OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN HUKUKİ İLİŞKİLERİN REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Dr. Özge Ay

OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN HUKUKİ İLİŞKİLERİN REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ VII

İÇİNDEKİLER IX

KISALTMALAR XXI

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK DAĞITIM SÖZLEŞMESİ

§1. DAŠITIM KAVRAMI VE DAŠITIM SÖZLEŞMESİ

ÇEŞİTLERİ 11

I. DAŠITIM KAVRAMI VE TERMİNOLOJİ 11

A. Dağıtım Kavramı ve Dağıtım İlişkisinin Tarafları 11

B. Dar ve Geniş Anlamda Dağıtım Kavramları 16

II. DAŠITIM SÖZLEŞMESİ ÇEŞİTLERİ VE BU

SÖZLEŞMELERİN BİRBİRİYLE KIYASLANMASI 24

A. Dağıtım Sözleşmesi Çeşitleri 24

1. Basit Dağıtım Sözleşmeleri 25

2. Münhasır Dağıtım Sözleşmeleri ve Tek Satıcılık Sözleşmesi 26 3. Seçici Dağıtım Sözleşmeleri 31

4. Franchise Sözleşmeleri 35

B. Dağıtım Sözleşmelerinin Birbiriyle Kıyaslanması 38

1. Sağlayıcı ve Dağıtıcının İlişkilerinin Yoğunluğuna Göre 38

2. Sağlayıcının Fikri ve Sınai Unsurlarının Kullanımına Göre .42

§2. DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, HUKUKİ

NİTELİŠİ VE ÖZELLİKLERİ 44

I. DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN TANIMI 44

II. DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ 48

A. Çerçeve Sözleşme Niteliğinde Olması 48

B. Sürekli Borç İlişkisi Doğuran Bir Sözleşme Olması 50

C. Dağıtıcının Kendi Nam ve Hesabına Hareket Etmesi 52

III. DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİŠİ 53

A. Genel Olarak 53

B. Sözleşmenin Hukuki Niteliğinin Tespiti 57

IV. DAŠITIM SÖZLEŞMESİNE UYGULANACAK HÜKÜMLER 61

V. DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ 68

§3. OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN GENEL GÖRÜNÜMÜ VE OTOMOTİV DAŠITIM SÖZLEŞMELERİ 76

I. OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN GENEL YAPISI 76

A. Motorlu Araç ve Yedek Parça Üretim Faaliyetleri 79

B. Motorlu Araç Dağıtım Faaliyetleri 82

C. Motorlu Araç Satış Sonrası Hizmetleri 85

D. Motorlu Araçların Yedek Parçalarının Dağıtım Faaliyetleri 89

II. OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAŠITIM SÖZLEŞMELERİNİN VE OTOMOTİV DAŠITIM

FAALİYETİNİN ÖZELLİKLERİ 91

İKİNCİ BÖLÜM

OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERİ

§1. GENEL OLARAK 103

I. REKABET İHLALLERİ 104

A. Rekabete Aykırı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar 104

1. Teşebbüs ve Teşebbüs Birliği Kavramları 104

2. Anlaşma ve Uyumlu Eylem Kavramları 112

a. Anlaşma Kavramı 112

b. Uyumlu Eylem Kavramı 114

3. Rekabet İhlallerinde Rekabeti Sınırlayıcı Amaç ya da Etki .118 4. Yatay ve Dikey Anlaşma Ayrımı 122

a. Xxxxx Xxxxşmalar 122

b. Dikey Anlaşmalar 128

B. Hakim Durumun Kötüye Kullanılması 130

1. Kavram 130

2. Xxxxx Xxxxxxx Tespiti 134

C. Yoğunlaşmaların Denetlenmesi 139

II. MUAFİYET REJİMİ 145

§2. AVRUPA BİRLİŠİ’NDE OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAŠITIM SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN REKABET

