürmek için somut girişimler ortaya konulmakta ve 2030 yılına kadar AB için ana hedefler önerilmektedir. Sosyal ekonomiye ilişkin eylem planı 9 Aralık 2021'de Avrupa Komisyonu, sosyal ekonomiye ilişkin yeni bir eylem planını kabul etmiştir. Eylem planıyla Komisyon, 2011 Sosyal İşletme Girişimi ve 2016 Başlangıç ve Ölçeklendirme Girişimi'nin sonuçlarına dayanarak sosyal ekonominin tüm potansiyelini harekete geçirmeye yardımcı olacak somut önlemler ortaya koymuştur. Avrupa Sosyal Fonu (ESF)104,105 ESF, mevcut ESF'yi (Genç İstihdam Girişimi (GİG) dahil), En Yoksunlara Avrupa Yardım Fonu (FEAD), İstihdam ve Sosyal İnovasyon Programı (EaSI) ve AB Sağlık Programını birleştiren ESF+ olarak yeniden yapılandırılmıştır. ESF+ yatırımlarını eğitim, istihdam ve sosyal içerme üzerine yoğunlaştırmaktadır. Değişen teknoloji ve reforme edilmiş eğitim ve öğretim programlarına yönelik talep, döngüselliğe geçiş için önemlidir ve bu, ESF+'da önemli bir unsur olmaya devam etmektedir. Daha döngüsel bir ekonomide yeni işler ve diğer beceriler gerekli olacaktır. Döngüsel geçiş için bu tür becerileri geliştirmeye yönelik eğitim ve öğretim programları, ESF'den destek almaya uygundur. | İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.7. Tekstil ve deri sektöründe temiz üretim uygulamaları konusunda eğitim programları düzenlenmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) 2.8. Bölgesel düzeyde kaynak verimliliğini sağlamaya yönelik eğitimler, bilinçlendirme ve destek programlarının yürütülmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve Kalkınma Ajansları) 7.2.6. Sürdürülebilir tarım teknikleri konusunda eğitim verilmesi, Ar-Ge projelerinin yürütülmesi, bilinçlendirme çalışmalarının yürütülmesi ve ilgili uygulamaların yaygınlaştırılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Tarım ve Orman Bakanlığı) 3.3.4. Mevcut finansman olanaklarından azami faydayı sağlamaya yönelik tanıtım faaliyetlerinin yürütülmesi – paydaşların mevcut fırsatlar hakkında bilgilendirilmesi, kapasitelerinin artırılması ve başvurularının teşvik edilmesi; finansman olanaklarından yararlanmaya yönelik uluslararası iş birliği faaliyetlerinde bulunulması; Kurumların, Ufuk Avrupa programı kapsamında Yeşil Mutabakat uyumluluğu ile ilgili teknolojileri hedefleyen çağrılardan yararlanmalarına yardımcı olunması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: İlgili Kurumlar) |
103 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx-0000-0000/xxxxxxx-xxxxx-xxxxxx/xxxx-xxxxxx-xxx-xxxxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxx-xxxxxx-xxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxx-xxxxxx-xxxxxx- action-plan_en
104 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx-xxxxxx-xxxx-xxxx/xx
105 xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx/xxxxxxx-xxxxx-xxx-xxxxx-xxxxxxxxxxxxx/xxxxxx-xxx-xxxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx-xxxxx/xxxxxxxx-xxxxxx-xxxx-xxx/
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