HUKUKU DÜZENLEMELERİ 149

I. GENEL BİLGİ 149

II. İLGİLİ MEVZUAT 152

A. Genel Olarak 152

B. İlgili Tüzükler 155

1. AB Komisyonunun 123/85 Sayılı Tüzüğü 155

2. AB Komisyonunun 1475/95 Sayılı Tüzüğü 158

3. AB Komisyonunun 1400/2002 Sayılı Tüzüğü 161

a. Xxxxx Xxx Rekabetin Arttırılması 162

b. Markalar Arası Rekabetin Arttırılması 166

c. Satış Sonrasının Rekabete Açılması 168

d. Sağlayıcının Dağıtıcı Üzerindeki Baskısının

Azaltılması 171

4. AB Komisyonunun 330/2010 Sayılı Dikey Anlaşmalar Tüzüğü ile 461/2010 sayılı Motorlu Taşıtlar Tüzüğü 172

a. 1400/2002 Sayılı Tüzüğün Değerlendirilmesi 172

b. 330/2010 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Tüzük ile 461/2010 sayılı Motorlu Taşıtlar Tüzüğünün

Uygulama Alanları 178

c. 330/2010 ve 461/2010 sayılı Tüzüklerde Yer Alan Yeni Düzenlemelerin Otomotiv Dağıtım

Sözleşmelerine Etkileri 179

(1) Grup Muafiyetine Tabi Olmak İçin Tek Bir Pazar Eşiği Belirlenmesi 179

(2) Çok Markalılığın Kaldırılması 182

(3) Ek Tesis Hükmünün Kaldırılması 185

(4) Dağıtıcıdan Servis Hizmeti Verilmesinin İstenebilmesi 186

(5) Muafiyetten Yararlanma Ön Şartlarının

Kaldırılması 187

(6) 461/2010 Sayılı Tüzük ve Satış Sonrasına Özel

Kısıtlamalar 188

(a) Yetkili Servislerin Tamir Amaçlı Parça Satma Hakkının Kısıtlanamaması 189

(b) Yedek Parça Sağlayıcısının Satış Olanaklarının

Kısıtlanamaması 190

(7) Yetkili Servis Sözleşmelerinin Muafiyetten

Yararlanma Şartları 192

(a) Bağımsız Servislerin Teknik Bilgiye Erişimi 192

(b) Garantinin Kötüye Kullanılması 195

(8) İnternet Satışları Hakkında Özel Düzenlemeler 198

§3. TÜRKİYE’DE OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAŠITIM SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN REKABET HUKUKU

DÜZENLEMELERİ 204

I. GENEL BİLGİ 204

II. İLGİLİ TEBLİŠLER 206

A. 1998/3 Sayılı Motorlu Taşıtlar Grup Muafiyeti Tebliği 206

B. 2005/4 Sayılı Motorlu Taşıtlar Grup Muafiyeti Tebliği 207

C. 2017/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Grup Muafiyeti Tebliği 212

1. Motorlu Taşıtlar Sektör Raporu’nda Yer Xxxx Xxxxx

Tespitler ve Yeni Tebliğ Hazırlıkları 212

a. Motorlu Taşıt Dağıtım Pazarına İlişkin Tespitler ve Değerlendirmeler 212

(1) Motorlu Taşıt Dağıtım Pazarına İlişkin Tespitler 212

(2) Motorlu Taşıt Dağıtım Pazarına İlişkin Tespitlerin Değerlendirilmesi 215

b. Bakım ve Onarım Hizmetleri Pazarına İlişkin

Tespitler ve Değerlendirmeler 220

(1) Bakım ve Onarım Hizmetleri Pazarına İlişkin Tespitler 220

(2) Bakım ve Onarım Hizmetleri Pazarına İlişkin Tespitlerin Değerlendirilmesi 223

c. Yedek Parça Dağıtım Pazarına İlişkin Tespitler ve Değerlendirmeler 225

(1) Yedek Parça Dağıtım Pazarına İlişkin Tespitler 225

(2) Yedek Parça Dağıtım Pazarına İlişkin Tespitlerin Değerlendirilmesi 228

d. Muafiyetin Genel Koşullarına İlişkin Değerlendirmeler 231

2. Genel Olarak 2017/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Grup

Muafiyeti Tebliği 234

D. 2017/3 sayılı Tebliğ Hükümlerinin Detaylı Olarak

İncelenmesi 242

1. Metodoloji 242

2. 2017/3 sayılı Tebliğ’in Kapsamı 244

a. Anlaşmanın Konusu Bakımından 244

(1) Konusu Yeni Motorlu Taşıt Satışı olan Anlaşmalar.248

(2) Konusu Yedek Parça Satışı Olan Anlaşmalar 249

(3) Konusu Bakım ve Onarım Hizmetlerinin Sağlanması Olan Anlaşmalar 253

b. Anlaşmanın Tarafları Bakımından 254

c. Pazar Payı Eşikleri Bakımından 257

(1) Pazar Payı Eşikleri ve Pazar Payı Eşiklerinin Hesaplanması 257

(2) Sağlayıcının Pazar Payının Hesaplanması 259

(a) Yeni Motorlu Taşıtların Dağıtımı Pazarında

Sağlayıcının Pazar Payının Hesaplanması 261

(b) Bakım ve Xxxxxx Xxxxxxxxxx Pazarında

Sağlayıcının Pazar Payının Hesaplanması 265

(c) Motorlu Taşıt Yedek Parçalarının Dağıtımı Pazarında Sağlayıcının Pazar Payının

Hesaplanması 271

(d) Tek Alıcıya Sağlama Yükümlülüğü İçeren Anlaşmalarda Sağlayıcının Pazar Payının

Hesaplanması 277

d. Hukuki İşlemin Niteliği Bakımından 279

3. Grup Muafiyetinin Genel Koşulları 282

a. Asgari Sözleşme ve Feshi İhbar Süreleri 284

(1) Belirli Süreli Sözleşmelerde Xxxxxx Xxxxx Süreleri 284

(2) Belirsiz Süreli Sözleşmelerde İhbar Süreleri 286

(a) Genel Olarak 286

(b) 2005/4 sayılı Tebliğ ve Feshin Gerekçelerini Açıklama Yükümlülüğü 291

(3) Sözleşmenin Haklı Sebeple Feshi 295

b. 2017/3 sayılı Tebliğ ile Sözleşmeyi Devir Hakkı ve

Hakem Şartının Kaldırılması 302

4. Anlaşmayı Grup Muafiyeti Dışına Çıkaran Ağır

Sınırlamalar 306

a. Yeniden Satış Fiyatının Tespiti 308

b. Bölge ya da Müşteri Paylaştırılması 316

c. Seçici Dağıtıcıların Son Kullanıcıya Araç ve Parça

Satışının Sınırlandırılması 324

d. Seçici Dağıtıcılar Arasındaki Çapraz Satışların Yasaklanması 329

e. Satış ve Satış Sonrası Hizmetlerinin Bir Arada Sunulmasına İlişkin Kısıtlamalar 330

f. Yetkili Servislerin Özel Servislere Parça Satışının

Kısıtlanması 336

g. Yedek Parçaların Alternatif Kanallardan

Dağıtımının Engellenmesi 344

(1) Orijinal ve Eşdeğer Kalitede Yedek Parça

Kavramları 345

(a) Orijinal Yedek Parça Kavramı 345

(b) Eşdeğer Kalitede Yedek Parça Kavramı 350

(2) Sağlayıcının Kendisinden Temin Edilmeyen Parçaların Satışını ve Kullanımını

Engelleyememesi 358

(a) Yedek Parça Üreticisinin Sağlayıcı Dışındaki Teşebbüslere Yedek Parça Satma Hakkı 358

(b) Yetkili Servislerin Sağlayıcı Dışındaki Teşebbüslerden Yedek Parça Temin Etme

Hakkı 360

(c) Yedek Parça Üreticisinin Ürettiği Yedek Parçalara Markasını veya Logosunu Koyma Hakkı 369

5. Grup Muafiyetinden Yararlanamayan Özel Hükümler 371

a. Genel Olarak 371

b. Rekabet Etmeme Yükümlülüğü 374

(1) Motorlu Taşıtların Dağıtımı ve Rekabet Etmeme Yükümlülüğü 376

(2) Yedek Parçaların Dağıtımı ve Rekabet Etmeme Yükümlülüğü 385

(3) Bakım Onarım Hizmetleri ve Rekabet Etmeme Yükümlülüğü 389

(4) Dağıtıcının Asgari Alım Hedeflerinin

Belirlenmesi 394

(5) Dağıtıcının Hedeflere Ulaşamamasının Yaptırımının Sınırları 398

(6) Sağlayıcının Çok Markalı Dağıtıcılardan Bilgi Alma ve Denetim Yapma Hakkının Sınırları 401

(7) 2017/3 sayılı Tebliğ ile Sağlayıcıya Özel Personel İstihdamı ve Teşhir Yerlerinin Ayrılması