Uyum politikası fonları, Adil Geçiş Mekanizması ve kentsel girişimler aracılığıyla döngüsel ekonomiye geçişin desteklenmesi Takvim: 2020 itibariyle | Bağlam: AB Uyum Politikası107 Avrupa Birliği'nde ekonomik, sosyal ve bölgesel uyumun güçlendirilmesine katkıda bulunmaktadır. Ülkeler ve bölgeler arasındaki dengesizliklerin düzeltilmesi amaçlanmaktadır. Özellikle yeşil ve dijital geçiş olmak üzere Birliğin siyasi öncelikleri yerine getirilmektedir. Adil Geçiş Mekanizması108 Adil Geçiş Mekanizması (JTM), iklim nötr bir ekonomiye geçişin kimseyi geride bırakmadan adil bir şekilde gerçekleşmesini sağlamak için kilit bir araçtır. Geçişin sosyo-ekonomik etkisini hafifletmek ve en çok etkilenen bölgelerde 2021-2027 döneminde yaklaşık 55 milyar Euro'nun harekete geçirilmesine yardımcı olmak için hedefli destek sağlanmaktadır. Döngüsel Şehirler & Bölgeler Girişimi (CCRI)109 | - Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisinde (BGUS), “Sürdürülebilir Çevre ve Yeşil Ekonominin Desteklenmesi” yatay hedefi kapsamında daha çevre dostu bir ekonomiye geçiş ve uzun vadede sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, bölgesel düzeyde temiz üretim ve tüketim sistemlerine geçilmesi, bu alandaki altyapı eksikliklerinin giderilmesi ve enerji verimliliğinin artırılması gibi politika öncelikleri yer almaktadır. 4 Bölge Kalkınma İdaresinin (DAP, DOKAP, KOP, GAP) çalışmalarında döngüsel ekonomi ve ilgili alanlar önemli bir temel oluşturmaktadır. Yeni dönem BGUS ve bölge planları için hazırlıklar başlamış olup, döngüsel ekonomi stratejide öncelikli alanlar arasında yer alacaktır.110 |
107 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx_xxxxxx/0000-0000_xx
108 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxx-0000-0000/xxxxxxxx-xxxxx-xxxx/xxxxxxx-xxx-xxxxx-xxxx/xxxx-xxxxxxxxxx-xxxxxxxxx_xx
109 xxxxx://xxxxxxxx-xxx-xxxxxxxxxx.xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxx-xxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxx-xxx-xxxxxxx-xxxxxxxxxx_xx
110 Faaliyet 1.1 – Kurumsal Ziyaretler ve Pazar Araştırması Raporu, Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesine Yönelik Teknik Yardım Sözleşme No EuropeAid/140562/IH/SER/TR, Tarih: 16 Eylül 2022, Rapor Sürümü No. 1
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı'nın bir parçası olarak Döngüsel Şehirler ve Bölgeler Girişiminde (CCRI), şehirlere ve bölgelere yardım sağlayarak döngüsel sistemik çözümlerin yerel ve bölgesel düzeyde uygulanmasına odaklanılmaktadır. CCRI'de, projeler ve girişimler arasındaki sinerjinin artırılması, ilgili bilgilerin yayılması ve en iyi uygulamalara daha fazla görünürlük kazandırılması amaçlanmaktadır. Avrupa'nın şehirleri ve bölgelerindeki paydaşlara kapsamlı destek sunulmaktadır. CCRI - Aralık 2021'de kurulan Koordinasyon ve Destek Ofisi (CCRI- CSO), CCRI'nin uygulanmasını kolaylaştırmaktan sorumludur. CSO bunu, ilgili projeler ve girişimler arasında sinerji oluşturarak, ilgili bilgileri toplayarak ve yayarak ve başarılı Döngüsel Sistemik Çözüm örneklerine görünürlük sağlayarak gerçekleştirmektedir. | İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 2.1.9. Sektörün yeşil ve döngüsel ekonomiye geçişine ve karbon azaltımına katkı sağlayan faaliyetler/projeler için mümkün olduğunca uluslararası finansman kaynaklarının ve IPA fonlarının kullanılması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) 3.3.2. Yeşil dönüşüm konusunda aday ülkelere yönelik AB finansman imkânlarına erişim amacıyla AB ve üye ülkeler nezdinde girişimde bulunulması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı) | |
KESİŞEN EYLEMLER | ||