Hükümlerinin Kaldırılması 404

c. Tesis Yeri Yükümlülükleri 408

6. Seçici Dağıtım Sisteminde Dağıtım Ağına Kabul

Kriterleri 409

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNİN TÜRK REKABET HUKUKU AÇISINDAN İNCELENMESİ

§1. REKABET HUKUKUNA AYKIRILIŠIN OTOMOTİV

DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİŠİNE ETKİSİ 423

I. OTOMOTİV DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN REKABET HUKUKUNA AYKIRILIK TEŞKİL ETMESİ 423

A. 2017/3 Sayılı Tebliğ Uyarınca Muafiyetin Genel

Koşullarının Sağlanmaması 423

1. Sözleşmenin Süresine ilişkin Düzenlemelere ve Feshi

İhbar Sürelerine Uyulmaması 424

2. 2017/3 Sayılı Tebliğ ile Öngörülen Pazar Payı

Eşiklerinin Aşılması 426

B. Anlaşmanın 2017/3 Sayılı Tebliğ ile Öngörülen Ağır

Rekabet Sınırlamalarını İçermesi 427

C. Anlaşmanın 2017/3 Sayılı Tebliğ’in 7. Maddesi ile

Öngörülen Rekabet Sınırlamalarını İçermesi 428

II. REKABETE AYKIRI OTOMOTİV DAŠITIM

SÖZLEŞMESİNİN GEÇERSİZLİŠİNİN NİTELİŠİ 428

III. OTOMOTİV DAŠITIM SÖZLEŞMESİNİN REKABETE AYKIRILIŠI HAKKINDA REKABET KURULU VE

MAHKEME KARARLARININ ÇATIŞMASI 436

A. Geçersiz Sözleşme Hakkında Doğrudan Mahkemeye

Başvurulması 438

B. Geçersiz Sözleşme Hakkında Rekabet Kurulu Nezdinde

Devam Eden Bir İnceleme Olması 441

C. Geçersiz Sözleşme Hakkında Rekabet Kurulu Tarafından Verilmiş Bir Karar Olması 442

D. Sözleşmenin Geçersizliği Hakkında İdari ve Adli Mahkeme

Kararlarının Çatışması 446

E. Değerlendirme 448

§2. 2017/3 SAYILI TEBLİŠ’DE YER ALAN HÜKÜMLERİN GENEL İŞLEM ŞARTLARI AÇISINDAN

DEŠERLENDİRİLMESİ 452

I. GENEL İŞLEM ŞARTLARINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN OTOMOTİV DAŠITIM SÖZLEŞMELERİNE

UYGULANMASI 452

A. Genel İşlem Şartları Kavramı 452

B. Genel İşlem Şartlarının Ticari Sözleşmelere Uygulanma

Alanı 464

C. Otomotiv Dağıtım Sözleşmeleri ve Genel İşlem Şartları 469

II. XXXXXXXXXXXX 2017/3 SAYILI TEBLİŠ HÜKÜMLERİNE

UYMA ZORUNLULUŠU VE GENEL İŞLEM ŞARTLARI 474

§3. ARAÇ VE YEDEK PARÇA DAŠITIMINDA SINAİ MÜLKİYET VE REKABET HUKUKU

HÜKÜMLERİNİN ÇATIŞMASI 478

I. OTOMOTİV SAŠLAYICISININ ARAÇ VE YEDEK

PARÇALARIN PARALEL İTHALATINI ENGELLEMESİ 478

A. Paralel İthalat Kavramı 478

B. Sağlayıcının Sınai Mülkiyet Haklarını Kullanarak Paralel

İthalatı Engellemesi 483

C. Rekabet Kurulu Kararları Işığında Otomotiv Sektöründe

Paralel İthalatın Engellenmesi 491

II. MOTORLU TAŞIT YEDEK PARÇALARININ PATENT VE TASARIM TESCİLİ İLE KORUNMASINDA REKABET HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN SINIRLAMALAR 494