AB ve ulusal düzeyde döngüsel ekonomi ile iklim değişikliği azaltım ve uyumu arasındaki bağlantıyı sağlamak için | Bağlam: - Döngüselliğin iklim değişikliği azaltım ve uyumu üzerindeki etkisinin sistematik bir şekilde nasıl ölçülebileceğinin analiz edilmesi; - AB ve ulusal düzeylerde xxxx xxxx emisyonunun azaltılması konusunda döngüsel ekonominin faydalarından yararlanmak için modelleme araçlarının iyileştirilmesi; | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan İklim Değişikliği Kanunu Taslağı’nda, xxxx xxxx emisyonlarının azaltım hedefleri kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın sorumluluk alanlarından biri de “döngüsel ekonomi prensiplerinin uygulanmasının sağlanması” olarak belirtilmiştir. Ayrıca OSB’lerde xxxx xxxx azaltım yöntemi olarak bölgede oluşan atıkların döngüsel ekonomi prensibi ile yönetimine yönelik sistemlerin kurulmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir.111 |
111 xxxxx://xxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxxx-x-00
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
ölçüm, modelleme ve politika araçlarının geliştirilmesi Takvim: 2020 itibariyle | - Bu bağlamda döngüsel ekonominin İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından ilke olarak belirlenerek bu kavramın uzun dönem strateji ve Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planlarında yer alması sağlanacaktır. | |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 7.1.1. İklim Değişikliğiyle Mücadele Raporunun hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) 7.1.2. 2023-2030 İklim Değişikliği Eylem Planı ve 2050 İklim Değişikliği Stratejisinin hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) | ||
Karbon gideriminin belgelendirmesine ilişkin düzenleyici çerçeve Takvim: 2023 | Bağlam: Karbon giderme işlemleri112,113 30 Kasım'da Avrupa Komisyonu, yüksek kaliteli karbon giderimini güvenilir bir şekilde onaylamak için AB çapında ilk gönüllü çerçeve önerisini kabul etmiştir. Belgelendirme sürecinin şeffaflığını ve güvenilirliğini sağlamak amacıyla teklifte, AB çerçevesine uyumu göstermek için kullanılabilecek belgelendirme programlarını tanımaya yönelik kuralların yanı sıra, karbon giderme çalışmalarının bağımsız olarak doğrulanmasına yönelik kurallar ortaya konulmaktadır. Karbon giderme çalışmalarının kalitesini ve karşılaştırılabilirliğini sağlamak için, önerilen tüzükte dört KALİTE (QU.A.L.ITY) kriteri belirlenmiştir: | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2014 yılında yayınlanmış olan Xxxx Xxxx Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik, Xxxx Xxxx Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması Hakkında Tebliğ ve Xxxx Xxxx Emisyon Raporlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu Tebliği ile belli faaliyetlerden kaynaklanan xxxx xxxx emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması iş ve işlemleri ile doğrulayıcı kuruluşların ve işletmelerin mükellefiyetlerinin belirlenmesine dair usul ve esaslar belirlenmektedir.114 - Diğer taraftan, ülkemizde geliştirilen Gönüllü Karbon Piyasası’na yönelik projelerin kayıt altına alınmasına ve bu projelerden elde edilen karbon sertifikalarının takibine ilişkin olarak Gönüllü Karbon Piyasası Proje Kayıt Tebliği 2013 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır. Tebliğ ile Türkiye’de Gönüllü Karbon Piyasalarından geliştirilen projeler |