A. Motorlu Taşıt Yedek Parçalarının Tasarım Olarak Korunması 494

1. İşlevsel Zorunluluk İçeren (Must Fit) Yedek Parçalar 496

2. Görsel Zorunluluk İçeren (Must Match) Yedek Parçalar 497

3. İşlevsel ve Görsel Zorunluluk İçermeyen Yedek Parçalar 502

4. Görünmeyen Yedek Parça Tasarımları 504

B. Motorlu Taşıt Yedek Parçalarının Patent Olarak Korunması 506

C. Yedek Parçalar Üzerindeki Sınai Hakların Korunması ve

Rekabet Hukuku 509

D. Patent ya da Tasarım Koruma Süresi Dolan Yedek Parçanın

Parça Üreticisi Tarafından Üretilebilmesi 515

§4. OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE DAŠITICILAR ARASINDAKİ YATAY İLİŞKİLER YOLUYLA

REKABETİN KISITLANMASI 519

I. OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE BİLGİ DEŠİŞİMİ 519

A. Bilgi Değişimi Kavramı 519

1. Bilgi Değişiminin Rekabet İhlali Yaratması 523

2. Paylaşılan Bilginin Niteliğinin İhlalin

Değerlendirilmesine Etkisi 528

B. Otomotiv Meslek Birlikleri Aracılığıyla Bilgi Değişimi 536

II. SAŠLAYICININ DAŠITICILAR ARASINDAKİ BİLGİ DEŠİŞİMİNE ETKİSİ 549

A. Genel Olarak 549

B. Değerlendirme 556

III. OTOMOTİV DAŠITICILARI ARASINDAKİ KARTEL

ANLAŞMALARI 558

§5. OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE SATIŞ SONRASINA ÖZGÜ DEŠERLENDİRMELER 567

I. HAKİM DURUMDAKİ SAŠLAYICININ

DAŠITICILARINA EŞİT DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜŠÜ 569

A. Satış Sonrası ve Yedek Parça Dağıtım Pazarında

Sağlayıcının Hakim Durumu 569

B. Sağlayıcının Ayrımcılık Xxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxx Kötüye Kullanması 571

1. RKHK m. 4/e’nin Sağlayıcının Tek Taraflı

Davranışlarına Uygulanabilirliği 572

2. Hakim Durumdaki Sağlayıcının Dağıtıcılarına Eşit

Davranma Yükümlülüğü 576

3. Nitel Seçici Dağıtım Sistemininden Kaynaklanan Eşit

Davranma Yükümlülüğü 582

4. Sağlayıcının Dağıtıcıya Eşit Davranma

Yükümlülüğünün Sınırları 583

II. MARKALI KASKO SİGORTALARININ REKABET

HUKUKU AÇISINDAN DEŠERLENDİRİLMESİ 590

A. Markalı Kasko Poliçelerindeki Yetkili Servis Klozlarının

RKHK Açısından İncelenmesi 592

B. Markalı Kasko Poliçesi İle Tüketicilere Sağlanan Menfaatlerin 2017/3 Sayılı Tebliğ Kapsamında

Değerlendirilmesi 596

III. ARAÇLARIN PERİYODİK BAKIMLARININ VE ONARIMLARININ YETKİLİ SERVİSLERDE

YAPTIRILMASININ ZORUNLU TUTULMASI VE

UZATILMIŞ GARANTİLER 599

A. Garanti Süresi İçindeki Araçların Garanti Kapsamı Dışında Kalan Ücretli Bakım ve Onarımları 601

1. 2005/4 sayılı Tebliğ ve Garantinin Kötüye Kullanılması 602

a. Genel Olarak 602

b. Rekabet Kurumunun 07.11.2014 tarihli Duyurusu 606

c. Duyuruda Atıfta Bulunulan İlgili Tüketici Mevzuatı 606

2. 2017/3 sayılı Tebliğ ve Garantinin Kötüye Kullanılması 608

B. Garanti Süresi İçindeki Araçların Garanti Kapsamındaki

Ücretsiz Bakım ve Onarımları 612

C. Uzatılmış Garantiler 613

D. Garanti Süresinin Son Bulmasından Sonraki Ücretli Bakım

ve Onarımlar 615

IV. TEKNİK BİLGİ VE EKİPMAN SAŠLAMA YÜKÜMLÜLÜŠÜ616

A. 2005/4 sayılı Tebliğ ve Teknik Bilgi ve Ekipman Sağlama Yükümlülüğü 617

B. 2017/3 sayılı Tebliğ ve Teknik Bilgi ve Ekipman Sağlama Yükümlülüğü 622

SONUÇ 625

KAYNAKÇA 637