112 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/XX_00_0000
113 xxxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxxxx/xx/XX_00_0000
114 xxxxx://xxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxxx-x-00
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
• Nicelleştirme: Karbon giderme faaliyetlerinin doğru bir şekilde ölçülmesi ve iklim için kesin faydalar sağlaması gerekmektedir; • Yeni değer oluşturma: Karbon giderme faaliyetlerinin mevcut uygulamaların ve yasaların gerektirdiğinin ötesine geçmesi gerekmektedir; • Uzun süreli depolama: Sertifikalar/belgeler, kalıcı depolamayı sağlamak için karbon depolama süresiyle bağlantılıdır; • Sürdürülebilirlik: Karbon giderme faaliyetleri, iklim değişikliğine uyum, döngüsel ekonomi, su ve deniz kaynakları ve biyolojik çeşitlilik gibi sürdürülebilirlik hedeflerini korumalı veya bunlara katkıda bulunmalıdır. Komisyon önerisi mevcut durumda olağan yasama prosedürüne uygun olarak Avrupa Parlamentosu ve Konsey tarafından görüşülecektir. KALİTE kriterlerine dayalı olarak, Komisyon, bir uzman grubu tarafından desteklenen farklı karbon giderme faaliyetleri türleri için özel belgelendirme metodolojileri geliştirecektir. Uzman grubun ilk toplantısının 2023 yılının ilk çeyreğinde yapılması planlanmaktadır. | sonucu azaltılan xxxx xxxx emisyonlarının kayıt altına alınması ve izlenmesi, karbon sertifikası elde eden proje sahiplerinin ÇŞİDB sistemine kayıt olmaları hedeflenmiştir.115 - Gönüllü karbon piyasası bireylerin, kurum ve kuruluşların, sivil toplum örgütlerinin faaliyetleri sonucu oluşan seragazı salımlarını gönüllü olarak azaltmalarını ve denkleştirmelerini kolaylaştırmak amacıyla oluşturulmuş bir Pazar olup bu kapsamda kullanılan başlıca standartlar arasında Gold Standard, VCS, VER+, vb. yer almaktadır. Bu kapsamda halen daha çok yenilenebilir enerji tesisleri yer almaktadır. - İklim Değişikliği Başkanlığı Emisyon Ticaret Sistemi’nin kurulması ve azaltım sertifikasyonu alanlarında çalışmalar planlanmaktadır. - 2022 İklim Şurası Komisyon Tavsiye Kararları kapsamında pek çok başlık altında doğrudan döngüsel ekonomiye atıf yapılmıştır. Temiz ve Döngüsel Ekonomi başlığı altında da sanayi sektörlerinde düşük karbonlu üretime ulaşmak için karbon tutma teknolojileri kapsamında membran, oksiyanma, kimyasal döngü, doğrudan atmosferden yakalama teknolojileri ile birlikte yüksek ısıl işlemlerde yenilenebilir enerji ve yeşil hidrojene dayalı yakma teknolojileri, mikrodalga, infrared, plazma vb. teknolojiler geliştirilmesi gibi başlıklara yer verilmiştir. |
115 xxxxx://xxxx.xxx.xxx.xx/xxxxxxx-xxxxxx-xxxxxxxx-xxxxx-xxxxx-xxxxxxx-xxxxxxxxxx-xxxxxx-0000
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 7.1.1. İklim Değişikliğiyle Mücadele Raporunun hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) 7.1.2. 2023-2030 İklim Değişikliği Eylem Planı ve 2050 İklim Değişikliği Stratejisinin hazırlanması (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) 7.2.5. Sürdürülebilir arazi yönetimi ve çölleşme ve arazi tahribatıyla mücadele çalışmalarında karbon depolama uygulamaların gerçekleştirilmesi ve izlenmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Tarım ve Orman Bakanlığı) 7.2.7. Sürdürülebilir arazi yönetimi ve çölleşme ve arazi tahribatıyla ilgili örnek uygulamalar yoluyla tutulan karbon miktarının tespit edilmesi ve karbon stoklarındaki değişimlerin izlenmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Tarım ve Orman Bakanlığı) | ||
Çevre ve enerji alanında devlet yardımlarına ilişkin kılavuzların revizyonunda döngüsel ekonomi hedeflerinin yansıtılması Takvim: 2021 | Bağlam: Ulusal Enerji ve İklim Planlarının (UEİP) AB çapında değerlendirmesi116 Entegre enerji ve iklim planlaması yoluyla yeşil geçişin ilerletilmesi ve ekonomik iyileşmenin desteklenmesi. UEİP'ler, iş dünyasına ve yatırımcılara ileriye dönük bir çerçeve sağlayan hem bir politika aracı hem de bir yatırım gündemidir. Bunlar, Üye Devletlerin yeşil toparlanma ve dirençlilik stratejilerini tasarlamaları ve temiz ve döngüsel bir ekonomiden sıfır kirlilik hedefine kadar daha geniş Avrupa Yeşil Mutabakat hedeflerini | - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan İklim Değişikliği Eylem Planı’nda (2010-2023) enerji de dahil olmak üzere farklı sektörler için amaç ve eylemler belirlenmiştir. Eylemler kapsamında destek mekanizmalarına ilişkin başlıklar da yer almaktadır. Döngüsel ekonomi ile ilişkili olarak ise atık geri kazanımına ve depolanan atıkların azaltılmasına yönelik hedefler bulunmaktadır. İklim Değişikliği Başkanlığı döngüsel ekonominin yeni eylem planında doğrudan yer alacağını öngörmektedir. - 2022 İklim Şurası Komisyon Tavsiye Kararları kapsamında ise pek çok başlık altında doğrudan döngüsel ekonomiye atıf yapılmıştır. Sanayi başlığı altında döngüsel ekonomi hedefleri çerçevesinde yeniden kullanım, atıkların yan ürün, alternatif hammadde olarak |
2020 AB DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI EYLEMLERİ | AB BAĞLAMI- DURUM41 | TÜRKİYE BAĞLAMI |
gerçekleştirmeleri için güçlü bir temel oluşturmaktadır. | kullanılması ve geri dönüşüm/geri kazanım ile elde edilen ürünlerin zorunlu kullanım oranlarının belirlenmesine yönelik çalışmaların yapılması ve buna dair destek mekanizmalarının geliştirilmesi; tarım-gıda değer zinciri sürdürülebilir ve döngüsel hale getirilmesi; Temiz ve Döngüsel Ekonomi başlığı altında da sanayi sektörlerinde düşük karbonlu üretime ulaşmak için karbon tutma teknolojileri kapsamında membran, oksiyanma, kimyasal döngü, doğrudan atmosferden yakalama teknolojileri ile birlikte yüksek ısıl işlemlerde yenilenebilir enerji ve yeşil hidrojene dayalı yakma teknolojileri, mikrodalga, infrared, plazma vb. teknolojiler geliştirilmesi gibi başlıklara yer verilmiştir. | |
İlgili Planlanan Eylemler/ Türkiye'nin Yeşil Mutabakatı Eylem Planı: 3.1.1. Yeşil geçişin teşvik edilmesi için AB'de sağlanan teşvik unsurları dikkate alınarak ulusal teşvik sisteminin gözden geçirilmesi ve ihtiyaçların belirlenmesi – devlet yardımlarına ilişkin güncellemeler doğrultusunda yeşil geçiş faaliyetlerine yönelik desteklerin değerlendirilmesi (Sorumlu Kurum/Koordinatör: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) | ||
Finansal olmayan raporlamaya ilişkin kurallar ve sürdürülebilir kurumsal yönetişim ve çevresel muhasebeye ilişkin girişimler | Bağlam: Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD)117 Avrupa Komisyonu, Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Sürdürülebilir Finans Gündemi kapsamında CSRD önerisini 21 Nisan 2021'de sunmuştur. Xxxxxx, Kasım 2022'de kurumsal sürdürülebilirlik raporlama direktifine (CSRD) nihai onayını vermiştir. | - |